BUTUN �iiRLERi

Asaf Halet <;:elebi 29 Arahk 1907'de istanbul' da dogdu. Sekiz yil

Gala tasaray Sultanisi'nde okudu, bir ara Sanayi-i Nefise Mekte­
bi'ne (Giizel Sanatlar Akademisi) girdi, ii� ay sonra aynlarak ogre­
nimini Adliye Meslek Mektebi'nde bitirdi. Klasik edebiyahm1zla
Fars edebiyatm1 da iyi bilen, bu edebiyatlarla ilgili inceleme ve �e­
virileri de olan Asaf Halet <;:elebi, 18 ya§ma kadar gaze! ve rubailer
yazm1§, 1937'den sonra yazd1g1 serbest naz1mh �iirlerinde ki�iligini
bulmu�tu. Dogu-Bat1 kiiltiirlerini bagda�hrarak, ilhamm1 Asya ta­
savvuf ve dinler tarihinin iinlii ki�ilerinden, eski dogu medeniyet
ve masallanndan alan, egzotik §iirleriyle tanmd1. "Somut malze­
meyle soyut bir alem" yarath; bir hayal ve duygu �airi degil, bir in­
tuition (sezgi) �airi oldu; 1940 y1llarmda yeni �iir ak1mma kendine
ozgii bu hava ile o da kahld1. 15 Ekim 1958'de olen <;:elebi, �iirlerini
He (1942), Llmeli/0945), Om Mani Padme Hum (1953, 1983) adh ki­
taplarda toplad1, ii�iincii kitabma ilk iki kitabmdaki �iirleri de ald1.
Aynca Mevliina (1940), Molla Cami (1940), Naima (1953), Omer Hay­
yam (1954) iizerine kitaplar da �1kanm�, Evefoglu Divanz'm bashr­
m1� (1944), Divan $iirinde Istanbul admda bir antoloji yay1mlam1�hr
(1953). Ses dergisinde (1938-1940) yay1mlanm1� ncsirleri, Hint ede­
biyah iizerine makaleleri ($ad1rva11, 1949) ve ba�ka yazilan dergiler­
de dagm1k kalm1�h. Bu yazilardan baz1lan ile kitapla�mam1� �iirle­
rini Semih Gungor (Mustafa Miyasoglu), Asa/ Hiilef <;elebi ba§hkh
incelemesinde yay1mlam1§t1. Asaf Halet <;:elebi'nin Biifiin Yaz1/an'n1
ilk kez Hakan Sazyek bir araya getirdi (YKY, 1998).
ASAF HALET �ELEBi

. . .

BUTUN �IIRLERI
 $iir -101
ISBN 975-363-904-X

Biitiin $iirleri I Asaf Halet <;:elebi

Haz1rlayan: Selahattin Ozpalab1y1klar

1. bash Adam Yayrnlan, 1983

YKY'de 1. bash i stanbul, Kas1m 1998

Kapak Tasanm1
Faruk Ulay - Nahide Dike!

Bash Altan Matbaac1hk Ltd. $ti.

© Yap1 Kredi Kiiltiir Sanat Yaymc1hk Ticaret ve Sanayi A.$. 1998

Tum yaym haklan sakhd1r.
Tamhm i<;in yap1lacak k1sa ahnhlar d1�mda
yaymcmm yaz1h izni olmaks1zm
hi<;bir yolla <;ogalhlamaz.

Yap1 Kredi Kiiltiir Sanat Yaymc1hk T1caret ve Sanayi A.$.

Yap1 Kredi Plaza E Blok Manolya Sokak 1. Levent 80620 i stanbul
Telefon: (0 212) 280 65 55 (pbx) Faks: (0 212) 279 59 64
http:/ /www.ykykultur.com.tr
i<;indekiler 34 •Nedircik Yavrulan
35 •Carnb Odalardan
36 •Ad1rn1 Unutturn
OM MANi PADME HUM 37 •Kitaplar
9 •Ciineyd 39 •Serna-1 Mevlana
10 •He 40 •Fransa i�in $iir
11 •Magara 41 •Galt's'ray
1 2 • ibrahirn 42 • Biber
13 •Kahkaha 43 •Ad1rnlar
14 •M1sn Kadirn 44 •Sandukalar
15 •Kadmc1g1rn 45 •Gozler Kimi Gordiiler
16 • Dogdugurn Evin 46 • Rornantik Gen�ligirn
Penceresi 47 •Nirvana
17 • ikinci Pencere 48 •Sidharta
18 •$ehir 49 •Hirs1z
19 • Tahtadan Yaptig1rn 50 •Mansur
Adam 51 •Cep
20 • Asuri $iiri 52 • insanlar
21 •Yarnyarn 53 •$efkat
22 •Mara 54 •C:::ingenelerirn
23 •Nfirusiyah 55 •Nigar-1 C:::in
24 •Beddua 56 •$arnandira Baba
25 •Ku�a Goriinrne 57 •Misafir
26 •Kilise 58 •Kainat
27 •Ayna 59 •Kedi
28 •Ayna 60 •Kunala
29 • Halay1klanrn 61 •i�irnden
30 •Trilobit 6 2 •Korkuyorurn
31 •Giine�in l�1g1 63 •Orner C::: ocuk
3 2 •Harpfit 63 •Mariyya
33 •Uyamkbk 65 •Mariyya
EK I: He ve Lameliften EK IV: Son Vezir Ascf i '111 �1ir
Om Mani Padme Hum'a Diinyasznda Nedircik Yavrularz:
Alznma1111? �iirler Bir ipw;landzrma <;alz?masz
69 • Arif Dino'ya Kaside (Seyhan Eroz1;elik)
70 • Bedri Rahmi 99 • Sunu
71 • Tevrat $iiri 100 • C::elebi'nin $iir Kitaplan
72 • C::emenlerde Hakkmda Not
73 • Voleur 103 •He (1942)
74 • Trilobite 119 •Lame/if (1945)
75 • Djunei:d 121 • Om Mani Padme Hum
76 • Lamelif (1953)
77 •Radyo 123 • C::elebi'nin Saghgmda
Kitaplanna Girmemi�
EK II: <;elebi'nin Saglzgmda $iirleri
Kitaplarzna Girmemi? �iirleri 125 • Notlar
81 •Sen
82 • Memleketim
83 •istanbul'umun Dili
84 •Kunala
86 • Pencereler ve Kapllar
87 •Daglar Delisi
88 • Anlar
88 • Ruyalar
88 •Mu�terek Hal Tercemesi
89 •Ruyalar

EK I I I: <;elebi'n in i lk �iirleri ve
Gazelleri
ilk $iirleri
93 • $ermi
93 • Hayret
94 • Ne�emiz
94 • Kuytu Bag
Gazelleri
95 • 1
95 • 2
95 • 3
•Bu baskida, �iirlerin s1ralanrnas1 ve yaz1mmda Om Mani Padme Hum'un 1953'te Yeditepe Ya­
ymlan'nca yap1lan ilk basnru temel ahnm1�, He ve Limelifteki farkh yaz1mlar sayfa altlannda
gosterilmi�tir. Kitabm haz1rhk a�amasmda, Emin Nedret i�li'den, Yedilepe dergisinin ve Yedi­
tepe Yaymlan'nm sahibi Hiisamettin Bozok'un ar�ivinden iizerinde <;:elebi'nin elyaz1s1yla Om
Mani Padme Hum i�in yapilm1� diizelti ve degi�iklikler bulunan hirer He ve Lime/if niishas1run
�1ktig1m ogrendik. Boylece, <;:elebi'den kaynaklanan farkh yaz1m ve s1ralamalan denetlerne
�ns1 bulduk. Yard1rnlan i�in Emin Nedret i�li'ye ve sozkonusu niishalann sahibi Omer Ko�'a
te�ekkiir ederiz. (Yay. N.)
 9

C U NEY D

bakanlar bana
govdemi goriirler

ben ba�ka yerdeyim

gomenler beni
govdemi gomerler

ben ba�ka yerdeyim

a<; ciibbeni ciineyd

ne goriiyorsun

goriinmiyeni

ciineyd nerede
ciineyd ne oldu

sana bana olan

ona da oldu

kendi ciibbesi altmda

ciineyd yok oldu

He'deki yaz1mlar govdemi: giigdemi; goriinmiyeni: giiriinmeyeni. (Kitap boyunca sayfa altla­
nnda yer alan biitiin notlarda, ilk [beyaz) yazun Om Mani Padme Hum'daki, ikinci [siyah) ya­
z1m ise He ya da Llm elifteki yaz1m1 gostermektedir.)
 10

HE

vurma kazmay1
ferhaaad

he'nin iki gozi.i iki <;e�me

aaahhh

dagm i<;inde ne var ki

giim giim oter
ya senin i<;inde ne var
ferhad

ejderha bak1�h he'nin

iki gozi.i iki <;e�me
ve ayaklar altmda yamyass1

kasrmda �irin de boyle aghyor

ferhaaad

He'de: yamyassi: yam yass1.

 11

MAG ARA

i�imdeki magarada
kurumu� oli.iler yatar
zehirle gi.ilen zi.imri.it
ve yakut yatak i�inde
bir zaman
beni ugrulam1ya gelen
haramiler

i�imdeki magarada
bir y1gm kitap var
bakmca yakmdan
tasvirlerin gozleri oynar
ve konu�ur
hepsinin yi.izleri benim yi.izi.im gibi
ve gozleri benim gozi.im gibi

He' de: zi.imriit: ziimriid; zaman: zeman; ugrulam1ya: ugrulamaya; kitap: kitab.
 12

iBRA HIM

ibrahim
is-imdeki putlan devir
elindeki baltayla
kmlan putlarm yerine
yenilerini koyan kim

gune� buzdan evimi y1kh

koca buzlar di.i�ti.i
putlarm boyunlan kmld1
ibrahim
gune�i evime sokan kim

asma bahs-elerinde dola�an guzelleri

buhtunnas1r put yaph
ben ki zamans1z bahs-eleri kucaklad1m
guzeller bende kald1
ibrahim
gonli.imi.i put samp da k1ran kim

H�'dc: yikti: y1kd1; dii�tii: dii�dii; bah\e!erinde: bag\elerde; yapti: y apd 1; zamansiz bah\clc ri:
zemans1z bag\eleri.
 13

KAHKAHA

bilh1r saraymda c;engi dilara

bahc;ede bin kaplumbaga
ve inci ile donanm1� fil

gidince ac;1Id1 kap1lar

ne ic; oglanlan var
ne cariyeler

kimse

yalmz bir kahkaha

biitiin odalarda

her bo� odaya giri�imde

bir kahkaha
ve c;1k1�1mda
bir kahkaha

He' de: bilh1r: billur; baho;ede: bago;ede. Aynca, "ne io; oglanlan var" ile "ne cariyeler" dizeleri
arasmda bir satlr ara bulunuyor; son diirt dizc ise iki dize halinde ve a�ag1daki gibi yerle�tiril­
mi�:
her bo� odaya giri�imde bir kahkaha
ve o;1k1�1mda bir kahkaha
MISRI KADIM

acaba ot gibi yerden mi bittim

acaba denizlerde mi �a�ird1m
ve zamam nas1l unutmaktay1m

zaman unutulunca m1sn kadim ya�anabiliyor

kendimi unutunca seni ya�ayorum
ya�amak
bu am ya�amakhr

ammon ra' hotep

veya tafnit
kim oldugunu bilmek istemiyorum
yalmz etrafmda nefes almahy1m

dut bu a'ru i.innek pahper

kama pet kama ta
m1sir metinlerinde okudugum ci.imleler
seninle okuduklanmsa bi.isbi.iti.in ba�ka �eylerdi

seninle bir bahc;edeyiz geliyor bana

orada hem var hem yak gibiyim
daha dogrusu bi.iti.in bir bahc;e oluyorum
insanhg1mdan c;1karak
kama pet
kama ta

Hr'de: bittim: bitdim; zaman1: zeman1; unutmaktay1m: unutmakday1m; zaman: zeman; ya�a­
yorum: ya�1yorum; ya?amakt1r: ya�amakdir; bah<;edcyiz: bag<;edeyiz; bah<;c: bag<;e. Aynca,
son iki dize tck dizc halindc yerlc?tirilmi?.
 15

KADINCIGIM

oyluk kemigimi �1karhp

kendime bir kadmc1k yaphm
ve bir :;;amar vurup
-rafa oturttum

ben evden 9kmca

kadmc1g1m yemeklerimi pi:;;irdi
soki.iklerimi dikti
ve ak:;;am olunca
korkusundan
�1k1p rafa oturdu

geceleri kadmc1g1mm dizine korum ba:;;1m1

ve i.i� k1l koparmca
uyurum

Hr'de: yapt1m: yapd1m; dikti: dikdi. Aynca, ''hen evden c;1kmca" dizesi yok, c;:elebi bu dizeyi
yeni yaz1yla yaz1p -onceki k1tadan ay1rmak ic;in- eski yaz1yla "arahk" diye bir not di.i�mi.i�.
 16

DOG DUGUM EV iN PENCERES i

bir i;am vard1 oniinde

dogdugum odanm
i;opten yapraklarmda
giine�i
riizgarla sallay1p
kafesten
ii;eri dolduran bir i;am

sedirinde iskambilden kuleler y1k1lm1� odada

lo� ve sessiz ikindilerin acIS1yd1
s1zan

gozlerim dalard1
kafesten
duvara
ve duvardan
kafese
seyretmiye
giine�i

yiiz bir giine�ti

kafesin her deliginden
g1ren
susmu� bir i;ocukla �aka eden
yiiz ikindi giine�i

He' de: �opten: �opden; kafesten: kafesden; seyretmiye: seyr etmeye; giine�ti: giine�di. Ayrica:
9. ve 10. dizeler tek dize halinde; �iirin ad1 kitabm " i�indekiler"inde "Dogdugum evin bir pen­
ceresi" bi�iminde. Ote yandan, Om Mani Padme Hum'da 16. dize --<;:elebi'riin yaphgt degi�iklik
yanh� anla�1larak- "seyretmiye" olmas1 gerekirken "seyretmeyi" �eklinde dizilmi� (elinizdeki
bask1da bu yanh�hk diizeltilmi�tir).
iK iNC i PENCERE

ye�il yapraklar
ye�il havuz
ye�il yapraklarm dii�h.igii havuz
koyu ye�il

ve riiyamda
fiskiyenin iistiinde
fml fml donen insan

kmlm1� merdivenlerde
malta ta�larmm altmdaki tesbih bocekleri
ve yerin altmdan
i;1kan
solucanlar
biiyiik bademin alhnda
sohbet ederler
giderler
gelirler
arahgm goriinmiyen yerinde

ve ben
limonlugun ii;indeki
k1rm1z1 toz dolu sand1g1 dii�iiniiyorum
pencerede

He' de: dii�tiigii: dii�diigii; goriinmiycn: giiriinmeyen.

 18

$EHIR

allahtan pencere a<;m1�lar i<;i s1kilan evlere

pencereler olmasayd1
nasil gezerlerdi
karanhklarda
ayaga kalkm1� buyuk bocekler
nas1l hrmamrlard1
merdivenlerden

tahta evler eski kutulard1r

apartmanlar yald1zh ni�an �ekeri kutuland1r
i<;inde siyah ve san ba�h bocekler oturur
ba�ka kii<;iik bir kutudan
uzaktaki ba�ka boceklerin
c1z1rhh seslerini duym1ya merakhd1rlar

sevgilim bir bocektir

ta�tan duvarlar i<;inde
karafatmalarla ya�ar
be� senedir getirdigim �ekerleri yiyip
elimi 1s1rm1�hr

karafatmalar onu benden ay1rdilar

o �imdi bana kusuludur
kutu duvarlan i<;inde

He'de: allahtan: allahdan; duyrmya: duymaya; bi:icektir: biicekdir; ta�tan: ta�dan; 1s1rm1�tir:
ISITml�dlT.
TAHTADAN YAPTIGIM ADAM

tahtadan yaphg1m adam

ne yemek yiyor
ne konu�mak biliyor
kas kah gozlerle
goriinmez yerlere bak1yor

tahtadan yaphg1m adam

hahrhyor ki
bir zaman
nefes alan
ince ince yapraklan vard1
toprag1 i�tiha ile yiyen
liften
ince ince ag1zlan vard1

tahtadan yaphg1m adam

aga<;tan uzakla�h
ve insana yakla�h
yaz1k ki
ne insan oldu
ne aga<;

He'de: Biitiin "yaptigim"lar: "yapd1g1m"; zaman: zeman; liften: lifden; agac;tan: aga�dan;
uzakla�h: uzakla�d1; yakla�h: yakla�d1.
 20

ASURi �IIRI

govdesinden kopmam1� kelle

yukan bak1yor
aga<;ta di.i�i.incesi var gibi

govdesinden kopmu� kelle

hi<;bir yere bakm1yor
hi<;bir di.i�i.incesi yok gibi

agacm govdesi var

kellenin govdesi yok
sallamyor yemi� gibi
sanlm1� agaca
sa<;larmdan

kesilmi� insan ba�1 da oluyor

kesilmi� manda ba�1 oldugu gibi

aga<;ta di.i�i.incesi olan

o yemi�i aga<; vermedi
sen taktm sonradan

kelle avc1s1
kellenin pashrma eti
yemi� degil yiyemezsin
kellenin p1hh kam
�arap degil i<;emezsin
1shrap kesilmemi� kellede olur
kesilmi�inde degil
O\ alamazsm

He' de: Asuri $iiri: Asuri $i'ri; giivdesinden: giigdesinden; aga�ta: aga�da; hi�bir: hi� bir; taktm:
takdm; avc1si: avcusu; �arap: �arab; ishrap: izduab; ii�: iic.
 21

YAMYAM

zaman zamamna di:insi.in

hasta \Ocuklan yiyen
kromanyon adam1
kovuklardaki yilanlan ye
ta�larm altmdaki bi:icekleri ye
yalmz
sakm beni yemekten
magaranm hasta \Ocugu zehirlidir

zaman bu zamand1r
ihtiyarlan aga\lara \lkaran
silken
di.i�i.iren
ve yiyen ostralya adam1
kokmu� le�leri ye
a�ina kafalarm bitlerini ye
yalmz
sakm beni yemekten
acilarm ihtiyar adam1 zehirlidir

zaman zamana uymuyor

dogurdugunu yiyen
yamyam kadm1
�ocugun a�k1md1
pi�irmeden yemi�e benziyorsun

He'de: Biitiin "zaman"lar: "zeman"; yemekten: yemekden.

 22

MA RA

bilmemek bilmekten iyidir

dii�iinmeden ya�ayahm
mara
giinii ve saatleri ne yapacaksm
senelerin bile ehemmiyeti yoktur

seni ne tamd1g1m giinleri hat1rlanm

ne seneleri
yalmz seni hatirlanm
ki benim gibi bir insansm

tammamak tammaktan iyidir

seni bir kere tamd1ktan soma
ya�amak ac1sm1 da tamd1m
bu aoy1 beraber tadahm
mara

ba�1m omzunda iken say1klad1g1ma bakma

beni istedigin yere gotiir
�imiz de ne uykuda�z
ne uyamk

He' de: bilmekten: bilmekden; yoktur· yokdur; tammaktan: tammakdan.

 23

NO RUS i Y A H

bir vard1m
bir yoktum
ben dogdum
selimi salisin ko�ki.inde

sebepsiz hi.izi.in hocamd1

lo� odalar mektebinde
harem agalan lalayd1
kara sevdama
uyudum
bi.iyi.idi.im
ve m1rusiyaha aglad1m

m1rusiyaha aglad1g1m zaman

annem suzudilara idi
ve babam bir tambur
annem sustu
babam ki.isti.i
ama ben ni<;"in ha.Ia nurusiyaha aglanm
nurusiyaaah
nurusiyaaahhh

He'de: yoktum: yokdum; sebepsiz: sebebsiz; zeman: zaman; s(1zudilftra: silzudilara; tambur:
tan bur; sustu: susdu; kiistii: kiisdii; hala: hiila.
BEDDUA

kendi goklerimden indim

kendi duvarlanma
kondugum duvarlar y1k1lsm
bahtiyaaar

havuzlanmda birka<; damla su i<;ip

aga<;lanmm <;i<;ekli dallanna u<;tum
kondugum dallar kurusun
bahtiyaaar

seni bah<;elerimde uyuttum

seni duvarlanmda saklad1m
havuzlanma giine�ler vurdugu zaman
gozlerini a<;1p bana giilerdin
bahtiyaaar

yaz1k sana verdigim emeklere

He'de: birka\: bir ka\; U\lum: U\dum; bah\elerimde: b ag\ e l e rimde; uyuttum: uyutdum; za­
man: zeman. Aynca: 6. dize "aga\lanmm" olmas1 gerekirken -herhalde yanh�hkla- "aga\lan­
ma" �eklinde dizilmi� (elinizdeki bask1da bu yanh�hk diizeltilmi�tir).
 25

KU$A GORUNME

her sabah nafakam1 getirir bir ku�

nereye ka<;ay1m
o ku�un elinden

kuyulara saklansam
kuyulara girer
tavan aralarma ka<;sam
tavan aralanm bilir
tabutlukta yatsam
gelir beni bulur sabahlan

gel k1z
tabutluga gir benimle
memelerin kan i<;inde
bacaklarm yarah
nafakam1 beraber yiyelim
ve pa<;avralarm 1s1tm1yor diye bana sokul

gel k1z
tabutun i<;inde yat benimle
yalmz ku�a gorunme sabahlan

He'de: tabutlukta: tabutlukda.

 26

K iL i SE

evl8imeni i vasillya tu patr8s

biih.in resimler bizi gi::izetliyor
tahtalardan

kam �erap
eti ekmek
isus
ve miiselles i<;indeki ba�s1z gi::iz

klrye eleison
giine� a<;Ild1
buhur yand1ktan soma

meryem anaya mum yak1yorum

ba�s1z gi::izden korkarak

ayios o teas
ayios ishiros
ayios atanatos
eleison imas

He'de: �erap: �erab; yand1ktan: yand1kdan; teos: Beos; atanatos: aBanatos. Aynca, He' de Yunan­
ca dizelerin ilk ikisinin (3. ve 8. dizeler) iistlerinde Yunan harfleriyle astllan yer ahyor; son dort
dize (sol siitunda Yunan harfleriyle, sag siitunda bu bask1da da gordiigiiniiz yaz1mla) iki siitun
halinde dizilmi�. (<;:elebi, diizeltili He niishasmda Yunanca dizeleri atm1�.)
AYNA

bana aynada bir suret gori.indi.i

benden ba�kas1
bilmem memleket-i <;inden midir
ya masinden mi

sordum kimsin diye

bir kahkaha ahp
ben <;in padi�ahmm k1z1
<;oktand1r a�1k1mm
dedi

dedim <;1k
o aynadan
hayalimi <;alan
hayalim olmazsa olmasm
yalmz
var olduguna inanmak i<;in
ellerim sana dokunsun

bana <;in padi�ahmm k1z1

gelemem
dedi

ancak bir gun

hayalin gibi seni de
bu aynamn i<;ine ahp
kaybolacag1m

He'de: po dilahmm: padi�ahmm; �oktandir: �okdandir; var olduguna: var olduguna; padi �ah1-
n1n: padi�ahmm; kaybolacag1m: gaybolacag1m.
 28

AYNA

aynadan bakan benim

ku<;uk gotamaok
duvarlardan kar�ma <;1kan
aynalardan hayalini <;alan
mahabbet olup vucudunu saran
ku<;iik cariyen
nigar-1 <;in

nigar-1 <;in
bin bir aynada oynar
ayna ayna i<;indedir
nigar-1 <;in
nigar-1 <;inin i<;inde
ve zaman
zamanm d1�mda

uzat ellerini ku<;uk gotamaok

hayal hayal i<;inde
dunya bir hayal dolab1d1r
aynalardan ge<;er
ku<;uk gotamaok
\Ok SUrmeden hayallerimiz
aynalarm arkasmdan ge<;er

aynaya bakan benim

hayal annemin oglu
bodhisat gotama

dunyada en guzel �ey

seni buldum
arhk hi<;bir �ey istemem
ku<;uk cariyem nigar-1 <;in
uzat ellerini
aynalarm d1�ma <;1kahm
 29

HALAYIKLARIM

iki tas1 birbirine vurup

acayip aleminden <;1kard1m
agz1 var
dili yok
halay1klanm1

zebercetten saray1mdaki halay1klanm

saz benizli
badem gozhidi.irler
sa<;lan salk1m salk1m
omuzlarmdad1r
ve yaphklan i�i sessiz yaparlar

zebercetten saray1mda hamam yaphrd1m

tepe camlan zi.imri.itten
ve akiki yemaniden
ve kurnas1 var
necef ta�mdan

He' de: acayip: acaib; zebercetten: zebercedden; badem: badem; yaptiklan: yapd1klan; yaptir­
d1m: yapdtrdtm; ziimriitten: ziimriidden.
 30

TRiLOBi T

diinyalar ve y1ld1zlar
en kii\iik �ey
ac1kan dilimi uzahp
hepsini birer birer yalad1m
ve yuttum

biraz serinlemi� gibiyim

50.000.000 sene evvel

1hk bir denizde bir trilobitken
duydum melali
zaman nedir unutarak
a\1p agz1m1
biitiin denizleri i\tim
ve kendim kaybolup
deniz oldum
sonsuz deniz oldum

He' de: yuttum: yutdum; biraz: bir az; zaman: zeman; i<;tim: i�dim; kaybolup: gaybolup.
 31

GUNE$ iN 1$IG I

her �ey giine�i seviyor

hatta denizler bile
denizlerde nefes alan sen bile
ve biz
giine�i degil 1�1gm1 seven insanlanz

giine� i<;ime vuruyor

giine�in 1�1g1 var

giine� yok
giine�in 1�1gm1 kim anlatabilecek

pazar pazar gezmek

dag dag dola�mak
ve ormanlarda kalmak

giine�in 1�1gm1 anlatacak olam arayorum

giine� i<;ime vuruyor

He' de: hatta: hatta; arayorum: anyorum. Aynca, 4. ve 5. dizelcr �oyle dizilmi�:
ve biz
giine�i degil 1�1gm1 seven insanlanz
 32

HARPUT

harput
kulaklanm sark1t
eski korkutlar �1k1yor
karanhklardan
bacadan dii�en
harput

gormek istemiyorum
goziimden ye beni
duymak istemiyorum
kulag1mdan ye beni
dii�iinmek istemiyorum
kafamdan beni yut
harput

He'de: sark1t: sarkit.

 33

UYANIKLIK

uykum geliyor
uykum geliyor
uzakla�1yorum
yakla�1yorum
kendimden
kendime

sevdigim havalan rahat dinliyorum

�ekil keskinlikleri korle�iyor
agirhklar kalk1yor
�1k1yorum
bu alemlerden
uykum geliyor
uykum geliyor

uyamk yollar yiiriiyorum

uykuda yollar yiiriiyorum
uykuda insanlar goriiyorum
ni�in gordiigiimii bilemiyorum
uykum geliyor
uykum geliyor
 34

NEDi RC iK YAVRULARI

kilimimde namaz k1lm1ya gelen ayaklar

ve en <;ok kii<;iik parmaklan
beni gormeden iistiime basarlar

�a�anm beni i�leyene

kilimimin nak1�lan
nedircik yavrularma benzer
ki <;ocuklugumdan beri <;ok ugra�mm
nedircik yavrulariyle

He' de: k1lm1ya: k1lmaya; yavrulariyle: yavrularile.

 35

CAMLI ODALARDAN

liski.idarda
liski.ipi.iler dokusa gerek
kumrular

camlan panldayor
i.iski.idar evlerinin
ak�ami.istleri
camh odalarda
ne olsa gerek

istanbula bak1p da
beni gormiyen <;ocuklar
camh odalardan

He' de: panldayor: panld1yor; gormiyen: gi:irmeyen.

ADIMI UNUITUM

ad1m1 unuttum
ad1 olm1yan yerlerde
ne in
ne cin
ne beni adem

zamanlar i<;inde
ku�lar u<;uyor
kervanlar go<;iiyor
bir igne deliginden

<;ar�Ilar kuruluyor
saraylar oyuncak
insanlan karmca �ehirler
zamanlan gordiin mii
bir igne deliginden

ad1m1 unuttum
ad1 olm1yan yerlerde
ge<;ip gidenlere bakarak

He'de: unuttum: unutdum; olm1yan: olmayan; zamanlan: zemanlan.

 37

K iTAPLAR

kargac1k
burgacik
yazilar
yazilar dolu kitaplar
kitaplar dolu yazilar
tuylu tuysuz kargalar
yazilar
yaz1lar dolu murekkep
murekkepten �ekiller
F H
( I

!'J. Q
yans1 kopmu� sicim
yans1 kopmu� kitap
ciltli kitap
ciltsiz kitap

sahifelerdeki yaz1lar beynimde

beynimdeki yazilar havada
ve harfler muallakta

yazilarm dili yok

benim dilimle soyliyor yazilar
yazilarm dili yok

He'de:kitaplar: kilablar; miirekkep: miirekkeb; miirekkepten: miirekkebden; ciltli: cildli; cilt­

cildsiz; muallakta: muallakda; soyliyor: si:iy liiy or; hiyeroglifte: hyeroglifde; mehtapta:
siz:
mehtabda; bombor born bo�.
gotik yazilarda ihlamur
�incelerde �am
hiyeroglifte bayku�
ayak
ve ince adam
mehtapta sarho� aht1lar
ve yandan bakan goz
ta'lik yazilarda

ve sahifeler bombo�
 39

SEMA-1 MEVLA NA

tennure giymi� agai;lar

a�k niyaz eder
mevlana

ii;imdeki nigar
ba�ka bir nigard1r
ii;imdeki sema'a
nece y1ld1zlar akar
ben donerim
gokler cloner
benzimde giiller ai;ar

giine�li bahi;elerde agai;lar

...,..0 _)i I J ...:.. I _,_.......J I .jh
halaka-ssemavati-vel' ard'h
y1lanlar ney havalanm dinler
tennure giymi� agai;larda

i;emen i;ocuklan mahmur

caaan
seni i;agmyorlar

yolunu kaybeden giine�lere

bak1p giiliimserim
ben ui;anm
gokler ui;ar

He' de: bah�elerde: bag�elerde; ney havalanm: ney havalanni; mahmur: mahmur; kaybeden:
gaybeden.
FRANSA i<:: iN �ii R
1940

�ocukluk arkada�1m petit-poucet

yamyam devin kilerindedir
ku�uk k1zkarde�i ormanda aghyor
tm tm eder kabac1k
beni birak1p giden babac1k

ormanlardan
gune�li tarlalara ko�an �izmeli kedi
ne olur
kurtar benim marquis de carabasse'1m1

yanan paris'in �ocuklarm1

operek aglamak istiyorum
belki masallanmla uyurlar

He'der: kizkarde�i: k1z karde�i; paris'in: parisin.

 41

GALT'S'RAY

i<;:im a<;:1hyor
pilav kokan koridorlarda
grand-cour' a <;:1kmca
i<;:im kapamyor

ebedi vakansta
<;:ocuk olam1yacaksm artlk
allasmarlad1k
neuf-cent-dix-neuf
919

Hr' de: pilav: pilav; olam1yacaksm: olamayacaksm; vakansla: vakansda. Aynca "ebedi vakans­
ta I �ocuk olam1yacaksm artik" dizeleri ters s1rayla yerle�tirilmi�.
 42

B iBER

sumukh.i bi::icek yuvasma ka�

ak�am ustudiir
�imdi kocakan ma�ayla kovalar seni
k1v1lc1mlar s1�rar
ve ate�in ustundeki boru devrilir

sumuklu bi::icek yuvasma ka�

tuzlugun bir gi::izunde biber kokusu var
hafiz hammm sesi bu kokuya benzer
beni kurtar hafiz hamm
k1v1lc1mlar s1�rad1g1 zaman
kocakan insam kovalar
ak�amlan

He'de: s1�rar: s1�1rar; zaman: zeman. Aynca son iki dize tek dize halinde yerle�tirilmi�.
 43

ADIMLAR

bir ad1m athg1m yerde

ne vard1 ki
gitmemle kayboldu

her ad1m1mda
sonsuz ben'ler koyuyorum
bo�luga
ve yine ben dolmuyorum

ge<;:ip gittigim yerlerden

i<;: i<;:e
one
ve arkaya bakan
bir siirii
ben
ler
koymu�umdur
eskileri <;:ocuk
�imdikiler ihtiyar

He' de: att1g1m: atd1g1m; kayboldu: gayboldu; dolmuyorum: dolmiyorum; gittigim: gitdigim.
 44

SANDUKALAR

sandukalarda can yatiyor

canlar i<;:inde bir can var
canlar i<;:indeki
caaan

sandukalarda yaztlar var

kendi kendini okuyor
kendi kendini okuyan
yaztlar

sandukalar od agacmdan
misk ile amber kokuyor
cammda h.iten bir koku var
caaan

He' de: amber: anber.

 45

COZLER Ki M i GO RDULER

odalarda oturdum
odalan kaplad1m
sokaklara pkhm
sokaklan doldurdum
goriinen her �ey ben oldum
ve her �ey beni goren goz oldu
ve ben goriinmez oldum

gozler kimi gordiiler

He'de: ''khm: '1kd1m. Aynca, Om Mani Pai/me Hum'da son dize unutulmu�.
ROMANT iK GENc;:L ici M

ejderhalar <;1kanyorum
duvar kovuklarmdan
alevler <;1kanyorum
yagmur karalhlannda
hazin
yiiriiyorum

uzatt1m ellerimi
<;ok uzaklara gitmi�
yild1zlan dii�iirmii� gelirken
yild1zs1z kalmca gece
uyunur
tavam yok siyah gok

s1rtiistii yere yathm

tavans1z goge dii�iiyorum
 47

Ni RYANA

karanhga ge<;elim

karanhg1 ge<;elim

ne uyku
ne oliim
hem uyku
hem oliim

dii� i<;ime uyu

ve sonsuz biiyii
unut renkleri
ve �ekilleri
hepi
ve hi<;i
beni
ve seni
ve geceyi yuttu
nirvana

He' de: yuttu: yutd u; nirvana: nirvana.

S i DHARTA

niyagrodha
koskoca bir agac; goriiyorum
ufac1k bir tohumda
o ne agac; ne tohum
om mani padme hum (3 kere)

sidharta buddha
ben bir meyvay1m
agac1m alem
ne agac;
ne meyva
ben bir denizde eriyorum
om mani padme hum (3 kere)
 49

HIRSIZ

pencereden girdi mehtap

bu evde h1rs1z var
mehtapta
pencerede oturmu�
beni goruyorum

kap1y1 \alsam
i\erden ben \lkacag1m
i\erden \lkacak beni
ne kadar gormek istiyorum

penceredeki beni uyand1rmahy1m

i\erde h1rs1z var
i\erdeki h1rs1zm
ben olacag1mdan korkuyorum
 50

MANSUR

renkler giine�ten �1kt1lar

renkler giine�e girdiler
renkler giine�siz oldiiler
ne renk gerek bana
ne renksizlik

giine�ler bir yerden �1ktilar

giine�ler bir yere girdiler
giine�ler onsuz oldiiler
ne aydmhk gerek bana
ne karanhk

�ekiller bir yerden geldiler

�ekiller bir yere gittiler
�ekiller goriinmez oldular

biiyiik kose vur

biitiin sesler bir seste boguldu
mansur

mansuuur

He' de: giinqten: giine�den; �1ktilar: pkd1lar; gittiler: gitdiler; seste: sesde.
 51

CEP

seni riiyalanmda buldum

ve <;:ok begendigim i<;:in
oradan <;:1kmak istemedim
�imdi derinlikte
ve geni�likteyiz
ve bizzat
riiya
ben'im

kendi kendimi goriiyorum

ve kendi i<;:imde seyretmekteyim
bir cebim var ki
karanhkhr
oradan oyuncak giine�ler
bah<;:eler
ve denizler <;:1kar
ve b1kmca onlan ba�ka bir cebime atanm

en giizel oyuncag1m sen

bah<;:elerimin beni eglendirmedigi zamanlarda
gel
ve beni avut

1 fr' de: derinlikte: derinlikde; geni�likteyiz: geni�likdeyiz; karanhktir: karanhkdir; bah<;eler:

bag<;eler; bah<;elerimin: b ag<;elerimin; zamanlarda: zemanlarda.
 52

i NSANLAR

yer yiiziinde olmu�lar

kafalan kafama benziyor

eleri ayaklan var
benim de var

su istiyorum
su veriyorlar
meram1m1 anhyorlar
agz1mm k1m1ldam�mdan
dokununca govdelerine
kac;m1yorlar

soruyorum kim olduklanm

insamz
diyorlar

U11nelifte: govdelerine: gogdelerine.

 53

�EFKAT

ba�kasmm i;ocugu da olsan

sen bir insan yavrususun

bir insan yavrusu sevmek istiyorum

agz1
burnu
kulag1
ve s1cak kam olan
ve uyuyabilen
bir insan yavrusunu

uyu
i;ocuk
uyu
dizimde
 54

�iNGENELERi M

deniz kenarma inen <;ingenelerim

sulara i<;meden bakarlar
o sular tuzludur
bahklar i<;er

ye�il otlann i<;ine gomiilen <;ingenelerim

otlan yemezler
o otlar tats1zdir
katirlar yer

<;i<;ekli �alvar seven <;ingenelerim

<;i<;egi sevmezler
kalem parmakh <;ingenelerim
kalem tutmazlar
fahma bakarlar da
yuziime bakmazlar
elime bakarlar da
ayag1ma bakmazlar
param1 isterler de
beni istemezler

yiizlerini giine�le y1kayan <;ingene k1zlanm

kibanm diye bana goniil vermezler

Uimelifte: kat1rlar: katirlan.

 55

NiGAR-1-\:IN

\in-u-ma\indeki nigar
gczer bendeki diyarda
gliler bende
nigar

i\im bo�tur
ve ayna kaph
o aynalarda bin gamzesi var
kimisi sefine
kimisi derya
derya-yr-naz
kimisi bulut
kimisi bag

o diyar ki onda acayipler olur

ve ordaki nigan
kimse bilmez

Li111elifte: acayipler: ac.iibler. Ayn ca : "giiler bende" ve "derya-y1-naz" dizelerinden sonra birer
sahr ara var; son ii<; dize de �oyle dizilip yerle�tirilmi�:
o diyarki onda ac.iibler olur
ve ordaki n ig.in kimse bilmez
�AMANDIRA BABA

yaramaz k1z bah<;eye gelecek

benimle oynam1ya

�amand!fa babac1g1m
ona butun oyuncaklanm1 versem
ve butun nedirciklerimi

kertenkeleler ka<;acak
ve biz gune�ten saklanacag1z
<;ok yapraklarm altma

�amand1ra babac1g1m
<;ok uslu oturacag1m
yaramaz k1z gelecek diye

Uwzelifte: bah�eye: b ag�ey e; oynam1ya: oynamaya; giine�ten: giin e�den; seste: sesde.
 57

M iSAF i R

sana bakarak
bi.ih.in yi.izleri unutmak
kendimden
ve arap sa<;1 olmu�
bir si.iri.i
hikayelerden b1karak

sana misafir geliyorum

denizlerin sesi i<;inde
ve gi.indi.iz gi.ine�lerinde
�a�1rm1�

sana misafir geliyorum

biraz daha uykuya yakm
biraz daha dalgm
biraz daha ba�ka �eylerden uzak
 58

KAiNAT

mikrop ustunde mikrop

kuc;ule kuc;ule
dag ustunde dag
buyuye buyuye

buyuylip kuc;ulmiyen bende

sonsuz karmcalar doludur
 59

KED i

tavan arasma ka\an \OCuk

erik agacmdan goriinen gogii dii�iiniir
ak�amm ac1s1 i\ine \Okiince
uyur

benim kii\iik bir kedim vard1

ahmak bir ayak ezdi
benim en giizel \Ocuklugumu
ahmak bir ayak ezdi

aga\lann arasmda unutulan \OCuk

yapraklarda giine�i goriir
ve hareli denizlerde gezdigi giinii dii�iiniir

kii\iik kedim bana siiriin

kediler aglamaz
\bp tenekelerinde oliir
s1ska kediler
damlardan \Ok mezbelelerde goriiniir

kii\iik kedim
molozlu sokaklann ag1r uykusundan gerin
bilirim ki sen
bu \bpliikten degilsin
benim gibi garipsin
ikimizin de unuttugumuz
ku�lan bol
aga\lan bol bah\elerdensin
koca duvarh sokaklarda s1kilm1�sm
ve carnndan b1km1�sm

Om Mani Pnd111c Hwn'da, 16. dizedeki "mezbelelerde" sozciigii yanh�hkla "mezbelerde" olarak
dizilmi�.
 60

KUNALA

vakit geldi kunala

dunyay1 goreli c;ok oldu
tam kirk yilda seni buldum kunala
bu can tenden gec;meden
bu dunyadan goc;meden
bir kerecik sevmek c;ok degil

simsiyah sac;larm var kunala

kemiklerine yap1�1k etlerin var
bir gun dokulecek
kunala ku�u gibi gozlerin var
bir gun si::inecek
kunala
bu etlerin arkasmda guzelliklerin var
benden ba�ka kimse bilmiyecek

bu can ic;imde ku�tur kunala

seni gorunce titrer
bu can gozumde mahabbettir kunala
sem gorunce yanar
bu can burnumda soluk olur kunala
uc;ar gider

bu can benden gec;meden

bu dunyadan goc;meden
bir tek seni sevmek c;ok degil
i\:iMDEN

dunyalar kuruldu
dunyalarda �ehirler kuruldu
ve birden
kendimi bir �ehirde buldum
ya�ayan ve olen insanlardan
kendimi bir �ehirde buldum

karanhk yollarda yurli.dli.m

yan aydmhk yerlerde oturdum
ad1m1 <;ag1ran dost yuzler buldum
dost
doooost
diye hayk1rmak istedim
i<;imden sevindim

du�unmedim
ne ba�1m
ne sonunu
du�unmedim
ne kendimi
ne de senin kim oldugunu
yalmz
senin i<;in <;ok guzel ruyalar gordum
uyand1m
kar�1mda seni buldum
dosttan daha dost
guzelden daha ba�ka

i<;imden sevindim
KORKUYORUM

etli dudaklarm var

yiyecek beni
korkuyorum
pitekantropum
di�im
hayvamm
birbirine yakm gozlerinden
uzun
ve yuvarlak
s1cak
karnmdan

gozlerin orman ak�amlarmdan kalmad1r

anla�ilmaz sozlerin var
giindiizleri barn ba�ka
geceleri biiyiiciisiin
korkuyorum
mara'm
�eytamm
sivri di�lerinden
uzun ayaklarmdan
ve simsiyah sa<;larmdan

iyilikler dolu yiiregin var

rahmetler ta�iran
seven
ve ok�ayan
korkuyorum
bodhisattva'm
bilinmez diinyandan
ve uyutan
kucagmdan
OMER C::OCUK

ay dede
ay dede

omer i;ocuk nerede

ne derede
ne tepede
uzak bir in ii;inde

omer <;ocuk ne i<;er

siit ii;er
fo ii;er
kame ister
oto yapar

omer i;ocuk odamda yok

bu damda yok
kucag1mda
koynumda yok
bu ii;imin ii;inde var
MARi YYA

Lizbonlu Maria Barbas'a.

lizboa
boa
simsiyah sa<;h kadm
mariyya
bir masal soyle bana
kan nas1l <;1kmad1 ta�tan
0 olen kimdi
mariyya

oleni bilmem
buna �ark1 derler
lizboa
ben bir �ark1y1m
atlas denizlerinden geldim
oni.imde dalgalar vard1
arkamda dalgalar

dalgalar bitince
ben de biterim
MAR i YYA

"Preguntias que significa

Saudade; voute dizer
Saudade e tudo o que fica
Depois de tudo morrer"

Maria Barbas

<;in kadar uzaklardan

can kadar yakmdan
sen bir masal k1z1sm
di.in
<;inden gelmi�tin
bugun
lizboa'dan

yi.izi.inde tar<;m kokusu

gozi.inde cin
bir gun buradan gidersin
mariyya
can kadar yakm
<;in kadar uzak
lizboa boyah haritalarda kapamr

bir gun buradan gidersin

mariyya
aynalarda seni aranm
bu �ehirde seni aranm

bu di.inyada seni aranm

mariyyaaa
 EK I
He ve LameZif' ten
Om Mani Padme Hum' a
Ahnmam1� $iirler
ARi F D iNO'YA KAS i DE

tan;m ve <;ivit renklerine

hayretle bakarken
oni.inde
aselbendle kakule kokan
di.ikkanlarm
eli habersiz bir yerli gi.ili.i resmeden
ve cebinde k1m1ldanan
ki.i<;i.ici.ik rimbaud satirini
deliginden di.i�mesin diye yoklayan
bir dev

di.inyada bir az bir �ey soyleyen eflatun

ki bu bir renk degil
a<;1k gozleri ta� dolmu�
bir yunan heykelidir
ki derisinde gizlenir
ba�1mn

alnmda gozleri yokdur

fakat gori.ir i<;ini
orda unutdugu gozli.iklerle
bo� ve dolu kafalarm
ve her �eyi ba�ile gori.ip
gozi.iyle di.i�i.inmek i<;in
kandmr bizi
giilmeyin
giiliin
dudaklan
sol du
BEDR i RAHM i

uyuyunca karm anahtarla a<;Iian

birisinin
i<;inden gidilir
bir diyar tamyorum

orada yem yemez

su i<;mez atlar
ufukdan ufka u<;ar
ve badem gozlerile candan konu�ur
ne ta�1d1g1 bilinmez kalyonlar
lumbuzlarmdan 1�1k ta�mr

oraya ayak ucunda giimii� �amdan

ba� ucunda altm �amdan
ba�mm iistiinde turna siiriileri u<;an
ve giipe giindiiz uyuyan
birisinin i<;inden gidilir

parmaklan soz soylemesini bilen adam

o kilidi a<;d1
ve benimle beraber nigan-<;ini arad1

bulutlar gotiirdii kalyonlan

giipe giindiiz uyuyan adam
gozlerini a<;1p
aynasmda
gordii
deryalan
 71

TEVRAT $ ii R i

si.ileyman baglarma gidelim

anda bir salk1m i.izi.im yiyelim
def ve santur ile �ark1 okuyahm
rabbe
adonay elehen u adonay ehad

adm1 ta�1d1g1m
m1z1kac1 ba�1s1d1r melik si.ileymanm
ben �ark1 soyledigimce 0 mezmur ya par

yeru�alim k1zlan azgun olurlar

uslu ki�iler katinde
ne mi.ibarekdir ol kimse
ki anlarle oturmaya

adm1 ta�1d1g1m
yeru�alim k1zlarmm gi.inahi bendedir
 72

C::EMENLERDE

�erabi feracem yerde

i;emenlerde
�erab ve piyale
soyle 0 �ark1y1 soyle
bana sorma
heyyy
dokk
dok
agz1ma veya agzma
ufukdaki klZll yakut
dudaklanm ver aglayay1m

saki
i;ekik badem gozlii
ve saz benizli
saki
heyyy
dokk
dok
goz ya�lanm goz ya�lanmla
ve kamm1 �erabla

�erabi feracem yerde

i;emenlerde
 73

VOLEUR

clair-de-lune
penetre
par Jes fenetres
ii y'a un voleur dans cette maison
au clair de la lune
assis a la fenetre
je me vois
moi-meme

si je sonne a la parte
c' est moi qui sortirai ouvrir
comme je desirerai me voir
sortir
ii faut que je reveille
le moi qui est a la fenetre
j'ai peur
que le voleur
ne soit
moi
 74

TRILOBITE

Jes mondes
Jes etoiles
la moindre des choses
ayant allonge ma langue avide
je Jes ai tous un a un englouti
je me crois un peu raffraichie

ii y'a 50.000.000 d'annees

trilobite
clans une mer tiede
j'ai connu la melancolie
en oubliant ce qui est la duree
la gueule ouverte
j'ai bu toutes Jes mers
et moi-meme disparaissant
je devins mers
mers infinies
 75

DJUNEI D

ceux qui me regardent

voient mon corps
je suis ailleurs

ceux qui m'enterrent

enterrent mon corps
je suis ailleurs

ouvre ton manteau djune"id

que vois-tu

I' invisible

ou est djune"id
qu'est-il devenu djune"id
ce qui arriva a toi
et a moi
lui est advenu

djune"id a disparu
dedans son manteau
1$BU $iiR MUKADDIME KABiLiNDENDiR:

LAMEL iF

o ba�111a musal/at o/masa idi BUDA o/11rd1111

ba�11ia musal/at o/du budala oldun
"keliim-1 kibar"

ba�1 sana benzeyen lamelifin

havada kollan
el'amaaan
c;ekdi c;1kard1 c;engeli
sag kolunun
ve tak1ld1 kald1 koklere

kalb yok gogsiimiin ic;inde

kok var
ne kokii
meyan kokii

lamelifin kollan
senin kollann
lamelifin gobegi
senin gobegin

lamelifin kollan
doland1 boynuma

I.nmelifin ba�mda yer alan bu �iirin hem ba�hk altmda hem de bitiminde ayrn resim (kitaptaki
bi.iti.in resimleri yapan Fahri.innisa Zeid'in bir "lamelif" kompozisyonu) yer ahyor. Bu resim, ki­
tabm birinci sayfasmda, �iirlerin baz1lannda vinyet olarak ve arka kapakta da kullan1lm1�. !;)i­
irin bitimindeki resmin altmda da ta'lik yaz1yla rubai vezninde (Mef'lilii-Mefiiilii-Mefiiiliin-fa')
yaz1lm1� �u rubai bulunuyor: "R11/1ai II Der biig meyiin-1 (emeni luihem /1iift I Der zir-i giil ii yiismte­
ni !tiihem hiifl I Dlir ez heme endi�e vii efkiir demi I Birti11 ciidil ez ma vii meni, !tiihem hiift II Asa/ Hillel
<;e!ebi" Bu rubaide Hayyam ile Mevlana'nm di.i�i.incelerinin meczedildigini belirten Prof. Dr.
Mehmet Kanar, rubaiyi �iiyle Ti.irki;ele�tiriyor: "Uy11yacag1m bah(ede, (ayrrlar arasmda. I Uy11yaca­
g1m giiliin, yaseminin altmda. I Uzak ka/1p bir an her dii;iinceden, tasadan I Uy11yacagm1 srynltp ben­
brz daz.1asindan.
 77

RAD YO

Receptacles de negres chants

Pour negriers qui da11se11t.
-Arif Dino

demir pas1 gokleri deliyor

karg1larla
siyah adamlarm ek�i kokulan
pitekantroplarm orman yapraklarma sinen
ruhlan
canbaz gibi sallamrken
ve ori.imcek aglarmda si.izi.ili.irken
mi.istemlekelerde
kolonyal �apka giymi� maymunlar
yaz1h wiski �i�elerini boyle devirir
ve ispanyol kadmlan
kastanyetlerinde
karma kan�1k olmu� don-jose'lerin
dudak hararetlerini ezerken
nerden geliyor i� s1kmt1m

�1plak siyah adamlar

karg1lanm bahrmakta kulag1ma
aga�larda yapraklarm damarlanm gori.iyorum
yapraklar ye�il
kamm k1rm1z1
i�im siyah
demir siyah1

karg1 pas1 kandan olur

siyah adamlar neden olur
yilanlar belinde
kaplan gozleri goziinde
ve siimiiklii bocek boynuzlan beyninde
kutudan geliyor 1shrab1m
kutudan geliyor vavey!a
30.000.000 sene evvelki dinozorlar
bugiin oliiyor
sinek v1zilhs1 seslerile

i<;ime ahlmakta
kesilmi� ve derisi yolunmu� kafalardaki
kan p1ht1h gozler
i<;ime ahlmakta bir kuyudan
32 ya�mda merhum omer
olii ah ile
belvii bah<;elerinde rak1 i<;en sarho�larm
boyah kadmlan k1skanan bak1�lan
uyu�mu� todi nagmeleri
i<;ime ahlmakta
orada ne bulacaklan me<;hul
orada ne bulacaklarmdan habersiz

yirminci as1r diye bobiirlenen

ahk yan-miinevverler
sigaralanm yak1yor keyifle
permanant sa<;h pijamah riikii� hammlar
kutudan c1zirt1 <;1karhyor
Debussy'nin konserini dinledim
antisantimantallll
bayan ayten alaturka sevmiyor
ezberlemi� geridir diye

i<;imin s1kmhs1
biitiin kutulan k1rmak istiyor
 EKII
C::elebi'nin
Saghg1nda Kitaplanna
Girmemi� $iirleri*

•Bu boliimde yer alan �iirlerin (son dordii d1�mda) yaz1mmda Mustafa Miyasoglu'nun (ilk bas­
k1sm1 Semih Giingor ad1yla yay1mlad1g1) AS(lf Ha/ct (:c/ebi kitabmm Ak�ag Yaymlan'nca yap1-
lan 1993 bask1s1 temel ahnm1�t1r. (Yay. N .)
 81

SEN

Zamanlar i<;inden go<;ti.im

Duvann ta�m i<;inden ge<;dim
Dag1 ta�1 b1rakd1m
sana geldim

Sevgi dolu <;ocuklugum

Sevgi dolu i<;im d1�1m
Babac1g1m
Kollarma al beni
Ben senin <;ocugunum

Zemherir k1�lar ge<;irdim

iliklerim i.i�i.idi.i
S1cak adm kucag1m
Huzurlarm huzuru
Sevgilerin sevgisi
Adm
Benim ad1m
Benim huzurum
"U��ak1 katar eyledi a�k i<;re Muhammed"
Davullar <;ahmr
Uzakdan
Uzakdan
Sabahm sevinci i<;imde
Bayramm sevinci i<;imde
Katar
Katann i<;inde
Gozi.im a<;1k
gozi.im kapah
gozi.im kapah
Goti.ir beni
Goti.ir

(Buyuk Dogu, 21 May1s 1 954)

MEMLEKETi M

Gobeginden \Ikan aga\

Osman Gazinin
Dereler
\ay1rlar
si.iri.iler
Osti.inde ya�ad1g1rn toprak
Murad1rn, Yildmrn1rn, Fatihirn
Yeni\erirn
Evliya <:;elebirn
i
Bursarn stanbulurn
hele istanbulurn
Tarihim san'ahrn
Annern babarn
korn�ulanrn
Zenci Nerkis Kalfa
<:;erkes Nevres dad1rn
Cihangirde deniz pmlhs1 i\indeki evirn
Ben bu diyara zenbille gelrnedirn
Ben bu yerlerin \Ocuguyurn
Buras1 benirn istanbulurn
Bu insanlar benirn
Bu insanlar benirn
Bu gokler benirn
Bu tath Orner \OCuk benirn
Dedelerirn rnernleketirn ve her�eyirn
onun
Osman Gazinin gordi.igi.i ri.iyada
Ornerle ben vanrn

(Biiyiik Do,�u, 28 May1s 1954)

iSTANBULUMUN D iL i

annemin dili
babamm dili
istanbulumun dili
istanbullumun dili

istanbulumun efendisi
hammefendisi
sokaklanmm bek<;isi
yogurt<;usu, bahk<;1s1
can dilimi konu�amm
camm benim

ninnilerimi bu di! soyledi

masallanm1 bu di!
bu dille duydum tiirkiilerimi
bu dilie okud um �airlerimi
"zalim beni soyletme derunumda neler var"

rahat birak beni e�ek anm

rahat b1rak beni bay k1v1rg1<;
bayan ividi
ev1m
sokaklanm bana yasak
sen benim degilsin
riiyalanmm harputu
ecem
ocum
biitiin onemJerini k1van<;Janm koy \UVaJma
ba�ka yaramaz <;ocuklan git korkutmaya
ba�ka kap1ya.

(Buyuk Dogu, 25 Haziran 1954)

KUNALA

Ate� ri.izgarlan oni.inde Kunala

yedi milyar sene var
ko�uyor
kac;1yoruz

Cammm elleri var sana uzanm1�

tutuyor
b1rak1yorum

Yedi milyar sene

yedi gun

Ihk denizler ic;inde Kunala

yedi milyon sene var
dahyor
c;1k1yoruz
dinozor boynum sana si.iri.ini.iyor
gidiyor
geliyorum

Yedi milyon sene

yedi saat
Orman ye�illiginde Kunala
bi.iyi.ici.i inliyor
bir agac; kogu�unda seni s1k1yorum
uyuyor
uyamyorum

Yedi bin ri.iya

yedi gok
Ate�ler sonmii� Kunala
denizler soguk
gozlerinde bir �ey var Kunala
ak�amlar i�inde sana bak1yorum
gozlerinde bir �ey var Kunala
yedi sene
bunu dii�iiniiyorum

Yedi sene
yedi an

Ostanbul, Arahk 1955)

 86

PENCERELER V E KAPILAR

birer birer a\!ld1 pencerelerim

birini yild1zlar geceler kaplad1
birinden k1�lar belirdi
birinden renkler dagild1
pml pml

sesler geldi bir yerden

bir bah\eye bahar indi
bahar

ve bi.ih.in pencerelerim sana a\!ld1

birer birer araland1 kap1lanm
birinden \Ocuk ri.iyalan bo�and1
birinden dost yi.izler
birinden ecel sakisi yi.iri.idi.i
kadehinden gi.izelliklerin s1rn
bir damla yakut
dudaklanma damlad1
ve bi.iti.in kap1lanm sana a\1ld1
birer birer kapand1 pencerelerim
birer birer kapand1 kapilanm...

Ustanbul, May1s 1956)

DAGLAR DELi Si

dagdan daga sesler geldi

hangi dagda kurt oldi.i
hangi dag1 duman ald1
haramiler
hangi dagda gizlendi

bir dagda bir c;ic;ek ac;h

bir dagda bir tav�an ki.isti.i
bir dagda bir ferhad oldi.i
dag birini bilmedi
benim gonli.im daga di.i�ti.i
dag
dag
dola�h

benim camm
hangi daga gizlendi
c;1k dagdan
can
c;1k dagdan

(Cumhuriyet, 17 Ekim 1958)

 88

ANLAR"

Bir aynada bamba�ka cihanlar gordi.im

Gei;mi� gelecek bir si.iri.i canlar gordi.im
Bazan da zamanlarla gei;en omri.imde
Bir asra s1garm1� gibi anlar gordi.im

RUYALAR"

Her gi.in gori.ilenler kan�1k bir ri.iya

Ri.iyalar ii;inden gori.inen bir di.inya
Biz her �eyi olmu� gibi seyredemeyiz
Ri.iyalar ii;inden gori.ini.irken di.inya

MU�TEREK HAL T ERCUMESi"

Omri.ince hayal kurdu hayaller gei;ti

Binlerce masallarla misaller gei;ti
<;:1rpmd1g1 ugrunda visaller gei;ti
En son ti.ikenip omri.i bu haller gei;ti

•Bu son dart �iir ("Anlar", "Riiyalar", "Mii�terek Hal Terciimesi" ve "Riiyalar") Yeditepe dergi­
sinin 12 Ocak 1959 tarihli 169. say1smda "Asal Halet c;:elebi'den Dort $iir" ba�hg1yla ve �u
notla yay1mlanm1�hr
"K1sa bir zaman once kaybettigimiz degerli arkada�1miz Asal Halet c;:elebi, oliimiinden once
yayunlamad1g1 bazi �iirler ve yaz1lar birakm1�tir. Bunlardan birkac; tanesini bugiin okuyucu­
lanm1za sunarken1 bize kar;;1 iyi niyetlerini esirgemiyen saym e;;i Nermin �elebi'ye te;;ekkiirii
burada bir bore; biliyoruz."
 89

RUYALAR*

Her giin
karn;ak riiyalar goriiriim
sincabi uykularda
hayaller belirir
kaybolur

Aynalar goriiriim
aynalarda riiyalar
biitiin bahc;eleri
ku�lanyla
silinir

Yiizler goriiniir
yiizlerde gozler
yamp soner
hepsi bana bakar
bir �eyler konu�ur

Uyamkhg1m1 ayiram1yorum
uykulardan
kan�1k riiyalar ic;indeyim
omriimiin uykusunda

Aynalardan beni c;ag1ran k1z

bir daha goriindii
i�aret ediyor
bitir riiyalanm da gel
diyor
en son gordiigiin yiiz
benim olsun
en son benim uykumda uyu

Riiyalarm sonu geliyor galiba

uyamlmaz uykulara dalmak istiyorum
 EKIII
<;elebi'nin
ilk $iirleri ve Gazelleri*

• Bu boliimde yer alan �iirlerin SU"alanmas1 ve yaz1mmda Mustafa Miyasoglu'nun (ilk bask1sm1
Semih Gungor ad1yla yay1mlad1g1) Asnf Hiilet <;elebi kitabmm Ako;ag Yaymlari'nca yap1lan
1993 bask1s1 temel ahnm1�hr. (Yay. N.)
 93
. ..
ILK �IIRLERI
.

$ERMi

Ey sevgili leyla! ikimiz dizdize k alsak,

Koylarda karanhk geceler bizbize kalsak!

Hi.ilyah denizlerde suyun bestesi dinse

Ey sevgili, mehtap ebedi kalbine sinse
Koylarda karanhk geceler bizbize kalsak

12.9.1928

HAYRET

Karanhklarda medhu�um goziim dalgm dii�iincem: hi<;!

Semalar hi<;, bu alem hi<;, bu zulmetgehde cismim hi<;
Biitiin her �eyi kaybettim, nihayet ben de mahvoldum
Evvelden var idim, guya nedendir �imdi gayboldum,
Biitiin zulmet, biitiin ha�yet, biitiin hayretle peyder pey
Biitiin rii'yaya benzer bir garip halettedir her �ey.
Biitiin ahcar ii e�canm biitiin ecram ii ekvamm
Lisan-1 hali birdir, fark1 yok emvat ii ahyamn
Hakikatler hayaldir hep, hayaller bir haki kattir
Ukulun son tecelligah1, istigrak ii hayrettir
 94

NE$EMiZ

Canan dedikleri her giin seherde

Meclise ne�eler katar da gider!
Ugrag1 yaphg1 k1z1lca yerde
Bir iki piyale atar da gider!

Biz ki kam almz her bahtiyardan

Vaslma erdikc;e ezeli yardan
A�1klar yolunda olan diyardan
iiahi giine�ler batar da gider!

Bir ba�ka nefes var ic; ah1m1zda

Giizeller giizeli belki o k1z da
\:bllere kurulu dergah1m1zda
Bir gececik olsun yatar da gider

KUYTU BAG

Kuytudur, bu baga kimseler gelmez,

Diz boyunca c;1kan otlar eksilmez,
Dem c;eken biilbiiliin sesi kesilmez.
Bu yerde uyudum, bu yerde uyand1m,
Baharm riiyas1 biiyiilii sand1m . . .

\:ahlardan vah�i ku�lar kac;ard1,

Umulmad1k yerde menbalar vard1
Yerlerde rengarenk c;ic;ek ac;ard1
ic;tm o menbalarm suyunu kand1m
Sebepsiz bir aCI d uyarak yand1m

Gezdikc;e merak1m giinden giine arth

Beni meyl-i vah�et bu baga ath.
Bana mahvettigim a�k1 arath
Beyhude bu yerde gezdim arand1m
Bir daha donmeyen giinleri and1m
 95

GAZELLERI

i<;ip i<;ip yine mest-i �arab-1 nab olahm

Dii�iip de yerlere alude-i tiirab olahm
Cihanda olmad1 bir lahza gonliimiiz abad
Bu bag-1 kohne harab olmadan harab olahm
Beka-y1 alemi bildim efsanedir ahir
Olursa Cem gibi bir ho� hayal ii hab olahm
Kadeh kadeh i<;erek ab-1 ate�-efruzu
Sonunda i<;mek i<;in bi-tiivan ii tab olahm
Bak1p harab halimize gamze-i harab ile
0 �uhdan ne olur lay1k-1 itab olahm
Hicab mani-i v asl-1 nigar imi� Asaf
<:;ekip piyale-i ser�an bi-hicab olahm

Tesiri yok �arabm dilde olan me!ale

Olsun �ikest elinden gonliim gibi piyale
Nisyan ise muradm fasl-1 �arab dursun
<:;oktan �UurU k1Jm1� cam-I Jebin izaJe
Hal-i harab1 �erh et nayinle ben hamu�um
Mestim o riitbe ey giil yok dilde tab-1 nale
Vechim gibi miikedder fikrim gibi peri�an
Benzer bahar-1 hiisniin ermektedir zevale
Yok bir nedim-i ho�-gu Asaf bizimle hayfa
Farz et ki giil a<;Iid1 hem geldi devr-i !ale
3
Safir-i nayi ne dem istimaa ba�lad1lar
Huzt'.ir-1 a�ka vanp ittibaa ba�ladilar
Enin-i c;engimi gu� eyleyip benat-1 felek
Nigah-1 mestim oniinde semaa ba�lad1lar
Duyunca fehm-ii-hired vecd-i cinnet-efzam1
Harabhane-i dilden vedaa ba�lad1lar
Goren hurt'.i�umuzu bezmimizde Ial oldu
Gam-1 ciham koyup irtidaa ba�lad1lar
$ua-1 �ems-i cihan-tab-1 a�ktan Asaf
Garik-i nt'.ir olarak iltimaa ba�lad1lar
 EKIV
Son Vezir Asaf 1n $iir Diinyas1nda
Nedircik Yavrulan,
Bir jpuflandzrma <;alz�masz*

(Sey han Erozc;elik)

Bu i;ah�ma, 1986 y1hnd.1 5;;,. A l i kitaplanrnn ikincisindc yay1mland1. Yenidcn clc ahrkcn, ba­
z1 di.izc!tmelcr ve baZ! cklcmclcr yaphm. (5.E.)
 99

Su nu

Asaf Halet C:: elebi, �iir dugumunu dart Irmakla -irmak keli­
mesini kaynak'a tercih ediyorum- ormu�: Uzakdogu gizemcili­
gi, tasavvuf, kutsal kitaplar ve <;ocuklugundan miras kalan sisli
dunyanm kalmtilan. i lk bak1�ta bir araya gelmesi tuhaf gozu­
kebilecek bu Irmaklar, bu ger<;ekten �elebi insanm yaratt1g1 �iir
dunyasmda, hi<;: de igreti durmadan, handiyse aym yataktan
akacak kertede yakmla�m1�lar. Sufi edebiyatiyla ilgilenen baba­
s1 Sait Halet Beyden ku<;uk ya�larda Frans1zca ve Fars<;a, Mev­
levi �eyhi Remzi Efendi ve Rauf Yekta Beyden y1llarca musiki
ve nota dersleri alan Cihangir ve Beylerbeyi <;ocugu C::elebi, Ga­
la tasaray'1 bitirdikten sonra bir sure Sanayi-i Nefise'ye devam
etmi�. C:: e�itli i�lere girip <;1ktiktan sonra, i stanbul U niversitesi
Kutuphanesi'nde memur olarak o!Unceye kadar <;ah�m1�. �iirle­
rinin 1rmaklanm -<;:ocukluk dunyas1 d1�mda- bu zengin kutup­
haneden <;:ekip <;1karm1� olmah. Aynca, Divan �iiri, tasavvuf,
Turk musikisi ve Uzakdogu gizemciligiyle ilgili <;:ah�malanm
yaparken de bu kutuphanenin olanaklarmdan yararlanm1� ol­
mah. Zaten C::elebi'nin �iirleriyle <;ah�malan arasmda da ilgin<;
bir ko�utluk var, sanki bir butunu olu�turuyorlar. Bu oriiciinun,
toplay1cmm -Asaf'm soz!Uk anlam1 toplayzczdir- eseri, hcrhangi
bir okuma i<;:in mukemmel bir ornektir, tabii butun giiniimiiz �a­
irleri i<;in de. Onun, "Benim Gbzumle �iir Davas1" yaz1s1, hak­
kmda bir kitap haz1rlayan Semih Gungor'un (ya da Mustafa
Miyasoglu) de belirttigi gibi, gunumuz �airlerine ornek olabile­
cek ger<;ek bir poetika niteligindedir. Bence, �airier �iirleri uze­
rine de olabildigince <;ok yaz1 yazmahlar.
C::elebi, modern bir �airdir. Sadece i<;:erigi i�leyi�teki tutu­
muyla degil, getirdigi yeni vc kusursuz teknik yuzunden de
moderndir. Yaptig1 imaleler, kclime ve ses oyunlan, yakalad1g1
 1 00

musiki, kulland1g1 soz sanatlan ve (i zerinde durdugu konular,

onu, geleneksel �iirimize de kopmaz bir bi<;imde baglar.
Zamanmda <;ok ti' ye almm1�hr. Bunu biraz da onun teatral­
liginde aramah: Matinelerde, sozgelimi "Tevrat $iiri"ni ya da
"Kilise" �iirini okurken, hareketleri, edas1 ve ses tonuyla, size
bir sinagogun ya da kilisenin biih.in atmosferini de <;iziverirmi�.
Arhk o zamanlarda bile rastlanmayan tiirden bir istanbullulu­
gun ozellikleri, kibarhk ve nezaket de bu ti'ye almmanm ne­
denlerindendir belki.
Son vezir Asaf'1, bir �iir merakhs1 olarak selamhyor, bu kii­
<;iik '�erh denemesi'ni ona ve onu sevenlere, anlamak <;abasm1
gosterenlere sunuyorum. \:elebi'nin �iirlerinde neyin ne olabi­
lecegini, elimin altmda olan kaynaklan tarayarak belirtmeye
<;ah�hm. Bunu yaparken en <;ok dikkat ettigim �ey, herhangi bir
yor11mda b11!1mmamak oldu . Belki, sezgime giivenerek yaphg1m
bir-iki varsay1m olmu�tur. Yine de, yaphg1m yanh�lar, b1rakh­
g1m gedikler kasten degildir. Elimden geldigince oraya buraya
savrulmu� iplerin u<;lanm yakalamaya <;ah�tim.'

(:elebi'n in $iir Kitaplarz Hakkznda Not

Asaf Halet \:elebi'nin incelemeleri, derlemeleri, se<;meleri
vc <;evirileri d1�mda ii<; �iir kitab1 var: He, Lame/if ve Om Mani
Padme H11m.
He, istanbul'da 1942 yilmda Ahmet Sait Matbaas1'nda 500
adet basilm1�. Kapak diizenini Fuat i zer'in yaphg1 kitapta, Se­
lim Turan'm iki, Arif Kaptan'm bir illiistrasyonu, Ferda Ba�­
man'm bir graviirii var. Kitabm adm1 Ferda Ba�man koymu�.
Ta'lik yaz1yla remel vezninde Cfililatiin/Jaflatiin!Jaflii n ) yazilm1�
bir Mevlana beytiyle ("Nevbet-i kiilmefiirCtfan dergiizeft I Nevfiiril­
fanfm ii In bfizar-i mast" [Prof. Dr. Mehmet Kanar'm <;evirisiyle:
"Ge(:ti eskileri satanlarm s1ras1. I Yen ileri sat1yor11z. Pazam11 1z b11 pa­
zar. ")) a<;ilan kitabm sonunda "H1rs1z", "Trilobit" ve "Ciineyd"
�iirlerinin Frans1zcalan ( "Voleur" "Trilobite", "Djune'id " ) bulu­
nuyor. Lame/if istanbul' da 1945 yilmda 480 adet basilm1� ve
hepsi numaralanm1�. Kitaptaki resimler Fahriinnisa Zeid'in.
Sayfalarm numaralan yak.
 101

Om Mani Pad me Hum, istanbul' da 1953 yilmda Yeni Mat­

baa' da Yedi tepe Yaymlan'nca basilm1�. Kapak duzenini Fikret
Urgup'un yapt1g1 kitapta, Selim Turan'm u�, Arif Kaptan'm bir,
Fikret Urglip' lin bir, Fahrunnisa Zeid'in bir deseni var. Kitabm
sonundaki notta, kitaba "mevcudu kalm1yan He ve Ldmr/if kitap­
larmdaki �iirler"in de almd1g1 belirtilmi� ( "kitaplarmda" sozcli­
gu yanh�hkla "tikaplarmda" �eklinde dizilmi�). He ve Lfimelif'e
bakild1gmda, Om Mani Padme Hum 'a kimi �iirlerin almmad1gm1
goruyoruz. He'den almmayan �iirler, "Arif Dino'ya Kaside"
"Bedri Rahmi" "Tevra t $iiri" ve "�emenlerde" ile u� Frans1zca
�iir. Lfimelif'ten almmayan �iirler ise, "Lamelif" ve "Radyo"
Bu ipu�land1rma �ah�masmda ben, He ve Lamelzf kitaplan­
n1 esas ald1m. Om Mani Padme Hum' da bulunan fakat eski ki­
taplannda bulunmayan �iirlerini de Om Mani Padme Hum ba�h­
g1 altmda ele ald1m. $iirlerin s1ralanmasmda ise ilk bas1mlan
goz onunde bulundurdum.

Onemli bir nokta i.izerinde durmakta yarar var: �elebi kimi �iirlerdeki
'formi.illerin' ai;1klanmasmdan yana degildir. Bu konuda, "Benim Go­
zi.imle $iir Davas1"nda �unlan soyler:
"Gene ritm itibariyle nadiren kulland1g1m ve maalesef de en ziya­
de dedikoduyu mucibolan bir noktaya temas edecegim. Bunlar
bilhassa M1sn Kadfm, Sidilarta, Ki/1se, Sema-1 Mev/ana gibi bir at­
mosfer vi.icude getirmeyi hedef tuttugum �iirlerimde kulland1-
g1m yabanc1 kelimeler vc formi.illerdir ki manalanm anlamaya ih­
tiya<;: yoktur. �i.inki.i bunlann manalan anla�1hrsa �ekil ve ahenk­
lerinin gi.izelligine okuyucu dikkat etmez. Bir i;an sesi duyuldugu
vakit, bir bi.ilbi.il oterken dinlendigi zaman bunlann hangi nota­
dan i;ahnd1g1 di.i�i.ini.ilebilir mi7 Bir katedralin cephesinde umumi
in�a ii;inde mezcolmu� bir heykelcik dikkat nazanm1z1 i;ekmedigi
halde onu tek ba�1na bir mi.izede seyrettigimiz zaman bi.iti.in gi.i­
zelliklerini nasil gori.irsek bu da oyledir. Ben de baz1 sada ara­
besklerini manalanndan tecrid edip te�hir ediyorum. Nerede kal­
d1 ki bunlar bir atmosfer vi.icude getirmelerine ragmen manas1z
da degildirler.
"Bunu anlamayanlar herhangi bir kitapta gorecekleri latince, yu­
nanca veya arap<;:a bir sitasyonun manasm1 anlamayan kimseler­
dir. Yani anlamalanna da muhakkak li.izum yoktur. Buna ragmen,
tekrar ediyorum ben bu formi.illeri yan mi.inevverleri �a�1rtmak
ii;in �iirlerime sokmu� degilim. Ancak bir hava vermek ii;in kul­
land1g1m muhakkakt1r:
 102

halaka-ssemavati-vel'ard'h (Sema-1 Mevlana)

om mani padmc hum (Sidharta)
ammon ra'hotep veya tafnit (M1sr-1 Kadim)
evl6imeni i vasiliya tu patrCis (Kilise)
Bu sihirli formullcri sadece te!affuz etmek keyfiyeti bize M1sr-1
kadim, Mevlevi mistisizmi, Ortodoks kilisesi, Budist cennetinin
kapilanm a<;tirmaya kafi gelmektedir. $iirin geri kalan k1smmda
onlann mfmfilan kafi derecede �erh ediliyor. Guzel hayvanlara
benzeyen bu cumlelere sadece mana, yani zeka ilave edersek ko­
tu bir insan taklidi olurlar ve hayvani guzelliklerinden eser kal­
maz."
Yine aym yazmm ba�ka bir yerinde �oyle der c;:elebi:
"Saf �iir par<;alanmayan bir tek kelime halinde olunca ona ne bir
�ey ilave edebilmege, ne de ondan bir �ey eksiltmege imkan ola­
maz. $iirde bazi kelimelerin h'.l gat manalanm aramak da bence
luzumsuzdur. c;:unku �iir kelimelerin bir araya gelmesinden hasil
olan buyi.ik bir kelimeden ba�ka bir �ey degildir. Bir tek kelime
hecelere aynld1g1 zaman nas1l () heceler ba�h ba�ma bir mana ifa­
de etmezse �iirde de teker teker kelimelerin manalariyle ugra�­
mak beyhudedir."
Mustafa Baydar'la soyle�irken, yine, �unlan soyler:
"Ben o garip dedikleri cumleleri, o mevzuda a!a kalan olan �iirle­
rin i<;inde o havay1 vermesi i<;in kullanm1�1md1r. Bunlann h'.lgat
manalanm aramak beyhudedir. Mesela Kilise �iirinde bir suri.i
papaz dualan ge<;er. Mesele, papaz dualannm ne demek oldugu
degil, kilise havasmm bende birakt1g1 intiba1 kaydetmektir."
c;:clebi, bu dediklerinde yerden gogc kadar hakhdir. Benim, bu 'formi.il­
leri' a<;1klar, kimi yabano sozci.iklerin anlamlanm verirken c;:elebi'ye
sayg1s1zhk ettigim di.i�uni.ilebilir. Ben, sozi.i edilenleri a<;1klamak hakk1-
m birka<; dayanaktan ald1m. Bunlann biri, �iirin yazild1ktan soma, ar­
t1k, okura ait oldugudur ve bu konudaki tasarrufun da ona ait oldugu­
dur. Bir ba�kas1, benim merak1m - bunlann ne anlama geldigini ara­
d1m, buldum. Son olarak da, bir '�erh denemesi'nin, bi.itundeki, yap1da­
ki gi.izelligi <;ogaltt1g1m, derinle?tirdigini ve saglamla�t1rd1g1m soyleye­
bilirim.
Boylece c;:elebi'nin <;elebiligine s1gm1p sozi.imi.i Mevlana'nm bir beyitiy­
le baglamak istiyorum:
Yekf ge11cf bedfd nmed der in d1 ikkfi11-i zerk11bf
Zehf si1 ret zchf ma'nn zehf hi"ibf zehf /ni b/
c;:elebi'nin <;evirisiyle, "Bu altm dogi.ici.ini.in di.i kkanmda bir hazine go­
ri.indi.i. Orada suret ve mana var... Ne gi.i zellik ... Ne gi.i zellik1"
 103

HE (1942)

CUNEYD
leyse fi ciibbeti sivallah. "Ciibbemin altmda Allah' tan ba�­
kas1 yoktur" anlamma gelen bu Arap<;a soz, biiyiik mutasavv1f
Ciineyd-i Bagdadi'nindir. Abdiilbaki Golpmarh, bu soziin Cii­
neyd' e degil, IX. yy. sufilerinden Ebu Yezid-i B1stami'ye ait ol­
dugunu belirtiyor.1 C::e lebi'nin bu sozii Mev!ana'dan ald1g1 an­
la�1hyor. C:: i. inki.i soz, Mev!ana'mn "Eya dill (:ii saba zevk-1 sublza
dide I Zi dide mest �adz yfi zevk-1 nfi dide" matla'h gazelinde ge<;­
mektedir.2

ciineyd. Ciineyd-i Bagdadi. "Atalan bak1mmdan Niha­

vend'lidir. Irak'ta dogmu�, orad a yeti�mi�tir. Kiinyesi Ebii'l-Ka­
as1m' d1r. Babas1 camc1 oldugundan Zeccac ve Kevariri d iye am­
hrd1. Mevlevi silsilesiyle daha b ir<;ok tarikatlerin nisbet zincir­
leri, Ciineyd'e ula�tigmdan 'Seyyid'i.it-Taife' Jakab1yle amhr.
Hicri 297(909-91 0)'de vefat etmi�tir."3 Ciineyd, tasavvufta �eri­
atm temel oldugunu, �eriat uygulanmadan tasavvufa vanlama­
yacagm1 savunmu�tur. Ona gare, Allah ak1lla kavranamaz, akil­
la ancak sonlu nesneler algilanabilir.

a� ciibbeni ciineyd I ne goriiyorsun I goriinmeyeni. $iirin

ba�mdaki almt1ya dayamlarak "kendi ciibbesi altznda I ciineyd yak
a/du " dizeleriyle birlikte bu dizelerin de, tasavvufi bir yorumu
yapilabilir.

HE
ferhad. Bir iran halk hikayesinin kahramam. Hikaye, k1sa­
ca �oyledir: Mihin Banu adh bir kadm hiiki.imdar, k1zkarde�i $1-
rin'e bir ko�k yaptmr. Ko�kun duvarlanm resimleyen Bihzad'm
oglu Ferhad, babasma yard1m ederken $irin'i gorur, a�1k olur.
Mihin Bam1 da Ferhad'a gonlunu kaptmr. Ferhad, k<:>�k bek<;ili­
gine tayin edilirse aradaki dag1 delip ko�ke su getirecegini soy­
ler ve bu istegi kabul edilir. Hurmuz adh bir padi�ah, bu a�k1
duyup $irin'i Ferhad'a almak i<;in Mihin'le sava�1r; bu arada
Hurmuz'un oglu Husrev, $irin'i gorur, ona vurulur. Ferhad tam
dag1 delerken Husrev'in dad1s1, Ferhad'a $irin'in oldugunu
soyler. Bunun uzerine Ferhad elindeki kazmay1 ba�ma vurur,
kendini oldurur. $irin bunu duyunca gider Ferhad'm cesedine
sanhr, onun belindeki ha n<;eri kalbine saplar, sevgilisinin yam­
na du�up olur.4 Bu hikayeyi, Nizami, Husrev-i Dihlevi, Hat1fi,
Vah�i, Asaf Han, Turk divan �airlerinden $eyhi, Ahi, Celili ele
ahp i�lemi�lerdir.s Aynca, Naz1m Hikmet ve Omit Denizer aym
konuyu oyunla�t1rm1�lard1r.

he. Arap alfabesinde bir harf. Bu harf �iirde ferhad, ah, ejder­
ha kelimelerinde ge<;mektedir. Yirmi dokuz surenin ba�mda bu­
lunan harf gruplarma mutasavv1flar turlu anlamlar vermi�ler.6
Hurufilik inano ise, dunyay1 dupeduz harflerle (seslerle) a<;1kla­
m1�tJr: "Varhgm zuhuru sesledir."7 He, birka<; bak1mdan onemli
bir harftir. Bu harf, Allah kelimesinin son harfi ve 0 anlamma
gelen liiive kelimesinin ba� harfidir.8 Annemarie Schimmel,
XVIII. yy. Nak�ibendi sufilerinden Nasir Muhammed Ande­
lib'in tefekkur mertebelerini anarak (Allah ile kar�1 kar�1ya ka­
lan he'nin kelime boyunca, elij'ten ba�layarak he'ye ula�mas1 ve
orda tum ac1lardan ve belalardan uzak ya�amas1) mutasavv1fm
varabilecegi en yuksek mertebenin he harfiyle <;evrili oldugunu
soyler. 9 Nihayet, Ramis Dara, C:: e lebi'nin �iir kitaplanndan ikisi­
nin adlarmm (He ve Lame/if> islam'm birleme sozunu (kelime-i
tevhid) bildirdigini one surer: la ilahe illallah.10 Fe rhad 'm eski
harflerle yaz1mm1 du�undugumuzde de ho� bir ilgi kurulabilir:
bu kelimede elif, he 'ye vurulan bir kazmaya benzer. "ve ayaklar
altznda yamyassz " dizesinde de Ferhad'm eski yaz1mma gonder­
mede bulunulur: ayaga benzeyen elif'in altmda ezilen he.

�irin. Bkz. ferhad.

 1 05

MA GARA
i<;imdeki magarada I bir y1gm kitap var I bakmca yakm­
dan I tasvirlerin gozleri oynar I ve konu�ur I hepsinin yiizleri
benim yiiziim gibi I ve gozleri benim goziim gibi. Bu dizele­
rin "Kitaplar" �iiriyle ilgisi kurulabilir. iki �iirde de �elebi, ki­
taplarla, harflerle olan ili�kisinden soz ediyor.

iBRAHIM
ibrahim. Hz. ibrahim. Kur'an'da anlat1lanlara gore, putlan
k1rm1� ve en bi.iyi.i gi.ini.i saglam b1rakm1�. Nemrud'un kavmi,
putlarm kmlmas1yla ilgili olara k onu su<;laymca, ibrahim, bi.i­
yi.ik putun digerlerini k1rd1gm1 soylemi�. inanmad1klanm go­
ri.i nce de, bi.iyi.ik puta sormalanm istemi�. Kavmin, putlann ko­
nu�mayacagm1 belirtmesi i.izerine, ibrahim de putlara niye tap­
t1klanm sormu� onlara. Boylece a te�e at!lm1� fakat a te� onu
yakmam1�. 1 1

i<;imdeki putlar. Put, divan edebiyat1 mazmunlanndan. Ta­

savvuf terimi olarak mecazi gi.izelligi belirtir. �elebi, puta �oyle
bir a<;1klama getiriyor: "Allah'1 temsilen tap1lan heykel. Sevgili.
Tasav vufta muhtelif ma'nalan vard1r; yerine gore: 1-insam Al­
lah'la vuslattan ahkoyan her nevi baglar. 2-Kamil mi.i r�id." 1 2
Aynca bkz. nigar 1 <;in ve bana aynada bir suret gorii n dii.
-

buhtunnasu. Babil hi.iki.i mdan Nabukadnezar (Nabokono­

dosor) (i6 604-561 ) . Babil asma bah<;elerini in�a ettirmi�tir. Eski
Ahit' te, Daniel kitabmda, Abdanogah, Mi�ak ve $adrak adh ii<;
ki�iyi, Buhtunnas1r'm, Babil'de Dora ovasma diktirdigi altm
puta tapmad1klan i<;in ate�e att1rd1g1 faka t bunlann yanmad1k­
lan anlatihr. 1 3

KAHKAHA
<;engi ditara. Bir masal kahramam . Kahramanm ad1, masa­
lm da ad1d1r. Bu masalm bir varyanti da, Dilaver <;engi adm1 ta­
�Ir.
 1 06

MISRI KADiM
[Bu �iirde gec;en M1s1r metinlerinin tam kar�1hklanm bula­
mad1m. Amon, Karnak'm yerel tannsi. Daha soma Heliopolis'in
tanns1 Ra ile birle�erek Amon-Ra ad1m ahyor. Bu tann, eski M1-
s1rhlarm dininde c;ok onemlidir ve tannlar tanns1 say1hr. Tafnft,
bir tannc;ay1, Tefnut'u akla getiriyor. Bu tannc;a da aslan kafah
ve insan bedenlidir. 14 Diger ifadelerdeki kimi kelimelerin an­
lamlanm bulabildimse de, buraya aktarmay1 gereksiz goriiyo­
rum, c;iinkii kelimeler birle�ince bir �ey ifade etmiyor. Bu keli­
melerde dizgi yanh�lan olabilir. ]

iKiNCi PENCERE
f1skiyenin iistiinde I f1nl f1nl donen insan. F1skiyelere ta­
kilan ve kiic;iik top vb. �eyleri fml fml dondiiren diizenek, c;1k1�
ve bcnzetme noktas1 yap1lm1� olmah.

ARiF DiNO'YA KASiDE

aselbend. (Arapc;a asel: bal ve Farsc;a bend: baglamak'tan)
Aselbend agacmm (styrax) kabuklan c;izilcrck clde cdilcn, he­
kimlikte ve parfiim yap1mmda kullamlan, vanilya kokulu rec;e­
te.

kakule. Zencefilgillerden, s1cak iilkelerde yeti�en, ihrh bir

bitki. Resai Eri�, C::elebi'nin portresini c;izerken �unlan soyler:
"Agzmda daima baharh bir tath. Cebinden c;1kard1g1 antika,
k1ymetli kutular ic;inde kakule, nemse kimyonu, kaya tuzu, saf­
ran veya franbuvaz �ekerlerini yanmdakilere ikram eder. " ikbal
buyurulmaz m1 hamfendi? Zihne kii�ayi� veriyor. " " 15

giilmelisin I giiliin I dudaklan I soldu. Bu dizelerin Arif

Dino'ya ait oldugu
anla�1hyor: "Giilnzeyin . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . I
I giiliin I giiliin I
dudaklarz soldu "16 Arif Dino, bu �iiri G, Giili, Giilse­
ren olarak amlan kadma yazm1� olmah.1 7
 BEDRi RAHMi
nigar-1 c:;in. nignr, i.i <; anlama geliyor: resim, nak1�, tasvir; re­
sim gibi gi.izel sevgili; put. Giilistan 'da <;in Niga rha n esi nden soz
'

ediliyor. 1 8 Bu yer, i<;inde resimler ve heykeller bulunan bir yer,

puthaneymi�.1 9 Yine Giilistan 'da <;:inli bir cariyenin hikayesi
var.20 Mevlana'nm "Mesti ve a�zki Vil civani Vll cins-i in" matla'h
gazelinde de, "Goni.iller i<;lerindeki <;in dilberlerini gosterdiler"
dizelerine raslarnyor.21 <;:elebi ise, �unlan soyli.i yor: "Bazen oli.i­
mi.in kar�1smda bile masallanmdaki <;:in padi�ahmm k1z1 orta­
ya <;1kar ve beni aynalann i<;inden ge<;irerek masallarm <;ok ol­
dugu oli.im diyarlarma goti.iri.ir."22 Bu maddeyle ilgili olarak
bkz. ic:;imdeki putlar, ibrahim, bana aynada bir suret goriindii
ve ayna.

KADINCIGIM
oyluk kemigimi pkarhp I kendime bir kadmc1k yaphm.
<;:elebi �oyle der: "Adem'in mucizesini tekrar eder ve oyluk ke­
miginden bir kadmc1k yapar."23

ii<; k1l kopannca uyurum. Bir masal motifi . " ilahlarm G1l­
game�' e arkada� olarak yaratt1klan Engidu (Eabani) bi.iyi.ik bir
kuvvete sahip bulunmaktad1r. ilahlar tarafmdan yaratilan bir
insani.i sti.i yarat1gm <;ok kuvvetli olmasmda gayn tabiilik yok­
tur; fakat bu kahramanm destanda, 'bi.iti.in vi.icudu k1llarla
simsiyah olmu�tur. Kadm gibi uzun sa<;lan vard1. Sa<;mm li.i le­
leri tipk1 bugday ba�ag1 gibi filizlenmi�ti' �eklindeki tasvirini
okudugumuzda, bu kuvvette bir hususiyetin mevcut bulundu­
gunu anlamaktay1z. Gi.i<; ve kuvvetin sa<;larda olu�u hakkmda
ba�ka yerlerden ald1g1m1z malumat, bunu kolayca izah ediyor.
Halk kitaplannda kahramanlan gi.i <;li.i ve kuvvetli yapan, <;ok
defa 'i.i<; tel sa<;'t1r: bu sa<;larda n mahrum kalanm gi.ici.i ve kuv­
veti ti.ikenir. Kahramanlann bu s1rr1 kadmlar vas1tas1yla ogre­
nilir. Ba�larma bir si.iri.i dertler bu Sir ogrenildikten soma gelir.
Tevrat'taki Samson k1ssas1 ve Ti.i rk halk kitaplarmda gordi.igi.i­
mi.iz kadm tarafmdan igfal edili�, Engidu'nun da ba�ma gel­
mektedir."24 jgici Baba masahnda, k1z, a<;Ilmamas1 tembih edi­
len kirk birinci kap1y1 a<;mca, gi.izel bir delikanhyla kar�Ila�Ir
 1 08

ve ona kotii ihtiyardan (yani igici Baba) yakm1r:

"-Bu heriften kurtulmanm �aresi bulunmaz m1?
-Vard1r. ihtiyann ba�mdan biraz sa� kescrsen hcrif kirk
giin kirk gece uyur. (. .. )
Cece olunca k1z ihtiyara dedi ki:
-Ba�1rn dizlerime koy da sa�larma bakay1m.
ihtiyar, ba�1rn k1zm dizlerine koydu. K1z ihtiyarm sa�lanrn
sessizce kesti, ihtiyar derin bir uykuya daldi."25

�EHiR
kutu. Radyo ve ev kastediliyor. "Radyo" �iirinde �u iki di­
ze vard1r: "pernzanant sa�/1 pijamali riikii� '1a111nzlar I kutudan c1Z1r­
t1 pkart1yor"26 Ramis Dara, kutu kelimesini iyice a�arak, "Rad­
yo" �iirindeki "kutudan geliyor 1st1rab1111 I kutudan geliyor vaveyla "
dizelerine �u yorumu getirir: "Ozanm yakmd1g1, oze ula�ama­
y1�, kabukta kah�t1r. Giindemimizdeki sozciigii, govde ve gov­
desel istekler; yeryiizii ve yeryiiziindeki varolu� olarak okuya­
biliriz. istenen bir tiir n irvana' d1r o zaman."27 Kutu, �iirde bir­
ka� kez ge�iyor ve bir ba�ka anlam1 da, Dara'ya gare, ev.28 Bu
yorum dogru �iinkii �iirde s1k s1k insan-bocek, ev-radyo-kutu
benzetmeleri yap1hyor.

TAHTADAN YAPTIGIM ADAM

tahtadan yaphg1m adam. <;:e!ebi �oyle diyor: "Zencilerle
beraber tahtadan idoller yontar."29 Afrika yerlilerinin totem
yapmalan, �iir i�in bir �1k1� noktas1 olmu�.

TEVRAT �i'Ri
siileyman. Eski Ahit'e gare bir hiikiimdar, Kur'an'daysa
ayrn zamanda peygamberdir. Miihrii, riizgarlara hiikmedebil­
mesi, hayvanlarla konu�abilmesi vb. ozelliklcriylc iinliidiir.30

santur. (Fars�a sentftr, Yunanca psalterion) Yap1 ve bi�im ba­

k1mmdan kanunu and1ran, tokmaklarla �ahrnr, telli bir �alg1.

adonay elehenu adonay ehad. islam'm birleme soziiniin

(Id ildlie illdllali) ibranicedeki tam kar�1hg1.31
 109

adm1 ta�1d1g1m /m1z1kanba�1s1du melik siileyman'm.

Hz. Siileyman'm veziri Asaf kastediliyor. $ohreti yiiziinden
Asaf, sonradan vezirlere de Jakap olmu�tur. "Birinci Tarihler
V I, 39; XV, 1 7'de Berekiya'nm oglu Asafm Davud'un m1Z1kac1-
ba�larmdan biri oldugu bildirilir."32 Asafm kelime anlam1,
"toplay1c1" dir.33

mezmur. Kavalla soylenen ilahi ve Eski Ahit'teki Mezmur­

lar kitabmm surelerinden her biri.

yeru�alim k1zlan. Eski Ahit'te, Ne�ideler Ne�idesi'nde ye­

YU?alinz kzzlan 'ndan uzun uzun soz edilir. Yeru�alim, Kudiis'iin
ad1d1r.

ASURI �iiRi
kelle. $iirde <;ok<;a ge<;en bu kelimeyle Asurlularm yirt1c1-
hklan ve kan dokiiciiliiklerine gondermede bulunuluyor:
"Asur krah insanlarm boynunu belli bir yontemle vururdu; in­
san kelleleri ve derileri onun saraymm duvarlanm siisliiyordu.
Binlerce sava� esiri diri diri ate�e ahlm1�, ya da duvarlara go­
miilmii�, kaz1ga oturtulmu�, derileri yuziilmii�tii. Koyliilerin
bilekleri, dudaklan, dilleri kesilirdi. Uluslarm kokiinii kaz1mak
ve sag kalanlarm en kii<;iik intikam olanagm1 da y1gm halinde
siirgiinlerle ortadan kald1rmak i<;in, yurtlarmdan siiriiliir <;1ka­
nhrd1. (. .. ) Kayler yak1hp y1k1hr, yerle bir edilir, aga<;lar kesilip
devrilir ve ba� kald1rma arahks1z yeniden fi�kmnca Asur krah
biitiin bir bolgenin yak edilmesi emrini verirdi."34

NURUSiYA H
selimi salis. (Selinz-i Salis) III. Selim.

suzidilara. III. Selim'in buldugu bir musiki makami.35

ve nurusiyaha aglad1m. Kadir gecesiyle ilgili bir mazmun:

"Kadir gecesi mii'min olanlara giine�, biitiin mahiyeti ve
�a'�a'as1yla goriiniirmii�: Goriiriiz ziilf-i peri?an irinde rulwnu I
Leylet'iil-kadrde httr?idi n iinzayan buluruz (Vecdi). itikada gore bu
 1 10

gece mu'minlere siyah nur gorunurmu�: Gormedinse ?Cb-i kadr

ir;re mlr-1 siyelz / 0 siyeh-pzl? ir;inde o siyelz perr;emi gar (Laedri)."36

M A RA
mara. Hint esatirine gore, kotu ruh, altmc1 ve en yuksek
cennetin hakimi. Buddha'y1 ayartmaya c;ah�an odur.37 "Zihnin
safvete, huzura ve kurtulu�a kavu�mas1 ic;in yap1lan bir cihad
manzaras1 gibi gorunmu�tur. insanlarm baglarmdan kurtulma­
sm1 red deden bu kudret Mara Papima (: Habis Mara), Budiz­
min �eytamdir. En buyuk kurtulu� timsali olan Buddha'nm ta­
mamile aksi olan evsafa maliktir."38 Bu �iirin, adlardaki ses
benze�mesi bak1mmdan Mariyya �iirleriyle ilgisi kurulabilir.

ba�1m omzunda iken say1klad1g1ma bakma. Bkz. ii<; k1l

kopannca uyurum.

BED DUA
bahtiyar. Bir masal kahrama m :
"-K1z! sen buraya nasil geldin, korkmadm m 1 ? Gel seni
benim ya tt1g1m tabutlukta saklayay1m. C:: u nku biraz sonra bir
guvercin gelecek, seni gorurse oldurur. Bunun uzerine k1z deli­
kanhya dedi ki :
-Eger benimle evlenirsen gelirim.
Delikanh buna razi olarak, parmagmdaki yuzugu ona ver­
di, k1z da yuzugunu c;1kanp parmagma takt1, art1k evlenmi�ler­
di.
Biraz sonra guvercin geldi. K1z tabutluga girerek orada
sC1kland1. Guvcrcin gagasmda getirdigi yiyecegi delikanhya
verdikten sonra uc;up gitti . Bu minval u.1.re k1z bu mezarhkta
delikanh ile beraber guvercinin getirdigi yiyecekleri yiyerek
tam bir sene onunla ya�ad1, sonra delikanhy1 konagma yollad1.
(. . . ) Bir sabah, guvercin pencereye gelerek seslendi:
-Ey Bahtiyar, dokundugum duvar y1kilsm1
Lahzede duvar c;at1r c;at1r y1k1ld1. .. Sonra :
-Kondugum dallar kurusun1
Dedi, kondugu dallar kurudu. Guvercin, saraym penceresi
onundeki agac;ta ote ote c;atladi ."39 iran esatirinde bu guverci-
 111

nin kar�1hg1 Sl11111rg ya da Slre11g ve yeti�tirdigi \Ocugun ad1 da

Zalo,� /11 Riiste111.40 Aym ku�a biz Tiirk\ede Zii111riidiia11ka ya da
Anka kll?ll diyoruz.

KU$A GORUNME
her sabah nafakam1 getirir bir ku�. Bkz. bah tiyar.

tabutluk. Bkz. bah tiyar.

AYNA
bana aynada bir suret goriindii. C::: e lebi'nin Slk\a kulland1-
g1 ayna simgesi, tasavvuftand1r. Tasavvufa gore, "Tann tecelli
etmek istedigi zaman ade111 (yokluk) denilen bo�luga bakm1� ve
kiin (ol) emrini vermi�. Boylece, ade111 biricik ve ger\ek varhk
olan Tann'y1 aksettiren bir ayna olmu�tur. Bu aksi goren goz in­
sand1r. Aynaya bakt1g1m1zda nas1l goziimiiziin bebeginde kii­
\iik bir aksimiz goriiniiyorsa, bu diinyada da Tann'mn aksetti­
gi goz insan olmaktadir."41 Molla Cami, bir riibaisinde bunu
�oyle ifade edcr: "Sevgili bir tanedir, fakat oniine, kend isine
bakmak i\in binden ziyade ayna koymu�tur. 0 aynalann her
birisinde, aynanm s1rnna ve temizligine gore kendi yiizii go­
riinmektedir."42 Aynca, "Ayna, i\ine tiirlii �ekil ve suretler ak­
settigi halde hi\bir ses \Ikarmad1g1, hi\bir harekette bulunma­
d1g1 i\in hayran olup kalm1� bir insana benzetilmi�tir. Bu yiiz­
den edebiya tta daima hayret ve hayranhkla amlm1�t1r."43 C::: e le­
bi, ayna hakkmda �unlan soyler: "Muhtelif manalan vard1r; a)
Hakkm viicudu bir aynad1r. Buradan yine Hakkm viicudu go­
riiliir. b) Aleminin aynasmda Hak tecelli eder. c) insam Kami!
de bir aynad1r, oradan Hak goriiliir."44 C::: e lebi'nin �iirlerindcki
bii tiin ayna'lar degerlendirilirken, bunlar da gliz oniind c bulun­
durulmahd1r.

�in padi�ahmm k iz 1. Bkz. i�imdeki putlar, nigar-1 �in ve

bana aynada bir suret goriindii.

kaybolacag1m. Arap\a olan gayb kelimesi, "umumi surette

/1az1r b11/1111111aya11 veva g1zli olan manasmdaki ga 'ib kelimesi ilc
 1 12

muteradif olarak kullamhr ve al-gayb �eklinde gi.ize gi.iriimneyen

maneul a/em manasma gelir."45 Gayb, "Ayn'm z1dd1(d1r) . Ayn,
madde alemidir ve tasavvufta kuvvetin zuhurudur. �u halde
gayb da ayn halinde zuhur eden varhgm bilinmez nitelikteki as­
hdir."4 6

<;EMENLERDE
ferace. Mevlevi h1rkas1. C:: e lebi �unlan soyler: "Ancak sima'
edilmedigi zaman bir de d ervi� h1rkas1 giyilirdi ki <;ok uzun
kollu olan ve k1�m daha kalm kuma�lardan, bazan da abadan,
yazm daha hafiflerinden yap1lan, ekseriya ya siyah, ya lacivert
olan bu h1rka Mevlana'nm giydigi h1rkanm hemen aym idi. Bu
h1rka tamamiyle resmi idi. Bu hJrkanm ad1 Mevlevilerce resim
huka veya ferece' d ir."47

KiLiSE
evlOimeni i vasiliya tu patros. Kiliselerde okunan Yunanca
bir dua. "Allah'm Ulkesi (hakimiyeti) mlibarek olsun (hamdol­
sun)" anlamma gelir.48

kam �erab /eti ekmek /isus. Hz. isa. Kiliselerdeki ayinler­

de Hz. isa'ya hurmet i<;in onun kam ve eti kabul edilen kutsan­
m1� �arap ve ekmek ikram edilir.

ve miiselles ic;indeki ba�s1z goz. Kiliselerde s1k<;a gorlilen

Tann simgelerinden. Miiselles W<;lli, li<;gen) ile testis W<;leme,
li<;e <;1karma) aym kokten geliyor. Teslis, bilindigi gibi, H1risti­
yanhkta Tann'nm li<; olduguna inanmadJr. Yani, baba (Tann),
og11/ (isa) ve R11!1 'iil K11diis (Cebrail).

kirye eleison. Kirios (Rabb) kelimesiyle e/eison (merhamet

goster) kelimesinin bir araya gelmesinden olu�an bu soz, hala
butun Ba t! kiliselerinde aynen (Yunanca) niyaz edilir.49

ayios o teas /ayios ishiros /ayios atanatos /eleison imas.

Yine kiliselerde, 1stavroz <;1kan larak niyaz edilen Yunanca bir
dua. Ayios kelimesi, aziz, ulu, ermi�; teas kelimesi, baba, Tann
 1 13

(Fr. Oieu, kelime Zeus 'tan geliyor); ishiros kelimesi, guc;hi, kud­
retli; atanatos kelimesi, olumsuz, ebedi (Yun. tanatos: olum); e /e­
iso11 imas sozu, bize merhamet goster, anlamlarma geliyor.50

HALA YIKLARIM
zebercet. San renkte ve cam parlakhgmda, dogal demir ve
magnezyum silika t1.

akiki yemani. Akik. "K1rm1z1 ve balgami renklerdeki bir

nevi ta�m ad1d1r. (. .. ) Yemen'de c;1kam makbuldur. Buna "akik-i
Yemanl" denilir."51 "Yemen akikinin degeri, rengini Suheyl y1!­
d1zmdan ald1g1 yolundaki inanc;tan gelir."52

necef ta�1. Ender raslanan bir kuvars turu. Ruhi-i Bagda­

di'nin bir dizesine ("Bagdad sadefdir guheri diirr-i Necef'dir")53 H.
E. Cengiz, �u notu du�er: "Necef incisi ile kastedilen, turbesi
Necef te bulunan Hz. Ali'dir."54 c;:elebi'nin Hz. Ali'yi kastetme­
digi anla�1hyor.

TRiLOBiT
trilobit. Paleozoik c;agda geli�en ve zamanla soylan tuke­
nen duyargah deniz eklembacakhlanna verilen ad. Be� yuz
milyon y1! once ya�am1�lard1r. (�iirde, bir s1fu hatas1yla, elli
milyon y1! once ya�ad1klarma i�aret ediliyor.)

ve kendim kaybolup. Bkz. kaybolacag1m.

G UNE�iN I�IGI
denizlerde nefes alan sen bile. Trilobit kastediliyor olmah.

HARP UT
harput. Dogu Anadolu'da eski bir buyuk �ehir ve �imdi
Elaz1g' a bagh bir koy. (C:: e lebi'nin, bu kelimeyi sal t sesinden otu­
ru kulland1gmdan ku�ku duyuyorum, ortuk bir anlam1 varsa
da ben bulamad1m. "istanbulumun Dili" �iirinin "ikinci bo­
lum" unden yola c;1karak, belki, kuc;ukken c;:elebi'nin du�lerine
giren bir "ocu" denilebilir harpti t'a.
 1 14

NEDiRCiK YA VRULARI
nedircik y av ru lan . Masallarda ve halk agzmda gec;en bir
soz. Nedircik, "ne oldugu soylenmek istenmeyen �eye verilen
ad."55

KiTABLAR
[Bu �iirde, birtak1m harfler var· F, H, cim, elif, delta ve omega.
Bu harflere anlam yiiklemek biraz abartmak oluyor. Yine de
birkac; soz soylenebilir. Cim, �iirde ortiik bic;imde bir kez gec;i­
yor: "ve yandan bakan goz I ta 'lik yazzlarda. " Bu, divan edebiyat1-
nm da mazmunlarmdan biridir: gamze (yandan bak1�). Elif,
Arap alfabesinin ilk harfi. "ilk ve en onemli harftir, her �eyi bir­
birine baglayan, ne var, yine de birbirinden ay1ran elif'e, yani
Allah'a i�aret eder."56 "Tiim harfler elif suretindeydi, ancak elif
kendi yara tt1g1 bic;imi korudu."57 Omega, Yeni Ahit'te son 'u sim­
geliyor: "Alfa ve Omega, ba�lang1c; ve son benim."58 Alfa da, bi­
lindigi gibi Sarni dillerin ilk harfine kar�1hk olan (Arapc;a elif,
ibranice a/ej) Yunan harfi. Aynca, "gotik yazzlarda zhlamur" (c;:: ele­
bi'nin 1hlamur agacma benzettigi bir harf mi?), "<;incelerde <;am "
(c;ama benzetilen bir ideogram?), "hiyeroglifte bayku� I ayak I ve
ince adam" (hiyeroglifte bu ideogramlar vard1r) dizeleri iizerin­
de de durmak gerekiyor. Hun'.l.filik inancma sahip biri, biitiin
bu harfler ve ideogramlardan neler c;1kanr, bilemiyorum.]

ve sahifeler bombo�. "insan Allah'1 buldu mu bir kez, ar­

t1k yara tilm1� herhangi bir �eye bakmanm hie; oldugu duygusu,
Cami'nin soyledigi, Nizami'nin 'sayfalan silme' imgesiyle ifade
olunur: Yzldzzlarda ince ne varsa I Bilimlerde gizli ne varsa okudum
I Bir bir gozden ge<;irdim yazzlan. I Seni bulunca da tiim kagztlarz si­
liverdim. "59

ADIMI UNUTDUM
beni adem. Ademogullan.

SEMA-1 MEVLANA60
tennure. Mevlevi dervi�lerinin giydigi kolsuz, yakas1z,
y1rtmac;h, be! k1sm1 kirmah uzun ve geni� elbise. c;:: e lebi �unlan
 1 15

soyliiyor: "Mevlevilerde ( . . . ) yine en miihim kisve de tenrn1re­

dir. Asil tennure i\e giyilen kolsuz ve yakas1z, gogiise kadar
onii a\Ik, bele kadar k1sm1 dar olan, mevsimine gore ekseriyet­
le beyaz veya fist1ki renkte bir entariydi. Belden sonras1 gittik­
\e geni�ler ve sema' eden dervi�te goriildiigii gibi hafif bir do­
nii�te a\Iimak iizere gittik\e geni�leyen alt1 par\adan dikilir,
etek k1smma i\ten dort parmak enlilikte yiinlii bir par\a i!ave
edilirdi. i�te sema' s1rasmda etegin bir �emsiye �eklinde a\Ii­
masm1 bu kuma� idare ederdi. Tennurenin be! k1smma tig­
bend denilen ince bir ku�ak bunun iistiine de elifi nemed deni­
len ii\ metre uzunlugunda ve yedi sekiz parmak geni�liginde
tenrn1re ile aym renkte bir ku�ak s1k1 s1k1ya sanhrd1. Bu ku�a­
gm ucunda tekrar s1k1 baglamak i\in ince �eritler bulunur­
du ."61

nigh. Bkz. ic;imdeki putlar, nigar-1 c;in ve bana aynada bir

suret goriindii.

ic;imdeki sema'a I nece y1ld1zlar akar. Mev!ana'nm "Biya

biya ki tui can-1 sema' " matla'h gazelinde, "yiiz bin yild1z senin­
le gonliinii aydmlat1r" dizesi var.62

halaka-ssemavati-vel' ardh. Kur' an' da ge\en bu Arap\a

soz, "Gogii ve yeri yarath" anlamma geliyor.63

c;emen c; ocukla n . Divan edebiyatmm mazmunlarmdan bi­

ri. Mev!ana'nm "Ey bagban, ey bagban amed hazan ender hazan "
matla'h gazelinde, serviler, Ia.le ve yasemenler nerede, \emenle­
rin ye�il giyinen \Ocuklan nerede?" dizeleri var.64

yolunu kaybeden giine�lere. Bkz. kaybolacag1m.

FRANSA i�iN �iiR I 1940

petit-poucet. c;:elebi, �unlan anlahyor: "Gene ba�ka bir �i­
irimde Paris'in sukutu [dii�ii�ii, Paris'in Almanlar tarafmdan i�­
gali, S.E.) ile duydugum 1shrab1 tesbit ederken �unu dii�iiniiyo­
rum: c;:ocuklugumda agabeyimin bana anlathg1 Frans1z masalla-
 11 6

riyle Fransa'ya kar;;1 hissettigim sempati o masala benzeyen ba;;­

ka bir Turk masalmdaki babas1 tarafmdan terkedilmi;; k1zcag1zm
duydugu ac1yle kan;;1yor. Frans1z masalmdaki oduncu baba ile
ananm ormana b1rakt1klan alt! karde;;li Petit-Poucet'ye mukabil,
Turk masalmdaki aym sebeplerle ormanda babas1 tarafmdan b1-
rak1lm1;; bir k1z vard1r. Babas1 bir agaca ic;i bo;; bir kabak asm1;;,
ruzgar vurdukc;a : Tzn tzn eden kabaczk I Beni b1rak1p giden babaczk
der. Alt;;uurumda Fransa'ya duydugum yakmhk, bu masalla bir­
le;;mi;;tir. Kuc;uk k1z arhk Petit-Poucet'nin karde;;i olmu;;tur.
Marquis de Carabasse namma koyliileri toplayan C::: i zmeli Kedi
de Fransa'nm kurtulmas1 ic;in deruni bir duanm semboliidur."65

hn hn eder kabac1k /beni b uak1p giden babac1k. Bkz. pe­

tit-poucet.

marquis de carabasse. Bkz. petit-poucet.

GALT'S'RAY
grand-cour. (Frans1zca) Buyuk a vlu, Galatasaray Lisesi' nin
buyuk avlusu.

ebedi vakans. Sonsuz tatil.

neuf-cent-dix-neuf. (Frans1zca) Dokuz yuz on dokuz. �iir­

den anla;;Ild1gma gore, C::: e lebi'nin okul numaras1.

ADIMLAR
gitmemle kayboldu. Bkz. kaybolacag1m.

SANDUKALAR
can. C::: e lebi, can kelimesine ;;u kar;;1hg1 verir: "Ruh; muta­
savv1f, ermi;;."66

odagac1. Din torenlerinde k1ym1k k1ym1k yakilan ve yanar­

ken guzel kokular c;1karan bir agac;.
 GOZLER KiMi GORDULER
goriinen her !?ey ben old um Ive her !?ey beni goren goz ol­
du. Tasavvufta Tann'nm tecell isini hat1rlatan bu dizeler ic;in
bkz. bana aynada bir suret goriindii.

ROMANTiK GEN<;LiGiM
ejderhalar <;1kanyorum /duvar kovuklanndan /alevler p­
kanyorum. Bkz. ferhad ve he.

SiDHARTA
niyagrodha. Bir agac; ad1. Asaf Halet C:: elebi �oyle diyor:
" ... niyagr6dlu1 agac;larmm i.i sti.i nden fi�kmp yere inerek, oradan
tekrar agac; olmak i.i zere sarkan havai kokleri ve bu suretle hasil
olan birc;ok agac;lardan mi.i rekkep bir tek agac; altmdaki yollarm
serin havas1 insam murakabeye ve huzura davet ediyordu."67

om mani padme hum. "Tibet'te, evlerin, manast1rlarm, ka­

saba ve koylerin duvarlarmda, dua tekerleklerinde yaz1h olan
bir soz, bir formi.i l. Harfi harfine c;evrilirse, "Om, nilufer (Iotas)
c;ic;eginin ic;indeki mi.icevher, Imm ! " anlamma geliyor. Miicevlier,
burada, Budd hist ogretidir. Padme, (niliifer c;ic;eginin ic;inde),
ogretinin bulundugu di.i nyaya ya da derinliklerinde bilgi, ger­
c;ek ve ozgurliigun ke�fedilebildigi ruha i�aret ediyor olmah.
Hum, meydan okuma ifadesidir, aydmlanm1� ruhun di.i�manla­
n olan tutkulara, aymazhklara, nefrete ve bu ti.ir duygulara
kar�1 bir meydan okuma ifadesi. " 68

sidharta. "Bi.iti.in dualarm mi.i stecap oldugu anlamma ge­

len saravartliasiddlia kelimesinin k1saltilm1�1." 69

NiRVANA
nirvana. Sonmi.i� anlamma, manevi bilgiye ula�ma, mutlak
si.i kunet, azap ve s1kmt1 kaynagmm kurumasi.70 Asaf Halet <:: e­
lebi, �iirlerinden ornekler vererek �unlan soyler: " . . . hie; korkma­
dan ve c;ekinmeden �iirlerimde mistisizmin buyi.ik bir rol ald1g1-
m itiraf ediyorum. Bunlarm birc;oklan Nirvana'ya davet, yahud
Nirvana'ya nas1! erilebileceginin hikayesidir. Buna girmeden ev­
vel namzed evve!a muhitini unutur." (. .. ) "Onun ic;in benligin
 1 18

hudutlanm a�arak ta�mas1, etrafta muayyen bir ruhta mevzile�­

mekten c;1karak dagm1k, diffus bir hale gelmesi Iaz1mdir." (. .. )
"Boylece zaman mefhumunun, cihet ve hudutlarmm kaybolan
kainah bir tek ruh istila ettigi anda Nirvana' da nihayet dii�iince
de kalmaz. 'M1sn Kadim' ve 'Siddharta' �iirlerinde oldugu gibi
Nirvana'ya davet 'kama pet kama ta' veya 'om mani padme
hum' gibi manadan miicerret formiillerle biter. Cline� yoktur,
yalmz onun peri�an 1�1g1 kalm1�hr." (. .. ) "Yahut sessizligi beste­
leyen mahmur feryatlar kalm1�hr." (. .. ) "Tabii bu mertebeye eren
ruh ic;in zaman ve mekan bahis mevzuu degildir. Diledigi anda
Nirvana'dan c;1karak her �eyi hissedebilir. Ciibbenin altmda
kaybolur, tasvirlerin arkasma saklamr ve hatta onlara ruhunu
comertc;e dag1t1r." (. .. ) "Nirvana'ya yiikselip miimkiin olan her
hissi tadan ic;in imkans1z bir �ey kalmam1�hr. 0 hudutsuz, sey­
yal bir ruhtur. Benim Nirvana'm budistlerinkinden ve Tago­
re'unkinden �u noktada aynhr ki, Nirvana'da saadet zirvesine
erebildigim anda bile ic;im rahat degildir. Orada vard1g1m mu­
vazene istikrars1z bir muvazenedir ve ruhun en gizli yerinde bi­
le bir endi�e kalmi�hr."71 Goriildiigii gibi, \:elebi, handiyse bii­
tiin �iir diinyasm1 kendine i.":izgii bir nirvana ile ac;1klar.

MANSUR
mansur. "Hallac-1 Mansur olarak tanman Hiiseyin bin
Mansur el-Hallac. Hier! 244 (M. 858) yilmda Beyza'da dogmu�,
vahdet-i viicud inancm1 benimsemi�, devrin iinlii sufileriyle ta­
m�ml� ve "Enel-Hakk" dedigi ic;in H. 297 (M. 909) yilmda Isfa­
hanh ibni Davud el-Zahiri'nin fetvas1yla yakalanarak zindana
ahlm1�hr. H. 298 (M. 9 1 0) yilmda zindandan kac;m1� fakat H.
301 (M.913) yilmda ikinci defa yargilanm1�; bu yargilama so­
nunda 1 8 Zilkade 3 1 0'da (M. 21 Mart 922'de) idama mahkum
edilmi� ve hiikiim Mansur'un once k1rbac;lamp ellerinin, ayak­
larmm kesilmesi, sonra ba�mm uc;urulmas1 ve govdesinin par­
c;alarmm ate�e a hlmas1 suretiyle yerine getirilmi�tir."72

kos. Davul . Annemarie Schimmel �oyle der: "Modern bir

Turk �airi, Asaf Halet \:elebi de Mansur'un davulu iizerine gii­
zel bir �iir yazmi�hr."73
 1 19

LAMELiF (1945)

LAMELiF
kelam-1 kibar. Mesel hukmune gec;mi� hikmetamiz soz,
me�hur soz.

ba�1 sana benzeyen Iamelifin /havada kollan. <:;elebi, Refi

Cevat Ulunay'la Kemal Sulker'in de hazir bulundugu bir soh­
bet meclisinde �unlan soyler: "Elifba' da Iamelif var; ic;i bo� ku­
c;uk bir yuvarlagm iki yanmdan Tann'ya dogru iki kol ac;1larak
c;izgi halinde yukselir. i�te Iamelif, bana beni tamtan bir gucun,
bir remizin (simgenin) ta kendisidir."74

RAD YO
Receptacles de negres chants /Pour negriers qui dansent.
Arif Dino'nun bir �iiri. "Zenci toplanma yeri, danseden esir
tuccarlarma turkuler."75

pitekantrop. (Yunanca pitekos, maymun ve anthropos, in­

san' clan) Hem ilkel maymunsu karakter, hem geli�mi� insans1
karakter gosteren fosil. Kuyruksuzdur. <:;elebi �oyle der: "$iirin
cemiyetteki dogu�unu �oyle tahmin ediyorum: Ormanlarm
ac;1khk bir yerinde toplanm1�, kuyruksuz ve tuyleri yolunmu�
gibi c;1plak, gorunu�leri ac1ma ve nefret hissi veren, maymuna
benzer bir cins (bu cins pithecanthropus veya australopithecus,
dogru bir istihale olabilir), ellerine baZI dallar alm1�, aralarm­
dan birisi, ic;i oyuk bir agaca gum gum vuruyor, sebebi bugun­
ku zeka'y1 doguran bir nevi deliliktir."76

don-jose. ispanya' da s1kc;a raslanan bir erkek ad1.

otuz iki ya�mdaki merhum timer. Bu "merhum"un kimli­

gi hakkmda, ne yaz1k ki hic;bir �ey bulamad1m.

belvii bah<;eleri. Re�at Ekrem Koc;u, �unlan soyliiyor:

 1 20

"ikinci Abdi.ilhamid devrinden bu yana Beyoglunda, Bogazi­

c;inde, Adalarda, Fenerbagc;ede ate! ve gazinolara ve bazan da
apartmanlara verilegelmi� bir isimdir. Bunlarm ic;inde en eski­
lerinden biri Fenerbagc;edeki Belvi.i Oteli ve Gazinosudur."77

uyu�mu� todi nagmeleri. Eskiden meyhanelerde icra edi­

len bu mi.i zik ti.iri.i ic;in <:;:elebi �oyle diyor: "Todi her ne kadar,
isminden de anla�ild1g1 gibi, <:;:ingenelikle alakadarsa da s1rf
c;ingene musikisi demek de degildir. Biraz c;ingene biraz ermeni
kokan, faka t tam manas1yla onlara da isnat edilemeyen bir hali­
tad1r. Mi.izisyenlerin c;ogu bu iki millet arasmdan zuhur ettigi
ic;in boyle demek hahra geliyor, fakat insaf edilirse onlannd1r
demek de dogru olmaz. Ba�ka bir ismi de piyasa musikisidir ki
bu bayag1 halk tabakasmm ho�lanacag1 muhitlerde gec;en ya­
y1khgm, adiligin, pespayeligin ifadesini veren, insan ruhunu al­
c;altan, bunalhc1 ve sinirlendirici, monoton, yaygarac1 bir �ey
demektir ve vazifesi sarho�lan s1zdmp kusturmaktan ibaret­
tir."78

pennanant sa-;h. (Frans1zca permanent) Makineyle uzun bir

sure ic;in yaptmlan sac;.

kutudan c1zuh -;1kart1yor. Bkz. He'deki kii-;iik bir kutu­

dan.

NiGAR-I-<;iN
-;in-ii-ma-;indeki mgar. Bu madde ile ilgili olarak bkz.
He'deki nigar-1 -;in, ic;imdeki putlar, ayna vb.

�AMANDIRA BABA
nedircikler. Bkz. He' deki nedircik yavrulan.
 121

OM MANi PADME HUM (1953)

AYNA
gotamac1k. Gotama . Buddha'mn asil ad1. Buddha, ilhama
eren, arif anlamma geliyor ve Gotama'nm kendi admdan sonra
soylenilen ve en \Ok kullamlan s1fa t1 . Bod hisatva ise, henuz il­
hama ermeden onceki unvam.79

nigar-1 c;in. Bkz. He' deki nigar-1 c;in; ic;imdeki putlar ve ba­
na aynada bir suret goriindii.

bodhisat gotama. Bkz. gotamac1k.

KUN ALA
kunala. Budizme ait bir efsane. "Kunala efsanesi gene; bir
prensin macerasm1 anlatmaktad ir: Bu prens uvey anasmm gu­
nahkar a�km1 reddettigi i\in kad m da onun gozlerini kor ettir­
mi�tir. Prens, bahts1z kadm1 bag1�lamas1 ic;in babasma �oyle
yalvanr: Gozlerimi kor ettiren a nama kar�1 kalbimde ancak iyi­
cillik duygulan var."80

KORKUYORUM
pitekantrop. Bkz. Lame/if teki pitekantrop.

mara. Bkz. He' deki mara.

bodhisatva. Bkz. gotamac1k.

OMER \:OCUK
omer c;ocuk. Asaf Halet C:: e lebi'nin menenjit tuberkulozun­
dan 1 8-19 ya�larmda olen oglu. (Babasmdan yedi-sekiz yi! son­
ra.)8 1

fo ic;er I kame ister I oto yapar. Bunlar, samyorum, \Ocuk

diline ait ifadeler, olas1hkla, C:: e lebi'nin oglu Omer'in ifad eleri.
 1 22

MARiYYA
Maria Barbas. Bu Portekizli kadmm, �elebi'nin tam�1 ol­
dugunu, Turkiye'ye geldigini, �elebi'nin meclislerinde haz1r
bulundugunu, y1llar once okudugum bir am yaz1smdan ha t1rh­
yorum. Ne yaz1k ki, ne ben bu yaz1y1 bulabildim, ne de bu ko­
nuda dam�tiklanm boyle bir yaz1y1 hatirlayabildiler.

lizboa. (Lisboa) Lizbon, Portekiz'in ba�kenti . �elebi "$u

Lizboa nedir?" sorusuna �oyle bir cevap veriyor: "Lizbon. Por­
tekizliler Lizboa diyor. Ben de oyle demegi daha guzel bul­
dum."82

MARiYYA
Preguntias que significa /Saudade; vote d izer /Saudade e
tudo o que fica /Depois de tudo morrer. Portekizce olan bu
dortlugun Turk<;e <;evirisi �oyle: "Saudade'nin ne demek oldu­
gunu soruyorsun bana; soyleyeyim, saudade her �ey oldukten
sonra kalan her �eydir." Saudade, dortlugu i ngilizceye <;eviren
Sergio Moutinho Beyin bana ifade ettigi uzre, ba�ka dillere ak­
tanlmas1 gli<; bir kelime. Bir �eylerin yitirilmesinden, birinin ay­
nlmasmdan dogan nostalji, u zuntu anlamma geliyor. Yerine
gore daiissz/a ile, yerine gore yeis ile, samyorum Turk<;ede kar�1-
lanabilir.83

yiiziinde tarpn kokusu. �elebi �oyle diyor: "Mariyya'nm

yuzu tarc;:m renginde idi. Tar<;m renginde oldugu i<;in, tar<;m gi­
bi kokar herhalde diye du�undum."84

aynalarda seni aranm. Yine �elebi �unlan soyluyor: "Eski

�iirlerimden birinde, aynaya bakarken orada �in padi�ahmm
k1zm1 gordugumu soylerim. Beni de aynaya ahp gitmek ister.
Bu sefer de aynada Mariyya'y1 anyacag1m1 soyluyorum. Yeni
�iirlerimden birinin bir yerinde �upheye dii�en olursa eski �iir­
lerime bakar, bulur, anlar."85
 123

<;ELEBi'NiN SAGLIGINDA
KiTAPLARINA GiRMEMi� �iiRLERi

SE N
zemherir. Gun donumunden sonraki �iddetli soguklar.

U��ak1 katar eyledi a�k ii;re Muhammed. Bu dizenin kay­

nagm1, ne yaz1k ki, bulamad1m.

MEMLE KETiM
Zenci Nerkis Kalfa. c;:ocuklugunda Asaf Halet c;:elebi'ye
masal anlatan dart kadm varm1�: Hac1 Teyze, Burunsuz Ziyneti
Hamm, Sudanh Mehve� Kalfa ve c;:erkes Servet Hamm. Nerkis
Kalfa, Sudanh Mehve� Kalfa olabilir.86

�erkes Nevres dad1m. Asaf Halet c;:elebi'nin dadisi.87

Omer i;ocuk. Bkz. Om Mani Padme Hum' daki omer i;ocuk.

iSTANBULUMUN DiLi
zalim beni soyletme derunumda neler var. XIX. yy. Divan
�airlerinden Leyla Hamm'm pek sevilen bir beytinden: "Piir­
nte�im a�tzrma benim agzzmz zin/zar I Znlim beni soyletme der{mum­
da neler var "88

rahat buak beni e�ek anm I rahat b uak beni bay kivug1i;
I bayan ividi. Bu dizeler, c;:elebi'nin <;ocukluk doneminin ociile­
rini akla getirdigi gibi, Nurullah Ata<;'m di! konusundaki a�m­
hgma bir ele�tiri de olabilir. c;:elebi'nin Ata<; hakkmdaki du�un­
celeri, hi<; de olumlu degildir.89

biitiin onemlerini kivani;lanm koy i;uvalma. Bkz. rahat

buak beni e�ek anm ....

riiy alanmm harputu. Bkz. He' deki harput.

 1 24

KUNA LA
kunala. Bkz. Om Mani Padme Hum'daki kunala.

yedi. �iirde yed i' n in s1kc;a gec;rnesi, diinyanm yaratih�1m

akla getiriyor: Tann, gokleri ve yeri yedi giinde yaratrn1�t1r. 90

DAGLAR DELiSi
ferhad. Bkz. He'deki ferhad.

RUYALAR
aynalardan beni c;agiran k1z. Bkz. He' deki mgar-1 c;in,
ic;irndeki putlar, bana aynada bir suret goriindii; Om Man i
Padme Hum' daki Mariyya, vd .
NOTLAR

Mevliina Celaleddin, Divan-z Kebir, haz. Abdi.ilbaki Golpmarh, Remzi Ki tabevi,

is tanbul 1955, s. 363.
2 Asaf Halet <;:elebi, Mev/ana ve Mevlevilik, istanbul 1957, s. 75, 3 numarah dipnot.
3 Abdi.ilbaki Golpmarh, Mesnevi ve $erhi, MEGSB Yaymlan, istanbul 1985, c. 11, s.
185. Aynca aynntih bilgi i<;in bkz. Islam Ansiklopcdisi, MEB Devlet Kitaplan, is­
tanbul 1977, c. III, s . 241-242; Encyclopaedia of Islam, Leiden 1965, vol. II, pp. 793-
795.
4 Mevlana Celaleddin, Divan, i;ev. Abdi.ilbaki Golpmarh, ink1lap ve Aka Kitabevle­
ri, istanbul 1974, s . 690.
5 Agy, s. 691. Ayrmt1h bilgi i<;in bkz. ls/am Ansiklopedisi, c. IV, s. 565-567; Enctjclopa­
edia of Islam, Leiden 1965, vol. II, pp. 793-795.
6 Annemarie Schimmel, The Mystical Dimensions of Islam, the University of North
Carolina Press, Chapel H ill 1976, Appendix 1, p. 411. Aynca bkz. Abdi.ilbaki Giil­
pmarh, Hurufilik Metinleri Katalogu, Ti.irk Tarih Kurumu Yaymlarmdan, Ankara
1973, s. 16.
7 Abdi.ilbaki Golpmarh, agy, s. 18.
8 Annemarie Schimmel, op. cit., p. 420.
9 Ibid., p. 421 .
10 Ramis Dara, "Asaf Halet <;:elebi'nin �iirleri ya da Fena Fillah ve Nirvana", <;:ag­
da� Ele�tiri, Ekim 1 983, say1 10, s. 44.
11 Kur'an, XX! Enbiya', 51-70 ve ba�ka sureler. Hz. ibrahim i<;in aynca bkz. Eski
Ahit, Tekvin, XII -XXV.
12 Asaf Halct <;:elebi, E�refoglu Diva111, Luga t<;e, s .188
13 Abdi.ilbaki Golpmarh, Mes nevi ve $erhi, c. I, s. 22; aynca bkz. Eski Ahit, Daniel, III,
1 -30. Ayrmt1h bilgi i<;in bkz. ls/am Ansiklopedisi, MEB Devlet Kitaplan, istanbul
1970, c. II, s. 774-775; Encyclopaedia of Islam, Leiden 1960, vol. I, pp. 1297-1298.
14 James Has tings, ed. by., Encyclopaedia of Religion and Ethics, T. and T. Clark, Ed in­
burgh 1912, vol. V, pp. 247-248
15 Resai Eri�, Yen i Adam, 19 �ubat 1942, s. 3'ten aktaran Hakan Sazyek (haz.), Asaf
Halet <;:elebi, Biitiin Yazzlarz, Yap1 Kred i Yaymlan, istanbul 1998, s . 13.
16 Arif Dino, <;:ok Ya�as111 Oliiler, Adam Yaymc1hk, istanbul 1985, s. 116 .
17 Agy, Rasih Nuri ileri'nin yaz1s1, s. 8; Abidin Dino' nun yaz1s1, s. 28.
18 Sadi, Giilistan, <;ev. Hikmet ilaydm, Hi.irriyct Yaymlan, is tanbul 1974, s. 26
19 Agy, notlar ai;1klamalar, s. 247
20 Agy, s. 72
21 Asaf Halet <;:elebi, Mcv/ana ve Mevlevilik, s. 84.
22 Asaf Halet <;:elebi, "Benim Gozi.imle �iir Davas1", Biitiin Yazzlarz, haz. Hakan Saz­
yek, Yap1 Kredi Yaymlan, istanbul 1998, s. 167
 1 28

79 Asaf Halet C::e lebi, Pali Meti11/eri11e Gore Gotmna B uddha, s. 14.
80 F. Challaye , Din/er Tarihi, Varhk Yaymlan, istanbul 1 963, s. 75.
81 Semih Gungor, Asaf Ha/el (:e/ebi, Suffe Yaymlan, istanbul 1 985, s. 202.
82 Asaf Halet C::e lebi, "Asaf Hal et C::e lebi ile Bir Konu�ma", (Ak�am, 1 9 Ekim 1 953)"
Biitun Yaz1/an, s. 487
83 Y1llar once yazd1g1m mektuba kar�1hk vermek inceligini gosteren ve Maria Bar­
bas'm d izelerini ingilizceye �eviren, saudade'nin �e�itli anlamlarma i�aret eden,
Portekiz Biiyiikel�iligi'nden Sergio Moutinho Beye te�ekkiir bor�luyum. Onun
a�1klamalarmdan sonra herhangi bir sozliige bakma geregini duymad1m.
84 Asaf Halet C::e lebi, "Asaf Halet C:: elebi ile Bir Konu�ma", (Ak�am, 19 Ekim 1 953)",
Butii11 Yaz1/an, s. 487.
85 Agy, s. 487
86 Asaf Halet C::e lebi, "Masai Diinyam1z", Biitii11 Yaz1/an, s. 464-465.
87 Agy, s. 465.
88 Hali! Erdogan Cengiz, agy, s. 651.
89 Bu konud a bkz. Asaf Halet C::e lebi, agy, s. 140, 143, 181, 497 ve 502.
90 Eski Ahit, Tekvin, 1-11.