العادات و المعتقدات في الأغنية الشعبية الأوراسية قراءة في المضمون والوظيفة PDF

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 12

‫األثر العدد ‪01‬‬

‫العاداث و المعتقداث في األغنيت الشعبيت األوراسيت‬


‫_ قراءة في المضمون والوظيفت _‬

‫د‪ .‬سعيدة حمزاوي‬


‫جامعت قاصدي مرباح _ ورقلت _‬

‫الهمخص‪:‬‬
‫األدة الشؼتي هو الهجبالح الخضتج والثريج تأشكبلهب الفىيج الهخىوػج الخي لن خمق الؼىبيج‬
‫الكبفيج‪ ،‬خبضج هىهب األغىيج الشؼتيج تمهجبخهب الهختبيىج‪ ،‬تختبيو الهخغيراح المشبىيج الهىخشرث في‬
‫رتوع الجزائر هو شركهب إلي غرتهبوهو شهبلهب إلي جىوتهب‪ .‬هو هذا الهىطمق خضدى هذا الهوضوع‬
‫لألغىيج الشؼتيــج تبألوراس الغرتي‪ ،‬تبشخلراء هضبهيىهب والوكوف ػمي أهـن ػبداح وهؼخلداح‬
‫األوراشي‪ ،‬الخي خخجمي في هذا الشكل األدتي‪ ،‬هحبوليو اشخىتبط أهن الوظبئف الهىوطج‬ ‫الهجخهغ‬
‫تبألغىيج الشؼتيج خبضج هىهب الوظبئف الضهىيج الهوغمج في اللـدن كبلوظيفج الطلشيج و الشحريج ‪.‬‬
‫لهذا اختؼىب الهخطط اآلخي‪:‬‬
‫‪1‬ـ خحديد الهفبهين ‪ :‬ـ خؼريف األغىيج الشؼتيج ـ خؼريف الؼبداح والهؼخلداح الشؼتيج‬
‫‪ 2‬ـ اشخلراء جهمج هو األغبىي واشخىتبط أهن ػبداح وهؼخلداح الهجخهغ األوراشي ‪.‬‬
‫األوراس الغرتي هو خالل الىهبذج‬ ‫‪3‬ـ أهن وظبئف كل ىوع هو األىواع الغىبئيج الهىخشرث في‬
‫الهدروشج ‪.‬‬

‫‪Summary:‬‬
‫‪Popular literature is a rich and virgin field by its oral artistic forms that were not‬‬
‫‪given much importance, particularly popular songs in varied dialects, in which the‬‬
‫‪linguistic variables are diverse in Algeria from east to west and from north to‬‬
‫‪south.‬‬
‫‪Basing on that the topic dealt with popular songs in western Aures region,‬‬
‫‪through checking their contents and though discovering the main habits and‬‬
‫‪conviction in that community that seems to be vehicular by this literary from, we‬‬
‫‪aimed at picking up the old function, such as the magical sect function. For that‬‬
‫‪we adapted the following outline.‬‬
‫‪1- Clarifying the concepts‬‬
‫‪- Defining the popular song‬‬
‫‪- Defining the popular habits and costumes‬‬
‫‪2- Studding some songs and picking up the main values and costumes of the‬‬
‫‪Aurasian community‬‬
‫‪3- The main functions of each form of songs speeded in western Aures‬‬
‫‪through the samples studied.‬‬

‫‪320‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫حثهنويد ّتهوعً تهضـحٕ‪ ....‬عثفؼذ ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد ؿوٓ تهرثرٖخ تهسلثفٕ ه‪ٚ‬يى‬
‫ّتهعغثرتذ‪ٌّ ،‬لوذ حنل ظدق ّأيثٌد خظّظٖثذ تهيضريـثذ تهحدتةٖد ّتهيرعغرخ ‪ ،‬ؿً‬
‫ػرٖق رظّٖر تهحٌٓ تهسلثفٖد ّت‪ٝ‬ضريثؿٖد ّت‪ٝ‬كرظثدٖد ‪ ّ ،‬أُدرٌث فنرت ضثُدت ؿوٓ يرتعل‬
‫تهرػّر ت‪ٌٛ‬شثٌٕ ؿحر ت‪ٙ‬زيٌد‪.‬‬
‫ّهيث نثً تهغٌثء إهِثيث شضـذ حَ تهػّٖر كحل ت‪ٌٛ‬شثً ‪ ،‬كودُث ُذت ت‪ٙ‬خٖر ‪ّ ،‬رنج‬
‫ؿوٓ رٌثغٖيِٖث ن‪ٞ‬يَ تهيّزًّ تهيلفٓ ‪ّ ،‬كد ؿرف ت‪ٌٛ‬شثً تهغٌثء أظّترث يٌغيد كحل أً‬
‫ِٖردٔ إهٓ تهن‪ٞ‬ى‪ ،‬فـحر حث‪ٙ‬ظّتذ تهحشٖػد ‪ ،‬ؿيث ٖضٖص فٕ ظدرٍ يً دّتفؾ تهوذخ ّت‪ٙ‬هى‬
‫(‪)0‬‬
‫ّيّٖل تهرغحد‪.‬‬
‫ٌّؼرت ‪ُٙ‬يٖد ُذت تهضنل ت‪ٙ‬دحٕ تهضـحٕ‪ ،‬أفردذ هَ ضِّد خثظد حثؿرحثرٍ ٖضيؾ‬
‫يث حًٖ تهنويد ّتهوعً ّت‪ٙ‬دتء ّتهركط ّتٗ‪ٝ‬ذ تهيّشٖلٖد‪ّ ،‬رغى ذهم ؼوذ تهدرتشثذ‬
‫تهيلديد فٕ غد تهحثج ضعٖعد يلثرٌد حثهدرتشثذ تهرٕ ؿٌٖذ حأضنثل أدحٖد ضـحٖد أخرْ‪.‬‬
‫ّأّل خػّخ ٌعّ ت‪ُٝ‬ريثى تهـويٕ حِذت تهضنل ‪ ،‬نثً حضيؾ ت‪ٙ‬غثٌٕ تهضـحٖد‬
‫ّرظٌٖفِث ‪ ،‬يٌذ أً أهف "ُردر" نرثحَ تهضِٖر" أظّتذ تهضـّج يً أغثٌِٖث‪" .‬شٌد‬
‫(‪0778‬ى‪0779-‬ى) ‪ّ ،‬كد غى فَٖ ت‪ٙ‬غثٌٕ تهرٕ ضيـِث ‪ّ ،‬رأْ أٌِث رـنس رّط تهضـج‬
‫(‪)2‬‬
‫ت‪ٙ‬هيثٌٕ ّردل ؿوَٖ أنسر يً غٖرُث يً أهّتً تهرـحٖر تهخثط‪.‬‬
‫ٌّعً ٌؤٖد "ُردر" فٕ ُذت تهرأٔ ‪ ،‬نًّ ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد رشرّعٕ يثدرِث يً‬
‫تُريثيثذ تهضـج‪ ،‬ؿثدترَ ّيـرلدترَ ‪ّ ،‬نل يث ٖضنل أشثشٖثذ ذهم تهيضريؾ‪.‬‬
‫ّؿوٓ ُذت ت‪ٙ‬شثس ‪ ،‬شٌشرلرا يضيّؿد يً ت‪ٙ‬غثٌٕ تهضـحٖد حث‪ّٙ‬رتس تهغرحٕ ‪،‬‬
‫هيـرفد ػحٖـد تهـثدتذ ّتهيـرلدتذ تهرٕ رعِّٖث ‪ّّ ،‬ؼٖفرِث ت‪ٙ‬ظوٖد‪ّ ،‬كحل أً ٌظل ‪ٛ‬سثرخ‬
‫ُذٍ ت‪ٛ‬ضنثهٖد ‪ٌ ،‬لف ّكفد يّضزخ ؿٌد حـع تهيفثُٖى تهرٕ ‪ ٝ‬حد يٌِث فٕ ُذت تهيلثى ُّٕ‪:‬‬
‫ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد ‪ ،‬تهـثدتذ‪ّ ،‬تهيـرلدتذ‪.‬‬
‫إً تهغٌثء يً تهظّذ‪ ،‬يث ػرج حَ‪ ،‬كثل عيٖد حً سّر‪:‬‬
‫(‪)3‬‬
‫فظٖعث ّهى رفغر حيٌػلِث فيث‪.‬‬ ‫ؿضحذ هِث أً ٖنًّ غٌثؤُث‬
‫أيث تهضـحٕ فِٕ ظفد يً نويد "ضـج" ّرـٌٕ فٕ تهوغد يث رلشيذ فَٖ تهلحثةل ‪،‬‬
‫ّضيـِث ضـّج ّحثهرثهٕ فِٕ رأخذ ت‪ٙ‬يد ننل ‪ّ ،‬ؼل يظػوظ "تهضـحٕ" فٕ ضيٖؾ ت‪ٙ‬ضنثل‬
‫ت‪ٙ‬دحٖد تهضـحٖد ‪ ،‬يظػوعث ٌٖؼر إهَٖ حثزدرتء ‪ ،‬هظٖلث دتةيث حنل يث ُّ دٌٕء ّرخٖط ـ‬
‫حثهيفِّى تهضـحٕ – رغى أً تهيـٌٓ ت‪ٙ‬ظوٕ هويظػوظ ؿنس ذهم ريثيث ‪ ،‬فِّ ٖـٌٕ‬
‫"يضيّؽ تهٌثس فٕ ت‪ٙ‬يد ؿوٓ تخر‪ٞ‬ف ػّتةفِى ّدرضثرِى ّتٌريثءترِى ‪ ،‬فث‪ٙ‬ظل فَٖ‬
‫يأخّذ ؿً تهرلشٖى ت‪ٝ‬ضريثؿٕ هوـرج ت‪ٙ‬كديًٖ تهذٔ نثً ٖحدأ حث‪ٙ‬شرخ ّرشيٓ ؿٌدُى‬
‫تهر ُػ أّ تهفظٖود ّعًٖ ٌٖغى ؿدد يٌِى إهٓ حـغَ ٖنًّّ تهـضٖرخ ‪ّ ،‬يً تهـضثةر ٖنًّّ‬

‫‪321‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫تهفخذ ّيً ت‪ٙ‬فخثذ رنًّ تهحػً ‪ّ ،‬تهحػًّ رنًّّ تهـيثرخ ّيً تهـيثرخ رلّى تهلحٖود‬
‫(‪)4‬‬
‫ّيضيّؿد تهلحثةل ُٕ تهضـج‪.‬‬
‫ّيً تهيِى أً ٌضٖر إهٓ أً تهشثعد ت‪ٙ‬دحٖد تهـرحٖد ‪ ،‬هى رـرف يظػوظ ت‪ٙ‬غٌٖد‬
‫تهضـحٖد إ‪ ٝ‬عدٖسث ‪ ،‬حـد أً ررضى ؿً تهيظػوظ ت‪ٙ‬هيثٌٕ (‪ )Volkleid‬تهذٔ كديَ (ُردر)‬
‫(‪)5‬‬
‫‪ ،‬هٖرحٌثٍ فٕ ت‪ٙ‬خٖر‪ ،‬تهحثعسًّ ّٖررضيٍّ إهٓ يخروف تهوغثذ ‪ ،‬هٖدل ؿوٓ ت‪ٙ‬غٌٖد‬
‫تهضـحٖد‪.‬‬
‫ّت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد ‪ ُٕ" ، Folksong‬رـحٖر ٖرٖظ هٌث رظّر ضـج رحٌٓ أغٌٖد‬
‫نرحِث‪ ،‬فوعٌِث ّأدتُث أعد أحٌثةَ ‪ّ ،‬يث نثً حلثؤُث تهيرّرتز ضفّٖث ‪ّ ،‬تهرـدٖ‪ٞ‬ذ (أّ‬
‫تهرعّٖرتذ) تهضـرٖد ّتهوعٌٖد ‪،‬إ‪ ٝ‬تؿررتفث حأٌِث ررضثّز تهزيً ت‪ّٙ‬ل تهذٔ أٌرضذ فَٖ إهٓ‬
‫(‪)6‬‬
‫ٖـٌٕ أٌِث ريوم حذّر رضددُث‪ّ ،‬رأكويِث يؾ ت‪ٙ‬ضٖثل تهيرـثكحد‪.‬‬ ‫زيً آخر‪.‬‬
‫ّإذت نثٌذ ت‪ٙ‬غٌٖد نويد ّهعٌث ‪ ،‬فئً تهـثدخ تهضـحٖد ييثرشد ‪ ،‬فِٕ ؼثُرخ أشثشٖد‬
‫يً ؼّتُر تهعٖثخ ت‪ٝ‬ضريثؿٖد ّت‪ٌٛ‬شثٌٖد ‪ ُّٕ ،‬علٖلد أظٖود يً علثةق تهّضّد‬
‫ت‪ٝ‬ضريثؿٕ ررـرع هـيوٖد رغٖر دتةى‪ ،‬ررضدد حرضدد تهعٖثخ ت‪ٝ‬ضريثؿٖد ّتشريرترُث ‪ ،‬رؤدٔ‬
‫(‪)7‬‬
‫فٕ نل ػّر يً أػّتر تهيضريؾ ّؼٖفد ّرضحؾ عثضثذ يوعد‪.‬‬
‫ّرردتخل تهـثدخ ّتهيـرلد تهضـحٕ – غثهحث‪ ًٙ -‬يؾ نل ؿثدخ رحرز يـرلد ضـحٕ‬
‫يـًٖ ‪ُ ،‬ذت ت‪ٙ‬خٖر تهذٔ ٖؼل خحٖب تهظدّر‪ٖ ،‬خرير فِٖث ‪ ،‬هٖرضنل فٕ ظّر يرحثٌٖد ‪،‬‬
‫(‪)8‬‬
‫يحثهغ فِٖث أّ يخففد ‪ٖ ،‬وـج فِٖث تهخٖثل تهفردٔ دّرٍ هٖـػِٖث ػثحـث خثظث‪.‬‬
‫رـد تهـثدخ ّتهيـرلد ‪ ،‬يرضـًٖ أشثشًٖ فٕ رضنٖل يثدخ ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد حث‪ّٙ‬رتس‬
‫تهغرحٕ‪ ،‬يشريدخ يٌِيث ضل يّتغٖـِث ‪ ،‬هذهم ؼل ُذت تهضنل يرآخ ظثدكد هلٖى تهيضريؾ‬
‫ّؿثدترَ ّأفنثرٍ دًّ رزٖٖف ‪ّ ،‬هـوَ تهشحج تهذٔ ضـل تهذتنرخ تهضـحٖد رعرفؼ حيخروف‬
‫ت‪ٌّٙ‬تؽ تهغٌثةٖد ‪ ،‬يٌذ زيً حـٖد‪ّ ،‬ؼوذ ررددُث ّررفثخر حِث‪ ،‬رغى تٌلغثء يٌثشحثرِث‬
‫ت‪ٙ‬ظوٖد (نث‪ٙ‬غٌٖد تهسّرٖد يس‪.)ٞ‬‬
‫ّيً أُى ت‪ٌّٙ‬تؽ تهغٌثةٖد تهيٌرضرخ حث‪ّٙ‬رتس تهغرحٕ ت‪ٙ‬غٌٖد تهسّرٖد ّأغثٌٕ‬
‫ت‪ٙ‬فرتط (تهخرثً‪ ،‬تهزّتش) ‪ ،‬أغثٌٕ تشردرتر تهيػر ‪ ،‬ت‪ٙ‬غثٌٕ تهدٌٖٖد ّغٖرُث ‪ّ ،‬كد تخررٌث‬
‫يٌِث يث ٌٖثشج يّغّؿٌث‪.‬‬
‫ّيً تهضدٖر حثهذنر أً أغوج ُذٍ ت‪ٙ‬غثٌٕ ؿرٖلد ضدت رـّد إهٓ يث كحل ت‪ٝ‬شرـيثر‬
‫تهفرٌشٕ حنسٖر ‪ُّ ،‬ذت ٖـٌٕ نذهم ؿرتكد تهـثدتذ ّتهيـرلدتذ تهرٕ رعِّٖث حًٖ ػٖثرِث‪،‬فلد‬
‫عثفؼ أُل ت‪ّٙ‬رتس ؿوٓ ؿثدترِى ّكدشُّث أٖيث رلدٖس عٖز ٖعٌِّٖث يؾ نل يٌثشحد شثرخ‬
‫‪ّ ،‬هى ٖرخوّت ؿٌِث أّ ٖشرحدهُّث حأخرْ ‪ ،‬رغى شٖثشد تهـٌف ّتهفرٌشد تهرٕ عثّهذ فرٌشث‬
‫رنرٖشِث‪،‬إحثً تعر‪ٞ‬هِث هوضزتةر ‪.‬‬

‫‪322‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫ّأّهٓ ُذٍ تهـثدتذ تهرٕ ريشم حِث أُل ت‪ّٙ‬رتس إهٓ تهّٖى ‪ :‬ؿثدخ كط تهضـر‪،‬‬
‫تهرٕ ٌـسر ؿوِٖث يثسود فٕ ت‪ٙ‬غثٌٕ تهضـحٖد ت‪ّٙ‬رتشٖد ‪ُ ّ ،‬ذٍ إعدْ ت‪ٙ‬غٌٖثذ تهرٕ رظّر‬
‫روم تهـثدخ ‪:‬‬
‫حضثٍ تهٌحٕ كف ‪ ٝ ،‬حِرج‬ ‫َٖث ٌْحٕ حَدِ أُّرَكّلْ‬
‫حوّل ضـرم هٌلظَ دتةرٖث‬ ‫شَثهخَسِ أَنٌَْدََّرِ‬
‫رشرِل ت‪ٙ‬غٌٖد حثهيٌثدتخ ؿوٓ تهٌحٕ – ظوٓ تهلل ؿوَٖ ّشوى‪ -‬رحرنث حَ ‪ ،‬عرٓ ٖسحذ‬
‫تهظحٕ فٕ ينثٌَ هلط ضـرٍ ‪ ُّٕ ،‬ؿثدخ ؿرٖلد ضدت ‪ ،‬ؿرف حِث أُل ت‪ّٙ‬رتس ‪ ،‬أًٖ‬
‫رـًٖ ؿوٓ أُل تهظحٕ رخظٖط تهّٖى ت‪ّٙ‬ل يً ت‪ٝ‬عرفثل هِذٍ تهـثدخ ‪ ،‬فٖرّهٓ أؿٖثً‬
‫تهلحٖود أّ تهـثةود (تهيشًٌّ يٌِى)‪ ،‬كط ضـر تهظحٕ ‪ّ ،‬حثهيلثحل رردد تهٌشّخ ت‪ٙ‬غٌٖد‬
‫تهشثحلد يرتذ يرنررخ إهٓ غثٖد إٌِثء تهـيوٖد‪.‬‬
‫ّرغى تهرػّر تهذٔ ّظل إهَٖ تهيضريؾ فٕ تهّكذ تهعثهٕ ‪ ،‬حثؿرحثر رّفر‬
‫ظثهٌّثذ تهع‪ٞ‬كد تهـظرٖد ‪ ،‬إ‪ ٝ‬أً شنثً ت‪ّٙ‬رتس ‪ ،‬ؼوّت يعثفؼًٖ ؿوٓ ُذٍ تهـثدخ‬
‫هشًٌٖ ؿدٖدخ ‪ ،‬عرٓ ّإً نثٌذ رلثى فٕ أعثًٖٖ نسٖرخ حػرٖلد ريزٖد ‪ ،‬أًٖ ٖؤخذ تهػفل يً‬
‫كحل ذهم تهّٖى إهٓ تهع‪ٞ‬ق‪ّٖ ،‬رى ت‪ٛ‬ؿدتد هّٖى كط تهضـر‪ ،‬رنرٖشث هوـثدخ ‪ ٝ-‬غٖر‪-‬‬
‫ّهّ رضـٌث إهٓ تهـظّر تهلدٖيد ‪ ،‬هّضدٌثُث يً تهػلّس تهلدٖيد ‪ ،‬رـّد إهٓ‬
‫تهـظر تهعضرٔ تهعدٖز ‪ ،‬عٖز ررظف حػثحـِث تهشعرٔ ‪ ،‬أًٖ نثٌذ فنرخ تهعضرٔ فدتء‬
‫تهٌفس ه٘هِد أّ تهنٌِد أّ تهشعرخ ‪ ،‬تهذًٖ ٌّٖحًّ ؿٌِث‪ ،‬فـوٓ تهرغى يً رعّل تٗهِد فٕ‬
‫ُذت تهـظر إهٓ آهِد ٌحثرٖد‪ ،‬ؼوذ تهػلّس تهدٌٖٖد يعرفؼد حثهيؼثُر تهعّٖتٌٖد ‪ ،‬تهرٕ‬
‫ريٖزذ حِث ػلّس تهـظر تهعضرٔ تهلدٖى ‪ٝ ،‬شٖيث حثهٌشحد ه‪ٞ‬كررتً حثٗهِد تهرٕ هِث يؼِر‬
‫(‪)90‬‬
‫عّٖتٌٕ‪.‬‬
‫ّكد سحذ ؿً تهيضريـثذ تهلدٖيد ‪ ،‬أٌِث نثٌذ رخضٓ ؿوٓ ضخظٖد تهظغثر يً‬
‫خثظد فٕ فررخ ت‪ٌٝ‬رلثل يً تهػفّهد إهٓ‬ ‫ت‪ٌِٖٝ‬ثر‪ ،‬ؿٌد إكدتيِى ؿوٓ ظـثج تهعٖثخ‬
‫تهرضّهد ّتهٌغص ‪ ،‬هذهم نثٌذ رفرع ؿوِٖى ٌّؿث يً ت‪ٝ‬ؿرحثرتذ تهلثشٖد ‪ ،‬هورأند يً‬
‫تشرـدتدُى ؿوٓ تهرعيل ّتهظحر‪ ،‬هِذت ٖرّضج ؿوٓ تهٌثضب أً ٖفدٔ ٌفشَ نأً رلظف‬
‫(‪)09‬‬
‫أشٌثٌَ ‪ ،‬أّ ٖخرً فٕ ُذٍ تهيٌثشحد أّ ٖلط ضـرٍ‪.‬‬
‫ُّذت ٖـٌٕ أً ت‪ٙ‬غٌٖد رـحر ؿً ّؼٖفد ػلّشٖد كدٖيد ‪ ،‬ؿرفذ ؿٌد ضـّج يخروفد‬
‫‪ ،‬نثٌذ ريثرس ُذت تهػلس نّشٖود هفدتء تهػفل ‪ّ ،‬يؾ يرّر تهزيً ‪ ،‬فلد تهػلس ّؼٖفرَ‬
‫ت‪ٙ‬ظوٖد ‪ ،‬هٖرعّل إهٓ يضرد ؿثدخ ‪ٖ ،‬عِٖٖث ت‪ّٙ‬رتشًّٖ فٕ يسل ُذٍ تهيٌثشحثذ‪.‬‬

‫‪323‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫إغثفد إهٓ ؿثدخ كط تهضـر ‪ٌ ،‬ـسر ؿوٓ ؿثدتذ أخرْ فٕ أغثٌٕ تهخرثً ‪ ،‬نـثدخ‬
‫روحٖس تهػفل‪ ّ ،‬يً حًٖ ت‪ٙ‬غثٌٕ ت‪ّٙ‬رتشٖد تهرٕ رظّر هٌث ؿثدتذ روحٖس تهػفل ّرعغٖرٍ‬
‫هعفل خرثٌَ ‪ ،‬أغٌٖد رلّل‪:‬‬

‫أخٕ ضٌثط عيثى‬ ‫ً َّتذْحِٖرِ‬


‫أُّيَث ذَتفَرِ ِ‬
‫خورَ فغد ريضٕ‬ ‫عَشِحَخْذْ ذَتزِرَفْ َٖلُّّرِ‬
‫ٖثرحٕ تعفؼ أحثٍ‬ ‫أَرَحٕ عَفؼَثسِ حَثحَثسِ‬
‫ّأػل فٕ ؿيرٍ نسٖرت‬ ‫ػَِّ‪َٝ‬سِ ذ‪ -‬هَـِيَر ‪َ ٝ‬حثَسِ‬
‫رردد ُذٍ ت‪ٙ‬غٌٖد‪ -‬ؿٌد روحٖس تهػفل هحثس تهخرثً –ت‪ٙ‬حٖع تهوًّ‪ -‬فٖضحٌَِّ‬
‫حضٌثعٕ عيثى‪ٖ ،‬رحخرر فٕ خفد ّرضثكد ‪ ،‬نأٌَ فغد ركرتكد‪.‬‬
‫ّيً تهسثحذ ؿً ت‪ٙ‬يثزٖغ ؿيّيث ّهـِى حيـدً تهفغد ‪ّ ،‬رفغٖوَ فٕ أعثًٖٖ نسٖرخ‬
‫ؿً تهذُج‪ ،‬عٖز ٖـرلدًّ أً هَ تهلدرخ ؿوٓ درء تهـًٖ ّتهعشد ؿً ظثعحَ‪ ،‬هذت ٖضحًِّ‬
‫تهػفل حثهفغد‪.‬‬
‫ّكد ؿرف يٌذ تهلدى ترخثذ يسل ُذٍ تهيـثدً ‪ ،‬يثدخ هرـثّٖذ تهشعر ‪ّ ،‬ؼوذ ؿثهلد‬
‫فٕ ذًُ ت‪ٌٛ‬شثً تهضـحٕ ردعث يً تهزيً ‪ّ ،‬يـٌٓ ُذت أً يـدً تهفغد نثً أشثشث ذّ‬
‫ّؼٖفد شعرٖد ‪ ،‬رريسل فٕ ػرد ت‪ٙ‬رّتط تهضرٖرخ ‪ّ ،‬تعرفؼ حذتذ تهّؼٖفد إهٓ تهّٖى ‪ ،‬نيث‬
‫رردد أغٌٖد أخرْ‪ ،‬حـد إنيثل روحٖس تهػفل‪ّ -‬رعغٖرٍ هوخرثً رلّل نويثرِث‪:‬‬
‫أخٕ حوحثس تهعيثى‬ ‫ً َّتذْحٖرِ‬
‫أٌّيَث سَنَحِرًِٖ ِ‬
‫حًٖ أسرنثحًٖ‬ ‫ضَثرِ أَسْرَنَثحًِٖ‬

‫رّؼف ت‪ٙ‬غٌٖد ٌفس تهّظف تهذٔ رد فٕ ت‪ٙ‬غٌٖد تهشثحلد ‪ ُّّ ،‬رضحَٖ تهػفل‬
‫حثهعيثى‪ٖ ،‬ضوس ؿوٓ يلـد تهٌشٖص ‪ّ ،‬هـل رّؼٖف ت‪ٙ‬غٌٖد هيلـد تهٌشٖص ‪ٖ ،‬سٖر رشثؤهٌث ؿً‬
‫يغزتٍ تهعلٖلٕ ‪ ،‬خثظد ّأً تهػفل تهيخرً ‪ ٝ‬ؿ‪ٞ‬كد هَ حثهيٌشص أّ أدّترَ ‪ّ ،‬هنً ؿٌديث‬
‫ٌـرف أً يً حًٖ تهظٌثؿثذ تهرٕ تخرط حِث تهـظر تهعضرٔ تهعدٖز ‪ّ ،‬تخروػذ يٌذ‬
‫يٌضةِث ‪ ،‬حـلثةد ّػلّس شعرٖد‪ :‬تهٌشٖص عٖز تكررٌذ نثفد أدّترَ ّأدّتذ تهغزل ‪ ،‬فٕ‬
‫أذُثً تهٌثس حـّتيل كد رشخر هوخٖر أّ ‪ٛ‬عدتز ت‪ٙ‬ذْ ه٘خرًٖ‪ّ ،‬ت‪ٙ‬ذْ فٕ ُذٍ تهعثهد ‪ٝ‬‬
‫ٖـٌٕ ؿٌٖٕ تهعشّد فعشج ‪ ،‬حل ٖـٌٕ ت‪ٙ‬سر تهشعرٔ تهشٖب تهذٔ كد ٖررنَ تهـثيل فٕ‬
‫(‪)00‬‬
‫ضرتء ؿلدٍ هـلد تهلػـد تهٌشٖضٖد‪ُّ ،‬نذت ٖرغظ هٌث أً تهّؼٖفد ت‪ٙ‬ظوٖد تهرٕ‬ ‫ٌشضَ‪.‬‬
‫رغيٌرِث ت‪ٙ‬غٌٖد ُٕ ّؼٖفد شعرٖد يرـولد حلدرخ تهٌشٖص ‪ ،‬حنل أدّترَ ضوج تهخٖر ّدفؾ‬
‫تهضر ‪.‬‬

‫‪324‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫هذت رظّر ت‪ٙ‬غٌٖد تهػفل ضثهشث ؿوٓ يلـد تهيٌشص ‪ ،‬عفثؼث ؿوٓ كدرترَ ؿوٓ‬
‫ت‪ٛ‬خظثج ّعيثٖد رضّهرَ ّرعلٖلث هفـل ت‪ٌٛ‬ضثج ‪ّ ،‬تهغثٖد يً ُذت تهضوّس ُّ رعظٌَٖ‬
‫يً ت‪ٙ‬ذْ حيخروف أضنثهَ ‪.‬‬
‫ّ‪ٌٖ ٝ‬عظر ذنر تهيٌشص ّأدّترَ فٕ أغثٌٕ تهخرثً فعشج ‪ ،‬حل ٌضدٍ نذهم‬
‫عثغرت فٕ أغثٌٕ تهزّتش ‪ ،‬عٖز رردد ت‪ٙ‬غٌٖد تهرثهٖد أسٌثء روحٖس تهـرٖس‪:‬‬
‫تهفرٓ ذّ تهضـر تهػّٖل‬ ‫شّضَـِحُّجِ‬
‫أَُِ ُِّٖٔ ُ‬
‫ٖرردٔ حرٌّشث رفٖـث‬ ‫ٖٖرَعِ أَؿِ‪ َِّٞ‬هَنْ ُحّجِ‬
‫نى كثشذ أيَ‬ ‫أَُزِرَت ٖيَّثسِ ذ‪ -‬هَغْوُّجِ‬
‫ٌدؿّ تهلل أً ٖـّغِث‬ ‫ٌَػْوَجِ رَحٕ أَذ‪ٌُّ -‬جِ‬
‫ٖعدد تهٌط ػحٖـد تهيثدخ تهرٕ ظٌؾ يٌِث تهحرٌّس تهذٔ ٖرردَٖ تهـرٖس ّٖى دخورَ‬
‫‪ ُّّ ،‬حرٌّس يظٌّؽ يً خّٖػ تهعرٖر‪ُ ،‬ذت تهٌّؽ تهذٔ ٖـد يً أفخر ت‪ٌّٙ‬تؽ ّأضّدُث‬
‫‪ّ ،‬أظـحِث ٌشضث‪.‬‬
‫ّخّٖػ تهعرٖر يً تهخّٖػ تهرٕ تؿريدرِث ت‪ٙ‬شعثر تهضـحٖد ‪ٛ‬ؿدتد رـثّٖذ ‪،‬‬
‫ّّظفثذ شعرٖد هورـحٖر ؿً أعضحد هظٖثٌد يً ٖوحشِث يً أذْ ت‪ٙ‬ؿيثل تهشعرٖد ‪،‬‬
‫فث‪ٙ‬عضح د غيثً حأً تهـيل تهشعرٔ خثل يً تهغرر هيً ٖشرخديَ حـدُث فٕ يٌثفـَ‬
‫(‪)01‬‬
‫تهخثظد‪.‬‬
‫ٌّشرٌرص يً ُذت أً حرٌّس تهعرٖر تهذٔ ٖرردَٖ تهـرٖس ّٖى دخورَ‪ٖ ،‬عفؼَ يً‬
‫نل شّء‪ّٖ ،‬نشحَ ييٖزتذ خثظد ّرفردت يوعّؼث‪.‬‬
‫ّهّ ؿدٌث ‪ٙ‬غثٌٕ تهخرثً‪ٌ ،‬ـسر ؿوٓ أغثً رتةـد ررتفق ؿيوٖد تهخرثً‪ ،‬رلّل‬
‫نويثرِث‪:‬‬
‫ػِر ٖث هيػِر‬
‫ظظ هٖدٖم‬
‫‪ ٝ‬رضرط أّهٖدٔ‬
‫ٖث ترعى ّتهدٖم‬
‫ّيً تهيـرّف ؿً شنثً ت‪ّٙ‬رتس تهغرحٕ‪ ،‬رفغٖوِى إريثى ؿيوٖد تهخرثً فٕ تهحٖذ‬
‫ؿوٓ يرأْ تهضيٖؾ إهٓ زيً كرٖج – ّهنً ُذت تهريشم حدأ ٖر‪ٞ‬ضٓ ضٖةث فضٖةث‪.‬‬
‫ررى ؿيوٖد تهخرثً فٕ ت‪ّٙ‬رتس – ؿوٓ غٖر تهـثدخ – فٕ يٌثػق أخرْ يً‬
‫تهضزتةر‪ ،‬حػرٖلد رّعٕ حلدى ُذٍ تهػلّس ّؿرتكرِث ‪ ،‬أًٖ ٖلّى ضيؾ يً تهٌشّخ حثهخرّش‬
‫يً تهحٖذ ‪ ،‬يرضِثذ إهٓ إعدْ ت‪ٙ‬رتغٕ تهلرٖحد ‪ّ ،‬كد عيوذ إعدتًُ كظـد حِث حـع‬
‫عحثذ تهعوّْ ‪ ،‬يغػثخ حليثص أشّد‪ّٖ ،‬ي‪ٌِٚ‬ث حثهررتج ًُّ ٖرددً‪:‬‬

‫‪325‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫حشى تهلل‬
‫ّهلل‬
‫شحلٌث‬
‫رشّل تهلل‬
‫ّٖـدً حـدُث إهٓ تهحٖذ‪ ،‬أًٖ ٖرى رخرًٖ تهػفل فّق روم تهلظـد‪ ،‬تهرٕ ٖـدً حِث‬
‫يرخ أخرْ‪ ،‬حـد رضِث حلوٖل يً تهيوظ ّتهشنر‪ ،‬إهٓ ٌفس تهينثً‪ ،‬تهذٔ أعغر يٌَ تهررتج‬
‫أّل يرخ ّكد غػذ حليثص أخغر‪ّٖ ،‬رددً حـدُث ت‪ٙ‬غٌٖد‪:‬‬
‫ػٖضٌث هعضر ّتهررتج‬
‫ضحٌث تهيثل ّ تهرضث‪ٝ‬‬
‫إً تهرّعد يؾ تهػحٖـد ‪ّ ،‬تهريثزش يؾ ؿٌثظرُث ‪ ،‬شيد حثرزخ فٕ ت‪ٙ‬غٌٖد‬
‫ت‪ّٙ‬رتشٖد ‪ ،‬عٖز رظّر ُذٍ ت‪ٙ‬غٌٖد ريٕ تهعضر ّتهررتج ّتهـّدخ حثهيثل ّتهرضثل ‪،‬‬
‫إٖعثء حثهؼفر حثهخظّحد ‪ّ ،‬رعلق فـل ت‪ٌٛ‬ضثج‪ ،‬حـد أً فدْ تهظحٕ ٌفشَ حلوٖل يً ديَ‬
‫ّهعيَ ٗهِد ت‪ٙ‬رع‪ ،‬تهرٕ حثهيلثحل رغيً هَ تهخظّحد ّنسرخ تهٌشل ‪ّٖ ،‬ـحر تهٌط‬
‫تهشثحق‪ -‬فٕ علٖلد ت‪ٙ‬يرـ ؿً ٌّؽ تهفدٖثذ تهيخففد ‪ ،‬تهيرفرؿد ؿً تهفدٖثذ تهحضرٖد ‪،‬‬
‫ت‪ٙ‬نسر رـلٖدت ‪ّ ،‬تهرٕ تٌرضرذ فٕ تهـظر تهعضرٔ تهعدٖز‪.‬‬
‫إً تهيحدؽ تهضـحٕ تشرّعٓ يً ؿثدتذ ّيـرلدتذ شنثً ت‪ّٙ‬رتس ‪ ،‬هج تُريثيثرِى‬
‫ّتٌضغث‪ٝ‬رِى‪ ،‬فٌضظ فٕ رظد نل يث ٖضنل حٌٖرِى تهفنرٖد ّتهسلثفٖد ّت‪ٝ‬ضريثؿٖد ‪ّٖ ،‬ـنس‬
‫هٌث ٌفس تهٌط ‪ ،‬رلدٖس شنثً ت‪ّٙ‬رتس ت‪ٙ‬رع ّإشلثػ نل يث ٖرـوق حِث ؿوٓ عٖثرِى‬
‫تهخثظد ّت‪ٝ‬ضريثؿٖد ‪ ،‬فِى ٖضشدًّ فنرخ خظّحد ت‪ٌٛ‬شثً ‪ ،‬تٌػ‪ٞ‬كث يً خظّحد‬
‫ت‪ٙ‬رع‪ ،‬فلد يسوّت ؿيوٖد تهحذر ّتهغرس ّرِّٖد ت‪ٙ‬رع كحل ُذت ّذتم ‪ ،‬حنل عذتفٖرُث ‪،‬‬
‫ّشثّّت حٌِٖث ّٖحً ؿيوٖد ت‪ٛ‬خظثج هدْ تهػفل تهيخرً ؿوٓ تهضنل تهرثهٕ ‪:‬‬
‫تهيرعود ت‪ّٙ‬هٓ‪ :‬رِّٖد ت‪ٙ‬رع ّرِٖةرِث هوحذر ‪ ،‬ريسوِث ذُثج تهٌشّخ هضوج‬
‫تهررتج ّررم روم تهركـد ررِّْ إهٓ أً ٖـدً إهٓ ذتذ تهينثً ‪ٛ‬ؿثدخ تهررتج ‪ّ ،‬رلثحوِث‬
‫فررخ خرثً تهػفل إهٓ غثٖد حوّغَ‪.‬‬
‫تهيرعود تهسثٌٖد‪ :‬رريسل فٕ تهحذر ّرلثحوِث تهـّدخ حثهررتج تهييزّش حلػرتذ يً دى‬
‫تهػفل ّهعيَ‪ ّ ،‬دفٌَ‪.‬‬
‫تهيرعود تهسثهسد‪ ُّٕ :‬ت‪ٌٛ‬حثذ أّ تهخظّحد‪ّ ،‬رريسل فٕ رردٖد تهٌشّخ ه‪ٚ‬غٌٖد‬
‫تهشثحلد‪ ،‬إؿ‪ٌٞ‬ث هرعلق فـل تهخظّحد هدْ تهظحٕ‪.‬‬

‫‪326‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫ّيً ريّز تهػحٖـد نذهم ‪ّ ،‬تهرٕ ّؼفرِث ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد ت‪ّٙ‬رتشٖد "ت‪ٙ‬ضضثر"‪،‬‬
‫فثهيحدؽ تهضـحٕ ٌٖعّ يٌعٓ تهرّيثٌشًٖٖ فٕ تشرـثٌرَ حنل يث ٖيسل تهػحٖـد ‪ّ ،‬هنً‬
‫حأشوّج أّرتشٕ يريٖز‪.‬‬
‫ٖضِز شنثً ت‪ّٙ‬رتس ضضٖرخ ظغٖرخ رشيٓ "تهحثٌدّ" هوظحٕ كحل خرثٌَ ‪ّٖ ،‬يوؤًّ‬
‫فرّؿِث‪ ،‬حأٌّتؽ نسٖرخ يً تهعوّٖثذ ّتهفّتنَ ّرزًٖ حأهّتً زتُٖد ‪ّ ،‬رِدْ هوظحٕ تهذٔ‬
‫ٖظحظ تهيثهم تهّعٖد هِث‪ٖ ّٝ ،‬عق هغٖرٍ أً ٖويشِث أّ ٖلػف يً سيثرُث ‪:‬‬
‫رلّل ت‪ٙ‬غٌٖد‪:‬‬
‫ضيثل شٖدرٕ ٖوّط‬ ‫‪ ََٝٝ‬دتَ تهزٌَٖد آهفْضَرِ‪.‬‬
‫نثهفضر‬
‫تهيٌِةًّ عغرّت‬ ‫إحٌُّْدَتًٌِّ أُّشٌٖدِ‬
‫رضٖر ت‪ٙ‬غٌٖد غيٌٖث إهٓ ضضٖرخ "تهحثٌدّ"‪ ،‬تهرٕ أعٖػذ حلدتشد ‪ ٝ‬يسٖل هِث ‪ ،‬عٖز‬
‫ٖيٌؾ تهظحٕ فٕ تهّٖى ت‪ّٙ‬ل يً ت‪ٙ‬نل يً ضضررَ ‪ ُّٕ ،‬فٕ تهعلٖلٖد رريز هوـرّس‬
‫ت‪ٛ‬هِٖد ‪ ،‬تهرٕ ‪ ٝ‬رنريل حدٌِّث ؿيوٖد ت‪ٛ‬خظثج ‪ ،‬نيث رريز روم تهعوّْ تهيـولد فٕ‬
‫ضذّؿِث إهٓ تهسيثر أّ تهٌشل‪.‬‬
‫ّييث نثً شثةدت فٕ كحثةل إفرٖلٖث ‪ّ ،‬فٕ أضزتء يً أّرّحث أً تهـ‪ٞ‬كد حًٖ‬
‫تهضٌشًٖ ‪ٖ ،‬ينً أً رشرخدى ه‪ٜ‬شرتؽ حٌيّ تهٌحثذ ‪ ،‬نيث كد رضشد ُذٍ تهـثدخ ( ضضرخ‬
‫تهحثٌدّ) ؿثدخ ّتشـد ت‪ٌٝ‬رضثر حًٖ ت‪ٙ‬يى تهيرعغرخ تهلدٖيد ‪ّ ،‬تهرٕ ررـوق حزّتش تٗهِد ‪،‬‬
‫(‪)00‬‬
‫‪ ،‬ييث‬ ‫شّتء يً ريثسٖل أّ نثةٌثذ حضرٖد ‪ ُّٕ ،‬ؿثدخ يّرّسد ؿً تهحدتةًٖٖ يً ت‪ٙ‬يى‪.‬‬
‫ٖدل ؿوٓ أً ضضٖرخ " تهحثٌدّ" ‪ ،‬ريسل ؿرّس تهػفل ‪ ،‬هذت ٖيٌؾ هيشِث أّ ت‪ٙ‬نل يً سيثرُث‬
‫ّتهرٕ رريز إهٓ ؿفرِث ‪ّ ،‬نسرخ ٌشوِث‪.‬‬
‫ُّنذت ٖؼِر ضوٖث ‪ ،‬نٖف أً تهفرد ت‪ّٙ‬رتشٕ ‪ ،‬تشريد تهنسٖر يً ريّز ؿثدترَ‬
‫ّيـرلدترَ يً تهػحٖـد تهرٕ ٖعٖث فِٖث ‪ّ ،‬تهرٕ رـّد إهٓ زيً حـٖد ‪ ،‬زيً خضٕ فَٖ‬
‫ت‪ٌٛ‬شثً تهضفثف ّتهيضثؿد ‪ ،‬فرتط ٖفنر فٕ ٌّؽ يً تهفدٖثذ إرغثء ٗهِد تهخظّحد أّ‬
‫(‪)01‬‬
‫تٗهِد تهرٕ ررشحج فٕ ّفرخ تهعثظ‪ٞ‬ذ تهزرتؿٖد‪.‬‬
‫إهٓ ضثٌج ُذت تهٌّؽ يً غٌثء ت‪ٙ‬فرتط ‪ٌ ،‬ضد أغثٌٕ تهزّتش ‪ ،‬تهرٕ ررظد ضيٖؾ‬
‫ؿثدتذ تهزّتش ت‪ّٙ‬ترشٕ ‪ ،‬حأدق رفثظٖوِث ّيً حٌِٖث أغٌٖد رردد فٕ يسل ُذٍ تهيٌثشحثذ‪،‬‬
‫رـحٖرت ؿً تهفرط ّتهغحػد‪:‬‬

‫‪327‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫يحثرم يحثرم‬ ‫يَحِ ُرّمِ يحَ ُرّمِ‬


‫يحثرم تهـرس‬ ‫يَحِ ُرّمِ ته ُـرِسِ‬
‫أػوق تهحثرّد‬ ‫ُّٖسثَ تهحَثرُّدِ‬
‫حخرػّص يً تهٌعثس‬ ‫شّكَرِػَثسِ أٌْعَثسِ‬
‫ُ‬
‫يحثرم يحثرم‬ ‫م يحَرُّمِ‬
‫َيحِرُّ ِ‬
‫يحثرم تهـرس‬ ‫م تهـُرِسِ‬
‫َيحِرُّ ِ‬
‫أػوق تهحثرّد‬ ‫ُّٖسَث تهحَثرُّ ِد‬
‫حخرػّص يً تهٌعثس‬ ‫س‬
‫س أٌْعَث ِ‬
‫شُّكَرِػَث ِ‬
‫‪ٖ ٝ‬خوّ تهـرس ت‪ّٙ‬رتشٕ يً ػولثذ تهحثرّد أحدت ‪ّ ،‬زغثرٖد تهٌشّخ ّغرحثذ‬
‫تهدف ‪ُّ ،‬ذٍ ت‪ٙ‬غٌٖد رحثرم تهـرس ‪ّ ،‬رضٖد حظّذ تهحثرّد ‪ّ ،‬خرتػٖضَ تهٌعثشٖد‪ّ .‬كد‬
‫ٖؤدٔ ظّذ تهحثرّد ّؼٖفد تضريثؿٖد ‪ ،‬رريسل فٕ نٌَّ إؿ‪ٌٞ‬ث هّضّد ؿرس ‪ّ ،‬حثهرثهٕ‬
‫فِّ حيسثحد دؿّخ ضيثؿٖد هوـرص هعغّرٍ ‪ ،‬أيث ؿً يـدً تهٌعثس تهذٔ ّؼفرَ ت‪ٙ‬غٌٖد‬
‫تهضـحٖد ‪ ،‬فحثهرأنٖد هَ د‪ٝ‬هد أخرْ غٖر تهّظف ‪ٌ ،‬شرضفِث يً خ‪ٞ‬ل تهـّدخ إهٓ ػحٖـد ُذت‬
‫تهيـدً‪.‬‬
‫تهٌعثس يً أكدى تهيـثدً تهرٕ رى تشرخدتيِث فٕ يخروف ت‪ٙ‬دّتذ‪ ،‬إذ ٖرضؾ ؼِّرٍ‬
‫(‪)01‬‬
‫‪ّ ،‬كد رعدز ضٖيس فرٖزر ؿٌَ ‪ ،‬فذنر أً ت‪ٙ‬رّتط‬ ‫إهٓ آخر تهـظر تهعضرٔ تهعدٖز‪.‬‬
‫تهضرٖرخ ‪ ،‬رفزؽ يً ظوٖل تهٌعثس(‪ .)01‬أٔ أً ت‪ٙ‬غٌٖد تهشثحلد ‪ ،‬رـحر ؿً ّؼٖفد ػلّشٖد‬
‫كدٖيد هيـدً تهٌعثس ‪ ،‬رريسل فٕ ػرد ت‪ٙ‬رّتط تهضرٖرخ ؿً تهـرٖس أّ تهـرّس‪،‬‬
‫ّرعظٌِٖيث يً نل ينرٍّ أّ أذْ شعرٔ‪.‬‬
‫أيث تهـرّس فلد عؼٖذ حثُريثى تهيغٌٕ تهضـحٕ ‪ ،‬فرظد نل يث ٖرـوق حعفل‬
‫ؿرشِث‪ّ ،‬هـل تهيغٌٖد تيرأخ‪ ،‬هذت أّهرِث يسل ُذٍ تهـٌثٖد ‪ ،‬عٖز رظّر هٌث ػرٖلد روحٖس‬
‫تهـرّس‪(:‬ضحد تهـرّس‪ ،‬تهعوٕ ّتهيضُّرتذ‪ ،‬تهعذتء) ّنذهم رعٌٖد (تهٖدًٖ‪ّ ،‬تهلديًٖ‪).‬‬
‫يً ؿثدتذ روحٖس تهـرّس حث‪ّٙ‬رتس تهغرحٕ ‪ ،‬أً رلّى إعدْ ؿيثذ تهـرٖس ‪،‬‬
‫حيشثؿدخ ؿضّز أخرْ يً تهلرٖحثذ‪ ،‬حخوؾ تهي‪ٞ‬حس تهدتخوٖد هوـرّس‪ّ ،‬روحٖشِث ييث‬
‫أعغرٍ تهـرٖس ‪ٖ ًُّ ،‬رددً‪:‬‬
‫أهحشّت شٖدرٕ‬ ‫شِرِغِيِرَثسِ إِ‪ََٝٝ‬‬
‫يحثرم تهوحثس‬ ‫ذَ تيِحثَرَمِ أَهْحَثسِ‪.‬‬
‫ّكد تررحػذ ُذٍ تهـثدخ حثؿرلثد ضـحٕ‪ٖ ،‬ريسل فٕ إحػثل أٔ يعثّهد يً تهـرّس‬
‫فٕ شعر تهـرٖس‪ ،‬عرٓ ‪ٖ ٝ‬رفػً إً نثٌذ ؿذرتء أى ‪ ، ٝ‬هذت ٖعرط أُل تهـرٖس‬
‫رضرٖدُث يً نل ي‪ٞ‬حشِث خثظد تهدتخوٖد يٌِث تهرٕ ٖـرلد أٌِث كد رشرـيل هوشعر‪.‬‬

‫‪328‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫نيث رردد أغٌٖد أخرْ حِذٍ تهيٌثشحد رلّل نويثرِث‪:‬‬


‫ػفود ظغٖرخ‬
‫ٖثهٕ ‪ٝ‬حشد ضدٖدت‬
‫أػفود رريرؾ‬
‫خوٕ تهوحشد ررلػؾ‪.‬‬
‫إً أُى ّؼٖفد رؤدِٖث يسل ُذٍ ت‪ٙ‬غثٌٕ ‪ ،‬أٌِث رظّر هٌث تؿرلثدتذ رتشخد فٕ‬
‫أذُثً تهٌثس ‪ ُّٕ ،‬إٖيثٌِى تهيػوق حثهشعر ّآسثرٍ تهشوحٖد ؿوٓ ؿلّهِى ‪ّ ،‬حثهرثهٕ أخذ‬
‫تعرٖثػثرِى كحل ّكّؿَ ‪ّ ،‬يً ضِد أخرْ رلدٖشِى هلٖيد تضريثؿٖد رريسل فٕ ؿذرٖد تهفرثخ‬
‫‪ ،‬أّ حث‪ٙ‬عرْ تهرأند يٌِث‪ ،‬حنل تهشحل‪.‬‬
‫ّرردد أغٌٖد أخرْ ؿٌد روحٖس تهيرأخ تهعوٕ ّتهذُج‪ ،‬رلّل نويثرِث‪:‬‬
‫ٖث ػفود ظغٖرخ‬
‫دترذ تهيلٖثس‬
‫ٌرِ‪ّٞ‬ت فِٖث‬
‫هخٖثر تهٌثس‪.‬‬
‫ّرحدأ ت‪ٙ‬غٌٖد حٌفس تهيلػؾ تهّترد فٕ ت‪ٙ‬غٌٖد تهشثحلد‪ ،‬يؤندخ ؿوٓ ظغر تهـرّس‪ ،‬تهرٕ‬
‫رـد يفخرخ حثهٌشحد ‪ُٙ‬ل تهـرٖس‪ ،‬أيث ؿٌد روحٖشِث تهعذتء‪ ،‬فرغٌٕ‪:‬‬
‫أَّٖرِ غَثرِ ق‪ -‬ترِنَثسِ‬
‫َٖشَّىِ ٌٌَْرؾِ ُِٖيُّرَت‬
‫حيـٌٓ غـٕ كديم فٕ تهعذتء ‪ ،‬حم ٌضّل تهحودتً‪ّٖ ،‬ؼِر يً ُذٍ تهـثدتذ‪ ،‬كٖيد تهيرأخ‬
‫فٕ يضريؾ ت‪ّٙ‬رتس ‪ ،‬أًٖ ٖعرفل حِث ّرعثػ حـٌثٖد فثةلد فٕ يسل ُذٍ تهيٌثشحثذ ‪ّ ،‬فٕ‬
‫هٖود تهعٌثء‪ ،‬رعٌٕ إعدْ تهيشٌثذ ٖدٔ تهـرّس ّكديِٖث ‪ٖ ًُّ ،‬رددً‪:‬‬
‫عٌٕ عٌد أحٖم‬ ‫أَّٖر هعٌِِٕ ٌحَثحثَىِ‬
‫فٕ عٖثرم ّعٖثخ إخّرم‬ ‫ذِ‪ -‬هعََٖثسٌََّى ذتٖسْيَثىِ‬
‫أيث عٌثء تهلديًٖ فرردد ت‪ٙ‬غٌٖد تهرثهٖد‪:‬‬
‫رحػذ تهعٌّثء‬ ‫ٖيَّكَّثشِدِ تهعٌَِٕ‬
‫فٕ كديٕ شٖدرٕ‬ ‫ذَقْ‪ٌُّ -‬رَتزِ أَ‪.ََٝٝ‬‬
‫ّررضوٓ أنسر كٖيد ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد ‪ّ ،‬دّرُث تهفـثل فٕ رلّٖى تهشوّم ت‪ٌٛ‬شثٌٕ أّ‬
‫تهفردٔ ‪ ،‬فٕ يسل روم تهّظثٖث تهرٕ ٖررنِث ذّٔ تهرضثرج تهعٖثرٖد ‪ّ ،‬تهذًٖ أدرنّت فوشفد‬

‫‪329‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫تهعٖثخ ّأحـثدُث‪ّ ،‬خثظد أشرترُث‪ّ.‬إذت نثٌذ تهّظٖد غثهحث يث رنًّ يً ت‪ٙ‬ج ‪ٙ‬حٌثةَ‪ ،‬أّ‬
‫يً ت‪ٙ‬ى ‪ٙ‬حٌثةِث أّ غٖرُيث ‪ٌ ،‬ضدُث فٕ ُذٍ ت‪ٙ‬غٌٖد تهضـحٖد ررد يً إٌشثً عنٖى إهٓ‬
‫تهضحثج‪ ،‬تشرضيؾ فوشفد عٖثرَ فٕ حغؾ نويثذ‪ ،‬رعيل تهنسٖر يً تهيـثٌٕ‪:‬‬
‫أٌّظٖنى ٖث ضحثً‬
‫سوز يشثٖل فٕ تهدٌٖث‬
‫تهوحشد ّرنّج تهخٖل‬
‫ّتهرنـد فٕ تهيدٌٖد‬
‫ّٖظٕ ُذت تهعنٖى تهضحثج حس‪ٞ‬سد يشثةل ُثيد فٕ تهدٌٖث ‪ :ُّٕ ،‬ت‪ٝ‬ؿرٌثء حثهٌِدتى ‪،‬‬
‫رنّج تهخٖل حيـٌٓ تهفرّشٖد ‪ّ ،‬أخٖرت تهعص (تهظ‪ٞ‬خ فٕ تهيدٌٖد تهيٌّرخ) ‪ ُّٕ ،‬دؿّخ‬
‫غيٌٖد إهٓ ت‪ٝ‬ؿردتل ّتهّشػٖد فٕ يـثهضد ت‪ٙ‬يّر تهدٌّٖٖد ‪ّ ،‬ت‪ٝ‬حرـثد ؿً تهرـظج‬
‫ّتهرضدد ‪ ،‬فِٕ ّظٖد رضيؾ حًٖ تهدٌٖث ّتٗخرخ ‪ ،‬دًّ إفرتػ ّرفرٖػ‪.‬‬
‫أيث يً أغثٌٕ تشردرتر تهيػر‪ٌ ،‬ـسر ؿوٓ أغٌٖد كدٖيد رلّل نويثرِث‪:‬‬
‫تهيغرفد حًٖ تهّدٖثً‬ ‫آغٌَْضَث ضَثرِ إغَزِرَتًِ‬
‫ٖثرحٕ إٌٌث غثيةًّ‬ ‫ٖثَ رَحٕ ٌفُّذْ أَيَثًِ‬
‫ٖخثػج ُذت تهٌط إهَ تهيػر ‪ّٖ ،‬ـويَ أً تهـرّس "آغٌضث" حًٖ تهّدٖثً ‪،‬‬
‫فوٖرلحوِث يٌِى ‪ّٖ ،‬ضّد ؿوِٖى حثهيثء ّتهغٖز ‪ّ ،‬يٌَ فث‪ٙ‬غٌٖد رظّر ػلشث دٌٖٖث كدٖيث‪،‬‬
‫ٖريسل فٕ ٌّؽ آخر يً تهفدٖثذ ‪ ،‬يرفرؽ ؿً تهفدٖثذ تٗديٖد تهرٕ نثٌذ رذحظ ّرغرق فٕ‬
‫تهّدٖثً أّ تهٌِر(‪ّ ، )01‬رعّهذ تهـرّس تٗديٖد يؾ تهّكذ إهٓ ؿرّس خضحٖد ‪ٖ ،‬ظٌـِث‬
‫ت‪ٌٛ‬شثً هُّٖى حِث تٗهِد ‪ ،‬حأٌِث فرثخ ؿذرتء علٖلٖد‪.‬‬
‫ّعفود حّغٌضد رّترسٌثُث ؿً تهػلّس ت‪ٙ‬ظوٖد تهلدٖيد ‪ٝ ،‬شردرتر تهيػر تهرٕ‬
‫نثٌذ رلثى يً أضل يخثػحد إهَ تهيػر آٌزتر‪ ،‬ػوحث هوغٖز ّتهيثء ‪ ،‬يلثحل ؿرّس ضيٖود ‪،‬‬
‫ّحيرّر تهزيً رغٖرذ تهيـػٖثذ تهفنرٖد ّت‪ٝ‬ضريثؿٖد ّتهسلثفٖد هوٌثس ‪ ،‬فحدأذ ررعّل ُذٍ‬
‫تهػلّس ؿً تهضنل ت‪ٙ‬ظوٕ‪ ،‬هرأخذ ضن‪ ٞ‬ضدٖدت أكل عدخ‪.‬‬
‫خرثيث ٌلّل إٌِث ؿٌٖد يً أغثٌٕ ت‪ّٙ‬رتس ت‪ٙ‬ضى ‪ ،‬تهرٕ عفؼذ فٕ ت‪ٙ‬ذُثً‬
‫ّتهظدّر‪ ،‬فرغى يث تٌدسر يٌِث يثزتهذ رظثرؽ فنرخ ت‪ٝ‬شرةظثل ّت‪ٝ‬شرغٌثء ؿً نل كدٖى‬
‫‪ّ ،‬رضدّ حِث ت‪ٙ‬هعثً فٕ يخروف تهيٌثشحثذ ت‪ٝ‬ضريثؿٖد ّرعيل حًٖ نويثرِث ؿثدتذ‬
‫ّيـرلدتذ ت‪ّٙ‬رتشًٖٖ ‪ّ ،‬رٌلل حظدق ػحٖـد ُذت تهيضريؾ‪ّ ،‬أُى خظّظٖثرَ ‪ ،‬هذت رعرثش‬
‫إهٓ ؿٌثٖد خثظد رريسل فٕ ضيـِث ّدرتشرِث ‪ّ ،‬نذهم غٌثةَ يً كحل تهيغًٌٖ‪ ،‬دًّ رغٖٖر‬
‫فٕ نويثرِث أّ هعٌِث ‪ٌِٙ ،‬ث يً تهررتز تهغٌثةٕ تهضزتةرٔ تهيريٖز‪ّ ،‬تهذٔ يً تهيفرّع‬
‫أً ٖعفؼ حأيثٌد‪.‬‬

‫‪330‬‬
‫األثر العدد ‪01‬‬

‫اإلحبالح‪:‬‬
‫‪ - 1‬اًظز‪ً :‬وز سزدبى‪ -‬أغبًٌُب الشعبُت فٍ الضفت الغزبُت هي األردى‪ -‬هٌشىراث دائزة الثقبفت‬
‫والفٌىى ‪ ،‬وسارة الثقبفت واإلعالم ‪ ،‬ط‪ ،1‬عوبى ‪1967 ،‬م ‪ ،‬ص‪.265‬‬
‫‪ - 2‬اًظز‪ :‬أدوذ علٍ هزسٍ‪ -‬األدة الشعبٍ وفٌىًه – هكتبت الشببة ‪ ،‬هطببع الهُئت الوصزَت‬
‫العبهت للكتبة ‪ ،‬وسارة الثقبفت الجوبهُزَت‪( ،‬د‪.‬تب‪ ،).‬ص‪.107‬‬
‫‪ - 3‬اًظز‪ :‬ابي هٌظىر – لسبى للعزة‪ -‬هبدة غ ى أ‪ ،‬ج ‪ ،15‬ص‪139‬‬
‫‪ - 4‬اًظز‪ :‬أبٍ عوز أدوذ بي هذوذ بي عبذ ربه األًذلسٍ‪-‬العقذ الفزَذ ـ دار الكتبة العزبٍ‪ ،‬بُزوث‪،‬‬
‫لبٌبى‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪45‬‬
‫‪ - 5‬اًظز‪ :‬إبزاهُن سكٍ خىرشُذ – األغٌُت الشعبُت فٍ الوسزح الغٌبئٍ – الهُئت الوصزَت العبهت‬
‫للكتبة ‪ ،‬هكتبت األسزة ‪2000 ،‬م ‪ ،‬ص ‪12‬‬
‫‪ - 6‬اًظز‪ :‬هىقع إلكتزوًٍ ‪ /www.Alrightalh.com‬خبلذ الشُخ – األغٌُت الشعبُت‪ -‬هفهىم‬
‫واصطالدب – ‪2006/08/25‬م‬
‫‪ - 7‬هذوذ الجىهزٌ‪ -‬علن الفىلكىر – األسس الٌظزَت والوٌهجُت ـ ج‪ ،1‬ط‪ ،4‬دار الوعبرف‪،‬‬
‫‪1981‬م‪ ،‬ص ‪106‬‬
‫‪ - 8‬اًظز‪ :‬الوزجع السببق‪ ،‬ص ‪100‬‬
‫‪ - 9‬اًظز‪ :‬سعذ الخبدم – الفي الشعبٍ والوعتقذاث السذزَت – هكتبت الٌهضت الوصزَت‪ ،‬الوجلس‬
‫األعلً لزعبَت الفٌىى واِداة والعلىم االجتوبعُت‪( .‬د‪.‬تب)‪ ،‬ص ‪35‬‬
‫‪ -10‬اًظز‪ :‬الوزجع ًفسه ‪ ،‬ص ‪36-35‬‬
‫‪ -11‬اًظز‪ :‬الوزجع السببق ‪ ،‬ص‪50‬‬
‫‪ -12‬اًظز‪ :‬الوزجع السببق ‪ ،‬ص‪50‬‬
‫‪ -13‬اًظز‪ :‬جُوس فزَشر – الغصي الذهبٍ – تز‪ :‬أدوذ أبى سَذ‪ ،‬الهُئت الوصزَت العبهت للكتبة‪،‬‬
‫هكتبت األسزة ‪ ،‬ههزجبى القزاءة للجوُع ‪2000 ،‬م ‪ ،‬ص ‪41-40‬‬
‫‪ -14‬اًظز‪ :‬سعذ الخبدم – الفي الشعبٍ والوعتقذاث السذزَت‪ ...‬ص‪32‬‬
‫‪ - 15‬اًظز‪ :‬الوزجع ًفسه‪ ،‬ص‪73‬‬
‫‪ - 16‬اًظز‪ :‬جُوس فزَشر – الفىلكلىر فٍ العهذ القذَن‪ -‬تز ‪ً :‬بُلت إبزاهُن – الهُئت الوصزَت‬
‫العبهت للكتبة ‪ ،‬ج‪1974 ، 2‬م‪ ،‬ص ‪.822‬‬

‫‪ - 17‬اًظز‪ :‬هذوذ الصغُز غبًن – الوالهخ الببكزة للفكز الىثٌٍ فٍ شوبل إفزَقُب – دار الهذي‪،‬‬
‫عُي هلُلت‪ ،‬الجشائز (د‪.‬تب) ص ‪ً -13‬قال عي‪:‬‬
‫‪Génévois Henri. Un Rite d’obtention de pluie (La Fiancée d’Anzar dans‬‬
‫‪actes du deuxième Congrès international d’études des cultures de la‬‬
‫‪méditerranée occidentale S.N.E.D Alger 1987. p 393.‬‬

‫‪331‬‬

You might also like