KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“

54

KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA

PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
(utvrđivanje poreski priznatih rashoda
kamate u Obrascu OK)
Korekcija rashoda po osnovu kamate „van dohvata ruke“ sprovodi se od strane obveznika koji su u bilan-
su uspeha za 2014. godinu priznavali rashode kamata i pripadajućih troškova po osnovu zajmova i kredita
dobijenih od povezanih lica u smislu člana 59. Zakona o porezu na dobit pravnih lica (u nastavku teksta:
Zakon), nezavisno od toga iz koje godine potiču ugovori o kreditu i zajmu.

Obračun rashoda kamate u skladu sa principom „van dohvata ruke“ sprovodi se već nekoliko godina,
ali prilikom svakog sastavljanja poreskog bilansa iznova se aktuelizuju (sporna) pitanja, imajući u vidu
da obračun nije jednostavan. U tom smislu, u ovom tekstu dajemo detaljna objašnjenja koja treba da
olakšaju razumevanje svrhe korekcije rashoda kamate, ali i da omoguće operativno utvrđivanje korekcije
rashoda kamate u skladu sa principom „van dohvata ruke“.

1. DVA NIVOA KOREKCIJE

Za utvrđivanje konačnog iznosa poreski priznatih rashoda kamata po osnovu tran-
sakcija sa povezanim licima, obveznik sprovodi dva nivoa korekcije:

ǩ p
 rvi nivo korekcije, koji se vrši u Obrascu OK, ima za cilj da utvrdi iznos kamate
i pripadajućih troškova na kredit, odnosno zajam do visine četvorostruke vredno-
sti sopstvenog kapitala (odnosno desetostruke, za banke i davaoce finansijskog
lizinga);

ǩ d
 rugi nivo korekcije, za koji nije propisan poseban obrazac, već se sprovodi izra-
čunavanjem kamate „van dohvata ruke“ i iskazivanjem odgovarajućih podataka
u poreskom bilansu, ima za cilj da iznos kamate do visine propisanog limita (iz
prethodne tačke) uporedi sa kamatom koja bi se dobila primenom tržišnih ka-
matnih stopa (manji od ova dva iznosa priznaje se u poreskom bilansu).

Kao rezultat prve korekcije, utvrdiće se da li kod konkretnog obveznika postoji tzv.
utanjena kapitalizacija. Ukoliko postoji (slučaj kada je koeficijent na rednom broju
10. Obrasca OK manji od 1), to znači da se jedan deo rashoda kamate uopšte ne
priznaje u poreskom bilansu nezavisno od toga da li je ugovorena kamatna stopa u
skladu sa principom „van dohvata ruke“. Preostali deo rashoda kamate testira se u
okviru drugog nivoa korekcije, kako bi se utvrdilo da li je u skladu sa principom „van
dohvata ruke“.

U suprotnom, ako je koeficijent na rednom broju 10. Obrasca OK veći od 1, utanjena

kapitalizacija ne postoji, ali to ne znači da će se ukupan rashod kamate priznati u

poreskom bilansu, već to zavisi od toga da li je taj
rashod u skladu sa principom „van dohvata ruke“,
što se utvrđuje u okviru drugog nivoa korekcije.
Prvi nivo korekcije sprovodi se obavezno, od strane
svih obveznika koji su priznavali rashode kamate po
osnovu transakcija sa povezanim licima, dok drugi
nivo korekcije može i da izostane, ali samo u sluča-
ju obveznika koji imaju negativan kapital, odnosno
gubitak iznad visine kapitala (detaljnije u tački 9.3.).
Naime, kod ovih obveznika rashod kamate po osnovu
transakcija sa povezanim licima uopšte se ne prizna-
je, nezavisno od toga da li je kamatna stopa u skladu
sa principom „van dohvata ruke“, pa to nije potrebno
ni utvrđivati.
2. IZNOS KAMATE I PRIPADAJUĆIH
TROŠKOVA DO VISINE PROPISANE
VREDNOSTI SOPSTVENOG KAPITALA
Prema članu 62. Zakona, kod duga prema poverio-
cu sa statusom povezanog lica iz člana 59. ovog za-
kona, poreskom obvezniku, izuzev banci i davocima
finansijskog lizinga, kao rashod u poreskom bilansu
priznaje se iznos kamate i pripadajućih troškova na
zajam, odnosno kredit do visine četvorostruke vred-
nosti obveznikovog sopstvenog kapitala. Za banke
i davaoce finansijskog lizinga, limit je desetostruki
iznos obveznikovog sopstvenog kapitala.
Suština citirane odredbe je da se četvorostruka,
odnosno desetostruka vrednost obveznikovog
sopstvenog kapitala odnosi na iznos zajma, odno-
sno kredita, a ne na iznos rashoda kamate. Da-
kle, smisao citirane odredbe je da se kao rashod
u poreskom bilansu, priznaje iznos kamate i pri-
padajućih troškova na kredit, odnosno zajam odo-
bren do visine propisane vrednosti obveznikovog
sopstvenog kapitala. Rashod kamate koji se od-
nosi na deo kredita, odnosno zajma od povezanih
lica koji je iznad propisane vrednosti sopstvenog
kapitala, ne priznaje se kao rashod u poreskom
bilansu.
Prema tome, obveznik najpre treba da utvrdi četvoro-
struku, odnosno desetostruku vrednost sopstvenog
kapitala (u Obrascu OK na način koji je propisan Pra-
vilnikom o poreskom bilansu) koju će, zatim, upore-
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
55
diti sa prosečnim stanjem kredita, odnosno zajmova
odobrenih od strane povezanih lica. Rashod kama-
te i pripadajućih troškova, po osnovu kredita koji je
do visine četvorostruke vrednosti sopstvenog kapi-
tala, biće priznat kao rashod i u poreskom bilansu.
Ukoliko je kredit od povezanih lica odobren u iznosu
koji prelazi propisanu vrednost sopstvenog kapitala,
kamata na taj deo kredita neće biti priznata u pore-
skom bilansu tekuće godine, ali ni narednih godina
(ne postoji mogućnost prenošenja nepriznatog dela
kamate na teret dobiti iz budućih perioda).
3. ZAJAM, KREDIT I DEPOZIT
Korekcija rashoda kamate po osnovu transakcija sa
povezanim licima odnosi se na ugovore o zajmu, kre-
ditu i depozitu. Naime, odredbom člana 60. stav 2.
Zakona, propisano je da je, u svom poreskom bilan-
su, obveznik dužan da posebno prikaže kamatu na
osnovu depozita, zajma, odnosno kredita do nivoa
propisanog odredbama člana 62. Zakona. Međutim,
u odredbi člana 62. stav 1. Zakona, navodi se samo
iznos kamata i pripadajućih troškova po osnovu zaj-
ma i kredita, a ne i depozita.
U skladu sa tim, prema našem mišljenju, za potrebe
utvrđivanja (ne)postojanja utanjene kapitalizacije u
Obrascu OK, uzima se u obzir samo kamata po osno-
vu kredita i zajmova, ali ne i kamata po osnovu oro-
čenih i drugih depozita. Dakle, obveznik koji priznaje
rashode kamate na oročene i druge depozite pove-
zanog lica, nema obavezu uključivanja te kamate u
obračun koji se vrši u Obrascu OK.
Međutim, rashodi kamate po osnovu depozita po-
vezanih lica, imaju karakter rashoda po osnovu
transfernih cena u smislu člana 59. stav 1. Zakona,
koji treba da budu obuhvaćeni u izveštaju o tran-
sfernim cenama. Naime, prema toj odredbi, tran-
sfernom cenom smatra se cena nastala u vezi sa
transakcijama sredstvima ili stvaranjem obaveza
među povezanim licima. U skladu sa tim, banka i
ostala lica koja primaju depozite povezanih lica i
po tom osnovu obračunavaju kamatu, dužna su da
iskažu rashod po osnovu kamate na oročene de-
pozite povezanih lica na rednom broju 44. Obrasca
PB 1 (ili rednom broju 45 u slučaju kada se podnosi
izveštaj o transfernim cenama u skraćenom obli-
ku), na kojem se iskazuju obračunati troškovi po
osnovu transfernih cena (osim kamata na kredite
i zajmove).

56
DEPOZIT KAO NOVČANO
POTRAŽIVANJE
Prema članu 2. stav 8. Zakona o bankama,
depozit ima značenje utvrđeno u zakonu
kojim se uređuje osiguranje depozita. Pre-
ma članu 2. stav 1. tačka 1) Zakona o osi-
guranju depozita, depozit je dinarsko ili
devizno novčano potraživanje prema banci
koje proizlazi iz novčanog depozita, uloga
na štednju, bankarskog tekućeg računa ili
drugog novčanog računa i na osnovu kog
nastaje zakonska ili ugovorna obaveza
banke na povraćaj sredstava.
ZATEZNA KAMATA IZMEĐU
(NE)POVEZANIH LICA KAO
PORESKI (NE)PRIZNAT RASHOD
Prema članu 7a stav 1. tačka 7) Zakona,
ne teret rashoda ne priznaju se zatezne
kamate između povezanih lica. U skladu
sa tim, zatezne kamate po osnovu tran-
sakcija sa povezanim licima ne uzimaju
se u obzir kod obračuna rashoda kamate
u Obrascu OK, niti se utvrđuje da li je taj
rashod u skladu sa principom „van do-
hvata ruke“, imajući u vidu da se uop-
šte ne priznaje kao rashod u poreskom
bilansu. S druge strane, napominjemo
da se rashod po osnovu zatezne kama-
te koji je nastao po osnovu transakcija
sa nepovezanim licima, priznaju u pore-
skom bilansu u skladu sa opštim pravi-
lima.
4. PRIPADAJUĆI TROŠKOVI
KAMATE KOD DUGA PREMA
POVEZANOM LICU
Prema članu 62. stav 1. Zakona, kod duga prema
poveriocu sa statusom povezanog lica, korekcija
rashoda po osnovu kamate „van dohvata ruke“
odnosi se na iznos kamate i pripadajućih troš-
KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
kova. Odredbom člana 4. stav 2. Pravilnika o po-
reskom bilansu, propisano je da se pod pripadaju-
ćim troškovima kamate, podrazumevaju naknade
i provizije koje klijent plaća za odobravanje kre-
dita, kao npr. troškovi obrade kredita, osiguranja
kredita i sl.
Prema našem mišljenju, osim navedenih izdataka,
pripadajuće troškove kamate čine i drugi izdaci koji
se uključuju u obračun efektivne kamatne stope.
Način obračuna efektivne kamatne stope na kre-
dite banaka uređen je Odlukom o uslovima i načinu
obračuna efektivne kamatne stope i izgledu i sadrži-
ni obrazaca koji se uručuju korisniku (Sl. glasnik RS,
br. 65/11), koju je doneo guverner Narodne banke
Srbije. Prema tač. 4. i 5. ove odluke, suština je da
se u obračun efektivne kamatne stope uključuju svi
novčani izdaci korisnika koji nastaju povodom kori-
šćenja kredita, čiji je period nastanka uređen ugo-
vorom. Kod kredita kod kojih su elementi na osno-
vu kojih se obračunava efektivna kamatna stopa
ugovoreni kao promenljivi – za potrebe obračuna
ove stope uzima se vrednost tih elemenata na dan
ovog obračuna.
Ovakav pristup je u skladu i sa definicijom
troškova kamate iz MRS 23 – Troškovi pozaj-
mljivanja. Naime, prema paragrafu 6. tačka
a) MRS 23, troškovi pozajmljivanja obuhva-
taju troškove kamate izračunate primenom
metode efektivne kamate u skladu sa MRS
39. Dakle, suština je da se pripadajućim troš-
kovima smatraju izdaci koji po svojoj prirodi
čine rashode kamate u bruto iznosu. U tom
smislu, u slučaju kredita i zajmova od nere-
zidentnih povezanih pravnih lica, pripadajući
trošak kamate čini i porez po odbitku koji se
plaća u skladu sa članom 40. Zakona o porezu
na dobit pravnih lica, jer porez po odbitku čini
sastavni deo bruto kamate, koji se evidentira
u okviru rashoda kamate, a ne rashoda po-
reza.
Za razliku od prethodno navedenih troškova, kur-
sne razlike i efekti valutne klauzule po osnovu kre-
dita i kamate nemaju karakter pripadajućih troško-
va kamate, imajući u vidu odredbu člana 6. stav 2.
Pravilnika o poreskom bilansu.

Mišljenje Ministarstva finansija
broj 413–00–02606/2010–04, od 5. 1. 2011.
„S tim u vezi, kursne razlike koje su obraču-
nate po osnovu glavnice odnosno kamate kod
O uticaju pripadajućih troškova na obračun rashoda
kamate u skladu sa principom „van dohvata ruke“ i
način iskazivanja podataka o rashodima kamate u
poreskom bilansu detaljnije je pisano u tačkama 7.1.
i 8. ovog teksta.
5. UTVRĐIVANJE OBVEZNIKOVOG
SOPSTVENOG KAPITALA
Prema članu 62. stav 3. Zakona, sopstveni kapi-
tal jednak je razlici između aktive na osnovu koje
obveznik ostvaruje prihod, i dugova sa njom po-
vezanih, s tim što su i aktiva i dugovi uprosečeni
za stanje na dan 1. januara i 31. decembra tekuće
godine.
Prema odredbama člana 4. Pravilnika o poreskom
bilansu (koji je bio u primeni u vreme pisanja ovog
teksta), propisan je način utvrđivanja sopstvenog ka-
pitala, tako što su navedene pozicije AOP (iz ranije
propisanog) bilansa stanja na osnovu kojih se iska-
zuju aktiva i pasiva u Obrascu OK. Međutim, imajući
u vidu da se AOP pozicije novih obrazaca finansijskih
izveštaja razlikuju od AOP pozicija iz ranije važećih
obrazaca, predstojećim izmenama Pravilnika o pore-
skom bilansu biće propisan način utvrđivanja osnov-
nog kapitala u skladu sa AOP pozicijama u novom
obrascu Bilans stanja.
Polazeći od načina na koji je Pravilnikom o pore-
skom bilansu propisan način utvrđivanja sopstve-
nog kapitala, prema našem mišljenju, treba ga
utvrditi na osnovu sledećih AOP pozicija propisa-
nog obrasca Bilans stanja:
ǩ a ktiva – podatak koji je iskazan u okivru pozicije
AOP 0071 Bilansa stanja;
ǩ obaveze – utvrđuju se kao zbir dugoročnih re-
zervisanja i obaveza (AOP 0424 Bilansa stanja),
odloženih poreskih obaveza (AOP 0441 Bilansa
stanja) i kratkoročnih obaveza (AOP 0442 Bilan-
sa stanja).
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
57
duga u stranoj valuti ne predstavljaju pripa-
dajuće troškove, u smislu Zakona i Pravilnika.“
Navedeni podaci iskazuju se u previđenim poljima
Obrasca OK.
U pogledu utvrđivanja obaveza, problem koji još uvek
nije rešen odnosi se na činjenicu da sastavni deo
ukupnih obaveza čine i obaveze po osnovu poreza
na dobit, a njihov iznos direktno zavisi od obračuna
kamate „van dohvata ruke“. Naime, ukupne obaveze
na dan bilansa stanja zavise i od obaveze za porez na
dobit, a konačna obaveza za porez na dobit ne može
da se utvrdi bez prethodne korekcije rashoda kama-
te u skladu sa principom „van dohvata ruke“. Zbog
ovog problema praktično je nemoguće postupiti u
skladu sa Pravilnikom o poreskom bilansu, kojim je
propisano da se pod rednim brojem 5. Obrasca OK
iskazuje stanje obaveza na dan 31. decembra – dan
izrade bilansa (zato što konačan iznos obaveza koji
se iskazuje u bilansu stanja, zavisi i od konačne oba-
veze za porez na dobit).
Imajući u vidu prethodno navedeno, moguća su dva
pristupa:
ǩ S UHPDSUYRPSULVWXSXREDYH]D]DSRUH]QDGRELW
za godinu za koju se utvrđuje porez na dobit, uop-
šte se ne uključuje u iznos ukupnih obaveza;
ǩ DOWHUQDWLYQRUHēHQMHMHGD]DSRWUHEHLVND]LYDQMD
obaveza u Obrascu OK, obveznik prvo utvrdi oba-
vezu za porez na dobit bez korekcije po osnovu
obračuna kamate „van dohvata ruke“; na osno-
vu tako utvrđene obaveze za porez na dobit, ob-
veznik bi utvrdio ukupne obaveze na dan bilansa
stanja za potrebe obračuna sopstvenog kapitala u
Obrascu OK.
U slučaju primene prvog rešenja, ukupne obaveze
biće manje (jer ne uključuju obavezu za porez na do-
bit), a sopstveni kapital veći, što je rešenje povoljni-
je za poreskog obveznika. Drugo rešenje bi dodatno
komplikovalo obračun poreza na dobit, pa smatramo
da predstojećim izmenama Pravilnika o poreskom
bilansu treba rešiti ovo pitanje.

58
OBVEZNIK KOJI OD POVEZANIH
LICA DOBIJA BESKAMATNE
KREDITE, NIJE DUŽAN DA
SASTAVLJA OBRAZAC OK
Osnovna svrha obračuna kamate „van
dohvata ruke“ jeste korekcija rasho-
da kamate i pripadajućih troškova koji
su priznati u bilansu uspeha po osnovu
kredita, odnosno zajmova od povezanih
lica. Ukoliko je zajam odobren bez kama-
te i bez pripadajućih troškova, obveznik
nema rashode u bilansu uspeha koji bi
bili korigovani obračunom rashoda po
principu „van dohvata ruke“. Takođe, os-
novna svrha sastavljanja Obrasca OK je-
ste utvrđivanje podataka koji se iskazuju
u poreskom bilansu. U slučaju obveznika
koji nema rashode kamate po osnovu
transakcija sa povezanim licima, neće
biti ni podataka za iskazivanje u pore-
skom bilansu. U skladu sa navedenim,
prema našem mišljenju, kada obveznik
ima dug prema poveriocu sa statusom
povezanog lica (u smislu člana 59. Za-
kona), ali po tom osnovu nema priznate
rashode kamate i pripadajućih troškova
u bilansu uspeha, nije dužan da sastav-
lja Obrazac OK.
6. ISKAZIVANJE PODATAKA U
OBRASCU OK
Rashodi kamate i pripadajućih troškova po osnovu
duga prema povezanom licu, koji se ne priznaju u
poreskom bilansu, obračunavaju se u Obrascu OK –
Ograničenje kamate kod duga povezanom licu, koji
je propisan odredbama člana 4. Pravilnika o pore-
skom bilansu.
Kao što smo već naveli, očekuju se izmene Pravilnika
o poreskom bilansu, pored ostalog i u delu načina
iskazivanja podataka u Obrascu OK. Pri tom, prema
našim saznanjima, neće se promeniti suština obra-
čuna kamate, kao ni raspored pozicija u Obrascu OK,
već će se izvršiti usklađivanje teksta u pogledu AOP
pozicija iz Bilansa stanja na osnovu kojih se iskazuju
podaci u Obrascu OK.
KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
Dakle, pod pretpostavkom da se neće promeniti re-
dosled pozicija, u Obrazac OK unose se sledeći po-
daci (sa napomenom da se AOP pozicije odnose na
obveznike koji primenjuju Kontni okvir za privredna
društva, zadruge i preduzetnike):
1) Aktiva na dan 1. januara – podatak iskazan u ko-
loni 6 Bilansa stanja, na dan 1. januara 2014. go-
dine, na poziciji AOP 0071;
2) Aktiva na dan 31. decembra – dan izrade bilansa
– podatak iskazan u koloni 5 Bilansa stanja, na dan
31. decembra 2014. godine, na poziciji AOP 0071;
3) Prosečno stanje aktive (red. br. 1 + 2) : 2 – zbir
iznosa sa red. br. 1. i 2, podeljen sa 2;
4) Obaveze na dan 1. januara – iz obrasca Bilans
stanja, zbir podataka iskazanih u koloni 6 na pozi-
cijama AOP 0424, 0441 i 0442 tog obrasca, na dan
1. januara 2011. godine;
5) Obaveze na dan 31. decembra – dan izrade bi-
lansa – iz obrasca Bilans stanja, zbir podataka
iskazanih u koloni 5 na pozicijama AOP 0424,
0441 i 0442 tog obrasca, na dan 31. decembra
2011. godine;
6) Prosečno stanje obaveza (red. br. 4 + 5) : 2 – zbir
iznosa sa red. br. 4. i 5, podeljen sa 2;
7) Sopstveni kapital – prosečni sopstveni kapital
kao pozitivna razlika iznosa sa red. br. 3. i 6;
8) Stanje zajmova, odnosno kredita, uprosečeno na
dnevnom nivou – iznos koji predstavlja proseč-
no stanje zajmova, odnosno kredita koji je obve-
znik dobio od svog povezanog lica, pri čemu se
uprosečavanje vrši na dnevnom nivou, tako što
se dnevno stanje duga po osnovu svih vrsta zaj-
mova, odnosno kredita od povezanog lica (prema
podacima iz poslovnih knjiga obveznika) sabira, a
potom se dobijeni iznos (zbir) deli sa 365 dana,
odnosno sa brojem dana poreskog perioda za koji
se podnosi poreski bilans;
9) Četvorostruka, odnosno desetostruka vrednost
sopstvenog kapitala obveznika (red. br. 7 x 4,
odnosno 7 x 10) – uvećani nivo sopstvenog ka-
pitala iskazan kao četvorostruka, odnosno (za
banke) desetostruka vrednost obveznikovog
sopstvenog kapitala, u skladu sa članom 62.
Zakona;
10) Odnos četvorostruke, odnosno desetostruke
vrednosti sopstvenog kapitala i stanja zajmova,
odnosno kredita uprosečenog na dnevnom nivou
(red. br. 9 : 8) – koeficijent koji se dobija stavlja-
njem u odnos četvorostruke, odnosno (za banke)
desetostruke vrednosti sopstvenog kapitala obve-

znika i stanja zajmova, odnosno kredita, uproseče-
no na dnevnom nivou (iznos sa red. br. 9. podeljen
iznosom sa red. br. 8); napominjemo da nije pro-
pisano da se iznos zaokružuje na dve decimale
(kao što je npr. propisano kod iskazivanja podataka
u Obrascima SU i SI), što bi trebalo da znači da ga
treba iskazati sa više decimala;
11) Iznos ukupno obračunate kamate i pripadajućih
troškova na zajmove, odnosno kredite – iznos
ukupne kamate i pripadajućih troškova na zajmo-
ve, odnosno kredite, ukupno obračunate u pore-
skom periodu;
12) Iznos kamata i pripadajućih troškova na zajmo-
ve, odnosno kredite, koji može biti priznat (red.
br. 11 x 10) – iznos obračunate kamate i pripadaju-
ćih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji može
biti priznat u poreskom bilansu obveznika, dobijen
množenjem iznosa sa red. br. 11. i koeficijenta koji
je iskazan na red. br. 10, ukoliko je koeficijent ma-
nji od jedan; ukoliko je koeficijent jednak ili veći od
jedan, na ovom rednom broju iskazuje podatak koji
odgovara iznosu iskazanom na rednom broju 11;
13) Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmo-
ve, odosno kredite, koji se ne priznaje (red. br.
11 - 12) – iznos obračunate kamate i pripadajućih
troškova na zajmove, odnosno kredite, koji se ne
priznaje kao rashod u poreskom bilansu dobijen
tako što se iznos sa red. br. 12. oduzme od iznosa
iskazanog na red. br. 11.
Podatak sa rednog broja 13. Obrasca OK obve-
znik iskazuje na rednom broju 51. Obrasca PB
1. Za ovaj iznos uvećava se oporeziva dobit, od-
nosno smanjuje gubitak u poreskom bilansu.
Primeri popunjenih Obrazaca OK prikazani su u okvi-
ru tačke 9.
6.1. Utvrđivanje prosečnog stanja
(dinarskih i deviznih) zajmova i kredita
Za potrebe obračuna kamate „van dohvata ruke“ u
Obrascu OK, jedan od podataka koji se koristi je i sta-
nje zajmova, odnosno kredita, uprosečeno na dnev-
nom nivou.
Prema članu 4. stav 3. tačka 8) Pravilnika o pore-
skom bilansu, uprosečavanje stanja zajmova, od-
nosno kredita, vrši se na dnevnom nivou tako što se
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
59
dnevno stanje duga po osnovu svih vrsta zajmova,
odnosno kredita od povezanog lica (prema podaci-
ma iz poslovnih knjiga obveznika) sabira, a potom
se dobijeni iznos (zbir) deli sa 365 dana, odnosno
sa brojem dana poreskog perioda za koji se podnosi
poreski bilans1.
Praktična primena citirane odredbe podra-
zumeva da obveznik, na osnovu podataka iz
poslovnih knjiga, utvrdi dnevno stanje svih za-
jmova i kredita od povezanih lica (365 dnevnih
stanja), zatim te iznose sabere i podeli ih sa
365 (dana). Prema našem mišljenju, isti postu-
pak se primenjuje u svim slučajevima, nezavi-
sno od toga da li je obveznik imao dug prema
povezanom licu svih 365 dana ili samo jedan
dan u poreskom periodu.
Svi iznosi u Obrascu OK, pa tako i prosečno sta-
nje zajmova i kredita, iskazuju se u dinarima bez
decimala. Ukoliko prosečno stanje iznosi npr.
750.000,49 dinara, u Obrazac OK upisuje se iznos
od 750.000 dinara, odnosno – ukoliko je prosečno
stanje 750.000,50 dinara, u Obrazac OK upisuje se
iznos od 750.001 dinar.
PRIMER
Obveznik tokom godine nije imao obavezu po
osnovu zajma i kredita prema povezanom licu.
Poslednjeg dana poreskog perioda, 31. decembra
2014. godine, obveznik je dobio kredit od matičnog
pravnog lica u iznosu od 30.000.000 dinara. Pro-
sečno stanje kredita za 2014. godinu iznosi 82.192
dinara (30.000.000 : 365 = 82.191,78).
Prethodni primer je teorijskog karaktera, ali se na osno-
vu njega može razumeti suština propisanog postupka
utvrđivanja prosečnog stanja zajmova i kredita.
1
Broj dana u poreskom periodu biće različit od 365, u slučaju prestu-
pne godine (npr. 2016. godina), u slučaju prvog poreskog perioda no-
voosnovanog poreskog obveznika, kao i kod obveznika koji sastavljaju
poreski bilans po osnovu statusne promene ili otvaranja postupka
stečaja ili likvidacije.

60
U slučaju deviznih kredita i zajmova, sva dnev-
na stanja treba preračunati primenom zvaničnih
srednjih kurseva strane valute na dnevnom nivou,
a zatim sabrati te iznose i podeliti ih sa 365 dana. U
slučaju dinarskih kredita i zajmova sa ugovo-
renom valutnom klauzulom, sva dnevna stanja
treba preračunati primenom ugovorenih kurseva
strane valute na dnevnom nivou, a zatim sabrati
te iznose i podeliti ih sa 365 dana. Ovaj obračun se
u praksi sprovodi u Excel-u, tako što se sa sajta
Narodne banke Srbije preuzmu srednji kursevi za
365 dana, pa se na osnovu njih i dnevnog stanja
kredita ili zajma u stranoj valuti, utvrđuje dinarski
iznos. Na kraju se dinarski iznosi saberu, a dobije-
ni zbir se deli sa brojem dana u poreskom periodu.
7. OBRAČUN KAMATE U SKLADU SA
PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“ (drugi
nivo korekcije)
Kao što je objašnjeno u uvodnom delu teksta, utvr-
đivanje poreski priznatih rashoda kamate po osnovu
transakcija sa poveznim licima, ima dva nivoa korek-
cije. Nakon prvog nivoa korekcije tj. obračuna kamate
u Obrascu OK, preostao je iznos kamate koji je iska-
zan na rednom broju 12. tog obrasca – ovaj iznos ima
karakter rashoda kamate koji je utvrđen na osnovu
transfernih kamatnih stopa („na dohvat ruke“).
Da li će taj iznos u celini biti priznat kao rashod u
poreskom bilansu, zavisi od toga da li je u skladu sa
principom „van dohvata ruke“. Ukoliko se utvrdi da je
rashod kamate „van dohvata ruke“ jednak ili veći od
iznosa koji je priznat u bilansu uspeha, iznos iskazan
na rednom broju 12. Obrasca OK priznaje se u tom
iznosu kao rashod u poreskom bilansu. Međutim, ako
je rashod kamate „van dohvata ruke“ manji od iznosa
koji je iskazan na rednom broju 12. Obrasca OK, kao
rashod u poreskom bilansu priznaje se manji iznos.
U pogledu utvrđivanja iznosa kamate u skladu sa
principom „van dohvata ruke“, odredbama člana
61. st. 3. do 7. Zakona propisana su sledeća pravila:
ǩ P LQLVWDU ȌQDQVLMD PRĨH SURSLVDWL L]QRVH NDPDW-
nih stopa za koje će se smatrati da su u skladu sa
principom „van dohvata ruke“;
ǩ SRUHVNLREYH]QLNLPDSUDYRGDXPHVWRSURSLVD-
nih iznosa kamatne stope, primeni opšta pravila
KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
o utvrđivanju cene transakcije po principu „van
dohvata ruke“ i na taj način samostalno utvrdi
kamatne stope koje su „van dohvata ruke“;
ǩ SRUHVNL REYH]QLN NRML VH RGOXÏL GD VDPRVWDOQR
utvrdi kamatne stope „van dohvata ruke“, u skla-
du sa opštim pravilima za transferne cene, dužan
je da taj pristup primeni na sve zajmove, odnosno
kredite sa povezanim licima (drugim rečima, ob-
veznik nema pravo da za jedan kredit koristi pro-
pisanu kamatnu stopu, a za drugi kamatnu stopu
koju je samostalno utvrdio);
ǩ XNROLNR SRUHVNL REYH]QLN RGOXÏL GD VDPRVWDOQR
utvrdi kamatne stope „van dohvata ruke“, Pore-
ska uprava (u postupku poreske kontrole) nema
pravo da se pridržava propisanih kamatnih stopa
(ili „nije vezana propisanim iznosima kamatnih
stopa“, kako je to propisano u odredbi člana 61.
stav 6. Zakona).
IZVORI ZA UTVRĐIVANJE
KAMATNIH STOPA „VAN DOHVATA
RUKE“
Za potrebe utvrđivanja kamatnih stopa
u skladu sa opštim pravilima o transfer-
nim cenama, obveznik može da koristi
podatke o kreditima i zajmovima koje je
eventualno koristio od nepovezanih lica
(ukoliko je ispunjen kriterijum uporedi-
vosti). Pored toga, prema našem mišlje-
nju, mogu se koristiti i podaci o kamat-
nim stopama koje su objavljeni na sajtu
Narodne banke Srbije. Naime, na sajtu
www.nbs.rs, u okviru stranice Statistika,
objavljen je detaljan pregled kamatnih
stopa banaka na kredite odobrene sta-
novništvu i nefinansijskom sektoru, po
vrsti, ročnosti i namenama (stanja po
postojećim i novoodobrenim poslovima,
kao i po valutama).
Podsećamo da je za potrebe utvrđivanja poreza na
dobit za 2013. godinu, ministar finansija doneo Pra-
vilnik o kamatnim stopama za koje se smatra da su u
skladu sa principom „van dohvata ruke“ (Sl. glasnik
RS, br. 17/2014, od 14. februara 2014. godine). Ovim
pravilnikom propisane su kamatne stope za 2013.
godinu, s tim da nije propisano da se te kamatne
 pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
61

stope primenjuju do propisivanja novih (kako je svo- bio ispravan. To posebno treba imati u vidu kod kre-
jevremeno bilo propisano). Drugim rečima, kamatne dita i zajmova u stranim valutama, gde je potrebno
stope propisane tim pravilnikom nisu relevantne za utvrditi koliko bi dinarski iznos rashoda kamate bio
utvrđivanje poreza na dobit za 2014. godinu. Prema obračunat da je umesto ugovorene kamatne stope,
našim saznanjima, očekuje se donošenje novog primenjena kamatna stopa „van dohvata ruke“, pri-
pravilnika kojim će biti propisane kamatne stope menom odgovarajućih kurseva stranih valuta (koji su
za 2014. godinu. Nakon utvrđivanja kamatnih stopa, važili za dane kada je vršen stvarni obračun kamate).
pretplatnike ćemo obavestiti putem mejla, odnosno
servisa PKT Vesti.
OBRAČUN KAMATE NA OSNOVU 360 ILI
Nezavisno od kamatnih stopa koje će propisati Mini- 365 DANA
starstvo finansija, obveznik ima pravo da samostalno
utvrdi kamatne stope u skladu sa opštim pravilima
U pogledu obračuna kamate u skladu sa prin-
koja su propisana za transferne cene. U tom slučaju,
cipom „van dohvata ruke“, jedno od pitanja
obveznik ne može da kombinuje tako utvrđene ka-
koja obveznici postavljaju jeste da li se za
matne stope i one koje su propisane, već mora da
potrebe tog obračuna uzima u obzir 360 ili
bude dosledan u pristupu koji primenjuje. Izuzetno,
365 dana (banke uglavnom koriste obračun
ukoliko obveznik ima kredit ili zajam u stranoj valuti
na osnovu 360 dana). Međutim, da li će obve-
za koju nije propisana kamatna stopa, prema našem
znici koristiti 360 ili 365 dana, zavisi isključi-
mišljenju, obveznik može da kombinuje propisane
vo od toga šta je ugovoreno. Dakle, kao što se
kamatne stope (za kredite u stranim valutama za
ugovorom o kreditu, odnosno zajmu, definišu
koje su propisane kamatne stope) sa utvrđenim ka-
stopa, valutna klauzula, ročnost i dr., tako
matnim stopama (za kredite u stranim valutama za
treba precizirati i metod obračuna kamate. U
koje nisu propisane kamatne stope).
skladu sa tim, ako je za stvarni obračun ka-
mate primenjen metod 360 ili 365 dana, onda
na isti način treba obračunati i kamatu „van
dohvata ruke“.
Kod obračuna kamate u skladu sa princi-
pom „van dohvata ruke“ suština je da se
Inače, prema Metodologiji načina izračuna-
utvrdi koliki bi bili rashodi kamate po osno-
vanja kamatnih stopa na kredite i depozite
vu transakcija sa povezanim licima, da je
banaka, koju je doneo guverner Narodne
umesto ugovorene kamatne stope prime-
banke Srbije, ukoliko se za obračun koristi 365
njena kamatna stopa „van dohvata ruke“.
dana (365/12), onda meseci imaju jednak
Posebno skrećemo pažnju na to da je Za-
broj dana (30,42), dok ukoliko se za obračun
konom predviđena mogućnost propisivanja
koristi 360 dana (360/12), onda mesec ima 30
kamatnih stopa „van dohvata ruke“, ali ne i
dana. Dakle, svakako su moguća oba metoda
metoda obračuna kamate. U skladu sa tim,
obračuna.
prema našem mišljenju, prilikom utvrđiva-
nja rashoda kamate u skladu sa principom
„van dohvata ruke“, obračun treba da bude
zasnovan na ugovorenom metodu obračuna, 7.1. Uticaj pripadajućih troškova na
sa primenom kamatne stope „van dohvata obračun rashoda kamate
ruke“. Drugim rečima, u stvarnom obraču-
nu kamate (koji je vršen tokom godine) treba Stvarni obračun kamate u najvećem broju sluča-
samo zameniti kamatne stope. jeva podrazumeva prateće troškove (o kojima je
bilo reči u tački 4. ovog teksta). Međutim, kada se
vrši projekcija rashoda kamate u skladu sa princi-
U skladu sa navedenim, pojednostavljeni obračun pom „van dohvata ruke“, suštinsko pitanje je da li
koji bi podrazumevao da se npr. propisana kamatna se utvrđeni rashod kamate u skladu sa principom
stopa primeni na prosečno stanje kredita ili zajmova „van dohvata ruke“ poredi sa neto ili bruto iznosom
na godišnjem nivou, prema našem mišljenju, ne bi kamate priznate u bilansu uspeha.
 KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
62

Na primer, obveznik raspolaže sledećim podacima: rednim brojem 11. Obrasca OK, umanjen za iznos
pripadajućih troškova.
ǩ Q HWR UDVKRG NDPDWH SR XJRYRUHQRM NDPDWQRM
stopi sa povezanim licem: 1.000.000
ǩ SULSDGDMXÉLWURēNRYLNDPDWH
ǩ XNXSDQEUXWRUDVKRGNDPDWHVDSULSDGDMXÉLP
troškovima: 1.050.000
ǩ REUDÏXQDW UDVKRG NDPDWH EH] SULSDGDMXÉLK
troškova) u skladu sa principom „van dohvata
ruke“: 1.020.000.
Suština pitanja je da li treba sprovesti korekciju rasho-
da kamate za iznos od 30.000 ili smatrati da je rashod
neto kamate (u iznosu od 1.000.000) u skladu sa rasho-
dom kamate „van dohvata ruke“ (koji iznosi 1.020.000).
Prema našem mišljenju, a polazeći od toga da rashod
kamate „van dohvata ruke“ ne sadrži prateće troškove,
poređenje treba da se vrši na nivou iznosa neto kamate
(bez pratećih troškova). U skladu sa tim, kod obvezni-
ka iz našeg primera ne bi postojala korekcija rashoda
kamate, što bi istovremeno značilo da se pripadajući
troškovi kamate priznaju u ukupnom iznosu (osim u
slučaju postojanja „utanjene kapitalizacije“ tj. kada je
koeficijent na rednom broju 10. Obrasca OK manji od
jedan, kada se jedan deo kamate i pripadajućih troško-
va na priznaje kao rashod).
8. ISKAZIVANJE PODATAKA O RASHODIMA
KAMATE U PORESKOM BILANSU
Prema članu 60. stav 2. Zakona, u svom poreskom
bilansu obveznik je dužan da posebno prikaže kama-
tu po osnovu depozita, zajma, odnosno kredita, do ni-
voa propisanog odredbama člana 62. Zakona – misli
se na četvorostruku, odnosno desetostruku vrednost
obveznikog sopstvenog kapitala.
Ovo je podatak koji se iskazuje na rednom broju 48.
Obrasca PB 1, a način iskazivanja rashoda kamate
po osnovu kredita i zajma bliže je uređen Pravilni-
kom o poreskom bilansu, i to:
ǩ u slučaju kada je koeficijent manji od 1, pod red-
nim brojem 48. Obrasca PB 1 iskazuje se iznos
koji se dobija kada se ukupan iznos kamate
obračunate u poreskom periodu (u bilansu uspe-
ha) pomnoži koeficijentom sa rednog broja 10.
Obrasca OK;
ǩ u slučaju kada je koeficijent jednak ili veći od 1,
pod rednim brojem 48. Obrasca PB 1 iskazuje se
iznos ukupno obračunate kamate, iskazan pod
Skrećemo pažnju na to da je propisano da se u
slučaju kada je koeficijent manji od 1, na red-
nom broju 48. Obrasca PB 1 iskazuje ukupan
iznos obračunate kamate, ali nije precizirano
da li su u ukupan iznos kamate uključeni pri-
padajući troškovi kamate ili se uzima u obzir
samo neto iznos kamate. S druge strane, u slu-
čaju kada je koeficijent jednak ili veći od jedan,
precizirano je da se ukupan iznos troškova ka-
mate umanjuje za iznos pripadajućih troškova.
Nezavisno od ove nepreciznosti, napominjemo
da iskazivanje podataka na rednom broju 48.
Obrasca PB 1 nema apsolutno nikakav uticaj
na oporezivu dobit, jer se ne uzima u obzir kod
utvrđivanja oporezive dobiti, odnosno poreskog
gubitka (koji se utvrđuju računskim putem na
red. br. 52, odnosno 53. Obrasca PB 1).
Prema našem mišljenju, predstojećim izmenama
Pravilnika o poreskom bilansu, trebalo bi propisati
da se na rednom broju 48. Obrasca PB 1 iskazuje
iznos rashoda kamate sa pripadajućim troškovima i
to u oba slučaja (kada je koeficijent manji i kada je
veći od jedan, s tim da se u slučaju kada je manji od
jedan, taj iznos množi koeficijentom sa rednog broja
10. Obrasca OK). Naime, imajući u vidu podatak koji
se iskazuje na rednom broju 51. Obrasca PB 1 (iznos
kamate i pripadajućih troškova kamate iznad pro-
pisane vrednosti obveznikovog sopstvenog kapitala
– iznos koji je iskazan na rednom broju 13. Obrasca
OK), logično bi bilo da zbir iznosa sa red. br. 48. i 51.
Obrasca PB 1 bude jednak stvarnom iznosu obraču-
natih rashoda kamate u bilansu uspeha, koji svakako
sadrže i pripadajuće troškove.
Napomena: U primerima koji su prikazani u nastavku
teksta, iznos na rednom broju 48. Obrasca OK iskazan je
u skladu sa trenutno propisanim odredbama Pravilnika
o poreskom bilansu. Ukoliko bude određenih izmena,
blagovremeno ćemo pretplatnike obavestiti o tome.
Korekcija rashoda kamate utvrđena u skladu
sa principom „van dohvata ruke“, iskazuje se u
okviru rednog broja 50. Obrasca PB 1, zajedno sa
ukupnim korekcijama po osnovu svih ostalih tran-
 pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
63

sakcija sa povezanim licima koje su utvrđene u utvrđenim u izveštaju o transfernim cenama (u

zaključku izveštaja o transfernim cenama. Dakle, okviru ovog izveštaja iskazuje se korekcija po tran-
korekcija rashoda kamate ne iskazuje se kao sa- sakcijama, odnosno po povezanim licima, pa se u
mostalan podatak u poreskom bilansu, već zajedno okviru toga prikazuje korekcija po osnovu rashoda
sa ostalim korekcijama po osnovu transfernih cena kamate).

ISKAZIVANJE PODATAKA O RASHODIMA KAMATE PO OSNOVU DEPOZITA

Prema citiranoj odredbi člana 62. stav 2. Zakona, obveznik je dužan da u poreskom bilansu posebno pri-
kaže kamatu po osnovu depozita, zajma i kredita. Međutim, na rednom broju 48. Obrasca PB 1 iskazuju se
samo rashodi obračunate kamate po osnovu kredita i zajmova, dok se rashodi kamate po osnovu depozita
iskazuju u okviru rednog broja 44. Obrasca PB 1, zajedno sa obračunatim troškovima (po transfernim ce-
nama) na osnovu svih transakcija sa povezanim licima.

9. PRIMERI OBRAČUNA KOREKCIJE 9.1. Obračuna kamate „van dohvata

RASHODA KAMATE
U nastavku prikazujemo nekoliko primera obračuna
kamate „van dohvata ruke“ za obveznika (koji nije
banka ni lizing kuća), na osnovu pretpostavljenih
podataka koji su iskazani u Obrascu OK, uvažavajući
sva prethodna objašnjenja.
ruke“ kada je koeficijent veći od
jedan
Stvarni rashod kamate obračunat u bilansu uspeha
iznosi 4.900.000 dinara, dok su pripadajući troškovi
obračunati u iznosu od 200.000 dinara, što znači da
neto iznos kamate iznosi 4.700.000 dinara.

Obrazac OK

___________________________________
(Firma – poslovno ime poreskog obveznika)
___________________________________
(Sedište)

OGRANIČENJE KAMATE KOD DUGA POVEZANOM LICU

ZA PERIOD OD __________DO __________ 201 _. GODINE

- iznos u dinarima bez decimala -

Red.
Opis dinara
br.

1 2 3

1. Aktiva na dan 1. januara 100.000.000

2. Aktiva na dan 31. decembra – dan izrade Bilansa 120.000.000

 KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
64

3. Prosečno stanje aktive (1+2):2 110.000.000

4. Obaveze na dan 1. januara 70.000.000

5. Obaveze na dan 31. decembra – dan izrade Bilansa 90.000.000

6. Prosečno stanje obaveza (4+5):2 80.000.000

7. Sopstveni kapital (3-6)>0 30.000.000

8. Stanje zajmova, odnosno kredita, uprosečeno na dnevnom nivou 57.000.000

9. Četvorostruka, odnosno desetostruka vrednost sopstvenog kapitala

120.000.000
obveznika (7x4, odnosno 7x10)

10. Odnos četvorostruke, odnosno desetostruke vrednosti sopstvenog kapitala i

2,105263
stanja zajmova, odnosno kredita uprosečenog na dnevnom nivou (9:8)

11. Iznos ukupno obračunate kamate i pripadajućih troškova na zajmove,

4.900.000
odnosno kredite

12. Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji može
4.900.000
biti priznat (11x10)

13. Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji se ne

0
priznaje (11-12)

U _________________ Odgovorno lice

dana __________ godine _____________________

Kao što je prikazano u Obrascu OK, iznos kamate
i pripadajućih troškova po ugovorenim kamatnim
stopama („na dohvat ruke“) koji može biti priznat u
poreskom bilansu (redni broj 12), jednak je iznosu
ukupno obračunate kamate i pripadajućih troškova
(redni broj 11), bez množenja sa koeficijentom. U
skladu sa tim, podatak na rednom broju 13. jednak
je nuli, a to znači da, u slučaju kada je koeficijent
jednak ili veći od 1, prvi nivo korekcije rashoda ka-
mate nema uticaj na oporezivu dobit.
Za potrebe drugog nivoa korekcije, potrebno je utvrditi ko-
liki bi rashodi kamate bili da je umesto ugovorene, prime-
njena kamatna stopa u skladu sa principom „van dohvata
ruke“, u skladu sa objašnjenjima iz tačke 7 ovog teksta. U
nastavku prikazujemo pretpostavljene podatke.

Red. br. Opis dinara

1. Rashod kamate (bez pripadajućih troškova) koji je priznat u bilansu uspeha 4.700.000

2. Rashod kamate izračunat u skladu sa principom „van dohvata ruke“ 4.200.000

3. Razlika obračunatih rashoda kamate, koja se ne priznaje kao rashod u poreskom

500.000
bilansu

U nastavku prikazujemo pozicije poreskog bilansa da je korekcija rashoda kamate jedina korekcija po
na kojima treba iskazati odgovarajuće podatke, kao osnovu transakcija sa povezanim licima, a da je do-
i uticaj na oporezivu dobit, polazeći od pretpostavke bit iskazana u iznosu od 7.000.000 dinara.
 pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
65

Red. br. Pozicija Iznos

1. Dobit poslovne godine 7.000.000

VI Rashodi i prihodi po osnovu kamata na zajmove, odnosno kredite između

povezanih lica

48. Obračunati rashodi po osnovu kamata („na dohvat ruke“) na zajmove, odnosno
4.700.000
kredite dobijene od povezanih lica

49. Obračunati prihodi po osnovu kamata („na dohvat ruke“) na zajmove, odnosno
kredite dobijene od povezanih lica

VII Korekcija rashoda i prihoda po osnovu transfernih cena, uključujući i kamate

na zajmove, odnosno kredite između povezanih lica

50. Zbir konačnih korekcija (rashoda i prihoda) po osnovu transakcija sa svim

pojedinačnim povezanim licima, utvrđen u zaključku dokumentacije o transfernim 500.000
cenama

VIII Korekcija rashoda po osnovu sprečavanja utanjene kapitalizacije

51. Kamata i pripadajući troškovi na zajam, odnosno kredit iznad nivoa četvorostruke
0
(desetostruke) vrednosti obveznikovog sopstvenog kapitala (red. br. 13. Obrasca OK)

IX Oporeziva dobit

52. Oporeziva dobit (red. br. 1 + 50 + 51) 7.500.000

U skladu sa objašnjenjima iz tačke 8 ovog teksta, na
rednom broju 48. Obrasca PB 1, obveznik kod koga je
koeficijent manji od jedan, treba da iskaže podatak o
obračunatim rashodima kamate bez umanjenja za
iznos pripadajućih troškova (za razliku od slučaja kada
je koeficijent veći od jedan, kada se iskazuje iznos ka-
mate umanjen za pripadajuće troškove), sa napome-
nom da bi ovu neusaglašenost trebalo ispraviti pred-
stojećim izmenama Pravilnika o poreskom bilansu.
9.2. Obračun kamate „van dohvata ruke“
kada je koeficijent manji od jedan
U slučaju kada je koeficijent manji od jedan,
podsećamo da to znači postojanje „utanjene
kapitalizacije“, zato što je dug prema poveza-
nim licima po osnovu kredita i zajmova veći od
četvorostruke (odnosno desetostruke, za banke
i davaoce lizinga) vrednosti obveznikovog sop-
stvenog kapitala.
U ovom primeru koristićemo podatke iz pret-
hodnog primera, samo što ćemo pretpostaviti
da je prosečno stanje zajmova i kredita veće.
Stvarni rashod kamate obračunat u bilansu
uspeha iznosi 4.900.000 dinara, dok su pripa-
dajući troškovi obračunati u iznosu od 200.000
dinara, što znači da je rashod neto kamate
4.700.000 dinara.

Obrazac OK

___________________________________
(Firma – poslovno ime poreskog obveznika)
___________________________________
(Sedište)

OGRANIČENJE KAMATE KOD DUGA POVEZANOM LICU

ZA PERIOD OD __________DO __________ 201 _. GODINE
 KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
66

- iznos u dinarima bez decimala -

Red.
Opis dinara
br.

1 2 3

1. Aktiva na dan 1. januara 100.000.000

2. Aktiva na dan 31. decembra – dan izrade Bilansa 120.000.000

3. Prosečno stanje aktive (1+2):2 110.000.000

4. Obaveze na dan 1. januara 70.000.000

5. Obaveze na dan 31. decembra – dan izrade Bilansa 90.000.000

6. Prosečno stanje obaveza (4+5):2 80.000.000

7. Sopstveni kapital (3-6)>0 30.000.000

8. Stanje zajmova, odnosno kredita, uprosečeno na dnevnom nivou 160.000.000

9. Četvorostruka, odnosno desetostruka vrednost sopstvenog kapitala

120.000.000
obveznika (7x4, odnosno 7x10)

10. Odnos četvorostruke, odnosno desetostruke vrednosti sopstvenog kapitala i

0,75
stanja zajmova, odnosno kredita uprosečenog na dnevnom nivou (9:8)

11. Iznos ukupno obračunate kamate i pripadajućih troškova na zajmove,

4.900.000
odnosno kredite

12. Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji može
3.675.000
biti priznat (11x10)

13. Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji se ne

1.225.000
priznaje (11-12)

U _________________ Odgovorno lice

dana __________ godine _____________________

Dakle, u ovom slučaju, iznos kamate i pripadajućih troš-
kova po ugovorenim kamatnim stopama („na dohvat
ruke“) koji može biti priznat u poreskom bilansu (redni
broj 12), manji je od iznosa ukupno obračunate kamate i
pripadajućih troškova (redni broj 11). Rashod u visine ra-
zlike između ovih iznosa (iskazane na rednom broju 13.
Obrasca OK) ne priznaje se u poreskom bilansu, odnosno
utiče na povećanje oporezive dobiti, tako što se ovaj iznos
iskazuje na rednom broju 51. Obrasca PB 1.
U skladu sa objašnjenjima iz tačke 8 ovog teksta, na
rednom broju 48. Obrasca PB 1, obveznik treba da
iskaže podatak o obračunatim rashodima kamate
umanjen za iznos pripadajućih troškova. U našem
primeru, to je iznos od 4.700.000 u skladu sa postav-
kom primera.
Za potrebe drugog nivoa korekcije, potrebno
je utvrditi koliki bi rashodi kamate bili da je
umesto ugovorene primenjena kamatna stopa
u skladu sa principom „van dohvata ruke“,
u skladu sa objašnjenjima iz tačke 7 ovog
teksta. U nastavku prikazujemo pretpostavljene
podatke.
 pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
67

Red. br. Opis Iznos

1. Koeficijent sa rednog broja 10. Obrasca OK 0,75
2. Rashod kamate (bez pripadajućih troškova) koji je priznat u bilansu uspeha 4.700.000
3. Rashod kamate (bez pripadajućih troškova) koji se može priznati u bilansu uspeha
3.525.000
(red. br. 2 x koeficijent)
4. Rashod kamate izračunat u skladu sa principom „van dohvata ruke“ 4.200.000
5. Rashod kamate u skladu sa principom „van dohvata ruke“ do nivoa četvorostuke
3.150.000
vrednosti sopstvenog kapitala (red. br. 4 x koeficijent)
6. Razlika obračunatih rashoda kamate, koja se ne priznaje kao rashod u poreskom
375.000
bilansu (red. br. 3 - 5)

Skrećemo pažnju na to da se iznos rashoda kamate Na osnovu prethodnog primera, prikazujemo

koji je iskazan na rednom broju 3. tabele (3.525.000)
razlikuje od iznosa koji je iskazan na rednom broju
12. Obrasca OK, zbog toga što je u Obrascu OK prika-
zan iznos rashoda kamate sa pripadajućim troškovi-
ma kamate, dok se za potrebe poređenja sa obraču-
natim rashodom kamate u skladu sa principom „van
dohvata ruke“, u obzir uzima rashod kamate bez pri-
padajućih troškova.
pozicije poreskog bilansa na kojima treba
iskazati odgovarajuće podatke, kao i uticaj na
oporezivu dobit, polazeći od pretpostavke da
je korekcija rashoda kamate jedina korekcija
po osnovu transakcija sa povezanim licima,
a da je dobit iskazana u iznosu od 7.000.000
dinara.

Red. br. Pozicija Iznos

1. Dobit poslovne godine 7.000.000
VI Rashodi i prihodi po osnovu kamata na zajmove, odnosno kredite između
povezanih lica
48. Obračunati rashodi po osnovu kamata („na dohvat ruke“) na zajmove, odnosno
3.675.000
kredite dobijene od povezanih lica
49. Obračunati prihodi po osnovu kamata („na dohvat ruke“) na zajmove, odnosno
kredite dobijene od povezanih lica
VII Korekcija rashoda i prihoda po osnovu transfernih cena, uključujući i kamate
na zajmove, odnosno kredite između povezanih lica
50. Zbir konačnih korekcija (rashoda i prihoda) po osnovu transakcija sa svim
pojedinačnim povezanim licima utvrđen u zaključku dokumentacije o transfernim 375.000
cenama
VIII Korekcija rashoda po osnovu sprečavanja utanjene kapitalizacije
51. Kamata i pripadajući troškovi na zajam, odnosno kredit iznad nivoa četvorostruke
1.225.000
(desetostruke) vrednosti obveznikovog sopstvenog kapitala (red. br. 13. Obrasca OK)
IX Oporeziva dobit
52. Oporeziva dobit (red. br. 1 + 50 + 51) 8.600.000

9.3. Obračun kamate „van dohvata ruke“
kada obveznik ima gubitak iznad
visine kapitala
Obveznik koji je priznao rashode kamate u bilansu
uspeha po osnovu transakcija sa povezanim licima,
dužan je da sastavi Obrazac OK, nezavisno od toga
da li ima gubitak iznad visine kapitala. Obveznici koji
imaju gubitak iznad visine kapitala, treba da obrate
pažnju na redni broj 7. Obrasca OK.
Naime, kod obveznika koji imaju gubitak iznad visi-
ne kapitala, što znači da je razlika između prosečnog
stanja aktive i prosečnog stanja obaveza negativna,
 KOREKCIJA RASHODA KAMATE U SKLADU SA PRINCIPOM „VAN DOHVATA RUKE“
68

na rednom broju 7. Obrasca OK upisuje se nula.

Prema Pravilniku o poreskom bilansu, propisano je
da se pod rednim brojem 7. Obrasca OK unosi pozi-
tivna razlika iznosa sa red. br. 3. i 6, što znači da nije
moguće iskazati negativan iznos, odnosno iznos sa
predznakom minus.
Iskazivanje nule na rednom broju 7. Obrasca OK ima
za posledicu da će i na rednom broju 9 (četvorostru-
ka, odnosno desetostruka vrednost sopstvenog ka-
pitala obveznika) biti nula, kao i da je koeficijent na
rednom broju 10. tog obrasca nula. Sve ovo ima za
posledicu da je iznos kamate i pripadajućih troškova
koji se mogu priznati na rednom broju 12 – nula, a
kamata i pripadajući troškovi koji se ne priznaju na
rednom broju 13, jednaki su ukupno obračunatoj ka-
mati i pripadajućim troškovima sa rednog broja 12.
Obrasca OK.
Kada obveznik ima gubitak iznad visine kapita-
la, suština je da se celokupan iznos obračuna-
te kamate i pripadajućih troškova na zajmove,
odnosno kredite od povezanih lica, ne priznaje
kao rashod u poreskom bilansu. U tom smislu,
obveznik treba da sastavi Obrazac OK i iskaže
odgovarajuće podatke u poreskom bilansu,
ali nema obavezu da utvrđuje rashod kama-
te u skladu sa principom „van dohvata ruke“,
jer to ne bi imalo nikakvu svrhu.
U nastavku je prikazan primer iskazivanja podataka
u propisanim obrascima OK i PB 1, u slučaju obve-
znika koji ima gubitak iznad visine kapitala i rashod
kamata i pripadajućih troškova u iznosu od 4.300.000
dinara.

Obrazac OK

___________________________________
(Firma – poslovno ime poreskog obveznika)
___________________________________
(Sedište)

OGRANIČENJE KAMATE KOD DUGA POVEZANOM LICU

ZA PERIOD OD __________DO __________ 201 _. GODINE
- iznos u dinarima bez decimala -

Red.
Opis dinara
br.

1 2 3

1. Aktiva na dan 1. januara 140.000.000

2. Aktiva na dan 31. decembra – dan izrade Bilansa 160.000.000

3. Prosečno stanje aktive (1+2):2 150.000.000

4. Obaveze na dan 1. januara 170.000.000

5. Obaveze na dan 31. decembra – dan izrade Bilansa 190.000.000

6. Prosečno stanje obaveza (4+5):2 180.000.000

7. Sopstveni kapital (3-6)>0 0

8. Stanje zajmova, odnosno kredita, uprosečeno na dnevnom nivou 58.000.000

 pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // februar 2015 // broj 02
69

9. Četvorostruka, odnosno desetostruka vrednost sopstvenog kapitala

0
obveznika (7x4, odnosno 7x10)

10. Odnos četvorostruke, odnosno desetostruke vrednosti sopstvenog kapitala i

0
stanja zajmova, odnosno kredita uprosečenog na dnevnom nivou (9:8)

11. Iznos ukupno obračunate kamate i pripadajućih troškova na zajmove,

4.300.000
odnosno kredite

12. Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji može
0
biti priznat (11x10)

13. Iznos kamate i pripadajućih troškova na zajmove, odnosno kredite, koji se ne

4.300.000
priznaje (11-12)

U _________________ Odgovorno lice

dana __________ godine _____________________

Dakle, u ovom slučaju, iznos kamate i pripadajućih
troškova po ugovorenim kamatnim stopama („na
dohvat ruke“) uopšte se ne priznaje u poreskom bi-
lansu. Ukupan iznos rashoda kamate i pripadajućih
troškova iskazuje se na rednom broju 51. Obrasca
PB 1, čime se povećava oporeziva dobit.
U nastavku prikazujemo pozicije poreskog bilansa
na kojima treba iskazati odgovarajuće podatke, kao
i uticaj na oporezivu dobit, polazeći od pretpostavke
da nema drugih korekcija po osnovu transakcija sa
povezanim licima, a da je gubitak iskazan u iznosu
od 3.800.000 dinara.

Red. br. Pozicija Iznos

3. Gubitak poslovne godine 3.800.000
VI Rashodi i prihodi po osnovu kamata na zajmove, odnosno kredite između
povezanih lica
48. Obračunati rashodi po osnovu kamata („na dohvat ruke“) na zajmove, odnosno
4.300.000
kredite dobijene od povezanih lica
49. Obračunati prihodi po osnovu kamata („na dohvat ruke“) na zajmove, odnosno
kredite dobijene od povezanih lica
VII Korekcija rashoda i prihoda po osnovu transfernih cena, uključujući i kamate
na zajmove, odnosno kredite između povezanih lica
50. Zbir konačnih korekcija (rashoda i prihoda) po osnovu transakcija sa svim
pojedinačnim povezanim licima utvrđen u zaključku dokumentacije o transfernim
cenama
VIII Korekcija rashoda po osnovu sprečavanja utanjene kapitalizacije
51. Kamata i pripadajući troškovi na zajam, odnosno kredit iznad nivoa četvorostruke
(desetostruke) vrednosti obveznikovog sopstvenog kapitala (red. br. 13. Obrasca 4.300.000
OK)
IX Oporeziva dobit
52. Oporeziva dobit (negativan iznos razlike red. br. 3 - 51) 500.000