Cao Duy Sơn

NGÔI NHÀ XƯA
BÊN SUỐI
Cao Duy Sơn
Making Ebook Project
BOOKAHOLIC CLUB
Cao Duy Sơn 2
NGÔI NHÀ XƯA BÊN SUỐI
• Tên sách: NGÔI NHÀ XƯA BÊN SUỐI

• Tác giả: Cao Duy Sơn
•
BOOKAHOLIC CLUB | Making Ebook Project
Nhà xuất bản: Thanh Niên

• Năm xuất bản: 2009
• Số trang: 180
• Giá tiền: 28.000 ðồng
• Khổ: 13 x 20.5 cm
ðánh máy: Ngọc Bích, Thiên Nhai, Vân Anh, Quang Vinh
Kiểm tra: anlac
Chế bản ebook: Thảo ðoàn
Ngày thực hiện: 12/01/2011
Making Ebook Project #91 – www.BookaholicClub.com
Cao Duy Sơn 3
MỤC LỤC
GIỚI THIỆU
Ngôi nhà xưa bên suối
Chợ tình
Song sinh
Hoa bay cuối trời
Hòn bi ñá màu trắng
Hoa Mộc Vương
Súc Hỷ
Cao Duy Sơn 4
GIỚI THIỆU
Nhà văn Cao Duy Sơn tên thật là Nguyễn Cao Sơn, sinh ngày 28 tháng 4 năm 1956 tại
thị trấn Trùng Khánh (Cô Sầu - tiếng Tày, Nùng) tỉnh Cao Bằng.
Học sinh Trường phổ thông cấp 1-2-3 Trùng Khánh, Cao Bằng.
Tháng 8-1973 gia nhập quân ñội nhân dân Việt Nam.
Tháng 8-1980 chuyển ngành làm phóng viên ñài phát thanh tỉnh Cao Bằng.
Tháng 10-1989 về học trường viết văn Nguyễn Du Hà Nội.
Năm 1992 ra trường, về công tác tại ðài phát thanh truyền hình Cao Bằng.
Cao Duy Sơn 5
Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1997).
Hiện là Phó Chủ tịch Hội Văn học - Nghệ thuật các dân tộc Thiểu số Việt Nam,
Tổng biên tập Tạp chí Văn hóa các dân tộc.
Các tác phẩm:
"Người lang thang" (1992)
"Cực lạc"
"Người săn Gấu" (1995)
"Hoa mận ñỏ"
"ðàn trời"
"Những chuyện ở lũng Cô Sầu" (tập truyện ngắn, 1996)
“Những ñám mây hình người"
"Hoa bay cuối trời"

"Ngôi nhà xưa bên suối"
"Chòm ba nhà"
Giải thưởng văn chương:
Giải A văn học dân tộc thiểu số của Hội Nhà văn Việt Nam 1993, với tác phẩm "Người
lang thang"
2 giải A Văn học Thiểu số Việt Nam.
Tập truyện ngắn "Ngôi nhà xưa bên suối" ñã ñoạt Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt
Nam năm 2008. vừa ñược Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam ñề cử nhận Giải thưởng
Văn học ASEAN của Hoàng gia Thái Lan năm 2009.
Cao Duy Sơn 6
Tập truyện viết về cuộc sống của những con người miền núi chân chất, mộc mạc, với
những nét văn hóa ñặc trưng. Riêng truyện ngắn Tác phẩm ñược ñánh giá là có "Bút pháp
dung dị, hồn nhiên, phác họa chân dung người miền núi".
Cao Duy Sơn 7
Ngôi nhà xưa bên suối
Căn phòng tôi thuê ở và nhà thầy Hạc cách nhau con suối Cun. Nhà tôi ở bên ñường
Quốc lộ Ba, phía sau trông ra con suối. Bên kia bờ suối là xóm ðậu, có ngôi nhà thầy Hạc.
Từ cuối mùa hạ sang quá xuân, mỗi lần sang thăm thầy tôi không ñi theo ñường cầu treo
Nà Cạn mà lội ngang suối sau nhà. Những ngày này suối không ngập bờ, hiền hoà chảy,
khi lội nước chỉ trên ñầu gối. Có bận sang nhà thầy, thấy hai ống quần tôi bị ướt, thầy ái
ngại:
- Anh qua lối cầu treo có hơn không?
Tôi cười:
- Lối ấy xa, gấp những hai mươi lần lội suối ñấy thầy ạ, tiết kiệm thời gian mà.
- Ừ, nhưng lần sau cởi quần dài ra mà lội kẻo ướt.
- Thưa thầy em cũng biết thế...

- Anh không có quần trong à?
Nghe thầy hỏi, tôi ngượng ñỏ mặt. Bên trong nhà có tiếng cười rinh rích. Tôi biết ñó là
tiếng cười của em Lữ và em Thư, hai cô con gái của thầy. Sợ mọi người nghe thầy ñùa mà
tưởng thật, tôi thanh minh:
- Thưa thầy có chứ ạ, nhưng cứ phải mở ra, ñóng vào sợ kích rích nên em chỉ xắn cao
cho tiện.
- Có thế chứ, tưởng nhà báo không có quần trong, tôi ñịnh biếu một ñôi.
- Thưa thầy... ai lại...
Biết là thầy ñùa, tôi thấy vui và ñỡ ngượng.
Xóm ở ñịa bàn ngoại Thị, nghề duy nhất là làm ñậu cung cấp cho cả Thị xã. Có trên ba
chục nóc nhà, không nhà nào không làm ñậu. Ai ñó ñi qua sẽ bắt gặp mùi nước ñậu, vỏ
Cao Duy Sơn 8
ñậu, bã ñậu lẫn với mùi nước thải làm nên một thứ mùi chua chua, khẳn khẳn rất ñặc trưng.
Có lẽ vì thế mà cái tên xóm ñược hình thành. Ở ñây nhà nào cũng có hai cái cối ñá. Cối
xay khô, cối xay nước suốt ngày ù ù như ong chia ñàn. Thầy Hạc bảo, xóm ðậu là tổ hợp
công nghiệp tiên phong của ñất Mục Mã.
Tôi hỏi ñùa thầy:
- Sao nhà thầy không mua một ñôi cối cho nó hoà hợp với mọi người?
Thầy ñưa tay vuốt mái tóc lúc nào cũng ñược chải gọn, ñiệu bộ thư thái:
- Trăm hay không bằng tay quen. Có muốn theo ñồng bào cũng không ñược, với lại
miếng cơm mọi người kiếm ñược có là bao lại còn ñi véo lấy một miếng. Mình dạy chữ ăn
tiền nhà nước rồi thì thôi.
- Chữ thầy dạy thì nhiều nhưng lương thì mọn quá! Chẳng ñủ cả nhà sống ñược quá
mười ngày.
- Anh ñếm tiền trong túi tôi hay sao?
- Chẳng cần, cứ tính lương tháng của thầy với mức chi tiêu bây giờ thì ra thôi.
- Trong chuồng nuôi thêm con lợn, con gà, có miếng ñất trồng ít rau xanh cũng gánh
ñỡ ñược hơn phân nửa. Nói vậy thôi, lắm lúc thấy khó và bí, nhưng ñi làm về có lao ñộng
một chút cũng khoẻ người.
Thầy nói như thú nhận cái khó mà cũng là một lời tự ñộng viên mình.
Nhà thầy duy nhất bên xóm ðậu không làm ñậu. Cả xóm nhà nhà xây kiên cố, nhà thầy
vẫn lợp ngói, tường trát toóc si. Ðược cái có vườn rau, có hàng rào nan tre ñan hình quả
trám, trước cửa trông ra con suối Cun quanh năm rì rào chảy, khiến cho không gian nơi
ñây mang vẻ thanh bình. Còn một thứ nữa làm cho ngôi nhà thầy bớt ñi ñơn ñiệu vắng vẻ
ấy là hai luống hoa ngay nước ngõ. Mùa nào hoa nấy. Giống hoa tự thầy trữ từ vườn nhà.
Mùa ñông buốt giá nhưng hồng vẫn nở thắm như thường. Thầy bảo, hoa luôn ñẹp như thế
là do bàn tay hai tố nữ chăm chút mà nên. Tôi thấy cũng ñúng. Tuy ñang bận học năm cuối
cấp nhưng hai em Lữ và Thư luôn dành thời gian buổi chiều ñể chăm sóc vườn rau và hai
Cao Duy Sơn 9
luống hoa. Hình ảnh hai chị em chung một cái thùng ô doa, quần xắn cao qua ñầu gối, lội
xuống suối Cun múc nước tưới cho hoa hàng ngày cứ in ñậm vào trong óc tôi.
Trong căn phòng thuê của một ông chủ người Hoa với giá mười lăm ngàn một tháng,
chiều chiều tôi ñến bên cửa sổ trông sang bên suối. Thấy ñược cái vẻ sinh hoạt lặng lẽ
nhưng có trật tự của nhà thầy, chẳng riêng gì tôi, ai ñó tình cờ ñược trông, tự thấy lòng nhẹ
nhõm thanh thản.
Tôi và thầy Hạc quen nhau trong những lần ñi tắm suối từ sau ngày tôi chuyển ñến ñây
ở. Không phải trò của thầy, nhưng nghe thầy tự giới thiệu là giáo viên nên tôi gọi luôn là
thầy giáo. Mới ñầu thầy có vẻ ngại khi nghe tôi gọi thế và có ý cải lại lối xưng hô anh, em,
nhưng sau rồi quen, không thấy nhắc việc cải chính.
Hồi chưa quen, mỗi buổi chiều cặp chậu quần áo xuống suối, tôi thường tắm bến dưới,
thầy tắm bến trên. Hình như cái sự kẻ tắm trên, người tắm dưới làm cho thầy áy náy. Sau
này thầy bảo:
- Cứ nghĩ mình thải ra những thứ không sạch trên người xuống chỗ ai tắm phía dưới lại
thấy áy náy. Như thể mình là kẻ gây hại khiến người khác thiệt thòi.
Nghe thầy nói. tôi chỉ cười, nghĩ thầy cứ cẩn trọng quá khéo hâm. Hồi ñầu thì nghĩ thế.
Về sau thường ñi lại, tôi dần hiểu thầy là khuôn thước mẫu mực trong giao tiếp và sống rất
giản dị.
Thầy bảo, thầy là người Hà Nội, nhà ở phố Nhà Thờ, chỉ cách Hồ Gươm mấy mươi
bước chân. Cuối năm một ngàn chín trăm năm mươi chín, tình nguyện lên Mục Mã dạy
học. Phải xa Hà Nội cũng có mấy lý do, phần vì tuổi trẻ háo hức, muốn cống hiến và tới
những miền ñất lạ; phần gia ñình dòng dõi quan lại chính quyền cũ, ở lại cũng khó có cơ
may tìm ñược việc làm trong cơ quan nhà nước. Ngày ra ñi mà không mảy may nghĩ ñến
trở về là thế.
Những ñêm hè nhàn tản, bên ấm trà nóng thầy thường xúc ñộng kể, ñó là những ngày
không thể quên của cuộc ñời. Hồi mới lên ñâu có ñược dạy ở Thị xã. Cùng một số ñồng
nghiệp thầy ñược phân công vào Páo Lò, huyện xa nhất tỉnh. Bước bộ gần ba ngày mới
ñến. Trường nằm ngay phố huyện. Không ô tô, không ñiện, ñài ñi một nhẽ, thiếu cả dầu
thắp, muối ăn. Phải mua thóc trong kho nhà nước, vào nhà dân nhờ cối tự giã, sàng sảy lấy
Cao Duy Sơn 10
gạo thổi nấu. Khổ muôn bề nhưng không hề than vãn. Trò tuổi ngang thầy. Có trò hơn thầy
bốn, năm tuổi, ñịu cả con ñến lớp. Học tiếng dân tộc, có trò lừa dạy những câu bậy bạ,
tưởng ñược ít vốn, ñem giao tiếp, thanh niên bản nghe thầy nói ôm bụng cười, người già
mắng cho thậm tệ. Bao nhiêu là chuyện ñáng nhớ. Có cả chuyện một trò ñẹp như nàng tiên
trên trời ñem lòng yêu thầy. Ðó là một câu chuyện dài, không nhắc lại làm gì nữa. Vì nó
mà thầy bị kỷ luật, bị luân chuyển trường, bị hãm lương. Nhưng thời gian khiến thầy bị
hoảng hốt, nghĩ ngợi nhiều cũng không lâu.
Về trường mới thầy tiếp tục lao vào công việc chuyên môn, tổ chức những ñêm văn
nghệ cho giáo viên và học sinh. Thầy hát hay, ñàn giỏi, lại bặt thiệp, lịch lãm nhưng cũng
sôi nổi và pha chút nghịch ngợm của tuổi trẻ. Nhiều cô gái lại ñem lòng yêu thầy, nhưng
lần này thì thầy dứt khoát và thận trọng hơn trong giao tiếp.
Tưởng cuộc ñời ñã yên ñể thầy toàn tâm cống hiến cho sự nghiệp. Mấy năm sau vào
một ngày sắp bước vào khai giảng năm học mới, thầy bỗng sững người giữa phòng ngủ.
Trước mặt là nàng tiên ngày xưa. Nàng tiên xứ Páo Lò hiển hiện xinh ñẹp và mặn mà hơn
trước. Nàng nói bây giờ cũng ñã là ñồng nghiệp của thầy. Thật lòng thầy vẫn thương nhớ
nàng lắm, nhưng cứ nghĩ ñến những cuộc họp hội ñồng nhà trường, ñè cổ thầy ra bắt ñọc
kiểm ñiểm hàng ñêm, rồi tập thể bổ sung viết lại cho chỉnh, rồi lại ñọc, lại bổ sung... Thầy
thấy nó kinh sợ như bệnh nhân mang khối u, bị ñưa lên bàn mổ mà không ñược gây mê.
Nhớ lại vẫn chưa hết hãi hùng. Bây giờ nàng là ñồng nghiệp. Ngày ngày gặp nhau tránh
sao ñược chuyện lửa rơm. Thầy ái ngại. Lại tính chuyện chuyển trường. Thầy nung nấu ý
ñịnh ñó mấy hôm. Ðầu óc rối bời vì tính không ra. Ðã quen với trường mới, ñồng nghiệp
học trò tin yêu, bây giờ lại ra ñi còn mặt mũi nào. Sắp bước vào năm học, việc xin chuyển
trường ñâu có dễ. Thôi thì tạm gác mọi chuyện, rồi sau sẽ tính.
Một tuần sau nàng lại xuất hiện trong phòng thầy. Lẩn này nàng tiên nhìn thầy với ñôi
mắt ngấn nước:
- Sao thầy lại ñịnh xin chuyển ñi trường khác, nếu biết trước thế này em không về ñây
còn hơn. Bây giờ thầy cứ ở lại, hết năm học tự em sẽ xin ñi, không ai làm ảnh hưởng tới
phấn ñấu của thầy nữa.
Nói xong nàng bước nhanh ra cửa, tay bưng mặt hu hu khóc. Thầy ñứng chết lặng
trong phòng. Sao nàng lại xử sự thiếu suy nghĩ như thế? Khóc từ ñây ra chẳng hoá ra thầy
Cao Duy Sơn 11
ñã làm gì nàng ư? Mọi người thấy biết giải thích thế nào? Chán quá! Thầy vò ñầu dứt tóc,
ruột rối như cước chài.
Thầy chỉ lo xa. Chẳng ai ñể ý ñến việc ñó. Cũng có thể hôm nàng tiên vọt từ phòng
thầy ra chẳng có ai nhìn thấy. Còn nàng, từ sau cái hôm khóc hờn lao từ phòng thầy ra, ñến
hôm nay chẳng còn dấu vết gì lưu trên khuôn mặt luôn tươi rói. Nàng cười ñùa với mọi
người và nhiệt tình tham gia mọi phong trào của nhà trường. Những ngày này thầy yên dạ
như lão nông phu cật lực ñắp ñược con ñê phòng chống bão lũ, trời bỗng lại trở nên khô
hạn. Càng tốt. Yên dài dài ñể rồi còn tính. Nhưng người tính không bằng trời tính. Số kiếp
thầy toàn gặp ñiều rắc rối.
Gần hết năm học, nàng tiên Páo Lò bỗng nở nang khác thường. Nàng rực lên như hoa
ñón nắng. Bắt ñầu có tiếng xì xèo. Mới ñầu lời ngắn, về sau lời dài. Có người nói chắc như
búa sắc ăn gỗ thực mực,... “Rõ ràng thấy nàng ôm mặt lao từ trong phòng thầy ra, khóc
như bị cướp ñánh vào pù... Chủ nhân sản phẩm trong bụng nàng tiên, không ai ngoài thầy...
Cái sự dan díu này ñâu phải mới có, nó dính vào thầy từ khi nàng tiên còn là trò của thầy
kia. Vì thế nên thầy mới lĩnh án kỷ luật, phải chuyển công tác ñến ñây...”.
Lập tức thầy Hiệu trưởng mời thầy lên. Ðầu tiên là tâm tình, căn vặn khéo. Nhưng khi
nghe thầy thuật lại, Hiệu trưởng chỉ tin một nửa.
Ông bảo:
- ðồng chí mà sáng thì chẳng ai bôi ñen lên ñược. Nói thế thì tạm biết thế. Tôi vẫn phải
tìm hiểu thêm cho rõ. Nếu không, công sức bao người xây dựng nên tên tuổi một trường
ñiển hình của Việt Bắc sẽ ñổ xuống sông Bằng, sông Hiến hết.
Thầy rất buồn nhưng vẫn bình tĩnh:
- Anh cứ cho gọi cô ấy, tôi tin cô ấy sẽ nói ra sự thật.
- Nếu ñồng chí ñó cứ khẳng ñịnh ñó là của ñồng chí thì sao?
Hiệu trưởng ngả người, cằm chấm cổ, phát âm chữ “thì sao” thành “thì sào”. Thầy Hạc
bình thản:
- Có lẽ cô ta không dám.
Cao Duy Sơn 12
- Tốt, tốt, thế thì chẳng có gì phải lo, nhưng thành tích và tên tuổi nhà trường chắc
không tránh ñược tổn hại. Từ hôm nay ñồng chí nghỉ lên lớp, tôi ñã bố trí giáo viên dạy
thay, bao giờ giải quyết xong vụ này sẽ bàn sau.
Bên tai thầy như có ai nổ mìn phá ñá. Thầy chết lặng. Ngừng lên lớp ñồng nghĩa rành
rành có tội. Chẳng thể thanh minh với ai, thầy chỉ còn biết ra sau dãy nhà Ban giám hiệu
cuốc ñất trồng rau. Mồ hôi trên người thầy nhỏ xuống thánh thót ñể có ñến chục lít, mà sao
nỗi phiền muộn vẫn chưa lui ñược mấy phân. ðồng nghiệp, học trò nhìn thầy như nhìn một
tội phạm, một tội phạm hủ hoá ñang chờ ngày cấp có thẩm quyền ra phán quyết.
ðám ñất thầy cuốc xới mỗi ngày một phẳng phiu rộng mãi ra. Thầy bỗng nảy ý ñịnh
làm một khu vườn thực nghiệm, có thể giúp học sinh hiểu biết hơn về kiến thức khoa học,
thiên nhiên, tác ñộng của nó với cuộc sống... Công việc mới giúp thầy quên ñi phần nào
những phiền muộn. Lên rừng, lội suối ñến những nơi bản vắng xa xôi thầy ñã tìm ñược
những loài cây thuốc quý, cây ăn quả, thực vật thân thảo, thân gỗ có ích, hình dáng ngộ
nghĩnh, nhiều loài lan quý hiếm cũng ñược thầy ñeo trên lưng ñưa về vườn trồng. Thầy còn
ñắp mô hình bản ñồ khoáng sản và bản ñồ ñịa lý minh hoạ những tiểu vùng khí hậu trong
cả nước bằng vật liệu vôi cát do thầy khai thác và tự ñào lò nung.
Vườn thực nghiệm của thầy bỗng trở thành tâm ñiểm chú ý của các trường trong tỉnh.
Họ tổ chức thành ñoàn ñến thăm quan học tập. Ban giám hiệu mặc nhiên coi ñây là thành
quả của tập thể. Mọi người hoan hỷ phân công nhau hướng dẫn khách tham quan, và nhận
quà cùng những lời ca tụng, những cái bắt tay nồng nhiệt. Không ai nhắc ñến thầy, và từ ñó
mọi người cũng ít thấy thầy xuất hiện ở khu vườn thực nghiệm.
Bây giờ thì thầy lại tập trung vào ñọc sách. Thỉnh thoảng từ căn phòng nhìn ra, thấy
những ñoàn khách, hay học sinh các lớp bước vào khu vườn, thầy mỉm cười. Rồi lại cúi
ñầu ñọc sách. Những cuốn sách triết học, lịch sử tư tưởng, tôn giáo, những tác phẩm văn
học kinh ñiển của nhân loại, mang theo từ ngày rời xa Hà Nội, bây giờ mới có dịp ngồi ñọc
lại. Sách ñã lôi thầy thoát ra khỏi những vụn vặt hàng ngày, giống như khu vườn ngày
trước. Nhưng vườn ñã ñược công hữu, thầy tự thấy mình không còn lối vào. Giờ chỉ còn có
sách. Sách mở cổng ñón thầy vào một thế giới rộng lớn, biết bao nhiêu ñiều về con người,
vũ trụ, các quan niệm tư tưởng, tôn giáo, khoa học, y học... Càng ñọc, càng thấy mình bé
nhỏ. Càng tiếp cận những ñiều cao siêu lại càng thấy mình nhỏ nhen. Hoá ra cuộc ñời làm
một kiếp con người hãy cứ thanh thản, ung dung mà sống. Gạt bỏ phiền muộn rắc rối mà ñi
Cao Duy Sơn 13
về ñích. Ðích là kết cục của số kiếp. Có là kẻ sang, người hèn cũng cùng về một nơi với
nhau. Chỉ có ñiều khác ấy là ñừng có mà chết ngay khi còn ñang sống. Thầy rút ra cho
mình những kết luận sơ lược rồi vỗ ñùi:
- Thế chứ, thế chứ.
Có tiếng gõ cửa. Từ lâu thầy không còn hào hứng với việc tiếp khách trong phòng.
Thầy vẫn cúi ñầu và nói:
- Cửa không cài then, cứ ñẩy vào ñi.
Có giọng con gái khẽ cất lên:
- Thầy à, thầy không còn muốn nhìn mặt em nữa rồi phải không?
Ôi, lại là nàng tiên. Bụng nàng ñã phưỡn ngang cằm nhưng hình như nàng chẳng coi
chuyện ñó là gì. Bằng chứng là nàng vẫn tươi rói, ñôi mắt vẫn mướt mượt bởi những giấc
ngủ no sâu hàng ñêm. Nàng chìa một nắm ngô rang về phía thầy:
- Thầy ăn thử mấy hạt, bùi lắm thầy à.

Thầy khẽ cười, rồi lắc ñầu tiến ñến cửa phòng. Nàng tiên liền nói:
- Thầy à, em không làm phiền thầy lâu ñâu!
- Tôi cũng chỉ muốn mở cho nó thoáng.
- Thầy cứ ngại làm gì, em ñã thưa với nhà trường mọi chuyện. Mình em làm, em chịu,
chẳng liên quan ñến ai.
- Sao cô không nói sớm ra ñiều ñó với tổ chức?
- Thầy mà cũng nói thế với em?
- Như thế nào mới phải với cô ñây?
- Thế thầy nghĩ chuyện dễ nói lắm á.
- Tôi không biết.

Cao Duy Sơn 14
- Thôi ñược, em chỉ muốn hỏi thầy một câu thôi!
- Cô nói ñi.
- Nếu là của thầy, thầy có dám nhận không?
- Có! Chỉ là người không ra gì mới chạy trốn. Yêu nhau, có con với nhau thì lấy nhau
cũng là lẽ thường.
Nàng bỗng khẽ cười:
- Yêu còn chẳng dám! Thầy nói cứ như là ñã từng có vợ rồi ý. Thôi em về ñây. Mai em
chuyển công tác về Công ty bảo dưỡng cầu ñường bộ. Thầy ở lại mạnh khoẻ. Chuyện của
em liên luỵ ñến thầy, em thấy mình có lỗi lắm! Thầy bỏ qua cho em nhá.
- ðược rồi, không sao, không sao, tôi cũng ñã quen ở trong hoàn cảnh như thế này.
ðừng nặng nghĩ về ñiều ñó, rồi nay mai mọi chuyện sẽ trở nên cũ kỹ ngay thôi. Cô về ñi.
ðến ñơn vị mới nhớ cố gắng... - Thầy ñịnh nói là “sửa chữa khuyết ñiểm” hay ñại loại
“khắc phục những non kém...”, nhưng không hiểu sao thầy lại chuyển ý... - dành thời gian
biên thư về, rảnh rỗi hãy lại thăm bạn bè ñồng nghiệp cũ.
Nàng “vâng” thật ngoan, rồi bước ra cửa với nắm ngô rang ăn dở trong tay.
Tưởng chuyện rồi sẽ nổ như bom, ai ngờ lại kết thúc êm. Nàng ñến gặp Hiệu trưởng và
chẳng hề giấu giếm. “ðó” không phải với thầy Hạc mà là của một bạn trai cùng học ở
trường Sư phạm tỉnh, ñã nhập ngũ vào Nam chiến ñấu. Sẽ có ngày anh ấy trở về rồi mọi
chuyện sẽ ñược sáng tỏ. Việc làm ñó của nàng ñược ví như ñường quyền tuyệt chiêu tránh
ñược hàng ñêm phải ñọc kiểm ñiểm ñể mọi người góp ý. Nhờ có người bác họ làm lãnh
ñạo Ty giao thông, nàng ñã thoát khỏi trường mà không phải chịu một tổn thất.
Mọi chuyện thế là ñã rõ. Tuy không còn gì liên ñới, nhưng thầy cảm thấy vì chuyện
này thanh danh của mình phần nào bị hao tổn. Thầy tiếp tục lại lên lớp, nhưng không hiểu
sao từ ngày nàng ñi thầy thấy buồn. Nhỡ nhàng mới thành ra như thế. Không có chuyện ñó
chưa biết chừng thầy và nàng ñã là ñôi vợ chồng. Nhưng cái duyên trời ñịnh, có muốn
cũng chẳng ñược. Thầy gạt chuyện ñó ra khỏi ñầu.
Cao Duy Sơn 15
Thầy cưới vợ. Vợ thầy cũng là giáo viên cùng trường. Tuy không có nét xinh ñẹp như
nàng tiên, nhưng ñược cái nết na tốt bụng. Biết mọi chuyện xảy ra với thầy, nhưng cô tin
thầy không có lỗi. Lễ cưới ñược tố chức ñơn giản. Bánh kẹo, hoa quả, nước trà và hát tập
thể. Cuối cùng là vỗ tay, những tiếng vỗ tay “rốp rốp” giống như pháo nổ tống tiễn những
ngày ñộc thân xui xẻo, chào ñón những ngày hạnh phúc tương lai.
ðứa con ñầu lòng ra ñời. Nó là con gái. Thầy vui như ñào củ mài ñược hũ vàng. Ngày
ngày lên lớp về, thầy xuống bếp nhanh tay nấu nướng cho vợ ăn, rồi lại ẵm con gái cưng
nựng, ñung ñưa như chèo ñò. Cứ tưởng hạnh phúc từ ñây sẽ mãi mãi. Một chiều mùa ñông
mưa gió, rét buốt, rét ñến mức thầy phải ñốt ñến hai chảo than hồng ñặt trong phòng mà
mười ngón chân vẫn như muốn rụng. ðang nhảy lò cò cho ấm người, chợt nghe có tiếng gõ
cửa. Khuya khoắt thế mà vẫn có ai ñến thăm. Thầy ñưa mắt về phía giường ngần ngại. Vợ
thầy mỉm cười ra hiệu cho chồng mở cửa. Thầy nâng cây ñèn Hoa Kỳ ngang tai ñể nhìn
mặt khách. Thầy hơi sững người. Lại là nàng tiên. Lưng nàng ñeo ba lô, phủ trên một tấm
ni lông màu xanh ướt sượt. ðôi môi nàng tím bầm vì lạnh. Vợ thầy chợt nhắc:
- Anh à, sao không mời khách vào nhà? ðứng ngoài ñó rét lắm!
Miệng thầy như nghẹn xôi. Không phải thầy lo vợ mình hiểu lầm, ñiều khiến thầy bối
rối chính là sự hiện diện bất ngờ của nàng. Thầy nghiệm ra, khi nàng xuất hiện thường có
những chuyện phiền toái theo sau. Mỗi lần như thế thầy như bị già ñi chục tuổi. Thầy gắng
giữ cho giọng bình tĩnh:
- Ðến rồi thì vào nhà ñi em.
Trên giường vợ thầy cũng ñã ngồi dậy, hai tay ñang cuốn lại mái tóc.
- Cô Bền ñấy à, sao lại ñứng ngoài ñó? Mưa gió thế... vào trong này rồi ñóng cửa lại ñi.
Nàng tiên ñứng ngây. Xem ra nàng vừa vượt qua một chặng ñường khá dài và ñang ñói
lắm. Nàng cởi tấm vải mưa rồi vắt lên cây sào phơi quần áo ngoài hiên. Cái ba lô trên lưng
nàng kia hoá ra là một ñứa trẻ. Một ñứa trẻ bụ bẫm, ñầu ñội chiếc mũ bông hoa cúc ñang
toét miệng cười. Nàng cởi dây ñịu:
- Thầy giúp em ñỡ cháu xuống.

Cao Duy Sơn 16
Nàng nới ñôi dây chéo ngực, thầy nhanh tay ñỡ lấy ñứa trẻ. Nó ñã ñái từ lúc nào, trên
lưng nàng loang một vệt ướt rộng.
- Ô, thế ra cũng là một ñứa bé gái, xinh ghê.
Vợ thầy thay tã lót cho con bé, luôn miệng tấm tắc. Nàng ra ñứng sau cánh cửa thay
quần áo. Hơi ấm trong phòng ñã làm cho da mặt nàng hồng hào trở lại. Không chút khách
khí, nàng ngồi vào mâm cơm vừa ñược thấy dọn ra, cắm cúi xới ăn.
Thầy bảo:
- Cơm còn nhiều nhưng hơi nguội...
- Chỗ cơm này em ăn hết ñấy!
- ðói thì từ từ ăn, kẻo nghẹn.
- Cháu ñã hơn một tuổi, nhờ thầy nấu cho bát cháo.
- Tôi ñặt rồi, chỉ lát nữa là ñược ăn.

Vợ thầy vẫn ñùa với ñứa bé:
- Ngoan thật, chẳng quấy gì cả! Anh ơi ra nhìn này, con bé xinh giống y mẹ.
Ðang và miếng cơm vào miệng nàng hơi ngừng ñũa, nét mặt ngây ngây. Nhưng thoáng
ñó qua nhanh như một chép miệng. Nàng lại tiếp tục ăn như thể không còn gì bận nghĩ.
ðứa trẻ ñược ăn no và bú một hơi ñã ngủ say. Nàng tự rót nước uống, rồi nhấc chiếc
ghế trúc ñến ngồi xuống bên vợ chồng thầy. Nàng thổ lộ:
- Từ ngày chuyển công tác, cuộc sống của em không ñến nỗi nào. Em vẫn một mình
nuôi con và ñợi anh ấy về... Nhưng cứ thế này chẳng biết khi nào mới hết chiến tranh.
ðược như vợ chồng thầy mới sướng. Chỉ cần vợ chồng, con cái bên nhau thế này, ñói vẫn
cứ vui, chứ như em... chán lắm! ðược nghỉ mấy ngày phép, chẳng biết ñi ñâu, nghĩ mãi rồi
em tìm ñến thầy. Từ Mục Mã vào, em ñược một người lái chiếc xe tải cho ñi nhờ. Dọc
ñường xe trục trặc, giờ mới ñến ñược ñây.
Thấy vợ chồng thầy ñưa mắt nhìn nhau, nàng bối rối:
Cao Duy Sơn 17
- Em chẳng quấy rầy thầy cô lâu ñâu, chỉ một, hai ngày em sẽ về công ty…
Vợ thầy vội nói:
- Cô Bền à, chúng tôi muốn cô ở lại chơi cho ñến hết phép, lâu rồi không gặp, bao
nhiêu chuyện muốn biết lắm.
Thầy tiếp lời vợ:
- Phải ñấy, cô cứ ở lại. nhà hẹp nhưng tấm lòng không hẹp.
- Ðây là phòng, chứ ñâu ñã ñược gọi là nhà.
Nghe nàng nói, vợ chồng thầy vui vẻ:
- Ừ thì phòng, ñồng ý ở lại rồi ñấy nhá.
Nàng cười và gật ñầu. Thầy mở của phòng một ñồng nghiệp ñã về quê, gửi chìa khoá
cho thầy giữ, phòng lúc có khách xa ñến ngủ lại. Trong phòng chăn ấm ñủ cả. Ðêm nay
thầy sẽ ñể cho vợ mình và nàng tiên ở với nhau. Hai người chắc có nhiều ñiều tâm sự.
Thấy thầy ra cửa, nàng vội nói:
- Thầy cứ ở lại ñây, em và cháu sang bên ñó ngủ. Có trẻ sơ sinh, ñông người nằm cùng
giường là không tốt ñâu.
Vừa nói nàng vừa bế con sang phòng với thái ñộ quả quyết. Thấy vợ tròn mắt nhìn,
thầy chỉ còn biết nhún vai. Tính tình nàng vẫn thế, không ai cản ñược khi ñã quyết việc gì.
Cũng ñược, vừa ñường xa về chắc mệt, nằm một mình bao giờ cũng thoải mái tự do hơn.
Ðêm nay chắc nàng sẽ ñánh một giấc ngon. Ngoài trời gió bấc hun hút thổi qua ống tre nóc
nghe như tiếng chó rừng tru từng hồi hoang dại.
Một ñêm ñông trôi qua. Chẳng mấy ai chịu ra khỏi chăn lúc trời còn mờ tối thế. Thầy
rốn ngủ. Vợ thầy bảo:
- Anh dậy xem mẹ con cô ấy thế nào? Nuôi con nhỏ là nhanh ñói lắm.
- ðã ngâm gạo nếp từ ñêm qua, chỉ vớt lên ñồ một lúc là có xôi ăn ngay.
- Thì cứ dậy làm dần là vừa. Lạnh thế này cũng cần có nồi nước nóng rửa mặt.
Cao Duy Sơn 18
- ðun nước rửa mặt, phải ñấy, anh dậy ñây.
Cửa mở chứ không khoá. Thầy ngó vào trong, khẽ gọi. Trên giường chỉ có tiếng phun
mưa và ñạp chân lịch bịch của ñứa trẻ. Thầy lại gọi:
- Cô Bền ơi!
Trong ánh sáng lờ mờ, cạnh ñầu ñứa bé hình như có mảnh giấy. Thầy cầm lên ñọc.
Những dòng chữ viết vội như những thanh kim loại gõ vào ñầu “...Thầy ơi, vì em thầy lại
phải chịu khổ rồi. Em nhờ vợ chồng thầy nuôi giúp ñứa bé con em, vì lúc này hoàn cảnh
em nó thế, em không thể ñưa nó theo. Em ñã chịu làm lẽ hờ người ta. Chồng em người
dưới xuôi, lái xe ở mỏ thiếc Thin Túc, ñã có gia ñình và ba con, nhất quyết không muốn em
ñưa con nhỏ theo. Em nhờ vợ chồng thầy trông nom giúp con bé, sẽ có ngày em về ñón
cháu... Em phải bỏ ñi mà không nói gì, như thế là có lỗi với thầy cô, với cháu. Bây giờ thời
gian gấp lắm, em chỉ nói ñược thế thôi. Thầy cô hãy tha tội. Em... Bền.”
Nhìn thầy bế ñứa trẻ với vẻ mặt thất thần, vợ thầy hiểu ngay ra mọi chuyện. Cầm lá thư
thầy ñưa, vợ thầy ñọc xong vẻ mặt buồn buồn:
- Biết làm thế nào, hình như số kiếp anh phải thế.
- Ừ, không hiểu sao, cứ mỗi lần cô ấy xuất hiện lại ñem ñến một chuyện lạ.
- Tội nghiệp ñứa bé, vẫn còn bú sữa.
- Làm thế nào bây giờ hở em?
Nghe thầy hỏi, vợ thầy tỏ ra ñiềm tĩnh:
- Không thể nói ra sự thật, mọi người lại hiểu lầm anh mất, phải có một lý do gì ñó cho
sự xuất hiện của cháu trong nhà chúng ta.
- Nghĩa là...
- Con của ñứa em, mẹ nó chết do hậu sản, người nhà ngoài Mục Mã ñưa lên nhờ nuôi.
Hay ñại loại cháu là người nhà anh dưới Hà Nội và hoàn cảnh gì ñó tương tự. Tránh ñi
những bàn tán phải quấy, ngày xưa vì những chuyện không ñâu anh ñã chịu bao phiền toái.
Cao Duy Sơn 19
- Cũng ñược, chỉ ngại một mình em nuôi cả hai ñứa, bú nhiều lấy ñâu sữa.
- Không sao ñâu anh à, bé này cũng ñã một tuổi, nay mai có thể cai sữa ñược rồi. Thêm
người nhà thêm vui.
Nói xong vợ thầy cười hồn nhiên, nụ cười ñã cất ñi trong lòng thầy gánh nặng. Trên
cuộc ñời này ñang có rất nhiều người tốt nhưng không dễ gặp. Trước mặt thầy ñây ñích thị
là một người tốt, thầy là người may mắn trúng số ñộc ñắc.
Thầy bảo số kiếp mình trời hay lấy ra làm thí nghiệm. Luôn thắc thỏm những tai hoạ
thường trực ñâu ñó. Thoắt ẩn, thoắt hiện như ma, lúc nào cũng phải căng sức chống ñỡ.
Người tốt của thầy cũng thế. Nàng chỉ kịp ñặt tên cho ñứa bé con nàng tiên là Lữ, và tên
cho con gái mình là Thư ñã vội ñi vào cõi không cùng. Nàng bị khối u ác tính, lúc chết mới
vào tuổi hai mươi lăm. Thầy ngơ ngác bên hai con như kẻ mất hồn. Khi ăn, khi chơi, lúc
lừa con ñi ngủ hình bóng người vợ luôn hiển hiện với nụ cười hiền thục, phúc hậu khiến
thầy chỉ còn biết lao vào công việc cho ñầu óc khỏi nhàn. ðầu óc nhàn lại luôn nghĩ ñến
vợ, gợi trong lòng bao nhớ thương.
Nhìn thầy ngày ngày lên lớp, vừa phải nuôi hai ñứa nhỏ nhiều người ái ngại:
- Hay ông cho ñi một ñứa làm con nuôi người khác cho ñỡ vất vả?
Thầy cười buồn:
- Có khác gì bảo tôi tự cắt ñi một cánh tay.
- Theo tôi tìm một người phụ nữ biết thông cảm làm bạn, ñỡ nhau lúc khó.
Ðôi mắt thầy bỗng trở nên xa xăm. Người tốt ư? Người tốt nhất trên cuộc ñời này
không còn nữa rồi. Nàng ñã ñi về bên kia bầu trời và mang theo tất cả tình yêu của thầy.
Chỉ còn lại dấu vết của nàng ñọng trên gương mặt ñứa con gái yêu và hơi ấm của nàng
vương trên da thịt ñứa con gái nuôi mà thôi. Không, thầy không có ý ñịnh chia sẻ tình yêu
ñó cho ai. Thầy tự chốt chặt cánh cửa và vui sống với hai con. Hết giờ lên lớp, thầy ào về
căn phòng tất bật với một chậu quần áo, tã lót ẩm ướt. Cơm nước, tắm, giặt cho các con
xong, thầy ñặt chúng ngồi trong chiếc xe gỗ tự chế, ñẩy ra sân trường, rồi gảy ghi ta “bừng,
bừng” cho chúng nghe.
Cao Duy Sơn 20
Thời gian này lương thực, thực phẩm bỗng trở nên khan hiếm. Kiếm ñược lạng thịt hay
quả trứng cho các con quả là một vấn ñề không ñơn giản. Thầy gom tiền mua ñược ñôi gà
mái ñẻ. Trong lúc chờ gà ñẻ trứng, thầy trồng thêm luống rau và thường nhịn bữa, dành
miếng ăn cho các con, nên gầy và xanh như lá mon. Có một việc thầy giấu kín. Mỗi khi
ñến giờ cho các con ăn, thầy cẩn thận buộc vào ñầu ñũa một miếng thịt, thầy bảo chúng há
miệng nhưng chỉ nún chứ không ñược nhai, nún xong thầy lại bắt chúng há miệng, rút
miếng thịt ra, bồi tiếp ngay một miếng cơm. Cứ thế lừa cho ăn hết bát. Ðến miếng cơm
cuối cùng thầy mới cắt sợi chỉ, xẻ miếng thịt làm ñôi, ñút cho hai ñứa. Cứ thế thầy nuôi
con, cứ thế chúng lớn và tập nói, tập làm ñược một số việc giúp bố.
Cho ñến ngày thầy chuyển về dạy tại trường vùng ven Thị Xã, cuộc sống ñã khá hơn.
Bao năm gom góp, tiết kiệm cuối cùng ñã mua ñược miếng ñất làm nhà. Chủ ñất là một
người hào hiệp, thấy thầy hiền lành, gia cảnh khó khăn liền chỉ cho một mảnh vườn ven
suối, bảo: “Ðấy, thầy cứ ño lấy ba trăm mét, có bao nhiêu tiền ñưa bấy nhiêu, tôi không ñòi
thêm. ðược thầy về làm hàng xóm là tôi vui rồi”. Cuộc mua bán diễn ra còn nhanh hơn
mua một con gà ngoài chợ. Cầm món tiền thầy ñưa, quả nhiên ông ta không cần ñếm, lại
còn mời thầy ăn một bữa cơm. Bữa cơm thật thịnh soạn. Ðã lâu lắm mới ñược no mắt một
bữa thịt gà như thế này. Vừa ăn, thầy vừa ngần ngại. Lẽ ra bữa cơm này phải là thầy mời
ñể cảm tạ, ai ñời lại ñể ông ta, một người sẵn sàng nhận phần thiệt về mình, mà thiệt quá.
Tốt, tốt thật! Thật là hạng người hiếm có. Thấy thầy cứ lóng ngóng không chịu gắp thức
ăn, ông ta trách:
- Thầy làm lạ thế, tôi nuốt không xuống cổ. Phải ăn người khác mới ăn thoải mái. Thức
ăn ngon mà chống ñũa thì phí quá! Tính tôi lạ thầy à, nếu khách không ăn, hay ăn ít, lát
nữa có bao nhiêu cơm, rau, rượu, thịt tôi ñổ xuống suối hết.
Nghe ông ta nói chữ “ñổ” ra “ñỏ”, thầy cuống quýt:
- Ấy ñừng, tôi chỉ ăn chậm thôi, chứ ñâu dám chê. Thức ăn ngon thế này lát nữa rồi
xem, ñến xương cũng không còn.
Người mỏng như màng tre! Chắc lâu không ñược bữa no. Nhìn thầy ăn uống ngon lành
và thoải mái, ông ta khẽ quay mặt giấu nụ cười.
Cao Duy Sơn 21
Ngôi nhà bên suối của thầy mọc lên từ ñó. Nó mọc lên từ ñôi tay khéo léo của thầy. Ba
gian, hai trái ñơn sơ, xinh xắn chỉ ñể ở, chứ không chống ñược trộm. Chẳng có gì lo mất.
Quý giá nhất là hai tố nữ của thầy, ñang lớn khôn từng ngày trên ñất xóm ðậu. Ngày ngày
ba cha con chăm chỉ trồng rau, nuôi gà ñỡ thêm vào bữa ăn. Thầy bằng lòng với cuộc sống
hiện tại, tránh xa bao chuyện bon chen giành ñồng tiền, bơ gạo bát nháo phố chợ.
Chiều nay ñang ngụp dưới suối, tôi thấy thầy lững thững dọc theo bờ, vẻ mặt không
vui. Chờ thầy ñến gần, tôi hỏi:
- Hôm nay thầy kiêng tắm?
Thầy như không nghe.
- Lát nữa tắm xong, mời anh lên nhà tôi có chuyện muốn nói.
- Sao thầy không xuống ào một cái cho mát?
- Không, hôm nay trời hơi lạnh.
Thầy quay lên nhà, cái lưng còng còng như múi bưởi. Tôi bỗng nhớ có ai nói, gần nhau
thường ít ñể ý những ñổi thay dung mạo. Không ñúng, cái sự già ñi của thầy hiển hiện
ngay trước mắt tôi kia. Có lần thầy bảo ông trời hay lấy thầy ra làm thí nghiệm. Cái sự thí
nghiệm ñó cuối cùng cũng ñã khuất phục ñược tấm lưng luôn thẳng của thầy. Thế là thầy
cũng ñã già. Có chuyện gì khiến thầy lo lắng? Tôi ngụp thêm một lần nữa dưới dòng suối
mát lạnh rồi lên bờ.
Nghe có tiếng chân bậm bịch. thầy ra tận ngõ ñón. Sau một lượt trà, thầy nói:
- Tôi muốn anh giúp cho một việc.
Lời ñề nghị bất ngờ khiến tôi bối rối. Tôi dò hỏi:
- Việc gì thầy nói rõ hơn ñược không?
- Dài dài! Những việc anh ñã biết. Nay lại một chuyện khác ñang làm tôi khó xử, tôi
muốn ñược nghe ý kiến của anh.
- Thầy cứ nói thế em chẳng hiểu…?

Cao Duy Sơn 22
- Bây giờ ñầu óc tôi chẳng nghĩ ñược gì, thể nào anh cũng phải giúp tôi ñấy.
- Em ñâu nề hà, chỉ e quá tầm, không kham nổi, hỏng việc làm thầy thất vọng.
Nếp nhăn trên vầng trán thầy giãn ra. Thầy vuốt mái tóc ñã ñược chải gọn:
- Anh mở ra mà xem.
Thầy ñẩy chiếc hộp cát tông về phía tôi. Tôi thật sự ngần ngại khi chạm tay vào nó. Dù
sao cũng không thể từ chối. Tôi mở hộp. Rất nhiều món quà ñẹp và ñắt tiền. Hai chiếc
quần bò cùng hai áo phông màu da cam trẻ trung ñúng chất ngoại. Hai sợi dây chuyền vàng
mỗi chiếc chừng ba chỉ, hai ñôi hoa tai vòng tàu, mỗi ñôi cỡ hai chỉ. Một ñồng hồ ñeo tay
mạ vàng; hai bộ com lê màu xanh ñen may bằng thứ vải cao cấp. Hai ñôi dép da nữ màu
hồng. Một ñôi giày da ñen của nam. Còn nhiều thứ lỉnh kỉnh khác... Tôi ñậy lại nắp hộp.
ðang phân vân, sao thầy có nhiều ñồ quý ñến thế, chợt nghe thầy nói:
- Của cô ấy ñấy.
- Là ai hả thầy?
Tuy láng máng ñoán ra nhưng tôi không dừng ñược câu hỏi. Thấy thản nhiên:
- Của Bền ñấy! Nàng tiên Páo Lò, nàng lại xuất hiện rồi!
- Còn ñẹp như xưa không hả thầy?
- Còn nét nhưng cũng ñã hơi già. Mà sao anh chỉ quan tâm có thế?
Tôi bối rối khi nghe thầy hỏi vẻ hơi trách.
- Dạ, em xin lỗi.
- Không sao, không sao. Tôi không có quyền trách anh kia mà.
- Thưa thầy, cô ấy ñến từ hồi nào?
- Sáng nay! Cứ như trên trời rơi xuống! Chẳng khác mấy ngày xưa, toàn làm những
chuyện bất ngờ. Không khéo lần này cũng thế.
Cao Duy Sơn 23
Tôi bị cuốn vào câu chuyện của thầy:
- Việc gì, thầy có thể nói rõ hơn ñược không?
- Muốn về ñây nhận lại con gái.
Giọng thầy ngàn ngạt, trong lòng tôi nổi sự bất bình.
- Vậy ñây là... thay tiền chuộc…
- Ðừng có mà nghĩ ác về người ta như thế! Cũng chỉ vì hoàn cảnh ñưa ñẩy, cực chẳng
ñã mới thành ra như thế chứ ai muốn.
- Thầy có giận em cũng nói. Ðây chính là lỗi lớn nhất của thầy ñấy!
Thầy có vẻ hoang mang:
- Anh nói sao?
- Cái thân mình thầy chẳng thương cứ hay ñi thương nhân loại. Em không tin thầy là
người tốt.
Ngoài kia vọng về tiếng róc rách ñều ñều của con suối thu ñang kỳ hao nước. ðôi mắt
sau cặp kính lão của thầy chợt mơ màng.
- Tôi ñã bao giờ dám nhận mình là người tốt! Như lúc này, cô ấy ñến ñưa quà và nói
ñây chỉ là tình cảm muốn ñược tạ lỗi. Nếu thầy còn thương thì cho ñón cái Lữ, mẹ con xa
nhau ngần ấy năm biết bao day dứt, khổ sở. Ơn thầy dưỡng dục con bé, cô ấy bảo, núi cao
sông dài không thể bằng. Khi tôi chết cô ấy sẽ ñội khăn như ñội khăn cha mẹ.
- Chắc cũng là người kinh tế khá!
- Tôi ñâu có quan tâm ñiều ñó! Lòng tôi ñang không ñược yên anh ạ. Tôi thấy trong tôi
ñang có một nhà tù, phạm nhân trong ñó là tôi ñang không cách nào thoát ra. Cái không tốt
trong tôi chính là ñứng giữa, nửa muốn cho cái Lữ theo mẹ nó, một nửa không muốn xa
nó. Cứ nghĩ phải chia tay với con lòng tôi như có ai cầm dao cắt từng nhát. ðau xót lắm
anh ạ. Nhưng con của người ta sinh ra mình không trả hoá là kẻ tim bằng sắt bằng gang.
Cho nó ñi hoá ra mình là kẻ mắt trắng môi thâm chỉ muốn tống cổ con nuôi ra cửa cho
Cao Duy Sơn 24
rảnh, ñể ñược ôm toàn vẹn ñứa con ñẻ. Tôi ñâu làm ñược những việc bất nghĩa ñó. Tôi
chưa bao giờ nghĩ khác về cái Lữ, nó cũng như cái Thư, chúng là hai chị em ruột thịt, là
một phần trên thân thể tôi và vợ tôi. Cả hai ñứa là dấu ấn quá khứ ñói nghèo và gian khổ.
Tựa vào ñấy nên tôi mới vững bước ñi trên cuộc ñời này ñến bây giờ. ðã lâu lắm tôi không
còn nhớ ñến Hà Nội của tôi nữa, không còn nhớ ñến phố Nhà Thờ, ñến Hồ Gươm xanh
trong, ñến hàng liễu rủ ven hồ, ñến phố cổ... Mọi thứ của Hà Nội ñã mờ trong ký ức. Ký ức
chỉ còn lại những năm tháng tuổi trẻ cống hiến cho non nước Mục Mã; những ñêm sương
muối giữa rừng khuya buốt lạnh thấu tim; là những học trò nghèo cùng sống trong ký túc
xá tạm bợ; những mái trường lợp cỏ gianh; những bục giảng bằng ñất nện; những bảng ñen
ñược nhuộm từ bột man gan trong quả pin thối giã với ngọn lang; những học trò nghèo
chăm chỉ bên ngọn ñèn dầu; những cái Tết ñậm ñà hương vị miền núi, thịt lợn, bánh chưng
của phụ huynh, học sinh biếu treo ñầy quanh phòng... Ðó là tất cả tôi còn. Các con tôi là
một phần lớn trong ñó. Sao tôi có thể chia tay. Nhưng cái tôi nhớ, những thứ tôi quên mấy
hôm nay cứ luôn dằn vặt tôi. Hẳn hoi như anh nói, tôi là người không tốt. Hôm nay cô Bền,
nàng tiên Páo Lò sẽ ñến. Nàng nói, nàng ñã tạ lỗi, hôm nay sẽ chuộc lại lỗi lầm bằng việc
ñón cái Lữ theo, bù ñắp cho nó một cuộc sống no ñủ, ước gì ñược nấy. Tôi bảo ñể từ từ rồi
còn nói với con bé cho khỏi ñột ngột, nhỡ ñâu nó không vui mà sốc thành ra oán mọi
người. Cô ấy bảo: “Có gì mà sốc, mẹ ñẻ, con ruột gặp nhau ñưa nhau về cùng chung sống
cũng là lẽ thường thôi thầy à”. Cô ấy còn nói: “Hay em ñón thầy về ở cùng cho vui”. Nói
xong cô ấy cười mà rằng: “Giá ngày xưa thầy ñừng sống quá nắn nót em ñã là vợ thầy.
Nghĩ lại hồi ấy cổ, thầy trò yêu nhau, lấy nhau cũng là thường mà sao mọi người làm
nghiêm trọng thế! Khổ thân thầy, chịu bao vất vả. Có chút quà gọi là ñể tạ lỗi, cũng là ñể
cám ơn ñã nuôi dưỡng con em khôn lớn ñến ngày nay...”.
Cô ấy nói xong liền ñưa chiếc hộp này ra, cứ như thể cô ta ñể quên một con chó, nay
ñến tạ ơn người có công dưỡng dục ñể bế thốc nó về. Nghe thế tôi giận quá. Nhưng nói
thật với anh chỉ vì nể chút tình ngày xưa nên tôi im lặng. Nhưng cứ nghĩ lát nữa em Lữ sẽ
biết chuyện tôi giấu nó bao năm mà rầu ruột. Không hình dung nổi giây phút ñó sẽ thế nào.
Tôi muốn anh giúp tôi nghĩ cách.
- Cho em Lữ theo cô ấy, hay giữ em Lữ lại hả thầy?
Thầy Hạc ngả lưng ra sau chiếc ghế trúc, mắt nhìn lên mái nhà. Tôi chẳng thấy gì trên
ñó, ngoại những luống ngói như những con sâu chiếu khổng lồ. Thầy mệt mỏi:
Cao Duy Sơn 25
- Tôi mà biết thì còn hỏi anh làm gì.
Có lẽ chưa lúc nào thầy rơi vào hoàn cảnh khó xử như bây giờ. Kể cả ngày xưa khi bị
kỷ luật, ñình chỉ công tác cũng chẳng làm cho thầy sờn lòng nhụt trí. Nhưng lúc này thầy
ñang căng thẳng và bế tắc. Tôi huy ñộng mọi kinh nghiệm học mót, bèn hiến một kế:
- Tìm cách tạm hoãn thầy ạ, rồi thầy ñưa cả hai em về Hà Nội. Khi ñó ñến cố tổ nàng
tiên cũng không tìm ra, Hà Nội rộng thế.
- Muốn về cũng phải có chỗ ở, chỗ làm việc có ñồng lương sinh sống, về ñể tranh cướp
ñất ñai, nhà cửa với họ hàng, con cháu sao? Tôi sợ nhất chuyện ñó ñấy anh ạ. Không ñược,
cách ñó không ñược. ðiều tôi lo bây giờ là em Lữ biết chuyện nó sẽ phản ứng ra sao? ðể
nó phải khóc tôi sẽ buồn mà chết mất.
- Hay thầy cứ nói hết mọi chuyện với em Lữ, rồi ñể tuỳ em ấy quyết ñịnh?
- Tôi không ñủ can ñảm ñể làm việc ñó, nó tàn nhẫn lắm!
- Thế thì thầy cứ ñể cho nàng tiên Páo Lò ñến ñón em Lữ ñi.
Tự nhiên tôi thấy khó chịu với con người ñang ngồi trước tôi kia. Chén nước trà nguội
ngắt và nhạt nhẽo quá. Hình như thầy cũng ñọc ñược sự khó chịu trong tôi. Thầy xuống
giọng:
- Cứ thử ở vào hoàn cảnh của tôi chắc anh sẽ hiểu. Mà hình như có ai ñó...?
Thầy Hạc ra cửa ngó quanh. Hoá ra là em Lữ. Thầy hỏi:
- Con nói chiều nay ñi họp ñoàn trường cơ mà?
- Biết nhà ta hôm nay có khách, con xin phép về trước nấu cơm. Em Thư ở lại họp, lát
nữa về sau pa à.
Thấy tôi, em Lữ lên tiếng chào rồi hơi dừng bước:
- Anh Hội à, mấy ngày anh ñi công tác, pa em ngồi uống trà một mình cứ nhắc anh.
Rồi luôn miệng than: “Trăng sáng quá, ñẹp quá! Không có Hội ở nhà, trà ngon uống một
mình chẳng ngon!”
Cao Duy Sơn 26
- Thật thế sao? - Tôi thấy hai tai nóng bừng - Anh cũng ñịnh về sớm nhưng có việc
phải ở lại trong xã thêm mấy hôm.
Thầy Hạc vẫn không khá hơn, nét mặt âu lo. Hình như những lời tôi và em Lữ nói với
nhau không lọt vào tai thầy. Cả việc thầy nói sẽ nhờ tôi gỡ giúp chuyện gì ñó cũng không
nghe thầy nhắc.
Tôi theo em Lữ xuống bếp. Em bảo tôi:
- Trời hơi tối, anh ra vườn hái giúp em nắm ngọn ñỗ Hà Lan nhé.
- Lữ này, em nói nhà hôm nay có khách à, là ai thế?
Lữ khẽ cười:
- Thế mà cũng hỏi, ngoài anh ra còn có ai nữa kia chứ!
Thế ra chuyện về nàng tiên sẽ xuất hiện chiều tối nay, ngay trong ngôi nhà này em Lữ
vẫn chưa biết. Hãy cứ hưởng không khí hoà bình thêm chút thời gian nữa. Biết ñâu từ ngày
mai mọi chuyện không còn ñược như xưa.
Từ lâu tôi ñã có cảm tình với Lữ. Không phải em có khuôn mặt luôn ngời sáng xinh
ñẹp, ñiều khiến tôi luôn nghĩ ñến em là ở dáng vẻ dịu hiền và ít nói. Tôi vẫn hay ñùa em và
Thư là hai thiên thần chân ñất. Mỗi lần nghe tôi nói thế hai em cùng nhìn tôi như dị vật rồi
nhìn nhau cười. Tôi nghĩ mình ñã nói ñúng nên không gợn về ñiều ñó. Cũng có thể các em
chỉ ngạc nhiên vì lạ tai chứ không có ý gì. Nhưng riêng với Lữ, có lẽ em ñang học phổ
thông và còn quá trẻ nên tôi luôn giữ một khoảng cách trong quan hệ. Hình như thầy Hạc
cũng nhận ra ñiều ñó. Có lẽ vì thế nên thầy luôn coi tôi là người bạn vong niên ñáng tin.
Một nắm ngọn ñỗ Hà Lan ñã ñầy lòng bàn tay, tôi quay trở lại bếp. Tôi nhận ra bếp lò
vẫn chưa ñược nhóm. Lữ ñâu thế? Tôi nhặt vội mấy cành củi chất vào bếp. Có tiếng bước
chân sau lưng, tôi quay lại. Nhận ra em Lữ trong bộ quần áo mới, mái tóc chải gọn tôi ngỡ
ngàng:
- Trông em hôm nay lạ quá!
Lữ ñưa tay lên miệng suỵt, khẽ hạ giọng:

Cao Duy Sơn 27
- Anh giúp em một việc nhá?
- Việc gì chứ?
- Nấu cơm!
Tôi chưa kịp hỏi thêm ñã nghe trên nhà có tiếng thầy Hạc:
- Lữ ơi, con ñâu rồi.
Giọng thầy Hạc hôm nay nghe khác quá, âm thanh chìm xuống như ñang chịu một tải
nặng trong cổ họng. Có tiếng dạ rất nhẹ của Lữ. Rồi tiếng của một phụ nữ cất lên:
- Lại gần ñây nữa xem nào.
Tôi tò mò nhón bước ñến cửa bếp. ngó lên nhà. Từ ñây ñến gian khách chỉ chừng bốn
mét. Trong ánh chiều sắp tắt tôi nhìn rõ một phụ nữ ñứng tuổi, khuôn mặt ñẹp, ăn mặc
sang trọng ñứng bên cửa. ðôi mắt bà ta như có nước. Thầy Hạc ngồi lặng như tượng sứ.
Tôi nhận ra em Lữ không hề tỏ ra bất ngờ và sửng sốt trước sự xuất hiện của người ñàn bà
lạ trong nhà mình.
Người ñàn bà bối rối. Bà ta nhìn thầy Hạc:
- Thầy ơi! Thầy phải nói giúp em?
- Tự cô phải nói thôi, cô Bền à.
Người ñàn bà nghe thầy nói thế bỗng khóc thành tiếng:
- Không, em không thể nói ñược.
Hai má em lữ ñỏ bừng. Hình như em ñang cố ghìm những giọt nước mắt. Tiếng em
nhỏ nhẹ nhưng rõ từng lời:
- Mọi người ñừng nói gì nữa.
Thầy Hạc nhổm người như bị một cú nhói buốt trong ngực thúc mạnh:
- Con! Lữ ơi, con ñã biết gì rồi sao?

Cao Duy Sơn 28
- Vâng, con ñã biết. Không phải con nghe lỏm mà chỉ là tình cờ thôi.
- Pa mang tội với con rồi Lữ ơi.
Lữ không khóc. Em bước ñến ñặt hai tay lên vai thầy:
- Con là con gái của pa. Pa yên tâm con vẫn sẽ luôn ở bên pa thôi.
Người ñàn bà tên Bền gạt vội nước mắt, hốt hoảng:
- Thầy ơi, thầy hứa sẽ giúp em, sao bây giờ lại ra thế này? Con ơi, mẹ là mẹ Bền của
con ñây. Mẹ ñã có lỗi với con, cái lỗi mà mẹ chẳng muốn, vì lúc ñó nó cùng cực quá...
Nhưng bây giờ mẹ muốn ñược bù ñắp cho con.
Lữ không còn ñược ñiềm tĩnh như lúc ñầu, giọng run run như có nước mắt:
- Cô à, cháu ñã biết cô là ai. Cô sống trong ðăk Lăk cùng một người chồng lái xe và ba
người con. Nhà cô ở ñường Lê Duẩn, có xe ô tô riêng, nhiều héc ta cà phê và cao su.
- Con nghe từ ñâu ra chứ?

Thầy Hạc tròn mắt nhìn. Người ñàn bà cũng không giấu ñược vẻ ngạc nhiên, ánh mắt
thấp thoáng những tia hy vọng. Lữ ñã trở lại bình tĩnh:
- Con không bao giờ trách pa vì ñã giấu con chuyện này bao năm. Tình cờ con cũng
mới biết.
- Pa chỉ sợ con buồn, pa không bao giờ ngăn cản con ñâu Lữ ơi! ðây chính là người mẹ
ñã sinh ra con, ñừng trách mẹ con, mẹ con cũng ñã khổ lắm nên mới thành ra có chuyện
hôm nay.
Người ñàn bà dường như không còn ñủ sức ñứng vững trên hai chân của mình, bà ta
ngồi xuống bên cửa, khuôn mặt ñẫm nước mắt:
- Thầy giáo nói ñúng ñấy con à, ngày ñó mẹ ñã chịu ñựng bao nỗi khổ.
- Bây giờ cô ñịnh như thế nào?

Cao Duy Sơn 29
- Mẹ muốn ñón con theo vào Nam. Ðã bao năm rồi mẹ khao khát gia ñình mình ñoàn
tụ. Mẹ biết con sẽ ñồng ý nên ñã chuẩn bị sẵn mọi thứ cho con. Quà kia không phải thứ ñể
lấy lòng, mà nó chỉ là tấm lòng của mẹ với thầy, với con và em Thư. Mẹ còn dành cho con
nhiều thứ tốt ñẹp hơn kia... con hãy theo mẹ nhá.
Mặt thầy Hạc trắng bệch. Thầy nắm chặt tay em Lữ như sợ ngã. Trong ñầu thầy mọi
thứ ñều trống rỗng. Ngôn ngữ ñã trở nên rời rạc:
- Con, hãy nghe theo lời mẹ con ñi...
- Thưa pa, con chịu công nuôi dạy của pa mới có ngày hôm nay. Hôm nay pa cho con
một lần không vâng lời.
- Pa thật sự không muốn! Con hãy làm như mẹ con nói ñược không?
- Không ñược pa à!
Lữ quay sang người ñàn bà:
- Cháu tin cô là người ñã sinh ra cháu. Quá khứ cháu không còn nhớ, nếu bây giờ cô
làm ñược cho cháu một ñiều cháu sẽ nghe và theo cô vào Nam.
- Con cứ nói! - Người ñàn bà mừng rơn - chỉ có mua trời là mẹ chịu, còn mọi việc mẹ
sẽ lo ñược cho con. Bây giờ mẹ không còn như ngày xưa nữa ñâu. Ðiều gì con hãy nói ñi?
Không gian bỗng trở nên im lặng, rõ cả tiếng chân chuột nhắt chạy quanh thùng gạo
góc nhà. Lữ hít một hơi sâu nén lại tiếng nức nở ñang hành hạ con tim yếu ñuối ñang tràn
ngập cảm xúc yêu thương và oán hận.
- Thưa cô, cô hãy làm cho cháu bé nhỏ lại ñi? Như cái ñêm giá buốt nào ñó, trong căn
phòng lạnh lẽo chỉ có một mình cháu ấy. Nếu cô làm ñược cháu sẽ ñể cô ñưa ra khỏi ñây.
Người ñàn bà sững sờ. Ðây không phải là một lời ñề nghị, mà là thách ñố. Lời thách ñố
không ñùa bỡn mà rõ ràng không có sự nhượng bộ. Trái tim bà như bị những ngon roi quất
mạnh. Bà thấy ngực mình ñau buốt. Gương mặt ñẹp của bà chợt dài thưỡn tuyệt vọng. Bà
nhìn thầy Hạc cầu cứu. Không khí im lặng bao chùm. Giọng thầy khẽ khàng:
- Con à, con có thể tha thứ cho mẹ con ñược không?

Cao Duy Sơn 30
- Con không có quyền ñó vào lúc này pa à. Người nào ñể lại bao nhiêu thì chỉ ñược
quyền lấy ñi bấy nhiêu thôi. Phần lớn lao còn lại ñâu phải của người ñó. Con vẫn chỉ luôn
nghĩ ñến mọi người trong gia ñình và người mẹ ñã khuất...
ðất dưới chân bà Bền như sụt xuống. Bà không thể thực hiện ñược lời yêu cầu của nó.
Bà hiểu, nó muốn nhắc lại cho bà nhớ cái giây phút ñớn ñau ngày nào khi bỏ nó ở lại. Quả
thật khi ñó nếu không vì khao khát hơi ấm của người ñàn ông bà ñã không làm thế. Nhưng
người ta ích kỷ quá. Người ta chỉ muốn có bà chứ không muốn có thêm ñứa con riêng của
bà ñi theo. Bây giờ thì thế này ñây. Bà ñã hy vọng biết bao khi tìm thấy nó. Bây giờ thì tan
như khói lên trời. Bà cảm giác máu trong người ñang chảy không cách nào cầm giữ. Mắt
như có ngàn ñom ñóm bay.
Bà bám vai thầy Hạc bước ra cửa. Trong bà chợt hiện lên cái ñêm ñông buốt giá, cõng
con ñi trong gió mưa. Nó còn bé và ñái ướt lưng mẹ. Khi chia tay, nó vẫn ñạp chân bình
bịch xuống giường và phun mưa phì phì. Bà ñã thơm lên má nó và thầm hẹn sẽ trở về ñón
nó theo. Sau bao ngày dò hỏi tìm kiếm bà ñã ñến ñây, nhưng hình như ñó là ñiều không
thể. Bà khát khao ñược ôm nó, ñể ñược khóc và ñược tha thứ. Ôi, kỷ niệm khổ ñau một
thời, một phần máu thịt của người bạn ñã hy sinh trong chiến trận, chỉ một lần chạm thật
nhẹ lên má con cũng không thể. Trong mắt bà mùa ñông năm ñó vẫn buốt giá ñến bây giờ.
Ngôi nhà bên suối sau lưng bà ñã chìm xuống trong bóng ñêm. Chỉ tiếng róc rách của con
nước hao gày ñan vào không gian yên ả những âm thanh tự ngàn ñời. Mọi con suối ñến ñổ
về sông. Mọi con sông ñều chảy về biển. Ý nghĩ chợt ñến khiến bà thêm một lần hy vọng.
Ngày mai bà sẽ theo xe về Nam. Con ñường trở về sẽ rất dài.
* *
Bao năm nay tôi vẫn áy náy về phần cuối truyện ngắn này. Mỗi lần nghĩ ñến lại như
thấy mình có lỗi với thầy Hạc. Hình ảnh của thầy ñã bị méo ñi trong sự cố chấp của tôi.
Ngày ñó thầy không xử sự như thế. Em Lữ cũng không nói ñược gì ngoài tiếng khóc hờn
giận và buồn tủi. Em là một phần của cuộc ñời thầy, dù buồn mấy thầy vẫn phải nén lòng.
Thầy bảo loài cây nào mà chẳng có gốc rễ. Trở về tìm nhau thế này chỉ có con người mà
thôi. Rồi thầy tiễn em ñi ngay trong ñêm. Cái ñêm ñã làm lưng thầy còng xuống như cây
lúa sau cơn bão. Mấy năm sau học xong Ðại học ngoại ngữ, em Thư cũng chuyển vào Nam
Cao Duy Sơn 31
công tác. Ngôi nhà chỉ còn mình thầy. Sau ngày ñó không lâu tôi cũng về thường trú tại
một tỉnh ñồng bằng. Bẵng ñi mươi năm, có dịp trở lại Mục Mã, tìm ñến xóm ðậu thăm
thầy Hạc. Ngôi nhà xưa vẫn nguyên ñó nhưng chủ nhân ñã ñi mất rồi. Tôi hỏi, có người
cho biết những năm sống một mình trong ngôi nhà bên suối, thầy lặng lẽ như bóng nắng
ban chiều. Rồi một ngày, thầy ñến gặp ông chủ ñất cũ nói rằng, nhờ ông trông nom giúp.
Ngôi nhà cũ ñể nguyên, ngộ nhỡ có ai về tìm cứ ñến mở ra mà vào nghỉ. Rồi thầy ñi.
Không biết ñi ñâu? Có người nói, thầy về Hà Nội. Có người lại bảo thầy theo em Thư vào
sống trong Nam. Nói thế chỉ biết thế.
Qua hết lối ngõ rợp cỏ dại, tôi lặng lẽ mở cửa, bước vào ngôi nhà xưa quen thuộc. Tất
cả nguyên vẹn như hồi nào. Bàn ghế, giường tủ vẫn ñó, giản dị và lịch lãm như còn lưu
bóng chủ nhân. Tôi lặng nhìn con suối Cun trong mướt như lụa, lòng chợt bồi hồi, thầy
Hạc giờ không biết lưu lạc nơi ñâu.
Cao Duy Sơn 32
Chợ tình
ðã hai mươi lăm ngày sau Tết, giờ xuân mới thật là xuân. Ở vùng núi xuân ñến dường
như ñậm ñà và nét hơn mọi nơi. Mưa như bụi rắc xuống từ ñỉnh núi len khắp khe ngách, lối
mòn, ken sươn sướt quanh những gốc lê già trổ bông như tuyết. Chỉ những bóng người một
màu chàm lặng lẽ ñi như trôi về phía chợ. Chợ trên một gò ñồi. Chỉ một năm vào ngày hai
mươi lăm tháng giêng mới họp nhưng cây cối và mọi vật ở ñây không ai chặt phá hay di
chuyển nên cảnh vật dường như còn nguyên vẹn như vốn có từ khi người Âu Lâm chọn
ñây làm chợ tình. Giữa chợ vài dãy lều lợp cót chủ yếu bán cơm và bún phở cùng một ít
hàng kim chỉ thêu. Chợ ở ñây không tranh mua, tranh bán, không ñuổi ñánh nhau vì ghen
hay thù oán. ðến ñây mọi bực dọc ñều ñã ñược khoả dưới sông, mọi toan tính ñều ñã ñược
cởi bỏ trên ñường, chỉ ñem ñến ñây con tim bồi hồi và những lời thầm thì ái ân tìm vào tai
người xưa. Không ai biết vì sao lại thế? Chẳng ai tìm ñến ngọn nguồn vì sao. Trước vốn
thế, sau cũng thế và bây giờ vẫn thế. ðã bao năm ñến với chợ này lão Sinh không nhớ, bởi
ñã có thời buồn lắm lão không tìm ñến, dễ có ñến chục năm. Bây giờ ñã ngoài tám mươi
lão chỉ còn nhớ con ngựa hôm nay ñưa lão vào chợ ñã là con thứ mười lăm lão thay. Giống
ngựa chẳng thể sống lâu hơn người và chúng cũng không thể biết trong ngực lão con tim
thường ñập rộn lên mỗi khi xuân ñến. Chân lão nữa, dường như cũng vội hơn khi vào chợ
vì lão lo chỗ cây sau sau già ấy, nơi lão và Ếm ngồi sẽ bị người khác chiếm mất.
Chưa có ai. Lão buộc ngựa vào gốc cây gần ñó, rồi lồng mõm nó vào một cái bao tải
ñựng thóc ngon, nó cứ việc ăn cho lại sức, còn lão, lão trải chiếc khăn chàm xuống ñất và
bày lên ñó bầu rượu và ñồ ăn.
- Sinh à, ông ñến lâu chưa?
Cái tiếng nói ấy khẽ cất lên. ðằng ñẵng một năm rồi lão mới lại ñược nghe. Âm thanh
ấy giờ không còn trong trẻo như ngày xưa nhưng lão vẫn thấy trong lòng mình một cảm
giác ấm áp và êm ái lạ lùng.
- Ếm à, về ngồi ñi, anh cũng vừa ñến thôi!

Cao Duy Sơn 33
- Sinh ơi, bây giờ có ai nghe thấy mình “pi noọng” với nhau thế này chắc là buồn cười
lắm!
- Ðã bao giờ anh nghĩ chúng mình già? Vẫn như ngày xưa thôi!
- Thế cũng ñược nhưng phải khẽ tiếng nói nhé!
Lão Sinh lấy ñôi giày vải từ túi trong của áo ngực ñưa ra ngắm nghía rồi nhẹ nhàng ñi
vào chân. Thấy mú Ếm nhìn, tự nhiên lão cố toè các ngón chân cho cạnh giày phình ra. Mú
Ếm quay nhìn ñi chỗ khác rồi nén tiếng thở dài:
- ðừng cố làm thế! Không khéo giày bị rách ñi thôi. Bây giờ mình có tuổi chân tay nhỏ
ñi có sao ñâu!
- Ừ!
Nghe mú Ếm nhắc lão thu chân lại. Có lẽ già rồi nên chân cẳng cũng ñã teo khô. Lão
chỉ muốn thể hiện cho Ếm biết mình chẳng khác xưa là mấy. ðôi giày này tự tay Ếm khâu
tặng cách ñây hơn năm mươi năm, tới giờ Sinh vẫn giữ còn gần như mới và chỉ ñi vào
chân khi ñến phiên chợ này gặp Ếm. Bây giờ thì chân nhỏ giày rộng, thời gian ñấy! Không
còn ñược như xưa nữa. Hồi ấy ông trời cho mình gặp Ếm, mình yêu Ếm tưởng sẽ chết nếu
không lấy ñược nhau, thế mà Ếm ñã bị gia ñình bắt lấy thằng Ti, cái thằng gia ñình nó trâu
bò, ngựa dê nhiều như trấu. Ôi cái hôm ấy thằng Ti bị mình chặn ñường ngay sát mép con
sông Gâm. Nó với bốn thằng, trên lưng bốn con ngựa ñực mình dài như cót thóc. Sinh thúc
ngựa lao vào giữa, thằng Ti cùng lũ bạn dạt sang hai bên, nó ngạc nhiên hỏi:
- Cái thằng không quen này, sao mày lại muốn ñánh nhau với tao.
Sinh kéo trong ngực áo ra ñôi giày giơ trước mặt nó:
- Tao với Ếm ñã hẹn cùng nhau sống chết sao mày cướp?
Nghe Sinh nói, thằng Ti cười toáng:
- Cây rừng của nhà mày sao? Mày ñã chặt dao ñánh dấu chưa? Tao ñánh cho mày ñây.
Cao Duy Sơn 34
Dứt lời thằng Ti cùng lũ bạn của nó lao vào ñẩy Sinh rơi khỏi lưng ngựa. Tỉnh dậy,
Sinh thấy mình nằm sát mép sông Gâm, mắt sưng húp, miệng ứa máu nhưng tay vẫn cầm
chắc ñôi giày.
Nhà Ếm, nhà Sinh cách nhau một ngày ñi ngựa. Khi tìm ñến bản Pang Kéo của Ếm,
nàng ñã lấy Ti mất rồi. Lòng Sinh buồn như con suối thu cạn nước. Sau này khi lấy vợ, có
con nỗi buồn mới dần nguôi ngoai nhưng thương nhớ vẫn hằn sâu trong ngực. Mỗi lần nhớ
Ếm, Sinh lại tìm ñến chợ Âu Lâm hy vọng Ếm vẫn còn nhớ mình mà tìm ñến như bao ñôi
lứa lỡ làng. Nhưng lâu lắm! Dễ phải ñến mười bốn lần thay ngựa Sinh mới gặp ñược nàng.
Ếm ñẹp như hoa là thế giờ lưng ñã chùng, tóc bạc trắng, lại còn ăn trầu nữa chứ! Nhưng
trong mắt Sinh, Ếm vẫn là Ếm ngày nào, vẫn là nàng mỗi khi cười trời như sáng bừng lên,
hoa xuân lay lắc vui như nhường lại nhan sắc.
Một năm một phiên chợ tình tìm ñến nhau ñể ngồi thầm thì bao chuyện xưa và cả
chuyện nay. Chuyện chồng Ếm cái thằng ñã cùng lũ bạn của nó ñánh Sinh một trận nhừ tử
rồi bỏ lại bên sông Gâm, cái thằng Ti ấy, nó ñã chết cách ñây hơn mười năm, ñể lại cho
Ếm bốn con và mười lăm cháu nội ngoại. Hỏi Ếm có nhớ gì ngày xưa? Ếm nâng vạt áo
chấm nước trầu bên mép:
- Không nhớ sao ñến ñây!
- Hồi lão Ti còn, mỗi lần ñi chợ thế này nó có vặn hỏi gì không?
- Thì cũng như mọi người thôi, ñi chợ này có ai lại còn ñi hỏi làm gì!
- Ừ phải, nếu không sao mình gặp ñược nhau.
Mỗi năm có bao nhiêu cặp tình lỡ dở chờ một năm ñến ñây gặp nhau than thở lão Sinh
không thể biết nhưng trong những bụi gai kim anh, những khóm lá dạ hương chỗ nào cũng
vang lên tiếng thì thầm, có chỗ cành lá rung lên như bị bò gặm. Sinh chẳng mấy quan tâm
người khác và mọi người khác chắc cũng thế, bởi cái ngày ở ñây nó ngắn lắm, lão Sinh
thấy nó ngắn nhất trong năm.
- Ếm à, có mệt thì ngả vào anh nghỉ một chút ñi!
- Không mệt ñâu Sinh à, năm nay tôi thấy tay của Sinh cầm cây ñũa run lắm rồi?
Cao Duy Sơn 35
- ðừng lo, mùa ñông năm nay tôi còn lặn sông bắt cá ñấy!
Mú Ếm nghiêng ñầu vờ như nhổ bã trầu, kì tình mú tránh ñi cái miệng cười. Sinh ñâu
còn sức như hồi trẻ? Chỉ là cách nói khoe cái sức ngày xưa mà thôi. Người già vẫn thường
thế. Mú Ếm nhìn lão như muốn chuyển ý nghĩ của mình sang “thôi, chẳng cần nói thêm gì,
Ếm vẫn thương Sinh và nhớ Sinh lắm! Chỉ cần ñược ngồi bên nhau chẳng cần nói gì cũng
ñã thấy hạnh phúc lắm rồi Sinh à!”
* *
Chợ Âu Lâm năm nay ñông hơn mọi năm. Có cả người Tây tóc vàng mũi lõ. Dắt ngựa
ngang qua một quán bún lão Sinh nghe có người mời chào:
- Ăn với cháu bát bún lão Sinh ơi!
Nhìn vào chỗ người vừa gọi lão nhận ra con Nhin. Con bé này ngoan hơn bà nó ngày
trước. Hồi ấy bà nó ñứng bán ở ñây nhưng miệng khoẻ chửi các con lắm! Lão hay ñến mua
canh phở ñể ăn với cơm ñùm. Bây giờ lại là nó. Cũng trên bốn mươi rồi chứ ít gì. Lão vỗ
tay vào túi dết bên hông, ra hiệu ñã ñem theo ñồ ăn nhưng giọng con bé vẫn khẩn thiết:
- Thì lão cứ vào ñây ñã!
Lão chỉ gật ñầu rồi dắt ngựa ñi thẳng về phía gốc sau sau già, cái gốc cây lão ñộc
quyền hơn nửa thế kỷ qua.
Năm nay có vẻ mưa nhiều. Mắt lão mơ mơ nhìn những chùm mưa bụi trên ñầu. Ơ mà
Ếm chưa ñến! Khác mọi năm ñấy! Lão lấy trong ngực áo ra ñôi giày, tay vuốt như ñang
vuốt lên các ngón tay thon mềm mại của Ếm. Hồi ấy nàng chỉ cho mình ôm ngang vòng
bụng có một lần, ñến thở mình còn phải nén lại vì hồi hộp. Da tóc nàng thơm lắm! Còn
tiếng cười ngân vang và trong trẻo hơn cả tiếng suối ngàn, da thịt thì mịn màng như lông
thỏ… ðã ñịnh cất ñôi giày lão chợt nghe có tiếng con Nhin sau lưng:
- Có lẽ năm nay có việc bận nên mú Ếm không ñến chợ rồi! Hay dế ñến con ăn tạm bát
bún rồi về ñi?
Cao Duy Sơn 36
ðột nhiên lão thấy trong dạ bồn chồn. Lão không dám nghĩ tiếp ñiều vừa ñến trong linh
cảm. Cất lại ñôi giày trong ngực áo, lão ñứng dậy dắt ngựa bước ra ngoài. Sau lưng chợt
nghe có tiếng thở dài của con Nhin.
Bây giờ chợ Âu Lâm người ñông gấp năm, gấp mười so với trước ñây. Chỗ ngồi của
các cặp tình cũ giờ bỗng hoá thành ñiểm nhòm trộm của khách hiếu kỳ thập phương. Lão
Sinh chẳng bận tâm, chỉ một mực ñến gốc sau sau già ngồi ñợi. “Ếm ơi!” Lão thốt lên với
bao niềm thương nhớ và âu lo. Chiều rồi lão mới lại quay về. Thế là một năm nữa Ếm
không ñến chợ, lão thấy trong lòng có ngọn gió buồn nhẹ thổi.
* *
Xuân nữa lại ñến. Lão Sinh ñến chợ tình năm nay hoá ra diện nhất! ðến con ngựa cũng
ñược lão chải chuốt và trang ñiểm bằng những chuỗi hạt gỗ tròn tự tay lão ñẽo gọt trông
thật vui mắt. Có ñiều lão không cưỡi trên lưng ngựa như mọi khi, mà chỉ ñi bộ và dắt nó
theo. Tiết xuân năm nay trời ít mưa. Bầu trời sáng và cao hơn. Chợ cũng ñông hơn mọi
năm. Khách thập phương từng tốp khoác vai nhau chuyện trò rôm rả. Lão Sinh không
nghe, không nhìn thấy gì, lão lặng lẽ bước về phía cây sau sau già cỗi. Ngang qua hàng bún
con bé Nhin ñột nhiên lão dừng bước. Gặp lại lão, con Nhin có vẻ ái ngại! Hình như nó
ñịnh nói gì ñó? Lão ñưa tay khoát nhẹ:
- Thôi nào, lát nữa ta mua hai bát canh phở, canh không thôi nhá, ñem ñến gốc cây cho
ta.
- Nhưng…?
- Thôi mà cháu, cứ làm như ta bảo ñi.
ðến bên gốc cây, lão cẩn thận lau mặt, rồi trải chiếc khăn chàm xuống mặt cỏ. Chưa
bao giờ lão trịnh trọng như thế! Lão cẩn thận ñặt gói cơm nắm giữa khăn, vừa lúc cái Nhin
bưng ñến cho lão hai bát canh nóng. Canh chỉ có mấy cọng hành và một ít váng mỡ nổi lèo
phèo, thế mà với lão ñây là món ñặc biệt lão thích.
- Thôi về ñi Nhin à!
Cao Duy Sơn 37
Nghe lão ñuổi khéo, Nhin quay lại quán của mình, nhưng mắt vẫn nhìn về phía gốc
cây. Không hiểu lão làm gì kia? Chẳng lẽ lão cũng ñã biết chuyện rồi sao?
Lão Sinh xắt nắm cơm ra từng miếng nhỏ thả vào hai bát canh, miệng thì thầm như
khấn. Bây giờ thì chuyện mười lão biết chín. Thế là ñiều không mong ñã ñến. Giọng lão
nghe ngàn ngạt như có nước mắt:
- Về a Ếm ơi! Anh biết em bỏ anh khác ñi một mình rồi, anh ñâu dám trách Ếm. Ba
xuân rồi anh ñến mà không còn ñược gặp em, anh biết em nghe ñược lời anh nói… Anh
mua bát canh ngon này cho em ăn, anh thả cơm nắm vào canh cho em làm rau, anh biết
Ếm thường thích ăn như thế… - Dừng một lúc lão lấy trong túi nải ra một quả bầu cổ thắt,
rồi cẩn thận rót rượu vào hai chiếc ly nhỏ - …Uống ñi Ếm à! Rượu này nhạt dễ uống lắm!
Uống xong anh sẽ nói - Lão cầm hai chiếc chén lên ngang mặt rồi tự cụng vào nhau - uống
ñược thôi là Ếm? ðấy có say ñâu! Bây giờ thế này thôi, chợ từ nay không có chúng mình
nữa, không có em không còn chợ… Em biết anh quý nhất thứ gì không? ðôi giày này ñấy!
Anh ñã ñem theo bên mình bằng cả mười lăm ñời ngựa… Giày này tay em khâu, anh chỉ ñi
cho một mình em nhìn thấy, giờ không có em, anh ñi cho ai ngắm ñây? Bây giờ anh gửi nó
theo em, nó mang theo cả hồn vía của Sinh này, hãy chậm chân cho nhau kịp bước với Ếm
ơi…
Lão run run bật diêm. ðôi giày bén lửa bốc cháy. Ánh sáng màu vàng như những vũ
công cong mình nhảy nhót trên tay. Chờ cho ñôi giày cháy hết, lão từ từ ñứng dậy với vẻ
mặt mãn nguyện. Lão lững thững dắt ngựa xuống ñồi, thỉnh thoảng lão chậm bước, tay vịn
vào chiếc yên gỗ như thể ñang thì thầm với ai chuyện gì ñó.
Từ năm sau cái Nhin bán bún và mọi người ở chợ tình Âu Lâm không còn thấy lão
Sinh. Không hiểu lão ñi ñâu? Dân cùng bản lão nói, từ sau phiên chợ tình hai mươi lăm
tháng giêng năm Nhâm Ngọ, không hiểu sao lão Sinh ñã ñi vào núi Phja Bjoóc và biến
mất, chỉ có con ngựa trở về, con ngựa thứ mười lăm lão thay trong cuộc ñời của mình.

Cao Duy Sơn - Ngôi Nhà Xưa Bên Suối

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cao Duy Sơn - Ngôi Nhà Xưa Bên Suối

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NGÔI NHÀ XƯA

Making Ebook Project

• Tên sách: NGÔI NHÀ XƯA BÊN SUỐI

Nhà xuất bản: Thanh Niên

Tháng 10-1989 về học trường viết văn Nguyễn Du Hà Nội.

Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1997).

Các tác phẩm:

"Người lang thang" (1992)

"Người săn Gấu" (1995)

"Hoa mận ñỏ"

"Những chuyện ở lũng Cô Sầu" (tập truyện ngắn, 1996)

“Những ñám mây hình người"

"Hoa bay cuối trời"

"Ngôi nhà xưa bên suối"

Giải thưởng văn chương:

2 giải A Văn học Thiểu số Việt Nam.

Ngôi nhà xưa bên suối

- Anh qua lối cầu treo có hơn không?

- Ừ, nhưng lần sau cởi quần dài ra mà lội kẻo ướt.

- Thưa thầy em cũng biết thế...

- Anh không có quần trong à?

- Thưa thầy... ai lại...

Biết là thầy ñùa, tôi thấy vui và ñỡ ngượng.

Tôi hỏi ñùa thầy:

- Anh ñếm tiền trong túi tôi hay sao?

Thầy rất buồn nhưng vẫn bình tĩnh:

- Anh cứ cho gọi cô ấy, tôi tin cô ấy sẽ nói ra sự thật.

- Thế chứ, thế chứ.

- Cửa không cài then, cứ ñẩy vào ñi.

Có giọng con gái khẽ cất lên:

- Thầy ăn thử mấy hạt, bùi lắm thầy à.

- Thầy à, em không làm phiền thầy lâu ñâu!

- Tôi cũng chỉ muốn mở cho nó thoáng.

- Sao cô không nói sớm ra ñiều ñó với tổ chức?

- Thầy mà cũng nói thế với em?

- Như thế nào mới phải với cô ñây?

- Thế thầy nghĩ chuyện dễ nói lắm á.

- Tôi không biết.

- Thôi ñược, em chỉ muốn hỏi thầy một câu thôi!

- Nếu là của thầy, thầy có dám nhận không?

Nàng bỗng khẽ cười:

- Ðến rồi thì vào nhà ñi em.

- Thầy giúp em ñỡ cháu xuống.

- Ô, thế ra cũng là một ñứa bé gái, xinh ghê.

- Cơm còn nhiều nhưng hơi nguội...

- Chỗ cơm này em ăn hết ñấy!

- ðói thì từ từ ăn, kẻo nghẹn.

- Tôi ñặt rồi, chỉ lát nữa là ñược ăn.

Vợ thầy vẫn ñùa với ñứa bé:

Vợ thầy vội nói:

Thầy tiếp lời vợ:

- Ðây là phòng, chứ ñâu ñã ñược gọi là nhà.

Nghe nàng nói, vợ chồng thầy vui vẻ:

- Ừ thì phòng, ñồng ý ở lại rồi ñấy nhá.

- ðun nước rửa mặt, phải ñấy, anh dậy ñây.

- Tội nghiệp ñứa bé, vẫn còn bú sữa.

- Làm thế nào bây giờ hở em?

Nghe thầy hỏi, vợ thầy tỏ ra ñiềm tĩnh:

Thầy cười buồn:

- Có khác gì bảo tôi tự cắt ñi một cánh tay.

Nghe ông ta nói chữ “ñổ” ra “ñỏ”, thầy cuống quýt:

- Hôm nay thầy kiêng tắm?

Thầy như không nghe.