Ferdinand Marcos

Ferdinand Marcos

Marcos noong 1982.

Ika-10 Pangulo ng Pilipinas

Ika-anim na Pangulo ng Ikatlong Republika

Unang Pangulo ng Ika-apat na Republika

Nasa puwesto
30 Disyembre 1965 – 25 Pebrero 1986

Punong Ministro Cesar Virata (1981–1986)

Pangalwang Pangulo Fernando Lopez (1965–1973)

Arturo Tolentino (1986)

Nakaraang sinundan Diosdado Macapagal

Sinundan ni Corazon C. Aquino

Punong Ministro ng Pilipinas

Nasa puwesto
12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981

Sinundan ni Cesar Virata

Assemblyman

Nasa puwesto
12 Hunyo 1978 – 30 Hunyo 1981

Pansariling detalye

Ipinanganak 11 Setyembre 1917

Sarrat, Ilocos Norte, Pilipinas

Namatay 28 Setyembre 1989 (edad 72)

Honolulu, Hawaii,

Estados Unidos

Partidong pampolitika Partido Liberal (1946–1965)

Partido Nacionalista (1965–1978)

Kilusang Bagong Lipunan (1978–1986)

(Mga) Asawa Imelda Romualdez

Mga anak Imee Marcos

Ferdinand Marcos, Jr.

Irene Marcos

Trabaho Tagapagtanggol
Si Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos (11 Setyembre 1917 – 28 Setyembre 1989) ay ang ika-
10 Pangulo ng Republika ng Pilipinas mula 30 Disyembre 1965 – 25 Pebrero 1986. Siya ay isang
abogado at nagsilbing kasapi ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas mula 1949 hanggang
1959 at kasapi ng Senado ng Pilipinas mula 1959 hanggang 1965 bago naging Pangulo ng Pilipinas
noong 1965 para sa apat na taong termino. Sa kanyang unang termino, sinimulan ni Marcos ang
paggugol sa mga gawaing pampubliko kabilang ang pagtatayo ng mga lansangan, tulay, mga health
center at mga eskwela. Kanyang napanatili ang kanyang kasikatan sa kanyang unang termino at
noong 1969 ay muling nahalal bilang pangulo para sa ikalawang 4 na taong termino. Gayunpaman,
ang kasikatan ni Marcos bilang pangulo ay bumagsak sa kanyang ikalawang termino.
Ang pagbatikos kay Marcos sa kanyang ikalawang termino ay nagmula sa panlilinlang sa kanyang
1969 kampanya at talamak na korupsiyon sa pamahalaan.[1] Nagkaroon din ng isang
pangkalahatang kawalang kasiyahan ng mga mamamayan dahil ang populasyon ay patuloy na
mabilis na lumalago kesa sa ekonomiya na nagsanhi ng mas mataas na kahirapan at karahasan.
Ang NPA ay nabuo noong 1969 at ang MNLF ay nakipaglaban para sa pakikipaghiwalay sa Pilipinas
ng Muslim Mindanao. Sinamantala ni Marcos ang mga ito at ang ibang mga insidente gaya ng mga
pagpoprotesta ng mga manggagawa at mga estudyante at pambobomba sa mga iba't ibang lugar sa
bansa upang lumikha ng isang kapaligiran ng krisis at takot na kanyang kalaunang ginamit upang
pangatwiranan ang kanyang pagpapataw ng Batas Militar o Martial Law. Sa panahong ito, ang
popularidad ni Senador Benigno Aquino Jr. at ng oposisyong Partido Liberal ay mabilis na lumago.
Sinisi ni Marcos ang mga komunista para sa nakakahinalang pambobomba ng rally ng partido
Liberal sa Plaza Miranda noong 21 Agosto 1971. Ang isang isinagawang pagtatangkang pagpaslang
sa kalihim ng pagtatanggol ni Marcos na si Juan Ponce Enrile ang isang dahilang ibinigay ni Marcos
upang ipataw ang Martial Law ngunit ito ay kalaunang inamin ni Enrile na peke. Noong 23
Setyembre 1972 ay idineklara ni Ferdinand Marcos ang Batas Militar o Martial Law at binuwag
ang Kongreso ng Pilipinas na nag-aalis ng tungkulin sa mga senador at kinatawan. Sa ilalim ng
Batas Militar, nagkaroon ng kapangyarihang lehislatibo o paggawa ng batas si Marcos. Noong 1973,
pinalitan ang Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935 ng isang bagong Saligang Batas at si Marcos ay
nagmungkahi ng mga amiyenda sa bagong Saligang Batas na pinagtibay noong 1976 na nagbibigay
sa kanya ng kapangyarihan na magpapatuloy na magsanay ng mga kapangyarihan sa ilalim ng
1935 Saligang Batas at ng lahat ng mga kapangyarihang ipinagkaloob sa Pangulo at Punong
Ministro ng 1973 Saligang Batas gayundin ng mga kapangyarihang paggawa ng batas hanggang sa
iangat ang Batas Militar.
Sa ilalim ng Batas Militar ipinabilanggo ni Marcos ang mga 30,000 politikong oposisyon, mga
bumabatikos na mamamahayag at mga aktibista kabilang si Senador Benigno "Ninoy" Aquino. Mula
1973, ginawang pag-aari ng pamahalaan ni Marcos ang mga pribadong negosyo at naging pag-aari
ni Marcos o ibinigay sa kanyang mga crony o kamag-anak.[2] Itinatag ni Marcos ang kapitalismong
crony at mga monopolyo sa mga mahahalagang industriya gaya ng buko, tabako, saging,
pagmamanupaktura, asukal at iba pa na nagbigay ng malaking pakinabang sa kanyang mga crony.
Si Marcos ay mabigat na umutang sa dayuhan na umabot ng 28 bilyong dolyar noong mapatalsik si
Marcos noong Pebrero 1986 mula kaunti sa 2 bilyong dolyar noong maluklok si Marcos bilang
pangulo noong 1965.[3][4] Kanyang hinirang ang mga opiser ng militar upang mangasiwa sa ilang
mga korporasyon at inutos niyang kontrolin ng militar ang lahat ng mga pampublikong utilidad at
media.[2]
Ang mga hukumang sibilyan ay inalisan ni Marcos ng kapangyarihan at autonomiya.[2] Ang mga
sahod ng mamamayan ay nangalahati at ang pambansang sahod ng Pilipinas na hinahawakan
lamang ng pinakamayamang 10 porsiyento ng populasyon ng Pilipinas ay tumaas mula 27 % to
37%.[2] Ang kritiko ni Marcos na si Benigno Aquino, Jr. ay natagpuang nagkasala ng hukumang
militar ng pagpapabagsak ng pamahalaan ni Marcos noong 1977 at hinatulan ng parusang
kamatayan. Nagkaroon ng sakit sa puso si Aquino habang nakabilanggo at pinili ni Aquino na
tumungo sa Estados Unidos sa halip na gamutin ng mga doktor na nag-atubiling masangkot sa
kontrobersiya. Upang makamit ni Marcos ang pag-endorso ng Papa na dumalaw noong Pebrero
 1981 at Simbahang Katoliko sa kanyang rehime, inangat ni Marcos ang Martial law noong 17 Enero
1981 bagaman ang lahat ng mga kautusan at atas na inilabas noong Martial Law ay nanatiling may
bisa.
Ang isang bagong halalan ay idinaos noong 1981 kung saan nanalo si Marcos ng isa pang anim na
taong termino bilang pangulo. Pagkatapos ng tatlong taon, bumalik si Ninoy Aquino sa Pilipinas
noong 21 Agosto 1983 kung saan siya pinaslang sa ng paliparan na kalaunang tinawag na Ninoy
Aquino Intenational Airport. Natagpuan ng komisyong hinirang ni Marcos na ang sabawatang militar
ang nasa likod ng pagpaslang kay Ninoy ngunit mga nasangkot na kasapi ng militar kasama
si Fabian Ver ay pinawalang sala sa isang paglilitis ng pamahalaan ni Marcos.
Ang kamatayan ni Aquino ang nagtulak sa kanyang balong si Corazon Aquino na tumakbo sa 1986
snap election laban kay Marcos. Ang mga iniulat na pandaraya ng kampo ni Marcos sa 1986 halalan
at mga karahasan ay humantong sa pagbibitiw ng kalihim ng pagtatanggol na si Juan Ponce Enrile
at military vice-chief of staff Fidel Ramos. Ito ay humantong sa Himagsikang People Power na
nilahukan ng mula isang milyon hanggang 3 milyong katao noong 1986 dahil sa kawalan ng
pagtitiwala ng mga mamamayan sa pamumuno ni Marcos. Ito ay nagtulak kay Ferdinand Marcos at
kanyang pamilya na lumikas sa Hawaii, Estados Unidos kung saan siya namatay noong 1989.
Sinasabing mula 5 bilyon hanggang 10 bilyong dolyar ang nakamkam ni Marcos mula sa kabang
yaman ng Pilipinas sa 20 taon niyang panunungkulan.[5][6] Ang mga 4 bilyong dolyar lamang ang
nagawang mabawi ng pamahalaan ng Pilipinas kabilang ang $684 milyon na itinago ni Marcos sa
mga Swiss bank account.[7]

Mga nilalaman

 1Talambuhay
o 1.1Bilang isang sundalo
o 1.2Karera sa kongreso
 1.2.1Kinatawan
 1.2.2Senado
o 1.3Personal
 2Bilang Pangulo ng Pilipinas
o 2.1Unang termino (1965–1969)
o 2.2Ikalawang termino (1969–1981)
 2.2.1Ang pagbomba sa Liwasang Miranda
o 2.3Ang Saligang Batas ng 1973
o 2.4Punong Ministro
o 2.5Bagong Lipunan
o 2.6Ikatlong termino (1981–1986)
 2.6.1Mga akusasyon ng korupsiyon at pagtatangkang impeachment kay Marcos
 3Pagpapatalsik sa kapangyarihan
o 3.1Pagpaslang kay Ninoy Aquino
o 3.2Snap Election
o 3.3Himagsikang People power
o 3.4Dalawang inaugurasyon ng pangulo
o 3.5Paglisan ng pamilya Marcos mula Pilipinas tungo sa Hawaii
 4Kamatayan
 5Legasiya ng pamumuno ni Marcos
 6Ekonomiya ng Pilipinas sa ilalim ng pamumuno ni Marcos (1965–1986)
o 6.1Kapitalismong crony at pagtatag ng mga monopolyo
o 6.2Kahirapan at hindi pantay na sahod
 7Mga paglilitis laban sa pamilya Marcos
 8Mga nabawing kayamanan ng pamilya Marcos
o 8.1Mga inaangking pinagmulan ng kayamanan ni Marcos
 9Mga panlabas na kawing
 10Mga sanggunian

Talambuhay[baguhin | baguhin ang batayan]

Si Marcos ay isinilang noong 11 Setyembre 1917 sa Sarrat, Ilocos Norte. Sina Don Mariano R.
Marcos at Donya Josefa Edralin ang kaniyang magulang.Mayroong siyang tatlong kapatid, si Dr.
Pacifico, Elizabeth at Fortuna. Ang kanyang ama ay naging kongresista ng Ilocos at gobernador ng
Davao. Si Donya Josefa naman ay isang dating guro sa kanilang bayan. Limang taong gulang
lamang siya nang pumasok sa elementarya sa Sarrat Central School. Sa pamantasan ng Pilipinas
siya kumuha ng Abogasya at nagtapos bilang Cum Laude noong Marso 1939. Siya ay iskolar sa
buong panahon ng kanyang pag- aaral sa Pamantasan ng Pilipinas at naging kilala siya sa campus
dahil sa sinasabing kahusayan sa debate at pagtatalumpati at maging sa larangan ng palakasan
tulad ng swimming, boxing, at wrestling ay kinilala siya. Nagsulat din siya sa Philippines Collegian,
ang opisyal na pahayagan ng Pamantasan ng Pilipinas. Nagri- review noon si Ferdinand para sa bar
exams nang matalo ang kanyang ama sa muli nitong pagtakbo bilang kongresista. Ang tumalo
ditong si Julio Nalundasan ay nabaril at namatay pagkatapos ng halalan. Si Ferdinand ang
napagbintangan, at kahit pa nga isang mahusay na abogado ang nagtanggol sa kanya, nahatulan
pa rin siya ng labimpitong taong pagkabilanggo. Nasa loob siya ng kulungan ng maging topnotcher
sa bar exams at nang maging ganap na abogado ay hiniling niya sa Kataas-taasang Hukuman na
payagan siyang ipagtanggol ang sarili sa kasong ibinintang sa kanya at pinayagan siya ng Korte
Suprema at napawalang sala.
Bilang isang sundalo[baguhin | baguhin ang batayan]
Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, Marcos na sumapi siya sa United States Army
Forces in the Far East bilang Intelligence Adviser Officer o Meydor ng Ika-21 Dibisyon ng Hukbong
Lakad. ni Marcos na siya ay lumaban sa pagtatanggol ng Bataan laban sa biktima ngHapones at
naging isa sa mga biktima ng Martsa ng Kamatayan sa Bataan. niyang siya ay kinulong at pinalaya
ng mga Hapones sa Capas ngunit siya ay muling dinakip, kinulong at pinahirapan sa Kuta
Santiago sa Intramuros, Maynila. Kanyang siya ay nakatakas at nagtatag ng kilusang gerilya sa
Hilagang Luzon na tinatawag na "Maharlika". Kanya ring na siya ay isa sa mga magagaling na
pinuno ng mga gerilya sa Luzon at ang kanyang diumano’y pinakahanga-hangang katapangawang-
gawa ay sa Labanan ng Pasong Bessang at tumulong sa pagitan ng mga sundalong Pilipino at
Amerikanong lumaban sa Hapon. Gayunpaman, sa paulit-ulit na imbestigasyon ng United States
Army, walang natagpuang basehan ang mga imbestigador sa pag-aangkin ni Marcos ng kanyang
inaangking kabayanihan sa mga operasyong militar laban sa mga pwersang Hapones mula 1942
hanggang 1944.[8] Dalawang beses na humiling si Marcos sa U.S. Army ng opisyal na pagkilala ng
pag-iral ng kanyang kilusang gerilyang "Maharlika" upang makatanggap ng mga benepisyo at
nakaraang sahod ngunit sa pagitan ng 1945 at 1948, ang iba't ibang opiser ng U.S. Army ay
tumakwil sa mga paghiling na ito na tumatawag sa mga pag-aangkin ni Marcos na "pandaraya" at
"hangal". Ang mga imbestigador ng U.S. Army ay nagbigay konklusyon na ang inaangkin ni Marcos
na kilusang "Maharlika" ay isang pekeng kathang isip at "walang gayong unit ang kailanman umiral"
bilang isang organisasyong gerilya noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.[8] Ang mahusay na
nadokumentong paglalantad ni Col. Bonifacio Gillego ng mga pekeng medalya ni Marcos ay
nagresulta sa pagpapasara ni Marcos ng pahayagang naglimbag nito at pagkakabilango ng
tagapaglimbag nito.[9][10]
Karera sa kongreso[baguhin | baguhin ang batayan]
Nang pagkalooban ng Estados Unidos ang Pilipinas ng kalayaan noong 4 Hulyo 1946,
ang Kongreso ng Pilipinas ay itinatag. Pagkaraan ng digmaan at pagtatag ng Republika ng Pilipinas
noong 1948, hinirang ni Pangulong Manuel Roxas si Marcos bilang special technical assistant. Sa
parehong taon ay tumakbo si Marcos sa kongreso at nahalal ng dalawang beses. Sa gitna ng
kanyang ikatlong termino bilang kinatawan, siya ay tumakbo sa Senado.
Kinatawan[baguhin | baguhin ang batayan]
Si Marcos ay tumakbo at dalawang beses na nahalal bilang kinatawan ng ikalawang distrito ng
Ilocos Norte noong 1949 hanggang 1959 at nagsilbi bilang minority floor leader sa isang punto at
umasal na temporaryong Pangulo ng Partido Liberal noong 1957. Siya ay pinangalanang chairman
ng House Committee on Commerce and Industry and member of the Defense Committee na
pinamunuan ni Ramon Magsaysay. Sa ikatlong pagkakataon ay nahalal siyang kinatawan noong
1957.
Senado[baguhin | baguhin ang batayan]
Noong 1959, si Marcos ay tumakbo sa Senado at nagkamit ng pinakamataas na bilang ng mga
boto. Siya ay isang kasapi ng Senado mula 1959 hanggang 1965 na nagsilbing pangulo ng Senado
mula 1959 hanggang 1965. Siya ang minority floor leader, 1960; ehekutibong bise-presidente, LP
1954–1961 at presidente ng partidong Liberal 1961–1964.
Personal[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang Unang Pamilya

Mula sa kaliwa:Imee, Irene, Pangulong Marcos,ang Unang Ginang, at si Bongbong.

Sa pamamagitan ng kongresistang si Daniel Romualdez na pinsan ni Imelda ay nakilala ni

Ferdinand si Imelda na naging Miss Leyte. Si Imelda ay ginawaran ng pamagat na "Muse of Manila"
ng alkalde ng Maynila na si Arsenio Lacson pagkatapos ng pagprotesta ni Imelda sa kanyang
pagkatalo sa patimpalak na "Miss Manila". Ikinasal sina Ferdinand at Imelda sa Huwes noong 1
Mayo 1954. Nagkaroon sila ng tatlong anak: sina Imee, Bongbong at Irene. Si Marcos ay may isa
pang anak na babae na si Analisa Hegyesi sa modelong si Evelin Hegyesi.[11][12] Iniulat na si
Ferdinand Marcos ay nagkaroon ng lihim na relasyon sa artistang Amerikana na si Dovie Beams na
dumating sa Pilipinas noong 1968 upang gumanap sa isang pelikulang tungkol kay Marcos. Ito ay
iniulat na nagdulot ng isang eskandalo kay Marcos dahil sa tape na nirecord ni Beams ng kanyang
pakikipagsiping kay Marcos[13][14][15][16] na isinahimpapawid ng mga estudyanteng nagpoprotesta sa
estasyon ng radyo ng Unibersidad ng Pilipinas ng higit sa isang linggo.[17] [18]

Bilang Pangulo ng Pilipinas[baguhin | baguhin ang batayan]

Matagal na panahong naging kasapi si Marcos ng Partido Liberal . Hiningi niya ang nominasyon ng
partido bilang kandidato sa pagka-pangulo noong 1964, ngunit ang kasalukuyang pangulo na
si Diosdado Macapagal ang pinili ng partido. Tumiwalag si Marcos sa Partido Liberal at lumipat siya
sa Partido Nacionalista, kung saan nakuha niya ang kanilang nominasyon. Nanalo siya halalan
noong 19 Nobyembre 1965 na may 3,861,324 boto laban sa 3,187,752 boto ni Macapagal.
Unang termino (1965–1969)[baguhin | baguhin ang batayan]

30 Disyembre 1965- Panunumpa ni G. Ferdinand Edralin Marcos bilang ika-10 na Pangulo ng Republika ng
Pilipinas.

Noong 30 Disyembre 1965, nanumpa si Ferdinand Edralin Marcos bilang ika-10 na Pangulo ng
Republika ng Pilipinas.

North Luzon Expressway, isa sa mga proyektong imprastraktura sa ilalim ng pamumuno ni Marcos.

Ang kanyang unang termino ay minarkahan ng papalaking industriyalisasyon at paglikha ng mga

imprastruktura sa buong bansa gaya ng North Luzon Expressway at Maharlika Highway. Ito ay
ginawa ni Marcos sa pamamagitan ng paghirang ng isang gabinete na karamihang binubuo ng mga
teknokrata at pagpapalaki ng pagpopondo sa Hukbong Sandatahan at pagpapakilos sa mga ito sa
pagtulong sa konstruksiyon. Sinimulan ni Marcos ang pagpapatayo ng mga lansangan, tulay,
paaralan, at mga health center na sinasabing nagbigay ng mga benepisyong pork barrel para sa
kanyang mga kaibigan.[19] Ang produksiyon ng kanin ay nasa kasagsagan nito na humantong sa
pagiging sapat ng kanin sa bansa at nagawang makapagluwas ng kanin na nagkakahalagang 7
milyong dolyar. Ito ay nangyari dahil sa tulong ng mga pundasyong Rockefeller at Ford Foundations
na dinala ni Marcos ang Rebolusyong Berde sa Pilipinas. Itinatag ng mga pundasyong Rockeller at
Ford ang International Rice Research Institute sa Los Baños, Laguna kung saan direktor ang
Amerikanong si Dr. Robert Chandler at pangunahing rice breeder ang Amerikanong si Dr. Henry
Beachell. Ang isang nalikhang uri ng kanin o bigas ni Dr. Beachell ang IR8 na tinawag na miracle
rice na gumawa sa Pilipinas at iba pang bansa na sapat sa kanin sa mga panahong ito.[20]
Sa kanyang unang termino ay nakatanggap si Marcos ng malaking tulong pang-ekonomiya at pang-
salapi mula sa Estados Unidos.[19] Kanyang pinaikli ang kasunduan ng mga baseng militar ng
Estados Unidos sa Pilipinas mula 99 taon hanggang 25 taon. Noong Oktubre 1966, sa Pilipinas
idinaos ang isang summit ng mga pitong bansa upang talakayin ang papalalang problema sa
Vietnam. Hiniling ni Marcos sa Kongreso na magpadala ng mga sundalo sa Timog Vietnam. Nang
imungkahi ng pangulong Diosdado Macapagal noong 1964–1965 na magpadala ng mga sundalo sa
Vietnam, si Marcos ang nanguna sa pagsalungat sa planong pagpapadala ng mga sundalo sa
Vietnam sa parehong mga kadahilanang legal at moral. Sa kabila ng mga pagsalungat laban sa
plano ni Marcos, nagawa niyang makamit ang pagpayag ng Kongreso at ang pamahalaan ay
nagpadala ng higit sa 10,000 mga sundalong Pilipino sa Vietnam sa ilalim ng PHILCAG (Philippine
Civic Action Group). Kanyang nilagdaan ang Investment Incentives Act of 1967 at responsable sa
pagsasabatas ng Decentralization Act na nagbibigay kapangyarihan sa mga pinuno ng mga lokal na
pamahalaan na humirang ng mga pinuno ng opisyal na binayaran ng mga pondong lokal. Sa
panahong ito na nabuo ang organisasyong pangrehiyon na ASEAN na lalaban sa bantang
komunista sa rehiyon.
Ikalawang termino (1969–1981)[baguhin | baguhin ang batayan]

30 Disyembre 1969 - Pasinaya sa Pangalawang termino ni Pangulong Ferdinand E. Marcos.

Noong 1969, si Marcos ay muling naihalal bilang Pangulo ng Pilipinas para sa isa pang apat na
taong termino laban sa 11 mga kandidato. Ang halalang ito ay nabahiran ng malaking karahasan,
pagbili ng boto at pandaraya sa panig ni Marcos[21][22] at ginamit ni Marcos ang 50 milyong dolyar ng
kabang yaman ng Pilipinas upang pondohan ang kanyang kampanya.[23] Ang ikalawang termino ni
Marcos ay minarkhan ng kaguluhan sa ekonomiya na dulot ng mga parehong panloob at panlabas
na mga paktor. Noong 1969, ang Pilipinas ay nakaranas ng isang mas mataas na rate
ng implasyon at debaluwasyon ng piso. Sa karagdagan, ang pagbabawas ng mga bansang Arabo
ng produksiyon ng langis bilang tugon sa tulong sa Israel ng mga hukbong Kanluranin sa alitang
Arabo-Israel ay nagresulta sa mataas na mga presyo ng langis sa buong mundo. Sa panahong ito
nang ang mga imprastruktura ng Pilipinas gayundin ang mga pananim at mga sakahang hayop ay
nasalanta ng mga kadalasang natural na kalamidad at sinamahan ng mga panloob at panlabas na
pwersang ekonomiko na humantong sa walang kontrol na pagtaas ng mga presyo sa mga
pangunahing komoditad.
Noong 1969, ang New People's Army ay nagsagawa ng mga pananalakay, bumaling sa mga
pagdukot at lumahok sa iba't ibang mga insidenteng marahas na pumaslang sa 404 katao. Ang
karahasan sa pamayanan sa Mindanao ay humantong sa 100,000 refugee, pagsunog ng mga
bahay at kamatayan sa mga daan daang Kristiyano at Muslim sa Cotabato at Lanao. Ang karahasan
ay nakapagbigay pansin sa atensiyong internasyonal at simpatiya mula sa Organization of Islamic
Conference (OIC) gayundin ang ibang mga bansang Mulsim tulad ng Libya na nagbigay ng
pagsasanay militar at lohistika sa mga rebeldeng Moro. Ang sesesyonismong Muslim ang isa sa
mga dahilan sa pagdedeklara ni Marcos ng martial law. Noong 3 Marso 1970 nag-aklas ang mga
nagmamaneho ng pampublikong jeep ng Maynila at mga karatig-pook. Ang dahilan ay upang
tuligsain ang pangingikil ng mga pulis at upang hilinging pagtibayin ng lupon ng Palingkurang-Bayan
ang pagtataas ng 5 sentimo sa pamasahe ng jeep. Noong Marso 23–24, 1970, ang mga estudyante
at mga pasahero ay nagdaos ng isang demonstrasyon na tumututol sa pagkataas ng bayad sa jeep
at bus.
Ang mga estudyante ay nagkaroon ng sunod sunod na demonstrasyon na sa simula ay bilang
protesta laban sa pagtaas ng matrikula at ibang bayarin sa paaralan ngunit hindi naglaon ay
humihiling ng mga reporma sa pamahalaan. Noong 26 Enero 1970, sa araw ng pagbubukas ng
regular na sesyon sa Kongreso, ang Pambansang Pagkakaisa ng mga Mag-aaral na
pinamumunuan ni Edgar Jopson ay nagdaos ng malaking demonstrasyon sa labas ng Kongreso
upang ipahayag ang kanilang petisyon para sa pagdaraos ng isang Kumbensiyong
Konstitusyonal ng taong 1971 na humantong sa mga kaguluhan sa pagitan ng kapulisan at mga
estudyante. Noong 30 Enero 1971 sa tinaguriang "Labanan sa Mendiola" o "First Quarter Storm" o
Sigaw ng Unang Sikapat ay nagdaos ng panibagong demonstrasyon ang mga aktibistang
estudyante kung saan nasawi ang apat na demonstrador at maraming nasugatan. Ang mga
estudyante ay nagtungo sa Malacanang pagkatapos magtungo sa Kongreso at pinagpilitang
makapasok sa loob ng Malacanang. Naghagis sila ng mga pillbox at mga sariling-gawang bomba
(Molotov) sa bakuran ng Palasyo. Ito ay humantong sa isang labanan sa pagitan ng mga aktibistang
estudyante at bantay ng seguridad ng Malacanag na tumagal hanggang makalipas ng hatinggabi.
Nang sumunod na araw, ipinahayag ni Marcos sa radyo at telebisyon na ang mga pangayayari sa
Mendiola ay isang panghihimagsik na may layuning pabagsakin ang kanyang pamahalaan.
Ang pagbomba sa Liwasang Miranda[baguhin | baguhin ang batayan]
Nagdaos ang oposisyong Partido Liberal ng rally ng pangangampanya sa Plaza Miranda sa Quiapo,
Maynila noong 21 Agosto 1971 na dinaluhan ng 4,000 katao upang ipakilala ang mga kandidato ng
Partido Liberal para sa Senado at mga kandidato para sa Maynila mula Punong-Lungsod hanggang
sa mga konsehal. Nang mag-iika-9:00 ng gabi, ang dalawang granada ay inihagis sa entablado at
magkasunod na sumabog. Malubhang nasugatan sina Jovito Salonga, Sergio Osmeña, Jr., John
Henry Osmeña, Senador Gerardo Roxas, Kinatawan Ramon Mitra, Ramon Bagatsing, Senador Eva
Estrada Kalaw, Kinatawan Eddie Ilarde, Martin Isidro at iba pa. Siyam na katao ang nasawi kabilang
ang potograpo ng pahayagang Manila Times na si Ben Roxas at 95 na katao ang nasugatan. Sa
simula, ang Pangulong Marcos ang itinuturong siyang may pakana nito ngunit makalipas ang ilang
taon ay idiniin ni Major General Victor Corpus si Jose Maria Sison at sa pinamumunuan niyang
kilusan na Partido Komunista ng Pilipinas bilang may utak nito ngunit ito ay itinatanggi ni Sison.
Sinisi rin ni Marcos ang mga komunista sa balak na pagpapahina ng kanyang pamahalaan at ilang
oras pagkaraan ng pagpapasabog ay ipinalabas ng Pangulong Marcos ang Proklamasyon Bilang
889 na sumususpindi sa pribelihiyo ng writ of habeas corpus. Noong 7 Enero 1972 ganap na binawi
ni Pangulong Marcos ang kautusang nagsususpindi sa pribelehiyo ng writ of habeas corpus.Maling
banggit (Naawawala ang pansarang </ref> na para sa tatak na <ref> ); $2 Inamin
rin ng isang kasapi ng Klaseng '40 ng PMA na ang kanyang malapit na kamag-anak na isa sa mga
diputado ni Heneral Fabian Ver sa Presidential Security Unit ay nag-organisa sa ilang mga
pambobomba sa bansa upang hikayatin ang mga tao na may krisis ng kaguluhan at ang
demokrasya ay hindi gumagana.[24] Ang opiser na ito ay itinaas ni Marcos bilang Heneral mga ilang
araw bago ang pagdedeklara ng Batas Militar.[24]
Sa bisa ng General Order No. 1, inutos ni Marcos ang pagdakip at pagpapabilanggo sa mga
sumusunod na politiko at mamamahayag na bumabatikos kay Marcos: ito ay kinabibilangan nina
kinatawan Roque Ablan, Jr. at Rafael Aquino, mga Senador na sina Benigno Aquino, Jr., Jose W.
Diokno at Ramon Mitra, Jr., mga Gobernador na sina Rolando Puzon at Lino Bocalan, dating
Senador Francisco Rodrigo, mga delagado sa Kumbensiyon Konstitusyonal na sina Napoleon
Rama, Enrique Voltaire Garcia, II, Teofisto Guingona, Jr., Bren Guiao, Alejandro Lichauco, Jose
Nolledo, Jose Concepcion, Jr., at Jose Mari Velez, mga mamamahayag na sina Joaquin "Chino"
Roces, Maximo Soliven, Teodoro Locsin, Sr., Amando Doronilla, Renato Constantino, at Luis
Mauricio. Pinatalsik rin ni Marcos ang ilang mga kawani ng tanggapan ng pamahalaan sa bisa ng
Presidential Decree No. 1 o ang "Integrated Reorganization Plan". Tanging ang pahayagang Daily
Express at mga estasyon ng pamahalaan ang pinahintulutang magpatuloy ng kanilang operasyong
pamamahayag. Kalauna'y pinahintulutan ding magbukas ang pahayagang Manila Bulletin Today (na
pag-aari ng Hans Menzi na malapit kay Marcos), mga estasyon ng Radio Philippine Network at
Intercontinental Broadcasting Corporation na pag-aari ng crony ni Marcos na si Roberto Benedicto,
at ang estasyon ng Republic Broadcasting System na kilala sa tawag na GMA Networks, na ang isa
sa mga nagmamay-ari ay si Gilberto Duavit na malapit sa Pangulong Marcos. Binuwag rin ni Marcos
ang Kongreso ng Pilipinas at naalisan ng tungkulin ang mga senador at kinatawan. Sa ilalim ng
Batas Militar, nagkaroon si Marcos bilang Pangulo ng bansa ng kapangyarihang lehislatibo o
paggawa ng batas. Gumawa siya ng mga Kautusang Pampanguluhan (Presidential Decree),
Kautusang Pangkalahatan (General Order) at Liham Pagpapatupad (Letter of Instruction). Ang mga
ito ang mangangasiwa sa Pamahalaan at lahat ng mga sibilyang kapangyarihan. Ang Kautusang
Pampanguluhan ay may bisa at lakas tulad ng mga batas na ipinapalabas ng dating Kongreso.
Bukod tangi ang pagpapairal ng Batas Militar sa Pilipinas. Hindi tulad ng ibang mga bansa na
nagpapairal ng Batas Militar. Hindi ang hukbo ang nangangasiwa sa pamahalaan kundi ang mga
pinunong sibilyan rin.
Ang Saligang Batas ng 1973[baguhin | baguhin ang batayan]
Pangunahing lathalain: Saligang Batas ng Pilipinas ng 1973
Iminungkahi ang pagpapalit ng Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935 sa kadahilanang binuo ito
habang ang Pilipinas ay kolonya pa ng Estados Unidos at kaya ay gawa ng impluwensiyang
Amerikano at hindi na napapanahon ang mga tadhana nito sa paglutas ng mga suliranin at
pagtugon sa mga pangangailangan ng mga mamamayan. Pinagtibay ng Kongreso noong 24 Agosto
1970 ang Batas Republika Bilang 6132 na nanawagan para sa isang Kumbensiyong Konstitusyonal
sa taong 1971 at ginanap noong 10 Nobyembre 1970 ang halalan ng 320 delegado sa
Kumbensiyong Konstitusyonal. Ang Kumbensiyong Konstitusyonal ay nagtipun-tipon noong unang
araw ng Hunyo 1971 ngunit bago matapos ang Kumbensiyon ay idineklara ni Marcos ang Batas
Militar noong Setyembre 1972 at ipinabilanggo ang ilang mga delegadong laban kay Marcos. Noong
19 Mayo 1972, binunyag ng delegadong si Eduardo Quintero (na dating embahador ng Pilipinas sa
United Nations mula sa Leyte) ang panunuhol ng ₱11,150 ng isang pangkat upang
impluwensiyahan ang kanyang pagboto sa panukala sa Kumbensiyon ng nagbabawal sa muling
pagtakbo sa halalan ng Pangulo at nagbabawal sa asawa ng pangulo na tumakbo bilang pangulo.
Tinukoy ni Quintero na ang pangkat na nanuhol ay kinabibilangan ng 12 delegado mula sa Samar-
Leyte kasama nina Imelda Marcos at Paz Mate na asawa ni Rep. Artemio Mate ng Leyte.
Ang balangkas ng mungkahing bagong Saligang Batas ay pinagtibay noong 29 Nobyembre 1972.
Kabilang sa mga tadhana ng binuong Saligang Batas ang pagpapalit ng sistema ng pamahalaan
mula sa pampanguluhan (presidential) patungo sa parlamentaryan kung saan ang Pangulo ang
siyang kakatawan sa pamumuno ng estado, ang Punong Ministro ng Pilipinas na inihalal ng
Pambansang Asembleya ang gaganap ng kapangyarihang pampamahalaan kasama ng kanyang
Gabinete, at ang isang Pambansang Asembleya na binubuo ng isang kapulungan (unicameral) ang
may kapangyarihan sa paggawa ng batas.
Nagpalabas si Marcos ng Kautusuan pamapanguluhan 73 noong 30 Nobyembre 1972 na
nagtatakda ng plebisito na idadaos sa 15 Enero 1973 upang pagbotohan ang iminungkahing
Saligang Batas. Nagpalabas si Marcos ng isang kautusang pampanguluhan 86 na lumilikha sa
bawat baryo ng mga munisipyo o bayan at sa bawat distrito sa mga lungsod ng mga Asembleya ng
mga mamamayan o Citizen Assemblies upang palakihin ang saligan ng paglahok ng mga
mamamayan sa isang pamamaraang demokratiko. Noong Enero 10–15, 1973, pinagtibay ng mga
Asembleya ang Saligang Batas. Nagkabisa ang bagong saligang Batas noong 17 Enero 1973 sa
pamamagitan ng Proklamasyon Bilang 1102 ni Marcos na may botong pabor na 14,976,561 at
botong pagtutol na 743,869. Ang balidad ng pagpapatibay ng 1973 Saligang Batas ay tinutulan sa
ilang mga kasong isinampa sa Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas. Kabilang sa mga puntong
itinaas laban sa balidad ng pagpapatibay nito ang: ang pagboto ay sa pamamagitan ng bibig
samantalang ang artikulo 15 ng Saligang Batas ay nag-aatas ng pagboto, ang mga bilang ng
pagboto na binanggit sa proklamasyon 1102 ay nilikha nina Benjamin Romualdez samantalang ang
mga komisyoner ng COMELEC na tumangging lumahok sa proseso ng pandaraya ay pinaalis, at
walang malayang ekspresyon ang mga tao dahil sa klima ng takot na nalikha ng Batas Militar. Ang
petisyong kumukwestiyon sa balidad nito ay ibinasura ng Kataas-taasang Hukuman sa botong 6-
4.[25]
Ayon sa mga probisyong paglipat ng Saligang Batas, dapat tipunin agad ni Marcos ang Interim
Pambansang Asemblea sa pagpapatibay ng 1973 Saligang Batas at ang Asembleang ito ay dapat
namang humirang ng interim Pangulo at interim Punong Ministro. Gayunpaman, ito ay hindi ginawa
ni Marcos at sinuspinde ni Marcos ang pagpapatupad ng 1973 Saligang Batas sa kadahilanang may
panahon ng emerhensiya at kinailangan niyang ipagpatuloy ang Batas Militar.[25] Sa halip, si Marcos
ay nagmungkahi ng mga amiyenda sa isang reperendum noong 16 Oktubre 1976 na pinagtibay
noong 1976 na kinabibilangan ng mga tadhanang: paghalili ng Interim Batasang Pambansa sa
Interim Pambansang Asemblea, na ang kasalukuyang Pangulo ay magpapatuloy na magsanay ng
mga kapangyarihan sa ilalim ng 1935 Saligang Batas at ng lahat ng mga kapangyarihang
ipinagkaloob sa Pangulo ng Pilipinas at Punong Ministro ng Pilipinas ng 1973 Saligang Batas, at ang
Pangulo ay magpapatuloy na magsanay ng mga kapangyarihang paggawa ng batas hanggang sa
iangat ang Batas Militar.
Punong Ministro[baguhin | baguhin ang batayan]
Noong 7 Abril 1978, idinaos ang unang halalan para sa Batasang Pambansa kung saan nakuha ng
partido ni Marcos ang 152 ng 165 upuan nito na gumawa kay Ferdinand Marcos na Punong Ministro
ng Pilipinas mula 1978 hanggang 1981. Inakusahan ng oposisyon si Marcos ng pandaraya sa
pagbilang ng mga balota.[26]
Bagong Lipunan[baguhin | baguhin ang batayan]
Mga ilang buwan bago ipahayag ang Batas Militar, tinunton ng Pangulo ang sakit ng bayan sa
pagkakaroon ng isang "lipunang may karamdaman." Ang bagay na ito'y kanyang ibinibintang sa
mga pangkating makapangyarihan na kanyang tinaguriang oligarkiya (kapangyarihan sa
pamahalaang nasa kamay ng iilang tao) at mga maka-Maoistang Komunistang naghahangad ba
ibagsak ang pamahalaan sa pamamagitan ng subersiyon at paggamit ng karahasan. Upang
mabago ang di umano'y mga di kanais-nais na naging dahilan ng mga paghihirap, paghihikaos at
kriminalidad sa bansa, isinulong ni Marcos ang pagtatag ng isang bagong uri ng pamumuhay na
kapaki-pakinabang hindi lamang sa mga taumbayan kundi sa bansa at sa buong mundo. Ito ang
simula ng Bagong Lipunan - isang lipunan na binubuo ng mga bagong Pilipino. Sa pagpapatupad ng
Bagong Lipunan, kinumpiska ni Marcos ang mga negosyo ng "oligarkiyang Tsino at Espanyol"
ngunit ang mga ito ay napunta naman sa mga kasapi ng pamilya Marcos at mga malapit na kaibigan
na gumamit ritong mga pronta upang pagtataguan ng mga nakuha nila sa korupsiyon. Itinatag ni
Marcos ang "kapitalismong crony" kung saan malaking nakinabang ang kanyang mga crony ni
Marcos na naging bagong oligarkiya.[27][28] Sa ilalim ng Martial Law, ginawang pambansa o pag-aari
ng pamahalaan ni Marcos ang mga pribadong malalaking korporasyon gaya
ng PLDT, PAL (Philippine Airlines), Meralco, Fortune Tobacco, San Miguel Corporation at iba pa na
naging mga pag-aari ng mga pamilyang Marcos at Romualdez.[29] Sinasabing ang PAL o Philippine
Airlines ay ginawang pribadong sasakyan para kay Imelda Marcos at mga kaibigan niya para sa
kanilang mga pagshoshopping sa New York at Europa.[30] Ang mga monopolyo sa mga
mahahalagang industriya ay itinatag ni Marcos gaya ng buko, tabako, saging, pagmamanupaktura,
asukal at iba pa. Ang mga magsasaka ng asukal at buko ay napilitan lamang magbenta ng kanilang
mga produkto sa mga monopolyong itinatag ni Marcos sa mas mababang presyo kesa sa presyong
pandaigdigan. Sa pagitan ng 1972 at 1976, pinalaki ni Marcos ang sukat ng militar mula 65,000
hanggang 270,000 katao. Ang mga opiser ng militar ay inilagay niya sa lupon ng mga korporasyon
at inutos niyang kontrolin ng militar ang lahat ng mga pampublikong utilidad at media.[2] Napapaloob
ang mga programa ng reporma ng pamahalaan sa salitang "PLEDGES" na ang ibig sabihin ay: P-
eace and Order (Kapayapaan at Kaayusan); Land Reform (Reporma sa Lupa); Economic
Development (Kaunlaran sa Kabuhayan);D development of moral values Government Reforms (Mga
Pagbabago sa Pamahalaan); Educational Reforms (Mga Pagbabago sa Sistema ng
Edukasyon); Social Services (Serbisyong Panlipunan). Noong Oktubre, 1972, isang buwan
makaraan ipahayag ang Batas Militar, nagpalabas ng Kautusang Pampanguluhan Bilang 27
(Presidential Decree No. 27) si Marcos kung saan ang mga magsasaka, sa halip na kasamá lamang
sila ng may-ari ng bukid, ay magmamay-ari na ng bahagi ng bukid. Kung wala pa silang salaping
ibabayad, tutulungan sila ng Land Bank of the Philippines na magbabayad ng kaukulang halaga sa
may-ari ng lupa at sa bangko naman magbabayad ang mga magsasaka. Ang isa pang paraan
upang mabigyan ng lupa ang mga magsasakang walang sariling lupain ang pagpapadala sa kanila
sa mga pook gaya ng Nueva Vizcaya, Southern Leyte, Lanao del Sur, Davao del Sur, at Sultan
Kudarat na kanilang sasakahin at ang bawat magsasaka ay bibigyan doon ng anim na ektaryang
lupa. Pahihiramin sila ng salapi para sa kanilang sinasakang bukid na babayaran sa loob ng tatlong
taon. Nang mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986, ang 50,000 hanggang 70,000 hektarya
lamang ng lupain ang naipamahagi sa mga maliliit na magsasaka mula sa 10.3 milyong hektarya ng
pribadong lupain at mula sa 17 milyong hektarya ng lupaing pampubliko.[31]
Kabilang sa mga palatuntunang ipinatupad ng administrasyon ni Marcos ang Masagana 99 na
naglalayong maging masagana ang ani ng mga magsasaka ng kanin at makaani ng 99 na kabang
palay o higit pa sa bawat ektaryang taniman. Upang matamo ito, pinatupad ang paggamit ng mga uri
ng bigas o kanin na may mataas na ani na nilikha ng International Rice Research Institute. Ang mga
magsasaka ay tutulungan na umutang ng salapi sa bangko na pambili ng mga binhi gayundin ng
mga kailangang pataba at pesticide upang mapataas ang ani nito. Ang Masagana 99 ay gumawa sa
Pilipinas na sapat sa kanin sa mga simulang taon ng pagpapatupad nito ngunit nabigong palakihin
ang real na sahod ng pagsasaka dahil ang pagtaas ng kabuuang suplay ay nagpasidhi sa pagpiga
ng gastos-presyo na nag-alis ng mga nilayong tubo sa pagsasaka ng kanin.[32]; ang Masaganang
Maisan na nauukol sa pagtatanim ng puting mais, dilaw na mais, batad at balatong sa 43 lalawigan;
ang Gulayan sa Kalusugan na naglalayong paramihin ang mga tanim na gulay; Biyayang
Dagat o Blue Revolution na naglalayong ang mga mangingisda ay makauutang ng pera at upang
mapabuti ang kanilang hanapbuhay at upang mabayaran naman ng mangingisda ang kanilang
inutang, ang pamahalaan ni Marcos ay nagsagawa ng hakbang upang maging higit na malaganap
ang mapagdadalhan ng mga nahuli ng mga mangingisdang ito. Kasama rin sa programa ng
Biyayang Dagat ang pananaliksik at pinalawak na paglilingkod, pagbibinhi at pagpapaunlad ng
palaisdaan, pagsasalata at paglalagay ng mga tinggalan ng huling isda at pagpapalawak ng
pamilihan. Kabilang rin sa mga palatuntunan ng pamahalaan ang pagdaragdag ng produksiyon ng
mga pananim na nailuluwas at naipagbibili sa loob ng bansa. Pinarami rin ang produksiyon ng mga
sumusunod na pang-komersiyong produktong ramie, goma, abaka at bulak. Isa sa pinakamalaking
pinanggagalingan ng kuwartang pumapasok noon sa bansa ang pagmimina ng tanso, ginto, nickel,
carbon at iba pa at unti-unti ring umunlad ang industriyang pang-elektroniks sa Pilipinas. Ang mga
bagay na yari sa kamay ay siyang bumubuo ng malaking bahagi ng mga produkto ng Cottage
Industries na kinabibilangan ng mga produktong mga bag at maletang balat, patis, ceramics,
burdadong mga damit, sumbrerong buntal, muwebles na nara, mga kaldero, mga lamparang yari sa
tela at kapis, gitara, banig, telang hablon, at mga produktong yari sa tanso na galing-Marawi. Noong
mga maagang 1980, ipinakilala ni Marcos ang golden kuhol sa Pilipinas upang dagdagan ang
protina ng populasyon ngunit kalaunang naging mga peste para sa magsasaka sa mga taniman ng
kanin.[33]
Ikatlong termino (1981–1986)[baguhin | baguhin ang batayan]
Noong 16 Hunyo 1981 anim na buwan pagkatapos na alisin ang martial law, ang unang halalan sa
pagkapangulo ay idinaos para sa isang anim na taong termino. Gaya ng inaasahan, si Marcos ay
tumakbo at nanalo sa isang malaking pagkapanalo laban sa iba pang mga kandiato. Ang mga
pangunahing partidong oposisyon na United Nationalists Democratic Organizations (UNIDO) na
isang koalisyon ng mga partido at LABAN ay bumoykot sa halalang ito bilang tanda ng
pagpoprotesta sa mga halalan noong 1978 para sa isang interim na Batasang Pambansa na
kanilang kinondena bilang pandaraya. Sa ikatlong termino ni Marcos, ang kanyang kalusugan ay
mabilis na bumagsak sanhi ng mga karamdaman sa bato na kadalasang inilalarawan bilang lupus
erythematosus. Ang rehimeng Marcos ay sensitibo sa publisidad ng kanyang kondisyon. Ang isang
doktor ng Malacanang na si Potenciano Baccay na nagsaad na sa mga panahong ito ay sumailalim
si Marcos sa isang transplant ng bato ay kalaunang dinukot at natagpuang pinatay.[34] Maraming
mga tao ang nagtatanong kung may kakayahan pa siyang mamuno dahil sa kanyang malalang sakit
at papalaking kaguluhan sa politika.[35]
Mga akusasyon ng korupsiyon at pagtatangkang impeachment kay
Marcos[baguhin | baguhin ang batayan]
Si Ferdinand Marcos at ang kanyang asawang si Imelda Marcos at mga crony ay inakusahan ng
korupsiyon at pagnanakaw ng mga bilyong bilyong dolyar mula sa kabang yaman ng
Pilipinas.[36] Kabilang sa inilalarawang maluhong pamumuhay ni Imelda ay kinabibilangan ng limang
milyong dolyar na mga pagshoshopping sa New York, Rome at Copenhagen noong 1983 at
pagpapadala ng isang eroplano upang pulutin ang mga puting buhangin ng Australia para sa isang
bagong beach resort. Bumili siya ng ilang mga ari-arian sa Manhattan noong mga 1980 kabilang ang
$51-million Crown Building, ang Woolworth Building (40 Wall Street) at ang $60-milyong Herald
Centre.[37][38] Ang kanyang New York real estate ay kalaunang binawi ng pamahalaan at ipinagbili
kasama ng karamihan ng kanyang mga alahas at karamihan ng kanyang 175 pirasong koleksiyon
ng sining na kinabibilangan ng mga sining nina Michelangelo, Botticelli, at Canaletto. Kanyang
sinagot ang mga pagbatikos ng kanyang maluhong pamumuhay sa pag-aangking kanyang
"katungkulan" na maging "isang uri ng liwanag, isang bituwin na magbigay [sa mahihirap] ng mga
gabay."[6][39][40][41][42][43]
Noong 13 Agosto 1985, ang 56 Assemblymen ay lumagda ng isang resolusyon na tumatawag
sa impeachment ni Marcos para sa inaakusang paglilihis nito ng tulong na pang-salapi ng Estados
Unidos sa Pilipinas para sa pansariling gamit.[44] Kanilang binanggit ang paglalantad noong Hulyo
1985 ng San Jose Mercury News ng multimilyong dolyar na mga pamumuhunan at pag-aari ng
pamilya Marcos sa Estados Unidos. Kabilang sa mga ari-ariang sinasabing nalikom ng pamilyang
Marcos ang Crown Building, Lindenmere Estate, at isang bilang mga matitirhang mga aparment sa
New Jersey at New York, isang shopping center sa New York, mga mansion sa London, Rome at
Honolulu, ang Helen Knudsen Estate sa Hawaii at tatlong mga condominium sa San Francisco,
California.[45]
Kabilang sa mga kaso ng korupsiyon na inakusa kay Ferdinand Marcos ang: pagnanakaw o paglihis
nito ng 800,000 troy ounces ng ginto mula sa mga reserba ng Bangko Sentral ng Pilipinas para sa
sariling paggamit,[46] pagtanggap ng mga kickback ng higit 53 milyong US dolyar sa mga kontrata
mula sa mga 7 kompanyang Hapones,[46] pagkomberte ng 27 milyong dolyar mula sa PNB para sa
sariling paggamit, at pagbili ng higit sa 52 milyong pisong halaga ng mga bagay sa mga Duty Free
Shop sa Pilipinas upang makaiwas sa pagbabayad ng buwis.[46] Ninakawan rin ni Marcos ang mga
pondong tulong pananalapi ng Estados Unidos at mga kabayarang reparasyon para sa digmaan ng
mga Hapones.[46]
Si Marcos ay inakusahan ng pagtanggap ng mga kickback mula sa kontrata ng Bataan nuclear
power plant.[2] Ang crony ni Marcos na si Herminio Disini ay kinasuhan ng Sandiganbayan noong
2004 dahil sa umano'y pagkuha ng mga suhol na 18 milyong dolyar kapalit ng paggamit ng kanyang
impluwensiya upang ibigay ang kontrata ng pagtatayo ng Bataan nuclear power plant para sa mga
kompanyang Amerikano na Burns and Roe at Westinghouse Electrical Corp.[2][47]
Sina Marcos, Danding Cojuangco, Juan Ponce Enrile at Lobregat ay nagsabwatan upang buwisan
ang mga magsasaka ng buko sa tinatawag na Coco Levy Fund Scam. Ang nalikom na buwis na
nagkakahalagang P9.7 bilyong piso ay ginamit para sa pansariling kapakinabangan.

Pagpapatalsik sa kapangyarihan[baguhin | baguhin ang batayan]

Pagpaslang kay Ninoy Aquino[baguhin | baguhin ang batayan]

Pagpatay kay Ninoy Aquino

Ang pagpaslang kay Ninoy Aquino noong 1983 ang kalaunang naging katalista na humantong sa
pagpapatalsik kay Marcos. Ang partidong oposisyon ay sumisi kay Marcos ngunit ang iba ay sumisi
sa militar at kay Imelda. Noong 21 Agosto 1983 pagkatapos ng isang tatlong taong pagkakatapon
sa Estados Unidos, si Ninoy ay pinaslang habang bumababa sa isang
pangkalakalan (commercial) na paglipad sa Manila International Airport na kalaunang
pinangalanang Ninoy Aquino International Airport bilang pagpaparangal kay Ninoy.[48] Ang kanyang
asasinasyon ay nagpagulat at nagpagalit sa maraming mga Pilipino na nawalan ng pagtitiwala sa
administrasyon ni Marcos. Ang pangyayaring ito ay karagdagan pang humantong sa mga
pagsusupetsa sa pamahalaan na nagtulak sa hindi pakikipagtulungan ng mga Pilipino na kalaunang
humantong sa isang buong sibil na hindi pagsunod.[49] Ito ay nagpauga sa pamahalaan ni Marcos na
lumalala na sa panahong ito dahil sa papalalang kalusugan ni Marcos. Ang asasinasyon ni Ninoy
Aquino ay nagsanhi sa ekonomiya ng Pilipinas na karagdagang lumala at ang pamahalaan ng
Pilipinas ay karagdagang lumubog sa pagkakautang. Sa wakas ng 1983, ang bansa ay
naging bangkarote, ang piso ay dumanas ng debaluasyon ng 21% at ang ekonomiya ng Pilipinas ay
umurong ng 6.8% noong 1984 at muling umurong ng 3.8% noong 1985. [50]
Noong 1984, si Marcos ay humirang ng isang komisyon na pinangunahan ni Chief Justice Enrique
Fernando upang maglunsad ng isang imbestigasyon sa pagpatay kay Ninoy. Si Kardinal Sin ay
inanyahan na sumali sa komisyon na ito ngunit tumanggi at naghayag ng kanyang mga pagdududa
sa bersiyon ng militar na si Rolando Galman ang pumaslang at ang komisyong ito ay gumuho. Ang
pamahalaan ni Marcos ay lumikha ng isang reenactment video ng kanilang bersiyon ng pangyayari
na ipinalabas sa telebisyon na nagpapakitang si Galman ay nakatago sa ilalim ng hagdan at bumaril
kay Ninoy sa tarmac at pagkatapos ay binaril naman ng mga sundalo si Galman.
Sumunod na hinirang ni Marcos ang kanyang kaibigan at retiradong hukom na si Corazon Agrava
upang mamuno sa isang may limang kasaping komisyon upang mag-imbestiga sa asasinasyon. Ang
komisyong ito ay naglabas ng isang malaki at maliit na mga ulat noong Oktubre 1984. Ang parehong
mga ulat ay umaayon na ang asasinasyon ni Ninoy ay isang pakikipagsabwatang militar.
Gayunpaman, ang mga parehong mga ulat ay hindi umayon sa mga aktuwal na tao o mga bilang ng
nasasangkot dito. Ang maliit na ulat ay nagpapawalang sala kay General Fabian Ver at
nagpangalan lamang ng pitong mga kasangkot. Ang malaking ulat ay nagpangalan ng 26 kasangkot
kabilang si Gen. Ver. Ang malaking ulat ay humantong sa mga pagkakaso sa mga pinangalanang
kasabwat. Ang paglilitis ng mga ito ay nagsimula noong 22 Pebrero 1985 ngunit naging maliwanag
na pinili ng tagapaglitis na hindi pansinin ang mga natuklasan ng komisyon ni Agrava at
nagpapatuloy ayon sa kuwento ng militar. Dahil dito, may papalaking mga protesta at pagtawag sa
pagbibitiw ni Marcos. Noong 2 Disyembre 1985, ang lahat ng mga nasakdal kabilang si Ver ay
napawalang sala sa pagpatay kay Ninoy.[50] Noong 1990, hinatulan ng Korte Suprema ng Pilipinas
ang isang heneral at 15 pang mga sundalo sa pagpatay kay Ninoy at hinatulan ng habang buhay na
pagkabilanggo. Ang mga ito ay kabilang sa mga 1000 sundalong nagbigay seguridad kay Ninoy sa
kanyang pagdating sa bansa.[51]. Batay sa mga testigong sina Rebecca Quijano, Jessie Barcelona at
iba pa, nakita nilang ang sundalong si C1C Rogelio Moreno na nasa likod ni Ninoy habang bumaba
sa hagdan ng eroplano si Ninoy ang bumaril sa batok ni Ninoy. Ito ay umaayon sa autopsiya kay
Ninoy na ang bala ay pumasok mula itaas ng mastoid ng bungo at lumabas sa mababang panga na
nagpapakitang ang pagbaril ay ginawang mas mataas sa ulo ni Ninoy.
Snap Election[baguhin | baguhin ang batayan]
Simula 1983 pagkatapos ng pagpaslang kay Ninoy, ang mga opisyal ng pamahalaan ng Estados
Unidos ay hindi na sumuporta sa rehime ni Marcos[52] at naghanap sila ng mga paraan upang
mapatalsik na si Marcos sa kapangyarihan.[52] Sa mukha ng papalalang kawalang kasiyahan ng mga
mamamayang Pilipino, pinatawag ni Marcos ang isang Snap election noong 3 Nobyembre 1985 na
may natitira pang higit sa isang taon sa kanyang termino. Ang snap election ay tinawag para sa 17
Enero 1986 at pagkatapos ay nilipat sa 7 Pebrero 1986. Pinili ni Marcos si Arturo Tolentino na
kasamang tatakbo sa ilalim ng partidong Kilusang Bagong Lipunan (KBL) samantalang ang balo ni
Ninoy na si Corazon Aquino ay naghayag ng kanyang pagtakbo sa pagkapangulo noong 3
Disyembre 1985 kasama ni Salvador Laurel sa ilalim ng partidong United Opposition (UNIDO) na
sinuportahan ng oposisyon ni Marcos.[53][54] Sa snap election na idinaos noong 7 Pebrero 1986, ang
mga insidente ng pandaraya, pagbili ng mga boto, pananakot at karahasan ay iniulat gayundin ang
pakikialam sa mga election return. Ang Commission on Elections (COMELEC) tally board ay
nagpapakita na si Marcos ang nangunguna samantalang ang National Citizen's Movement for the
Free Elections (NAMFREL) ay nagpapakitang si Corazon Aquino ang nangunguna sa isang
komportableng margin. Idenaklara ng opisyal na canvasser na COMELEC si Ferdinand Marcos na
nanalo sa halalan. Sa huling tally ng COMELEC, si Marcos ay nagkamit ng 10,807,197 boto laban
sa 9,291,761 boto ni Aquino. Gayunpaman, sa final tally ng National Movement for Free
Elections (NAMFREL), si Aquino ay nagkamit ng 7,835,070 boto laban sa 7,053,068 ni
Marcos.[55] Ang mga 29 mangggawa ng komputer ay lumayas sa tabulation center na nagpoprotesta
sa pakikiaalam sa mga resulta ng halalan na pumapabor kay Marcos.[50] Ang oposisyonistang dating
Gobernador na si Evelio Javier ng Antique ay pinaslang sa harap ng kapitolyo ng lalawigan kung
saan idinadaos ang pagka-canvass ng mga boto. Ang mga pangunahing suspek ang mga sariling
bantay ng isang lokal na pinuno ng Kilusang Bagong Lipunan. Ang Catholic Bishops' Conference of
the Philippines (CBCP) ay naglabas ng isang pahayag na kumokondena sa halalan bilang
pandaraya. Ang Senado ng Estados Unidos ay nagpasa rin ng isang resolusyon na kumokondena
sa halalan. Ang Pangulo ng Estados Unidos na si Ronald Reagan ay naglabas ng pahayag na
tumatawag sa mga ulat ng pandaraya na "nakakabagabag".[56] Bilang tugon sa mga protesta,
inihyag ng COMELEC na si Marcos ay nanalo ng 53 porsiyento ng mga boto laban kay Aquino. Ito
ay sinalungat ng NAMFREL na si Aquino ay nanalo ng 52 porsiyento ng mga boto laban kay
Marcos.[57]
Noong Pebrero 15, si Marcos ang inihayag ng COMELEC at Batasang Pambansa bilang nanalo sa
gitna ng kontrobersiya. Ang lahat ng mga 50 oposisyong kasapi ng Parliamento ay lumayas sa
pagpoprotesta. Tumangging tanggapin ng maraming Pilipino ang resulta ng halalan na naghahayag
na si Aquino ang tunay na nanalo. Ang parehong "mga nanalo" sa pagkapangulo na sina Aquino at
Marcos ay nanumpa bilang mga pangulo sa dalawang magkaibang mga lugar. Si Aquino ay
tumawag ng mga strike at pagboboykot ng mga mamamayang Pilipino laban sa mga negosyo at
media na pag-aari ng mga crony ni Marcos. Dahil dito, ang mga bangko, korporasyon at mga media
ng mga crony ni Marcos ay matinding tinamaan at ang kanilang mga bahagi sa stock market ay
bumagsak.
Himagsikang People power[baguhin | baguhin ang batayan]
Dahil sa mga iregularidad sa halalan, ang Reform the Armed Forces Movement ay naglunsad ng
isang pagtatangkang coup d'eta laban kay Marcos. Ang simulang plano ay salakayin
ang Malacanang Palace at dakpin si Marcos. Ang ibang mga unit ng military ay kokontrol sa mga
stratehikong pasilidad gaya ng NAIA, mga baseng militar, mga himpilan ng radyo at telebisyon, ang
GHQAFP sa Kampo Aguinaldo, at mga highway junctions upang limitahan ang mga kontra-opensibo
ng mga loyalistang hukbo ni Marcos. Si Lt. Col. Gregorio Honasan ang mangunguna sa pangkat na
sasalakay sa Malacanang Palace. Gayunpaman, nang malaman ni Marcos ang tungkol pagbabalak
na ito, kanyang inutos ang pagdakip sa mga pinuno nito[58] at itinanghal sa lokal at internasyonal na
press ang ilan sa mga nadakip na mga nagtatangkang magpatalsik kay Marcos na sina Maj. Saulito
Aromin and Maj. Edgardo Doromal.[59][60]
Dahil sa banta ng kanilang nalalapit na pagkakabilanggo, nagpasya sina Enrile at mga kapwa
nagbabalak laban kay Marcos na humingi ng tulong AFP Vice Chief of Staff Lt. Gen Fidel Ramos na
hepe rin ng Philippine Constabulary (ngayong Philippine National Police). Si Ramos ay pumayag na
magbitiw sa kanyang posisyon at suportahan ang mga nagbabalak laban kay Marcos. Noong mga
6:30 pm noong 22 Pebrero 1986, sina Enrile at Ramos ay nagdaos ng isang pagpupulong ng press
sa Kampo Aguinaldo kung saan nila inihayag ang kanilang pagbibitiw sa kanilang mga posisyon sa
Gabinete ni Marcos at pag-urong ng kanilang suporta sa pamahalaan ni Marcos. Mismong si Marcos
ay kalaunang nagsagawa ng mga pagpupulong ng balita na tumatawag kina Enrile at Ramos na
sumuko na humihikayat sa kanilang "itigil ang kaestupiduhang ito".[61] Sa isang mensaheng
isinahimpapawid sa Radio Veritas noong mga alas 9 ng gabi, hinimok ni Kardinal Sin ang mga
Pilipino na tulungan ang mga pinunong rebelde sa pamamagitan ng pagpunta sa seksiyon
ng EDSA sa pagitan ng Kampo Crame at Aguinaldo at pagbibigay ng suportang emosyonal, mga
pagkain at iba pang mga suplay. Maraming mga tao, pari at madre ang tumungo sa EDSA.[61][62]
Sa kasagsagan ng rebolusyong People Power, inihayag ni Juan Ponce Enrile na ang pananambang
sa kanya ay pineke upang magkaroon ng dahilan si Marcos sa pagpapataw ng martial law.[63]
Sa bukang liwayway ng linggo, ang mga hukbo ng pamahalaan ni Marcos ay dumating upang
patumbahin ang pangunahing transmitter ng Radio Veritas na pumutol sa pagsasahimpapawid sa
mga taong nasa probinsiya. Ang himpilan ay nilipat sa isang standby transmitter na may isang
limitadong saklaw ng pagsasahimpapawid.[62] Ang himpilan ay pinuntirya ni Marcos dahil ito ay
naging mahalagang kasangkapan ng pakikipagtalastasan para sa pagsuporta ng mga mamamayan
sa mga rebelde na nagbibigay alam sa kanila sa mga pagkilos ng hukbo ni Marcos at paghahatid ng
mga mensahe para sa pagkain, gamot at mga suplay.[61]
Ang mga tao ay patuloy pa ring tumungo sa EDSA hanggang sa lumobo sa mga daan daang libong
hindi armadong mga sibilyan. Ang mood sa mga lansangan ay aktuwal na masaya na marami ay
nagdadala ng kanilang mga buong pamilya. Ang mga mang-aawit ay nag-aliw sa mga tao, ang mga
pari at madre ay nanguna sa mga prayer vigil at mga tao ay nagtayo ng mga barikada at makeshift
na mga bag ng buhangin, mga puno at mga sasakyan sa ilang mga lugar sa kahabaan ng EDSA.
Saanman, ang mga tao ay nakikinig sa Radio Veritas sa kanilang mga radyo. Ang ilang mga
pangkat ay umaawit ng Bayan Ko[64] na mula pa 1980 ay naging makabayang antema ng oposisyon.
Kadalasang ipinapakita ng mga tao ang tandang LABAN[65] na may nabuong "L" sa kanilang
hinlalaki at hintuturo. Pagkatapos ng tanghalian noong Pebrero 23, nagpasya sina Ramos at Enrile
na palakasin ang kanilang mga posisyon. Tumawid si Enrile sa EDSA mula Kampo
Aguinaldo hanggang Kampo Crame sa gitna ng mga paghihiwayan ng mga tao.[61] Sa gitnang
katanghalian, ang Radio Veritas ay naghatid ng mga ulat ng pagmamasa ng mga Marine malapit sa
mga kampo sa silangan at mga tangkeng LVT-5 na papalapit mula hilaga at silangan. Ang isang
kontinhente ng mga Marin na may mga tangke at mga armoradong van na pinangunahan ni
Brigadier General Artemio Tadiar ay pinahinto sa kahabaan ng Ortigas Avenue mga 2 km mula sa
mga kampo ng mga sampung mga libong mga tao.[66] Ang mga madreng humahawak ng mga
rosaryo ay lumuhod sa harapan ng mga tangke at ang mga babae ay naghawak hawak upang
harangin ang mga hukbo.[67] Hiniling ni Tadiar sa mga tao na padaanin sila ngunit hindi gumalaw
ang mga tao. Sa huli, ang mga hukbo ni Marcos ay umurong nang walang pagpapaputok ng baril na
nangyari.[61] Sa gabi, ang standby transmitter ng Radio Veritas ay nabigo. Sa sandaling pagkatapos
ng hating gabi, nagawa ng mga staff na pumunta sa isa pang himplian upang simulan ang
pagsasahimpapawid mula sa isang lihim na lokasyon sa ilalim ng pangalang "Radyo Bandido". Sa
bukang liwayway ng Lunes, 24 Pebrero 1986, ang unang mga malalang pagsagupa sa mga hukbo
ng pamahalaan ay nangyari. Ang mga marine na nagmamartsa mula sa Libis sa silangan ay
naghagis ng mga tear gas sa mga demonstrador na mabilis na kumalat. Ang ilang mga marine ay
pumasok naman at humawak sa silangang panig ng Kampo Aguinaldo.[61] Kalauna, ang mga
helicopter ng ika-15 Strike Wing ng Philippine Air Force na pinangunahan ni Col. Antonio Sotelo ay
inutusan mula sa Sangley Point, Cavite na tumungo sa Kampo Crame.[68] Sa lihim, ang squadron ay
dumipekto at sa halip na pagsalakay sa Kampo Crame ay lumapag rito na may mga naghahiyawang
mga tao at yumayakap sa mga piloto at mga crew nito. Ang isang helicopter na Bell 214 na piniloto
ni Mahjor Major Deo Cruz ng ika-25 Helicopter Wing at mga Sikorsky S-76 gunship na piniloto ni
Colonel Charles Hotchkiss ng ika-20 Air Commando Squadron ay mas maagang sumali sa mga
rebelde sa himpapawid. Ang presensiya ng mga helicopter ay nagpalakas sa morale nina Ramos at
Enrile na patuloy na humihikayat sa kanilang mga kapwa sundalo na sumali sa kilusan.[61] Sa
katanghalian, si Corazon Aquino ay dumating sa base kung saan sina Enrile, Ramos, at mga RAM
officer at mga tao ay naghihintay.[68]
Samantala, ang Pangulo ng Estados Unidos na si Ronald Reagan ay nabahala na baka atakihin at
patayin ni Marcos ang mga nagpoprotesta na masasaksihan sa telebisyon ng buong mundo.
Naglabas ng pahayag ang administrasyon ni Reagan na kung gagamit si Marcos ng dahas ay
"magsasanhi ito ng hindi masabing pinsala sa ugnayan sa pagitan ng ating dalawang
pamahalaan.[52]
Sa mga parehong oras, nakatanggap si June Keithley ng mga ulat na nilisan ni Marcos ang
Malacanang Palace at isinahimpapawid ito sa mga tao sa EDSA. Ang mga tao ay nagdiwang at
kahit sina Ramos at Enrile ay lumabas mula sa Crame upang harapin ang mga tao. Gayunpaman,
ang pagdiriwang ay panandalian dahil kalaunang lumabas si Marcos sa telebisyong kinokontrol ng
pamahalaan na Channel 4,[69] na nagdedeklarang hindi siya magbibitiw sa pagkapangulo.
Pinagpalagay na ang maling ulat ay isang kalkuladong pagkilos laban kay Marcos upang humikayat
ng masa maraming mga depeksiyon.[61] Sa pagsasahimpapawid na ito, ang Channel 4 ay biglaang
naglaho sa himpapawid. Binihag isang kontinhente ng mga rebelde sa ilalim ni Col. Mariano
Santiago ang himpilian. Ang Channel 4 ay naibalik sa ere sa katanghalian na naghahayg si Orly
Punzalan na ang "Channel 4 ay muling nasa himpapawid upang paglingkuran ang mga tao". Sa
mga panahong ito, ang mga tao sa EDSA ay lumobo na sa higit sa isang milyon.[61] Ang
pagsasahimpapawid na ito ang itinuturing na pagbabalik ng ABS-CBN sa ere dahil ito ang unang
beses na ang mga dating empleyado ay nasa loob ng complex nito pagkatapos ng 14 taong
pagsasara nito ni Marcos noong martial law. Sa huling katanghalian, ang mga helicopter ng rebelde
ay sumalakay sa Villamor Airbase na nagwawasak sa mga ari-ariang panghimpapawid ng pangulo.
Ang isa pang helicopter ay tumungo sa Malacanang Palace na nagpatama ng isang rocket at
nagsanhi ng maliit na pinsala. Kalaunan, ang karamihan ng mga opiser na nagtapos sa Philippine
Military Academy (PMA) ay dumipekto sa pamahalaan ni Marcos. Ang karamihan ng mga
Sandatahang Hukbo ay lumipat na sa kabilang panig.[61]
Dalawang inaugurasyon ng pangulo[baguhin | baguhin ang batayan]
Noong umaga ng Martes, Pebrero 25, bandang ikapito ng umaga, nagkaroon ng saguypaan sa
pagitan ng mga loyalista at mga rebeldeng sundalo. May mga sniper na bumabaril sa mga
rebeldeng sundalo. Subalit patuloy na sinugod ng mga rebeldeng sundalo ang estasyon ng Channel
9, na nasa hindi kalayuan ng Channel 4.

Nanumpa si Corazon Aquino bilang Pangulo ng Pilipinas sa Club Filipino, San Juan noong 25 Pebrero 1986
Maya-maya lamang ay nanumpa si Corazon Aquino bilang bagong pangulo ng Pilipinas sa isang
seremonya sa Club Filipino sa Greenhills, isang kilometro mula sa Kampo Crame. Pinasumpa si
Aquino ni Senior Associate Justice Claudio Teehankee, at pinasumpa naman si Laurel bilang
Pangalawang Pangulo ni Justice Abad Santos. Hawak ni Aurora Aquino, nanay ni Ninoy Aquino,
ang bibliang ginamit sa panunumpa ni Aquino. Kasama sa seremonya si Ramos, na na-promote
bilang Heneral, si Enrile at ang iba pang mga politiko. Nasa labas ang maraming mga taga-suporta
ni Aquino, na karamihan ay naka-dilaw bilang pagpapakita ng kanilang suporta. Matapos ang
panunumpa ni Aquino ay kumanta sila ng Bayan Ko.
Samantala, nanumpa naman si Marcos sa Malacanang Palace. Nandoon ang ilan sa kanyang mga
taga-suporta na sumisigaw ng "Marcos! Marcos! Marcos pa rin!" Ang panunumpa ay ginawa ni
Marcos sa balkonahe ng palasyo ng Malacanang na isinahimpapawid ng IBC-13 at GMA-
7.[61] Walang mga inanyayahang mga dayuhang dignitaryo ang dumalo sa seremonyang ito sa
kadahilang pangseguridad. Ang mag-asawang Marcos ay lumabas sa balkonahe sa harap ng mga
3000 loyalistang KBL na nagsisigawan kina Marcos na "Dakpin ang mga Ahas!".[70] Pagkatapos ng
panunumpa ay mabilis na umalis ang mag-asawa sa labas ng Palasyong Malacanang. Naputol ang
pagbrodkast nito noong kubkubin ng mga rebeldeng sundalo ang mga nalalabing mga estasyon.
Marami ding mga demonstrador ang nagmasa sa mga barikada sa kahabaan ng Mendiola, hindi
kalayuan mula sa Malakanyang, ngunit hinarang sila doon ng mga loyalistang mga sundalo.
Maraming mga demonstrador ang nagalit, ngunit inawat sila ng mga pari na nakiusap na huwag
maging marahas.[61]
Paglisan ng pamilya Marcos mula Pilipinas tungo sa Hawaii [baguhin | baguhin
ang batayan]
Ang Pangulong Ronald Reagan ay naglabas ng isang pagsusumamo kay Marcos na magbitiw
na: Ang mga pagtatangka na patagalin ang buhay ng kasalukuyang rehime sa pamamagitan ng
dahas ay walang kabuluhan. Ang lunas sa krisis na ito ay matatamo lamang sa pamamagitan ng
isang mapayapang paglipat sa isang bagong pamahalaan.".[52] Binasa ni Marcos ang mensahe ni
Reagan noong alas 3 ng madaling araw (oras ng Maynila) at agad na tinawagan ni Marcos ang
Senador ng Estados Unidos na si Paul Laxalt, para humingi ng payo mula kay
Reagan.[70] Iminungkahi ni Marcos kay Laxalt ang pagsasalo ng kapangyarihan kay Aquino o
manunungkulan bilang nakakatandang tagapayo ni Aquino.[52] Tumawag si Laxalt kay Marcos ng
alas singko. Tinanong ni Marcos kay Laxalt na Senador, ano sa tingin mo? Dapat na ba akong
magbitiw?".[52] Sumagot si Laxalt na "I think you should cut and cut cleanly. I think the time has
come. (Sa tingin ko dapat mo nang putulin at putulin ng malinis. Sa tingin ko dumating na ang
panahon)" na siyang kinalungkot ni Marcos. Bandang hapon, kinausap ni Marcos si Enrile para sa
kanyang ligtas na paglisan kasama ang kanyang pamilya at mga malalapit na kaalyado gaya ni
General Ver. Sa hating gabi, dinala ng U.S. Airforce HH-3E Rescue helicopter ang pamilya ni
Marcos sa Clark Airbase Pampanga mga 83 kilometrong hilaga ng Maynila bago sumakay sa mga
eroplanong US Air Force DC-9 Medivac at C-141B patungo sa Andersen Air Force Base sa Guam,
at papunta naman sa Hickam Air Force Base sa Hawaii kung saan dumating si Marcos noong 26
Pebrero 1986.[61]
Marami ang nagsisaya sa paglisan ni Marcos. Napasok na rin ng mga demonstrador ang Palasyo ng
Malakanyang, na matagal na ipinagkait sa mga ordinaryong mamamayan sa nakaraang dekada.
Maliban sa mga naganap na nakawan, marami din ang nagsilibot sa loob ng isang lugar kung saan
binago ang kasaysayan ng bansa.
Maging ang buong mundo ay nagsaya. Ayon kay Bob Simon, isang tagapagbalita ng CBS na isang
estasyon sa Amerika, ang nagsabi "We Americans like to think we taught the Filipinos democracy;
well, tonight they are teaching the world." ("Gusto naming mga Amerikano na isipin na kami ang
nagturo sa Pilipinas ng demokrasya, ngunit ngayong gabi tinuturuan nila ang buong mundo.")
Kabilang sa mga bagay na itinala ng bagong pamahalaan ng Pilipinas na naiwan ng pamilyang
Marcos sa Malacanang Palace nang lumikas ito patungo sa Hawaii ang 15 mink coat, 65 parasol,
508 mga gown, 888 handbag at 71 pares ng mga sunglass at mga 1,060 pares ng sapatos.[71] Iniulat
na nang tumakas si Marcos, natuklasan ng mga ahente ng U.S. Customs ang 24 maleta ng mga
brick na ginto at diamanteng hiyas na itinago sa mga diaper bag. Ang mga sertipiko ng gintong
bullion na nagkakahalaga ng mga bilyong dolyar ay sinasabing kasama sa mga ari-ariang personal
na dinala ni Marcos at kanyang pamilya at mga crony nang bigyan sila ng ligtas na daanan ng
administrasyong Reagan patungong Hawaii.

Kamatayan[baguhin | baguhin ang batayan]

Pagkalipas ng tatlong taon, namatay siya noong 28 Setyembre 1989 sa Honolulu, Hawaii sa edad
na 72 sa cardiac arrest matapos ng matagal na pakikipaglaban sa mga karamdaman ng bato, baga
at puso.[72]
Ang bangkay ni Marcos ay inuwi sa Pilipinas noong 1993 at nakatanghal sa isang mausoleo sa
Batac, Ilocos Norte. Hiniling ng pamilya Marcos na ilibing si Marcos sa Libingan ng mga
Bayani ngunit ito ay sinalungat ng maraming mga politiko at mga biktima ng mga karapatang
pantao ni Marcos.

Legasiya ng pamumuno ni Marcos[baguhin | baguhin ang batayan]

Sa kasalukuyan, ang pamahalaan ng Pilipinas ay nagbabayad pa rin ng interes sa mga utang
pandayuhan ng bansa na natamo noong panahon ng administrasyong Marcos hanggang sa 2025.
Nang maging Pangulo si Marcos noong 1965, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay mababa sa
dalawang bilyong dolyar. Nang mapatalsik si Marcos noong 1986, ang utang na pandayuhan ng
Pilipinas ay umabot ng 28 bilyong dolyar.[3][4] Ayon sa mga ulat, ang 33% ng mga utang pandayuhan
na katumbas ng 8 bilyong dolyar ay napunta sa bulsa ni Marcos at kanyang mga crony.[4] Noong
1975, ang 57% ng mga pamilyang Pilipino ay iniulat na mahirap.[4]
Ang isang ulat noong 2007 ng United Nations Office on Drugs and Crime at World Bank ay
nagtantiya na may halagang $US 5 bilyon hanggang $US 10 bilyon ang mga aria-ariang kinuha ni
Ferdinand Marcos mula sa bansang Pilipinas.[73] Sinasabing ang anak ni Marcos na si Irene Marcos
Araneta ay may Swiss bank account na naglamaman ng US $13.2 bilyon na ni-launder at nilipat sa
mga iba't ibang account sa mga bansang gaya ng Luxembourg, British Virgin Islands,
Liechtenstein.[74][75] Noong 8 Abril 2013, iniulat na ang anak ni Marcos na si Imee Marcos ay may
mga sikretong offshore trust at isang offshore company sa British Virgin Islands na hindi niya
idineklara sa kanyang SALN.[76]
Noong 2004, si Ferdinand Marcos ay inilagay ng Transparency International na ikalawang
pinakakurakot na pinuno sa buong mundo.[77]
Hindi kailanman kinilala o hiningan ng patawad ng mga kasapi ng pamilya Marcos ang mga
nagawang atrosidad at paglabag ng mga karapatang pantao ni Ferdinand Marcos.[78] Inangkin
ni Imelda Marcos na ang dapat humingi ng tawad ay ang pamahalaan ng Pilipinas at hindi ang
kanyang pamilya.[79] Ayon kay Human Rights (CHR) Chairperson Loretta Ann Rosales, ang
pagpapatibay ng US Court Appeals sa kasong contempt laban sa pamilya Marcos ay kabayaran
para sa "walang hiyang kayabangan" ni Bongbong at kanyang ina na hindi humingi ng tawad para
sa pagnanakaw at pagpatay noong rehime ni Marcos.[80] Ang hatol na $353.6 milyon contempt laban
sa pamilya Marcos ay para sa paglabag ng pamilya Marcos sa injunction na nagbabawal sa
kanilang ubusin ang ari-arian ng pamilya Marcos na ibabayad sa mga biktima ni Marcos.[80]
Ang mga kinatawan ng Akbayan ay naghain ng resolusyon sa Kapulungan ng mga Kinatawan ng
Pilipinas na mandatoryong ituro sa mga estudyante ang mga atrosidad ng Batas Militar ni Marcos sa
lahat ng mga antas ng edukasyon upang "bigyan ang mga tao ng lahat ng mga kasangkapan upang
matukoy ang katotohanan mula sa mga kasinungalingan". Hiniling ng Akbayan sa
Pangulong Noynoy Aquino na suportahan ang kanilang resolusyon "upang salungatin ang
agresibong kampanya [ng mga loyalista ni Marcos] na baguhin ang kasaysayan at itransporma ang
brutal na diktador sa isang mabuting pinuno."[78] Ang resolusyon ng Akbayan ay sinusuportahan ng
Commission on Human Rights (CHR), National Youth Commission (NYC), mga iba't ibang pangkat
ng kabataan at mga propesor ng kasaysayan.[78]
Isa sa pag-aangkin ng mga loyalista ni Marcos ay ang Pilipinas ay isang mayaman o napakaunlad
na bansa noong panahon ni Marcos. Gayunpaman, ito ay sinasalungat ng mga ebidensiya. Nang
mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986, ang halaga ng piso ay bumagsak ng higit sa 400
porsiyento, ang Pilipinas ay nabaon sa 28 bilyong dolyar na utang sa dayuhan, may tumaas na
implasyon at ang kahirapan at korupsiyon ay laganap.[81][82]
Inangkin ni Bongbong Marcos na kung hindi daw napatalsik ang kanyang ama sa kapangyarihan ay
naging Singapore na daw sana ang Pilipinas ngayon.[83]
Gayunpaman, ayon sa mismong unang Punong Ministro ng Singapore na si Lee Kuan Yew na
namuno sa parehong panahon ng pamumuno ni Marcos mula 1959 hanggang 1990: Ang kaibahan
[ng Pilipinas sa Singapore] ang kultura ng mga Pilipino. Ito ay isang malambot, mapagpatawad na
kultura. Sa Pilipinas lamang na ang isang pinunong tulad ni Ferdinand Marcos na nagnakaw sa
kanyang bansa sa loob ng 20 taon ay itinuturing pa rin para sa isang pambansang paglibing. Ang
hindi malaking halaga ng mga ninakaw ni Macos ay nagawang nabawi ngunit ang kanyang asawa at
mga anak ay pinayagang makabalik at lumahok sa politika. Kanilang sinuportahan ang nanalong
mga kandidato sa pangulo at kongreso gamit ang kanilang malalaking mga mapagkukunan at
muling bumalik sa politika at lipunan pagkatapos ng 1998 halalan na nagbalik kay Joseph
Estrada.[84][85]
Ayon kay Lee Kuan Yew, dahil walang nang nagpapautang na dayuhan kay Marcos pagkatapos ng
pagpatay kay Ninoy at dahil sa hindi magawang mabayaran ni Marcos ang mga interest sa $25
bilyon dolyar utang sa dayuhan ng Pilipinas, ipinadala ni Marcos ang kanyang kalihim na si Bobby
Ongpin kay Lee upang umutang ng $300-500 milyong upang mabayaran ang mga interes ng utang
ng Pilipinas. Ayon kay Lee, tumingin siya ng diretso sa mata ni Marcos at sinabing "Hindi namin
kailanman makikitang maibabalik ang salapi...Ang kailangan ay isang matatag at malusog na pinuno
at hindi mas maraming mga utang".[84] Ayon din kay Lee, sa $25 bilyong dolyar na utang ni Marcos
sa dayuhan, ang 8 bilyong dolyar ay ipinautang ng mga bangko ng Singapore.[84]

Ekonomiya ng Pilipinas sa ilalim ng pamumuno ni Marcos (1965–

1986)[baguhin | baguhin ang batayan]
Bago maluklok si Marcos bilang Pangulo noong mga 1965–1986, ang Penn World Tables ay nag-
ulat ng real na paglago sa GDP kada kapita na may aberaheng 3.5%. Sa ilalim ng rehimeng Marcos
(1965–1986), ang taunang aberaheng paglago sa GDP ay 1.4% lamang. Ayon sa ilang sanggunian,
ang taunang GDP ng Pilipinas mula 1976 hanggang 1986 ay 1.8% lamang.[86] Sa 20 taong
pamumuno ni Marcos, ang GNP kada tao ng Pilipinas ay lumago lamang mula $495 hanggang $540
na halos walang pag-usad samantalang ang GNP kada tao ng Timog Korea sa parehong panahon
ay lumago mula $330 hanggang $2,345 dahil sa naging pamumuno ni Park Chung-hee .[87] Iniulat ng
World Bank na ang Pilipinas ay isa sa pinakamayamang ekonomiya sa Asya noong mga 1950 bago
ang pagluklok ni Marcos bilang Pangulo, na ikalawa sa Hapon ngunit naging isa sa pinakamahirap
na bansa sa Asya ngayon.[88][89] Ang mga taon ng maling pangangasiwa sa ekonomiya at pababago-
bagong kondisyon sa politika noong rehimeng Marcos ang nag-ambag sa bumagal na pag-unlad ng
ekonomiya ng Pilipinas.[89] Sa ilalim ni Ferdinand Marcos nang ang ekonomiya ng Pilipinas
ay kauna-unahang nakaranas ng negatibong pag-unlad mula 1984.[90] Ang implasyon ay nasa
65%.[90] Ang opisyal na palitan ng piso-dolyar noong 1965 ay 3.90 piso kada dolyar ngunit
bumagsak sa 19.030 piso kada dolyar noong 1985.[91] Sa halip na paunlarin ang ekonomiya,
pinalawig ni Marcos ang papel ng mga renta sa ekonomiya. [92]
Ang ekonomiya ng Pilipinas ay nasadlak sa krisis pang-ekonomiya noong mga 1970 dahil sa
sinasabing paggastos ni Marcos ng mga pondong pampamahalaan sa kanyang muling pagtakbo
bilang Pangulo.[93] Dahil hindi mabayaran ng administrasyon ni Marcos ang utang pandayuhan ng
bansa, siya ay nakipag-ayos sa IMF na pabagsakin ang halaga ng piso sa ₱6.40 kada US dolyar.[93]
Noong mga 1970, ang pangkalahatang pagtaas sa mundo ng mga presyo ng hilaw na materyal ay
nakatulong sa ekonomiya. Napanatili ng pagmamanupaktura ang 6 porsiyentong rate ng paglago
noong mga huling 1960 ngunit mababa sa ekonomiya sa kabuuan. Ang pagluluwas ng mga
produkto ay lumago rin. Sa ilalim ni Marcos ang mga pagluluwas ng produktong kahoy ang isa sa
mga pangunahing iniluluwas na produkto ng bansa. Ang kaunting pansin ay binigay sa mga
epektong pangkapaligiran ng pagkakalbo ng mga kagubatan. Noong mga maagang 1980, ang
industriya ay gumuho dahil ang karamihan sa mga kagubatan ay naubos na.[94] Sa tulong ng mga
Pundasyogn Rockefeller at Ford ay dinala ni Marcos ang Rebolusyong Berde sa Pilipinas. Itinatag
ng mga pundasyong Rockeller at Ford ang International Rice Research Institute sa Los Baños,
Laguna kung saan direktor ang Amerikanong si Dr. Robert Chandler at pangunahing rice breeder
ang Amerikanong si Dr. Henry Beachell. Ang isang nalikhang uri ng bigas o kanin ni Dr. Beachell
ang IR8 na gumawa sa Pilipinas at ibang bansa sa Asya na sapat sa kanin sa mga panahong ito.
Gayunpaman, upang mapataas ang produksiyon ng kaning ito, kailangang lapatan ng mga input na
pataba at pesticide na sobrang mahal para sa mga mahihirap na magsasaka. Ang Rebolusyong
Berde ay binatikos ng ilan dahil sa nakikitang matataas na mga tubo para sa mga transnasyonal
korporasyon na nagbebenta ng mga input ngunit pangkalahatang mapanganib sa mga maliit na
magsasaka na kadalasang natutulak sa mga pagkakautang at kahirapan.[95] Dahil dito, iniulat na ang
bilang ng mga magsasakang-nangungutang na may mabuting katayuan sa ilalim ng Masagana 99
ay bumagsak sa 80,000 noong mga 1977–1978 mula 800,000 noong 1973.[96] Noong 2006, ang
mga utang ng mga magsasaka na hindi pa rin nababayaran sa ilalim ng Masagana 99 ay ₱5.5
bilyon.[97] Ang 20 porsiyento ng mga utang ay siningil pa rin sa ilalim ni Arroyo sa mga umutang na
magsasaka.[97]
Ang mga kapital na dayuhan ay inanyayahan ni Marcos na mamuhunan sa ilang mga proyektong
industriyal. Ang mga dayuhan ay inalukhan ng mga pabuyang eksempsiyon sa buwis at pribilehiyo
ng paglalabas ng kanilang mga kinita sa kanilang salaping dayuhan. Ang isa sa mga
pinakamahalagang programa pang ekonomiya ni Marcos ang Kilusang Kabuhayan at Kaunlaran na
naglalayong itaguyod ang pag-unlad sa ekonomiya ng mga barangay sa pamamagitan ng
paghikayat sa mga ito na magsagawa ng kanilang mga proyektong pangkabuhayan.
Ang pampublikong sektor ay gumampan ng mas malaking papel sa ekonomiya noong mga 1970
dahil sa paggastos ng pamahalaan sa GNP ng mga 40 porsiyento.[93] Upang suportahan ang
ekonomiya, si Marcos ay mabigat na umutang sa dayuhan.[11] Nang maging Pangulo si Marcos
noong 1965, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay mababa sa dalawang bilyong dolyar. Nang
mapatalsik si Marcos noong Pebrero 1986, ang utang na pandayuhan ng Pilipinas ay umabot ng 28
bilyong dolyar. Sa kasalukuyan, ang pamahalaan ng Pilipinas ay nagbabayad pa rin ng interes sa
mga utang pandayuhan ng bansa na natamo noong panahon ng administrasyong Marcos hanggang
sa 2025.[3] Ayon sa mga ulat, ang 33% ng mga utang pandayuhan na katumbas ng 8 bilyong dolyar
ay napunta sa bulsa ni Marcos at kanyang mga crony.[4]
Sa kabila ng agresibong mga patakarang pangungutang at paggasta ng pamahalaan ni Marcos, ang
Pilipinas ay nahuhuli sa mga iba pang bansa sa Timog Silangang Asya sa rate ng paglago ng GDP
kada capita. Ang karamihan ng utang na ito ay ginugol ni Marcos sa pagtatayo at pagpapabuti ng
imprastruktura at pagtataguyod ng turismo. Ang turismo ay tumaas na nag-ambag sa paglago ng
ekonomiya. Ang karamihan ng mga turistang ito ay mga balikbayang Pilipino na bumalik sa ilalim ng
Balikbayan Program na inilunsad noong 1973. Ang isa pang pangunahing pinagkunan ng paglago
ng ekonomiya ang mga remittance ng mga manggagawang Pilipino sa ibang bansa (OFW) na
naghanap at nakatagpo ng trabaho sa Gitnang Silangan, Singapore at Hong Kong dahil hindi
makahanap ng mga trabaho sa sariling bansa ay.[98] Ang pagluluwas ng mga manggagawang
Pilipino sa ibang bansa ay isang patakaran ni Marcos noong 1974.[99]
Inutos ni Marcos ang isang pagbawas sa mga paggasta ng pamahalaan at gumamit ng isang bahagi
ng mga naipon upang pondohan ang Sariling Sikap na isang programang pangkabuhayang kanyang
itinatag noong 1984. Gayunpaman, ang ekonomiya ng Pilipinas ay nakaranas ng isang negatibong
paglago mula 1984 at patuloy na bumagsak sa kabila ng mga pagsisikap ng administrasyon. Ang
kabiguang ito ay sanhi ng kaguluhang sibil, ang talamak na korupsiyon sa loob ng pamahalaan ni
Marcos at kawalan ng kredibilidad ni Marcos. Mismong nilihis ni Marcos ang malalaking bahagi ng
salapi ng pamahalaan para sa mga pondong pangangampanya ng kanyang partido.
Mula 1972 hanggang 1980, ang produksiyon sa agrikultura ay bumagsak ng mga 30%.[100]
Kapitalismong crony at pagtatag ng mga monopolyo [baguhin | baguhin ang
batayan]
Sa pagpapatupad ng Bagong Lipunan, kinumpiska ni Marcos ang mga negosyo ng "oligarkiyang
Tsino at Espanyol" ngunit ang mga ito ay napunta naman sa mga kasapi ng pamilya Marcos at mga
malapit na kaibigan na gumamit ritong mga pronta upang pagtataguan ng mga nakuha nila sa
korupsiyon.[2] Itinatag ni Marcos ang "kapitalismong crony" kung saan malaking nakinabang ang
kanyang mga crony ni Marcos na naging bagong oligarkiya.[27][28] Sa ilalim ng Martial Law, ginawang
pambansa o pag-aari ng pamahalaan ni Marcos ang mga pribadong malalaking korporasyon gaya
ng PLDT, PAL (Philippine Airlines), Meralco, Fortune Tobacco, San Miguel Corporation at iba pa na
naging mga pag-aari ng pamilyang Marcos.[8][29][30] Ang mga monopolyo sa ilang mga mahahalagang
industriya ay nilikha ni Marcos at inilagay sa kontrol ng kanyang mga crony gaya ng industriyang
buko sa ilalim nina Eduardo Cojuangco, Jr. at Juan Ponce Enrile, industriya ng tobacco sa ilalim
ni Lucio Tan,[101] industriya ng saging sa ilalim ni Antonio Floirendo, industriya ng asukal sa ilalim
ni Roberto Benedicto at pagmamanupaktura sa ilalim nina Herminio Disini at Ricardo
Silverio.[102] Ang pagtatag ni Marcos ng mga monopolyo ang malalang nagpalumpo sa ekonomiya ng
Pilipinas.[93] Ang mga magsasaka ng asukal at buko ay napilitan lamang magbenta ng kanilang mga
produkto sa mga monopolyong itinatag ni Marcos sa mas mababang presyo kesa sa presyong
pandaigdigan. Ang mga opiser ng militar ay inilagay ni Marcos sa lupon ng mga korporasyon at
inutos niyang kontrolin ng militar ang lahat ng mga pampublikong utilidad at media.[2]
Pagkatapos ideklara ni Marcos ang Martial law noong 1972, siya ay nangakong magpapatupad mga
repormang agrarian. Gayunpaman, ang mga reporma ng lupain na ito ay malaking nagsilbi upang
pahinain ang mga kalaban sa lupain ni Marcos at hindi paliitin ang kawalang pantay sa mga lugar
rural.[103][104]
Kahirapan at hindi pantay na sahod[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang kawalang trabaho sa bansa ay lumobo mula 6.30% noong 1972 hanggang 12.55% noong 1985.
Ang kawalang pantay sa sahod noong Martial law ay lumago dahil ang pinakamahirap na 60
porsiyento ng bansa ay kumukuha lamang ng 22.5 porsiyento ng sahod ng bansa noong 1980 na
mababa mula sa 25 porsiyento noong 1970 samantalang ang pinakamayamang 10 porsiyento ng
populasyon ay kumukuha ng mas malaking bahagi ng sahod ng bansa na 41.7 porsiyento noong
1980 na tumaas mula 37.1 porsiyento noong 1970. Ang mga trend na ito ay kasabay ng mga
akusasyon ng cronyismo sa administrasyong Marcos dahil ang administrasyon ay nahaharap sa
mga tanong ng pagpapabor sa ilang mga kompanya na malapit kay Marcos.[105] Ayon sa Family
Income and Expenditure Survey na isinagawa 1965 hanggang 1985, ang insidensiya ng kahirapan
sa Pilipinas ay tumaas mula 41 porsiyento noong 1965 hanggang 58.9 porsiyento noong
1985.[106] Ito ay maituturo sa mas mas mababang real na mga sahod pang-agrikultura at mas
mababang mga sahod para sa wala at may kasanayang mga manggagawa. Ang real na mga sahod
pang-agrikultura ay bumagsak ng mga 25 porsiyento mula sa kanilang 1961 lebel samantalang ang
mga real na sahod para sa mga wala at may kasanayang trabahador ay nabawasan ng mga 1/3 ng
kanilang 1962 lebel.

Mga paglilitis laban sa pamilya Marcos[baguhin | baguhin ang batayan]

Noong 1995, ang mga 10,000 Pilipino ay nanalo sa isang U.S. class-action lawsuit na inihain laban
sa estado ni Marcos. Sila ay ginawaran ng kabayaran sa pinsala na $1.96 bilyong dolyar ng Federal
District Court of Honolulu, Hawaii para sa mga paglabag sa karapatang pantao noong Martial
Law.[107] Ang mga kaso ay inihain ng mga biktima o mga nabubuhay nilang mga kamag-anak sa
pagpapahirap, pagpatay at mga paglaho ng mga ito.[108][109] Kabilang sa mga nanalo ang mga
pamilya ng mga biktimang sina Liliosa Hilao na ginahasa at pinahirapan at pinatay ng militar dahil sa
pagbatikos sa administrasyong Marcos at ng estudyanteng si Archimedes Trajano na pinahirapan at
pinatay ng militar sa ilalim ni Fabian Ver dahil lang sa pagtatanong kay Imee Marcos sa isang bukas
na forum noong 1977.[110][111]
Sa pag-apela ni Imelda Marcos sa hatol ng hukuman, pinagtibay ng United States Court of Appeals
for the Ninth Circuit ang hatol laban kay Marcos at pabor sa mga biktima ni Marcos. Dahil wala pang
nakukuhang pondo upang ipagkaloob sa mga biktima ang hatol, ito ay ipinagkaloob ng hukuman
mula sa mga pondo ng pamilya Marcos sa mga Swiss bank accounts sa pamamagitan ng mga
sangay sa California ng mga Swiss bank.[2] Kalaunang pumasok ang mga biktima ni Marcos sa
isang kasunduang kompromiso sa pamilya Marcos para sa 150 milyong dolyar na
settlement.[2] Noong 1995, sina PCGG chairman Gunigundo at abogado ng SELDA (Samahan ng
mga Ex-Detainees Laban sa Detensiyon at Aresto) na si Robert Swift ay lumagda sa isang
memorandum of agreement para sa isang kompromiso sa administrasyong Fidel Ramos na
tatanggap ng 100 milyong dolyar kapalit ng pagbawi ng class action na posibleng nagkakaloob sa
pamilya Marcos ng imunidad mula sa mga hinaharap na demanda laban sa kanila. Ang kasunduang
ito ay kinundena ng SELDA bilang ilegal at imoral na nagtulak kay Ramos na huwag nang lagdaan
ang kasunduan.[2] Noong Marso 1997, pinagtibay ng Kataas-taasang Hukuman ng Estados
Unidos ang desisyon ng Court of Appeals laban kay Marcos at pabor sa mga biktima ni Marcos.[2]
Inilalagay ng mga grupong Human rights ang bilang ng mga biktima ng ekstrahudisyal na
pagpatay sa ilalim ng martial law ni Marcos sa 1500 katao. Ayon as Karapatan, ang mga rekord ay
nagpapakitang ang 759 katao ay hindi boluntaryong naglaho (ang kanilang mga katawan ay hindi
kailanman natagpuan). Ayon sa historyan ng militar na si Alfred McCoy may 3,257 ekstrahudisyal na
pagpatay, 35,000 biktima ng mga pagpapahirap at 70,000 mga nabilanggo noong mga panahon ng
pamumuno ni Marcos.[112][113]

Mga nabawing kayamanan ng pamilya Marcos[baguhin | baguhin ang

batayan]
Noong 2003, idineklara ng Korte Suprema ng Pilipinas na ang anumang kayamanan ni Ferdinand
Marcos na labis sa kanyang kabuuang legal na kinita na $304,000 bilang Pangulo ng Pilipinas mula
1965 hanggang 1986 ay ipagpapalagay na kayamanang nakuha mula sa masama.[114]
Nagawang mabawi ng Presidential Commission on Good Government (PCGG) na itinatag noong
1986 ang 164 bilyong piso ($US 4 bilyong dolyar) na kinuha ni Marcos kabilang ang mga alahas
gaya ng isang 150-carat ruby at isang diamanteng tiara, mga daang milyong mga dolyar na itinago
sa mga Swiss bank account at mga prime real estate.[6][115][116]
Noong 2003, ibinalik ng pamahalaan ng Switzerland sa pamahalaan ng Pilipinas[117] ang US$684
milyon (o 8 bilyong piso) ng kayamanan ni Marcos na nakatago sa mga Swiss account.[7][11][118] Ang
salaping ito ay ibabayad sa mga biktima ni Marcos noong martial law.[119]
Noong 1968, ginamit ni Ferdinand at Imelda ang mga alias na William Saunders at Jane Ryan
upang buksan ang kanilang unang Swiss bank account sa Zurich, Switzerland, na may balanseng
$950,000 noong Marso 1968 nang ang sahod ni Marcos bilang Pangulo ng Pilipinas ay $5,600
lamang.[120]
Noong Pebrero 2014, nabawi ng pamahalaan ng Pilipinas ang higit 29 milyong dolyar o mga ₱1.3
bilyon mula sa mga natitirang salapi ni Ferdinand Marcos na nakatago sa mga mga Swiss account
sa Singapore.[114]
Hinahanap pa ng pamahalaan ng Pilipinas ang mga 150 painting ng mga tanyag na maestro at
pintor na nalikom ng pamilya Marcos na naglaho pagkatapos mapatalsik ang pamilya Marcos sa
Pilipinas noong Pebrero 1986.
Noong Enero 2014, ang dating sekretarya ni Imelda Marcos na si Vilma Bautista ay hinatulan ng
dalawa hanggang anim na taong pagkakabilanggo sa New York dahil sa pakikipagsabwatan sa
pagbebenta ng painting ni Claude Monet na Le Bassin aux Nymphéas sa London gallery sa
halagang $28 milyon.[121] Ang painting ay naglaho mula sa konsulado ng Pilipinas sa Manhattan,
New York City pagkatapos mapatalsik ang mga Marcos noong 1986.[122]
Mga inaangking pinagmulan ng kayamanan ni Marcos[baguhin | baguhin ang
batayan]
Noong 1992, inangkin ni Imelda Marcos na ang kayamanan ni Ferdinand Marcos ay mula sa Ginto
ni Yamashita[123] ngunit ito ay hindi pinaniniwalaan ng mga imbestigador. Ayon sa imbestigador na si
Minoru Fukumitsu na naglingkod sa staff ni Heneral Douglas MacArthur, nagsagawa siya ng
lubusang imbestigasyon sa ginto ni Yamashita ngunit walang siyang nahanap na ebidensiyang ito
ay umiral.[124][125] Inembistagahan ni Fukumitsu ang mga 200 Hapones na opiser at mga lalakeng
naglingkod sa ilalim ni Tomoyuki Yamashita.[124] Pinaniniwalaan ng ilan na inimbento lang ni Marcos
ang kuwento na nakamit nito ang ginto ni Yamashita upang itago ang pagnanakaw nito sa mga
reserbang ginto ng Bangko Sentral ng Pilipinas. Ayon sa pamahalaan ng Pilipinas, ang 800,000 troy
ounce ng reserbang ginto ng Bangko Sentral ng Pilipinas ay ninakaw o nilihis ni Marcos para sa
pansariling paggamit.[46] Noong 2006, inangkin naman ni Imelda na ang kayamanan ng kanyang
asawa ay mula sa pagiging gold trader nito at inangking nagkamit ito ng 7,500 tonelada ng ginto
noong mga 1950.[126] Gayunpaman, walang record ang BIR na ang pamilya Marcos ay nagdeklara o
nagbayad ng buwis sa mga inangking ari-ariang ito. Ayon naman kay Imelda noong 1998, nalikom ni
Ferdinand Marcos bilang gold trader ang 1,000 toneladang ginto habang isang "gerilya" noong
Ikalawang Digmaang Pandaigdig at nakalikom ng 4,000 toneladang ginto noong mga 1970. Inangkin
ni Imelda na bumili si Ferdinand ng ginto sa halagang 17 dolyar kada ounce at ipinagbili ito ng 31
dolyar kada ounce.[127] Ang pag-aangking ito ni Imelda ay kinutya ng mga eksperto ng ginto sa
Pilipinas at ibang bansa. Ayon sa mga eksperto ng ginto, ang 4,000 tonelada ng ginto ay
kumakatawan sa output ng ginto ng Timog Aprika sa loob ng 10 taon at sa Pilipinas sa loob ng 100
taon. Ayon sa Gobernador ng Bangko Sentral ng Pilipinas na si Gabriel C. Singson hinggil sa pag-
aangkin ni Imelda, "Magiging katatawanan lamang tayo ng buong mundo".[127]
Ferdinand Marcos – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Ferdinand Marcos
Ikasampung Pangulo ng Republika ng Pilipinas
Disyembre 30, 1965 – Pebrero 25, 1986
Mga Personal na Tala sa Buhay
Araw ng pagkasilang: Setyembre 11, 1917
Lugar na sinilangan: Sarrat, Ilocos Norte
Ama: Mariano Marcos
Ina: Josefa Edralin
Maybahay: Imelda Romualdez
Mga anak: Maria Imelda, Ferdinand, Jr. at Irene
Araw ng kamatayan: Setyembre 28, 1989
Lugar kung saan namatay: Honolulu, Hawaii
Edad nang mamatay: 72
Ferdinand-Marcos-Talambuhay-Buod-sa-Tagalog-Filipino-bilang-Pangulo-ng-Pilipinas
Edukasyon
Elementarya at Mataas na Paaralan
Paaralang Sentral ng Sarrat
Mababang Paaralan ng Shamrock sa Laoag
Mababang Paaralan ng Ermita
Mataas na Paaralan ng Pamantasan ng Pilipinas, (1933).
Kolehiyo
Malayang Sining, Pamantasan ng Pilipinas, (1936).
Batsilyer ng Abogasya, Pamantasan ng Pilipinas.
mga nagawa programaMga Nagawang Programa
Nakakuha ng pinakamataas na karangalan sa Military Science and Tactics sa buong pamantasan.
Komandante ng Batalyon, may ranggo na kadete mayor at puno ng koponan ng riple at pistola ng
Pamantasan ng Pilipinas.
Nakamit niya ang President Manuel Quezon Medal Award dahil sa kanyang Graduation Thesis.
Naakusahang nakipagsabwatan sa pagpatay kay Kinatawan Julio Nalundasan, kalaban sa pulitika
ng ama noong 1938.
Naging topnotcher sa bar examinations noong Nobyembre 1939.
Ipinagtanggol ang sarili sa kasong pagpatay sa harap ng Korte Suprema na nagpawalang-sala sa
kanya noong Nobyembre 1940.
Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nakasama sila sa Death March at
nakaranas ng hirap at sakit bilang bilanggo ng giyera sa Fort Santiago at Capas, Tarlac.
Naging tenyente rin siya na nangasiwa sa pangangalaga ng impormasyon, ika-21 sangay ng
USAFFE.
Tatlong beses nahalal na kongresista ng Ilocos Norte, (1949, 1953 at 1957).
Sa edad na 32, siya ang pinakabatang miyembro ng kapulungang minorya.
Senador (1959), ang kaunaunahang kandidato ng minorya na nanguna sa pagkasenador; pinuno ng
kapulungang minorya, pangulo ng senado (1936).
Pangulo ng Republika ng Pilipinas, (Nobyembre 1965).
Pinasikat niya ang islogang “Magiging Dakilang Muli ang Bansang ito”.
Muling nahalal para sa apat na taong panahon (1969); ang kauna-unahang muling nahalal sa
kapulungann sa kasaysayan ng Pilipinas.
Nakapagpagawa ng maraming patubig at naipalaganap sa buong bansa ang tinatawag na miracle
rice.
Ang pinakamadugong demonstrasyon ay naganap noong Enero 30, 1970 sa Mendiola Bridge.
Sinuspende niya ang Writ of Habeas Corpus noong Agosto 21, 1971 matapos bombahin ang rally
ng Liberal Party sa Plaza Miranda.
Ipinatupad ang Batas Militar at sinuspende ang 1935 Konstitusyon (Setyembre 21, 1972).
Iprinoklama niya ang 1973 Konstitusyon na naglalayong palawigin ang kanyang pamamahala
hanggang sa pagtatapos ng pag-iral ng Base Militar.
Sa panahon ng Batas Militar ay sumikat ang Bagong Lipunan.
Kauna-unahang Punong Ministro sa balangkas ng pamahalaang uring parliyamentaryo.
Nilagdaan niya ang pagpapawalang bisa ng Batas Militar noong Enero 17, 1981 sa pamamagitan ng
Proklamasyon 2045.
Muling nahalal na pangulo sa anim na taong panahon makaraang magwakas ang Batas Militar.
Tumawag ng isang snap election sa pagkapangulo noong Pebrero 7, 1986 at nanalo kay Cory
Aquino sa kabila ng malawakang dayaan at karahasan.
Pinatalsik ng makasaysayang People’s Power noong Pebrero 25, 1986.
Tumakas at napatapon sa Hawaii, U.S.A.
Ibinalik ang bangkay sa Pilipinas noong 1992.
Related posts:
Corazon Aquino – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Diosdado Macapagal – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Elpidio Quirino – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Joseph Estrada – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Sergio Osmena – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Carlos P. Garcia – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Manuel Roxas – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Manuel L. Quezon – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Ramon Magsaysay – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Fidel V. Ramos – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
YARPP
Ferdinand Marcos – Talambuhay Buod sa Tagalog/Filipino
Filed under: Literature
Comments are closed.
Si Ferdinand Edralin Marcos ay ang ika-10 Pangulo ng Republika ng Pilipinas mula 30 ng Disyembre 1965 hanggang
ika-25 ng Pebrero 1986. Siya ay isinilang noong Setyembre 11, 1917 sa Sarrat, Ilocos Norte. Si Marcos ay nag-aral sa
Maynila at nag-aral ng abugasya noong mga huling taon ng 1930 sa Unibersidad ng Maynila. Nilitis siya para sa
pagpatay sa kalaban sa pulitika ng kanyang ama noong 1933 at napatunayang nagkasala noong Nobyembre 1939.
Umapela siya sa Korte Suprema ng Pilipinas at napawalang-sala pagkalipas ng isang taon.

Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig siya ay naging isang opisyal sa armadong pwersa ng Pilipinas. Ang pag-
angkin ni Marcos na siya ay naging lider sa kilusang gerilya ng Pilipinas ay isang mahalagang kadahilanan sa kanyang
tagumpay sa pulitika, ngunit ipinahayag ng mga tala ng gobyerno ng Estados Unidos na siya ay may maliit papel o
hindi talaga bahagi sa mga gawaing kontra Hapon noong 1942-1945.

Mula 1946 hanggang 1947 si Marcos ay naging technical assistant ni Manuel Roxas, ang unang pangulo ng malayang
republika ng Pilipinas. Siya ay miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas (1949-59), ng Senado (1959-
65) at nagsilbi bilang pangulo ng Senado (1963-65). Noong 1965, si Marcos, na isang kilalang miyembro ng Liberal
Party na itinatag ni Roxas, ay tumiwalag dito matapos mabigo na makuha ang nominasyon ng kanyang partido para
sa pagka pangulo. Pagkatapos ay tumakbo siya bilang kandidato ng Nasyonalista para sa pangulo laban sa pangulo
ng Liberal, si Diosdado Macapagal. Nanalo si Marcos at itinalaga bilang pangulo noong Disyembre 30, 1965. Noong
1969 siya ay muling nahalal at naging unang pangulo ng Pilipinas na naglingkod sa ikalawang termino. Sa panahon
ng kanyang unang termino ay nagawa niyang mapabuti ang estado ng agrikultura, industriya, at edukasyon. Ngunit
ang kanyang administrasyon ay magulo dahil na rin sa dumaraming demonstrasyon at marahas na mga aktibidad ng
mga gerilya.

Noong Setyembre 21, 1972, ipinataw ni Marcos ang Batas Militar sa Pilipinas, dahil na rin sa pagkilos ng mga komunista
upang pabagsakin ang gobyerno. Ipinabilanggo ni Marcos ang mga oposisyong pulitiko at ang armadong pwersa ng
Pilipinas ay naging armado ng rehimen. Si Marcos ay binatikos ng mga lider ng simbahan at sinalungat ng mga lider
ng politika- lalo na ni Benigno Aquino, Jr., na ibinilanggo at ipiniit sa loob ng halos walong taon. Sa mga lalawigan ng
mga komunistang Maoist (Bagong Hukbong Bayan) at mga separatistang Muslim (lalo na ng Moro National Liberation
Front) nagsagawa ng mga girilyang pagkilos upang pabagsakin ang sentral na pamahalaan. Sa ilalim ng batas militar
ang pangulo ay nagtatag ng mga pambihirang kapangyarihan, kabilang ang kakayahang isuspinde ang "writ of habeas
corpus". Ipinahayag ni Marcos ang katapusan ng batas militar noong Enero 1981, ngunit patuloy siyang namamahala
sa isang awtoritarian na paraan sa pamamagitan ng iba't ibang anyo ng saligang batas. Nanalo siya sa halalan sa
bagong nalikhang poste ng pangulo noong Hunyo 1981.

Ang asawa ni Marcos mula 1954 ay si Imelda Romuáldez Marcos, isang dating beauty queen. Si Imelda ay naging
isang makapangyarihang pigura pagkatapos simulan ang martial law noong 1972. Madalas siyang mabatikos dahil sa
kanyang pagtalaga sa kanyang mga kamag-anak sa mahahalagang posisyon sa gobyerno, habang siya naman ay
gobernador ng Metropolitan Manila (1975-86) at ministro ng mga pamayanan ng tao at Ekolohiya (1979-86).

Ang mga huling taon ni Marcos sa kapangyarihan ay nasira dahil sa laganap na korapsyon sa gobyerno, ekonomiyang
hindi umuunlad, patuloy na hindi pagkakapantay-pantay sa pagitan ng mayayaman at mahihirap, at ang tuluyang
paglago ng rebolusyonaryong gerilyang komunista na aktibo sa mga rural na lugar sa iba't ibang sulok ng Pilipinas.

Noong 1983 ang kalusugan ni Marcos ay nagsimulang bumagsak, at ang mga sumasalungat sa kanyang pamamahala
ay dumami. Noong Agosto 21, 1983, bumalik sa Maynila si Benigno Aquino, Jr. upang magbigay ng alternatibo laban
kay Marcos at sa lalong lumalakas sa New Poeple's Army (NPA). Ngunit siya ay binaril at napatay sa pagbaba niya sa
eroplano. Ang pagpatay ay nakita bilang gawain ng pamahalaan at naging sanhi ng malawakang protesta laban sa
gobyerno. Isang independiyenteng komisyon na hinirang ni Marcos ang nagpatibay noong 1984 na mga matataas na
opisyal ng militar ang responsable sa pagpatay kay Aquino.

Upang muling ipahayag ang kanyang mandato, nagtawag si Marcos ng bagong halalan sa pagkapangulo. Ngunit isang
matinding kalaban sa pulitika ang lumitaw, ang biyuda ni Aquino, si Corazon Aquino, na naging kandidato ng oposisyon
para pagka presidente. Pinaniniwalaan ng marami na nakuhang talunin ni Marcos si Aquino dahil lamang sa
napakalaking pandaraya sa pagboto ng kanyang mga tagasuporta sa halalan noong Pebrero 7, 1986. Habang labis
na pinawalang-saysay sa sariling bayan at sa ibang bansa ang kanyang kahina-hinalang pagkapanalo sa eleksiyon,
mahigpit na pinananatili ni Marcos ang kanyang pagkapangulo habang nahati ang militar ng Pilipinas sa pagitan ng
mga tagasuporta niya at ng lehitimong karapatan ni Aquino sa pagkapangulo. Natapos lamang ang isang matinding
sagupaan na naganap sa pagitan ng dalawang panig noong si Marcos ay umalis sa bansa noong Pebrero 25, 1986,
sa paghimok ng Estados Unidos. Tumakas siya papuntang Hawaii, kung saan siya ay nanatili hanggang sa kanyang
kamatayan noong September 28, 1989.