INSTITUTI “HARRY FULTZ”

Adresa: Rruga “Mine Peza”, Tiranë

Tel: +355422222008
Web: www.harryfultz.edu.al

PUNË LABORATORI NR.1

TEMA: Eksperimentimi i qarqeve të integruar të portave
logjike.

PUNOI PRANOI
AGON KAMO JURGEN METALLA
KLEDJAN TELHA

DEPARTAMENTI ELEKTRONIKËS
LËNDA SISTEME DIXHITALE TIRANË
KLASA II-5 2019-2020
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

Pasqyra
Hyrje 2
Informacion për qarqet logjike të integruar. 2

Referenca 3
Nga ku është marrë materiali që po punoni. (ose nëse po e bëni sipas një pune që keni gjetur në
internet, referoni adresën) 3

Pjesa teorike 3
Sqarim për pjesën teorike të qarkut,elementët, ndërto dhe paraqit skemën e lidhjes. 4
Portat e përdorura në këtë projekt me shpegime të fuksionimit, tabelat e vërtetësisë, diagrama
kohore, etj. Error! Bookmark not defined.
Shkruaj shprehjen logjike booleane. Error! Bookmark not defined.

Pjesa praktike 4
Sqarim për pjesën praktike, realizimi, qarku, matje dhe krahasime me modelin e simuluar (nëse e
keni kryer edhe në Multisim). 5
Foto reale. Error! Bookmark not defined.
Përfundime. Error! Bookmark not defined.

Lista e materialeve dhe kosto dhe koha e harxhuar. 5

Lista e materialeve të përdorur. 5

1
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

1. Hyrje
1.1. Informacion për qarqet logjike të integruar.

1)QARQET LOGJIKE TE INTEGRUARA

Qarqet e inetgruara përbëhen prej një numri komponentësh elektronike që së bashku e

kryejnë një funksion të caktuar. Këto mund të jenë QI të thjeshta, që si rregull përbëhen nga
një numër i vogël elementesh (deri në qindra), ndërsa qarqet më komplekse të integruara, si
p.sh procesori i kompjuterit personal që përmban me dhjeta miliona elemente.
Ideja për ndërtimin e QI ka filluar të bëHet realitet me zbulimin e transistorit që i ka
dimensionet miniaturale të rendit të mikrometrit. Në teknologjinë bashkohore, dimensionet
e elemeteve të QI arrijnë në madhësi më të vogla së 100 [nm] nanometër. Qarqet
elektronike, në kuadër të të cilave zërë vend edhe QI, sot kryesisht punohen në teknologjinë
SMD) me elementet të montuara në sipërfaqe të pllakës së qarkut elektronik.
Portat logjike elementare të mësipërme mund të implementohen me qarqe logjike të
integruar IC.
Portat logjike IC klasifikohen jo vetëm nga funksionimi i tyre logjik por edhe cilës teknologji
ndërtimin e të qarkut logjik. Çdo familje logjike ka qarkun e saj të veçantë.

Teknologjitë e qarqeve të integruar që përdoren, si porta logjike, janë tre tipe:

1. CMOS : Complementary Metal Oxide Semiconductor. FET
2. TTL : Transistor-Transistor Logic. BJT
3. ECL : Emitter-Coupled Logic. BJT

TTL dhe ECL mbështeten në tranzistorët bipolarë. ECL përdoren kryesisht kur kërkohet
funksionim me shpejtësi të lartë operimi. CMOS, mbështeten në tranistorët me efekt fushe.
CMOS gjen përdorim gjerësisht në qarqet me shkallë të lartë integrimit VLSI për shkak të
konsum të ulët të energjisë dhe ndërtim me shkallë të lartë densiteti. Logjika CMOS
konsumon shumë herë më pak energji se logjika TTL.

Seria CMOS.
Më e përdorur si teknologji.
Dy kategori përsa i përket nivelit të tensionit: 5V dhe 3.3V DC. Duke qenë se fuqia është
proporcional me katrorin e tensionit, ulja nga 5V në 3.3V sjell një rënie prej 34%.

Familjet e CMOS.
Identifikohen me prefiksin 74 ose 54 dhe pasohen me një gërmë për serinë dhe numër për
llojin e qarkut. Përveç serisë 74 është dhe seria më e vjetër 4000.

TTL.

2
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

Teknologjia TTL është akoma shumë e përhapur. Përparësi e TTL është që nuk janë të
ndjeshëm ndaj shkarkimeve elektrostatike për të cilat CMOS vuan pak. Prandaj janë më të
përdorur në laboratore ku eksperimentohet.
Seria TTL
Si dhe në rastin CMOS, kemi disa seri, dhe të gjitha operojnë me 5V DC.
Gjithashtu prefiksi është 74 dhe 54, gërmat pasuese bëjnë dallimin ndërmjet CMOS dhe
TTL.

Referenca
1.2. Nga ku është marrë materiali që po punoni.
Te dhenat,informacionet shtese dhe leksionet e dhena nga mesuesi I lendes perkatese.

Pjesa teorike
Portat logjike janë elementët e ndërtimit të qarqeve logjike komplekse. Portat logjike
punojnë sipas funksioneve Booleane, si AND, OR, NAND, NOR, NOT, XOR, XNOR.
Tabela më poshtë tregon 1) emrin e portës, 2) simbolin, 3) shprehjen logjike Booleane (ose
funksionin), tabelën e vërtetësisë.
Çdo portë ka dy hyrje (binare) dhe një dalje (binare).
“Flluska” është komplement i I-rë logjik.

Porta logjike e perdorur eshte ajo e XOR(74HC86N).

Porta XOR (nganjëherë EOR, ose EXOR dhe e shqiptuar si EK Exclusive) është një portë
logjike dixhitale që jep një dalje të vërtetë (1 ose të Lartë) kur numri i hyrjeve të vërteta
është i rastësishëm. Një portë XOR implementon një ekskluzive ose; domethënë, një
rezultat i vërtetë rezulton nëse një, dhe vetëm një, nga inputet në portë është e vërtetë.
Nëse të dy inputet janë false (0 / LOW) ose të dyja janë të vërteta, një rezultat i rremë
rezulton. XOR paraqet funksionin e pabarazisë, d.m.th., prodhimi është i vërtetë nëse
inputet nuk janë njësoj përndryshe prodhimi është i rremë. Një mënyrë për të kujtuar XOR
është "duhet të ketë një ose tjetrin, por jo të dy".

3
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

XOR gjithashtu mund të shihet si modul shtesë 2. Si rezultat, portat XOR përdoren për të
zbatuar shtesë binare në kompjuterë. Një gjysmë shtese përbëhet nga një portë XOR dhe
një portë AND. Përdorime të tjera përfshijnë zbritësit, krahasuesit dhe invertorët e
kontrolluar.

Pjesa praktike

Perfundimi: Ndertimi I qarkut u realizua me sukses,duke bere te mundur aktivizimin e llampes LED.

4
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

Lista e materialeve dhe kosto dhe koha e harxhuar.

Lista e materialeve të përdorur.

MATERIALET E PERDORURA

 Breadboard x1
 Rrezistenca 120Ω x3
 Qarku IC(XOR)(74HC86N) x1
 LED x1
 Celes x1
 Percjelles x10
KOSTOJA E HARXHUAR

? Leke

KOHA E HARXHUAR 

45 min)+1ore perpunim materiali.

Totali 1 ore e 45min.

Shprehja Logjike Booleane

5
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

Breadboard
Një breadboard është një bazë ndërtimi për prototipimin e elektronikës.
Fillimisht fjala i referohej një bordi të bukës fjalë për fjalë, një copë druri të
lëmuar të përdorur për feta të bukës. Në vitet 1970 u shndërrua në breadboard
tavolina (ose plugboard, një tabelë e një rrjeti terminali).
Për shkak se breadboardi nuk kërkon bashkim, është e ripërdorshme. Kjo e
lehtëson përdorimin për krijimin e prototipeve të përkohshëm dhe
eksperimentimin me dizajnin e qarkut. Për këtë arsye, breadboard-et janë
gjithashtu të njohura tek studentët dhe në edukimin teknologjik. Një shirit
(Veroboard) dhe tabela qark të shtypura prototipuese të ngjashme, të cilat
përdoren për të ndërtuar prototipe të bashkuara gjysmë të përhershme ose
njëfish, nuk mund të ripërdoren lehtë. Një shumëllojshmëri e sistemeve
elektronike mund të prototipizohet duke përdorur breadboard-et, nga qarqet e
vogla analoge dhe dixhitale deri në kompletimin e njësive qendrore të
përpunimit (CPU).

IEEE 91-1984
Qëllimi i ndërsjellë i IEEE Std 91-1984 dhe IEC 60617-12 ishte të sigurojë një
metodë uniforme për të përshkruar funksionet logjike komplekse të qarqeve
digjitale me simbole skematike. Këto funksione ishin më komplekse sesa porta
të thjeshta AND dhe OR. Ato mund të jenë qarqe të shkallës së mesme të tilla si
një counter 4-bit në një qark në shkallë të gjerë siç është një mikroprocesor.

Portat themelore të logjikës

Ekzistojnë shtatë porta themelore logjike: DHE, OSE, XOR, JO, NAND, NOR,
dhe XNOR.

Porta AND quhet kështu sepse, nëse 0 quhet "false" dhe 1 quhet "e vërtetë",
porta vepron në të njëjtën mënyrë si logjike "dhe" operatori. Ilustrimi dhe tabela
e mëposhtme tregojnë simbolin e qarkut dhe kombinimet logjike për një portë
AND. (Në simbol, terminalet hyrëse janë në të majtë dhe terminali i daljes është
në të djathtë.) Prodhimi është "i vërtetë" kur të dy hyrjet janë "të vërteta".
Përndryshe, prodhimi është "i rremë". Me fjalë të tjera, prodhimi është 1 vetëm
kur të dy inputet një DHE janë 1.

Porta OR merr emrin e saj nga fakti se sillet pas modës së logjikës
gjithëpërfshirëse "ose". Prodhimi është "i vërtetë" nëse njëra ose të dyja inputet
janë "të vërteta". Nëse të dy inputet janë "false", atëherë prodhimi është "i
rremë". Me fjalë të tjera, që rezultati të jetë 1, të paktën të dhëna një ose dy
duhet të jenë 1.

6
Harry Fultz Klasa II-3
Departamenti i Elektronikës Nxënësi Emri Mbiemri
2019-2020 Data xx/11/2019

Porta XOR (ekskluzive-OSE) vepron në të njëjtën mënyrë si logjika "ose / ose".

Prodhimi është "i vërtetë" nëse njëra, por jo të dyja, inputet janë "të vërteta".
Prodhimi është "false" nëse të dy inputet janë "false" ose nëse të dy inputet janë
"të vërteta". Një mënyrë tjetër për të parë këtë qark është të vëzhgoni se dalja
është 1 nëse inputet janë të ndryshme, por 0 nëse inputet janë të njëjta.

Një inverter logjik, i quajtur nganjëherë një portë JO për ta dalluar atë nga llojet
e tjera të pajisjeve elektronike të inverterit, ka vetëm një input. Kundron
gjendjen logjike. Nëse hyrja është 1, atëherë rezultati është 0. Nëse hyrja është
0, atëherë rezultati është 1.

Porta NAND funksionon si një portë AND e ndjekur nga një portë NUK. Ajo
vepron në mënyrën e funksionimit logjik "dhe" e ndjekur nga mohimi. Prodhimi
është "i rremë" nëse të dy inputet janë "të vërteta". Përndryshe, rezultati është "i
vërtetë".

Porta NOR është një portë OR kombinimi e ndjekur nga një inverter. Prodhimi i
tij është "i vërtetë" nëse të dy inputet janë "false". Përndryshe, prodhimi është "i
rremë".

Porta XNOR (ekskluzive-NOR) është një portë e kombinuar XOR e ndjekur

nga një inverter. Prodhimi i tij është "i vërtetë" nëse inputet janë të njëjta, dhe
"false" nëse inputet janë të ndryshme.