Noli me Tangere Kabanata 38
“Ang Prusisyon”
Kanser ng lipuna: Pagbabalat kayo at di
wastong asal sa prosisyon
Di wasto ang ginagawa ng mga agwasil at
tinyente na may dala dalang mga pamalo
upang gamitin sa sinumang maniniksik o
humiwalay sa hanay. Si Ibarra naman ay
napilitan lang sumama sa prusisyon
sapagkat siya ay inanyayahan ni Heneral
kung kaya't kahit ayaw niya siyaay dumalo
pari sa masabing prusisyon at ng marinig
ang tinig ni Maria Clara ay
naramdamanniya pighating nararamdaman ng
kanyan katipan sa boses nito.
 Noong ang mga parol ay sinisindihan na,
lumabas ang prusisyon, kasabay ng tunog
ng kampana at mga paputok.
 Inimbitahan ng Kapitan ng bayan ang
Kapitan Heneral na manood ng Prusisyon
sa kanilang bahay.
 Ang prusisyon ay pinangunguluhan
ng siryales na pilak hawak ng tatlong
sakristang may guwantes.
 Sunod rito ay ang mga agwasil at tininti na
sinisiguradong maayos ang magkabilang
hanay ng tao, at ginagamit ang baras sa
mga umaalis o napapahiwalay sa hanay.
 Sunod naman ang mga santong
ipinagprusisyon: sina San Juan Bautista,
San Francisco, Santa Maria Magdalena,
San Diego De Alcala, ang pintakasi ng
bayan na hinihili ng anim na Hermano
Tercero], at ang pinakahuli ay ang Mahal
na Birhen.
 Itinigil ang prusisyon sa harap ng kubol.
May lumitaw na batang anghel, at lahat ay
nagsabi ng “A!” Ang batang anghel ay
sinimulan ang loa o ang papuri.
 Pagdaan ng prusisyon malapit sa
kinaroroonan ni Ibarra, may narinig silang
awit na parang nanggaling sa langit.
Inaawit ni Maria Clara ang Ave Maria, at
ramdam ni Ibarra ang emosyon dito. Bago
niya sundan ang Kapitan Heneral, napaisip
siya kung siya ba ang dahilan sa
matinding emosyon ni Maria Clara.
Buod
Ang nakakatulig na paputok at sunod-sunod na
pagdupikal ng mga batingaw ay nagbabadyang
inilabas na ang prusisyon. Ang mga binata na
halos lahat ay mayroong dalang sinding parol.
Kasamang naglalakad ni Kapitan Heneral ang
mga kagawad, si Kapitan Tiyago, ang alkalde,
ang alperes at si Ibarra at patungo sa bahay ng
kapitan. Nagpatayo ang kapitan ng isang kubol
sa harap ng kanyang bahay upang pagdausan
ng pagbigas ng tulang papuri o loa sa pintakasi
ng bayan. Kung hindi lamang sa imbitasyon ng
Kapitan Heneral, mas gusto ni Ibarra na
manatili na lamang sa tahanan ni Kapitan
Tiyago upang makasama niya si Maria.
Nangunguna sa prusisyon ang taltong
sakristan na may hawak na mga seryales na
pilak. Kasunod nila ang mga guro, mag-aaral
at mga batang may dala-dalang parol na papel.
Ang mga agwasil at tinitini naman ay may
dalang mga pamalo upang gamitin sa
sinumang maniksik o humiwalay sa hanay.
Mayroon din silang kasama na namimigay ng
libreng kandila para gamiting pang-ilaw sa
prusisyon.
Ang mga santong pinuprusisyon ay
pinangungunahan ni San Juan Bautista.
Sumunod si San Francisco, Santa Maria
Magdalena, San Diego De Alcala at ang
pinakahuli ay ang Mahal na Birhen. Ang karo ni
San Diego ay hinihila ng anim na Hermano
Tercero.
Inihinto ang mga karo at andas ng mga santo
sa tapat ng kubol sa pagdadarausan ng loa.
Mula sa tabing may isang batang lalaking may
pakpak, nakabotang pangabayo, nakabanda at
may bigkis ang lumabas. Pagkatapos na
bumigkas ng papuri ang bata sa wikang Latin,
Kastila at Tagalog ay pinagpatuloy ang
prusisyon hanggang sa mapatapat sa bahay ni
Kapitan Tiyago. Ang lahat ay natigilan sa
magandang pag-awit ni Maria Claria ng Ave
Maria ni Gounod sa saliw ng kanyang sariling
piyano. Kung napatigil si Padre Salvi sa ganda
ng tinig ni Maria Clara. Higit na nakadama ng
kalungkutan si Ibarra. Nadarama niya ang
mensahe ng tinig ng kasiphayuan ng
kasintahan. Saglot na naputol ang pagmuni-
muni ni Ibarra nang palalahanan siya ng
kaptian Heneral tungkol sa imbitasyon nitong
makasalo sa pagkain upang pag-usapan ang
pagkawala nina Basilio at Crispin.
Noli Me Tangere
Kabanata 38 – Ang Prusisyon
Ang sunod-sunod na pagtunog ng kampana at
mga paputok ay hudyat ng pagsisimula ng
prusisyon. May dala-dalang kandila at parol
ang lahat ng nakiisa dito. Para sa mga santong
sina San Juan Bautista, San Francisco, Santa
Maria Magdalena, San Diego De Alcala at
Mahal na Birhen ang prusisyon. Hinihila ng
anim na Hermano Tercero ang karo ni San
Diego. Magkakasamang naglalakad ang
Kapitan Heneral, mga kagawad, Kapitan
Tiyago, alkalde, alperes at Ibarra na napilitan
lamang sumama dahil sa pag-imbita sa kanya
ng Heneral. Inihinto ang mga karo at andas ng
mga santo sa tapat ng bahay ni Kapitan Tiyago
kung saan may isang kubol sa pagdadarausan
ng pagbigkas ng tulang papuri o loa sa
pintakasi ng bayan. Ang pila ng prusisyon ay
pinangungunahan ng tatlong sakristan na
sinundan ng guro, mag-aaral at mga batang
may dala-dalang parol na papel. Isang batang
lalaki na may pakpak, nakabotang pangabayo,
nakabanda at may bigkis ang lumabas upang
simulan ang pagpupuri sa wikang Latin, Kastila
at Tagalog. Kasunod nito’y ang pag-awit ni
Maria Clara ng Ave Maria kung saan ang lahat
ay nabighani sa ganda ng kanyang tinig. Dama
naman ni Ibarra ang pighating nararamdaman
ng kanyang kasintahan sa boses nito.
Noli Me Tangere
Kabanata 36: Ang Unang Suliranin
Nagkaroon ng malaking gulo sa bahay nina
kapitan Tiyago dahil sa hindi inaasahang
pagdating ng Kapitan-Heneral. Si Maria
Clara ay panay ang pagtangis at hindi
nakikinig sa payo ng kanyang ate at ni Andeng
dahil sa pagbabawal sa kanya na kausapin si
Crisostomo Ibarra.
Nagtungo si Kapitan Tiyago sa kumbento.
Doon ay kinausap siya ng mga prayle ukol sa
nangyari sa pagitan ni Ibarra at ni Padre
Damaso.Samantalang pilit inaalo ng tiyahin at
pinsan si Maria Clara.
Bumalik ng kanyang tahanan si Kapitan
Tiyago. Sinabi niya na inutusan siya ng pari na
sirain ang kasunduan ng pag-iisang dibdib ng
magkasintahan. Samantalang si Pari Sibyla ay
nagsabi na huwag tanggapin si Ibarra sa
kanyang tahanan at ang utang ni Kapitan
Tiyago na limampung libong piso sa binata ay
huwag ng pabayaran kundi mawawala ang
kanyang buhay at kaluluwa.
Inalo ni Kapitan Tiyago si Maria at sinabing
may kamag-anak si Padre Damaso sa
nakatakdang dumating mula sa Europa at
siyang inilalaan na maging panibagong katipan
ni Maria. Nasindak ang mga kausap ni Kapitan
lao na si Maria na napailing lamang, umiiyak at
tinakpan ang mga tenga. Pati si Isabel ay
nagalit at sinabihan ang Kapitan na ang
pagpapalit ng katipan ay hindi parang
nagpapalit lamang ng baro.
Iminungkahi ni Tiya Isabel na sulatan ang
arsobispo. Pero sinabi ng Kapitan na
mawawalang kabuluhan lamang iyon sapagkat
ang arsobispo ay isang prayle.
Dumating ang Kapitan-Heneral. Ang buong
kabahayan ni Kapitan Tiyago ay nagsimula ng
mapuno ng mga tao. Si Maria naman ay
tumakbo sa silid at nagdasal. Nasa ganito
siyang kalagayan ng pumasok ang kanyang
Tiya Isabel at sinabing gusto siyang
makausap ng Kapitan-Heneral. Mabigat man
sa loob ay unti-unti siyang nag-ayos ng
katawan.
Noli Me Tangere Kabanata 36
“ Ang Unang Suliranin”
Mga Aral
Noong una ay ginagamit ng mga prayle ang
kanilang mga kapanyarihan upang masunod o
makuha ang kanilang mga nais, tinatakot nila
ang mga tao, at dahil nga sila ay alagad ng
simbahan at totoong ang mga Pilipino ay maka
diyos sinusunod nila ang mga pinag-uutos ng
mga ito natatakot na sila ay baka
maparusahan, bulag ang kanilang puso at
isipan na ang mga prayle noon ay hindi
pagiging alagad ng diyos ang mga ugaling
ipinakikita, sapagkat sila ay mapanghusga,
gahaman sa kapangyarihan at mga ariarian at
mga mapang-abuso.
Magandang aral din ang sinabi ni Tiya Isabel
kay Kapitan Tiyago ng sabihin nitong dumating
na daw ang pinsang binata ni Padre damaso at
ayon dito ay ito daw ang mas nababagay na
maging kasintahan ni Maria Clara na siyang
Ikinagalit ni Tiya Isabel ayon sa kanya” Hindi
parang pagpapalit ng damit ang pagpapalit ng
kasintahan” Sapagkat alam niyang talagang
mahal na mahal ni Maria si Crisostomo Ibarra.
Huwag tayo pwedeng bumangga sa pader iyan
ang mga katagang binitawan ni Kapitan Tiyago
sa kanyang anak na si Maria Clara malinaw
lamang na mas sinusunod at kinakampihan
niya si padre Damaso, hindi na niya iniisip ang
sakit at hirap na nararamdaman ni Maria Clara,
takot siya na magalit sa kanya si Padre
Damaso samantalang talaga namang baluktot
ang pag-uugali nito, ipinakikita lamang na kahit
maisugal ang kaligayahan ng anak huwag
lamang niyang makalaban ang
makapangyarihan sa gobyerno.
Kanser ng Lipunan
Noong panahon ng mga Kastila, mababa ang
tingin ng mga Espanyol sa mga Pilipino kaya
naman gustong-gusto ng mga Pilipino
makakuha ng kapangyarihan. Kahit kapwa-
Pilipino ay hinihila nila pababa bunga ng
pagiging makasarili. Hindi rin sila umuunlad
dahil sa korupsyon sa gobyerno na hindi
naman makokontrol dahil walang
kapangyarihan ang mga Pilipino. Tinawag
itong kanser dahil imbis na pigilan nila itong
mangyari, hinahayaan lang nila ito dahil sa
takot na nagdudulot ng paglala nito sa
pagdaan ng panahon tulad ng sakit na kanser
na unting-unting sumisira sa Pilipinas.
Kabanata 36 Noli Me Tangere
“ Ang Unang Suliranin”
Mga Talasalitaan
Magpakatatag- magpakatapang
Nagimbal- nagulat
Makakataling puso- mapapangasawa
Namumugto- namamaga
Napaluha- napaiyak
Katipan- kasintahan
Nalulungkot- nalulumbay
Nanginginig- nangangatal
Matutulin-mabibilis
Kabanata 37 Noli Me Tangere
"Ang Kapitan Heneral"
Mga Talasalitaan
Kimi - nangangahulugang nahihiya.
Kinalulugdan - Kinatutuwa
Pinalagos - o pinadaan
Excomunicado - ito ang tawag sa taong
itiniwalag sa simbahang katoliko at hindi dapat
pakitunguhan.
Buod
Nang dumating ang Kapitan Heneral, hinanap
niya agad si Ibarra. Ngunit ang nakita niya ang
binatang taga-Maynila na lumabas habang
nagmimisa si Padre Damaso na naging dahilan
para pagalitan siya nito.
Kinausap ni Kapitan ang binata na kanina pa
balisa. Nang matapos ang kuwentuhan nila,
nakangiti na ang binata, senyales ng kabutihan
ng Kapitan.
Pagkatapos ay dumating ang mga pari ngunit
wala si Padre Damaso. Nagbigay galang sila
sa Heneral. Naroon din sina Maria at Tiago at
napansin ng Kapitan. Pinapurihan niya si Maria
dahil sa pamamagitang ginawa nang
makabangga sina Ibarra at Damaso.
Maya-maya pa, dumating na si Ibarra.
Ipinaalala naman ni Padre Salvi na
exkomunikado na si Ibarra ngunit di siya
pinansin nito. Nag-usap sina Ibarra at Kapitan
at pinuri siya nito sa ginawang pagtatanggol sa
alaala ng ama.
Nang matapos mag-usap, binilinan ng Kapitan
na papuntahin ni Ibarra si Tiago para kausapin
din. Nag-usap ang dalawa habang si Ibarra
naman ay nagtungo kay Maria. Gayunman,
hindi sila nakapag-usap dahil papunta na sa
dulaan ang dalaga.

Kanser ng Lipunan

Marahil ang tinutukoy ng tanong na ito ay ang

“kanser sa lipunan” na matatagpuan sa ika-
tatlumpu’t pito na kabanat ng Noli me Tangere
na may pamagat na “Sa Simbahan.” Sinasabi
na ang paggamit ng mga prayle at ang
tuluyang paniniwalang mali ng mga
mamamayan ay “kanser” na siyang sumisira sa
mga mamamayan.

Aral ng Noli Me Tangere

Kabanata 37 “ Ang Kapitan Heneral”

Ang pagkamakatuwiran ng may akda ay

makikita sa kabanata na ito. Ang prinsipyo niya
ng pagiging edukado ay hindi lamang dapat
natatamasa ng mga may kaya sa buhay kundi
ng lahat ng mga Pilipino. Inilarawan sa
kabanata na ito ang pagpuri ng may akda sa
mga Kastilang may malawak na pag-iisip at
may tunay na karunungan gaya ng Kapitan
Heneral.
Dito ay matututunan na ang tunay na dahilan
ng paghihirap ng mga Pilipino sa ng
kolonyalismo ng mga Kastila ay ang
pakikisangkot sa mga krimen at korapsyon ng
mga opisyales na may sarili lamang na interes,
mga prayle na sakim at ng mga nagtaas-
taasang nilalang sa lipunan.