FILSOS Reviewer
MAPAPANGKAT SA TATLO:
Teoryang Eksistensylismo
 Mula sa kanlurang bahagi ng mundo (19-20th
century)
 Pinangunahan at pinatatag nina Jean Paul
Sartre,Albert Camus, at Andre Gide
 paghahanap ng katibayan at kahalagahan ng
personalidad ng tao ay binibigyang halaga
ang kapangyarihan ng kapasyahan laban sa
katwiranTeoryang Feminismo
sumusuri sa katauhan batay sa kanyang kilos,
paniniwala, gawi at paninindigan
 layuning ipakita na may kalayaan ang tao na
pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili
 tao - sentral at tanging nilikha na nagbibigay
ng kahulugan sa kanyang sariling buhay na
nakapag-iisip at nakapagdedesisyon sa lahat
ng bagay na kanyang ginagawa.
 Soren Aabye Kierkegaard – nagsulat ng mga
aklat hinggil sa pananampalataya, pag-iral o
eksistensiya, damdamin, at emosyon.
 Jean Paul Serte – “Ang pagpili ay siyang
sentro ng pagpapanatili ng tao kahit ang
pagtanggi na pumili ay maituturing ding
pagpapasya.”
o Nauna ang existence bago ang
essence
 Albert Camus – 1947 Nobel Prize;
kaunaunahang manunulat na pinanganak sa
Africa
 Ginagamit sa panitikan sa pamamagitan ng
pagpapakita ng pagkakaroon ng malayang
kaisipan ng mga tauhan. Mayroong
kakayahan ang isang tauhan na mamili at
magdesisyon batay sa kaniyangf kagustuhan.
 Layunin; ipakita na may kalayaan ang tao na
pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili
na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili
sa mundo (human existence)
 Rainbow’s Sunset; Moana
Teoryang Humanismo
 Protagoras - ”ang tao ang pinakasentro ng
daigdig. Siya ang sentro ng lahat ng bagay at
panginoon ng kanyang kapalaran”
 IRVING BABBITT - isang Amerikanong
iskolar at manunuring pangkarunungan. Siya
ay kilala bilang tagasulong ng humanismong
klasikal.
 PAUL ELMER MORE- isang Amerikanong
mamamahayag, manunulat at manunuri.
Naging kasama ni Babbitt sa pagbuo ng isang
proyekto bago matapos ang ika-19 na siglo at
kalaunan ay tinawag na Makabagong
Humanismo.
 SIR THOMAS MORE - isang Briton at kilala
ng mga Romano Katoliko bilang banal. Isang
abogado, lingkod bayan at humanistang
Renaissance
 ANG HUMANISMO AY
1. Humanismo Bilang Klasismo
Sa panahon ng renaissance lumaganap at
umangkin ng kakaibang kahulugan
humanistiko ang pananaw kapag
nilalayon nito ang kaganapan ng tao ayon
sa paniniwala at pamantayan ng
kristiyanismo.nang dumating sa
pilipinas, naging tampok ang kakayahan
at talino ng tao bilang sentro ng
kahulugan.
2. Modernong Humanismo
Ang batayang premis ng humanismo ay
nagsasabi na ang tao ay rasyunal na
nilalang na may kakayahang maging
makatotohanan at mabuti.
3. Humanismong Umiinog Sa Tao
Malawak ang tema ng humanismo. sa
katunayan mayroon itong ibat ibang uri
tulad ng:
a. Literal Humanism
b. Secular Humanism
c. Religious Humanism at iba pa.
 humanismo ay kumikilala sa kakayahan ng
tao para mag-isip at magpasya sa kanyang
sariling tadhana. Sa pananaw ng humanismo,
walang higit na kawili-wiling paksa bukod sa
tao
 Sa pagsusuri ng panitikan ayon sa pananaw
na humanistiko, mainam na tingnan ang
sumusunod:
o Pagkatao
o Tema ng kwento
o Mga pagpapahalagang pantao: moral
at etikal ba?
o Mga bagay na nakaiinfluwensya sa
pagkatao ng tauhan; at
o Pamamaraan ng pagbibigay solusyon
sa problema.
 Layunin: pakita na ang tao ang sentro ng
mundo, at binibigyang tuon ang mga
kalakasan at mabubuting katangian ng tao
katulad ng talino, talento, atbp
 Les Miserables; Maynila sa Kuko ng
Liwanag
Teoryang Historikal
 tungkol sa pinagmulan at pag-unlad ng
wikang ginamit sa mga akdang pampanitikan
 ang mga akda ng mga pagbabago sa paggamit
ng mga salitang naaayon sa panahon at
kultura kasama ang mga pagbabago sa
lipunan, ekonomiya, edukasyon, agrikultura
at pananampalataya
 Stephen Holiday ang historisismo ay
pagsusuri ng mga akda upang maintindihan
ang mga pangyayari na nakaapekto sa
manunulat habang ginagawa o isinusulat niya
ang akda. Upang mas lubos na maunawaan
ng mga magbabasa ang akda, lubos itong
 maintindihan sa paraan na hahanapin o pag-
aaralan kung saan nanggagaling ang
manunulat, bakit ganoon ang kanyang
kwento.
 historicism o historismo - Karl Wilhelm
Friedrich Schlegel; unang ginamit sa pag-
aaral ng philology o pag-uugnay ng wika sa
iba pang wika
 Michael de Montaigne – essayist; ginamit
ang element ng historisismo
 Georg Hegel – ang mga tao at ang ginagawa
ng tao ay nakabatay sa kasaysayan
 Ang historisismo ay tinuligsa ni Karl Popper
sa kanyang akdang Poverty of Historicism at
Talcott Parsons sa kanyang The Structure of
Social Action.
 1980 – Stephen Greenblatt, University of
California Berkeley; nabuo ang bagong
historisismo sa kaniyang akda na The Power
of Forms in English Renaissance na
naglalarawang panitikan at kasaysayan.
 Layunin: ipakita ang karanasan ng lipi ng tao
na siyang masasalamin sa kasaysayan na
bahagi ng pagkahubog kung saan malaki ang
ginagampanan nito upang makita at
mapulutan ng aral ang mga karanasan ng mga
taong kasama rito.
 Cullion; Hitler: Rise of the Evil
Teoryang Klasismo
 Thomas Hobbes, John Locke, at Jean-
Jacques Rousseau ang klasismo sa
pamamagitan ng pag-ugnay nito sa mga isyu
ng hindi pagkakapantay-pantay ng mga
mamamayan sa lipunan
 Henri de Saint-Simon - naglalahad ng
malaking gampanin ng sistemang pang-
ekonomiya at pamilya sa pagkilatis ng mga
mamamayan sa paraan ng pamumuhay.
 Karl Marx – teroyang Proletariat; ang
pamamaraan ng produksyon ang nagsisilbing
batayan sa isang uri ng lipunan
 Thomas Hobbes – naniniwala na ang tao ay
likas na makasarili at masama na gagawin
ang lahat para sa pansariling pakinabang
 Max Weber - dapat na limitahan ang
konsepto ng pag-uuri ng mga mamamayan
dahil sa hindi lamang ang paraan ng
pamumuhay ang ang nakaiimpluwensya sa
katayuan ng isang indibidwal
 John Dryden, John Locke, Jean Racine sa
pamamagitan ng pagsulat ng mga tula
 Layunin: maglahad ng mga pangyayaring
payak batay sa pagkakaiba ng estado sa
buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan
ang daloy ng mga pangyayari, matipid at
piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging
nagtatapos nang may kaayusan
 Baler; The Hunger Games
Teoryang Kultural
 Layunin: ipakilala ang kultura ng may-akda
sa mga hindi nakakaalam. Ibinabahagi ng
may-akda ang mga kaugalian, paniniwala at
tradisyon na minana at ipasa sa mga
sumusunod na salinlahi. Ipinapakita rin dito
na bawat lipi ay natatangi.
 ang konsepto ng kultura ng mga antropologo
ay parehas sa pelikula nakitaan ng potensiyal
ng ama ng antropologong amerikano ang
pelikula upang irekord ang mga ritwal, sayaw
at iba pang kultura, si Franz Boas
 Bahubali; Mercury is Mine
Teoryang Marxismo
 Karl Heinrich Marx (Mayo5, 1818, Trier,
Alemanya-Marso 14, 1883, London,
Inglatera) - sosyologo, historyan, dyornalist,
at rebolusyonaryong sosyalista.
 May malaking papel sa pagkakatatag ng mga
agham panlipunan at pagkakabuo ng kilusang
sosyalista
 Marxismo - ‘di magagaping sandata ng uring
proletaryado sa pagaaral at pagbabago ng
daigdig na nadiskubre ni Karl Marx (19 siglo)
o hanay ng mga pampulitika,
pilosopiko at mamamahayag,
rebolusyonaryong
o Marx - ang relihiyon ay hindi iba
kundi isang instrumento ng paniniil
(instrument of oppression)
o ‘‘Opyum ng tao’’ ang relihiyon ang
mahigpit na nakatali o nakapulupot sa
tao
 Fiedrich Engels – Condition of the Class in
England (libro)
 ‘‘The communist Manifesto’’, Ito ang alitan
sa pagitan ng isang klaseng nag-aari na
kumokontrol ng produksyon (bourgeoisie-
dominant class) at isang mas mababanng
klase ng lumilikha ng pagggawa para sag a
kalakal (ploretariat-subordinate class.
 Layunin: Ilantad ang ibat-ibang paran ng mga
tao sa pagtugon sa suliraning kanyang
kinakaharap at makilala ang napapanahong
isyu o suliranin sa lipunan. Upang ipakita na
ang tao o sumasagisag sa tao ay may sariling
kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang
dulot ng pang-ekonomiyang kahirapan at
suliraning panlipunan at pampulitika. Ang
mga paraan ng pag-ahon mula sa
kalugmukan sa akda ay nagsisilbing modelo
para sa mga mambabasa o manonood
 Divergent; 10,000 Hours
Teoryang Formalismo
 isang pagdulog ng mga pelikula na ang sentro
ay ang pamamaraan ng paggawa nito.
Halimbawa nito ay ang anggulo ng camera,
ilaw, kaligiran, mise en scene at tugtog o
musika upang maihatid at maipadama sa mga
 manonood ang damdamin ng eksena o
palabas.
o nakasentro sa mga katangian ng isang
literatura sa halip na nilalaman nito
 Pormalismong Ruso ay lenggwahe ng tula o
literature na umusbong sa Russia noong 1915
o Paaralang itinayo upang pag-aralan
ang literariness.
 Victor Shklovsky – defamiliarization;
katangian ng Pormalismong Ruso; ang
literatura ay hindi sinasalamin ang tunay na
mundo kundi ginagawang kakaiba at taliwas
sa nakasanayan
 Roman Jakobson – nagpakilala ng teorya ng
Pormalismo sa Estados Unidos.
 Sergei Eisenstein – nagpayabong ng
Teoryang Pormalismo sa pagdulog sa
pelikula
o Montage Theory – paraan ng
pagsasama-sama ng mga larawan o
bidyo sa pelikula upang makabuo ng
makabuluhang palabas.
 Rudolf Arnheim – Film as Arts 1932 (libro);
pelikula ay anyo ng sining; mayroong
malaking pagkakaiba ang pananaw sa
realidad sa pananaw sa pagsasapelikula.
 Bela Balazs – nagpasimula ng teoryang
‘physiognomy’ sa pelikula o dimensyong
pinagdadalhan sa atin ng mga malapitang
mga mukha o larawan sa eksena na
nagpapakita ng emosyon o katangian ng
bagay o taong kinukuhanan.
o Paraan ng pagkuha ng litrato upang
gawing mas emosyonal ang isang
eksena.
 Ang formalismo ay nagkakaroon ng mas
malaya at pantay-pantay na aspeto o larangan
ang mga manunulat dahil hindi sila susuriin
base sa sosyal, historikal, idiyolohikal o
sikolohikal .
 Layunin: isa-ayos o mabago ang pag-aaral
ng literatura at gawin itong mas
siyentipikong disiplina at bigyang pansin ang
nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng
pagkakasulat ng isang akda.
 Way Back Home; A Few More Days Dollars
Teoryang Queer
 Queer - not usual or weird and slightly unwell
and an offensive term
 umusbong mula sa pagaaral tungkol sa mga
bakla at lesbian na nagsimula noong
kalagitnaan ng dekada '80 na sumandig sa
teoryang feminist
 Teoryang Queer ay ang awit ni Gloc 9 na
“Sirena”at maikling kwento na “Giyera”ni
Honorio Bartolome de Dios
 Layunin: iangat at pagpantayin sa paningin
ng lipunan sa mga homosekswal. Kung ang
mga babae ang may feminismo, ang mga
homosekswal naman ay queer.
 Die Beautiful; Moonlight
Teoryang Realismo
 Realismo
o Kilusan sa larangan ng sining (19th
century)
o Ipakita ang karanasan ng tao at
lipunan sa isang makatotohanang
pamamaraan.
o Itinakwil ang paghuhulma at
pananaw sa bagay
 Mercure Francais du XIX siècle, France –
Realismo bilang doktrina na nakabatay sa
makatotohanan at wastong paglalarawan ng
lipunan at buhay.
 Impluwensiya: pagpapakita ng mga
karanasan at nasaksihan ng may akda sa
lipunan
 Disyembre 1985 simula nang maimbento ng
The Lumiere Brothers, Auguste at Louis
Lumiere, ang “cinematographe”
 Cinematographe – uri ng makina na
nagpapalabas ng mga imahe sa putting tela o
pader.
o 50 segundo ang tinatagal ng mga
palabas na siyang masasaksihan sa
pang-araw-araw na buhay
 Mga Uri ng Realismo
o PINONG (GENTLE) REALISMO
- May pagtitimping ilahad ang
kadalisayan ng bagay- bagay at
iwinawaksi ang anumang
pagmamalabis at kahindik- hindik.
o SENTIMENTAL NA REALISMO
- Mas optimistiko at inilalagay ang
pag-asa sa damdamin kaysa kaisipan
sa paglutas ng pang araw-araw na
suliranin.
o SIKOLOHIKAL NA REALISMO
- Inilalarawan ang internal na buhay o
motibo ng tao sa pagkilos.
o KRITIKAL NA REALISMO -
Inilalarawan ang gawain ng isang
lipunang burgis upang maipamalas
ang mga aspektong may kapangitan at
panlulupig nito.
o SOSYALISTANG REALISMO -
Ginabayan ng teoryang Marxismo sa
paglalahad ng kalagayan ng lipunang
maaaring mabago tungo sa pagtatayo
ng mga lipunang pinamumunuan ng
mga anak pawis.
o MAHIWAGANG (MAGIC)
REALISMO - Pinagsanib na
pantasya at katotohanan nang may
kamalayan. Higit na mahalaga ang
katotohanan kaysa kagandahan.
 Shoplifter; Buybust
Teoryang Romantisismo
 Romatisismo - isang ugali o intelektwal na
oryentasyon na makikita sa maraming mga
literatura, sining, musika, arkitektura,
pamumuna, at historical
 Mga Katangian ng Romatisismo:
o Isang malalim na pagpapahalaga sa
kagandahan ng kalikasan;
o Pangkalahatang pagpaparangal ng
damdamit bilang higit sa katuwiran at
pandama sa halip ng pag-iisip
o Pagtanggap sa mapanuring pagkatao
at mga posibilidad nito;
o bagong pagtingin sa mga manlilikha
bilang mga indibidwal na gumagawa,
kung saan ang espiritwalidad ng
paglikha ay higit na mas importante
kaysa sa mga istrikto at tradisyunal na
pamantayan;
o pagbibigay halaga sa imahinasyon
bilang daan upang malaman ang
katotohanan; at
o isang malalim na pagkagusto sa mga
tradisyunal o mga klasik sa kultura,
national and ethnic cultural origins, at
sa mga medieval era.
 ang terminong ‘Romantisismo’ ay unang
nagamit sa bansang ‘Germany’ sa kahulian
ng 1700s noong isinulat ng mga kritiko na
sina August at Friedrich Schlegal ang
romantische Poesie
 Madame de Staël - nilathala ang
documentary ng paglalakpay sa ‘Germany’
ng taong 1813 ay ipinakilala ang
romantisismo sa kabuoang ‘Pransiya’
 sinakop ng ang romantisismo ang rebolusyon
sa lieratura, relihiyon, at pilosopiya
 Dalawang uri ng Romantisismo
o Romantisismong Tradisyunal –
dumadakila sa halagang pantao
o Romantisismong Rebolusyunaryo –
lumulutang ang pagkammasariling
karakter ng isang tauhan
 Ang mga sumusunod ay nakakapit sa
romantisismo:
o Inspirasyon
o Imahinasyon at paglikha
o Kapangyarihang rebolusyonaryo
o Makapangyarihang damdamin
o Kalikasang personal
o Katotohanan
o Kabutihan at kagandahan
 Layunin: isang kaisipan nagsasaad na ang
sining ay hindi lang dapat base sa kaayusan,
pagkasunod-sunod at mga sistema dahil
mayroon din itong kapasidad na gumamit ng
imahinasyon, emosyon, at kalayaan na siyang
punto ng romantisismo
 Barcelona: A love untold; The Vow
Teoryang Sikolohikal
 1879 - lumitaw ang sikolohiya bilang isang
disiplina sa sarili
 William Wundt – nagbukas ng kauna-
unahang laboratoryo ng sikolohiya sa
Unibersidad ng Leipzig
o Ang laboratoryo ay nakatuon sa pag-
aaral ng isip sa pamamagitan ng
introspeksyon o pagmamasid sa
kanilang sariling mga saloobin at
damdamin.
 Dr. Lorin Bradbury - "ang agham ng pag-
uugali at mga proseso ng pag-iisip."
 Kendra Cherry - may dalawang pangunahing
sangkap ang teoryang sikolohikal: (1) dapat
ilarawan ang isang pag-uugali’ (2) dapat
gumawa ng mga hula
 ang teoryang sikolohikal ay tumutukoy sa
mga akdang pampanitikan na nagpapahayag
sa iba’t ibang damdamin at katauhan ng may-
akda. Sinusuri rin dito ang mga ugali ng mga
tauhan, kaisipan at kilos, maging ang
kaugnayan ng bawat isa
 Layunin: maipaliwanag kung paano
naipapakita ng isang tauhan sa akdang
pampanitikan ang kanyang mga paniniwala,
pananaw, pag-uugali at pagkatao
 Seklusyon; Exam
Teoryang Feminismo
 tumutukoy sa prinsipiyo o paniniwalang
dapat maging pantay ang mga babae at mga
lalaki sa pagtamasa ng mga karapatang
sosyal, ekonomiko, at politikal
 Layunin: maunawaan ang di pagpakapantay-
pantay ng mga lalaki at mga babae.
Tumatalakay sa hindi pagkapantay-pantay ng
babae at lalaki. Transpormasyon ng isang
babae mula sa pagiging mahina na naging
aktibo at matatag
o magpakilala ng mga kalakasan at
kakayahang pambabae at iangat ang
pagtingin ng lipunan sa mga
kababaihan
 1905 – nagsimula ang feminist ana
lumaganap sa iba pang bansa noong 1912
 ginagamit sa pagsusuri ng panitikan at awtor
sa punto de vistangisang babae
 Sinusuri sa feministang pananaw ang papel
na ginagampanan ng mga babaeng karakter
sa mga temang ikinakabit sa kanila.
 Nagpasimula: Trinidad Rizal, Clemencia
Lopez, Bonifacia Delgado de Barretto, Maria
Arevalo, Sofia Reyes, Helen C. Wilson, Paz
Natividad Vda de Zulieta, Maria F. De
Villamor, Teresa Solis, Agueda at Jacoba
Paterno.
 Us; Glorious