కతోపనిషత్ PDF

క�ప�ష�
ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట��

ననున్ “��ను” మ�ర�్చ��వట��
“��ను” �ా ఉండట��
మ��య� అత�య్తత్ మ �వన ��
�ావల�ిన భ��త్,జ�్ఞన,కర్మ,ధర్మ సమ��రం ఒ�� ట �ెల�గ�ల� ఉ�తం�ా!
�ా��రణం�ా ��ంతం �ెల�సు��ాల�� క వ�ంట�ం��, �ా� గ�ం��ల� అందుబ�ట�ల� ల�వ�. ఇం��క�� దగగ్ ర
గ�ం��ల� వ�ంట��, �ా� �జ�్ఞసువ�ల�� ఎక్కడ ఉనన్�� ె�యదు. అల�� న్ ల�ౖబ�
్ర � ల� ��న్ ర�ాల ప�సత్ �ాల� మ�త్ర��
లభయ్ం అవ�త��న్�. కనుక తమవంత��ా భ��త్,జ�్ఞన ప్ర��ారధ్ ం మ�ను��వ�ల�ౖన �� చలప��ావ� ��బ్ ��ౖట్ �ార� ఉ�తం�ా
�ల��ౖన గ�ం��లను ఆన్ ల�ౖన్ ��్వ�ా eBOOK(PDF) ర�పంల� అం��సత్ ు��న్ర�. �ార� �ేసత్ ునన్ జ�్ఞన యజ�్ఞ�� ా� �ామ్
క�� తమవంత��ా స�యం �ే�� ారయ్క�మంల� ��గం�ా �ా�� గ�ం��లను �ా� �ామ్ ��్వ�ా క�� అంద�ేసత్ ు��న్మ�,
ఇందుక� ��మ� �ా�� కృతజ్ఞ త �ె�య�ేసుక�ంట��న్మ�. కనుక ప్ర� ఒక్కర� ఈ సదవ�ా�ా�న్ స��్వ��గం �ేసు��గలర�.
ఇందుక� స�యం �ే�ిన ఆ��్కవ్ ��బ్ ��ౖట్(https://archive.org), గ�గ�ల్ ��బ్ ��ౖట్(https://www.google.co.in),��ా�్ట
��ౖట్(http://www.microsoft.com) �ా�� క�� మ� ఋణప��వ��న్మ�. �ా� �ామ్ ��వక బృందం ��ర�� ఒక్కట�,
ప్ర� ఇల�్ల ఆ��య్�్మక జ�్ఞన గ�ం��ల�� ం�� ాలనన్�ే మ� ��క.
ఈ గ�ం��లను ఉ�తం�ా ఆన్ ల�ౖన్ ల� చదువ�టక�, ��గ�మ�(�ౌ��్లడ్) �ేసు��నుటక� గల మ��ాగ్ల�:

1) �� చలప��ావ� �ా�� బ్ ��ౖట్: http://www.srichalapathirao.com/
2) �ా� �ామ్ ��బ్ ��ౖట్: http://www.sairealattitudemanagement.org
3) �ా� �ామ్ గ�గ�ల్ ��ౖట్: https://sites.google.com/site/sairealattitudemanagement
4) ఆ��్కవ్ ��బ్ ��ౖట్: https://archive.org/details/SaiRealAttitudeManagement
ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం��న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

�ా� �ామ్ భ��త్,జ�్ఞన సమ��రం: https://www.facebook.com/SaiRealAttitudeManagement
�ా� �ామ్ భ��త్,జ�్ఞన సంబంద ��ల�: https://www.youtube.com/user/sairealattitudemgt
ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ంల� ప్ర� ఒక్కర� �ాల�గ్�, ఈ అవ�ా�ా�న్ స��్వ��గం �ేసు��,�ర� సంతృప�త్ల�ౖ�ే మ��క �ాధక��,
�జ�్ఞసువ�లక� మ�రగ్ ం చూ�ించగలర� ఆ�సుత్��న్మ�.
గమ�క: భ��త్,జ�్ఞన ప్ర��ారధ్ ం ఉ�తం�ా eBook ర�పంల� �� చలప��ావ� ��బ్ ��ౖట్ �ార� అం��ంచటం జ��ం��. ఈ
గ�ంధమ��ౖ �ాయ్�ార,మ�ద్రణ హక�్కల� �ా�� గలవ�,కనుక �ా�� సంప్ర��ంచగలర�.
SaiRealAttitudeManagement(SAI RAM) - �ా� �జ వయ్��త్త్వ �ర్వహణ(�ా� �ామ్)
* సర్వం �� ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *

Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î
(Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒO #∞O_ç)
"åºMÏº`« :
'Jaè#= "åºã¨— '*Ï˝#„Ñ¨Ñ¨Ó~°‚—
N ^Õqâ‹\˜ì K«ÅÑü~å=Ù
B.Sc., (Ag)
P^è•ºu‡Hõ *Ï˝#Ñ‘~î°O - zÅHõÅ∂i¿Ñ@
Ñ¨Ó[º QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
'Jaè#= "åºã¨— '*Ï˝#„Ñ¨Ñ¨Ó~°‚—

N ^Õqâ‹\˜ì K«ÅÑü~å=Ù
B.Sc., (Ag)
=º=™ê÷Ñ¨‰õΩÅ∞ :
P^è•ºu‡Hõ *Ï˝#Ñ‘~î°O - zÅHõÅ∂i¿Ñ@
Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î
`˘eÑ¨Å∞‰õΩ
ã¨=∞ã¨Î =∂#"åo - "åi "åi ™ê÷~ÚÅÖ’ L^ŒúiOÑ¨ |_»\ÏxH˜
=∂~åæÅ#∞ K«∂¿Ñq "Õ^•Å∞. ÑïÑ¨HõfiO K≥Ok# ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ, "≥·~åQÆº
ÉèÏ=# QÆÅ"åiH˜, "≥∂HõΔO HÀãÖ `«Ñ≤OKÕ "åiH˜ K«Hõ¯QÍ LÑ¨HõiOKÕq
LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞. LÑ¨x+¨`«∞Î J<Õ â◊|ÌO qxÑ≤OK«QÍ<Õ Z=iÖ’<≥·`Õ XHõ
áê~°=â◊ºO, Ñ¨ÙÅHõiO`« HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À "åˆ~ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’x *Ï˝<åxfl
„QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ |∞kúx Hõey LO\Ï~°∞. LÑ¨x+¨`∞« Î J#QÍ J*Ï˝#=Ú#∞ Ñ¨ÓiÎQÆ
#tOÑ¨*Ëã≤k Jx XHõ J~°÷O. "≥·~åQÆº =O`«∞_≥·# ™ê^èŒ‰õΩx Ñ¨~°=∂`«‡
ã¨xflkèH˜ KÕiÛ P Ñ¨~°=∂`«‡`À SHõº`« HõeyOKÕk LÑ¨x+¨`«∞Î Jx =∞~˘Hõ
J~°÷O. <åÅ∞QÆ∞ "Õ^•ÅÖ’#∞ *Ï˝# ÉèÏO_®QÍ~åÅ#^Œy# LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞
1180 L<åfl~Ú. J~Ú<å WÑ¨C_»∞ Jxfl ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_® ÅaèOK«@OÖË^Œ∞.
=ÚH˜HÎ ÀÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’ N~å=Ú_»∞ PO[<ÕÜÚ« xH˜ 108 LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ¿Ñ~°#¡ ∞
`≥eÜ«∞*ËÜ«∞@O [iyOk. JO^Œ∞Ö’ 10 LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ#∞ J`«ºO`«
„Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ qQÍ ÉèÏqOz =ÚQÆ∞~æ ∞° PKå~°∞ºÅ∞ "å\˜H˜ ÉèÏëêºÅ∞ „"åâß~°∞.
J"Õ ^Œâ’Ñ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ QÍ „Ñ¨MÏºuQÍOz#q. Jq. Dâ◊, ˆH#, Hõ~î°, „Ñ¨â◊fl,
=ÚO_»Hõ, =∂O_»∂Hõº S`«ˆ~Ü«∞, `≥·uÎsÜ«∞, KèåO^ÀQÆº, |$Ç¨Ï^•~°}ºHõ
- LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞, LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ<Õ "Õ^•O`«=Ú Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë "Õ^•Å‰õΩ JO`«=ÚÖ’ L#flq QÆ#∞Hõ. WÖÏ "Õ^•ÅÖ’ z=i
ÉèÏQÆOÖ’ L#fl D LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ ™ê^èŒ# K«`«∞+¨ìÜ«∞ ãÖÑ¨#∞flÖˇ·, J~°›`«
QÆey# ÑïÑ¨Hõfi ™ê^èŒ‰õΩÅ#∞ Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨xflkèH˜ KÕiÛ P Ñ¨~°=∂`«‡`À
SHõº`« HõeyOz, [#‡~åÇ≤Ï`«ºO ^•fi~å âßâ◊fi`« „|Ç¨‡#O^•xfl
Hõey™êÎ~Ú.
3
J~Ú`Õ XHõ q+¨Ü«∞O ÉÏQÍ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. U LÑ¨x+¨`«∞Î S<å
`«#O`«@ `å#∞QÍ, =∞#‰õΩ W+Öì L<åfl - ÖË‰Ωõ <åfl |Å=O`«OQÍ =∞#Å#∞
D_»∞Û‰õΩ "≥o§ Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨xflkèH˜ KÕ~Û° ^Œ∞. Z=Ô~`· Õ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ u~°∞QÆ∞`«∂,
"åi "åi "åã¨#Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∂Î, ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ#∞
á⁄O^Œ∞`«∂,- U^À XHõ <å\˜H˜ x`«º"≥∞ÿ# ^Õq∞\’ - Jx`«º"≥∞ÿ# ^Õq∞\’
`≥Å∞ã¨∞H˘x, Jx`«º"≥∞#ÿ „áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« ÅÑ¨@,¡ Éè’QÍÅÑ¨@¡ "≥~· åQÆºO
K≥Ok, x`«º"≥∞ÿ#, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#, P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡Ñ¨@¡
Pã¨H˜ÎQÆey, P Ñ¨~°=∂`«‡ H˘~°‰õΩ `«Ñ≤ã¨∂Î ™ê^èŒ#Å∞ KÕ™êÎ~À J\˜ì "åi<Õ
LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨xflkèH˜ KÕ̂~Ûk. ™ê^èŒ#Å∞ JO>Ë U^À~îåÖÏ~îÀb
™ê^èŒ#Å∞ HÍ^Œ∞, U^À KÕâß=∞O>Ë KÕâß=∞<Õ ~°HõOHÍ^Œ∞, KÕã≤ KÕ`«∞Å∞
^Œ∞e¿Ñã¨∞HÀ=@O HÍ^Œ∞, =ÚH˜ÎHÀãÖ f„=™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«∂e. x[OQÍ
=ÚH˜Î ™ê^èŒ# J<Õk D Éèí∂q∞ g∞^Œ [x‡OKÕ „Ñü „áê}˜H© Jx"å~°ºO.
ZÑ¨Ê\˜ÔH·<å `«Ñ¨Ê^Œ∞. HÍx =∂#=ÙÅ∞ `«Ñ¨Ê q∞ye# U „áê}˜‰õÄ_® =ÚHÎ̃
™ê^èŒ#Å∞ K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. "å\˜H˜ PÖ’zOKÕ |∞kúÖË^Œ∞. PK«iOKÕO^Œ∞‰õΩ
J=HÍâßÅ∞ ÖË=Ù. XHõ¯ =∂#=ÙxˆH P J=HÍâ◊O, J^Œ$+¨ìO. JO^Œ∞ˆH
Jxfl [#‡ÅÖ’#∞ =∂#=[#‡ „âı+¨ª"≥∞ÿ#k JO@∂ '[O`«∂<åO #~°[#‡
^Œ∞~°¡ÉèíO— Jx â◊OHõ~°∞Å"å~°<åfl~°∞. JO`«=∂„`å# =∂#=ÙÅO`å =ÚH˜Î
™ê^èŒ#Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~å? - KÕ™êÎ~å? ÖË^Œ∞. KåÖÏ=∞Ok [O`«∞=ÙÅÖÏQÍ<Õ
u#@O, Hõ#@O, x„^ŒáÈ=@O J<Õ "å\˜`À<Õ ãïÑ¨ÙK«∞Û`«∞O\Ï~°∞.
=∞i H˘O^Œ ~ ° ∞ Ö∫H˜ H õ Éè ’ QÍÅ∞, q+¨ Ü « ∂ Å H˘~° ˆ H rq`åÅ#∞
qxÜ≥∂yOK«∞H˘O\Ï~°∞. =∞iH˘O^Œ~∞° U^À '<å"£∞Hˆ "å¿ã—Î QÍ ÉèQí =Æ O`«∞x
`«ÅK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ÖË^• `«=∞ ™êfi~°÷ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅH˘~°HÀ, ^Œ∞óMÏÅ∞
Hõey#Ñ¨C_À ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ^ŒQÆæ~“`«∂ LO\Ï~°∞. JÖÏQÍHõ ˆH=ÅO
ÉèíQÆ=O`«∞x H˘~°ˆH ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ^ŒQÆæ~° HÍ"åÅ#∞H˘<Õ"å~°∞, [#‡#∞
4
™ê~°÷HõO KÕã¨∞H˘#∞@ H˘~°ˆH ÉèíQÆ=O`«∞x ^ŒiKÕˆ~"å~°∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ
LO\Ï~°∞. giÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x Ñ¨ÓiÎQÍ â◊~°}ÏQÆu á⁄Ok '`«fi"Õ∞= ã¨~°fiO
=∞=∞^Õ= ^Õ=— Jx ^ŒQÆæ~°ÜÕ∞º "å~°∞ |Ç¨ïH˘kÌ =∞O^Õ.
x[OQÍ =ÚH˜Î ™ê^è#Œ HÔ · ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ „Ñu¨ =∂#=Ùx `˘O^Œ~Ã° Ñ_»∞`«∂<Õ
LO\Ï_»∞. ZÑ¨C_»∂ HõëêìÅ∞, Hõ_Q» OÆ _»∞¡ J<Õ "≥Ú\˜Hì ÍÜ«∞Å∞ "Õã∂¨ <Î Õ
LO\Ï_»∞. J~Ú<å =∂#=Ù_∞» [#‡Å‰õΩ [#‡Å∞ <≥@∞ìH˘ã¨∂<Î Õ LO\Ï_»∞.
Jx`«º"≥∞#ÿ "å\˜ HÀã¨"∞Õ „áê‰õΩÖÏ_»∞`«∂ LO\Ï_»∞. ÉÁÑ≤Ê Hõ_ç`Õ =∞O^Œ∞
"Õã¨∞‰õΩO^•=∞#∞‰õΩO\Ï_Õ QÍx D "≥Ú\˜ìHÍÜ«∞Å "≥#∞Hõ ÉèíQÆ=O`«∞x
L^ÕÌâ◊ "Õ∞q∞\Ï Jx PÖ’zOK«_»∞. S`Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∂„`«O qã¨∞QÆ∞
K≥O^Œ‰õΩO_® `«# „Ñ¨Ü«∞`«flO ™êyã¨∂Î<Õ LO\Ï_»∞. J<ÕHõ HÀ\Ï¡k [#‡Å
`«~åfi`« <≥·<å *Ï˝<À^ŒÜ«∞O HõÅQÍeûO^Õ. J~Ú`Õ KÕ`«∞Å∞ HÍe# `«~åfi`«
P‰õΩÅ∞ Ñ¨@∞ì‰õΩ#fl@∞¡ - ãÖ™ê~°ÉÏ^èŒ #™êàÏxH˜ ZH˜¯, ÉèíiOK«ÖËHõ
Ñ≤K≥ÛH˜¯#>ˇÂ¡ JÑ¨C_»∞ Hõ‰õΩ¯iÎ Ñ¨_ç U^Õ^À Ç¨Ï_®=Ù_çQÍ KÕ¿ã¿ãÎ - ã¨∞YO
^˘~°HõHõáÈQÍ ^Œ∞óYO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok - =∞iO`«QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ
Ç¨Ï_®=Ù_çQÍ U^À `≥eã‘ `≥eÜ«∞x ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤† "≥#∞Hõ Ñ≤zÛ ‰õΩHõ¯
"≥O|_ç¿ãÎ Ñ¨~°∞ÔQuÎ#@∞¡ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fã≤ U QÀuÖ’<À Ñ¨_»Hõ, ^Œ∞óMÏÖ’¡
z‰õΩ¯|_ç áÈHõ, K«H¯õ x J=HÍâßÅ∞ ÅaèOz# D [#‡Ö’<Õ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ#∞
P„â◊~ÚOz, LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’ xH˜ΔÑ¨ÎOKÕÜ«∞|_ç# P`«‡*Ï˝<åxfl J=QÆ`«O
KÕã∞¨ H˘x, PK«iOK«@O `≥e"≥#· "åi Ñ¨x. Jk |∞^è∞Œ Å ÅHõ}Δ O. L`«=Î ÚÅ
ÅHõΔ}O.
JÖÏQÍHõ =∂#=Ù_»∞ ãÖ™ê~°^èÕºÜ«∞O`À, Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂ÅÑ¨@¡
Pã¨H˜Î`À, Éè’QÍÅÑ¨@¡ "åº"≥∂Ç¨ÏO`À, D XHõ¯ [#‡<Õ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x,
âß¢™êÎÅxflO\˜x u~°ã¨¯iOz, =∞Ç¨`«∞‡ÅÜ≥ÚHõ¯, *Ï˝#∞Å Ü≥ÚHõ¯
ã¨ÅÇ¨Å#∞ - ã¨∂K«#Å#∞ ÃÑ_»K≥q# ÃÑ\˜ì, QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ kèHõ¯iOz,
5
"≥ÚO_çQÍ - =¸~°öOQÍ D ãÖ™ê~° ÅOÑ¨@OÖ’<Õ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ`Õ
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ T~°∞ ‰õΩO\Ï_®? J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å qKå~°}Å‰õΩ - tHõΔÅ‰õΩ
QÆ∞iKÕã¨∂Î LO\Ï_»∞. Jn ZÑ¨C_À HÍ^Œ∞. WÑ¨C_Õ. D [#‡Ö’<Õ.
J~Ú<åã¨ˆ~ x~°¡HõΔ ºO KÕâß"å! - =∞~°}Õz# `«~åfi`«<≥·<å ^èŒ~å‡^èŒ~°‡
qKå~°} ¿Ñ~°∞`À Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA HÀ~°∞Öì ’ =Ú^•Ì~ÚQÍ xÅ|_®e. PÜ«∞#
"Õ¿ã tHõΔÅ#∞ J#∞ÉèíqOKåe. =∞i JHõ¯_» HÀ~°∞ìÖ’ xÅ|_ç Ñä¡H±
„áêã≤‰õÄº@~ü z„`« QÆ∞Ñ¨ÙÎ_»∞ J_çˆQ "å\˜H˜ aHõ¯ "≥ÚQÆO "Õ¿ãÎ UOÖÏÉèíO?
JHõ¯_» x#∞fl ~°H˜ΔOK«\ÏxH˜ U _çÃÑ¶<£û ÖÏÜ«∞~°∂ LO_»_»∞. Hõ#∞Hõ P
q+¨Ü∂« Åhfl WHõ¯_Õ ÉÏQÍ PÖ’zOK«∞H˘x `«y# q^èOŒ QÍ `«Ü∂« ~Ô á· È"åe.
Jã¨Å∞ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA‰õΩ Z^Œ∞~°∞Ñ¨_‰» Ωõ O_® `«ÑÊ≤ OK«∞H˘<Õ LáêÜ«∞"Õ∞^À
WÑ¨C_Õ WHõ¯_Õ PÖ’zOK«∞ HÀ"åe. Éèí[ QÀqO^ŒOÖ’ nxH˜ ã¨∂\˜QÍ
LáêÜ«∞O K≥áêÊ~°∞ â◊OHõ~°∞Å∞
''ÉèíQÆ=næ`å HÕz^Œnè`å QÆOQÍ[Å Å=Hõ}˜HÍ Ñ‘`å I
ã¨Hõ$^ŒÑ≤ ÜÕ∞# =Ú~åi ã¨=∞~åÛ „H˜Ü«∞`Õ `«ã¨ºÜ«∞"Õ∞# #K«~åÛ II
ÉèQí =Æ næ`« J^èºŒ Ü«∞#O - (*Ï˝#) QÆOQÍ[Åáê#O - =Ú~åi J~°Û#O
(JÇ¨ÏO HÍ~°=∞<Õ ~åHõΔã¨∞_Õ =Ú~° - J`«}˜‚ ãÖÇ¨ÏiOz#"å_Õ =Ú~åi.
Hõ#∞Hõ JÇ¨ÏOHÍ~åxfl JO`«OKÕã≤ Ñ¨~°=∂`«‡QÍ xezáÈ"åe) - D
=¸_»∂ KÕã#≤ "åiH˜ WHõ Ü«∞=Úx`À Z\˜ì q"å^Œ=¸ ÖË^∞Œ . PÜ«∞#"Õ~∞° .
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ ãÖ|O^èŒO ÖË‰õΩO_®, PÜ«∞# HõO@Ñ¨_»‰õΩO_®,
PÜ«∞#`À q"å^Œ Ñ¨_»‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë PÜ«∞# =∂@ÅÖ’<Õ K≥Ñ≤Ê#
D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î#∞ „Ñü"å~°∂ `«Ñ¨ÊHõ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Ü«∞=Úx ÉèíÜ«∞O
f~åÅO>Ë D LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∂e.
Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA - #zˆH`«∞Å ãÖ"å^Œ ~°∂ÑÖQÍ
D LÑ¨x+¨`«∞Î „Ñ¨MÏºu =Ç≤ÏOzOk. Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’x Hõ~î°âßY‰õΩ
6
K≥Ok# „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅÖ’xk D LÑ¨x+¨`«∞Î. HÍ~î°Hõ |∞∞+≤ D „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏxH˜
Hõ~°Î. ^Œâ’Ñ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’ ZO`À „áêp#"≥∞ÿ#kQÍ ÉèÏqOK«|_Õk D
LÑ¨x+¨`«∞Î. K≥¿ÑÊ^Õ^À QÆ\ ˜æQÍ - ã¨∂\˜QÍ - ãÖ^ÕÇ¨Å‰õΩ `å=Ù ÖË‰õΩO_®
K≥¿ÑÊâß~°∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. P`«‡ `«`«fiÉ’^èŒ#∞ ã¨=∞„QÆOQÍ JOkã¨∞Î#fln
LÑ¨x+¨`«∞Î. JO^Œ∞H˘x, PK«iOz, P#OkOz, `«iOK«@O - WHõ =∞#
KÕ`«∞Ö’¡ - KÕ`«Ö’¡ L#flk.
„âı+¨ª"≥∞ÿ# ^Œâ’Ñ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’ 3=^≥·# D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î KåÖÏ
ã¨∞É’^èŒ"≥∞ÿ#k. LÑ¨x+¨`«∞Î JO>Ë „|Ç¨Ï‡ q^ŒºÜÕ∞. „|Ç¨Ï‡ *Ï˝#"Õ∞. S`Õ
KåÖÏ W`«~° LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖÏQÍ Láêã¨#Å#∞, Hõ~°‡Å#∞ HõÅQÆeÑ≤† Jã¨Å∞
q+¨Ü«∂xfl H˜¡+¨ìO K≥Ü«∞º‰õΩO_®† Jxfl =ÚYº q+¨Ü«∂Å#∞ =^Œe
ÃÑ@ì‰õΩO_® "≥Å¡_çã¨∂Î D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î „|Ç¨Ï‡ q^Œº#∞, ã¨∞ã¨Ê+¨ìOQÍ,
ã¨∞=ºHõÎOQÍ É’kèOz q=iã¨∞Î#flk. [QÆ^ÕHõ ã¨`«º"≥∞ÿ# Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡#∞ -
Ñ¨~°=∂`«‡#∞ ã¨∞ã¨Ê+¨ìOQÍ =∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ™êHΔÍ`«¯iOÑ¨*Ëã¨∞Î#flk.
D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x ã¨=∞ã¨Î ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ PÑ¨^ŒÅ‰õΩ =¸Å HÍ~°}O
Jq^ŒºÜÕ∞. J*Ï˝#"Õ∞. `å<≥=~À `«#‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈ=@"Õ∞. =∂#=Ù_»∞
D ^ÕÇÏ¨ "Õ∞ `å#∞ Jx „Éè=í ∞Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞. W^Õ J*Ï˝#O. ^ÕÇÏ¨ O Z#fl\˜H©
'<Õ#∞— HÍ=\ÏxH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞. [## =∞~°}ÏÅ∞ ÖË‰õΩO_® âßâ◊fi`«OQÍ
ZÅ¡Ñ¨C_»∂ JO`«\Ï LO_Õ K≥·`«#º"≥∞ÿ# P`«‡ÜÕ∞<Õ#∞. U =∂~°∞ÊÅ∞ ÖËx,
U PHÍ~°=¸ ÖËx, U Ñïq∞`«∞Å∞ ÖËx, U HõÅ‡ëêÅ∞ ÖËx P#O^Œ
ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ P`«‡ÜÕ∞ <Õ#∞. J\˜ì P`«‡#∞ âß¢™êÎÅ^•fi~å, QÆ∞~°∞=ÙÅ ^•fi~å
`≥Å∞ã¨∞H˘x, qKå~°}KÕã≤, ÉÏQÆ∞QÍ ^è•ºxOz, ã¨∞ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ „QÆÇ≤ÏOz,
J#∞ÉèíqOK«∞@ÜÕ∞ *Ï˝#O. J\˜ì P`«‡QÍ ã¨~°fiHÍÅ ã¨~åfi=ã¨÷ÅÜ«∞O^Œ∞
Z~°∞Hõ Hõey LO_ç áÈ=@"Õ∞ "≥∂HõΔO.
W\˜ì P`«‡ *Ï˝#=Ú#∞ #zˆH`«∞_»∞ HÀ~°QÍ, Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA J<ÕHõ
7
L^•Ç¨Ï~°}Å`À - J<ÕHõ s`«∞ÅÖ’ q=iOz, É’kèOK«@"Õ∞ D LÑ¨x+¨`∞« Î
™ê~åOâ◊=Ú.
P`«‡#∞ „H˘`«QÎ Í Z=~°∂ ZHõ¯_»#∞Op á⁄O^Œ#Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . Jk ÉÜ«∞@
=ã¨∞=Î Ù HÍ^Œ∞ - „Ñ¨f =ºH©Î x[OQÍ P`«‡ JÜÕ∞º L<åfl_»∞. JO>Ë „Ñü"å_»∂
P`«‡#∞ á⁄OkÜÕ∞ L<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ á⁄O^Œ@ =∞O>Ë ÖËx =ã¨∞Î=Ù#∞
`≥K«∞ÛHÀ=@O ÖÏO\˜k HÍ^Œ∞. 'Jk <Õ<Õ— #x `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ÜÕ∞. „Ñü
=_»¡yO[ - aÜ«∞ºÑ¨Ù yO[ÜÕ∞ - „Ñü „áê}˜ P`«‡ÜÕ∞. „Ñü r=Ù_çÖ’#∞
P`«‡ â◊√^ŒKú `·≥ #« º ~°∂Ñ¨"∞≥ ,ÿ ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊"∞≥ ÿ LO_»<Õ L#flk. P K≥`· #« º=Ú
=Å¡<Õ ã¨~°fiHÍ~°º=ÚÅ∞ [iyáÈ`«∞#flÑ¨Ê\˜H© J*Ï˝x =∂#=Ù_»∞ P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#ÖËHõ áÈ`«∞<åfl_»∞. JO^Œ∞ˆH „â◊√u =∂`« WÖÏ JO@∞#flk.
''LuÎ+¨ì`« - *ÏQÆ$`« - „áêÑ¨º=~åxfl É’^èŒ`«——
ÖˇO_»∞, "Õ∞Å∞H˘#∞_»∞, P`«‡*Ï˝#∞ÅQÆ∞ =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ â◊~°}∞"Õ_ç P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#∞_»∞. Wk ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ∞Å QÆ∞O_≥Ö’`«∞Ö’¡ #∞O_ç ÃÑÅ∞¡aH˜
=KÕÛ "åHõºO.
D P`«‡*Ï˝#=Ú<Õ D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î =∞~°Å =∞~°Å qã¨∞QÆ∞
ÖË‰õΩO_® É’kèã¨∞Î#flk. Pã¨H˜ÎQÆey#"å_»∞, |∞kú =∞O`«∞_≥·#"å_»∞,
qKå~°}ÏjÅ∞_≥·#"å_»∞ nxx „Ñ¨âßO`«"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À - ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#
|∞kú ` À K« k q<å, q<åfl D q+¨ Ü « ∂ xfl Ñ¨ Ó iÎ Q Í, ã¨ Ê +¨ ª O QÍ
„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. S`Õ <Õ#∞ ã¨`«º=Ú, x`«º=Ú, K≥·`«#º =∂„`«=Ú,
P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú J~Ú# „|Ç¨Ï‡=Ú#∞, <Õh^ÕÇ¨Ï - WO„kÜ«∞ -
=∞<À|∞^Œ∞úÅ‰õΩ Jf`«∞_»#∞ J#∞ *Ï˝#=Ú D LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ qO>Ë
HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞QÍHõ. JO`«=∂„`«O KÕ`«<Õ J`«_»∞ P`å‡#O^Œ=Ú#∞
á⁄O^ŒÖË_»∞.
=∞i ZÑ¨C_»∞ á⁄O^Œ∞`å_»∞? ''<Õ#∞ Ñ¨q„`«"≥∞ÿ, [## =∞~°}
8
~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ, x`«º"≥∞ÿ, P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ, U =∂~°∞ÊÅ∞ ÖËx, U =∞e<åÅ∞
ÖËx, âßâ◊fi`« ã¨`«º"≥∞ÿ# P`«‡#∞—— J<Õ ÉèÏ"åxfl J^Õ Ñ¨xQÍ, UHõ^è•~°QÍ,
QÆOQÍ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖÏQÍ, x`«º=Ú - x~°O`«~°=Ú =∞##=Ú KÕã¨∂Î
LO>Ë, D ™ê^èŒ# =∞#Ö’x J*Ï˝<åxfl #tOÑ¨*Ëã≤ Ñ¨~°=∞âßOux,
Ñ¨~°=∂#O^Œ=Ú#∞ Hõeyã¨∞ÎOk.
XHõ qâßÅ"≥∞#ÿ P=~°}Ö’, „Ñ¨âßO`« "å`å=~°}OÖ’ ™êfig∞r XHõ~∞°
ZO`À QÆOcè~°OQÍ, ã¨∞Å∞=ÙQÍ J~°÷=∞ÜÕ∞ºq^èŒOQÍ "Õ^•O`ÀÑ¨<åºãÖ
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. P „Ñ¨Hõ¯QÍ ^•i# "≥à◊√`«∞#fl XHõ ™ê=∂#∞º_»∞ "≥∞ÿ‰õΩ ^•fi~å
P LÑ¨<åº™êxfl qO@∂, XHõ¯HõΔ}O xÅzáÈ~Ú `«##∞ `å#∞ P`«‡QÍ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞† P Hõ}Δ OÖ’ `å#∞ P`«‡#∞ Jx J`«_∞» `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨Ê\˜H©
`«# =∞#ã¨∞û ^Œ$_è»OQÍ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ=OÖ’ L#flk QÆ#∞Hõ `å#∞ ^ÕÇ¨xfl
J<Õ ÉèÏq™êÎ_»∞, ^ÕÇ¨ÏOQÍ<Õ =º=Ç¨Ïi™êÎ_»∞ `«Ñ¨Ê <Õ#∞ P`«‡#∞ Jx
=∞~°Å ZÑ¨C_»∂ ÉèÏqOK«ÖË_»∞, ÉèÏqOK«_»∞. 'P`«‡— J<Õ ÉèÏ"åxH˜ J`«_ç
=∞#ã¨∞ûÖ’ KÀ@∞ ÖË^∞Œ . J<ÕHõ q^è•Öˇ#· HÀiHõÅ`À#∞, ~åQÆ^fiÕ ëêÅ`À#∞,
Pâ◊Å∞, PO^Àà◊#Å`À#∞ J`«_ç =∞#ã¨∞û xO_ç LO_»@O =Å¡ <Õ#∞-
<åk J<Õ JÇ¨ÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~åÅ#∞ q_»∞=ÖËH,õ ^ÕÇ¨ aè=∂<åxfl =^ŒÅÖËHõ
P`«‡#∞ H˘kÌ Hõ}Δ ÏÅ∞ ‰õÄ_® ÉèÏqOK«Ö_Ë ∞» . HÀiHõÅ∞ ÖËx x~°‡Å =∞#ã¨∞û`À
- ~åQÆ^ÕfiëêÅ∞ ÖËx xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À âßOuÜ«Ú`«"≥∞ÿ# UHÍ„QÆ
=∞#ã¨∞û`À<Õ P`«‡#∞ ÉèÏqOK« gÅ=Ù`«∞Ok. JO`ÕQÍx ~åQÆ^fiÕ ëêÅ`À#∞,
HÀiHõÅ`À#∞, q+¨Ü«∞Éè’QÍÅÃÑ· Pã¨H˜Î`À#∞ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ ÃÑ>Ëì K«OK«Å"≥∞ÿ#
=∞#ã¨∞û`À P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ J=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH `å#∞ P`«‡#∞
Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨Ê\˜H© JO^Œ~°∂ P`«‡QÍ LO_ç áÈ=@OÖË^Œ∞† P`å‡#∞
Éèí∂ux K≥O^Œ@O ÖË^Œ∞. P`å‡#O^•xfl á⁄O^Œ@O ÖË^Œ∞.
nxx |\˜ì =∞#H˘Hõ q+¨Ü«∞O ~°∂_èç J=Ù`«∞#flk. P`«‡#∞ |∞kú
9
^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀ QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. =∞#O P`«‡ÜÕ∞QÍx J#ºOHÍ^Œx
‰õÄ_® |∞kú ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞H˘x, ~°∂_èç Ñ¨~°K«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. S`Õ
P`å‡#∞Éè∂í ux K≥O^Œ@O ÖË^∞Œ † `«^•fi~å P`å‡#O^•xfl J#∞Éèqí OK«@O
ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞=Å¡? ˆH=ÅO |∞kú`À „QÆÇ≤ÏOK«@O =Å¡<Õ. x[OQÍ
^ÕÇ¨ÏOHõ<åfl, Jxfl WO„kÜ«∂ÅHõ<åfl - =∞#ã¨∞û Hõ<åfl |∞kú Q˘Ñ¨Êk.
x["Õ∞. HÍx P`«‡ ^Œ$ëêì º K«∂¿ãÎ |∞kú JÅÊ"≥∞#ÿ ^Õ. |∞kúH˜ ZO`« ã¨=∞~°`÷ «
LO^À JO`Õ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. JO>Ë |∞kú Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ ^Õ QÆ#∞Hõ
=∞#O `≥Å∞ã¨∞H˘<Õn Ñïq∞`«OQÍ<Õ L#flk. J~Ú`Õ JÑïq∞`«"≥∞ÿ#
P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x P`«‡ q^Œ∞_»∞QÍ - P`«‡*Ï˝xQÍ LO_ç áÈ"åÅO>Ë
|∞kú ^•fi~å „QÆÇ≤ÏOz# *Ï˝#OKåÅ^Œ∞. |∞kúH˜ Jf`«OQÍ P`«‡KÕ`«<Õ
`≥eÜ«∞|_®e. J^Õ P`å‡#∞Éè∂í u - Wk ZÖÏ ™ê^èºŒ Ñ¨_∞» `«∞Ok? ZÑ¨C_≥`· Õ
=∞#ã¨∞û Ñ¨q„`«"∞≥ ,ÿ „Ñ¨âßO`«"∞≥ ,ÿ xâ◊ÛÅ"≥∞,ÿ UHÍ„QÆ`« Hõey#^≥· - x~°O`«~°
P`«‡^è•º#OÖ’ LO_çáÈ`«∞O^À JÑ¨C_Õ Jxfl PÖ’K«#Å∞ PyáÈ~Ú -
=∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ J^Œ$â◊º"≥∞ÿ ˆH=Å P`«‡=∂„`«"Õ∞ q∞yeáÈ`«∞Ok. =∞#ã¨∞û
P`«‡ÜÕ∞ J=Ù`«∞Ok. JÑ¨C_Õ P`å‡#∞Éèí∂u.
J\˜ìã≤÷ux „Ñü™ê^èŒ‰õΩ_»∂ „Ñ¨Ü«∞`«flÑ¨Ó~°fiHõOQÍ HõeÊOK«∞HÀ"åe.
Jk ˆH=ÅO "≥·~åQÆºO =Å¡ =∂„`«"Õ∞ ™ê^èŒº=∞=Ù`«∞Ok. „|Ç¨Ï‡*Ï˝#O -
ÖË^• "≥∂HõΔO "≥·~åQÆºO =Å¡<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂ÅÃÑ·
q~°H˜Î HõÅQÍÅO>Ë Jã¨Å∞ D „Ñ¨ÑÖK«=Ú - WO^Œe q+¨Ü«∂Å∞ -
Éè’QÍÅ∞ - g\˜x J#∞ÉèíqOKåÅ#∞‰õΩO@∞#fl - J#∞Éèíqã¨∞Î#fl r=Ùà◊√§
- JO`å ~å„u HõÅÖÏQÍ q∞^èŒº =∂„`«"Õ∞#<Õ ã¨`«ºO ÉÏQÍ J=QÍÇ¨Ï#
HÍ"åe. ã¨fiÑ¨flOÖ’ L#flO`« =~°‰õΩ =∂„`«"Õ∞ ã¨`«ºO JxÑ≤OKÕ ã¨fiÑ¨fl
^Œ$â◊ºO Ü«∂=`«∞Î "Õ∞Å∞HÀQÍ<Õ Jã¨`«ºO Jx ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞Î#fl^À JÖÏˆQ
D *Ï„QÆ`üÖ’ L#flO`«HÍÅ"Õ∞ - D =∞#ã¨∞û`À ÉèÏqOz#O`« HÍÅ"Õ∞
10
D *Ï„QÆ`ü ^Œ$â◊ºO ã¨`«ºO Jx, *Ï„QÆ`üÖ’ #∞O_ç "Õ∞Å∞HÀQÍ<Õ - JO>Ë
r=ÉèÏ"åxfl =^Œ∞Å∞ HÀ=@O`À<Õ Wk Ü«∂=`«∂Î Jã¨`«º"Õ∞#x ~°∂_èç
Ñ¨~°K«∞HÀ"åe.
JÑ¨C_Õ D „Ñ¨ÑÖK«OÑ¨@¡ - WO^Œ∞Ö’x =ã¨∞Î=ÙÅ∞, q+¨Ü«∂Å∞,
Éè’QÍÅÑ¨@¡ "≥·=ÚYºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok† "≥·~åQÆºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏO\˜
"≥~· åQÆºO Hõey#Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’x ~åQÆ^fiÕ ëêÅ∞ JO`«"∞≥ áÿ È~Ú =∞#ã¨∞û
Ñ¨q„`«O J=Ù`«∞Ok† „Ñ¨âßO`« =∞=Ù`«∞Ok† xâ◊ÛÅ=∞=Ù`«∞Ok†
UHÍ„QÆ=∞=Ù`«∞Ok. J\˜ì =∞#ã¨∞û`À P`«‡^è•º#O ™êyOz#Ñ¨C_»∞
P`å‡#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JO^Œ∞ˆH D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ =∞i U W`«~° LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’#∞
JO`«QÍ „Ñ¨™êÎqOK«x "≥~· åQÆº=Ú#∞ QÆ∂iÛ qâı+O¨ QÍ =i‚OK«|_çÜÚ« #flk.
JO`ÕHÍ^Œ∞ D LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x t+¨μº_»∞ #zˆH`«∞_»∞ =¸sÎÉèíqOz#
"≥~· åQÆº"Õ∞. U LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’#∞ W@∞=O\˜ =∞Ç¨#∞ÉèÏ=Ù_≥#· , „|Ç¨Ï‡ q^Œº‰õΩ
JkèHÍi S#, Ñ¨~°=∞ "≥·~åQÆº=¸iÎ S# t+¨μº_»∞ HõxÑ≤OK«_»∞. Ü«∞=∞
^èŒ~°‡~åA ~°^äŒ=ÚÅ∞, QÆ∞„~°=ÚÅ∞, #$`«ºQÍ#=ÚÅ∞ KÕ¿ã JÑ¨û~°ã¨ ¢ã‘ÎÅ#∞
W™êÎ#∞ Jx Pâ◊ K«∂Ñ≤`Õ '"å\˜x h"Õ LOK«∞HÀ— Jx QÆ∞~°∞=QÆ∞ Ü«∞=Úx`À
ÑëH˜# "≥·~åQÆº=¸iÎ #zˆH`«∞_»∞. nxx |\˜ì "≥∂HõΔ„áêÑ≤ÎH˜ "≥·~åQÆº=Ú,
z`«Î UHÍ„QÆ`«HÍ"åe. P Ô~O_»∂ ZÖÏ ™êkèOKåÖ’ ZO`À q=~°OQÍ D
Hõ~îÀÑ¨x+¨`ü q=iã¨∞Î#flk. Hõ#∞Hõ LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ „â◊^ŒúQÍ q#@O -
„Ñü~ÀE =∞##O KÕÜ«∞@O - |∞kú`À „QÆÇ≤ÏOK«@O =∂„`«"Õ∞ HÍHõ -
|∞kú`À „QÆÇ≤ÏOz# ^•xx J#∞Éèí"åxH˜ `≥K«∞ÛH˘#∞@‰õΩ ZHõ¯=Åã≤#
"≥∞@¡#∞ ZH˜¯† „Ñ¨Ü«∞`«flÑ¨Ó~°fiHõOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o§ PK«~°}KÕã≤
P`å‡#∞Éèí∂ux á⁄O^•e. âßOu =∞O„`«O`À LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ „Ñ¨"Õt^•ÌO.
11
FO ã¨Ç¨Ï<å= =`«∞ I ã¨Ç¨Ï<Ò Éèí∞#‰õΩÎ I ã¨Ç¨Ïg~°ºO Hõ~°"å=ÃÇ·ÏI
`Õ[ã≤fi<å=nè`«=∞ã¨∞Î I =∂ qkfiëê=ÃÇ·Ï II
FO âßOuó âßOuó âßOuó II
„Ñü Ñ¨^•~°÷O : FO ´ Ñ¨~°=∂`«‡† <Ò ´ =∂ W~°∞=Ùih† ã¨Ç¨Ï ´ ‰õÄ_»†
J=`«∞ ´ ~°H˜ΔOK«∞QÍHõ† <Ò ´ W~°∞=Ù~°=Ú† ã¨Ç¨Ï ´ Hõeã≤† Éèí∞#‰õΩÎ ´
J#∞Éèqí OK≥^=Œ ÚQÍHõ† ã¨ÇÏ¨ ´ Hõeã≤† g~°ºO ´ ™ê=∞~°ºú O`À† Hõ~"° å=ÃÇÏ·
´ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕÃã^Œ=ÚQÍHõ† <Ò ´ =∂ W~°∞=Ùi „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú† `Õ[ã≤fi ´
`Õ*’=O`«=ÚQÍ† JnèÒ« Jã¨∞Î ´ JQÆ∞QÍHõ† qkfiëê=ÃÇÏ· ´ ^Õfi+¨ÉÏè ==Ú†
=∂ ´ HõÅ∞QÆ‰õΩO_»∞QÍHõ† FOâßOuó âßOuó âßOuó ´ Pkè^≥·qHõ,
PkèÉè∫uHõ, P^è•ºu‡Hõ`åáêÅ∞ ÖË‰õΩO_»∞ QÍHõ†
ÉèÏ=O : Ñ¨~°=∂`«‡ QÆ∞~°∞ t+¨μºÖˇ·# =∂ W~°∞=Ùih ~°H˜ΔOK«∞QÍHõ. D
LÑ¨x+¨`«∞Î É’kèOKÕ *Ï˝<åxfl "Õ∞O W~°∞=Ù~°=Ú J#∞ÉèíqOK≥^Œ=ÚQÍHõ.
=∂ „Ñ¨Ü«∞`«flO ^•fi~å LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x *Ï˝<åxfl „QÆÇ≤ÏOz PK«iOKÕ â◊H˜Îx
™ê=∞~åúºxfl á⁄O^≥^Œ=ÚQÍHõ. =∂ W~°∞=Ùi „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú `Õ*’
=O`«=∞QÆ∞QÍHõ. =∂ W^ŒÌi =∞^èŒº ^Õfi+¨ÉèÏ==Ú HõÅ∞QÆ‰õΩO_»∞QÍHõ!.
Pkè^≥·qHõ, PkèÉè∫uHõ, P^è•ºu‡Hõ `åÑ¨=ÚÅ∞ âßOuOK«∞ QÍHõ!
"åºYº : "Õ^•O`« q^Œº QÆ∞~°∞ t+¨ºÑ¨~°OÑ¨~°QÍ <Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤#^Õ. JÖÏ
<Õ~°∞Û HÀ"åÅO>Ë ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ L`«Î=∞ t+¨μº_»∞QÍ XHõ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞
"≥`«∞HÀ¯"åe. P QÆ∞~°∞=Ù#∞ q#Ü«∞O`À ã¨g∞Ñ≤OKåe† P„â◊~ÚOKåe†
¿ãqOKåe† „â◊=}O KÕÜ«∂e. JÑ¨C_Õ „â◊=}Ñ¶¨ÅO ÅaèOKÕk. J~Ú`Õ
ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOK«@OÖ’, ¿ã= KÕÜ«∞@OÖ’, "åi =^ŒÌ „â◊=}O
KÕÜ∞« @OÖ’ =∂#=Ù_çH˜ L#fl ~°[ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}ÏÅ∞ J_»∞x¤ Å∞™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hˆ
Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’x D LÑ¨x+¨`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ âßOu =∞O„`«O P^è•ºu‡Hõ
12
~°OQÆOÖ’ QÆ∞~°∞t+¨º ãÖ|O^èŒO ZÖÏ LO_®Ö’ `≥eÜ«∞*ˇ|∞`«∞#flk.
K≥Ñ≤Ê#k qx PK«i¿ãÎ âßOu `«^èŒºO.
1. ã¨Ç¨Ï<Ò J=`«∞ : Ñ¨~°=∂`«‡ =∂ W~°∞=Ùih ~°H˜ΔOK«∞QÍHõ! Jx
QÆ∞~°∞t+¨μºe^ŒÌ~°∂ "Õ_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. QÆ∞~°∞t+¨μºe^ŒÌ~°∂ XˆH ™ê÷~ÚÖ’x
"å~°∞HÍ^Œ∞. J~Ú<å "åi "åi ™ê÷~ÚÅÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x ~°HõΔ}HÍ"åe.
LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’ xH˜ÑΔ OÎ¨ KÕÜ∞« |_ç# *Ï˝#O `«=∞ ã¨fiO`«"∞≥ ÿ áÈ"åe. <åÅ∞QÆ∞
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ D q^Œº "åi "åi ã¨fiO`«=∞ø`«∞Ok.
â’¡IIK«`«∞iƒùâ◊Û „Ñ¨HÍÔ~·ó q^•º LÑ¨Ü«ÚHÍÎÉèí=u I
PQÆ=∞HÍÖË#, ™êfi^è•ºÜ«∞HÍÖË#, „Ñ¨=K«#HÍÖË#† =º=Ç¨~°HÍÖË<ÕuII
- <Õ~°∞ÛH˘<Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’† =∞##O KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞† „Ñ¨=K«#O
KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞† PK«~°} KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ - D <åÅ∞QÆ∞ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ q^Œº
`«#^Œ=Ù`«∞Ok. WHõ¯_» t+¨μº_»∞ <Õ~∞° ÛH˘<Õ™ê÷~ÚÖ’ („â◊=}O KÕ¿ã ™ê÷~ÚÖ’)
LO\Ï_»∞. QÆ∞~°∞=Ù „Ñ¨=K«#O KÕ¿ã ™ê÷~ÚÖ’ LO\Ï_»∞. W^ŒÌ~°∂ "Õ~°∞"Õ~°∞
™ê÷~ÚÅÖ’ LO\Ï~°∞. J~Ú<å W^ŒÌiH© Ñ¨~°=∂`«‡ ~°HõΔ}HÍ"åe.
J#∞„QÆÇ¨ÏO HÍ"åe. t+¨μº_»∞ âß¢™êÎxfl „â◊=}O KÕÜ«∂ÅO>Ë QÆ∞~°∞=ÙÃÑ·
JK«OK«Å"≥∞#ÿ „â◊^úŒ LO_®e. âß¢™êÎxfl ÉÏQÍ „QÆÇÏ≤ OKåÅO>Ë JÇ¨ÏOHÍ~°O
JO`«iOz QÆ∞~°∞=Ù#∞ ¿ãqOKåe. P„â◊~ÚOKåe. nxÔH· Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯
~°H}Δõ HÍ"åÅx„áê~°#÷ . QÆ∞~°∞=Ù t+¨μºx ™ê÷~ÚÖ’xH˜ =zÛ É’kèOKåÅO>Ë
t+¨μºxÃÑ· "å`«ûÅºO LO_®e. =∞Oz ã¨=∞Ü«∞ã¨∂ÊùiÎ LO_®e. ã¨Ç¨Ï#O
LO_®e. nxÔH· ~°HõΔ} HÍ"åe.
2. ã¨Ç¨Ï<ÒÉèí∞=‰õΩÎ : D *Ï˝<åxfl W~°∞=Ù~°=Ú J#∞ÉèíqOK≥^Œ=Ú QÍHõ!
D LÑ¨x+¨`ü *Ï˝<åxfl QÆ∞~°∞=Ù L`åûÇ¨ÏO`À É’kèã¨∞ÎO>Ë t+¨μº_»∞ ‰õÄ_®
L`åûÇ¨ÏOQÍ q#QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. JÖÏˆQ t+¨μº_»∞ ZO`À Pã¨H˜Î`À -
13
`«#‡Ü«∞`«fiOÖ’ b#"≥∞ÿáÈ~Ú qO@∞O>Ë QÆ∞~°∞=Ù ZO`À L`åûÇ¨ÏOQÍ
`«# ã¨~°fiâ◊‰õΩÎÅ#∞ ^è•~°áÈ™êÎ_»∞. t+¨μº_»∞ x„^ŒáÈ`«∞<åfl, Ñ¨~°^è•º#OÖ’
L<åfl, q#Ü«∞OQÍ ÖË‰õΩ<åfl QÆ∞~°∞=Ù ãïQÍæ É’kèOK«ÖË_»∞. WÖÏ W^ŒÌiÖ’
U XHõ¯iÖ’ Ö’ÑÖ L<åfl *Ï˝<å~°#˚ ãïQÍæ KÕÜ∞« #>Ë.¡ =∞#<åxH˜ W|ƒO^Õ.
LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ „â◊=}O KÕã¨∂Î t+¨μº_»∞ P#OkOKåe. É’kèã¨∂Î QÆ∞~°∞=Ù
P#OkOKåe. Ö’`«∞QÆ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_Õ D P#O^ŒO HõeˆQk -
W\˜ì P#O^ŒO HõÅQÍÅ<Õ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ „áê~°÷#.
3. ã¨ÇÏ¨ g~°ºO Hõ~"° å=ÃÇÏ· : LÑ¨x+¨`ü É’^è#Œ ∞ Ö’`«∞QÆ J~°O÷ KÕã∞¨ H˘x,
„QÆÇ≤ÏOz ^•xx rq`«OÖ’ PK«~°}Ö’ ÃÑ@∞ì H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ `«y#
ã¨=∞~°÷`«#∞ á⁄O^≥^Œ=ÚQÍHõ. LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’ xQÆ∂_è»OQÍ ^•y L#fl
`«`«Î fi~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ K≥Ñ¨Ê@=¸ Hõ+¨ì"Õ∞. q#@=¸ Hõ+¨ì"Õ∞. *Ï˝<å~°˚#ÔH·
`«Ñ≤OKÕ `«Ñ¨ã¨ûOÑ¨#∞flÖˇ·# ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÖË JÖÏ K≥Ñ¨ÊQÆÅ~°∞† J<ÕHõ [#‡ÅÖ’
ã¨∞Hõ$`åÅ∞ KÕã¨∞H˘x =∞Oz ãÖ™ê¯~åÅ∞ QÆÅ t+¨μºÖË q#QÆÅ~°∞.
ZO`« K≥Ñ≤Ê<å - ZO`«q<åfl JO^Œ~°∂ "åi "åi „Ñ¨Hõ$uH˜ `«y#>Ë¡
„Ñ¨=iÎã∞¨ OÎ \Ï~°∞. QÆ∞~°∞=Ù =∞s =∞$^Œ∞ ã¨fiÉèÏ=O HõÅ"å_≥`· Õ t+¨μºx „Ñ¨H$õ uH˜
`«QÆæ@∞ìQÍ Hõ~°‰õΩ^Œ#O`À ™ê^èŒ#Å∞ K≥Ñ¨ÊÖË_»∞. t+¨μº_»∞ ^ŒOÉèÏaè=∂<åÅ∞
QÆÅ"å_≥·`Õ QÆ∞~°∞ É’^èŒ K«Hõ¯QÍ L<åfl ™ê^èŒ#Ö’ =ÚO^ŒO["ÕÜ«∞ÖË_»∞.
ã¨^Œ∞æ~°∞ Hõ$Ñ¨#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞.
Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤ì`À K≥¿ÑÊ ÉÏ^èŒ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ ZO^Œ~À LO\Ï~°∞. `«`«Î fi
^Œ$+≤`ì À K≥¿ÑÊ É’^èŒ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~°∞. D [#‡Ö’ ã¨∞YOQÍ
- P~ÀQÆºOQÍ - P#O^ŒOQÍ LO_®ÅO>Ë WÖÏ KÕÜ«∞O_ç, ãÖÑ¨^ŒÅ∞
HÍ"åÅO>Ë JÖÏ KÕÜ«∞O_ç, J<Õ LÑ¨^ÕâßÅ∞ KÕ¿ã QÆ∞~°∞=ÙÖË ÉÏ^èŒ
QÆ∞~°∞=ÙÅ∞. Jã¨Å∞ D „Ñ¨ÑÖK«"Õ∞ q∞^èŒº. Ñ¨~°=∂`«‡`À UHõ`åfi#∞Éèí∂ux
14
- SHõº`«#∞ á⁄Ok "≥∂HõOΔ á⁄O^Œ∞>Ë ã¨~fi° ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ K«~=° ∞w`«O áê_»@O,
âßâ◊fi`å#O^•xfl á⁄O^Œ@O Jx K≥¿ÑÊ "åˆ~ É’^èŒQÆ∞~°∞=ÙÅ∞. x["≥∞ÿ#
ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞. J\˜ì ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ#∞ P„â◊~ÚOz - J#∞ãïOKåÅx
K≥|∞`«∞#fln =∞O„`«O.
4. `Õ[ã≤fi<å=nè`« =∞ã¨∞Î : =∂ W~°∞=Ùi „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú `Õ*’=O`«=∞QÆ∞QÍHõ.
QÆ∞~°∞t+¨μºÅ =∞^èºŒ U q+¨Ü∞« OÖ’ QÆ\ì˜ ãÖ|O^èOŒ LO_®Ö’ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
=ÚH˜Î ™ê^è#Œ - `«`Î« fi^Œ$+≤.ì D ~Ô O_»∂ <å=Å =O\˜q. ^•@\ÏxH˜,
^•\ÕK«\ÏxH˜. QÆ∞~°∞ t+¨μºe~°∞=Ù~°∂ =ÚH˜Î ™ê^è#Œ - `«`Î« fi^Œ$+≤Qì ÅÆ "åÔ~`· Õ
PÜ«∞# É’^èŒ QÆ∞~°∞t+¨μºe^ŒiÌ h `Õ*’=O`«O KÕã∞¨ OÎ k. ÉÏ^èŒ QÆ∞~°∞"≥`· Õ W^Œ~Ì ∂°
`Õ[ã¨∞û#∞ HÀÖ’Ê`å~°∞. WHõ t+¨μº_»∞ =ÚH˜™Î ê^è#Œ - `«`Î« fi^Œ$+≤ì ÖËx"å_≥`· Õ
t+¨μº_»∞ `Õ[ã¨∞û#∞ HÀÖ’Ê`å_»∞. Hõ#∞Hõ =ÚH˜™Î ê^è<Œ Õ ^èºÕ Ü«∞OQÍ QÆ∞~°∞=ÙÉ’^èŒ
- t+¨μºx „â◊=}O LO_®e. JÑ¨C_Õ `Õ[ã¨fiO`«∞ÅÜÕ∞ºk.
5. =∂qkfiëê=ÃÇ·Ï : =∂ W~°∞=Ùi =∞^èŒº ^Õfi+Ö HõÅ∞QÆ‰õΩO_»∞QÍHõ !
Jã¨Å∞ ^Õfi+Ö ZO^Œ∞H˘ã¨∞ÎOk? Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤ì LO>Ë<Õ ^Õfi+Ö HõeˆQk.
t+¨μºÅ‰õΩ Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤ì LO>Ë ÃÑ^ŒÌ J"åO`«~°O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "åiÔH·
"åiH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. ã¨=iOK«‰Äõ _»^∞Œ . ^ŒO_ç¿ãÎ HÀÑÖ =ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞=Å¡
QÆ∞~°∞=Ù ^ŒO_çOK« ÖËHõáÈ=K«∞Û. Jn t+¨μºxˆH #+¨ìO. t+¨μº_»∞ JO>Ë
J#∞Ü«∂Ü«Ú_»∞. J#∞ãïOKÕ"å_»∞ Jx J~°÷O. `«# ã¨fiO`« PÖ’K«#Å
„Ñ¨HÍ~°O HÍ‰õΩO_® QÆ∞~°∞=Ù P^ÕtOz# „Ñ¨HÍ~°O `«∂.K« `«Ñ¨Ê‰õΩO_®
J#∞ãïOKÕ"å_Õ L`«Î=∞ t+¨μº_»∞. J~Ú`Õ Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤ì L#fl t+¨μº_»∞
QÆ∞~°∞=Ù#∞ J#∞ãïOK«Ö_Ë ∞» . JO^Œ∞=Å¡ ™ê^è#Œ ™êQÆ^∞Œ . QÆ∞~°∞=Ù K≥ÑÊ¨ ÖËHõ
- K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® LO_»ÖËHõ ã¨`«=∞`«=∞ø`å_»∞. ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ‰õΩ ÉÏ^èŒHõey`Õ
t+¨μº}˜‚ J=∞OQÆà◊O P=iOz#>Ë¡. Hõ#∞Hõ t+¨μº_»∞ =ÚH˜Î ™ê^èŒ#ÜÕ∞
15
^èºÕ Ü«∞OQÍ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù<Õ P„â◊~ÚOKåe. P`«~åfi`« `å#∞ '=Ú~°o—
S áÈ"åe. JO>Ë `«# ã¨fiO`« PÖ’K«#Å#∞ „Ñ¨Hõ¯# Éˇ\ ˜ì QÆ∞~°∞=Ù K«∂Ñ≤#
=∂~°æOÖ’<Õ #_»"åe. WÑ¨C_çHõ ^Õfi+¨ÉèÏ"åxH˜ KÀ@∞O_»^Œ∞. P^è•ºu‡Hõ
„Ñ¨QÆuH˜ P@OHõ=ÚO_»^Œ∞.
6. FOâßOuó âßOuó âßOuó : ^≥·=OKÕ`« HõeÊOK«|_Õ Pkè ^≥·qHõ
`åáêÅ∞, K«∞@∂ì L#fl Éèí∂`«=ÚÅKÕ`« HõeÊOK«|_Õ Pkè Éè∫uHõ`åáêÅ∞†
JO`«~°OQÆOÖ’x =∞<À|∞^Œ∞úÅKÕ`« HõeÊOK«|_Õ P^è•ºu‡Hõ `åáêÅ∞
âßOuOz LÑ¨x+¨`ü „â◊=}O x~å@OHõOQÍ, xifiÑ¶¨∞flOQÍ x~°O`«~°OQÍ
™êyáÈ"åÅx Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ „áê~°÷#. Hõ$+¨‚Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’x Hõ~î°âßY‰õΩ
K≥Ok# „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅÖ’xn LÑ¨x+¨`«∞Î. Hõ~î°=∞Ç¨Ïi¬ JOkOz#k QÆ#∞Hõ
Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î J~Ú#k.
16
„Ñ¨^äŒ=∂^è•ºÜ«∞O
„Ñ¨^äŒ=∞ =e¡
(=K«#O)
=∞OII FOLâ◊<£ Ç¨Ï"≥· "å[„â◊=ã¨ó ã¨~°fi"Õ^ŒãÖ ^Œ^Ò I
`«ã¨º Ç¨Ï #zˆH`å <å=∞ Ñ¨Ù„`« Pã¨. II (1)
„ÑüII Lâ◊<£Ç¨Ï"≥· ´ ã¨fi~°æ Ñ¶¨Å=Ú#∞ HÀi#"å_≥· † "å[„â◊=ã¨ó ´ "å[
„â◊=ã¨∞_»∞† ã¨~°fi"Õ^ŒãÖ ´ `«# ã¨~°fiã¨fi=Ú#∞† ^Œ^Ò ´ ^•#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞†
`«ã¨º ´ J`«_çH˜† #zˆH`å <å=∞ ´ #zˆH`«∞_»<Õ¿Ñ~°∞QÆÅ † Ñ¨Ù„`« Pã¨ ´
‰õΩ=∂~°∞_»∞QÆÅ_»∞.
ÉèÏ=O : ã¨fi~°æ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ HÀi# "å[„â◊=ã¨∞_»∞, `«# ã¨~°fi™êfihfl ^•#O
KÕÜ«∞ „áê~°OaèOKå_»∞. J`«_çH˜ #zˆH`«∞_»<Õ Ñ¨Ù„`«∞_»∞ QÆÅ_»∞.
"åºYº : "å[„â◊=ã¨∞_»∞ `«# ã¨~°fi™êfihfl ^•#OKÕÜ«∞ ãÖHõeÊOKå_»∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨fi~°æ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ HÀi. (WHõ¯_Õ H˘O`« Hõ^äŒ#∞ =∞#O
QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞HÀ"åe) Ñ¨Ó~°fiHÍÅOÖ’ ~åAÅ∞ kyfi[Ü«∞Ü«∂„`«#∞ Ñ¨ÓiÎKÕã≤,
J<ÕHõ =∞Ok ~åAÅ#∞ [~ÚOz, "åi =^ŒÌ HõÑ¨ÊOQÍ ^èŒ<åxfl, J<ÕHõ
ãÖÑ¨^ÅŒ #∞, |Ç¨ï=∞`«∞Å#∞ ã‘fiHõiOz ~å[^è•xH˜ uiy =zÛ# `«~åfi`«
XHõ Ü«∂QÆO KÕ™êÎ~°∞. J^Õ 'qâ◊fil`ü Ü«∂QÆO—. P Ü«∂QÆOÖ’ `å#∞
ãÖáêkOz# ãÖÑ¨^ŒÅ#∞, ^èŒ<åxfl, QÀ=ÙÅ#∞, ã¨∞=~å‚xfl „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ
^ŒH}Δ˜ QÍ ã¨=∞iÊ™êÎ~∞° . nx =Å¡ ã¨fi~°Öæ ’Hõ ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x
âß¢ã¨Î "åHõºO.
~åAÖËQÍHõ QÆ$Ç¨Ïã¨∞ÎÅ∞QÍ L#fl "å~°∞ ‰õÄ_®, `«=∞ ÉèÏ^Œº`«Å#∞
ã¨„Hõ=∞OQÍ, Ñ¨ÓiÎQÍ x~°fiiÎOK«∞H˘x, `«# âı+¨ rq`åxfl ÉèíQÆ=`ü ¿ã=Ö’
Ñ¨ÓiÎQÍ qxÜ≥∂yOK«∞ HÀ"åÅx - JO>Ë ã¨<åºãÖ ã‘fiHõiOKåÅx
17
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x, ã¨~fi° ãÖQÆÑi¨ `åºQÆO K≥Ü∞« º\ÏxH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ ç D 'qâ◊fil`ü
Ü«∂QÆO— KÕ™êÎ~°∞. D Ü«∂QÆã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«#‰õΩ#fl Pã≤Î #O`«\ ˜h
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ ^•#q∞zÛ Jxfl Ö∫H˜Hõ ÉO^è•Å#∞ =keOK«∞‰õΩO\Ï~°∞.
P ™êO„Ñ¨^•Ü«∂xfl J#∞ãïOKÕ "å[„â◊=ã¨∞_»∞ L`«=Î ∞ QÆ$Ç¨Ïã¨∞_÷ ∞» QÍ
`«# ÉÏ^èºŒ `«Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍqOK«∞H˘x Ö∫H˜Hõ |O^è•Å#∞ =^Œe ã¨fi~°æ ã¨∞MÏÅ#∞
HÀi#"å_≥· D qâ◊fil`üÜ«∂QÍxfl KÕÜ«∞ãÖHõeÊOz, „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ `«#
ã¨~°fi™êfihfl ^•#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_çH˜ #zˆH`«∞_»<Õ ‰õΩ=∂~°∞_»∞<åfl_»∞.
nxx |\˜ì "å[„â◊=ã¨∞_»∞ L`«Î=∞ =Oâ◊ ãÖ*Ï`«∞_»x `≥Å∞ã¨∞Î#flk.
Jã¨Å∞ '"å[„â◊=ã¨∞_»∞— J<Õ ¿Ñ~°∞Ö’<Õ J`«_ç PkèHõº`« `≥Å∞ã¨∞ÎOk. "å[
JO>Ë ^•#O KÕÜ«∞@O ^•fi~å† „â◊=ãπ JO>Ë H©iÎx á⁄Ok#"å_»∞ Jx
J~°÷O. "å[„â◊=ã¨∞x `«O„_ç Q˘Ñ¨Ê J#fl^•`«. |Ç¨ïâß JO^Œ∞ˆH J`«_»∞
`«# ‰õΩ=∂~°∞xH˜ WÖÏO\˜ ¿Ñ~°∞ÃÑ\ì̃ LO_®e. "å[„â◊=ã¨∞x `«O„_ç ¿Ñ~°∞
‰õÄ_® "å[„â◊=ã¨∞û Jx „QÆO^ä•Å∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. PÜ«∞# J#fl^•#O
KÕã≤ Q˘Ñ¨Ê H©iÎx á⁄Ok#"å_»∞. J\˜ì =Oâ◊OÖ’ [xOz#"å_Õ =∞#
#zˆH`«∞_»∞.
qâ◊fil`üÜ«∂QÆO JO>Ë XHõ¯~ÀAÖ’ Ñ¨ÓiÎ HÍ=Åã≤# Ü«∂QÆO.
Ü«∞[=∂x `«# Pã≤Î#O`«\ ˜x XHõ¯ ~ÀAÖ’ ^•#OKÕ¿ãÜ«∂e. qâ◊fil`ü
JO>Ë qâßfixfl [~ÚOK«@O Jx J~°÷O. JO>Ë - Ü«Ú^ŒúO KÕã≤
~åAÅO^Œix [~ÚOz qâ◊fi q*Ë`« HÍ=@OHÍ^Œ∞ nx J~°÷O. qâ◊fi
|O^èŒ<åÅ #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄O^Œ@"Õ∞. JO>Ë Jxfl „áêÑÖzHõ
q+¨Ü«∂Å#∞O_ç, Éè’QÍÅ #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄Ok Ñ¨~°=∂`«‡`À
J#∞ãÖ^è•#O HÍ=@"Õ∞ x["≥∞ÿ# J~°÷O.
Hõ~‡° HÍO_» - (Ü«∞[˝ Ü«∂QÍ^Œ∞Å∞) =∂#=Ùx Ü≥ÚHõ¯ Pâ◊Å∞, HÀiHõÅ∞
f~°∞ÛH˘#∞@‰õΩ "Õ^•ÅÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#k. J~Ú`Õ Wk `å`å¯eHõ Ñ¶¨Å"Õ∞.
JO^Œ∞ˆH LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ ''Pâ◊ÅxflO\˜x q_çzÃÑ@ìO_ç. âßâ◊fi`å#O^•xfl
18
á⁄O^ŒO_ç—— Jx =∂#=ÙÅ#∞ L^Àƒùkã¨∞Î#flq. D LÑ¨x+¨`«∞Î ‰õÄ_® D
q+¨Ü«∂<Õfl ^Œ$_è»Ñ¨~°∞ã¨∞ÎOk. ''=∞x+≤ `«# ã¨=∞ã¨Î Pâ◊Å#∞ `«ºl¿ãÎ D
[#‡Ö’<Õ J=∞~°`åfixfl K≥Ok, „|Ç¨Ï‡*Ï˝#O`À r=#∞‡‰õΩÎ_»=Ù`å_»∞—— Jx.
(=K«#O)
=∞OII `«O Ç¨Ï ‰õΩ=∂~°O ãÖ`«O ^ŒH˜Δ}Ïã¨∞ I
hÜ«∞=∂<åã¨∞ „â◊^•ú--q"Õâ◊ ™È- =∞#º`« II(2)
„ÑüII ‰õΩ=∂~°O ãÖ`«O ´ ÉÏÅ∞_Õ S#Ñ¨Ê\˜H©† `«O ´ J`«xÖ’ (P
#zˆH`«∞xÖ’)† ^ŒH˜Δ}Ïã¨∞ ´ ^ŒH˜Δ}Å∞QÍ HÍ#∞HõÅ∞† hÜ«∞=∂<åã¨∞ ´
fã¨∞H˘x ~å|_»∞`«∞O_»QÍ† „â◊^•ú ´ „â◊^Œú† Pq"Õâ◊ ´ P"ÕtOzOk† ã¨ó
J=∞#º`« ´ J`«_çÖÏ J#∞H˘<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : #zˆH`«∞_»∞ ÉÏÅ∞_Õ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©† |∞∞ufiAÅ‰õΩ ^ŒH˜Δ}Å∞QÍ
W=fi\ÏxH˜ HÍ#∞HõÅ∞ `Õ|_»∞`«∂ LO>Ë K«∂z# J`«xÖ’ '„â◊^Œú—
P"ÕtOzOk. J`«_»∞ `«#Ö’ WÖÏ J#∞H˘O@∞<åfl_»∞.
"åºYº : =∂#=Ù_»∞ ZÖÏ „Ñ¨=iÎOKåÖ’, JOu=∞OQÍ U ÅHΔÍºxfl
™êkèOKåÖ’† JO^Œ∞HÔ · J`«_∞» ZÖÏO\˜ Hõ~‡° Å#∞ KÕÜ∂« Ö’ âß¢ãOÎ̈ K«H¯õ QÍ
xˆ~ÌtOz K≥|∞`«∞Ok. J~Ú`Õ JÅÊ =∂#=Ù_»∞ Ju `≥eq`À `«#
™êfi~°|÷ ∞kúx ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=\ÏxH˜ âß¢™êÎxH˜ `«ÑC¨ _»~å÷Å∞ K≥ÑÊ≤ `«# Ñ¨|ƒO
QÆ_»∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂ LO\Ï_»∞. `«# `«Ñ¨CÅ#∞ ã¨=∞i÷OK«∞ HÀ=\ÏxˆH P
âß¢™êÎÅÖ’<Õ L#fl "Õ~˘Hõ ÉèÏ=O`À, "Õ~˘Hõ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ K≥Ñ≤Ê#
q+¨Ü«∂Å#∞ nxH˜ =Ú_ç ÃÑ_»`å_»∞. Wk =∞#+¨μºÅO^ŒiH© LQÆ∞æÉÏÅ`À
=zÛ# q^ŒºÜÕ∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ ZO`« Q˘Ñ¨Ê "åÔ~·<å D ~°Hõ"≥∞ÿ#
PÖ’K«#Å∞ KÕã≤ JÖÏˆQ „Ñ¨=iÎã¨∂Î LO\Ï~°∞. WÑ¨C_»∞ "å[„â◊=ã¨∞_»∞
‰õÄ_® ZO`« Q˘Ñ¨Ê =Oâ◊OÖ’ [x‡Oz<å `«#‰õΩ#fl^ŒO`å WzÛ"ÕÜ«∂eû
=KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ `«# JÅÊ`åfixfl „Ñ¨^Œi≈ã¨∞Î<åfl_»∞. PÜ«∞# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ
19
W=fi\ÏxH˜ `≥KÕÛ ^ŒH˜Δ}Å#∞ JO>Ë QÀ=ÙÅ#∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x K«∂ã¨∞Î#fl
J`«x ‰õΩ=∂~°∞_»∞ #zˆH`«∞xÖ’ „â◊^Œú P"ÕtOzOk.
#zˆH`«∞_»∞ z#fl"å_»∞, ÉÏÅ∞_»∞, J`«_çH˜ D Ö’HõÑ¨Ù =∂Ü«∂
=∞~å‡Å`À ÃÑ^ŒÌQÍ ÑïK«Ü«∞OÖË^Œ∞. L`«Î=∞ =Oâ◊ ãÖ*Ï`«∞_»∞.
ã¨„Hõ=∞OQÍ `«e¡^ŒO„_»∞Å KÕ`« ÃÑOK«|_ç# "å_»∞. JO^Œ∞ˆH J`«_»∞
[~°∞QÆ∞`«∞#fl `«`«OQÍxfl K«∂z ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ áÈ`«∞<åfl_»∞. Ü«∂QÆO J<Õk
ZO^Œ∞‰õΩKÕÜ∂« Ö’, ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ âß¢™êÎÅÖ’ K≥ÑÊ¨ |_»k¤ . qâ◊fil`ü Ü«∂QÆO
Ü≥ÚHõ¯ JO`«~å~å÷xfl „QÆÇ≤ÏOK«‰õΩO_® `«O„_ç U^À q^èŒOQÍ Ü«∂QÆO
Ñ¨Ó~°~Î ÚO^ŒxÑ≤OKåÅx Ñ¨_∞» `«∞#fl P~å\Ïxfl „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. `«O„_ç KÕã∞¨ #Î fl
`«Ñ≤Ê^ŒO =Å¡ `«O„_çH©, =OâßxH˜ K≥_»¤¿Ñ~°∞ =ã¨∞ÎO^Œx, `«O„_ç U Ñ¶¨ÖÏxfl
HÀi Ü«∂QÆO KÕã¨∞Î<åfl_À P Ñ¶¨ÅO ã≤kúOK«Hõ áÈQÍ =ºuˆ~HõÑ¶¨ÅO ‰õÄ_®
HõÅQÆ =K«Ûh ÉèÏqOKå_»∞. JO^Œ∞ˆH J`«_çÖ’ „â◊^Œú P"ÕtOzOk.
„â◊^úŒ JO>Ë Pã≤HÎ ºõ |∞kú. âß¢™êÎÅ∞ K≥¿ÑÊ q+¨Ü∂« Å∞ =∂#= [#‡#∞
`«iOÑ¨ *ËÜ«∞\ÏxˆH#<Õ qâßfiãÖ. P^è•ºu‡Hõ r=#O ™êyOK«\ÏxH˜
„â◊^Œú J<Õk J`«ºO`« J=ã¨~°O. â◊OHõ~°∞Å "å~°∞ „â◊^Œú‰õΩ qÑ¨ÙÅ"≥∞ÿ#
x~°fiK«#O WKåÛ~°∞. QÆ∞~°∞ "åHõº=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞, "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
K«eOK«x qâßfi™êxfl (#=∞‡HÍxfl) Hõey LO_»@"Õ∞ „â◊^Œú Jx. "Õ^•O`«
"åHõº=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ - QÆ∞~°∞É’^èŒÜ«∞O^Œ∞ qâßfiãÖ ÖËHõáÈ`Õ Z=~°∞
PK«~°}KÕ™êÎ~°∞? x[OQÍ "Õ^•O`« "åHÍºÅ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜
‰õÄ_® „â◊^Œú J<Õk XHõ J~°›`«QÍ LO_®Åx ™ê^èŒ# K«`«∞+¨ìÜ«∞OÖ’ ^•xfl
‰õÄ_® KÕ~åÛ~°∞. P^è•ºu‡Hõ ~°OQÆOÖ’<Õ HÍ^Œ∞ Ö∫H˜Hõ =º=Ç¨~°=ÚÅÖ’
‰õÄ_® „â◊^Œú J<Õk J=ã¨~°"Õ∞. <Õxk KÕÜ«∞QÆÅ#∞ J<Õ qâßfiãÖ ÖËHõáÈ`Õ
U Ñ¨xh „áê~°OaèOK«#∂ÖË=Ù, „áê~°OaèOz<å Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« #∂ÖË=Ù. z=~°‰Ωõ
JkH˘O`«KÕã≤, PÑ≤, =∞~°Å =∞~˘Hõ\ ˜ „áê~°OaèOz, U Ñ¨h Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∞Hõ
U Ñ¶e¨ `åxfl á⁄O^ŒÖHË õ Jã¨=Î ºã¨"Î ∞≥ ÿ áÈ`åO. Ö∫H˜Hõ q+¨Ü∂« ÅÖ’<Õ WÖÏÔQ`· Õ
20
"Õ^•O`« [QÆ`«∞ÎÖ’ Wk =∞s `«Ñ¨Êxãï. Hõ#∞Hõ<Õ Z=Ô~·`Õ `«#‰õΩ x["≥∞ÿ#
„âıÜ∞« ã¨∞û HõÅQÍÅx ^Œ$_èO» QÍ HÍOHΔ̃™êÎ_À J@∞=O\˜"å_»∞ D P^è•ºu‡Hõ
~°OQÆOÖ’ „Ñ¨^è•#OQÍ PKå~°∞ºx Ü«∞O^Œ∞ qâßfiãÖ† `«~°∞"å`«
âß¢ã¨Î=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ qâßfiãÖ† JxflO\˜x q∞Oz P`«‡ qâßfiãÖ ^Œ$_è»OQÍ
Hõey LO_®eûO^Õ. JÑ¨C_Õ "Õ^•O`« q+¨Ü«∂Å#∞ ãïQÍæ J~°÷O
KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂Å#∞ PK«~°}Ö’
ÃÑ@ìQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
#zˆ H `« ∞ _» ∞ `« O „_ç ^•fi~å, QÆ ∞ ~° ∞ =ÙÅ ^•fi~å âß¢™êÎ Å #∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl"å_Õ. =Oâ◊ K«i„`«#∞ |\˜ì J`«_»∞ „â◊^ŒúQÆÅ"å_Õ. ˆH=ÅO
q<Õ@Ñ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ âß¢™êÎÅÃÑ· qâßfiãÖ LO_»@OQÍHõ q#flq+¨Ü∂« Å#∞
PK«~°}Ö’ ÃÑ>Ëì@Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® J`«_»∞ „â◊^Œú`À L<åfl_»x D =∞O„`«O
xˆ~Ìtã¨∞Î#flk. „â◊^•úq+¨μì_≥·# #zˆH`«∞_»∞ `«O„_ç x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#flÜ«∂QÍxfl,
PÜ«∞# WKÕÛ^ŒH˜Δ}Å#∞ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ âß¢ã¨ÎO U=∞x
xˆ~tÌ ã¨∞#Î fl^À, ZÖÏ Ü«∂QÆ x~°fiÇ¨Ï} KÕÜ∂« Ö’ âß¢ãÎ¨ q+¨Ü∂« Å#∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. âß¢ã¨ÎO Ü≥ÚHõ¯ PO`«~åºxfl `«O„_ç ZÖÏ `«#‰õΩ
J#∞‰õÄÅOQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩO@∞<åfl_À J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. D q+¨Ü∞« OÖ’
`«O„_ç á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∂xfl J=QÆÒ« KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞Hˆ J`«_∞»
=∞^èŒ#Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. `«O„_çx JQ“~°=Ñ¨~°K«‰õÄ_»^Œ∞. ZkiOK«‰õÄ_»^Œ∞.
JÖÏQÆx `«O„_ç KÕ¿ã âß¢ã¨Î q~°∞^Œú HÍ~åºÅ#∞ ã¨=∞i÷OK«‰õÄ_»^Œ∞. `«O„_çH˜
J^èÀQÆu HõÅ∞QÆ‰õÄ_»^Œ∞. =∞ˆ~O KÕÜ«∂e? JO^Œ∞ˆH PÖ’K«#Ö’ Ñ¨_®¤_»∞.
U=∞x PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞?
=∞OII Ñ‘`À^ŒHÍ [QÆú`«$}Ïó ^Œ∞QÆú ^ÀÇ¨ xiO„kÜ«∂ó I
J#O^•<å=∞`Õ Ö’HÍó `å<£ ã¨QKÆ ƒ« uù `å ^Œ^`Œ ü II(3)
21
„ÑüII Ñ‘`À^ŒHÍ ´ „`åQÆ=Åã≤# h~°∞ „`åy#q† [QÆ`÷ $« }Ïó ´ u#=Åã≤#
QÆ_ç¤#O`åu#flq† ^Œ∞QÆú^ÀÇ¨ ´ áêÅhfl Ñ≤`«∞Hõ|_ç#q† xiO„kÜ«∂ó ´
tkèÅ"≥∞#ÿ WO„kÜ«∂Å∞QÆÅq† `å<£ ´ J\˜"ì å\˜x† ^Œ^`Œ ü ´ ^•#OKÕã∞¨ #Î fl†
ã¨ó ´ J`«_∞» (`«O„_ç)† J#O^•<å=∞ó ´ P#O^Œ~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ q Jx K≥ÑÊ¨ |_Õ†
`ÕÖ’HÍó ´ PÖ’HÍÅ‰õΩ† QÆK«Ûùu ´ "≥à◊`å_»∞.
ÉèÏ=O : „`åQÆ=Åã≤# h~°∞ „`åy#q, u#=Åã≤# QÆ_ç¤x u#flq,
W=fi=Åã≤# áêÅ∞ WzÛ#q, tkèÅ"≥∞áÿ È~Ú# WO„kÜ«∂Å∞QÆÅq J~Ú#
P=ÙÅ#∞ ^•#O KÕã¨∞Î#fl "å[„â◊=ã¨∞_»∞ "≥àı§Ö’HÍÅ∞ P#O^ŒOÖËx
Ö’HÍÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
"åºYº : `«O„_ç KÕã¨∞Î#fl ^•#O ZÖÏO\˜^À K«∂z# #zˆH`«∞_»∞ `«#Ö’
`å#∞ U=∞x ÉèÏ=#KÕã¨∞Î<åfl_À D =∞O„`«OÖ’ J^Œ∞ƒù`« Hõq`å
™œO^Œ~º° O`À W=fi|_çOk. D â’¡HOõ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’x L`«=Î ∞ Hõq`åfixH˜
=∞K«∞Û`«∞#Hõ. ZO`À PÖ’zOz ‰õÄ~°Û|_ç# H˘kÌ =∂@ÅÖ’ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
ÉèÏ=O Wq∞_ç L#flk. `«O„_ç ^•#O KÕã¨∞Î#fl Ñ¨â◊√=ÙÅ ã≤÷u ZÖÏO\˜^À
J^Œ∞ƒù`«OQÍ Hõq`å s`«∞ÅÖ’ 4 qâı+¨}ÏÅ`À =i‚OK«|_çOk.
`«O„_ç ^•#O WKÕÛ QÀ=ÙÅ∞ ZÖÏ L<åflÜ«∞O>Ë 1. „`åQÆ=Åã≤#
h\˜x Wk =~°ˆH „`åy"Õã≤#=@. JO>Ë WHõ Jq XHõ¯ K«∞Hõ¯ ‰õÄ_® h~°∞
„`åQÆÖË=Ù, QÆ∞@Hõ "≥Ü«∞ºÖË=Ù. 2. u#=Åã≤# QÆ_ç¤x Wk =~°‰õΩ
ux"Õã≤#=@. JO>Ë WOHõ XHõ¯ QÆ_ç¤ Ñ¨~°Hõ#∞ ‰õÄ_® H˘~°HõÖË=#fl =∂@.
3. W=fi=Åã≤# áêÅhfl Wk =~°ˆH WzÛ#=@. JO>Ë WOHõ XHõ¯ K«∞Hõ¯
áêÅ#∞‰õÄ_» WKÕÛ ã≤÷uÖ’ ÖË=#fl=∂@. x[OQÍ QÆ_ç¤u#\ÏxH©, h~°∞
„`åQÆ\ÏxH˜ FÑ≤HÖõ xË P=ÙÅ‰õΩ áêÅ∞ WKÕÛ FÑ≤Hõ =∂„`«O ZÖÏ LO@∞Ok?
Jhfl=\˜ì áÈ~Ú#q. 4. WHõ "å\˜ J=Ü«∞"åÅhfl r~°‚"≥∞ÿ, tkèÅ"≥∞ÿ
L<åfl~Ú. HÍ|\˜ì ^•#O Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#fl "å_çH˜ XHõ¯ ¿Ñ_»Hõ_ç ‰õÄ_® ^˘iˆH
J=HÍâ◊O ÖË^#Œ fl =∂@. H˘xfl ‰õΩO\˜q† J<å~ÀQÆºO`À L#flq† =Úãëq†
22
W@∞=O\˜ QÀ=ÙÅ#∞, ^•#O Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#fl "åxH˜ ZO^Œ∞‰õÄ
Ñ¨xH˜~åx QÀ=ÙÅ#∞ `«O„_ç ^•#OQÍ Wã¨∞Î<åfl_»∞. K«∂Kå_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
`å#∞ WO`«=~°‰õΩ âß¢™êÎÅ ^•fi~å „QÆÇ≤ÏOz# q+¨Ü«∂Å#∞ <≥=∞~°∞
"Õã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. (W^Õ „â◊^Œú)
^•#q∞KÕÛ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ZÑ¨C_»∂ Q˘Ñ¨ÊQÍ LO_®e. x[OQÍ `å#∞
LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘<Õ "å\˜ Hõ#fl =∞Oz"≥· LO_®e. Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#fl "å_çH˜
LÑ¨Ü∂≥ QÆOQÍ LO_®e. JÑ¨C_Õ ^•#q∞zÛ# Ñ¶Å¨ O. H˘O^Œ~∞° aK«ÛQÍà◊§‰õΩ
áêzáÈ~Ú# J#flO, u#\ÏxH˜ Ñ¨xH˜~åx ‰õÄ~°Å∞ ÃÑ_»∞`«∞O\Ï~°∞.
JÖÏO\˜q ÃÑ\˜ì áêÑÖ =¸@ Hõ@∞ìH˘<Õ HõO>Ë ÃÑ@ì‰õΩO_® LO_»@O
=∞Ozk. H˘O^Œ~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞_ç ^ŒQÆæ~°‰õΩQÍx, ÃÑ^ŒÌÅ∞ - =∞Ç¨`«∞‡Å
=^ŒÌ‰õΩQÍx "≥àı§@Ñ¨C_»∞ ‰õΩo§ áÈ~Ú#q, Ñ¨ÙzÛáÈ~Ú#q, Ñ¨xH˜~åxq
fã¨∞ÔHà◊√`«∞O\Ï~°∞. Jq J<ÕHõ Ô~@∞¡ =$kú K≥Ok, =∞~°∞[#‡ÅÖ’ uiy
`«=∞‰õΩ J"Õ Åaè™êÎÜ«∞x JÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞. H˘O^Œ~°∞ „Ñ¨`ÕºHõ
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ |@ìÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞O\Ï~°∞, pÔ~Å∞ *ÏÔH@∞ì =ÚHõ¯Å∞
ÃÑ_»∞`«∞O\Ï~°∞. KåÅxq, =∞~°HõÅ∞ Ñ¨_»¤q, =∞#ÔHO^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜ ~åxq
=keOK«∞‰õΩO^•O Jx ÃÑ_»`å~°∞. WÖÏ KÕ¿ãÎ =∞~°∞[#‡ÅÖ’ f„="≥∞ÿ#
Ñ¶e¨ `åÅ∞ á⁄O^•eû LO@∞Ok. Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<Õ"å_çH˜ Ñ¨xH˜ ~åx ^•xx W¿ãÎ
^•xx ^•#O J#~°∞, Jk`«# ^ŒÇÏ¨ #"Õ∞ (HÍeÛ"Õ¿ã^Õ). JO^Œ∞Hˆ #zˆH`«∞_»∞
KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. ''JÜ≥∂º! Ö’Éèí∞Öˇ·, „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ x~°~°÷Hõ"≥∞ÿ#
^•#O KÕ¿ã"å~°∞ ^Œ∞óYÑ¨Ói`«"≥∞ÿ# Ö’HÍÅ#∞ KÕ~°∞H˘x ^Œ∞óMÏÅ∞
á⁄O^Œ∞`å~°∞QÆ^•!—— WÑ¨C_»∞ `«#`«„O_ç D LÑ¨„^Œ=O #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_kÕ
ZÖÏ? Jx =∞^èŒ# Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #zˆH`«∞x =Ü«∞ã¨∞û
9 ãÖIIÅx `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
- WÑ¨C_»∞ XHõ x~°Ü
‚ ∂« xH˜ =zÛ, #zˆH`«∞_»∞ `«O„_ç "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ J_»∞QÆ∞Å∞
"Õã¨∞<åfl_»∞ -
23
(=K«#O )
=∞OII ã¨Ç¨ÏŸ"åK« Ñ≤`«~°O `«`« HõÃã·‡ =∂O ^•ã¨ºã‘u I
kfifÜ«∞O, `«$fÜ«∞O `«O Ç¨ÏŸ"åK« =∞$`«º"Õ `åfiO ^Œ^•g∞uII
(4)
„ÑüII ã¨ó ´ J`«_∞» (#zˆH`«∞_»∞)† Ñ≤`~« O° ´ `«O„_ç`À† `«`ó« ´ (QÀ=ÙÅ#∞
^•#O KÕã≤#) `«~åfi`«† =∂O ´ ##∞fl† HõÃã·‡ ´ Z=iH˜† ^•ã¨ºã≤ Wu ´
^•#O W=fiÉ’`«∞<åfl=Ù? Jx† kfifÜ«∞O ´ Ô~O_»= =∂~°∞† `«$fÜ«∞O
´ =¸_»= =∂~°∞ (‰õÄ_®) † L"åK«Ç¨Ï ´ xâ◊ÛÜ«∞OQÆ J_çQÍ_»∞† `«O ´
J`«x`À (#zˆH`«∞x`À) `åfiO ´ x#∞fl† =∞$`«º"Õ ´ =∞$`«∞º=Ù‰õΩ† ^Œ^•q∞
Wu ´ W™êÎ#∞ Jx† L"åK«Ç¨ñ ´ (`«O„_ç) (z~å‰õΩ`À) J<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : P #zˆH`«∞_»∞ `«O„_çx ã¨g∞Ñ≤Oz `«O„_ô! QÀ=ÙÅ#∞ ^•xq∞zÛ#
`«~åfi`« ##∞fl Z=iH˜ ^•#O W=fiÉ’`«∞<åfl=Ù? Jx J_çQÍ_»∞. ã¨=∂^è•#O
~åHõáÈQÍ ~Ô O_»=™êi, =¸_»=™êi ‰õÄ_® J_çQÍ_»∞. `«O„_ç qã¨∞QÆ∞`À
x#∞fl =∞$`«∞º=Ù‰õΩ W™êÎ#∞ - J<åfl_»∞.
"åºYº : D â’¡HõOÖ’x ÉèÏ"åxfl *Ï„QÆ`«ÎQÍ qâı¡+¨} KÕã≤ K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞
"å[„â◊=ã¨∞x WO\˜ P=~°} Ü«∞O`«Ü«Ú =∞#Hõ#∞flÅ‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡
HõxÑ≤OK«QÆÅ^Œ∞. JHõ¯_ç Ç¨Ï_®q_ç JO`å K«Hõ¯x ^Œ$â◊ºOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
"å[„â◊=ã¨∞x WO\˜ =ÚO^Œ~°QÆÅ qâßÅ"≥∞ÿ# P=~°}Ö’ Ü«∞[˝O
Ñ¨Ó~°Î~ÚOk. ^•#=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘#∞@‰õΩ =zÛ# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å ã¨=¸Ç¨ÏO
XHõ "≥·Ñ¨Ù#† =Úãë"≥·, zH˜¯â◊Åº"≥∞ÿ, h~°ãÖQÍ L#fl P=ÙÅ∞ XHõ"≥·Ñ¨Ù#
L#flq. XH˘¯Hõ¯ ^•xx t+¨μºÅ∞ fã¨∞H˘x =zÛ "å[„â◊=ã¨∞x KÕuH˜
JOkã¨∞ÎO_»QÍ PÜ«∞# JO^Œ∞H˘x |∞∞ufi‰õΩ¯Å‰õΩ ^•#O KÕã¨∞Î<åfl_»∞.
D `«Ò« QÍxfl uÅH˜ã∂¨ Î WO\˜ =~°O_®Ö’ Z_»`Q≥ xÆ PÖ’K«#Å`À uHõ=∞Hõ
Ñ¨_∞» `«∂ =∞# #zˆH`«∞_»∞<åfl_»∞. J`«_Hç ˜ `«O„_ç KÕã∞¨ #Î fl HÍ~°ºOÖ’ Ñ¨q„`«
24
ÉèÏ=O U=∂„`«O HõxÑ≤OK«@OÖË^Œ∞. `«O„_çH˜ D Ü«∂QÆ x~°fiÇ¨Ï}^•fi~å
=∞Oz Ñ¶ë`«O HõÅQÍÅx J`«_ç PHÍOHõΔ. `«O„_ç Ü≥ÚHõ¯ =∞<À~°^èŒO
<≥~°"Õ~åÅx J`«_ç `«Ñ¨#. HÍx `«O„_ç KÕã¨∞Î#fl WÖÏO\˜ ^•#O =Å¡
ã¨`«Êùe`«O HõÅQÆ^Œx `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ZO^Œ∞HõO>Ë `«#‰õΩ#fl ^•xÖ’
™ê~°=O`«"∞≥ #ÿ "å\˜x ^•#O KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ D qâ◊fil`ü Ü«∂QÆO
ã¨`«Êùe`åxflã¨∞ÎOk. `«O„_Õ"≥∂ Ñ¨xH˜ =∂e# P=ÙÅ#∞ ^•#O KÕã¨∂Î
âß¢™êÎ~åúxfl JÑ¨Ç¨ã¨ºO KÕã¨∞Î<åfl_»∞. `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x Ö’ÉèíO HÍ~°}OQÍ
`å#∞ KÕÜ«Ú Hõ~°‡Å#∞ âß¢ã¨Î q^èŒ∞Å`À =Ú_çÃÑ\˜ì ãïÃÑ\ÏìÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞.
nx HÍ~°}OQÍ `«O„_çH˜ HõÅQÆÉ’ÜÕ∞ PÑ¨^Œ#∞ „QÆÇ≤ÏOKå_»∞. `«O„_çH˜
ã¨~fi° ™êfihfl ^•#O KÕ¿ã L^ÕâÌ O◊ ÖË^xŒ „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. `«O„_çx J#$`« ^À+Ö
#∞O_ç `«Ñ≤ÊOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞.
Ü«∞[˝ qkè „Ñ¨HÍ~°O `«# `«O„_ç ã¨~°fi™êfihfl ^•#O K≥Ü«∂ºe.
‰õΩ=∂~°∞_»∞QÍ `å#∞ ‰õÄ_® `«O„_ç Ü≥ÚHõ¯ Pã≤ÎÜÕ∞. Hõ#∞Hõ `«##∞ ‰õÄ_®
Z=iHÀ XHõiH˜ ^•# q∞"åfie. J~Ú`Õ ‰õΩ=∂~°∞x J#∞=∞u ÖË‰õΩO_®
`«O„_ç `«#O`«@ `å#∞ ^•# q∞=fi@O âß¢ã¨Î „Ñ¨HÍ~°O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. P
Ç¨Ï‰õΩ¯ `«O„_çH˜ ÖË^Œ∞. `«O„_ç Z\Ï¡QÆ∂ `«# J#∞=∞uHÀãÖ J_»QÆ_»∞.
Hõ#∞Hõ `å<Õ D q+¨Ü«∞=Ú#∞ ÖË=<≥`åÎe Jx `«Åz `«O„_çx ã¨g∞Ñ≤Oz,
`«O„_ô! Ü«∂QÆÑ¶¨ÖÏxfl Ñ¨ÓiÎQÍ á⁄O^Œ\O HÀãÖ h ã¨~°fi™êfihfl ^•#O
K≥Ü«∂ºe QÆ^•! h QÀ=ÙÅ#∞ ^•#O KÕã≤#>Ë¡ h ã¨~°fiã¨fiOÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ#
''##∞fl Z=iH˜ ^•#q∞=fiÉ’`«∞<åfl=Ù?—— Jx J_çQÍ_»∞. WÖÏ J_»Q@Æ OÖ’
#zˆH`«∞xH˜ =∞~˘Hõ PÖ’K«# ‰õÄ_® LO_ç LO_»=K«∞Û. `«# `«O„_ç
ã≤QÆ∞æÖË‰õΩO_®, âß¢™êÎxH˜ `«Ñ¨C_»∞ ÉèÏëêºxfl JO@QÆ\ ˜ì, `«#Ö’Éèí |∞kúx
|Ü« ∞ @ ÃÑ@∞ì H ˘x, ã¨ ` « Ê ù e `åxfl á⁄O^Œ H õ á ÈQÍ, ^Œ ∞ +¨ Ê e`åxfl
á⁄O^ŒÉ’`«∞<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ WÑ¨Ê\˜ÔH·<å J`«x Hõà◊√§ `≥iÑ≤OK«\ÏxH˜
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ∞« =Åã≤# ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞#ÿ ^Œx ÉèÏqOz LO_»=K«∞Û,
25
`«O„_ç Ö’Éèí QÆ∞}Ïxfl =ºOQÆºOQÍ ã¨∂zOK«\ÏxˆH JÖÏ J_çy LO_»=K«∞Û.
‰õΩ=∂~°∞_çQÍ `«O„_çx hk `«Ñ¨C Jx _≥·~°‰õΩìQÍ K≥Ñ¨Ê@O ‰õΩ^Œ~°Hõ WÖÏ
Jx LO_»=K«∞Û.
"å[„â◊=ã¨∞_»∞ ã¨~°fiâß¢ã¨Î áê~°OQÆ`«∞_Õ. J~Ú`Õ J`«_»∞ `«#=∞<À
qHÍ~åÅ‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ# "å_»∞ HÍ^Œ∞. J`«_»∞ ã¨<åºã‘ HÍ^Œ∞. ã¨<åº¿ã
J~Ú#>ˇÂ¡`Õ Jã¨Å∞ ã¨HÍ=∞ Hõ~°‡Å∞ KÕ¿ã"å_Õ HÍ^Œ∞. J`«_»∞ L#fl`« ã≤÷ux
KÕ~∞° HÀ"åÅx PHÍOHÕΔ KÕ l*Ï˝ã∞¨ =Ù. Hõ#∞Hõ<Õ D Ü«∂QÍxfl `«ÅÃÑ\Ïì_∞» .
J~Ú`Õ Ü«∂QÆO Ü≥ÚHõ¯ Ñ¶ë`åxfl á⁄O^•Åx ÉèÏqOz# J`«_»∞, `«#
Ö’Éèí|∞kúH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ, `«# =∞<ÀqHÍ~åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ âß¢™êÎxfl
ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã¨∞H˘x, „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å#∞ ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~°K«\ÏxH˜ HÍ#∞HõÅ#∞
W"åfiÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞. ™ê~°ÇÏ‘ #"≥∞#ÿ "å\˜x WzÛ ™ê~°=O`«"∞≥ #ÿ
"å\˜x ^•z ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. JÖÏO\˜ "å_»∞ Ñ¨Ù„`«∞x ZÖÏ W=fiQÆÅ_»∞?
Jã¨Å∞ JÖÏO\˜ PÖ’K«<Õ J`«_çH˜ ~å^Œ∞.
WÑ¨C_»∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ `«#O`«@`å<Õ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞, #<≥fl=iH˜™êÎ=Ù?
Jx. ã¨=∂^è•#O K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ `«O„_ç. |Ç¨ïâß PÜ«∞# Q˘_»=Ö’ PÜ«∞#∞O_ç
qx LO_»Hõ áÈ=K«∞Û. JO^Œ∞ˆH =∞~°ÖÏ J_çQÍ_»∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞. D ™êi
`«ÑÊ¨ Hõ qx LO_®e. HÍx ã¨=∂^è•#O K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . z#fl Ñ≤Å"¡ å_ç =∂@QÍ
x~°H¡ Δõ ºO KÕã≤ LO_»=K«∞Û. ÖË^• Jã¨ÅÖÏO\˜ ÉèÏ=##∞ Éèií OK«ÖHË õ áÈ~Ú
LO_»=K«∞Û. ‰õΩ=∂~°∞_»∞ =keÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . =∞m§ J_çQÍ_»∞. WÑ¨C_»∞ HÀÑÖ
=zÛOk. Jã¨ÖË `«#=hfl W=fi=Åã≤ =zÛ#O^Œ∞‰õΩ ÉÏ^èŒQÍ LOk.
Ñ≤@ìH˘OK≥O ‰õÄ`« Ñ¶¨∞#=∞#fl@∞¡ D JÅÊ =Ü«∞ã¨∞¯_»∞ `«# Ñ¨@¡ ÉèíÜ«∞
Éèí‰õΩÎÅ∞ ÖË‰õΩO_® L<åfl_»x HÀÑÖ. Jã¨ÖË Ñ¨x XuÎ_ç. XHõ¯ ~ÀAÖ’
HÍ~°º„Hõ=∞O Ñ¨ÓiÎ HÍ"åe. JO^Œ∞ˆH qã¨∞QÆ∞`À - HÀÑÖ`À 'x#∞fl
=∞$`«∞º=ÙH˜™êÎ#∞— J<åfl_»∞.
26
Wk ''x#∞fl Ü«∞=ÚÖ’_≥`«∞Î‰õΩáÈ#∂— J<Õ u@∞ì =O\˜^Õ HÍ=K«∞Û -
=∞OII |Ç¨˙<å"Õ∞q∞ „Ñ¨^äŒ=∞ó |Ç¨˙<å"Õ∞q∞ =∞^èŒº=∞ó I
HÕã≤fi`ü Ü«∞=∞ã¨º Hõ~°Î=ºO, Ü«∞#‡Ü«∂-^Œº Hõi+¨ºuII(5)
„ÑüII |Ç¨˙<åO ´ KåÖÏ=∞OkÖ’† „Ñ¨^èŒ=∞ó Uq∞ ´ "≥Ú^Œ\ ˜ "å}˜‚
J=Ù`«∞<åfl#∞† |Ç¨˙<åO ´ KåÖÏ=∞OkÖ’† =∞^èºŒ =∞ó Uq∞ ´ =∞^èºŒ =Ú}˜‚
J=Ù`«∞<åfl#∞† =∞Ü«∂ ´ <å`À† Ü«∞=∞ã¨º Hõ~=Î° ºO ´ Ü«∞=ÚxH˜ KÕÜ∞« ^Œy#
Ñ¨x† HÕã≤fi`ü ´ Uq∞ L#flk?† P^Œº ´ WÑ¨C_»∞† Ü«∞`ü Hõi+¨ºu ´ Uq∞
KÕÜ«∞@O?
ÉèÏ=O : <Õ#∞ KåÖÏ =∞OkÖ’ "≥Ú^Œ\ "˜ å}˜†‚ =∞iH˘O^ŒiÖ’ =∞^èºŒ =Ú}˜.‚
(HÍx J^èŒ=Ú}˜‚ =∂„`«O Z#fl\˜H© HÍ^Œ∞). `«O„_ç KÕ`« ÑÖÑ¨|_»¤ <å`À
Ü«∞=ÚxH˜ x~°fiiÎOK«=Åã≤# Hõ~°Î=ºO Uq∞ LO@∞Ok? WÑ¨C_»∞ Uq∞\˜
KÕÜ«∞@O?.
"åºYº : ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯ $u #~°#~å# ri‚OK«∞‰õΩ#fl XHõ ÉÏÅ∞_»∞,
P^è•ºu‡Hõ ÉèÏ"åÅ`À #∞#fl XHõ ÉÏÅ∞x =∞#ã¨∞ûÖ’x PÖ’K«#Å ~°∂Ñ¨"∞Õ
D =∞O„`«=Ú.
`«O„_ç qã¨∞QÆ∞`À<Õ J~Ú<å 'x#∞fl =∞$`«∞º=Ù H˜=fiÉ’`«∞<åfl#∞— Jx
J#@O`À #zˆH`«∞_»∞ XHõ UHÍO`« „Ñ¨^âÕ ßxH˜ "≥o§ PÖ’K«# KÕã∞¨ <Î åfl_»∞.
ZO`À ÑïÑ¨Hfiõ `« K≥Ok# Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O QÆÅ"å~°∞ =∂„`«"∞Õ W\˜ì Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’
„Ñ¨âßO`«OQÍ PÖ’zOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞. J^Õ ™ê=∂#∞ºÖˇ`· Õ ''#∞"Õfi Ü«∞=Ú_ç
^ŒQÆæiH˜ "≥àıÎ ÉÏQÆ∞O@∞Ok. WÖÏO\˜ xHõ$+¨ìÑ¨Ù Ñ¨#∞Å‰õΩ Ñ¶ë`åxfl
JO^Œ∞HÀ=K«∞Û - JO\Ï~°∞. HÍx #zˆH`«∞_»∞ JÖÏO\˜ ™ê=∂#∞º_»∞
HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ UHÍO`« „Ñ¨^âÕ ßxH˜ "≥o§ „Ñ¨ã∞¨ `Î « Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ âß¢™êÎÅÖ’
K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∂« Å`À#∞, ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯ $f ™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å`À#∞ áÈeÛ
K«∂K«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. WÖÏO\˜ qÑ¨`«¯~° Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ Uk ^èŒ~°‡"≥∂ -
27
Uk J^èŒ~°‡"≥∂, `åxÑ¨C_»∞ Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞. Wn
ÑïÑ¨Hõfi`« JO>Ë.
`«O„_ç `«##∞ '=∞$`«∞º=ÙH˜™êÎ#∞— J<åfl_»∞. Jk qã¨∞QÆ∞`À<Õ HÍ=K«∞Û.
L^ÕÌâ◊O "Õˆ~ J~Ú LO_»=K«∞Û. J~Ú<å J#@O [iyOk. `«# `«O„_ç
`«#‰õΩ Hˆ =ÅO `«O„_ç =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞† QÆ∞~°∞=Ù ‰õÄ_®. QÆ∞~°∞=ÙÑ¨@¡ t+¨μº_»∞
ZÖÏ „Ñ¨=iÎOKåe? J<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ âß¢ãÎ¨ qkè Uq∞\˜? ''x["≥∞#ÿ t+¨μº_»∞
Z\˜ì Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’#∞ QÆ∞~°∞=Ù P[˝#∞^•@~å^Œ∞——. Wk Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# P~°º
^èŒ~°‡O. ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O. "Õ^Œ ^èŒ~°‡O.
QÆ∞~°∞=ÙÑ¨@¡ x~°fiiÎOK«=Åã≤# ^è~Œ å‡xfl |\˜ì t+¨μºÅ#∞ 3 `«~Q° `Æ ∞« Å∞QÍ
qÉèílOKå~°∞.
1. QÆ∞~°∞=Ù K≥Ñ¨Ê‰õΩO_®<Õ PÜ«∞# HÀiHõ#∞ (=∞#ã¨∞û#∞) `≥Å∞ã¨∞H˘x
x~°fiiÎOK«∞@ L`«Î=∞ t+¨μºx ÅHõΔ}O.
2. QÆ∞~°∞=Ù K≥Ñ‘Ê K≥Ñ¨Ê@O`À<Õ =∞~˘Hõ PÖ’K«# ÖË‰õΩO_®, "≥#HÍ
=ÚO^Œ∂ K«∂_»‰õΩO_® PÜ«∞# P[˝„Ñ¨HÍ~°O x~°fiiÎOK«∞@ =∞^èŒº=∞
t+¨μºx ÅHõΔ}O.
3. QÆ∞~°∞=Ù K≥Ñ≤Ê#Ñ¨Ê\˜H© Jk `«#‰õΩ W+¨ìO ÖËxKÀ KÕÜ«∞‰õΩO_®
`«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@ J^èŒ=∞ t+¨μºx ÅHõΔ}O.
=∞i D ÖˇHõ¯ „Ñ¨HÍ~°O `«O„_ç - QÆ∞~°∞=Ù J~Ú# "å[„â◊=ã¨∞x
Ñ¨@¡ #zˆH`«∞_»∞ ZÖÏ #_»∞K«∞‰õΩ<åfl_À QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. `å#∞
KåÖÏ=∞Ok t+¨μºÅÖ’ L`«Î=Ú_»∞QÍ L<åfl_»∞. =∞i H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
L`«=Î ∞ t+¨μºÅ`À áÈÅ∞Û‰õΩ#flÑ¨C_»∞ HõhãÖ =∞^èºŒ =Ú_»∞QÍ<≥<· å L<åfl_»∞.
HÍx Z#fl_»∂ J^è=Œ Ú_»∞QÍ =∂„`«O LO_»Ö^Ë ∞Œ . JO>Ë WO`«=~°‰Ωõ ZÑ¨C_»∂
`«O„_ç =∂@#∞ [=^•\˜ Z~°∞QÆ_»∞. `«O„_ç P*Ï˝Ñ≤Oz#Ñ¨Ê\˜H˜ g∞#
"Õ∞ëêÅ∞ ÖˇH˜¯OK«@O - KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»@O WO`«=~°‰õΩ [~°QÆÖË^Œ∞.
28
=∞i WÑ¨C_≥O^Œ∞‰õΩ PÖ’zã¨∞<Î åfl_»∞? WÑ¨C_»∞ `«O„_ç - L^ÕtÌ Oz#
ÉèÏ"åxfl =ºHõÎO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞† =ºHõÎO KÕã≤# ÉèÏ"åxfl L^ÕÌtOzÜ«ÚO_»ÖË^Œ∞.
qã¨∞QÆ∞`À, z~å‰õΩ`À, HÀÑÖ`À J<åfl_»∞. ÃÑ·QÍ `å#∞ âß¢ãÎ̈ q+¨Ü«∂Å#∞
`«Ñ¨CQÍ J#fi~ÚOK«∞H˘x KÕã¨∞Î#fl Ñ¨x |Ü«∞@Ñ¨_ç áÈ~ÚO^Œ<Õ P`«‡
#∂º#`å ÉèÏ=O ‰õÄ_® LO_ç LO@∞Ok† Ñ¨ã"≤ å_»∞ ‰õÄ_® `«##∞ ZQÆ`åo
KÕã¨∞Î<åfl_Õ J<Õ L„HÀ+Ö LO_»=K«∞Û. JO^Œ∞ˆH JÖÏ qã¨∞QÆ∞`À -
`˘O^Œ~°Ñ¨_ç <À~°∞ *Ï~å_»∞. JO`Õ `«Ñ¨Ê XHõ¯QÍ<˘Hõ¯ ‰õΩ=∂~°∞x, ZO`À
L`«Î=Ú_≥·# "å}˜‚, Ñ¨ã≤"å}˜‚ =^Œ∞Å∞HÀ=@O ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìO LO_»^Œ∞.
=∞Oz =∞Oz QÀ=ÙÅ#∞ ^•# q∞=fi\ÏxH˜ "≥#∞HÍ_ç# `«O„_ç =∞#ã¨∂ÊùiQÎ Í
`«#<≥ÖÏ W™êÎ_»∞? W=fi_»∞QÍHõ W=fi_»∞. Jã¨ÅÖÏO\˜ L^ÕÌâ◊"Õ∞ LO_»^Œ∞.
=∞i PÜ«∞# L^ÕÌâ◊O JÖÏO\˜^≥·<å <À\˜ =∂@ =∂„`«O "Õˆ~QÍ -
=ºuˆ~HõOQÍ =zÛOk. WÑ¨C_»∞ `å#∞ UOKÕÜ∂« e? `«O„_ç L^ÕâÌ O◊ „Ñ¨HÍ~°O
#_»∞K«∞HÀ"åÖÏ? `«O„_ç P[˝„Ñ¨HÍ~°O -=∂@ „Ñ¨HÍ~°O #_»∞K«∞HÀ"åÖÏ?
Jn ^èŒ~°‡ ãÖ^ÕÇ¨ÏO. JO^Œ∞ˆH #zˆH`«∞x PÖ’K«#.
QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ "å‰õΩ¯Å∞ Z#fl\˜H© =º~°÷O HÍ‰õÄ_»^Œ∞. =∞#
Ñ¨Ù~å}ÏÅÖ’ Wu Ç¨™êÅÖ’ J<ÕHõ KÀ@¡ Ñ¨~°=∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ "å‰õΩ¯Å∞
z=iÖ’ Ü«∞^•~°O÷ QÍ Ñï}q∞Oz#@∞¡ J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å∞<åfl~Ú. `å#∞
L`«Î=∞ t+¨μº_»∞QÆ - L`«Î=∞ Ñ¨Ù„`«∞_»∞QÆ q∞ye áÈ"åÅO>Ë `«O„_ç U
L^ÕâÌ O◊ `À Jx L<åfl, PÜ«∞# "å‰õΩ¯Å∞ Ü«∞^•~°O÷ HÍ"åe. J#$`« ^À+Ö
`«O„_çH˜ JO@‰õÄ_»^Œ∞. ‰õΩOf ^ÕqH˜ J#$`«^À+Ö JO@‰õΩO_®
LO_»\ÏxˆH áêO_»=ÙÖˇ·^Œ∞QÆ∞~°∞ „^ÒÑ¨kx q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
^Œâ◊~°^èŒ∞xH˜ J#$`« ^À+Ö JO@‰õΩO_® LO_»\ÏxˆH N~å=Ú_»∞ 14
ãÖIIÅ∞ J~°}º"åãÖ KÕâß_»∞ (^Œâ◊~°^èŒ∞_»∞ =<åÅ‰õΩ "≥à◊§=∞x
P^ÕtOK«ÖË^Œ∞. S<å "≥àÏ§_»∞ ~å=Ú_»∞).
P^è•ºu‡Hõ ~°OQÆOÖ’ QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇ¨xfl á⁄O^•Å#∞‰õΩ#fl
29
„Ñü t+¨μº_»∂ |∞kú`À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeû# =ÚYº q+¨Ü«∞"Õ∞ Wk. U
L^ÕÌâ◊O`À J<åfl QÆ∞~°∞"≥·# `«O„_ç =∂@Å#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOz P =∂@Å
„Ñ¨HÍ~°"Õ∞ #_»∞K«∞HÀ=@O `«# qkèÜ«∞x ^Œ$_è»OQÍ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞
#zˆH`«∞_»∞. WÖÏ QÆ∞~°∞=Ù P[˝#∞ `«∂.K« `«Ñ¨ÊHõ =∂~°∞ Ñ¨Å∞Hõx "å_»∞
HÍ=@O =Å¡<Õ, t+¨μº_≥·# #zˆH`«∞_»∞, =∞$`«∞º^Õ=`« =^ŒÌ ã¨HõÅ
=∞<À~°^äŒ=ÚÅ∞ f~°∞ÛH˘<åfl_»∞. ã¨HõÅ Sâ◊fi~°º=ÚÅ#∞ á⁄O^•_»∞.
JxflO\˜Hõ#fl Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ# *Ï˝<åxfl á⁄O^ŒQÆeQÍ_»∞.
WÖÏ =∞#ã¨∞ûÖ’ q`«i¯Oz XHõ xâ◊ÛÜ«∂xH˜ =zÛ# #zˆH`«∞_»∞
=∞~˘Hõ HÀ}OÖ’ PÖ’K«#KÕã¨∞Î<åfl_»∞. W`«~°∞Å‰õΩ =∞#O U^≥·<å
WzÛ#Ñ¨C_»∞ Jk „QÆÇ≤ÏOz# "åiH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_®e. LÑ¨Ü≥∂QÆO ÖËx
^•xx W¿ãÎ Ñ¨Ù}ÏºxH˜ |^Œ∞Å∞ áêÑ¨"Õ∞ =ã¨∞ÎOk. Ñ¨xH˜~åx, =\˜ìáÈ~Ú#
P=ÙÅ#∞ ^•#O KÕã∞¨ #Î fl `«O„_ç Ö’Éèí |∞kúH˜ ZO`À ^Œ∞ódã¨∞#Î fl #zˆH`«∞_»∞
WÑ¨C_»∞ `«##∞ Ü«∞=ÚxH˜¿ãÎ P Ü«∞=Ú_»∞ `«#<ÕO KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞?
`«#=Å¡ Ü«∞=ÚxH˜ HÍ=Åã≤# Ñ¨x Uq∞\˜? Jx PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞.
Z=_≥·<å K«xáÈ~Ú# `«~åfi`« Ü«∞=Ú}˜‚ KÕi`Õ P r=Ù}˜‚ ^èŒ~°‡ âß¢ã¨Î
„Ñ¨HÍ~°O tH˜™Δ êÎ_∞» Ü«∞=Ú_»∞. =∞iÑ¨C_»∞ `å#∞ ^ÕÇÏ¨ O`À<Õ "≥à√◊ `«∞<åfl_»∞
Hõ^•! =∞i `«#`À UOÑ¨x? t+¨μº_»∞QÍ "≥o§ <å `«`«fi l*Ï˝ã¨#∞ `«$Ñ≤Î
Ñ¨~°K«∞HÀ=@O Hõ<åfl =∞~À„Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË^Œ∞. JO^Œ~°∂ PÜ«∞# ^•fi~å
tHõÅΔ ∞ á⁄Ok`Õ <Õ#∞ 'tHõ} Δ — á⁄O^Œ∞`å#∞. QÆ∞~°∞=ÙQÆ ã‘fiHõi™êÎ#∞. L`«=Î ∞
t+¨μº}‚=Ù`å#∞. `«^•fi~å =∂#= *ÏuH˜ =∞Ç¨ÏŸÑ¨HÍ~°O [~°QÍe -
Jx xâ◊Û~ÚOz - `«# x~°‚Ü«∂xfl J=∞Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ `«O„_ç
=^ŒÌ‰õΩ =ã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞OII J#∞Ñ¨â◊º Ü«∞^è• Ñ¨Óˆ~fi, „ÑüÑ¨â◊º `«^ä• -Ñ¨ˆ~ I
ã¨ãº¨ q∞= =∞~°ºÎ ó Ñ¨Kº« `Õ, ã¨ãº¨ q∞"å-*ÏÜ«∞`Õ Ñ¨Ù#II(6)
30
„ÑüII Ñ¨Óˆ~fi ´ Ñ¨Ó~°∞fiÅ∞† Ü«∞^è•´ ZÖÏQÆ „Ñ¨=iÎOKå~À† J#∞Ñ¨â◊º ´
*Ï˝Ñ¨HõO `≥K«∞ÛHÀ† `«^ä• ´ JÖÏˆQ† JÑ¨ˆ~ ´ W`«~°∞Å∞† „ÑüÑ¨â◊º ´
QÆ=∞xOK«∞HÀ† =∞~°Îºó ´ =∞~°}ÕKÕ ã¨fiÉèÏ=O QÆÅ =∂#=Ù_»∞† ã¨ã¨ºO
W= ´ ÃÑ~· ∞° ÖÏQÍ† Ñ¨Kº« `Õ ´ ÑÖ_»∞`å_»∞ (~åeáÈ`å_»∞)† Ñ¨Ù#ó ´ =∞~°ÖÏ†
ã¨ã¨ºO W= ´ ÃÑ·~°∞ÖÏQÍ† *ÏÜ«∞`Õ ´ Ñ¨Ù_»∞`«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : Ñ¨Ósfi‰õΩÖˇ#· "å~°∞ ZÖÏ „Ñ¨=iÎOKå~À *Ï˝ÑH¨ Oõ `≥K∞« ÛHÀ. `«~∞° "å`«
`«~°O"å~°∞ (JO>Ë WÑ¨Ê\˜ "å~°∞ - =∞Ç¨`«∞‡Å∞, ™ê^èŒ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞)†
ZÖÏ „Ñ¨=iÎã¨∞Î<åfl~À QÆ∞~°∞Î`≥K«∞ÛHÀ, =∞~°}ÕK«@"Õ∞ ã¨fiÉèÏ=OQÍ QÆÅ
=∂#=Ù_»∞ ÃÑ·~°∞ÖÏQÍ ÑÖ_ç~åe áÈ`«∞<åfl_»∞. uiy J^Õ ÃÑ·~°∞ÖÏQÍ
Ñ¨Ù@∞ìH˘ã¨∞Î<åfl_»∞.
"åºYº : `«O„_ç P[˝#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOz Ü«∞=Úx =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ§Åx
xâ◊Û~ÚOK«∞ H˘#fl #zˆH`«∞_»∞ `«# Jaè„áêÜ«∂xfl `«O„_çH˜ `≥eÜ«∞
*ËÜ«∞\ÏxH˜ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KåÛ_»∞. `«O„_ç =ÚYO"≥·Ñ¨Ù‰õΩ K«∂¿ã ãïH˜ J`«_çH˜
J~°÷"≥∞ÿOk `«O„_ç ZO`À =∞^èŒ# Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»x. HÀÑÖ`À qã¨∞QÆ∞`À
J#<≥·`Õ J<åfl_»∞ QÍx ZO^Œ∞HõÖÏ J<åfl<å? Jx ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞
`«O„_ç. J#fl =∂@#∞ ZÖÏ "≥#‰õΩ¯fã¨∞HÀ"åÖÏ? Jx P~å@
Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞. `«# ‰õΩ=∂~°∞_Õ"∂≥ `«O„_ç =∂@#∞ [=^•@x L`«=Î Ú_»∞,
`«O„_çH˜ Z\˜ì ^ÀëêÅ∞ HõÅQÆ‰õΩO_® K«∂_®Åx ÉèÏqOKÕ"å_»∞, JÖÏO\˜
"å_» ∞ ZÖÏO\˜ x~° ‚ Ü « ∞ O fã¨ ∞ ‰õ Ω O\Ï_À `≥ Å ∞ã¨ ∞ . JO^Œ ∞ ˆ H
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ `«# ^ŒQÆæ~°‰õΩ =ã¨∞Î#fl ‰õΩ=∂~°∞x =ÚYO
"≥·Ñ¨Ù‰õΩ K«∂Kå_»∞. P =ÚYOÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î#fl „Ñ¨âßO`«`«, ^Œ$_è»nHõΔ `«##∞
=∞s =∞s ÉèíÜ«∞ÃÑ_»∞`«∞<åfl~Ú. U^À [~°QÆ~åxk [~°QÆÉ’`«∞#fl@∞¡
JxÑ≤ã∞¨ #Î flk. JO^Œ∞Hˆ `«`~Î« á° ê@∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. qKå~° =^Œ#O`À L<åfl_»∞.
JÖÏ qKå~° =^Œ#O`À =ÚY=∞O`å áêeáÈ~Ú L#fl `«O„_ç`À
#zˆH`«∞_»∞ JO@∞#fl =∂@ÖË D =∞O„`«O, U=∞O@∞<åfl_À K«∂_»O_ç.
31
`«O„_ô! ZO^Œ∞‰õΩ ^Œ∞ód™êÎ=Ù? D Ö’HõOÖ’ Ñ¨Ù\˜#ì „Ñü „áê}© ZÑ¨C_À
XHõÑC¨ _»∞ #tOKåeûO^Õ. D J#O`« HÍÅ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖ’ „Ñü rq Ü≥ÚHõ¯
PÜ«Úó„Ñ¨=∂}O Hõ}Δ H˜ "õ ∞Õ . WÖÏO\˜ JÖÏÊÜ«Ú+¨μ¯Öˇ#· =∂#=ÙÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ
"≥∂Ç¨ÏOÖ’ Ñ¨_áç È~Ú, ¿Ñ~åâ◊Å‰õΩ ÖÁOy J^è~Œ å‡xfl PK«iOKåe? J#$`«
^ÀëêxH˜ QÆ∞iHÍ"åe?
rq`«OÖ’ J<ÕHõ™ê~°∞¡ Uk ^èŒ~°‡"≥∂? Uk J^èŒ~°‡"≥∂? `ÕÅ∞ÛHÀÖËx
Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. J@∞=O\˜ HÕHõ~=Î° º`å q=¸_è» ã≤u÷ Ö’
=∞# Ñ¨Ósfi‰õΩÖˇ·# "å~°∞ ZÖÏ „Ñ¨=iÎOKå~À QÆ∞~°∞Î‰õΩ `≥K«∞ÛH˘x JÖÏ
PK«iOK«=∞x „â◊√`«∞Å∞ =∞#‰õΩ É’kèã¨∞Î<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ XHõ¯™êi QÆ∞~°∞Î‰õΩ
`≥K«∞ÛHÀ. =∞# Ñ¨Ósfi‰õΩÖˇ·# "å~°∞ J#fl=∂@#∞ PK«iOz L`«Î=∞ QÆuH˜
áÈÜ«∂~°∞. J#fl =∂@#∞ `«Ñ¨Ê@O Hõ#fl J^èŒ=∂^èŒ=∞QÆu =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ<Õ
huH˜ Hõ@∞ì|_®¤~∞° . L`«=Î ∞ ™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å#∞ xÅÉˇ\Ïì~∞° . z~° Ü«∞â◊ã∞¨ û#∞
Pi˚OK«∞H˘x =∞# Ç¨Ï$^ŒÜ∂« ÅÖ’ ã¨r=ÙÖˇ· Ü«Ú<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ "å~°∞ "≥o§#
=∂~åæ<Õfl =∞#=¸ #_»K«∞HÀ"åe. JÖÏQÍHõ -
''Ñ¨Ósfi‰õΩÖË^À KÕ¿ãÎ KÕâß~°∞. "åi HÍÅ=∂# Ñïã≤÷`«∞Å#∞ |\˜ì
"åˆ~^À KÕâß~°∞. J=hfl =∞#O ZÖÏ KÕÜ«∞QÆÅO? "åiH˜ =∞#ÔH^Œ∞Ô~·#
Ñïã≤`÷ ∞« Öˇ^∞Œ ~Ô <· åÜ«∂? JÑ¨Ê\˜ ã≤u÷ "Õ~∞° , WÑ¨Ê\˜ ã≤u÷ "Õ~∞° . P HÍÅO"Õ~∞° ,
D HÍÅO"Õ~∞° —— - JO\Ï"å? `«~∞° "å`« "å~°∞ ‰õÄ_® ZÖÏ #_»∞K«∞‰õΩ<åfl~À
K«∂_»∞. D `«~°OÖ’x =∞Ç¨`«∞‡Å∞, ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞, ã¨[˚#∞Å∞ ZÖÏ
„Ñ¨=iÎã∞¨ <Î åfl~À QÆ=∞xOK«∞. =∞# Ñ¨Ósfi‰õΩÅ∞ ZÖÏ ^è~Œ å‡xfl xÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂
=KåÛ~À - ZÖÏ ^èŒ~å‡K«~°} KÕâß~À `«~°∞"åu "å~°∂ JÖÏˆQ ^èŒ~å‡K«~°}
KÕâß~°∞. D ^èŒ~°‡O WÑ¨C_»∞ h =^ŒÌ „Éèí+¨μì Ñ¨@ì‰õÄ_»^Œ∞. JÑ¨ã¨=º"≥∞ÿ#
^•<åÅ∞ KÕã≤ Ü«∂QÆ Ñ¶¨ÖÏxfl áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl=Ù. h "å_ç<≥·# #<≥·fl<å
Ü«∞=ÚxH˜ ^•#O KÕã≤, D ^•#"≥∞ÿ<å ãïQÍæ - =∞#ã¨∂ÊùiÎQÍ PK«iOz
Ü«∂QÆÑ¶¨ÖÏxfl xÅ∞Ñ¨Ù H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ† ^èŒ~°‡K«∞ºu [~°QÆ‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ†
32
Ñ¨Ósfi‰õΩÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤# ã¨`åûO„Ñ¨^•Ü«∂Å∞ ÉèíQÆflO HÍ‰õΩO_®
LO_ÕO^Œ∞‰õΩ Ü«∞=Úx=^ŒÌ‰õΩ "≥à◊√§@‰õΩ <å‰õΩ J#∞=∞u x=Ùfi. ##∞fl
^Œ∂~°O KÕã¨∞HÀ"åeû =ã¨∞Î#fl^Œx ÉÏ^èŒQÍ LO^•?
Ö’HõOÖ’ =∞#∞+¨μºÅO^Œ~∂° =∞~°}"Õ∞ ã¨fiÉèÏ=OQÍ QÆÅ"å~°∞. =∞~°}O
#∞O_ç Z=~°∂ `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖË~∞° . D Éè∂í q∞ `«# #∞O_ç ÃÑ~· ∞° #∞ Ñ¨Ù\ì̃Oz,
ã¨fiÅÊHÍÅO ÃÑOz, áÈ+≤Oz, xeÑ≤ LOz† J#uHÍÅOÖ’<Õ q_çKãÕ ∞¨ #Î flk.
JÑ¨C_»k r~°"‚ ∞≥ ÿ áÈ`«∞#flk. ^•xÖ’x q`«#Î O =∞~°Å ÃÑ~· ∞° QÍ Ñ¨Ù_»∞`«∞#flk.
JÖÏˆQ ÃÑ·~°∞ÖÏQÍ Ñ¨Ù\˜ì, ÃÑiy, áÈ+≤OK«|_ç, H˘O`«HÍÅO xez L#fl
=∂#=Ù_»∞ J#uHÍÅOÖ’<Õ r~°‚"≥∞ÿ =∞~°}˜™êÎ_»∞. =∞~°}ÕKÕÖ’QÍ U
q`«<Î åÅ`À - U ÉèÏ"åÅ`À ÃÑiQÍ_À =∞~°Å P ÉèÏ"åÅ`À `«y# ^ÕÇÏ¨ O`À
Ñ¨Ù_»∞`«∂ LO\Ï_»∞. PÖ’zOK«QÍ =∞~°}O J<Õk JO`« qO`«Ü≥ÿ∞#k
HÍ^Œ∞. D J#O`« qâ◊fiOÖ’ K«xáÈÜÕ∞ HÀ\Ï#∞ HÀ@¡ „áê}∞ÅÖ’
=∂#=Ù_»∂ XHõ „áê}˜. D J#O`« =∞$`«∞º =∂~°Oæ Ö’ uiˆQ „Ñ¨Ü∂« }©‰Ωõ _Õ
=∂#=Ù_» ∞ . `« # `« ~ ° ∞ "åu "åiH˜ J`« _ » ∞ =ÚO^Œ ∞ "å_» ∞ , `« #
ã¨=∞HÍb#∞ÅÖ’ `å<˘Hõ_»∞. ''WÖÏ `«Ñ¨Êx ãïQÆ Ñ¨Ù\˜ì - K«KÕÛ ã≤÷`«∞Å#∞
QÆ∞iOz zOuOK«@O Hõ#fl Ñ¨Ù@ìx - Kå=x =∂~°æ"Õ∞q∞\’ "≥`«∞HÀ¯=@O
x["≥∞#ÿ `≥eqQÆ^•! `«O„_ô Jx #zˆH`«∞_»∞ `«O„_çH˜ ^è~·≥ º° O K≥|∞`«∞<åfl_»∞.
^èŒ~å‡xfl K≥|∞`«∞<åfl_»∞. Kå=Ù#∞ QÆ∂iÛ â’HÕK« #Hõ¯~°ÖË^Œx, Ñ¨Ù@∞ìHõ#∞
QÆ∂iÛ P#OkOK«#Hõ¯~°ÖË^Œh #K«Û*ˇÑ¨Ù`«∞<åfl_»∞.
D =∞O„`« ÉèÏ=O ã¨=∞ã¨Î „â◊√`«∞Å∞ LÑ¨^ÕtOz# ã¨<å`«# ^èŒ~å‡xfl,
Hõ~°‡ ã≤^•úO`åxfl, Ñ¨Ù#~°˚#‡ ã≤^•úO`åxfl |∞∞A=Ù KÕã¨∞Î#flk. <Õ<≥=ix?
ZHõ¯_ç #∞O_ç =KåÛ#∞? uiy <Õ#∞ ZHõ¯_»‰õΩ "≥àÏ¡e? Jx f„=OQÍ
PÖ’zOKÕ q"ÕH˜Ü≥ÿ∞# =∂#=Ù_»∞ D x~°‚Ü«∂xH˜ ~å"åeûO^Õ. =∞#O
U"Õ"À PÖ’K«#Å∞ KÕã≤, `«^Œ#∞QÆ∞}OQÍ Hõ~°‡Å∞ KÕã≤, P PÖ’K«#Å
Ñ¶ë`«OQÍ "åã¨#Å#∞† Hõ~°‡Å Ñ¶ë`«OQÆ Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ ‰õÄ_» Éˇ@∞ìH˘x,
33
D ^ÕÇ¨ xfl q_çz ÃÑ\˜#ì `«~åfi`« JÑ¨Ê\˜‰Ωõ #fl "åã¨#Å∞, Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅÖ’x
Ñ¨Hõfi"≥∞ÿ# "å\˜x PK«iOK«\ÏxH˜ - J#∞ÉèíqOK«\ÏxH˜ `«y# ^ÕÇ¨xfl
ã¨$+≤ìOK«∞H˘x `«e¡ QÆ~°ƒùO^•fi~å D Ö’HõOÖ’H˜ =zÛ Ñ¨_»∞`«∞<åflO. Ñ¨Ó~°fi
Hõ~°‡ J<Õk QÆ#∞Hõ ÖËHõáÈ`Õ WÑ¨C_»∞ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl =∂#=ÙÅÖ’ WO`«
ÉèË^ŒO LO_»<Õ LO_»^Œ∞. XHõ aK«ÛQÍ_çH˜ Ñ¨Ù\˜ì# Ñ≤Å¡"å_»∞ ^Œi„^ŒOÖ’
Ñ¨Ù\˜,ì ^Œi„^ŒOÖ’<Õ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ aK«Û"≥∞`«∞HÎ ˘x rqã¨∂,Î K«^∞Œ =Ù ãÖ™ê¯~åÅ∞
ÖË‰õΩO_®<Õ „|`«∞‰õΩ#∞ "≥à◊§ nã¨∂Î LO\Ï_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~˘Hõ
KÀ@ U =∞Ç¨~åA ÖÏO\˜ "å_çHÀ, [g∞O^•~°∞HÀ Ñ¨Ù\˜ì# "å_»∞ ã¨HõÅ
Sâ◊fi~åºÅ`À - Éè’QÆÉèÏQÍºÅ`À `«∞Å`«∂QÆ∞`«∂ L#fl`«"≥∞ÿ# K«^Œ∞=ÙÅ∞
K«^Œ∞=Ù`«∂ - ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O\Ï_»∞. ZHõ¯_» =zÛOk D W^ŒÌiÖ’ `Õ_®?
ZO^Œ∞‰õΩ "å_»∞ JÖÏO\˜ KÀ@ Ñ¨Ù\Ïì_»∞? ZO^Œ∞‰õΩ g_»∞ WÖÏO\˜ KÀ@
Ñ¨Ù\Ïì_»∞? D Hõ~°‡ ã≤^•úO`åxfl JOwHõiOK«Hõ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ã¨∂\˜QÍ D
r=ÙÅ#∞ ã¨$+≤ãì ∞¨ <Î åfl_»∞ J#∞‰õΩO>Ë ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ <åºÜ«∂<åºÜ«∞ qKå~°}
ÖËx"å_≥,· K«OK«Å"≥∞#ÿ z`«OÎ Hõey#"å_≥,· JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ^Œ∞~å‡~åæÅ∞KÕã∂¨ ,Î
JÑ¨C_»Ñ¨C_»∂ =∞Oz KÕã¨∂Î Ñ≤zÛ"å_»∞ÖÏQÍ, Ñ¨HõΔáê`« |∞kú QÆÅ"å_≥·,
Wëêì#∞™ê~°OQÍ H˘O^ŒiH˜ Sâ◊fi~åºxfl, P#O^•xfl Wã¨∂Î, H˘O^ŒiH˜
^Œi„^•hfl, ^Œ∞óMÏÅ#∞ Wã¨∂Î LO\Ï_»x ÉèÏqOKåeû =ã¨∞ÎOk. J\˜ì
"åxx ÉèíQÆ=O`«∞_»x U =∞`«=¸ K≥Ñ¨Ê^Œ∞. K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞† =¸~°ö =∂#=ÙÅ∞
`«Ñ¨Ê.-
- #zˆH`«∞_»∞ WÖÏ `«O„_çH˜ #K«Û*ˇÑ≤Ê# `«~åfi`« U=∞~ÚOk? -
K«∂^•ÌO -
=∞OII "≥·âßfi#~°ó „Ñ¨qâ◊u Jukä~ü „ÉÏÇ¨Ï‡}À QÆ$Ç¨<£ I
`«Ããº· `åO âßOuO ‰õΩ~°fiOu Ç¨Ï~°"=·≥ ã¨fi`À^ŒHOõ II(7)
„ÑüII "≥·âßfi#~°ó ´ Jyfl^Õ=Ù_»∞† „ÉÏÇ¨Ï‡}ó Jukèó ´ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·#
JukäÖÏQÍ† QÆ$Ç¨<£ „Ñ¨qâ◊u ´ QÆ$Ç¨Ï=ÚÅ#∞ „Ñ¨"Õtã¨∞Î<åfl_»∞† `«ã¨º ´
34
J`«xH˜† U`åO âßOuO ´ D q^è"Œ ∞≥ #ÿ âßOux † ‰õΩ~°fiOu ´ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞†
"≥=· ã¨fi`«ó ´ F "≥=· ã¨fi`«∞_®† L^ŒHOõ Ç¨Ï~° ´ (áê^ŒºO H˘~°‰Ωõ ) h\˜x fã¨∞H˘x~å.
ÉèÏ=O : Jyfl Ç¨ÏŸ„`«∞_»∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥#· JukäÖÏQÍ QÆ$Ç¨ÅÖ’ „Ñ¨"tÕ ™êÎ_∞» .
J`«xx QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Öˇ·# "å~°∞ Pu^èŒºq∞zÛ âßOuOÑ¨*Ë™êÎ~°∞. Hõ#∞Hõ F
"≥·=ã¨fi`«∞_®! hà◊√§ fã¨∞Hõ~å!.
"åºYº : #zˆH`«∞_»∞ kQÆ∞Å∞ Ñ¨_»∞`«∞#fl `«O„_çx F^•~åÛ_»∞. Ñ¨Ù\˜ì# „Ñü
„áê}© ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ y@ìHõ =∂#_»∞ QÆ#∞Hõ Jâßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ , Jx`«º"≥∞#ÿ
"å\˜ H˘~°‰õΩ QÍHõ, âßâ◊fi`« ^èŒ~°‡=Ú#ÔH· áê@∞|_®Åx, J#$`« ^À+Ö
JO@‰õΩO_® K«∂K«∞HÀ"åÅx, =∞#ã¨∂ÊùiÎQÍ ##∞fl Ü«∞=ÚxH˜ ^•#q∞zÛ
Ü«∂QÆÑ¶¨ÖÏxfl xÅ∞Ñ¨ÙHÀ=∞x `«O„_çH˜ Ç≤Ï`«É’^èŒ KÕâß_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
W^ŒO`å Ñ¨Ó~°fi â’¡HõOÖ’ K≥Ñ¨Ê|_»¤ ÉèÏ="Õ∞. Ñ¨Ó~°fi â’¡HÍxH˜, D â’¡HÍxH˜
=∞^èŒº H˘O`« =∞ø# <å@HõO [iyOk. ^•xx =∞#O "Õ^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅ
#∞O_ç „QÆÇ≤ÏOKåe. J^Õq∞@O>Ë - #zˆH`«∞_»∞ `«O„_çH˜ #K«Û*ˇÑ≤Ê,
PÜ«∞##∞ Pâßfiã≤Oz, Ñ¨Ósfi‰õΩÖˇ·# P~°∞ºÅ∞ U =∂~åæ# #_çKå~À P
ã¨`«º =∂~°æOÖ’<Õ #_»==∞x „|u=∂e, PÜ«∞# JOwHÍ~°O`À<Õ `å#∞
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA ã¨^#Œ =Ú#‰õΩ - =∞~°}Ï#O`«~O° =∞#∞+¨μºÅ‰õΩ QÆuÜ≥∞ÿ #
™ê÷<åxH˜† =∞~°}Ïxfl Ju„Hõq∞OK«\ÏxH˜ `«#‰õΩ QÆuÜ≥ÿ∞# ™ê÷<åxH˜
ã¨r=OQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞ `«#™ê^èŒ<å |ÅO`À.
WO`«H© `«O„_ç ÑÖáê_®? `å<Õ "≥àÏ§_®? Z=i `«Ñ¨ã¨∞û KÕ`«
#zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞ ã¨^Œ<åxH˜ ã¨r=OQÍ "≥à◊§ QÆeQÍ_»∞? J<Õk H˘O^Œi
ãÖ^ÕÇ¨ÏO. S`Õ H˘kÌQÍ PÖ’z¿ãÎ P ãÖ^ÕÇ¨xH˜ `å=ÙÖË^Œ∞ WHõ¯_».
`«Ñ¨C_»∞ Ñ¨^Œú`«∞ÅÖ’ âß¢™êÎÅ#∞ J#fi~ÚOK«∞H˘x, ‰õΩuû`«"≥∞ÿ# ^•<åÅ∞
KÕ¿ã"å_»∂, Ñ¨Ù„`«"å`«ûÅºO`À P_ç# =∂@ `«Ñ¨Ê\ÏxH˜ ã≤^ŒúÑ¨_ç#"å_»∂
P~Ú# "å[„â◊=ã¨∞_»∞ JO`«\ ˜ `«Ñã¨ û¨ OÑ¨#∞fl_»∞ HÍ^Œ∞. `«ÑÊ¨ Hõ #zˆH`«∞_Õ,
`«# ™ê^èŒ<å |ÅOKÕ`« "≥à◊§QÆeQÍ_»∞ Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
35
WHõ JHõ¯_» Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞x l*Ï˝ã¨‰õΩ `«y#@∞¡QÆ
P`«x ~åHõÔH· Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î ã≤^ŒúOQÍ L<åfl_»∞. J~Ú`Õ =∞# WO\˜H˜
K«∞\ÏìÖÁã¨∞ÎO>Ë Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨<£Ö’<À, |™êìO_£ Ö’<À HÍK«∞‰õΩx ‰õÄ~°∞Û#fl@∞¡
HÍ^Œ∞. ÑÖ_»∞QÆ‰õΩ JÅ∞¡_˘ã¨∞Î<åfl_»O>Ë "åpÜ≥∂, LOQÆ~°"≥∂, "≥∂\Ï~°∞
Ãã·H˜Ö’ ã≤^ŒúO KÕã¨∞H˘x L#fl@∂ì HÍ^Œ∞. =∞Ô~ÖÏQÆ t+¨μºx HÀãÖ QÆ∞~°∞=Ù
HÍK«∞H˘x L<åfl_»∞? =∞i t+¨μº_Õg∞ L`«Î~°O ~åÜ«∞ÖË^Œ∞ QÆ^•! á¶È<£
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞ QÆ^•! JO>Ë - KÕâß_»∞. S`Õ =∞#O HÍ~°∞¤H˘x „"åã≤ áÈã¨∞ìÖ’
"Õã≤#@∞¡ HÍ^Œ∞. ZÖÏ? ZÑ¨C_≥·`Õ 'x#∞fl =∞$`«∞º=ÙH˜™êÎ#∞— Jx `«O„_ç
J<åfl_À† P =∂@ q#@O`À<Õ #zˆH`«∞_»∞ PÖ’K«#Ö’ Ñ¨_®¤_»∞. <Õ#∞
KåÖÏ =∞OkÖ’ L`«Î=Ú_»#∞ - ÖË^• =∞^èŒº=Ú_»#∞. <å`À Ü«∞=ÚxH˜
Ñ¨x Uq∞\˜? Jx „Ñ¨tflOK«∞H˘x, Ü«∞=∞ ^è~Œ ‡° ~åA#∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ ã‘fiHõiOz
`å#∞ PÜ«∞#‰õΩ L`«Î=∞ t+¨μº_»∞QÆ LO_®e, `«# `«`«Î fil*Ï˝ã¨#∞ ™ê~°÷HõO
KÕã¨∞HÀ"åe† Jx PÖ’K«# KÕã≤† Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ^•fi~å tHõΔ} á⁄O^Õ
J^Œ$+¨ìO `«#‰õΩ HõÅQÆÉ’`«∞#flO^Œ∞‰õΩ P#OkOz, `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏÖÏ_ç
áÈÜ«∂_»∞. P `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏÜÕ∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ L`«Î~°O „"åã≤ áÈã¨∞ìÖ’
"Õã≤#@¡~ÚOk. #zˆH`«∞x ÉèÏ=O Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞ KÕiOk. WÑ¨C_»∞
PÜ«∞# ã≤^ŒúO J=Ù`«∞<åfl_»∞. ZÖÏ?
WÑ¨C_»∞ #zˆH`«∞_»∞ L`«=Î ∞ t+¨μº_»∞QÍ =™êÎ_®? =∞^èºŒ =∞ t+¨μº_»∞QÍ
=™êÎ_®?... ™ê=∂#ºOQÍ JO^Œ~°∂ =∞~°}Õz <å =^ŒÌ‰õΩ =™êÎ~°∞. =∞i
#zˆH`«∞_»∞ JÖÏ HÍ^Œ∞. ã¨r=OQÍ =ã¨∞<Î åfl_»∞. `«`Î« fi l*Ï˝ã`¨ À =ã¨∞<Î åfl_»∞.
J™ê^è•~°} suÖ’ =ã¨∞Î<åfl_»∞. J\˜ì "å_çH˜ `å#∞ UOK≥Ü«∂ºe? Jx
PÖ’K«# KÕã¨∞Î<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. WÖÏ J™ê^è•~°}OQÍ -
`«`«Î fil*Ï˝ã¨∞"≥· =KÕÛ #zˆH`«∞x J™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨sH˜ΔOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞.
D Ñ¨sHõΔÖ’ J`«_»∞ QÆ#∞Hõ LfÎ~°∞‚_≥·`Õ - L`«Î=∞ t+¨μºxQÍ |∞∞A"≥·`Õ
J`«_çH˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# `«`«Î fi*Ï˝<åxfl É’kèOz J`«x l*Ï˝ã¨#∞ ÑïÑ¨Ó~°‚O
36
KÕÜ«∂e. J`«_ç ^•fi~å ™ê^èŒHõÖ’HÍxH˜ Z#ÖËx "Õ∞Å∞ KÕÜ«∂e - Jx
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. JÖÏ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x #zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞ Ñ¨@ì}O
KÕˆ~ãïH˜ `å#∞ JHõ¯_» ÖË‰õΩO_® "≥o§áÈÜ«∂_»∞. Wn Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
ã≤^ŒúOQÍ L#fl q^èŒO. Ñ¨sH˜ΔOKåÅ#∞‰õΩ#fl ^•x Ñ¶ë`«O.
#zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞Ñ¨@}ì ÏxH˜ =KåÛ_»∞. Ü«∞=∞ã¨^<Œ åxfl ã¨g∞Ñ≤OKå_»∞.
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ÖË_»x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ÖË#O^Œ∞=ÖÏ¡,
PÜ«∞# P[˝ ÖËHõ áÈ=@O =ÖÏ¡, =zÛ# #zˆH`«∞xH˜ UO KÕÜ«∂Ö’ -
ZÖÏ =∞~åº^ŒÅ∞ KÕÜ«∂Ö’ JHõ¯_ç JkèHÍ~°∞Å‰õÄ - ÉèÏ~°ºÅ‰õÄ
`≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. =∂=¸Å∞QÍ =∞~°}Õz =zÛ# "åiÔH·`Õ x`«º Hõ$`«ºOQÍ
UO KÕÜ«∂Ö’ - UO KÕã¨∞ÎO\Ï~À "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞ QÆ#∞Hõ P q^èŒOQÍ<Õ
PK«iOKÕ"å~°∞. =∞i W^Õ"∂≥ ~Ô QÆ∞ºÅ~ü Hˆ ãπ HÍ^Œ∞. JukäQÆ =zÛ# ÃãÊ+¨Öò
ˆHãπ. Ü«∞=∞Ñ¨@ì}ÏxH˜ Ju^äŒ∞Å ~åHõ |Ç¨ï J~°∞^Œ∞. ZÑ¨C_À XHõ™êi
WO„^Œ∞_»∞, <å~°^Œ∞_»∞ ÖÏO\˜ "åà◊√§ =ã¨∞ÎO\Ï~°∞. J~Ú`Õ "åiH˜ UO
=∞~åº^ŒÅ∞ KÕÜ«∂Ö’ H˘`«ÎQÍ <Õ~°Ê#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. „áÈ\’HÍÖò LO@∞Ok.
Ñ¨Ó~°fiO KÕã≤#>Ë¡ KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. =∞i W^Õ"≥∂ H˘`«Î ˆHãπ. =zÛ#"å_»∞
=∞#∞+¨μº_»∞ - ÉÏÅ∞_»∞ - „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ - `«`«Î fil*Ï˝ã¨QÆÅ"å_»∞ -
`«Ñ¨ã¨ûOÑ¨#∞fl_»∞. Hõ#∞Hõ Ug∞ `ÕÅ∞ÛHÀÖËHõ ã≤OÇ¨Ï^•fi~°O ^ŒQÆæˆ~
P¿Ñâß~°∞. S`Õ -
#zˆH`«∞_»∞ Z@∞=O\˜ JÅ[_ç K≥O^ŒÖË^Œ∞. Z=iÃÑ· HÀÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
Z=ih Ug∞ Ji÷OK«ÖË^Œ∞. 3 ~ÀAÅ∞ J#fl áêhÜ«∂Å∞ ÖË‰õΩO_® QÆ∞~°∞
^Õ=ÙÅ ~åHõ HÀãÖ xsH˜Δã¨∂Î, `«#^Œ$+≤ìx J#ºOQÍ áÈhÜ«∞‰õΩO_®, `«#∞
=zÛ# `«`«Î fi q+¨Ü«∞OÖ’<Õ =∞#ã¨∞û #∞Oz ^•fi~°O =^ŒÌ<Õ "Õz L<åfl_»∞.
`å#∞=zÛ# Ñ¨x <≥~°"Õ~°ÖË^Œ<Õ x~åâ◊ÖË^Œ∞. ZÖÏÔQ·<å Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA#∞
QÆ∞~°∞=ÙQÍ á⁄Ok *Ï˝<åxfl á⁄O^•Å<Õ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À L<åfl_»∞.
=∞Ç¨`«∞‡_≥·# QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇ¨xfl á⁄O^•ÅO>Ë t+¨μºxH˜
37
P`«‡ ãÖÜ«∞=∞#=Ú, x„QÆÇ¨Ï=Ú, tHõΔ}, Ñ¨@∞ì^ŒÅ LO_®e. Jq
#zˆH`«∞xÖ’ ZO`«=~°‰õΩ L<åflÜ≥∂ Ñ¨sH˜ΔOKåÅ<Õ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA WÖÏ
KÕâß_»∞. 3 ~ÀAÅ `«~åfi`« Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA uiy =KåÛ_»∞. ÉèÏ~°ºÅ∞,
=∞O„`«∞Å∞, #zˆH`«∞x ~åHõ q+¨Ü«∂xfl Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ K≥áêÊ~°∞. -
("å~°∞ U=∞x K≥|∞`«∞<åfl~À J^Õ D =∞O„`« q+¨Ü«∞O.)
''Jyfl Ç¨ÏŸ„`«∞_»∞ „ÉÏÇ¨Ï‡} JukäÖÏQÍ QÆ$Ç¨Ïã¨∞Å÷ Wà◊§Ö’ „Ñ¨"tÕ ™êÎ_∞» .
J`«xx QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Å∞ Pu^äŒºq∞zÛ ã¨`«¯iOz âßOuOÑ¨*ˇÜ«∂ºe. Hõ#∞Hõ
F Ü«∞=∞^èŒ~°‡~å*Ï! áê^•ºxH˜ h~°∞ `≥=Ú‡—— JO@∞<åfl~°∞.
'Jukä— JO>Ë ukè ÖË‰Ωõ O_® =KÕÛ"å_»∞. JO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ<Õ Ñ¶Ö¨ Ï<å
„>ˇÿ<£‰õΩ =ã¨∞Î<åfl#∞, iã‘"£ KÕã¨∞HÀO_ç Jx á¶È<£KÕã≤ =KÕÛ "åiÖÏQÍ
HÍ‰õΩO_® =ÚO^Œ∞ K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® - JÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞ J#∞HÀ‰õΩO_® WO\˜H˜
=KÕ Û "å_Õ Jukä . Éè ’ [#O "Õ à ◊ ‰ õ Ω =KÕ Û "å_Õ Jukä . WÑ¨ C _» ∞
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA =∞~˘Hõ Q˘Ñ¨Ê J~å÷xflã¨∞Î<åfl_»∞. Ñ¨Ó~°fiO „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å∞
„Ñü~ÀE `«=∞~ÚO@ Jyfl K«Ü«∞#O - JO>Ë Ç¨ÏŸ=∞O KÕã≤, JyflH˜ -
„ÉÏÇ¨Ï‡} JukäH˜ Pu^èŒºq∞zÛ, P `«~°∞"å`«<Õ Éè’[#O KÕ¿ã"å~°∞. D
q^èŒOQÍ "åiH˜ Jyfl Ç¨ÏŸ„`«∞_»∞ x`«º Jukä, ã¨`«¯iOK«=Åã≤# Jukä
JÜ«∂º_»∞. WÖÏ JyflH˜ Pu^äŒºO W=fiÖËx <å_»∞ "å~°∞ Éè’[#O
KÕÜ«∞\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. KÕÜ«∞~°∞. JyflH˜ WÖÏ x+¨ìQÍ Pu^èŒºO W=fi@O
=Å¡ P QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷_≥·# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞xH˜ âßOu JO@∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
QÆ$Ç¨Ïã¨∞x÷ H˜ Jukä ã¨`å¯~°O =ÚYºO. JO^Œ∞<å „ÉÏÇ¨Ï‡} Jukä ã¨`å¯~°O
KåÖÏ =ÚYºO.
WÑ¨C_»∞ „ÉÏÇ¨Ï‡} ‰õΩ=∂~°∞_≥·# #zˆH`«∞_»∞ „ÉÏÇ¨Ï‡} JukäQÍ =KÕÛ
Jyfl=O\˜ JukäÜ∞Õ . x`«º Jukä J~Ú# JyflH˜ „Ñü~ÀE Pu^èºŒ q∞zÛ
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ âßOuOz#>Ë¡, D „ÉÏÇ¨Ï‡} JukäÜ≥ÿ∞# #zˆH`«∞xH˜ ‰õÄ_®
Pu^äºŒ q∞zÛ `å#∞ âßOux á⁄O^•e Jx Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA ÉèÏqã¨∞<Î åfl_»∞.
38
JO^Œ∞ˆH JukäÜ≥ÚHõ¯ áê^•Å∞ Hõ_»QÆ\ÏxH˜ hà◊√§ fã¨∞H˘x~å!
JO@∞<åfl_»∞. Jukäx Ñ¨ÓlOKÕ q^è•#OÖ’ =ÚO^Œ∞ áê^Œ „Ñ¨HΔÍà◊#,
`«~åfi`« J~°…ºO. Pã¨#O - J#fláê<å^Œ∞Å∞ - `åO|∂ÅO - ^ŒH˜Δ}
"≥ÚII# LÑ¨Kå~åÅ∞O\Ï~Ú.
JyflH˜ Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ Ñ¨^Œ∞#∞Ok. Jyflx P~åkèOK«∞@ ^•fi~å ÖË^•
JyflÖ’ PÇ¨˙`«∞Å∞ ã¨=∞iÊOz Ç¨ÏŸ=∞O KÕÜ«Ú@ ^•fi~å Ñ¨~°Ö’Hõ
ã¨∞MÏÅ#∞ á⁄O^Œ=K«∞Û† J^Õ Jyfl Wà◊§#∞ HÍeÛ "Õã≤ Ü«∞[=∂#∞Å‰õΩ
^Œ∞óMÏhfl Hõeyã¨∞ÎOk. „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·# Jukä Jyfl\ÏO\˜ "å_»x ZÖÏ
K≥Ñ¨ÊQÆÅO?
ZÖÏQÆO>Ë „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·# Jukäx ã¨`«¯iOz J`«_ç ^•fi~å =∞#
rq`« Ñ¨~°=∂~å÷xfl „QÆÇ≤ÏOz =∞# QÆ=∞º™ê÷<åxfl KÕ~°∞HÀ#∂ =K«∞Û#∞.
ÖË^• J`«_xç ÅHõΔ º ÃÑ@ì‰Ωõ O_®, J`«_ç LÑ¨^âÕ ßxfl u~°ã¯¨ iOz, =∞#Å#∞
=∞#O <åâ◊#O KÕã¨∞HÀ#∂ =K«∞Û. JO^Œ∞ˆH WHõ¯_» „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·# Jukäx
Jyfl`À áÈÖÏÛ~°∞. „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ JO>Ë „ÉÏÇ¨Ï‡}‰õΩÅOÖ’ Ñ¨Ù\˜ì#"å_»∞
HÍ^Œ∞. Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# "Õ^Œ q*Ï˝<åxfl ã¨fiO`«O KÕã¨∞H˘x, =∂#ã≤HõOQÍ,
É∫kúHõOQÍ â◊HÎ̃ QÆey#"å_Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞. J\ì̃ "åxx QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Å∞ `«Ñ¨ÊHõ
Q“~°qOKåe, Pu^èºŒ q∞"åfie, Ñ¨ÓlOKåe Jx =∞#∞ã¨‡ $u K≥|∞`«∞#flk.
- JÖÏ JukäÜ≥ÿ∞# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x Ñ¨ÓlOK«Hõ áÈ`Õ U=∞=Ù`«∞Ok?
=∞OII Pâß„Ñ¨fˆHΔ ãÖQÆ`«O ã¨∂#$`åOK«
Wëêì Ñ¨Óˆ~Î Ñ¨Ù„`« Ñ¨â◊¥Oâ◊Û ã¨~åfi<£ I
U`«^£ =$OˆHÎ Ñ¨Ù~°∞+¨™êºÅÊ"Õ∞^èŒã¨ó
Ü«∞™êº #â◊fl<£ =ãü „ÉÏÇ¨Ï‡}À QÆ$ÃÇII (8)
„ÑüII Ü«∞ã¨ºQÆ$ÃÇ ´ U WO\˜Ö’† „ÉÏÇ¨Ï‡} ´ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞† J#â◊fl<£
=ãü ´ x~åÇ¨~°∞_≥· LO\Ï_À† JÅÊ "Õ∞^èŒã¨ó Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ |∞kúÇ‘Ï#∞_≥·#
39
P Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ü≥ÚHõ¯† Pâß„Ñ¨fˆHΔ ´ Pâ◊Å∞, HÀiHõÅ∞† ãÖQÆ`«O ´
ã¨`åûOQÆ`«ºO =Å¡ HõeˆQ Ñ¶¨ÅO† ã¨∂#$`åO ´ ã¨`«ºO=Å¡ HõeˆQÑ¶¨ÅO†
WëêìÑ¨Óˆ~Î ´ Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å∞, ÉèÏ=ÙÅ∞, K≥~°∞=ÙÅ∞ „`«qfiOK«@O ÖÏO\˜
Ñ¨#∞Å=Å¡ HõeˆQ Ñ¶¨ÅO† Ñ¨Ù„`« Ñ¨â◊¥<£K« ´ Ñ¨Ù„`«∞Å#∞, Ñ¨â◊√=ÙÅ#∞,
U`«`ü ã¨~åfi<£ ´ D ã¨~åfihfl† =$OˆHÎ ´ <åâ◊#O KÕã¨∞H˘O\Ï_»∞.
ÉèÏ=O : U QÆ$Ç¨ÏOÖ’ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ x~åÇ¨~°∞_≥· Ü«ÚO\Ï_À JÅÊ|∞kú
QÆÅ J\˜ì =∂#=Ù_»∞ Pâ◊Å∞, HÀiHõÅ∞, ã¨`åûOQÆ`«ºO =Å¡ HõeˆQ Ñ¶¨ÅO,
ã¨`º« ÉèÏ+¨}O =Å¡ HõeQˆ Ñ¶Å¨ O, Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞Å∞, Ñ¨~ÀÑ¨HÍ~°"∞≥ #ÿ Hõ~‡° Å∞
KÕã≤#O^Œ∞=Å¡ HõeˆQÑ¶¨ÅO, Ñ¨Ù„`«∞Å∞, Ñ¨â◊√=ÙÅ∞ -D ã¨~åfihfl <åâ◊#O
KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞.
"åºYº : ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O 'Jukä ^Õ"ÀÉèí=— J#flk. JO>Ë JukäQÍ
=zÛ# "å_»∞ ÉèQí =Æ O`«∞_Õ Jx. JO^Œ∞Hˆ Jukä <å~åÜ«∞}∞_»∞ JO\Ï~°∞.
QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Öˇ·# "å~°∞ Jukäx ã¨`«¯iOK«@O =∞#^Õâ◊OÖ’ Ju Ñ¨Ù~å`«#
HÍÅO #∞O_ô =ã¨∞Î#fl ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. `«# JÉèí∞º^ŒÜ«∂xfl HÍOH˜ΔOKÕ
„Ñü QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷_»∞ ‰õÄ_® Jukä ã¨`å¯~°O KÕÜ«∞_»O x`«º=Ú KÕÜ«∞=Åã≤#
ÑÖK« Ü«∞*Ï˝ÅÖ’ XHõ\ ˜QÍ L#flk.
™ê^è•~°} =∂#=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ QÆ$Ç¨ÅÖ’<Õ QÍHõ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
QÆ$Ç¨ÏOÖ’ ‰õÄ_® D ã¨<å`«# ^èŒ~°‡O J#∞ãïOK« |_»∞`«∞#fln JO>Ë
nx Ü≥ÚHõ¯ qâı+Ö Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. D ã¨<å`«# ^èŒ~å‡xfl
J#∞ãïOK«x "åix JÅÊ"Õ∞^èŒã¨∞ûÅx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~å*Ë Jaè=i‚ã¨∞Î<åfl_»∞.
JO>Ë Ju^äŒ∞Å‰õΩ ã¨`å¯~°O KÕÜ«∞x "å~°∞ - JO>Ë "åix x~°¡HõΔ ºO
KÕã≤#"å~°∞ |∞kú Ç‘Ï#∞Å@. D <å\˜ ã¨=∂[OÖ’ ‰õÄ_® KåÖÏ =∞Ok
Jukä ã¨`å¯~°OÑ¨@¡ x~°¡HõΔ ºO =Ç≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. J\˜ì"å~°∞ âß¢™êÎÅ „Ñ¨HÍ~°O
|∞kú Ç‘Ï#∞Å∞QÍ ÑïQÆ}O˜ K«|_»∞`«∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ JukäÜ∞ÿ≥ # „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x
`«Ñ¨ÊHõ Q“~°qOKåe.
40
S`Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ JO>Ë „Ñ¨`ÕºHõ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ QÆÅ *Ïu HÍ^Œ∞. ‰õΩÅO
HÍ^Œ∞. Z=Ô~·<å „ÉÏÇ¨Ï‡}`åfixfl ã¨fiÜ«∞O Hõ$+≤`À ™êkèOK«∞ HÀ=K«∞Û#∞.
„ÉÇ¨Ï‡*Ï˝# ãÖÑ¨#∞fl_Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞. KåÖÏ=∞OkÖ’ XHõ JáÈÇ¨Ï L#flk.
„ÉÏÇ¨Ï‡} ‰õΩÅOÖ’ [x‡Oz#"åˆ~ |∞kú âßÅ∞~°∞QÍ LO\Ï~°x,
LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ J^èŒºÜ«∞<åxH˜ QÍx, `«`«Î fi*Ï˝<åxfl ãÖáêkOK«\ÏxH˜QÍx
"åˆ~ J~°∞›Åx. HÍx „áêp# LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’ D *Ï˝#O =ÚO^Œ∞QÍ
HõΔ„uÜ«Ú#‰õΩ LÑ¨^ÕtOÑ¨ |_ç#^Œx, `«^•fi~å „ÉÏÇ¨Ï‡}∞#‰õΩ LÑ¨^ÕtOÑ¨
|_ç#^Œx L#flk. „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·# 'Q“`«=∞ J~°∞}˜— áêOKåÅ~å*ˇ·#
'„Ñ¨"åÇ¨Ï#*ˇ·=e— #∞O_ç `«`«fi *Ï˝#O „QÆÇ≤ÏOz#@∞¡QÆ KèåO^ÀQÆº-
|$Ç¨Ï^•~°}ºHÍÅÖ’ #∞#flk.
'P~°∞}˜— J<Õ |∞∞+≤ 'z„`«QÍ~åæºÜ«∞#∞—_»<Õ ~åA=^ŒÌ t+¨μº_≥·#@∞¡
H“+‘`«H© „ÉÏÇ¨Ï‡}=ÚÖ’ #∞#flk. JÖÏˆQ L^•ÌÅHõ Ñ¨Ù„`«∞_»∞ B^•úÅHõ
=∞Ç¨Ïi¬ =∞„^Œ~åA =^ŒÌ *Ï˝<åxfl á⁄Ok#@∞¡ K≥Ñ¨Ê|_çOk. „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·#
QÍ~°∞æº_»∞ HÍj~å*ˇ·# J*Ï`« â◊„`«∞=Ù =^ŒÌ t+¨º`«fiO <≥~°Ñ≤#@∞¡
|$Ç¨Ï^•~°}ºHõO "≥Å¡_çã¨∞Î#flk.
WHõ WuÇ¨™êÅ∞ Ñ¨Ù~å}ÏÅÖ’ ‰õÄ_® â◊√Hõ=∞Ç¨Ïi¬ [#Hõ =∞Ç¨~åA
=^ŒÌ t+¨μº_≥·#@∞¡ K≥Ñ¨Ê|_çOk. Hõ#∞Hõ D P^è•ºu‡Hõ q^Œº U^À XHõ
„Ñ¨`ºÕ Hõ ‰õΩÅOÖ’- =Oâ◊OÖ’ [x‡Oz# "åi ™⁄`«∞Î HÍ^Œx |∞∞A"Ò`«∞#flk.
Hõ#∞Hõ D P^è•ºu‡Hõ *Ï˝<åxfl Z=~°∞ Hõey L<åfl~À "åˆ~ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å∞.
J\˜ì "å~°∞ Ju^äŒ∞Å∞QÍ U QÆ$Ç¨ÏOÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ_ç`Õ P QÆ$Ç¨ÏÜ«∞[=∂x
J`«}˜‚ ™ê^Œ~°OQÍ Q“~°qOKåe. Ñ¨ÓlOKåe. Éè’[#O`À `«$Ñ≤Î Ñ¨~°Kåe.
P xÜ«∞=∞O „Ñ¨HÍ~°O `«# WO\˜H˜ =zÛ# „ÉÏÇ¨Ï‡} ÉÏÅ∞_≥·# #zˆH`«∞x
ã¨`«¯iOK«=Åã≤# ÉèÏ^Œº`« =∞$`«∞º^Õ=`«ÃÑ· L#flk.
J\˜ì ÉèÏ^Œº`«#∞ QÆ∞iÎOKå_»∞ QÆ#∞Hõ<Õ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA D =∂@
J#QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. JukäQÍ =zÛ# ™ê^è∞Œ Ñ¨Ù~°∞+¨μx J==∂#Ñ¨~z° #>ˇ`¡Â Õ
P WO\˜ Ü«∞[=∂x Ü≥ÚHõ¯ Pâ◊Å∞ - HÀiHõÅ∞ #tOz áÈ`å~Ú - Jx.
41
Z. Pâ◊ÅO>Ë `«#‰õΩ `≥eÜ«∞x "åxx HÀ~°∞@. ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ∞ "≥ÚII q
ZÖÏ LO\ÏÜ≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞. J~Ú<å ã¨fi~°æ ã¨∞MÏÅHÀãÖ P„~°∞Å∞
Kåã¨∞ÎO\Ï~°∞. Wq Pâ◊Å∞.
a. HÀiHõÅO>Ë `«#‰õΩ `≥eã≤# "å\˜x HÀ~°∞@. ^èŒ#O, QÆ$Ç¨Å∞, Ñ¨â◊√
ãÖÑ¨^ŒÅ∞, H©iÎ „Ñü+¨ªÅ∞ "≥ÚIIq. D Pâ◊Å∞ - HÀiHõÅ∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}
Jukäx JQ“~° Ñï¿ãÎ #tOzáÈ`å~Ú.
ã≤. ã¨`åûOQÆ`«º Ñ¶¨ÅO #tOzáÈ`«∞Ok Jx Ô~O_»= Ç¨xx QÆ∞iOz
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ã¨`åûOQÆ`«ºO =Å¡ *Ï˝#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ P
*Ï˝#O |∞kú =~°ˆH =zÛ PyáÈ`«∞Ok. Jukäx ã¨`«¯iOK«#Ñ¨C_»∞
P *Ï˝#O J#∞Éèí"åxH˜ ~å‰õΩO_® #tOzáÈ`«∞Ok.
_ç. JÖÏˆQ ã¨`«º"Õ∞ Ñ¨ÅHÍÅ<Õ xÜ«∞=∞O ÃÑ@∞ìH˘x, ã¨`«º"åHÍÊÅ# KÕ¿ãÎ
HõeˆQ Ñ¶¨ÅO ‰õÄ_® #tOz áÈ`«∞Ok.
W. Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å∞ WëêìHõ~°‡Å∞† ÉèÏ=ÙÅ∞, K≥~°∞=ÙÅ∞ „`«qfiOK«∞@,
K≥@∞¡ <å\ÕK«∞@ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q Ñ¨Ó~°=Î ÚÅ∞. g\˜ =Å¡ HõeQˆ Ñ¶e¨ `åÅ∞
‰õÄ_» #t™êÎ~Ú.
ZÑ¶π. z=~°‰õΩ Ñ¨Ù„`«∞Å∞, Ñ¨â◊√=ÙÅ∞ #t™êÎ~Ú Jx ‰õÄ_® K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
nxx |\˜ì Jukä ã¨`å¯~°O ZO`« „âıÜ«∞ã¨¯~°"≥∂ `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
=∞i `«# WO@ „ÉÏÇ¨Ï‡} JukäH˜ ã¨`å¯~°O [~°QÆÖË^Œ∞.
`«# WO@ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·# JukäH˜ JQ“~°=O [iyOk QÆ#∞Hõ
Ü«∞=Ú_»∞ „áêÜ«∞tÛ`«ÎO KÕã¨∞H˘O@∞<åfl_»∞. ZÖÏ? -
=∞OII „u„™È ~å„u~ü Ü«∞^Œ"åfû~ü QÆ$¿ÇÏ "Õ∞
J#â◊fl<£ „|Ç¨Ï‡<£! Jukä~ü #=∞ã¨ºó I
#=∞¿ãÎ-ã¨∞Î „|Ç¨Ï‡<£! ã¨fiã≤Î"Õ∞-ã¨∞Î
`«™ê‡`ü „Ñü „f<£ =~å<£ =$}©+¨fi II (9)
42
„ÑüII „|Ç¨Ï‡<£ ´ F „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_®!† Ü«∞`ü ´ UHÍ~°}O KÕ`«† #=∞ã¨ºó
Jukäó ´ #=∞ã¨¯iOK«^yŒ # Jukä Ü≥∞ÿ #h=Ù† "Õ∞ QÆ$¿ÇÏ ´ <å WO\˜Ö’†
J#â◊fl<£ ´ x~åÇ¨~°∞_»"≥·† „u„ã¨ó ~å„uó ´ =¸_»∞~å„`«∞Å∞† J"å`«ûó ´
LO\˜"À (L<åfl=Ù)† `«™ê‡`ü ´ PHÍ~°}OKÕ`†« „Ñü ´ ^•xH˜ ÑïÇ¨~°OQÍ†
„f<£=~å<£ ´ 3 HÀiHõÅ#∞† =$}©+fi¨ ´ HÀ~°∞HÀ† „|Ç¨Ï‡<£ ´ F „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_®!†
`Õ#=∞ó Jã¨∞´Î h‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú† "Õ∞ ã¨fiã≤Î Jã¨∞Î ´ <å‰õΩ =∞OQÆà=◊ ∞QÆ∞QÍHõ.
ÉèÏ=O : F „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_®! #=∞ã¨¯iOK«^Œy# Jukä"≥·# h=Ù <å WO\˜Ö’
3 ~å„`«∞Å∞ x~åÇ¨~°∞_»"≥· Ü«Ú<åfl=Ù. JO^Œ∞=Å¡ ^•xH˜ ÑïÇ¨~°OQÍ 3
HÀiHõÅ∞ HÀ~°∞HÀ. h‰õΩ #=∞™ê¯~°=Ú. <å‰õΩ =∞OQÆà◊=∞QÆ∞ QÍHõ!. h=Ù 3
=~åÅ∞ HÀi <å‰õΩ â◊√ÉèÏxfl HõeyOK«∞ Jx „áêi÷OKå_»∞.
"åºYº : ã¨<å`«# ^èŒ~å‡xfl J#∞ãïOKÕ q+¨Ü«∞OÖ’ P~°∞ºÅ∞ ZO`«
*Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_Õ"å~À, ZO`«\ ˜ L#fl`« ÉèÏ"åÅ∞ Hõey, J}‰õΩ= Hõey
LO_Õ "å~À D =∞O„`«O =Å# ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞Î#flk. =∞$`«∞º^Õ=`«
=O\˜ Q˘Ñ¨Ê „ÑüÉèÏ=O`«∞_»∞‰õÄ_® 9 ãÖIIÅ „ÉÏÇ¨Ï‡}ÉÏÅ∞x =ÚO^Œ∞
KÕ`«∞Å∞ Hõ@∞ìH˘x xÅ|_»@O, q#Ü«∞O`À "Õ_»∞ HÀ=@O† qkèÖËx
Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ KÕã≤# `«Ñ¨C#∞ HõΔq∞OK«=∞x HÀ~°@O† KÕã≤# `«Ñ¨CÅ#∞
ã¨=iOK«∞H˘#∞@‰õΩ „áêÜ«∞tÛ`åÎxfl - ÖË^• ÑïÇ¨~åxfl KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ
„Ñ¨ Ü « ∞ uflOK« @ O áê~î ° ‰ õ Ω Å‰õ Ω ZO`À =ÚK« Û @ Q˘Å∞Ñ¨ Ù `« ∞ #flk.
Pâ◊Û~°ºOQÍ#∂ L#flk.
D ~ÀAÖ’¡ âßã¨<åÅ∞ KÕ¿ã „Ñ¨Éèí∞=ÙÖË `«=∞ âßã¨<åÅ#∞ `«Ñ≤Ê
#_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. ZO`«\ ˜ Q˘Ñ¨Ê"åÔ~·<å `å=Ú KÕã≤# `«Ñ¨CÅ#∞ J#∞ºÅÃÑ·
~°∞^ŒÌ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∂Î LO\Ï~°∞. [iy# `«Ñ¨CÅ‰õΩ U"Õ"À ™ê‰õΩÅ∞
K«∂Ñ¨Ù`«∂ LO\Ï~°∞. JÖÏO\˜k WHõ¯_» Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA - `å#∞ WO@ÖËx
ã¨=∞Ü«∂# =zÛ# Jukäx ã¨`¯« iOK«ÖHË õ áÈÜ«∂#x ÉèÏqã¨∞<Î åfl_»∞. <Õ#∞
LO_ô, x~å^Œ~°} KÕ¿ãÎ `«Ñ¨CQÍx† <Õ#∞ ÖËx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ<≥ÖÏ
43
P^ŒiOK«QÆÅ#∞? Jx ÖÏlH±QÍ =∂\Ï¡_»@O ÖË^Œ∞. [iy# ^•xx `«#
`«Ñ¨CQÍ ÉèÏqOz ZO`À P}‰õΩ=`À - P `«Ñ¨C#∞ ã¨=iOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl_»∞. D `«Ñ¨C HÍ~°}OQÍ `«#‰õΩ Jâ◊√ÉèíO [~°QÆ‰õΩO_®
LO_ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl_»∞. â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅ∞ QÆÅ"å~°∞, JO`«ã¨∞÷ -
JkèHÍ~°=Ú QÆÅ"å~°∞, #Å∞QÆ∞iH˜ K≥ÑÊ¨ <ÕiÛ# "å~°∞, WO\˜H˜ ÃÑ^ŒÖÌ #·ˇ "å~°∞,
ã¨=∂*ÏxH˜ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÖˇ·# "å~°∞ WÖÏ ^èŒ~å‡xfl K«Hõ¯QÍ PK«i¿ãÎ
™ê=∂#∞ºÖˇ·# "å~°∞ ^èŒ~°‡O `«¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ ™êÇ¨ÏãÖ K≥Ü«∞º~°∞. `«^•fi~å
Ö’HõOÖ’ JO^Œ~°∂ ^èŒ~°‡ `«`«Ê~°∞ÖË J=Ù`å~°∞. W^Õ D ãÖÑ¶¨∞@# ^•fi~å
ÃÑ^ŒÌÅ∞ - qA˝Å∞ „QÆÇ≤ÏOKåeûOk.
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞x „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_®! Jx ãÖÉ’kèã¨∞Î<åfl_»∞.
Ñ¨Ù@∞ìHõ ^•fi~å „ÉÏÇ¨Ï‡}∞#‰õΩ [x‡Oz# "å_»∞ QÆ#∞Hõ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ Jx
HÍ^Œ∞, z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ `«`«Î fil*Ï˝ã¨ QÆey#"å_»∞ QÆ#∞Hõ#∞,
„|Ç¨Ï‡*Ï˝#=Ú H˘~°ÔH· `«Ñ≤ã¨∞Î#fl"å_»∞ QÆ#∞Hõ#∂ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞. WÖÏ
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ QÆ#∞Hõ #=∞™ê¯~åxH˜ J~°∞›_∞» . ã¨`¯« iOK«|_»\ÏxH˜ J~°∞›_∞» .
JO`ÕQÍHõ Jukäq J<åfl_»∞. JO^Œ~°∂ =∞~°}Õz =™êÎ~°∞ Ü«∞=Úx
^ŒQÆæ~°‰õΩ. "å~°O`å Ju^äŒ∞Å∞ HÍ~°∞. áêã≤O[~üû (Ü«∂„u‰õΩÅ∞). HÍx
#zˆH`«∞_»∞ ã¨r=OQÍ - Z=~°∂~åx q^èŒOQÍ `«`«Î fi l*Ï˝™êÑ¨~°∞_≥·,
=ã¨∞Î#fl@∞¡ =ÚO^Œ∞QÍ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞‰õΩO_® =zÛ#"å_»∞, Hõ#∞Hõ
ã¨`«¯iOK«^Œy# Jukä.
Jukäx - JO^Œ∞<å „ÉÏÇ¨Ï‡} Jukäx ã¨`«¯iOK«HõáÈ`Õ, x~°¡HõΔ ºO
KÕ¿ã,Î x~åÇ¨~°∞_»∞QÍ LOz`Õ Ü«∞[=∂xH˜ Jhfl Jâ◊√ÉèÏÖË HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
J=∞OQÆàÏÖË [~°∞QÆ∞`å~Ú. J@∞=O\˜ J=∞OQÆàÏÅ∞ HõÅ∞QÆ‰õΩO_®
LO_®ÅO>Ë Jukä x ã¨ O `« $ Ñ≤ Î Ñ¨ ~ ° K åe. JO^Œ ∞ ˆ H 3 ~ÀAÅ∞
x~åÇ¨~°∞_»∞QÍ L#flO^Œ∞‰õΩ „ÑüQÍ 3 =~åÅ∞ HÀ~°∞HÀ=∞O@∞<åfl_»∞. P
q^èŒOQÍ Jukäx ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~°z `å#∞ Jâ◊√ÉèÏÅ∞ HõÅQÆ‰õΩO_®
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ"åÅx Ü«∞=∞~åA „Ñ¨Ü∞« `«flO, JO^Œ∞Hˆ 3 =~åÅ∞ HÀ~°∞HÀ=∞x
WOHÍ U=∞O@∞<åfl_»∞?
44
F „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_®! h‰õΩ ã¨=∞™ê¯~°O, <å‰õΩ =∞OQÆà=◊ ∞QÆ∞QÍHõ! J<åfl_»∞.
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞x HÀÑ¨=Ú, `«$}Ç¨ï`åâ◊#=Ú - JO>Ë ZO_»∞QÆ_ç¤ =∞O@ -
n~°…=∞QÆ∞<≥? J<åfl~°∞. ##flÜ«∞ J#fl =∂@ Wk - JO>Ë „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞
U HÍ~°}O KÕ`«<≥·<å HÀÑ≤Oz<å n~°…HÍÅO ^•x<Õ Ñ¨@∞ìHõ ‰õÄ~ÀÛ_»∞.
"≥O@<Õ K«ÖÏ¡iáÈ`å_»∞. Wk ÃÑ^ŒÌÅ∞, =∞Ç¨`«∞‡Å∞, *Ï˝#∞Å Ü≥ÚHõ¯
JÅ"å@∞. "åiH˜ #=∞ã¨¯i¿ãÎ, „áê^äÕÜ«∞ Ñ¨_ç`Õ K«Å¡|_»`å~°∞. JO^Œ∞ˆH
ZO^Œ~À ™ê^èŒ∞Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞, `«Ñ¨ã¨ûOÑ¨#∞flÅ∞, =∞Ç¨`«∞‡Å∞ âßáêÅ∞
ÃÑ\˜#ì Ñ¨C_»∞ "≥O@<Õ "åà◊§ HÍà◊§ g∞^Œ |_ç „áê^èÜ
Õ ∞« Ñ¨_`ç Õ âßÑ¨q"≥∂K«<åxfl
J#∞„QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. U *Ï˝#=¸ÖËx =¸~°∞öÅ∞, ™ê=∂#∞ºÅ∞ =∂„`«"Õ∞
n~°…HÍÅO HÀÑÖ`À ~°yeáÈ`«∂ LO\Ï~°∞. D ^Œ$+≤ì`À<Õ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
„ÉÏÇ¨Ï‡} ÉÏÅ∞xH˜ #=∞ã¨¯iã¨∞Î<åfl_»∞. <å‰õΩ â◊√Éèí=∞QÆ∞QÍHõ! J#∞@Ö’
#=∞™ê¯~°=Ú KÕÜ«∞QÍ<Õ â◊√Éèí=ÚÅ#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ L`«Î=∞„âı}˜
„ÉÏÇ¨Ï‡}∞_Õ #zˆH`«∞_»∞ J<Õ ÉèÏ=O Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA =∂@ÅÖ’ L#flk.
(Hõ#∞Hõ JO^Œ~°O HõΔ=∂QÆ∞}O <Õ~°∞Û HÀ"åe. Z=~°∞ ZÖÏ
J==∂xOz<å =∞# =∞#ã¨∞û =∂„`«O HõΔ=∂ÉèÏ=#`À LO_®e.
„|Ç¨Ï‡*Ï˝#OÖ’ L#fl "åiH˜ Wk qkè.)
WHõ =~åÅ∞ HÀ~°∞HÀ=∞#@OÖ’ XHõ PO`«~°ºO ‰õÄ_® L#flk.
#zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA =^Œ‰Ì Ωõ =zÛOk `«# `«`Î« fi l*Ï˝ã#¨ ∞ ãÖ`«$Ñ≤Î
Ñ¨~°K«∞H˘#\ÏxˆH. Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ *Ëã¨∞H˘x J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
P`«‡*Ï˝<åxfl JO^Œ∞HÀ"åÅ#∞ ‰õΩ<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞. =∞i WO`« =~°‰õΩ
#zˆH`«∞_»∞ P L^ÕÌâßxfl |Ü«∞@ ÃÑ@ìÖË^Œ∞. *Ï˝# aèHõΔ#∞ Ji÷OK«ÖË^Œ∞.
J_»QÆ‰õΩO_®<Õ Z=iH© `«`«fi*Ï˝<åxfl K≥Ñ¨Ê~å^Œx âß¢ã¨ÎxÜ«∞=∞O.
J_çy#Ñ¨C_Õ K≥Ñ≤Ê<å, J~°›`« ÖËx"åxH˜ K≥Ñ≤Ê<å J~°úOHÍ^Œ∞. J_»QÆHõ
=ÚO^Õ K≥a`Õ K«∞ÅHõ# KÕ™êÎ~∞° . Ñ≤zÛ"å_çQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . "å~°∞ q#HõáÈQÍ
âß¢™êÎ<Õfl JÑ¨Ç¨ã¨ºO KÕ™êÎ~°∞. Hõ#∞Hõ<Õ J~°›`« L#fl"å_»∞ J_çy#Ñ¨C_Õ
45
`«`«Î fi*Ï˝<åxfl JOkOKåe. É’^èŒKÕÜ«∂e. 3 ~ÀAÅ∞ `«#HÀãÖ "Õz
LO_»@O`À J~°›`« L#fl "å_Õ#x „QÆÇ≤ÏOKå_»∞.
J~Ú`Õ WHõ¯_» L#flk „âı+¨μª_≥·# É’^èŒQÆ∞~°∞=Ù Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
#zˆH`«∞x =∞#ã¨∞û#∞ J`«_»∞ Ü«∞=∞Ö’HÍxH˜ ~å‰õ=ÚO^Õ „QÆÇ≤ÏOKå_»∞.
t+¨μº_»∞QÍ #zˆH`«∞_»∞ ZO`«=~°‰õΩ xÅ|_»QÆÅ_À Ñ¨sH˜ΔOKåÅ#∞
‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞ˆH J`«_»∞ =KÕÛ "Õà◊‰õΩ `«Ñ¨C‰õΩ<åfl_»∞. nx`À J`«_ç
Ñ¨@∞ì^ŒÅ Uq∞\’ |∞∞A"Ò`«∞O^Œx ÉèÏqOKå_»∞. Jk |∞∞A"≥·Ok. 3
~ÀAÅ∞ x~åÇ¨~°∞_»∞QÍ LO_»@O`À, WÑ¨C_»∞ J`«_ç L^ÕÌâßxfl |Ü«∞@
ÃÑ\˜ìOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞ˆH ÃÑ·ÃÑ·H˜ K«∂¿ãÎ U^À 3 =~åÅ∞ HÀ~°∞H˘x
fã¨∞H˘x uiy "≥o§áÈ J#flO`« `ÕeHõQÍ J<åfl_»∞. HÍx =zÛ# "å_»∞
™ê=∂#∞º_»∞HÍ^Œ∞. J`«_çH˜ ÃÑ· ÃÑ· q+¨Ü«∞O Ñ¨@ì^Œ∞. JO^Œ∞ˆH 3 =~åÅ∞
HÀ~°∞HÀ J#QÍ<Õ `«# `«`«Î fil*Ï˝ã¨#∞ |Ü«∞@ ÃÑ@∞ìH˘<Õ ã¨=∞Ü«∞O
=zÛO^Œx ÉèÏqOKå_»∞. 3 =~åÅ∞ HÀ~°∞HÀ J#@OÖ’ 3 ™ê÷~ÚÅÖ’
h„âı+¨ì`åfixfl |∞∞A=Ù KÕã¨∞HÀ† J^èŒ=∞ - =∞^èŒº=∞ - L`«Î=∞ ™ê÷~ÚÅÖ’
h J~°›`« Z\˜ì^À |∞∞A=Ù KÕã¨∞HÀ J<Õ ÉèÏ="Õ∞ ^èŒfixOzOk #zˆH`«∞xH˜.
`å#∞ 3 =~åÅ∞QÍ UO HÀ~åÖ’ ™ê^èŒ<å Ñ¨~°OQÍ ã¨=∞#fiÜ«∞O
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. 3 ™ê÷~ÚÅÖ’ 3 =~åÅ∞ HÀ~°\ÏxH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º_»∞.
=∞OII âßO`« ãÖHõÅÊó ã¨∞=∞<å Ü«∞^• ™êº`ü,
g`«=∞#∞ºó Q“`«"≥∂ =∂-aè =∞$`Àº!
`«fi`ü „Ñ¨ã¨$+¨ìO =∂- aè=^Õ`ü „Ñ¨f`«ó
U`«`ü „`«Ü∂« }ÏO „Ñ¨^=Œè ∞O =~°O =$}Ë II(10)
„ÑüII =∞$`Àº! ´ F =∞$`«∞º^Õ=`å!† Q“`«=∞ó ´ Q“`«=Ú_»∞† âßO`«ãO¨ HõÅÊó
´ âßOuOz# =∞#ã¨∞û QÆÅ"å_≥·† ã¨∞=∞<åó ´ ãÖ`À+¨ z`«ÎO`À† =∂
Jaè ´ <åÃÑ·† g`«=∞#∞ºó ´ HÀÑÖ q_çz#"å_≥·† `«fi`ü „Ñ¨ã¨$+¨ìO ´ hKÕ
46
ÑÖÑ¨|_ç#† =∂ ´ ##∞fl† „Ñ¨f`«ó ´ QÆ∞iÎOz#"å_≥·† Jaè=^Õ`« ´
PÇ¨fixOK«∞QÍHõ† U`«`ü ´ W^Õ† „`«Ü«∂}ÏO ´ =¸_»∞=~°=ÚÅÖ’#∞†
„Ñ¨^èŒ=∞O =~°O=$}Ë ´ <Õ#∞ HÀˆ~ "≥Ú^Œ\ ˜ =~°O.
ÉèÏ=O : F =∞$`«∞º^Õ=`åó <å `«O„_çÜ∞ÿ≥ # Q“`«=Ú_»∞ âßOuOz# =∞#ã¨∞û
QÆÅ"å_≥·, ãÖ`À+¨z`«ÎO`À, <åÃÑ· QÆÅ HÀáêxfl q_çzÃÑ\˜ì#"å_≥·, hKÕ
uiy ÑÖÑ¨|_ç# ##∞fl QÆ∞iÎOz PÇ¨fixOK«∞QÍHõ! W^Õ h=Ù WzÛ#
=¸_»∞ =~åÅÖ’#∞ <Õ#∞ HÀˆ~ "≥Ú^Œ\ ˜ =~°O.
"åºYº : Ü«∞=Úx P^Õâ◊O „Ñ¨HÍ~°O 3 =~åÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ =~åxfl
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞. WO^Œ∞Ö’ (1) `«O„_çH˜ ãÖ`À+Ö
HõeyOK«@O, (2) `«#‰õΩ „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ HõeyOK«∞HÀ=@O J<Õ Ô~O_»∞
q+¨Ü«∂Å∞ Wq∞_ç L<åfl~Ú. `å#∞ Ü«∞=∞Ö’HÍxH˜ =zÛOk PÜ«Ú+¨μ¬
fi áÈ~ÚQÍ^Œ∞. `«# `«`«Î fil*Ï˝ã¨#∞ ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~°K«∞HÀ=\ÏxH˜†
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ „QÆÇ≤ÏOz P`«‡ q^Œº#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=\ÏxH˜.
JÖÏ P`«‡ q^Œº#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl `«~åfi`« ^•xx ™ê^èŒ# KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë,
P`å‡#∞Éè∂í ux á⁄O^•ÅO>Ë â◊s~°O`À LO_®eûO^Õ. Éè∂í Ö’HÍxH˜ uiy
~å"åeûO^Õ. ^ÕÇÏ¨ O ÖË‰Ωõ O_® U^À Ö’HÍÖ’¡ LO_ç ™ê^è#Œ Å∞ KÕ¿ã J=HÍâ◊O
ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ Hõ~°‡ Éèí∂q∞ S# Éèí∂Ö’HõOÖ’ J_»∞QÆ∞ ÃÑ\ÏìeûO^Õ. JÖÏ
J_»∞QÆ∞ ÃÑ@ì@O JO>Ë `«# `«O„_ç =^ŒÌ‰õΩ uiy "≥àÏ§e. `«O„_ç `«#
™ê^è#Œ ‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ LO_®e. J#∞=∞uOKåe. #zˆH`«∞_»∞ ÉÏÅ∞_»∞.
Hõ#∞Hõ `«O„_ç áÈ+¨}Ö’ LO_®eû#"å_»∞. ™ê^è•~°}OQÍ W@∞=O\˜
*Ï˝<åxfl á⁄O^Œ\ÏxH©, P *Ï˝<åxfl J#∞Éèí=OÖ’xH˜ `≥K«∞ÛH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
`« y # ™ê^è Œ # Å∞ KÕ Ü « ∞ \ÏxH© =ÚO^Œ ∞ QÍ WO\˜ Ö ’<Õ Jã¨ = ∞‡u
„áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok. WO\˜Ö’x "å~°∞ J#∞‰õÄÅOQÍ LO>Ë J^Œ$+¨ì"Õ∞.
WHõ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ "åÔ~·`Õ Q˘Ñ¨Ê J^Œ$+¨ìO. S`Õ #zˆH`«∞x q+¨Ü«∞OÖ’
`«O„_ç ^•fi~å Jã¨=∞‡u =ºHõÎ"≥∞ÿOk. `å#∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA =^ŒÌ‰õΩ
47
"≥à◊§\ÏxH˜ `«O„_ç ã¨∞`«~å=¸ W+¨ìÑ¨_»ÖË^Œ∞. ZO`À =∞^èŒ#Ñ¨_®¤_»∞†
ÉèÏ^èŒÑ¨_®¤_»∞, KåÖÏ HÀÑÖ =zÛOk. S<å Z<Àfl q^è•Å∞QÍ #K«Û *ˇÑ≤Ê
ZÖÏQÀ =KåÛ_»∞, HÍx `å#∞ =zÛ# `«~åfi`« `«# `«O„_ç `«##∞ `«ÅK«∞H˘x
^Œ∞ódã¨∂Î L<åfl_»∞. Ñ¨QÆÅ∞ ZÖÏQÆ_çz<å ~å„uà◊√§ =∂„`«O x„^Œ Ñ¨@ìHõ
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. J\˜ì `«O„_ç Ü≥ÚHõ¯ ÉÏ^èŒ#∞ LÑ¨â◊q∞OÑ¨*ËÜ«∂e.
PÜ«∞# ÉÏ^èŒ `˘ÅQÍÅO>Ë `å#∞ uiy PÜ«∞# =^ŒÌ‰õΩ "≥àÏ§e.
`å#∞ "≥o§# `«~åfi`« ‰õÄ_® `«O„_ç HÀÑÖQÍ LO_»=K«∞Û. `å#∞
"≥∞`«ÎQÍ LO>Ë H˘_»∞‰õΩ =∞m§ WÖÏO\˜ LÑ¨„^Œ"åÅ∞ `≥zÛ ÃÑ_»`å_Õ"≥∂#x
ÉèÏqOz ãïQÍæ Ñ¨Å‰õΩ¯O_®<À, „Hõ=∞tHõΔ} ¿Ñ~°∞`À `«# ™ê^èŒ#Å‰õΩ
P@OHõO Hõeyã¨∂Î<À LO_»=K«∞Û. JO^Œ∞ˆH Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞ =~°OQÍ
Ji÷ã¨∞Î<åfl_»∞. `«# `«O„_ç `«#ÃÑ· HÀÑÖ fiáÈ~Ú#"å_≥·, âßO`«ã¨fiÉèÏ=O
Hõey#"å_≥,· ZO`À ãÖ`À+Ö xO_ç# Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O`À `«#`À „Ñ¨=iÎOKåe.
JÑ¨C_Õ JHõ¯_» ÉÏÅ∞_≥·# `«#‰õΩ ™ê^èŒ#‰õΩ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. WHõ¯_Õ
=∞~˘Hõz‰õΩ¯ ‰õÄ_® L#flk.
#zˆH`«∞_çÑ¨C_»∞ Ü«∞=∞Ö’HõOÖ’ L<åfl_»∞. Éèí∂Ö’HõOÖ’x
HÍÅ=∂<åxH˜, Ü«∞=∞Ö’HõOÖ’x HÍ=∂<åxH˜ KåÖÏ `Õ_® LO@∞Ok.
`å#∞ P`«‡ q^Œº#∞ <Õ~°∞Û‰õΩO@∂ Ü«∞=∞Ö’HõOÖ’ H˘kÌHÍÅ"Õ∞ L<åfl Jk
Éèí∂Ö’HõOÖ’ KåÖÏHÍÅO (1 ~ÀA ´ 1ãÖII~°O) P ÖˇHõ¯# `å#∞ uiy
"≥àı§@Ñ¨Ê\˜H˜ Éèí∂Ö’HõOÖ’ Ñïã≤÷`«∞Å∞ Z<Àfl =∂~°=K«∞Û. JÖÏˆQ `«O„_ç
`«##∞ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È=K«∞Û. Éè∂í `«"∂≥ , „¿Ñ`«"∂≥ J#∞H˘x ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_=» K«∞Û.
J\˜ì W|ƒO^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ‰Ωõ O_® `«O„_ç `«##∞ QÆ∞iÎOz PÇ¨fixOKÕ@@∞¡QÍ
J#∞„QÆÇ≤ÏOK«=∞x HÀ~°∞`«∞<åfl_»∞.
=∞$`«∞º^Õ=`« WzÛ# 3 =~åÖ’¡ "≥Ú^Œ\ ˜ ^•xx `«# `«O„_çx ãÖ`À+¨
ÃÑ@ì\ÏxH˜ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞. WHõ¯_» #zˆH`«∞_»∞
Ñ¨Ù„`«∞_»∞QÍ `«# Hõ~°Î"åºxfl x~°fiiÎOK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. `«e¡^ŒO„_»∞ÅÃÑ·
48
„¿Ñ=∞`À<Õ =∂#=Ùx qHÍãÖ „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok. `«e¡ ^ŒO„_»∞Å#∞
Q“~°qOK«ÖËx"å_»∞ Ñ¨Ù„`«∞_ÕHÍ^Œ∞.
`«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ „¿Ñq∞OK«QÆÅ"å_Õ, ÉèíH˜Î`À ¿ã=KÕÜ«∞QÆÅ"å_Õ P
`«~°∞"å`« ã¨=∂[OÖ’x JO^Œih „¿Ñq∞OK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞, ÉèíQÆ=O`«∞h
„¿Ñq∞OK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. J`«_Õ z=~°‰õΩ P`«‡ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ u~°∞QÆ∞`å_»∞. JÖÏ
J`«_ç qHÍãÖ qâßÅ=∞=Ù`«∞Ok.
WHõ D HÀiHõ#∞ Ö’`«∞QÆ qâı+¡ O≤ zK«∂¿ãÎ #zˆH`«∞_»∞ ã¨∂Å÷ â◊s~åxfl
QÆ∞iOz# *Ï„QÆ`ÖÎ« ’ #∞<åfl_»∞. ™ê^è#Œ Ö’ ã¨∂Å÷ â◊s~°O Ü≥ÚHõ¯ P=â◊ºHõ`«
ZO`≥·<å L#flk. ã¨∂÷Å â◊s~°O ÖËHõáÈ`Õ ™ê^èŒ#‰õΩ Jã¨Å∞ J=HÍâ◊"Õ∞
ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ x[ ^Œ$+≤ì`À K«∂z#Ñ¨C_»∞ Jk J^èŒ=∞™êú~ÚÜÕ∞. J~Ú`Õ
`«# "≥Ú^Œ\ ˜ HÀiHõ ^•fi~å J^èŒ=∞™ê÷~ÚÖ’ „âı+¨ì`åfixfl |∞∞A=Ù
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. ZÖÏQÆ∂ 3 =~åÅ∞<åfl~Ú QÆ#∞Hõ "≥Ú^Œ\k˜ J^è=Œ ∞™ê÷~ÚÖ’
(â◊s~°) „âı+`ª¨ åfixfl |∞∞A=Ù KÕã∞¨ HÀ=\ÏxH˜, ~Ô O_»=k =∞^èºŒ =∞™ê÷~ÚÖ’
(=∞<À™ê÷~ÚÖ’) „âı+¨ì`åfixfl |∞∞A=Ù KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜, 3=k L`«Î=∞
™ê÷~ÚÖ’ (P`«‡™ê÷~ÚÖ’) „âı+¨ì`åfixfl |∞∞A=Ù KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞ -
- =∞i #zˆH`«∞x HÀiHõ‰Ωõ Ü«∞=∞ ^è~Œ ‡° ~åA „Ñü ã¨ÊO^Œ# Uq∞\’-
=∞OII Ü«∞^ä• Ñ¨Ù~°™êÎ^£ Éèíq`å „Ñ¨f`«ó
B^•úÅH˜ ~å~°∞}˜~ü =∞`ü „Ñ¨ã¨$+¨ìó I
ã¨∞YO ~å„fó â◊~Ú`å g`«=∞#∞ºó
`åfiO ^Œ^$Œ t"å<£ =∞$`«∞º =ÚMÏ`ü „Ñ=¨ ÚHõOÎ II(11)
„ÑüII =∞`ü „Ñ¨ã¨$+¨ìó ´ <å J#∞„QÆÇ¨ÏOKÕ`«† B^ÒúÅH˜ó P~°∞}˜ ´ B^•úÅH˜
- P~°∞}˜ J#∞ ¿Ñ~°∞¡ QÆÅ "å[„â◊=ã¨∞_»∞† „Ñ¨f`«ó ´ (x#∞fl) QÆ∞iÎOz#"å_≥†·
Ü«∞^è• Ñ¨Ù~°™êÎ^£ ´ "≥#∞Hõ\ ˜ÖÏˆQ† Éèíq`å ´ LO\Ï_»∞† =∞$`«∞º =ÚMÏ`ü
49
„Ñ¨=ÚHõÎO ´ =∞$`«∞º =ÚYO #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄Ok#† `åfiO ´ x#∞fl†
^Œ^$Œ t"å<£ ´ K«∂z† g`«=∞#∞ºó ´ HÀÑÖ áÈ~Ú† ~å„fó ´ ~å„`«∞ÅO^Œ∞†
ã¨∞YO ´ ã¨∞YOQÍ† â◊~Ú`å x„^ŒáÈ`å_»∞.
ÉèÏ=O : <å J#∞„QÆÇ¨ÏO KÕ`« L^•úÅ‰õΩx ‰õΩ=∂~°∞_≥·# B^•ÌÅH˜ - P~°∞}˜
J#∞ ¿Ñ~°∞¡ QÆÅ h `«O„_ç† x#∞fl QÆ∞iÎOz#"å_≥· h`À Ñ¨Ó~°fiOÖÏQÍ<Õ
LO\Ï_»∞. =∞$`«∞º =ÚYO #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄Ok uiy =zÛ# x#∞fl
K«∂z HÀÑÖ `˘Åy#"å_≥· ~å„`«∞ÅO^Œ∞ ã¨∞YOQÍ x„k™êÎ_»∞.
"åºYº : #zˆH`«∞_»∞ „Ñ¨^=Œè ∞ =~°=Ú#∞ HÀ~°QÍ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ
P"≥∂kã¨∞Î<åfl_»∞. „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ "å[„â◊=ã¨∞x Q“`«=Ú_»∞ Jx
ãÖÉ’kèOK«@O [iyOk. Q“`«=∞ QÀ„`« ãÖ*Ï`«∞_»∞ QÆ#∞Hõ Q“`«=Ú_»∞
Jx LO_»=K«∞Û. ÖË^• Q“`«=Ú_»<Õ =∞~˘Hõ ¿Ñ~°∞ LO_ç LO_»=K«∞Û. D
=∞O„`«OÖ’ =∞i Ô~O_»∞ ¿Ñ~°∞¡ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. B^•úÅH˜, P~°∞}˜ Jx
L^•úÅ‰õΩx ‰õΩ=∂~°∞_»∞ QÆ#∞Hõ B^•úÅ‰õΩ_»<åfl~°∞. JÖÏˆQ P~°∞}˜ J<Õ
=∞iÜ≥ÚHõ ¿Ñ~°∞ L#flk. JO>Ë WO`«=~°‰õΩ #zˆH`«∞x `«O„_çH˜
<åÅ∞QÆ∞ ¿Ñ~°∞¡ =zÛ#q, 1. "å[„â◊=ã¨∞_»∞, 2. Q“`«=Ú_»∞, 3. B^•÷ÅH˜,
4. P~°∞}˜ - Jx.
#zˆH`«∞_»∞ J^è=Œ ∞™ê÷~ÚÖ’ (â◊s~°™ê÷~ÚÖ’) `«# „âı+`ª¨ åfixfl |∞∞A=Ù
KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. `å#∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA =^ŒÌ <Õ~°∞ÛH˘#É’ÜÕ∞ P`«‡q^Œº#∞
J#∞Éèí"åxH˜ `≥K«∞ÛHÀ"åÅO>Ë â◊s~°O LO_®e. P â◊s~°O K«Hõ¯QÍ
áÈ+≤OÑ¨|_®e. `å#∞ ÉÏÅ∞_»∞ QÆ#∞Hõ `«# áÈ+¨} ÉèÏ~°O `«O„_ç^.Õ `«O„_ç
`«##∞ áÈ+≤OKåÅO>Ë `«O„_ç `«##∞ ‰õΩ=∂~°∞xQÆ QÆ∞iÎOKåe, HÀÑÖ áÈ"åe,
âßO`«=∞#ã¨∞¯_»∞ HÍ"åe. JO^Œ∞Hˆ "≥Ú^Œ\ ˜ =~åxfl JÖÏ HÀ~å_»∞.
#zˆH`«∞x Jaè„áêÜ«∂xfl QÆ∞iÎOKå_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. *Ï˝<å~°˚#
`«~åfi`« ™ê^è#Œ Å QÆ∂iÛ PÖ’zã¨∞#Î fl "å_»∞ #zˆH`«∞_»∞. J`«_Öç ’ ZO`«\ ˜
`«`Î« fi l*Ï˝ã¨ L#fl^À QÆ=∞xOKå_»∞. [#‡™ê~°H÷ ºõ O H˘~°HÔ · *Ï˝# ã¨=Úáê~°#˚
50
KÕã≤, `«~åfi`« ™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«Ú@ H˘~°‰õΩ `«Ñ≤ã¨∞Î#fl L`«Î=∞ t+¨μº_»∞ D
#zˆH`«∞_»∞ Jx x~åúiOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞Hˆ J`«_ç HÀÔ~¯#∞ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ
P"≥∂kã¨∂Î D =∂@Å∞ Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
F #zˆH`å! <å J#∞„QÆÇ¨ÏO =Å¡ h `«O„_ç x#∞fl `«Ñ¨ÊHõ QÆ∞iÎ™êÎ_»∞.
=∞$`«∞º =ÚYO #∞Oz =zÛ#O^Œ∞# x#∞fl ^ŒÜ«∞º"≥∂ - Éèí∂`«"≥∂ Jx
J#∞HÀ‰õΩO_® Ñ¨Ó~°fiOÖÏQÍ<Õ x#∞fl `«#‰õΩ=∂~°∞xQÆ QÆ∞iÎ™êÎ_»∞. JO`Õ
QÍ^Œ∞ h g∞^Œ U =∂„`«O HÀÑÖ ÖË‰õΩO_® Ñ¨Ù„`«„¿Ñ=∞`À LO\Ï_»∞. x#∞fl
P^Œi™êÎ_»∞. h=Ù uiy =zÛ#O^Œ∞‰õΩ ZO`À P#OkOz#"å_≥· ~å„uà◊√§
ã¨∞YOQÍ x„^ŒáÈ`å_»∞. JO`å ã¨∞YOQÍ [iyáÈ`«∞Ok - Jx J<åfl_»∞
Ü«∞=Ú_»∞.
™ê^è‰Œ Ωõ Öˇ#· "åiH˜ â◊s~° ™ê÷~ÚÖ’ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ J#∞‰õÄeOK«""Õ ∂≥ #<Õ
ÉèÜ
í ∞« O LO@∞Ok. J~°∞#˚ ∞_»∞ ‰õÄ_® ÉèQí "Æ å#∞x J_çQÍ_»∞ ''Ü≥∂QÆOÖ’
xÅ∞=ÖËHõ Ü≥∂QÆ „Éè+í μ¨ _ì #·≥ "åx QÆu U=∞x? â◊s~°O ã¨ÇÏ¨ HõiOK«Háõ È=K«∞Û.
PÜ«Ú+¨μ¬ fiáÈ=K«∞Û. =∞i Uq∞\˜ QÆu? Jx. - ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥áêÊ_»∞,
J\˜ì "åxH˜ ^Œ∞~°uæ ÖË^∞Œ . â◊√p<åO„j=∞`åOˆQ¿ÇÏ.... ÖË^• Ü≥∂QÆ∞Å WO@
Ñ¨Ù_»`å_»∞ - Jx.
- WHõ¯_» Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA â◊s~° ™ê÷~ÚÖ’ P@OHÍÅ∞ HõÅQÆ‰õΩO_®
J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ #zˆH`«∞_»∞ Ô~O_»= =~åxfl HÀ~°\ÏxH˜ ã≤^Œú
Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»∞.
=∞OII ã¨fiˆ~æ Ö’ˆH #ÉèíÜ«∞O HÕK«<åã≤Î,
# `«„`« `«fiO # [~°Ü«∂ aÉèËu I
LÉèË f~åÎfi Jâ◊<åÜ«∂ Ñ≤áê¿ã
â’HÍuQÀ "≥∂^Œ`Õ ã¨fi~°æÖ’ˆH II (12)
„ÑüII ã¨fi~ˆ Öæ ’ˆH ´ ã¨fi~°Öæ ’HõOÖ’† HÕK«# ´ U=∂„`«O† ÉèÜ
í ∞« O ´ ÉèÜ
í ∞« O†
51
# Jã≤Î ´ LO_»^Œ∞† `«„`« ´ JHõ¯_»† `«fiO ´ h=Ù† # ´ LO_»=Ù†
[~°Ü«∂´ =Úãë `«#OKÕ`«† #aÉèËu ´ ÉèíÜ«∞Ñ¨_®eû# Ñ¨xÖË^Œ∞†
Jâ◊<åÜ«∂ ´ PHõe† Ñ≤áê™ê ´ ^ŒÑ≤ÊHõ† LÉèËf~åÎfi ´ Ô~O_çO\˜x
JkèQqÆ ∞Oz† â’HÍuQÆó ´ â’HÍxfl ^•\˜#"å_≥†· ã¨fi~°Öæ ’ˆH ´ ã¨fi~°Öæ ’HõOÖ’†
"≥∂^Œ`Õ ´ P#Ok™êÎ_»∞.
ÉèÏ=O : ã¨fi~°æ Ö’HõOÖ’ U=∂„`«O ÉèíÜ«∞O LO_»^Œ∞. JHõ¯_» h=ÙO_»=Ù.
JO>Ë =∞$`«∞º=Ù LO_»^∞Œ . =Úãë`«#O, ÉÏ^èŒ LO_»^∞Œ . PHõe ^ŒÑC¨ Å#∞
Ju„Hõq∞Oz, â’HÍxfl ^•\˜ ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’ ã¨∞YOQÍ LO\Ï~°∞.
"åºYº : #zˆH`«∞_»∞ Ô~O_»= =~åxfl HÀ~°\ÏxH˜ ã≤^Œú Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»∞.
=ÚO^Œ∞QÍ `«# "åi QÆ∞iOz PÖ’zOKå_»∞. WÑ¨C_»∞ "≥Ú`«OÎ ã¨=∂*Ïxfl
QÆ∞iOz, Ö’HÍxfl QÆ∞iOz PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞. `«O„_ç Ü≥ÚHõ¯ ÉÏ^èŒ#∞
`˘ÅyOK«\ÏxH˜ XHõ =~åxfl qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ Ö’HõOÖ’x
[#∞ÅO^Œ i ÉÏ^è Œ Å #∞, ^Œ ∞ óMÏÅ#∞ `˘ÅyOK« @ O Z\Ï¡ ? Jx
PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞.
D Ö’HõOÖ’ =∂#=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù@∞ìHõ ^Œ∞óYO`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk.
ÉÏÅº Ü«∞=fi<åÖ’¡ ‰õÄ_® H˘xfl ã¨∞MÏÅ∞<åfl ^Œ∞óMÏÅ∂ `«Ñ¨Ê=Ù. WHõ
=$^•úÑ¨ºO L#fln JO>Ë ZO`À ÉÏ^è•Hõ~°=Ú - ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#k.
[|∞ƒÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ®e† J=Ü«∞"åÅ Ñ¨@∞`«fiO `«yæ ÉÏ^èÑŒ _¨ ®e† JkèHÍ~°O
`«yæ ÉÏ^èÑŒ _¨ ®e. WHõ Jhfl Ñ¨Ó~°~Î Ú# `«~åfi`« z=~°‰Ωõ =∞$`«∞º=Ù =∞iO`«
ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ#k. Ñ¨Ù\˜ì# ^ŒQÆæ~°#∞O_ç =∞~°}ÕKÕ^•HÍ PHõe ^ŒÑ¨CÅ`À
ÉÏ^èŒÅ∞ Ñ¨_®e.
nx`À áÈeÛK«∂z#Ñ¨C_»∞ ã¨fi~°æÖ’HõO ZO`À P#O^ŒHõ~°"≥∞ÿ#k.
JHõ¯_» Z@∞=O\˜ ÉÏ^èŒÅ∞QÍx, ^Œ∞óMÏÅ∞QÍx, ÉèíÜ«∂Å∞QÍh U =∂„`«O
LO_»=Ù. =Úãë`«#O - [|∞ƒÅ∞ - PHõe - ^ŒÑ≤ÊHõÅ∞ LO_»=Ù. JHõ¯_»
=∞$`«∞º^Õ=`« LO_»^Œ∞. JO>Ë =∞~°} ÉèíÜ«∞OÖË^Œ#fl =∂@. J~Ú`Õ
52
=∞~°}O ÖËx =∂@ x["Õ∞QÍx JHõ¯_» âßâ◊fi`«OQÍ LO_Õ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
^ÕÇ¨ÏO LO_»QÍ KÕã≤# Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å Ñ¶¨ÅO ZO`« =~°‰õΩ Ñ¨Hõfi"≥∞ÿ =zÛO^À
JO`« =~°‰Ωõ JHõ¯_» LO\Ï~°∞, ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ J#∞Éèqí ™êÎ~∞° . P Ñ¨Ù}ºÑ¶Å¨ O
HÍ™êÎ HõΔÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`Õ -
''H©Δ}Ë Ñ¨Ù}Ëº =∞~°Îº Ö’HõO qâ◊Ou—— - D Éèí∂q∞ÃÑ·H˜ ~å"åeûO^Õ.
=∞m§ XHõ `«y# ^ÕÇ¨xfl fã¨∞H˘x D =∞~°Îº Ö’HÍxH˜ ~å"åeûO^Õ.
HÍHõáÈ`Õ P ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’ KåÖÏ HÍÅO ã¨∞MÏÅ∞ Éè’QÍÅ∞ J#∞Éèíqã¨∂Î
LO\Ï~°∞.
JÖÏˆQ JHõ¯_»-ã¨fi~°æ Ö’HõOÖ’ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ =Úãë `«#O LO_»^∞Œ .
Hõ#∞Hõ r=#O HÀãÖ Z=i g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç LO_»#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. â◊H˜Î
ã¨#flyÅ¡^Œ∞. J=Ü«∞"åÖË LO_»=Ù QÆ#∞Hõ Ñ¨@∞ì ã¨_»Å@O, xsfi~°ºO
HÍ=@O LO_»^Œ∞. PHõe ^ŒÑ≤ÊHõÅ∞ LO_»=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞
ã¨fi~°æOÖ’x J=∞$`åxfl áê#O KÕ™êÎ~°∞. PHõe ^ŒÑ≤ÊHõÅ∞ ÖËHõ áÈ`Õ
ãÖáêkOK«∞HÀ=@O, ^•K«∞HÀ=@O, Y~°∞Û ÃÑ@∞ìHÀ=@O WÖÏ U HõëêìÅ∞
- „â◊=∞Å∞ LO_»=Ù. JO^Œ∞Hˆ ã¨fi~°Öæ ’HõO =∞~°ºÎ Ö’HõO`À áÈeÛ K«∂z#Ñ¨C_»∞
KåÖÏ Q˘Ñ¨Êk. ˆH=ÅO Éè’QÍÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J#∞ÉèíqOKÕ Éè’QÆÉèí∂q∞ Jk.
J\˜ì ^Œ∞óY ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# - â’Hõ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ã¨fi~åæxH˜ "≥àÏ§ÅO>Ë D
Ö’HõOÖ’x =∂#=ÙÅ∞ Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å ^•fi~å, Ü«∞[˝Ü«∂QÍÅ ^•fi~å
„Ñ¨Ü«∞`«flO KÕÜ«∂e. x[OQÍ J\˜ì =∂~°æ "Õ∞q∞\’ `≥e¿ãÎ =∂#=ÙÅ∞ P
=∂~åæ# „Ñ¨Ü«∞uflOz ã¨fi~°æÖ’HÍxfl KÕ~°∞‰õΩO\Ï~°∞ QÆ^•! Jx #zˆH`«∞x
ÉèÏ=O.
P =∂~°æO `≥eã≤# "å_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Jx J`«_ç qâßfiãÖ -
JO^Œ∞ˆH J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞ 2= =~åxfl -
53
=∞OII ã¨`«fi=∞yflO ã¨fi~°æº, =∞^äÕº+≤ =∞$`Àº!
„Ñ¨„|∂Ç≤Ï `«O „â◊^Œú, ^è•<åÜ«∞ =∞Ç¨ÏºO I
ã¨fi~°æÖ’HÍ, J=∞$`«`«fiO Éèí[O`Õ,
U`«`ü kfifÜÕ∞#, =$}Ë =ˆ~} II (13)
„ÑüII =∞$`Àº ´ F =∞$`«∞º ^Õ=`å!† `«fiO ´ h=Ù† ã¨ó ´ P† ã¨fi~°æºO ´
ã¨fi~åæxH˜ ^•iK«∂¿Ñ† JyflO ´ Jyfl K«Ü∞« #Hõ~‡° *Ï˝#=Ú#∞ (Ç¨ÏŸ=∞OKÕ¿ã
q^è•<åxfl)† J^äÕº+≤ ´ J^ŒºÜ«∞#O KÕâß=Ù† ã¨fi~°æÖ’HÍ ´ ã¨fi~°æÖ’HÍxH˜
K≥Ok#† J=∞$`«`«fiO ´ ^Õ=`«fi=∞#|_Õ J=∞$`«`åfixfl† Éèí[O`Õ ´
á⁄O^Œ\ÏxH˜† `«O ´ ^•xx (P JyflK«Ü«∞# q^Œº#∞)† „â◊^Œú^è•<åÜ«∞ ´
„â◊^•ú=O`«∞_»<≥·#† =∞Ç¨ÏºO ´ <å‰õΩ† „Ñ¨„|∂Ç≤Ï ´ LÑ¨^ÕtOK«∞† U`«`ü ´
W^Õ† kfifÜÕ∞# ´ ~Ô O_»=^≥#· † =ˆ~} ´ =~°OQÍ† =$}Ë ´ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
ÉèÏ=O : F =∞$`«∞º^Õ=`å! h=Ù P ã¨fi~åæxH˜ ^•i K«∂¿Ñ Jyfl K«Ü«∞#
q^Œº#∞ J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤#"å_»=Ù. ã¨fi~°æÖ’HÍxH˜ K≥Ok# ^Õ=`«fi=∞<Õ
J=∞$`«`åfixfl á⁄O^Œ\ÏxH˜, P Jyfl K«Ü«∞# q^Œº#∞ „â◊^•ú =O`«∞_»<≥·#
<å‰õΩ LÑ¨^ÕtOK«∞. W^Õ <å Ô~O_»= =~°O.
"åºYº : D Ö’HõOÖ’x ^•^•Ñ¨Ù JO^Œ~°∞ =∂#=ÙÅ∞ ã¨fi~°æÖ’Hõ Éè’QÍÅ∞
J#∞ÉèíqOKåÅ#∞ ‰õΩO\Ï~°∞. WHõ¯_» ~°Hõ~°HÍÅ ^Œ∞óMÏÅ∞ J#∞Éèíqã¨∂Î,
W=hfl `«=∞ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù áêÑ¨ Hõ~‡° Å=Å¡ =ã¨∞<Î åflÜ«∞x „QÆÇÏ≤ Oz, Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’
ã¨∞Y=∞Ü«∞"≥∞ÿ# [#‡Å∞ ~å"åÅx Ñ¨Ù}º HÍ~åºÅ∞, ^•# ^èŒ~å‡Å∞
KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. XHõ "Õà◊ =∞Oz [#‡Å∞ =zÛ<å P [#‡ÅÖ’ ‰õÄ_® ZO`À
H˘O`« ^Œ∞óYO `«Ñ¨Ê^Œ∞ QÆ#∞Hõ Jã¨Å∞ ^Œ∞óMÏÅ<Õq ÖË#\˜ì - ˆH=Å
ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ =∂„`«"∞Õ J#∞Éèqí OK«\ÏxH˜ gÖˇ#· \˜ì ã¨fi~°Öæ ’HÍxH˜ "≥àÏ§Å#∞
‰õΩO\Ï~°∞. JO>Ë =∞Oz [#‡Å∞ HÍ^Œ∞† ^Õ=[#‡Å∞ Z`åÎÅ#∞ ‰õΩO\Ï~°∞.
JÖÏ ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’ ^Õ=`«Å∞QÍ [x‡Oz n~°…HÍÅO áê@∞ ã¨∞MÏÅ#∞
54
Éè’QÍÅ#∞ J#∞ÉèíqOKåÅO>Ë D Ö’HõOÖ’ - ^ÕÇ¨ÏO`À L#flÑ¨C_Õ `«y#
Hõ~‡° Å∞ KÕÜ∂« e. J"Õ Ü«∞[˝ Ü«∂QÍ^Œ∞Å∞. Jyfl K«Ü∞« # Hõ~‡° Å∞. J"Õq∞\’
ãïQÍæ `≥e¿ãÎ - ZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ ãïQÍæ `≥e¿ãÎ† JÖÏ KÕã≤ ã¨fi~°æÖ’HõO
KÕ~°∞HÀ=K«∞Û. Hõ#∞Hõ<Õ ã¨~°fi =∂#= Ç≤Ï`«O HÀãÖ J\˜ì Jyfl K«Ü«∞#
Hõ~°‡ q^è•<åxfl =∞$`«∞º ^Õ=`« ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞ ‰õΩO@∞<åfl_»∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë P Jyfl q^Œº ÉÏQÍ `≥eã≤#"å_»∞ - J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤#"å_»∞
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA. WÖÏ =∞^èºŒ =∞ ™ê÷~ÚÖ’ „âı+`ª¨ åfixfl x~°∂Ñ≤OK«∞H˘#∞@‰õΩ
#zˆH`«∞_»∞ D 2= =~åxfl LÑ¨Ü≥∂yOK«∞ H˘O@∞<åfl_»∞.
"Õ^Œ HÍÅOÖ’ =∂#=ÙÅ#∞ ã¨fi~°æ ^•fi~åxH˜ KÕˆ~Û =∂~°æ ^Œ~°≈‰õΩ_»∞
=∞$`«∞º ^Õ=`«Ü∞Õ #x qâ◊fiã≤OKÕ"å~°∞. D<å_»∞ =∞$`«∞º^Õ=`« JO>Ë KåÖÏ
„‰õÄ~°∞_»∞QÍ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH J`«_ç "Õ+Ö ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ
~°∂Ñ¨Ùk^•Ì~°∞. HÍx x[OQÍ =∞$`«∞º^Õ=`« =∂#=ÙÅ‰õΩ "Õ∞Å∞ KÕ¿ã^Õ.
#zˆ H `« ∞ _» ∞ WHõ ¯ _» J=∞~° ` åfixfl Hõ e yOKÕ q^Œ º #∞
É’kèOK«=∞O@∞<åfl_»∞. <Õ#∞ „â◊^•ú=O`«∞_»#∞ QÆ#∞Hõ P q^Œº#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ
J~°∞›_#» ∞ QÆ#∞Hõ É’kèOK«=∞O@∞<åfl_»∞. J~°›`« ÖËx^Õ q^Œº#∞ É’kèOKÕ"å~°∞
QÍ^Œ∞ P<å_»∞. WHõ¯_» K≥Ñ≤Ê# J=∞$`«`«fiO - J=∞~°`«fiO -Wk =∂#=Ùx
Ñ¨~=° ∞ ÅHõΔ º"≥∞#ÿ J=∞$`«`fi« O HÍ^Œ∞. "≥∂HõOΔ HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë JyflK«Ü∞« #
q^Œº^•fi~å - JO>Ë Hõ~°‡Å ^•fi~å J=∞$`«`«fiO ÅaèOK«^Œ∞. Hõ~°‡ÅKÕ`«
ÅaèOKÕk U^≥·<å Pk - JO`«=ÚÅ∞ LO_Õ^Õ. Hõ~°‡Å ^•fi~å á⁄O^Õ D
J=∞~°`fi« O n~°Hæ ÍÅO áê@∞ LO_Õ^QÕ Íx J#O`«"∞≥ #ÿ k HÍ^Œ∞. Hõi‡+¨μÖì #·ˇ
„Ñ¨[ÅHÀãÖ D =~åxfl HÀ~å_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
55
- #zˆH`«∞x 2= HÀiHõ‰õΩ Ü«∞=Ú_»∞ ã¨=∂^è•#O K≥|∞`«∞<åfl_»∞.
U=∞x?
=∞OII „Ñ¨ `Õ„|gq∞, `«^Œ∞ "Õ∞ xÉ’^èŒ,
ã¨fi~°æº =∞yflO, #zˆH`«ó „Ñ¨*Ï#<£ I
J#O`«Ö’HÍÑ≤Î, =∞^äÀ „ÑüëêìO,
qkú `«fi"Õ∞`«O, xÇ≤Ï`«O QÆ∞Ç¨Ü«∂O II (14)
„ÑüII #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!† ã¨fi~°æºO JyflO ´ ã¨fi~åæxH˜ fã¨∞HõáÈÜÕ∞
JyflK«Ü«∞# q^Œº#∞† „Ñ¨*Ï#<£ ´ `≥eã≤# "å_»#∞† `«`üL ´ ^•xx† `Õ
´ h‰õΩ† „Ñ¨„|gq∞ ´ É’kè™êÎ#∞† "Õ∞ xÉ’^èŒ ´ <å=Å¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ† U`«O
´ nxx (Dq^Œº#∞)† J#O`«Ö’HÍÑ≤OÎ ´ ã¨fi~°Öæ ’Hõ „áêÑ≤Î Hõ~"° ∞≥ #ÿ kQÍ#∞,
J^äÀ „ÑüëêìO ´ D [QÆ`∞« ‰Î Ωõ P^è•~°"∞≥ #ÿ ^•xQÍ#∞† QÆ∞Ç¨Ü«∂O xÇ≤Ï`«O
´ |∞kú=∞O`«∞Å Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ LO_Õ^Œx† `«fiO qkú ´ `≥Å∞ã¨∞HÀ h=Ù.
ÉèÏ=O : F #zˆH`å! ã¨fi~åæxH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àı§ Jyfl K«Ü«∞#q^Œº#∞ `≥eã≤#
"å_»#∞. ^•xx h‰õΩ É’kè™êÎ#∞. <å =Å¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ. nxx ã¨fi~°æÖ’Hõ
„áêÑ≤Î Hõ~°"≥∞ÿ#kQÍ#∞ D [QÆ`«∞Î‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ#kQÍ#∂† q^•fiOã¨∞Å
|∞kú QÆ∞Ç¨ÏÖ’ LO_ÕkQÍ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ.
"åºYº: =∞$`«∞º ^Õ=`« #zˆH`«∞x ~Ô O_»= =~°=Ú#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ OK«∞K«∞<åfl_»∞.
Jyfl K«Ü∞« # q^Œº `≥eã≤# "å_»#∞. ^•xx h‰õΩ É’kè™êÎ#∞. <å =Å¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ
J#\Ïxfl |\˜ì "Õ^Œ HÍÅOÖ’ q^•ºÉèÏºãÖ QÆ∞~°∞=ÚY`« [iˆQ^Œx `≥Å∞ã¨∞#Î flk.
D HÍÅOÖ’ ÖÏQÍ P<å_»∞ HÍy`åÅ∞, HõÖÏÅ∞, JK«∞ÛÜ«∞O„`åÅ∞, Ñ¨ÙãHÎ¨ ÍÅ∞
ÖË=Ù. QÆ∞~°∞=Ù `«# |∞kúÖ’ q^Œº#∞ xÅ∞Ñ¨ÙH˘x LO_®e. ^•xx t+¨μºÅ‰õΩ
É’kèOKåe. t+¨μº_»∞ QÆ∞~°∞=Ù É’kèOz# ^•xx „â◊^ŒúQÍqx, ÉÏQÆ∞QÍ
56
J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. JO`ÕQÍHõ P =∞O„`åÅ#∞ - ÖË^• â’¡HÍÅ#∞ HõO~î°ã¨÷
=∞ÜÕ∞º@∞¡ =∞##OKÕã≤ uiy =Ñ¨ÊyOKåe. D q+¨Ü«∞OÖ’ t+¨μºxH˜
„QÆÇ¨Ï} â◊H˜Î LO_®e. UHõãÖ`å„QÍÇ¨ïÖˇ· Ü«ÚO_®e. Q˘Ñ¨Ê ^è•~°}Ï â◊H˜Î
LO_®e. |∞kú ã¨∂HõΔ ‡`« Hõey LO_®e. =∞u=∞~°Ñ¨Ù QÆ#∞Hõ L#fl>ˇÂ¡`Õ
J`«_»∞ q^Œº#∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J#~°∞›_Õ J=Ù`å_»∞.
(JO`ÕQÍHõ) q^Œº#∞ É’kèOKÕ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ `å=Ú É’kèOK«É’ÜÕ∞
âß¢™êÎxfl Ñ¨ÓiÎQÍ `≥eã≤ LO_®e. D<å_»∞ Ug∞ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å
QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ HÍ=K«∞Û. ZÖÏQÆ∂ „QÆO^è•Å∞O\Ï~Ú QÆ#∞Hõ, K«kq K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
HÍx P<å_»∞ JÖÏHÍ^Œ∞. ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ QÆ∞~°∞=Ù =^ŒÌ J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤,
uiy =Ñ¨ÊyOK«QÆey# "åÔ~· Ü«ÚO_®e. JO`ÕQÍHõ JO^Œe qâı+¨"≥∞ÿ#
P~å÷Å#∞ K≥ÑÊ¨ QÆey LO_®e. âß¢ã=Î¨ ∞O`å J`«xH˜ HõO~îÀáê~î"° ∞≥ ÿ LO_®e.
q+¨Ü«∞O g∞^Œ Ñ¨@∞ìO_®e. JÑ¨C_Õ Ñ¶¨ÖÏ<å âß¢ã¨ÎO <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#∞
J#QÆeˆQ ã≤÷u =ã¨∞ÎOk. WÑ¨C_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA `«#‰õΩ Jyfl K«Ü«∞#
q^Œº ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞#∞ JO@∞<åfl_»∞.
D q^Œº ZÖÏO\˜^À K≥|∞`«∞<åfl_»∞. (1) Wk ã¨fi~°æÖ’HÍxH˜ KÕˆ~Ûk.
JO>Ë D q^Œº#∞ Ñ¨ÓiÎQÆ `≥Å∞ã¨∞H˘x, P „Ñ¨HÍ~°O JyflHÍ~°ºO - Ü«∞[˝O
KÕã≤#>ˇÂ¡`Õ `«Ñ¨ÊHõ Ü«∞[=∂x ã¨fi~°æÖ’HõO "≥à◊§QÆÅ_»∞. JHõ¯_» ã¨fi~°æÉè’QÍÅ∞
JO^Œ∞HÀQÆÅ_»∞. (2) Wk [QÆ`«∞Î‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ#k. JO>Ë „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x
Hõi‡+¨μìÖˇ·# J<ÕHõ =∞Ok HÀiHõ#∞ fˆ~Ûk. D Ö’HõOÖ’ J<ÕHõ ^Œ∞óMÏÅ∞
J#∞ÉèíqOz q~°H˜Î K≥Ok#"å~°∞ n~°…HÍÅO ã¨∞MÏÅ∞ - Éè’QÍÅ∞
J#∞ÉèíqOK«\ÏxH˜ ^•iK«∂Ñ≤OKÕk. (3) D q^Œº q^•fiOã¨∞Å Ü≥ÚHõ¯
|∞kú QÆ∞Ç¨ÏÖ’ L#flk. q^•fiOã¨∞Öˇ#· "å~°∞, ÑÖ_ç`∞« Öˇ#· "å~°∞ D q^Œº#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x `«=∞ |∞kúÖ’ xH˜ΔÑ¨ÎO KÕã¨∞H˘<åfl~°∞.
57
- J\˜ì q^Œº#∞ h‰õΩ É’kèOK«É’`«∞<åfl#∞ JO@∞<åfl_»∞
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA - JÖÏ Jx -
=∞OII Ö’HÍk =∞yflO, `«=Ú"åK« `«Ãã·‡,
Ü«∂ W+¨ìHÍ Ü«∂, =f~åfi Ü«∞^è•"å I
ã¨KåÑ≤ `«`ü „Ñ¨`«º, =^Œ`ü Ü«∞^äÀHõÎO
J^ä•ã¨º =∞$`«∞ºó Ñ¨Ù#ˆ~ "åÇ¨Ï`«∞+¨ìó II (15)
„ÑüII Ö’HÍkO ´ Ö’Hõ"åã¨#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ#† `«O ´ P† JyflO ´ Jyfl
K«Ü«∞# q^è•<åxfl† Ü«∂ ´ Z@∞=O\˜† W+¨ìHÍ ´ W@∞HõÅ#∞† Ü«∂=fó
"å ´ ZO`«Ñï=∂}O QÆÅ Ç¨ÏŸ=∞‰õΩO_®xfl† Ü«∞^è•"å ´ U „Ñ¨HÍ~°OQÍ
KÕÜ«∂Ö’† `«Ãã·‡ ´ P #zˆH`«∞xH˜† L"åK« ´ K≥áêÊ_»∞† ã¨óKåÑ≤ ´ P
#zˆH`«∞_»∞ ‰õÄ_®† `«`ü ´ (P K≥Ñ≤Ê#) ^•xx† Ü«∞^èÀHõÎO ´ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ†
„Ñ¨`«º=^Œ`ü ´ uiy XÑ¨ÊyOKå_»∞† J^èŒ ´ JÑ¨C_»∞† =∞$`«∞ºó ´
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA† Jã¨º ´ D =Ñ¨ÊyOK«\ÏxH˜† `«∞+¨ìó ´ ãÖ`«$Ñ≤Î K≥Ok†
Ñ¨Ù#óU= ´ =∞~°Å, WOHÍ† JÇ¨Ï ´ WÖÏ J<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : Ö’Hõ "åã¨#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# D Jyfl K«Ü«∞# q^è•<åxfl
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞xH˜ É’kèOKå_»∞. Z@∞=O\˜ W@∞HõÅ∞, (Zxfl)
HÍ"åÖ’, ZO`« Ñï=∂}O QÆÅ Jyfl ‰õΩO_®xfl xi‡OKåÖ’, U „Ñ¨HÍ~°OQÍ
Ç¨ÏŸ=∞„H˜Ü«∞#∞ x~°fiiÎOKåÖ’ q=~°OQÍ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. ^•xx „â◊^ŒúQÍ
q#fl #zˆH`«∞_»∞, K≥ÑÊ≤ #^•xx K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÆ uiy Ü«∞=ÚxH˜ XÑ¨ÊyOKå_»∞.
JÑ¨C_»∞ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA #zˆH`«∞x ^è•~°}Ï â◊HHÎ˜ ˜ P#OkOz, `«$Ñ≤KÎ O≥ k
uiy #zˆH`«∞x`À WÖÏ JO@∞<åfl_»∞. -
"åºYº : Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA D Jyfl K«Ü«∞# q^Œº#∞ JOQÍOQÆ ã¨Ç≤Ï`«OQÍ
- ZO`À qÑ¨ÙÅOQÍ q=iOKå_»∞. LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ *Ï˝# HÍO_»‰õΩ
ãÖ|OkèOz#q. Ü«∞*Ï˝Å∞ Hõ~°‡HÍO_»‰õΩ ãÖ|OkèOz#q. JO^Œ∞ˆH Hõ~°‡
58
HÍO_»‰õΩ ãÖ|OkèOz# D Ç¨ÏŸ=∞ Ñ¨^Œúux WHõ¯_» q=iOK«ÖË^Œ∞. HÍx
Ñ¨ÓiÎQÆ #zˆH`«∞xH˜ q=iOz#@∞¡ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∂e. JO^Œ∞ˆH
Ç¨ÏŸ=∞‰õΩO_»O ZO`« Ñï=∂}O`À LO_®Ö’, Z@∞=O\˜ W@∞HõÅ∞
HÍ"åÖ’, Zxfl W@∞HõÅ∞ HÍ"åÖ’, ZÖÏ Ç¨ÏŸ=∂xfl x~°fiiÎOKåÖ’
K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÆ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. nxx |\˜ì KåÖÏ q=~°OQÍ É’^èŒ [iy#@∞¡
J~°÷=∞ø`«∞#flk. WHõ Ñ¨Ó~°fiHÍÅOÖ’ q^Œº#∞ É’kèOz# `«~åfi`« t+¨μº_»∞
^•xx ZO`« =~°‰Ωõ „QÆÇÏ≤ OKå_À QÆ∞~°∞=Ù `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ"å_»∞. K≥ÑÊ¨ @O`À<Õ
`«# ÉèÏ^Œº`« fiáÈ~Ú#@∞¡ ÉèÏqOKÕ "å_»∞ HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ<Õ P
™êO„Ñ¨^•Ü«∞O „Ñ¨HÍ~°O `å#∞ É’kèOz# q+¨Ü∂« xfl uiy XÑ¨ÊyOK«=∞x
#zˆH`«∞x HÀ~°@O`À Ñ¨ÓiÎQÍ K≥Ñ≤Ê#k K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÆ XÑ¨ÊyOKå_»∞. Wn
q^ŒºÅ#∞ <Õ~°∞ÛH˘<ÕÑ¨^ŒÌu.
JÖÏ #zˆH`«∞_»∞ K≥Ñ¨Ê@O`À Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ ZO`À P#O^ŒO
"Õã≤Ok. U QÆ∞~°∞=ÙÔH·<å Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO HõeˆQ ã¨=∞Ü«∞O XHõ¯>Ë. Jk
`«# t+¨μº_»∞ `å#∞ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂xfl K≥Ñ≤Ê#@∞ìQÆ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»x
#q∞‡# ã¨=∞Ü«∞"Õ∞. JÖÏO\˜ t+¨μºxÃÑ· QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇ¨ÏO
JYO_»OQÍ „Ñ¨ãïã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ZO`À `«$Ñ≤Î K≥Ok
#zˆ H `« ∞ xH˜ HÀ~° ‰ õ Ω O_®<Õ =∞~˘Hõ = ~° O Jkè H õ O QÍ W"åfiÅx
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
D =∞O„`«OÖ’ =∞~˘Hõ =ÚYº q+¨Ü«∞O L#flk. J^Õq∞@O>Ë D
Jyfl K«Ü«∞# q^Œº Ö’Hõ "åã¨#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ#k - Jx. D q^Œº ^•fi~å
ã¨fi~°æÖ’HÍxfl KÕ~°∞HÀ=K«∞Û, KåÖÏ HÍÅO ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOK«=K«∞Û.
^•x =Å¡ UO [~°∞QÆ∞`«∞#flk? KÕã#≤ Ñ¨Ù}º Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ YÔ~ÛÂ áÈ`«∞<åfl~Ú.
^•x`À q∞ye# ãÖz`« Hõ~°‡Å #∞O_ç Ñ¨HÍfixH˜ =zÛ# „áê~°|ú Hõ~°‡Å#∞
|\˜ì =∞m§ [#‡Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. =∞m§ P [#‡ÅÖ’ Hõ~°‡Å∞ - "å\˜
HÍ~°}OQÍ Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ∞ - =∞m§ [#‡Å∞. Wq =ÚH˜Î ™ê^èŒ<åÅ∞ HÍ^Œ∞.
59
Hõ#∞Hõ ã¨fi~°Éæ ’è QÍÅ HÀãÖ Ç¨ÏŸ=∞ Hõ~‡° Å∞ KÕã≤ Ö’Hõ "åã¨##∞ ÃÑOK«∞HÀ=^Œ∞Ì
Jx ã¨∂K«#.
=∂#=Ù_çH˜ HÍ=Åã≤Ok âßâ◊fi`å#O^Œ"Õ∞HÍx `å`å¯eHõ ã¨∞MÏÅ∞
HÍ^Œ∞ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. #zˆH`«∞x ^è•~°}Ï â◊H˜ÎH˜"≥∞zÛ Ü«∞=Ú_Õq∞
JO@∞<åfl^À K«∂^•ÌO.
=∞OII `«=∞ „|g`ü, „Ñ‘Ü«∞=∂}À =∞Ç¨`å‡
=~°O `«"ÕÇ¨^Œº, ^Œ^•q∞ Éèí∂Ü«∞ó I
`«"≥·= <å=∂fl, Éèíq`å-Ü«∞=∞yfló
ã¨$OHÍO KÕ=∂O, J<ÕHõ ~°∂áêO QÆ$Ç¨}II(16)
„ÑüII „Ñ‘Ü∞« =∂}À=∞Ç¨`å‡ ´ „Ñ‘u K≥Ok# Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA† `«O J„|g`ü
´ J`«x`À (#zˆH`«∞x`À) JO@∞<åfl_»∞† WÇ¨Ï P^Œº ´ WkQÀ WÑ¨C_Õ†
`«= ´ h‰õΩ† Éè∂í Ü«∞ó ´ (WOH˘Hõ) =∞~°Å† =~°O^Œ^•q∞ ´ =~°q∞ã¨∞<Î åfl#∞†
`«= ´ hÜ≥ÚHõ¯† <å=∂fl U= ´ ¿Ñ~°∞ g∞^Œ∞QÍ<Õ† JÜ«∞O Jyfló Éèíq`å
´ D Jyfl (Ü«∞[˝O) LO@∞Ok† W=∂O J<ÕHõ ~°∂áêO ´ D J<ÕHõ
=~°‚=ÚÅ∞QÆÅ† ã¨$OHÍOK« ´ =∂Å#∞‰õÄ_®† QÆ$Ç¨} ´ fã¨∞HÀ.
ÉèÏ=O : „Ñ‘uK≥Ok# Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA #zˆH`«∞x`À WÖÏ J<åfl_»∞. WkQÀ
WÑ¨C_Õ h‰õΩ =∞~˘Hõ =~åxfl J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞. WHõ g∞^Œ@ D Jyfl h
¿Ñ~°∞g∞^Œ<Õ ''<åzˆH`åyfl— Jx Ñ≤Å=|_»∞`«∞Ok. J<ÕHõ =~å‚Å`À L#fl
D =∂Å#∞ (Ç¨~åxfl) ‰õÄ_® fã¨∞HÀ. (HõO~îå# ^èŒiOK«∞)
"åºYº : `å#∞ K≥Ñ≤Ê# ^•xx K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ „QÆÇ≤ÏOz uiy XÑ¨Ê K≥Ñ≤Ê#
"≥·#O K«∂z „Ñ‘uK≥Ok# Ü«∞=Ú_»∞ #zˆH`«∞_»∞ HÀ~°‰õΩO_®<Õ =∞~˘Hõ
=~åxfl - JO>Ë 3 =~åÅ`À ÉÏ@∞ XHõ É’#ãπ =~åxfl ‰õÄ_® Wã¨∞<Î åfl_»∞.
J^Õq∞@O>Ë WHõ #∞O_ç D Jyfl '<åzˆH`åyfl— Jx #zˆH`«∞x ¿Ñ~°∞#
„Ñ¨â◊ã≤Î =Ç≤Ïã¨∞ÎOk Jx. S`Õ WHõ¯_Õ XHõ ãÖ^ÕÇ¨ÏO, #zˆH`«∞x ¿Ñ~°∞
60
g∞^Œ Ñ≤Å∞=|_»@O =Å¡ #zˆH`«∞xˆHO ÖÏÉèíO? -
™ê=∂#∞ºÖˇ·# "å~°∞ - `«`«Î fi ^Œ$+≤ìÖËx "å~°∞ - Ô~O_»= PÖ’K«#
ÖË‰Ωõ O_® Ü«∞[˝Ü∂« QÍk „H˜Ü∞« Å#∞ x~°fiiÎOz ã¨fi~°æ Ö’HÍÅ‰õΩ "≥o§ JHõ¯_»
ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ#∞ J#∞ÉèíqOKåÅ#∞ ‰õΩO\Ï~°∞. J^Õ "åiH˜ ZO`À Q˘Ñ¨Ê
q+¨Ü«∞O. =∂#=Ù_≥· Ñ¨Ù\˜ì#O^Œ∞‰õΩ ã¨`«¯~°‡Å∞ KÕã≤, "Õ^•ÅÖ’ K≥Ñ¨Ê|_»¤
Hõ~°‡HÍO_»#∞ PK«iOz, D [## =∞~°}ÏÅ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞, HõëêìÅ∞ÖËx
P#O^•xfl á⁄O^•Åx† J^Õ =∂#=[#‡ Ü≥ÚHõ¯ ™ê~°H÷ `õ « Jx ÉèÏq™êÎ~∞° .
D ã¨fi~°Öæ ’HõOÖ’x ^Õ=[#‡Å∞ QÍx, P [#‡ÅÖ’ J#∞Éèqí OKÕ Éè’QÍÅ∞QÍx
Jâßâ◊fi`«"≥∞ÿ#=x, Jx`«º"≥∞ÿ#=x, KåÖÏ HÍÅO `«~åfi`« <≥·<å "å\˜x
HÀÖ’Ê~Ú uiy [x‡OKåeû =ã¨∞ÎOk QÆ^• Jx PÖ’zOK«~°∞. x["≥∞ÿ#
âßâ◊fi`å#O^•xfl á⁄O^•ÅO>Ë "≥∂HΔÍxfl - r=#∞‡H˜Îx á⁄O^•e† J^Õ
rq`« Ñ¨~°=∞ÅHõΔ ºO† JÑ¨C_Õ =∂#= [#‡ ™êÑ¶¨Åº"≥∞ÿ#@∞¡ - Jx
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞.
Ö’`«∞QÍ PÖ’z¿ãÎ - D Jyfl K«Ü«∞# q^Œº‰õΩ '<åzˆH`åyfl— J<Õ
¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì@O =Å¡ #zˆH`«∞_»∞ QÆ∞~°∞Î =™êÎ_»∞. D Ü«∞[˝ „H˜Ü«∞#∞
#zˆH`«∞_≥ÖÏ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_À JÖÏ "å~°∞‰õÄ_® - JO>Ë Éèíq+¨º`ü
`«~åÅÖ’ D Jyfl K«Ü«∞#O KÕÜ«∞|∂<Õ "å~°∞ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞ ‰õΩO\Ï~°x
Ü«∞=Úx PÖ’K«# J~Ú LO_»=K«∞Û. #zˆH`«∞_≥ÖÏ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞?
''D q^Œº =Å¡ ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ∞ n~°…HÍÅO ÅaèOK«@O x["Õ∞ S<å, Wk
Ö’Hõ "åã¨##∞ ÃÑOKÕk, Jx`«º"≥∞ÿ#k† âßâ◊fi`« P#O^Œ ^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#
=ÚH˜ÎH˜ P@OHÍÅ∞ HõeyOKÕk† Jx`«º"≥∞ÿ# Éè’QÍÅ"≥·Ñ¨Ù =∂#=ÙÅ#∞
PHõi¬Oz [#‡ Hõ~°‡ =ÅÜ«∞OÖ’ „u¿ÑÊk, Hõ#∞Hõ =ÚH˜Îx HÀˆ~ `«`«Î fi
l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ∞, ÑïÑ¨Hõfi™ê^èŒ‰õΩÅ∞ nx=ÅÖ’ Ñ¨_ç ã¨=∞Ü«∞O =$^è•
KÕã¨∞HÀ~å^Œ∞—— - Jx J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. WÖÏˆQ W`«~°∞Å∞ ‰õÄ_® J~°÷O
KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë #zˆH`«∞_»∞ QÆ∞~°∞Î~å"åe. JO^Œ∞ˆH nxH˜ <åzˆH`åyfl
61
Jx Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì_O» [iyOk. nx=Å¡ Éèqí +¨º`ü `«~åÅÖ’x
=∂#=ÙÅˆH „Ñ¨Ü≥∂[#O.
JÖÏˆQ J<ÕHõ =~å‚Å∞QÆÅ =∂Å. Wk Q˘Ñ¨Ê =∞Ç¨Ï`«∞ÎQÆÅ =∂Å
HÍ=K«∞Û. ÖË^• J<ÕHõ Ñ¶ë`åÅ xKÕÛ =∞iH˘xfl „H˜Ü«∞Å∞ HÍ=K«∞Û Jx
â◊OHõ~∞° Å Jaè„áêÜ«∞O. Uk U"≥∞<ÿ å |∞kú ‰õΩâ◊Å`« Hõey# t+¨μºx QÆ∞~°∞=Ù
Jaè#OkOK«@O - nxÖ’x qâı+Ö.
- D <åzˆH`«Ü∞« *Ï˝xH˜ H˘xfl *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ K≥|∞`«∞<åfl_»∞. Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA.
=∞OII „u}ÏzˆH`«ó, „uaèˆ~`«º ãÖkèO,
„u Hõ~°‡ Hõ$`ü, `«~°u [#‡ =∞$`«∂º I
„|Ç¨Ï‡ [[˝O, ^Õ=g∞_è»ºO qk`åfi,
xKåÜÕ∞º=∂O, âßOu =∞`«ºO`« "Õ∞uII(17)
„ÑüII „uaèó ´ =¸_çO\˜`À† ãÖkèO ´ ãÖ|O^èŒ=Ú#∞† U`«º ´ á⁄Ok†
„u}Ïz ˆH`«ó ´ 3 ™ê~°∞¡ <åzˆH`«Ü«∂*Ï˝xfl x~°fiiÎOz† „uHõ~°‡Hõ$`ü ´ 3
Hõ~°‡Å∞ KÕã≤#"å_»∞† [#‡ =∞$`«∞º `«~°u ´ [## =∞~°}ÏÅ#∞
^•@∞`«∞<åfl_»∞† „|Ç¨Ï‡[[˝O ´ „|Ç¨Ï‡ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#k - ("Õ^•Å #∞O_ç
Ñ¨Ù\˜ì# D Jyfl K«Ü«∞#O) ^Õ=O ´ „Ñ¨HÍâ◊=O`«"≥∞ÿ#k† D_»ºO ´
P~å^èŒº "≥∞ÿ#n (J~Ú# nxx)† qk`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† xKåÜ«∞º ´
™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘x† J`«ºO`«O âßOuO ´ Q˘Ñ¨Ê âßOux† Uu ´
á⁄O^Œ∞`å_»∞.
ÉèÏ=O : =ÚQÆ∞iæ `À ãÖ|O^è•xfl U~°Ê~°K∞« H˘x, 3 ™ê~°∞¡ <åzˆH`« Ü«∞*Ï˝xfl
x~°fiiÎOz, 3 q^è•Å Hõ~°‡Å∞ KÕã≤#"å_»∞ [## =∞~°}ÏÅ #∞O_ç
^•@∞`«∞<åfl_»∞. P~å^èºŒ "≥∞#ÿ k, „Ñ¨HÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ k, "Õ^•Å#∞O_ç Ñ¨Ù\˜#ì n
J~Ú# D Jyflx `≥Å∞ã¨∞H˘x, ™êHΔÍ`«¯iOÑ¨ *Ëã¨∞H˘x, Q˘Ñ¨Ê âßOux
á⁄O^Œ∞`å_»∞.
62
"åºYº : #zˆH`«∞xH˜ qq^èŒ =~°‚=ÚÅ =∂Å#∞ |Ç¨ï=∞uQÆ WzÛ
Ü«∞=∞~åA D JyflK«Ü«∞#O ZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞.
(1) =ÚQÆ∞æi`À ãÖ|O^è•xfl U~°Ê~°K«∞H˘x - `«e¡, `«O„_ç, PKå~°∞º_»∞
- D =ÚQÆ∞æi J#∞„QÆÇ¨ÏO á⁄O^•e. Ç¨ÏŸ=∞O KÕ¿ã=ºH˜Î =ÚO^Œ∞QÍ `«e¡,
`«O„_ç, QÆ∞~°∞=Ù - D =ÚQÆ∞æix Ñ¨ÓlOKåe. "åix Q“~°qOz, "åiH˜
q^èÕÜ«Ú_≥·, "åi ^•fi~å LÑ¨^Õâßxfl á⁄Ok "åi Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄O^•e.
(2) JÖÏ á⁄Ok 3 ™ê~°∞¡ JyflHÍ~°ºO K≥Ü«∂ºe. JÖÏ KÕ¿ãÎ<Õ J`«_»∞
„u}ÏzˆH`«∞_»∞ Jx Ñ≤Å=|_»`å_»∞. WÖÏ =ÚQÆ∞æi J#∞„QÆÇ¨ÏO á⁄Ok,
3 ™ê~°∞¡ Ü«∞*Ï˝xfl PK«iOz#"å_»∞. (3) 3 q^èŒ=ÚÖˇ·# Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∂e.
Jq "Õ ^ •^è Œ º Ü« ∞ #=Ú - Ü« ∞ [˝ = Ú - ^•#=Ú. WÖÏ Z=Ô ~ · ` Õ
J#∞„QÆÇ¨Ï„`«Ü«∞=Ú, Jyfl„`«Ü«∞=Ú, Hõ~°‡„`«Ü«∞=Ú KÕ™êÎ~À "å~°∞ D
„áêÑÖzHõ"≥∞ÿ# ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ - [## =∞~°}ÏÅ#∞ ^•\˜ áÈ`å~°∞.
ã¨fi~°æÖ’HÍxfl KÕ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. JHõ¯_» n~°…HÍÅO ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ#∞
J#∞Éèíq™êÎ~°∞. =∞~°ÎºÖ’HõO`À áÈeÛ K«∂z#Ñ¨C_»∞ Wk [## =∞~°}ÏÅ∞
ÖËx ã¨∞Y™ê÷#O.
Z=Ô~·`Õ "Õ^•Å#∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# P~å^èŒhÜ«∞"≥∞ÿ#, „Ñ¨HÍâ◊ =O`«"≥∞ÿ#
D Hõ~°‡ HÍO_»#∞ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘x KÕ™êÎ_À J`«_çH˜ Q˘Ñ¨Ê âßOu
Åaèã¨∞ÎOk. Éèí∂Ö’HõOÖ’x [##, =∞~°} ^Œ∞óMÏÅ`À áÈÅ∞Û‰õΩ#flÑ¨C_»∞
ã¨fi~°æÖ’HõO [## =∞~°}ÏÅ∞ ÖËx^Õ - ^Œ∞óMÏÅ∞ ÖËx^Õ. ÃÑ·QÍ Q˘Ñ¨Ê
P#O^•xflKÕÛ^Õ. Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¶¨ÅO H©Δ}ÕKÕO`« =~°HÀ - ÖË^•
HõÖÏÊO`«O =~°HÀ D ã¨∞MÏÅ∞ á⁄O^Œ@O `«^èŒºO. J~Ú`Õ P `«~åfi`«
=∞~°ÎºÖ’HÍxfl KÕ~°∞HÀ"åeûO^Õ. JÑ¨Ê\˜H˜ `«#Ö’ Ñ¨HÍfixH˜ =zÛ L#fl
„áê~°|ú Hõ~°‡Å‰õΩ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# ^ÕÇ¨xfl ^èŒiOz [x‡OKåeûO^Õ. [#‡
LO>Ë [#‡ ^Œ∞óYO, [~å ^Œ∞óYO, "åºkè ^Œ∞óYO, =∞~°}^Œ∞óYO "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
=hfl `«Ñ¨Êx"Õ.
63
J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© WHõ¯_ç ^Œ∞óMÏÅ∞, ÉÏ^èŒÅ∞ ÖËx ™ê÷#O QÆ#∞Hõ -
|Ç¨ïn~°…HÍÅO ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOKÕ Ö’HõO QÆ#∞Hõ ã¨fi~°æÖ’HÍxfl
KÕ~∞° HÀ"åÅx ^•^•Ñ¨ÙQÍ =∂#=ÙÅO^Œ~∂° PHÍOH˜ãΔ ∂¨ Î LO\Ï~°∞. JO^Œ∞HÔ ·
„Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. Z=~À H˘kÌ=∞Ok, |Ç¨ï J~°∞^Œ∞QÍ
Ñ¨Ó~°fi[#‡Å ã¨∞Hõ$`«O L#fl"å~°∞ =∂„`«O =∂#=rq`« Ñ¨~°=∞ ÅHΔÍºxfl
`≥Å∞ã¨∞H˘x ^•xÔH· f„= „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ™êÎ~°∞.
q∞ye# JO^ŒiH© ã¨fi~°æ ™œMÏºÖË HÍ"åe. JO^Œ∞ˆH D JyflK«Ü«∞#
q^Œº - D Ü«∞*Ï˝xfl xÜ«∞=∞|^ŒúOQÍ KÕ¿ã "åix Pj~°fikã¨∞Î<åfl_»∞
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
=∞OII „u}ÏzˆH`«ó, „`«Ü«∞ "Õ∞`«^£ qk`åfi
Ü«∞ U=O q^•fi<£, z#∞`Õ <åzˆH`«O I
ã¨ =∞$`«∞º áêâß<£, =Ù~°`«ó „Ñ¨}À^Œº
â’HÍuQÀ, "≥∂^Œ`Õ ã¨fi~°æ Ö’ˆH II (18)
„ÑüII „u}ÏzˆH`«ó ´ 3 ™ê~°∞¡ <åzˆH`« Ü«∞*Ï˝xfl KÕ¿ã† Ü«∞ó ´ U†
q^•fi<£ ´ q^•fiOã¨∞_»∞† U`«`ü„`«Ü«∞O ´ D 3 q+¨Ü«∂Å#∞† U=O ´
D „Ñ¨HÍ~°OQÍ† qk`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† <åzˆH`«O ´ <åzˆH`«Ü«∞*Ï˝xfl†
z#∞`Õ ´ x~°fiÇ≤Ï™êÎ_À† ã¨ó ´ J`«_∞» † =∞$`«∞ºáêâß<£ ´ =∞$`«∞ºáêâßÅ#∞†
Ñ¨Ù~°`«ó ´ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ† „Ñ¨}À^Œº ´ q_çz#"å_≥·† â’HÍuQÆó ´ â’HÍxfl
^•\˜áÈ~Ú† ã¨fi~°æÖ’ˆH"≥∂^Œ`Õ ´ ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’ P#Ok™êÎ_»∞.
ÉèÏ=O : „u}ÏzˆH`«∞_≥·# U q^•fiOã¨∞_»∞ D =¸_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ D
„Ñ¨HÍ~°OQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘x <åzˆH`« Ü«∞*Ï˝xfl x~°fiÇ≤Ï™êÎ_À† J`«_»∞
=∞$`«∞ºáêâßÅ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ =keOK«∞H˘x, â’HÍxfl JkèQÆq∞Oz
ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’ P#Ok™êÎ_»∞.
64
"åºYº : „u}ÏzˆH`«∞_»O>Ë D Ü«∞*Ï˝xfl 3 HÍÖÏÖ’¡-(3™ê~°∞¡)
x~°fiiÎOKÕ"å_»∞. J\ì̃"åxH˜ HõeQˆ Ñ¶e¨ `«O Uq∞\’ „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’<Õ
K≥áêÊ~°∞. [## =∞~°}ÏÅ∞ ÖËx ã¨fi~°æÖ’HÍxfl KÕi âßOux á⁄O^Œ∞`å_»x
ã¨Ê+¨ìOQÍ<Õ K≥áêÊ~°∞. S<å =∞~°Å J^Õ q+¨Ü«∂xfl K≥|∞`«∞<åfls
=∞O„`«OÖ’. ZO^Œ∞H˜ÖÏ K≥Ñ¨Ê@O? -
ã¨fi~°æÉè’QÍÅ Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ Pã¨H˜Î`À Hõ~°‡HÍO_»#∞ x~°fiiÎOKÕ"å~°∞
J*Ï˝#∞ÖË Jx <˘H˜¯ K≥ÑÊ¨ \ÏxˆH. [## =∞~°}ÏÅ∞ ÖËx ã¨fi~°æ Ö’HõOKÕ~å#x
ãÖ`À+≤™êÎ_QÕ Íx - `å#∞ P ã¨fi~°Öæ ’HõOÖ’ L#flO`« =~°Hˆ [## =∞~°}ÏÅ∞
ÖË=Ù `«Ñ¨Ê âßâ◊fi`«OQÍ [## =∞~°}ÏÅ∞ ÖËx "å_çx HÍ^Œ∞ Jx J`«_çH˜
`≥eÜ«∞^Œ∞. âßOu, P#O^ŒO âßâ◊fi`« =∞#∞‰õΩO\Ï_Õ QÍx, ZÑ¨C_À
XHõÑ¨C_»∞ D Ö’HÍxfl =ke áÈ"åÅx QÍx, JÑ¨C_»∞ WHõ¯_ç ã¨∞MÏÅ∞,
Éè’QÍÅ∞, âßOu, P#O^ŒO `˘ÅyáÈ`åÜ«∞xQÍx `≥Å∞ã¨∞HÀ_»∞. `å#∞
=∞m§ =∞~°ÎºÖ’HõOÖ’ [x‡Oz - [##=∞~°}ÏÅ`À#∞, ^Œ∞óMÏÅ`À#∞
ÉÏ^èŒÑ¨_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œx `≥eÜ«∞^Œ∞. D ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ∞ J#O`«"≥∞ÿ#qHÍ^Œ∞,
Jx`«º"≥∞ÿ#"Õ, JO`«O L#fl"Õ Jx „QÆÇ≤ÏOK«_»∞. JO^Œ∞ˆH D Ö’HõOÖ’
ZO^Œ~À Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å∞ KÕã≤, ^•#^èŒ~å‡Å∞ KÕã≤, ÖË^• Ñ¨Ó*Ï Ñ¨Ù#™ê¯~åÅ∞,
Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞Å∞ KÕã≤ ãÖ`«$Ñ≤Î K≥Ok T~°∞‰õΩO\Ï~°∞. "≥‰· Ωõ O~î° x"åã¨"∂≥
- ÔH·ÖÏã¨„áêÑ≤ÎÜ≥∂ Åd¿ãÎKåÅ∞ - J^Õ Ñ¨~°=∂=kè Jx ÉèÏqOz, "≥·+¨‚=,
â‹=· =∞`åÅ "å~°∞ JO^Œ∞HÀã¨"∞Õ „Ñ¨Ü∞« uflOz PyáÈ`å~°∞. Jã¨Å∞ x["≥∞#ÿ
âßOu-P#O^ŒO, x`«º"≥∞ÿ# P#O^ŒO. J#O`«"≥∞ÿ# - JYO_»"≥∞ÿ#
P#O^ŒO ZÖÏ Åaèã¨∞ÎO^À `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞. Jk `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜
âß¢™êÎÅ#∞ J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∂Åx† "Õ^•Å#∞, LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ#∞ „â◊=}O
KÕã≤, =∞##O KÕã≤ qKå~°} KÕÜ«∂Åx `«ÅOK«~°∞. P ^ŒO`å KåÖÏ
Hõ+¨ì™ê^èŒº=∞x, ÖË^• J™ê^èŒº=∞x, =∞#É’\˜ "åiH˜ HÍ^Œx ÉèÏq™êÎ~°∞.
=∞iH˘O^Œ~∞° J"ÕO `≥Å∞ã¨∞HÀ#Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . D Hõ~‡° HÍO_»#∞ PK«i¿ãÎ KåÅ∞
65
Jx =¸~°öOQÍ J#∞‰õΩO\Ï~°∞. WÖÏ Ö’HõOÖ’ ZO^Œ~À J*Ï˝#O`À -
=¸~°ö`«fiO`À `«=∞ rq`åÅ#∞ =$^è• KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. J@∞=O\˜ "åi
Hõ#∞fl `≥iÑ≤OK«\ÏxˆH WHõ¯_ç ã¨fi~°Öæ ’Hõ ã¨∞MÏÅ#∞ P^ÕÑx¨ QÍ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
- Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA WHõ 3 =~°O q+¨Ü«∂xH˜ =ã¨∞Î<åfl_»∞. U
=∞O@∞<åfl_»∞ #zˆH`«∞x`À?-
=∞OII U+¨`Õ- yfl~ü, #zˆH`«ó ã¨fi~°æºó
Ü«∞=∞ =$}©^ä•, kfifÜÕ∞# =ˆ~} I
U`« =∞yflO `«"≥·=, „Ñ¨=HõΔ ºOu [<åã¨ó
`«$fÜ«∞O =~°O, #zˆH`À =$}©+¨fi II (19)
„ÑüII #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!† ã¨fi~°æºó ´ ã¨fi~åæxH˜ fã¨∞HõáÈÜÕ∞† U+¨ó`Õ
Jyfló ´ D h JyflK«Ü«∞#O† Ü«∞O ´ ^Õx<≥·`Õ† kfifÜÕ∞#=ˆ~} ´
Ô~O_»= =~°OQÍ† J=$}©^è• ´ HÀ~°∞‰õΩ<åfl"À† U`«O JyflO ´ D Jyflx†
[<åã¨ó ´ [#∞Å∞† `«= U= „Ñ¨=HõΔ ºOu ´ h ¿Ñi@<Õ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.
#zˆH`«ó ´ F #zˆH`å! `«$fÜ«∞O =~°O ´ =¸_»= =~åxfl† =$}©+¨fi ´
HÀ~°∞HÀ.
ÉèÏ=O : F #zˆH`å! ã¨fi~åæxH˜ fã¨∞HõáÈÜÕ∞ D Jyfl - ^Õx<≥·`Õ h=Ù
Ô~O_»= =~°OQÍ HÀ~°∞‰õΩ<åfl"À, D Jyflx [#∞Å∞ WHõ g∞^Œ@ h ¿Ñ~°∞
g∞^Œ∞QÍ<Õ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞. #zˆH`å! WHõ h =¸_»= =~åxfl HÀ~°∞HÀ.
"åºYº : t+¨μºx Ü≥ÚHõ¯ ÉèHí HÎ˜ ,˜ J`«_ç ^è•~°}Ïâ◊HHÎ˜ ,˜ q^Œº#∞ <Õ~∞° ÛH˘#∞@‰õΩ
J`«_çH˜ QÆÅ J~°›`«‰õΩ ãÖ`À+≤Oz Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA J`«_ç Ñ¨@¡ J#∞„QÆÇ¨Ï
=~°¬O ‰õΩiÑ≤ã¨∞Î<åfl_»∞. U ÉÏÅ∞x HÍ~°}OQÍ D „Ñ¨ÑÖKåxH˜ D Jyfl
K«Ü«∞# q^Œº "≥Å¡_ç J~ÚO^À - P Jyfl WHõ =ÚO^Œ∞ P ÉÏÅ∞x ¿Ñ~°∞
g∞^Œ∞QÍ<Õ Ñ≤Å∞=|_»∞`«∞Ok - Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA „Ñ¨Hõ\ ˜ã¨∞Î<åfl_»∞.
ZO^ŒiHÀ ã¨fi~°æÖ’Hõ „Ñ¨"Õâ◊O HõÅQÆ\ÏxH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞_≥·# "å_»∞
66
#zˆH`«∞_Õ#x Ö’HõOÖ’ „Ñ¨ã≤kú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk ÉÏÇ¨ÏºOQÍ
K«∂z#Ñ¨C_»∞ ãïáÈ`«∞Ok. WOHÍ Ö’`«∞QÍ PÖ’z¿ãÎ U ^Œ$+≤ì`À
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA É’kèOKå_À P ^Œ$+≤ìx J#∞ãïOz, ã¨fi~°æã¨∞MÏÅHÀãÖ
J„~°∞Å∞ KåK«‰õΩO_® âßâ◊fi`å#O^ŒO H˘~°ˆH „Ñ¨Ü«∞ufl¿ãÎ, #zˆH`«∞x
JÖÏO\˜ P^Œ~°≈OQÆ K≥Ñ¨CHÀ=\ÏxH© gÅ=Ù`«∞Ok. #zˆH`«∞_Õ `«=∞‰õΩ
"≥∂HõΔ=∂~°æ^Œi≈ J=Ù`å_»∞. Uk U"≥∞ÿ<å D =~°O `«#HÍÅO<å\˜
ã¨=∂*ÏxH˜ - JO>Ë „Ñ¨[Å‰õΩ - =∞iÜ«Ú ~åÉ’ÜÕ∞ `«~åÅÖ’x ™ê=∂#º
„Ñ¨[Å‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆ Ñ¨_Õ q^Œº QÆ#∞Hõ D Ô~O_»= =~°O =∞^èŒº=∞™ê÷~ÚÖ’
`«# „âı+`ì¨ åfixfl |∞∞A=Ù KÕã∞¨ H˘<ÕkQÍ xezáÈ`«∞Ok. #zˆH`«∞x L`«=Î ∞
t+¨μº_»∞QÆ ÑïQÆ}Õz# Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA L`«Î=∞™ê÷~ÚÖ’ J`«x
„âı+¨ª`«fi=Ú#∞ |∞∞A=Ù KÕã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ =¸_»==~°=Ú#∞ HÀ~°∞H˘=∞‡x
QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∞¨ <Î åfl_»∞. =¸_»∞ =~åÅ#∞ HÀ~°∞HÀ=∞x =ÚO^Œ∞QÍ<Õ #zˆH`«∞x`À
J<åfl_»∞, WÑ¨C_»∞ Ô~O_»= =~°O HÀ~°∞‰õΩ#flÑ¨C_Õ JkèHõ =~°O`À
J#∞„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© `«# =∂@ „Ñ¨HÍ~°O 3= =~åxfl
HÀ~°∞HÀ=∞O@∞<åfl_»∞ ^èŒ~°‡~åA. ^èŒ~å‡xH˜ Z@∞=O\˜ Ç¨x HõÅQÆ‰õΩO_®
K«∂KÕ"å_Õ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
WÑ¨C_»∞ #zˆH`«∞xH˜ `«# rq`« Ñ¨~°"≥∂^ÕÌâßxfl =ºHõÎOKÕ¿ã Q˘Ñ¨Ê
J=HÍâ◊O ÅaèOzOk.
- Uq∞ HÀ~°∞`«∞<åfl_»∞ =¸_»= =~°OQÍ.....
=∞OII ÜÕ∞Ü«∞O „¿Ñ`Õ, qzH˜`åû =∞#∞¿+º,
Jã‘Î`ÕˆH, <åÜ«∞=∞ã‘Îu K≥·ˆH I
U`«`ü q^•ºO, J#∞t+¨ìã¨Î fi Ü«∂Ç¨ÏO
=~å}ÏO U+¨, =~°ãπ `«$fÜ«∞ó II (20)
„ÑüII „¿Ñ`Õ ´ K«xáÈ~Ú# `«~åfi`«† JÜ«∞O ´ rq`«O (P`«‡)† Jã≤ÎWu
67
UˆH ´ L#fl^Œx H˘O^Œ~°∞† JÜ«∞O ´ Wk† # Jã≤Î Wu UˆHK« ´ ÖË^Œx
H˘O^Œ~°∂ JO\Ï~°∞† =∞#∞¿+º ´ =∂#=ÙÅÖ’† Ü«∂ qzH˜`åû ´ W^˘Hõ
ãÖ^ÕÇ¨ÏO† `«fiÜ«∂ ´ h^•fi~å† J#∞t+ì̈ó ´ âßã≤OÑ¨|_ç#"å_ç<≥·† JÇ¨ÏO
´ <Õ#∞† U`«`ü q^•ºO ´ nxx `≥Å∞ã¨∞H˘O^Œ∞#∞QÍHõ† =~å}ÏO ´
=~åÅÖ’† U+¨ =~°ó `«$fÜ«∞ó ´ D=~°O =¸_»=k.
ÉèÏ=O : =∞~°}Õz# `«~åfi`« P`«‡ (rq`«O) L#fl^Œx H˘O^Œ~°∞† ÖË^Œx
H˘O^Œ~°∂ JO@∂ LO\Ï~°∞. =∞#∞+¨μºÅÖ’ W^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ ãÖ^ÕÇ¨ÏO, h
^•fi~å âßã≤OÑ¨ |_ç# "å_ç<≥· <Õ#∞ D q+¨Ü«∂xfl `≥Å∞ã¨∞HÀ^ŒÅKå#∞.
W^Õ g∞izÛ# 3 =~åÅÖ’ <å =¸_»= =~°O.
"åºYº : D „Ñ¨â◊fl ^•fi~å #zˆH`«∞_»∞ `«#Ö’ L#fl `«`«Î fil*Ï˝ã¨#∞†
P`«‡*Ï˝#OÃÑ· QÆÅ JK«OK«Å"≥∞ÿ# Pã¨H˜Îx =ºHõÎO KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. ^Õx
HÀã¨"∞≥ `ÿ Õ `«O„_çx XÑ≤ÊOz Ü«∞=∞Ö’HÍxH˜ =KåÛ_À P HÀiHõ#∞ f~°∞ÛH˘<Õ
J=HÍâ◊O =zÛOk. `«# [#‡ K«i`å~°÷O KÕã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ =zÛ# D
J=HÍâßxfl K«Hõ¯QÍ qx Ü≥∂yOK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. `«# `«O„_ç Ü≥ÚHõ¯ ^Œ∞ó
MÏxfl `˘ÅyOK«\ÏxH˜ "≥Ú^Œ\ ˜=~åxfl, ã¨=∞ã¨Î =∂#=ÙÅ ^Œ∞óMÏÅ#∞
`˘ÅyOK«\ÏxH˜ Ô~O_»= =~åxfl LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘x WÑ¨C_»∞ `«# `«`«Î fi
l*Ï˝ã¨#∞ `«$Ñ≤ÎÑ¨~°K«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ (=ÚH˜Î H˘~°‰õΩ) =¸_»= =~åxfl
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ^ŒÅKå_»∞. JO^Œ∞Hˆ D „Ñ¨âfl◊ . Jã¨Å∞ WO`«H© =∞~°}O˜ z#
`«~åfi`« r=Ù_»∞ LO\Ï_®? LO_»_®?
D „Ñ¨â◊fl‰õΩ ã¨=∂^è•#OQÍ<Õ D „QÆO^äŒOÖ’ Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA
É’^èŒ™êyOk. Ô~O_»= =e¡#∞O_ç 6= =e¡ =~°‰õΩ ™êy# „QÆO^äŒ=∞O`å
D „Ñ¨â◊fl P^è•~°OQÍ<Õ. x[OQÍ D ãÖ^ÕÇ¨ÏO P<å_ÕQÍ^Œ∞ U <å_»∂ D
Ö’HõOÖ’ LO@∂<Õ L#flk. D ãÖ^ÕÇ¨xfl P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘<Õ J<ÕHõ
=∞`åÅ∞ U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. U~°Ê_»É’`å~Ú. D ãÖ^ÕÇ¨ xfl U =∂#=Ù_»∂
f~°ÛÖË_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞~°}Õz# `«~åfi`« Ñïã≤÷u Uq∞\’ =∞~°}Õz
68
"≥o§#"å_çˆH `≥Å∞ã¨∞ÎOk `«Ñ¨Ê WHõ¯_»∞#fl "åiH˜ `≥e¿ã gÅ∞ÖË^Œ∞. HÍx
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA =∂„`«O K≥Ñ¨ÊQÆÅ_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞~°}Õz# "åi`À
=º=Ç¨~°O #_ç¿Ñk PÜ«∞<Õ QÆ#∞Hõ. JO^Œ∞ˆH Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞
J_»∞QÆ=Åã≤# „Ñ¨â◊fl<Õ J_çQÍ_»∞. D ãÖ^ÕÇ¨xfl - nx Ü≥ÚHõ¯ qÅ∞=#∞
- nx ã¨`«º`åfixfl *Ï„QÆ`«ÎQÍ qKåi^•ÌO.
=∞~°}Õz# `«~åfi`« r=Ù_»∞O\Ï_»x Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«OÖ’ JkèHõ
ãÖMÏº‰õΩÅ qâßfiãÖ. ¢HÔ ã· =Î¨ , =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«∞=∞`åÅ∞ Ñ¨Ù#~°#˚ ‡#∞ #=∞‡=Ù.
WHõ Kå~åfi‰õΩÅ∞, <åã≤Î‰õΩÅ∞, É∫^Œ∞úÅ∞ â◊¥#º"å^Œ∞Å∞. JO>Ë =∞~°}Õz#
`«~åfi`« â◊¥#º"Õ∞ L#fl^Œx #"Õ∞‡"å~°∞.
(1) Kå~åfi‰õΩÅ∞ ^ÕÇ¨`«‡"å^Œ∞Å∞. J=Ü«∞"åÅhfl HõÅã≤ ^ÕÇ¨ÏO
U~°Ê_çO^Œx, J=Ü«∞"åÅhfl q_çáÈ`Õ =∞~°}=∞x "åi qâßfiãÖ. P‰õΩÅ∞,
=Hõ¯Å∞, ã¨∞#flO Hõe¿ãÎ U~°Ê_Õ Z~°∞Ñ¨Ù ~°OQÆ∞ ZÖÏÔQ·`Õ D =¸_çO\˜
~°OQÆ∞ HÍ^À JÖÏˆQ Jxfl J=Ü«∞"åÅ∞ Hõeã≤#Ñ¨Ù_»∞ =KÕÛ K≥·`«#ºO, "Õ_ç
g\˜Ö’ ^ÕxnHÍ^Œ∞. Jhfl HõÅ=@O =Å¡<Õ =zÛOk. JO`Õ `«Ñ¨Ê rq`«O
J<Õk U^À k=º"≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞ JO\Ï~°∞. ^ÕÇÏ¨ O #tOz# `«~åfi`« LO_Õk
â◊¥#º"Õ∞ J<Õk "åi #=∞‡HõO.
(2) WHõ É∫^Œ∞úÅ∞ â◊¥#ºO#∞O_Õ ^ÕÇ¨ÏO =zÛ - LO_ç - â◊¥#ºOÖ’
Hõeã≤ áÈ`«∞#fl^ŒO\Ï~°∞. â◊¥#ºO #∞O_ç XHõ =ã¨∞Î=Ù ZÖÏ =ã¨∞ÎOk?
=zÛ# P =ã¨∞Î=Ù â◊¥#ºOÖ’ ZÖÏ ÅÜ«∞=∞=Ù`«∞Ok? J<Õ `≥eq "åiH˜
â◊¥#ºO. â◊OHõ~å Kå~°∞ºÅ"å~°∞ - W`«~° "Õ^•O`«∞Å∞ D â◊¥#º"å^•xfl
`ÕeHõQÍ<Õ YO_çOKå~°∞. â◊¥#ºO L#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘#fl *Ï˝#O U^À
J^Õ Ñ¨~°=∞ ã¨`«ºO. J^Õ ZÅ¡Ñ¨C_»∂ LO_Õ ã¨`ü - JxflO\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ
z`ü, J^Õ P#O^ŒO† P ã¨zÛ^•#O^Œ"Õ∞ Ñ¨~°=∂`«‡ Jx `ÕeÛK≥áêÊ~°∞.
WHõ =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«∞=∞`«O =∞~°}Õz# `«~åfi`« r=Ù_»∞ JÖÏ¡
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ áÈ`å_»∞. WHõ uiy =KÕÛ Ñ¨xÖË^∞Œ JO\Ï~°∞. JÖÏˆQ ¢HÔ ã· =Î¨ =∞`«OÖ’
69
"≥Ú^Œ\’¡ Ñ¨Ù#~°˚#‡#∞ #q∞‡<å `«~åfi`« Ñ¨Ù#~°˚#‡ ÖË^Œ<åfl~°∞. Ñ¨Ù#~°˚#‡
L#fl^•? ÖË^•? J<Õ ^•xx `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ XHõ¯ „Ñ¨â◊fl "Õã¨∞‰õΩO>Ë
ãïáÈ`«∞Ok. XHõ_»∞ =∞Ç¨~åA WO@ - ÖË^• HÀ\©â◊fi~°∞x WO\
Ñ¨Ù_»∞`«∞<åfl_»∞. Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ Q˘Ñ¨Ê Pã≤ÎH˜ "å~°ã¨∞_»=Ù`«∞<åfl_»∞. Q˘Ñ¨Ê
"≥·Éèí=O`À ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. =∞~˘HõKÀ@ =∞~˘Hõ_»∞ XHõ aK«ÛQÆ`≥Î‰õΩ
Ñ¨ Ù _» ∞ `« ∞ <åfl_» ∞ . ^Œ i „^Œ O Ö’ Ñ¨ Ù \˜ ì ^Œ i „^Œ O Ö’ ÃÑ~° ∞ QÆ ∞ `å_» ∞ .
LÜ«∂ºÅÅ∞O_»=Ù, P@ÉÁ=∞‡Å∞O_»=Ù. J_»∞H˘¯zÛ# |@ìÅ∞ `«Ñ¨Ê
|@ìÅ∞O_»=Ù, uO_ç LO_»^Œ∞, ~ÀQÆ"≥Ú¿ãÎ ãïÜ≥ÿ∞# "≥·^ŒºO J=HÍâ◊O
ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞Hõx WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞#flk? WÑ¨C_»∞ U`«ÑC¨ Å∞ XÑ¨CÅ∞ "å~°∞
KÕÜ∞« ÖË^∞Œ QÆ^•! JO>Ë "å~°∞Ñ¨Ó~°fiOÖ’ KÕã#≤ ^•x Ñ¶e¨ `«OQÍ<Õ WÖÏO\˜
[#‡Öˇ`«∞Î`«∞<åfl~°∞ - Jx K≥Ñ¨ÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Ñ¨Ù#~°˚#‡#∞ JOwHõiOK«Hõ
`«Ñ¨Ê^Œ∞. =∞~°}Õz# `«~åfi`« r=Ù_»∞<åfl_»x J#Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. ÃÇ·ÏO^Œ=
Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞, WuÇ¨™êÅ∞ ^•xx x~°úfiO^ŒfiOQÍ |∞∞A=Ù KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
J~Ú`Õ J<ÕHõ =∞`åÅ∞† P^è•~åÅ∞ ÖË‰õΩO_®, âß¢ã¨Î q~°∞^Œú"≥∞ÿ#
ÉèÏ"åÅ#∞ =ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~Ú. Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`«OÖ’x H˘xfl ã≤^•úO`åÅ
"å~°∞ ‰õÄ_® âß¢ãÎ¨ q~°∞^ŒOú QÍ =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl~°∞ ã¨`º« "Õ∞q∞\’ Ñïje^•ÌO.
„â◊√u - Ü«ÚH˜Î - J#∞Éèí"åÅ ^•fi~å qKå~°}
ã¨`åºxfl ÑïjeOKåÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ âß¢ã¨ÎO UO K≥|∞`«∞#fl^À
QÆ=∞xOKåe. ZO^Œ∞HõO>Ë `«™ê‡KåÛù¢ã¨ÎO „Ñ¨=∂}O`Õ, HÍ~åºHÍ~°º
=º=ã≤`÷ Ò, 'U x~°Ü ‚ ∞« O KÕÜ∂« Å<åfl âß¢ã"Î¨ ∞Õ h‰õΩ w@∞~å~Ú— Jx ÉèQí =Æ næ`«
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. =∞i âß¢ã¨ÎO UO K≥|∞`«∞#fl^À K«∂^•ÌO.
(1) ''^ÕÇ≤Ï<Àã≤‡<£ Ü«∞^è•^Õ¿ÇÏ H“=∂~°O Ü«∞=fi#O [~å `«^è• ^ÕÇ¨O
`«~°„áêÑ≤Îó (2-13) ÉÏÅº, H“=∂~°, Ü«∞=fi#, =$^•úÑ¨ºO ZÖÏQÀ
=∞~°}Ï#O`«~°O ^ÕÇ≤ÏH˜ =∞~˘Hõ ^ÕÇ¨ÏO ([#‡) `«Ñ¨Ê^Œ∞ -
70
(2) '(`«^•è ) â◊s~å}˜ qÇ¨Ü«∞ r~å‚x J<åºx ãÖÜ«∂u #"åx ^ÕÇÏ≤ —
(2-22) ^ÕÇÏ¨ ^è•i r~°"‚ ∞≥ #ÿ â◊s~åÅ#∞ q_çz H˘`«Î "å\˜x ^èiŒ ™êÎ_∞» . Jx
(3) 'â◊√p<åO N=∞`åOˆQÃÇ Ü≥∂QÆ„ÉèíëÈìaè *ÏÜ«∞`Õ— - (6-41) Ü≥∂QÆ
„Éèí+¨μìÅ∞ â◊√z =O`«∞Å∞, N=∞O`«∞Å WO@ Ñ¨Ù_»`å~°∞.
(4) 'J<ÕHõ [#‡ ãÖã≤^Œúó `«`ÀÜ«∂u Ñ¨~åOQÆuO— (6-45)
J<ÕHõ [#‡Å ã≤kúx á⁄Ok Ñ¨~°=∞QÆux KÕ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. - Jx.
(5) |Ç¨˙<åO [#‡<åO JO`Õ - J<ÕHõ[#‡Å z=~° .... (7-19) Jx
(6) J„áêÑ¨º=∂O x=~°ÎO`Õ =∞$`«∞º ãÖ™ê~° =~°Î‡x - (9-3)
##∞fl á⁄O^ŒÖËHõ [x‡ã¨∂Î - =∞~°}˜ã¨∂Î ãÖ™ê~° K«„HõOÖ’
u~°∞QÍ_»∞`«∞O\Ï~°∞. Jx -
WÖÏ r=Ù_»∞ J<ÕHõ ^ÕÇ¨Å#∞ ^èŒiã¨∂Î - =^Œ∞Å∞`«∂
u~°∞QÍ_»∞`«∞O\Ï_»x, =∞~°}O˜ z# `«~åfi`« r=Ù_»∞O\Ï_»x† J`«_∞» =∞m§
Ñ¨ Ó ~° fi "åã¨ # Å`À [x‡™êÎ _ » x ÃÇ· Ï O^Œ = ^è Œ ~ ° ‡ OÖ’ Z<Àfl âß¢ã¨ Î
„Ñ¨=∂}ÏÅ∞<åfl~Ú. WHõ Ü«ÚH˜Î Ñ¨~°OQÍ qKå~°} KÕ^•ÌO.
XHõ =∞x+≤x =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO JO>Ë J`«_ç ã¨∂÷Å ~°∂áêxfl
K«∂ã¨∞Î<åflO. JO>Ë J`«_ç X_»∂¤ á⁄_»∞QÆ∂ - ÖÏ=Ó ã¨#flO,
Hõ#∞=Ú‰õΩ¯f~°∞, â◊s~°O ~°OQÆ∂ - ‰õΩO\˜, „QÆ∞_ç¤ "≥ÚII# J=Ü«∞=Ö’áêÅ∞
- W=hfl K«∂ã¨∞ÎO\ÏO. WÖÏ =∞# HõO\˜H˜ HõxÑ≤OKÕ D "≥Ú`«ÎO ã¨∂÷Å
â◊s~°O JO\ÏO. nxˆH XHõ ¿Ñ~°∞O@∞Ok. P ¿Ñ~°∞`À Ñ≤ez#Ñ¨C_»∞ P
âßbÎ „Ñüã¨ÊOkã¨∞ÎOk.
D ã¨∂Å÷ â◊s~°O "≥#∞Hõ, nxx #_çÑO≤ KÕ ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O LO@∞Ok.
=∞OzQÍ PÖ’zOKÕk† K≥_Q¤» Í PÖ’zOKÕk, „Ñ¨âßO`«OQÍ LO_Õk, TiˆH
HÀÑÖ =KÕÛk, JÑ¨HÍ~°O KÕ¿ãk, LÑ¨HÍ~°O KÕ¿ãk, ... WÖÏ D ã¨∂÷Å
^ÕÇ¨xfl Ñ¨xKÕ~ÚOKÕ =∞<À|∞^Œ∞úÅ`À ‰õÄ_ç#^Õ ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O.
71
WHõ XˆH q+¨Ü∂« xH˜ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ „Ñüã¨ÊOk™êÎ~∞° =∞#∞+¨μÅ∞. XHõ_∞»
^•i# "≥à◊√ÎO>Ë HÍÅ∞ „`˘HÍ¯_»∞. JÑ¨C_»∞ XHõ_»∞ áÈhÖË á⁄~°áê@∞#
„`˘H˜¯LO\Ï_»x Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ_»∞. =∞~˘Hõ_»∞ 'HÍã¨Î K«∂z #_»"˘K«∞ÛQÆ^•!—
JO\Ï_»∞. =∞~˘Hõ_»∞ 'Hõà◊√§ HõxÑ≤OK«@O ÖË^•— JO\Ï_»∞. =∞~˘Hõ_»∞
K≥OÑ¨Kè≥à◊√§=∞xÑ≤™êÎ_»∞. ZO^Œ∞H© `Õ_®? XH˘¯Hõ¯~°∞ XH˘¯Hõ¯ q^èŒOQÍ
ZO^Œ∞‰õΩ ã¨ÊOk™êÎ~∞° ? nxH˜ HÍ~°}O "åiÖ’ #∞#fl ã¨fiÉèÏ="Õ∞ - "åã¨#ÖË.
^•x<Õ HÍ~°} â◊s~°O JO\Ï~°∞. WÖÏ „Ñü "åiÖ’ 3 ^ÕÇ¨Å∞O\Ï~Ú.
Hõ#∞Hõ =∞x+≤ JO>Ë 3 â◊s~åÅ =¸@ Jx J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. WO^Œ∞Ö’
ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} â◊s~åÅ<Õ r=Ù_»∞ JO@∞<åfl~°∞. D r=Ù_Õ `«O„_ç g~°ºO
#∞O_ç `«e¡ QÆ~°ƒùOÖ’ „Ñ¨"ÕtOz JHõ¯_» `«y# ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨xfl `«Ü«∂~°∞
KÕã¨∞H˘x, ã¨∂HõΔ ‡, HÍ~°} ^ÕÇ¨Å#∞ P ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏOÖ’ áêHõOÖÏQÍ
HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x, =¸_»∞ â◊s~åÅ =¸@QÍ `«e¡ QÆ~°ƒùO#∞O_ç Éˇ·@‰õΩ
=ã¨∞Î<åfl_»∞. J`«_çÖ’x "åã¨#Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ PÖ’K«#Å∞ KÕã¨∂Î ^ÕÇ¨ÏO
^•fi~å Hõ~°‡Å∞ KÕã¨∂Î LO\Ï_»∞. JO^Œ~°∂ =∞#∞+¨μÖË J~Ú<å XHõ_çH© -
XHõ_çH© ãÖ|O^èŒO ÖË^Œ∞. Z=i ^•i "åi^Õ. JO>Ë r=Ù_ç =∞#∞QÆ_»
D<å\˜k HÍ^Œh, J<ÕHõ [#‡Ñ¨~°OÑ¨~°ÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∂ J<åk
#∞O_ç =ã¨∞Î#fl^Œx† D <å\˜H˜ D ^ÕÇ¨ÏO^èŒiOKå_»∞† =∞~˘Hõ <å_»∞
=∞~˘Hõ ^ÕÇ¨ÏO`À LO\Ï_»∞ Jx J~°÷=∞=Ù`«∞#flk. =ÚH˜Îx á⁄O^ÕO`«
=~°‰Ωõ WÖÏ [#‡ Ñ¨~O° Ñ¨~Ö° ’ - „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖ’ „Ñ¨Ü∂« }ÕKåeûO^Õ. nxx
|\˜ì r=Ù_»∞ =∞~°}O˜ K«@O JO>Ë D ^ÕÇÏ¨ O WHõ Ñ¨xH˜ ~å^Œ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞
=keáÈ=@"Õ∞ `«ÑÊ¨ "Õ~ˆ g∞ÖË^∞Œ . =∞~°}O˜ z# `«~åfi`« r=Ù_»∞ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_®
LO\Ï_»∞. =ã¨∂Î =ã¨∂Î `«#‰õΩ Ñ¨xH˜ =ã¨∞OÎ ^Œx `≥K∞« ÛH˘#fl ^ÕÇ¨ xfl áÈ`«∂
áÈ`«∂ q_çzÃÑ\˜ì "≥à◊√`«∞<åfl_»∞ `«Ñ¨Ê `å<≥Ñ¨C_»∂ L#fl"å_Õ. JO>Ë
^Õ Ç ¨ Ï O L#flÑ¨ C _» ∂ r=Ù_» ∞ <åfl_» ∞ . ^Õ Ç ¨ Ï OÖË # Ñ¨ C _» ∂ - JO>Ë
q_çzÃÑ\˜ì#Ñ¨C_»∂ ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°} â◊s~åÅ ~°∂ÑÖÖ’ - J=ºHõÎOÖ’
r=Ù_»∞<åfl_»∞ - Jx =∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìO J=Ù`«∞#flk.
72
=∞x+≤ Ñ¨Ù\˜#ì Ñ¨C_»∞ Ñ¨ã"≤ å_»∞QÍ LO\Ï_»∞. H˘OK≥O â◊s~°O ÃÑiy#
`«~åfi`« P@ÖÏ_»∞H˘<Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ ÉÏÅ∞}˜‚ JO\Ï_»∞. =∞i H˘OK≥O
ÃÑ^ŒÌ~Ú# `«~åfi`« H“=∂~å=ã¨÷ - P `«~åfi`« Ü«∞=fi#O - =∞iH˘O`«
HÍÅO `«~åfi`« =$^•úÑ¨ºO. <Õ#∞ ÉÏÅ∞}˜‚ - Ü«Ú=‰õΩ}˜‚ - =$^Œ∞ú}˜‚ - J<Õ
D =∂~°∞ÊÅhfl ^ÕÇ¨x"Õ. ^ÕÇ¨ÏOÖ’ L#fl <Õ<≥Ñ¨C_»∂ =∂~°@OÖË^Œ∞.
JÖÏˆQ ^ÕÇ¨ÏO =ke# `«~åfi`« =∞~˘Hõ ^ÕÇ¨xfl `«yeOK«∞H˘<Õn `å<Õ.
ÉÏÖÏº=ã¨#÷ ∞ =^Œe Ü«∞=fi#OÖ’xH˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ ÉÏÅºOÖ’x QÆ∞}ÏÅ#∞
JÅ"å@¡#∞ =ke Ü«∞=fi#OÖ’x QÆ∞}ÏÅ∞ JÅ=~°K«∞‰õΩ<åfl_»∞.
Ü«∞=fi<åxfl =ke "å~°÷HÍºxH˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ü«∞=fi#OÖ’x QÆ∞}ÏÅ#∞,
P ^ÕÇ¨aè=∂<åxfl =^Œe =$^•ú=ºÑ¨Ù ÅHõΔ}ÏÅ#∞ - =$^Œú ^ÕÇ¨aè=∂<åxfl
Hõey L<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ D =$^Œú^ÕÇ¨xfl =^Œe "≥o§ =∞~˘Hõ ^ÕÇ¨xÔH·
„Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ_»∞. WÑ¨C_»∞ WO`«=~°‰õΩ L#fl ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏOÖË^Œ∞, P
^ÕÇ¨ÏQÆ∞}ÏÅ∞ ÖË=Ù, P ^ÕÇ¨ÏOÃÑ· Jaè=∂#=¸ ÖË^Œ∞. HÍx P ^ÕÇ¨xfl
Jaè=∂xOK«∞‰õΩ#fl '<Õ#∞— =∂„`«O L<åfl#∞. JO>Ë '<Õ#∞— JÑ¨C_»∂
WÑ¨C_»∂ L<åfl#∞. HÍHõáÈ`Õ JÑ¨Ê\˜ ã¨∂÷Å^ÕÇ¨xfl, P ^ÕÇ¨Ï=Ú #O^Œe
Jaè=∂<åxfl q_çKå#∞. JO`Õ.
WÖÏ XHõ ^ÕÇ¨xfl H˘O`«HÍÅO "å_»∞‰õΩx, `«# Pâ◊Ü«∂Å‰õΩ,
PÖ’K«#Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ Ñ¨xKÕ~ÚOz† WHõ Jk Ñ¨xH˜ ~å^Œ∞ Jx
ÉèÏqOz#Ñ¨C_»∞ ^•xx =^Œe"≥o§# `«~åfi`« UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} â◊s~åÅ =¸@ J~Ú# r=Ù_»∞ P ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏOÖ’
L#flÑ¨C_»∞ KÕã≤# Ñ¨Ù}ÏºÅ‰õΩ, ã¨`å¯~åºÅ‰õΩ Ñ¶ë`«OQÍ ^Õ=Ö’HõOÖ’
Éè’QÍÅ∞ J#∞Éèíq™êÎ_»∞. - [## =∞~°} ÉèíÜ«∂Å∞ ÖË‰õΩO_® LO\Ï_»∞ -
JÖÏˆQ áêáêÅ‰õΩ, `«Ñ¨CÅ‰õΩ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA HÀ~°∞ìÖ’ qKå~°}
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. WHõ¯_»ÖÏQÍ JHõ¯_ç HÀ~°∞ìÖ’ =∞# `«~°Ñ¶¨Ù# "åkOKÕO^Œ∞‰õΩ
_çÃÑ¶<£ûÖÏÜ«∞~°∞¡O_»~°∞. uq∞‡x |q∞‡KÕÜ«∞\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. Ñä¡H±
73
„áêã≤‰Äõ º@~ü z„`« QÆ∞Ñ¨Ù_Î ∞» =∂„`«"∞Õ LO\Ï_»∞. J`«_Õ <Õ~å~ÀÑ¨} KÕ™êÎ_∞» .
h=Ù ZÑ¨C_≥Ñ¨C_»∞ UU`«Ñ¨CÅ∞ - áêáêÅ∞ KÕã≤On K«kq qxÑ≤™êÎ_»∞.
J|^Œú =∞#\ÏxH˜ h‰õΩ <À~°∞ ÃÑQÆÅ^Œ∞. `«Å =OK«∞‰õΩx, <À~°∞ =¸ã¨∞H˘x
[iˆQ^•xx K«∂ã¨∞ÎO_»@"Õ∞. HõhãÖ h‰õΩ ã¨áÈ~°∞ìQÍ `«e¡, `«O„_ç, ÉèÏ~°º,
Éè~í ,Î° a_»Å¤ ∞, q∞„`«∞Å∞ - Z=fi~°∂ LO_»~∞° . Hõ=Δ ∂Ñ¨} HÀ~°\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ .
Ü«∞=∞Ö’Hõ K«@Oì „Ñ¨HÍ~°O h‰õΩ tHõΔ "Õ™êÎ~∞° . JÑ‘ÊÖò KÕã∞¨ HÀ=\ÏxH˜ ÃÑ#·
WOH˘Hõ HÀ~°∞ì LO_»^Œ∞. W^Õ ÃÑ¶·#Öò f~°∞Ê. Éèí@∞Å∞ P tHõΔ#∞ J=∞Å∞
KÕ™êÎ~°∞. P ÉÏ^èŒÅ∞ Ñ¨_»∞`«∂ PÜ≥∂º JÑ¨C_»∞ JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ KÕâß#∞?
WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨=iÎOKå#∞? Jx U_»=@O `«Ñ¨Ê KÕÜ«∞QÆeyOk ÖË^Œ∞.
P Hõi#î "≥∞#ÿ tHõÅΔ #∞ - JO>Ë éOáêÅ`À â◊s~åxfl HÀÜ«∞@O, ã¨Åã¨ÖHÍˆQ
#∂<≥Ö’ |r˚Å∞ "Õ~ÚOz#@∞¡ "Õ~ÚOK«@O, ÉèQí ∞Æ #æ =∞O_»∞`«∞#fl Wã¨∞HõÃÑ·
D_»∞ÛHõáÈ=@O, L‰õΩ¯ =Ú‰õΩ¯Å∞ QÆÅ „QÆ^ŒÌÅ∞ Hõà◊§#∞ á⁄_»=@O ÖÏO\˜
tHõΔÅ#∞ ÉèíiOK«ÖËx ÉÏ^èŒÅ`À J#∞ÉèíqOKåe. P `«~åfi`« JHõ¯_ç #∞O_ç
<≥\ ˜ì "Õ™êÎ~°∞. WÑ¨C_»∞ P r=Ùà◊√§ UOK≥Ü«∂ºÖ’ `ÀK«Hõ† U^≥·<å
K≥Ü«∂ºÅx `«=∞Ö’x ~°*’QÆ∞} ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# "åã¨#Å∞ =∞O@
ÃÑ_»∞`«∞O>Ë† Uk K≥Ü«∞º\ÏxÔH·<å ã¨∂÷Å â◊s~°O HÍ"åe QÆ#∞Hõ† ^•xx
ãÖáêkOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ PHÍâ◊OÖ’x "Õ∞Ñ¶¨∞OÖ’ XHõ h\˜ aO^Œ∞=Ù#∞
P„â◊~ÚOK«∞H˘x LO\Ï_»∞. P "Õ∞Ñ¶¨∞O ZÑ¨C_À =i¬Oz, P r=Ù_»∞
P„â◊~ÚOz# h\˜ aO^Œ∞=Ù K«^Œ∞#∞ KÕã≤# Éèí∂q∞Ö’ Ñ¨_®e. U ~À_»∞¤
g∞^Œ<À, ã¨=Ú„^ŒOÖ’<À, Wà◊§g∞^Œ<À, =ÚiH˜ HÍÅ∞=Ö’¡<À Ñ¨_`ç Õ =$^è•.
JÖÏQÍHõ #^Œ∞ÅÖ’<À, ÑÖ@ á⁄ÅOÖ’<À Ñ¨_ç`Õ P aO^Œ∞=Ù ^•fi~å
r=Ù_»∞ P ÑÖ@ Ü≥ÚHõ¯ ^è•#ºÑ¨Ù yO[#∞ P„â◊~Ú™êÎ_∞» . P yO[ Ñ¨ÙK«∞Û^À
K«K∞« Û^À HÍ‰õΩO_® LO>Ë† ÑÖ@HÀã≤ #∂iÛ - `«∂~åÊ~° |\˜ì - |™êÎÅHÔ uÎ
- WO\˜H˜ =zÛ, =O@‰õΩ ã≤^Œú=∞ÜÕ∞ºÖ’Ñ¨Å ZHõ¯_À XHõ KÀ@ *Ïi
áÈ‰õΩO_® LO>Ë† P yO[ =O_ç# PÇ¨~°OÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ`Õ - P PÇ¨~°O
Ñ≤Å¡Å∞, „|Ç¨Ï‡Kå~°∞Å∞, ã¨<åºã¨∞Å∞, =Úãë"å~°∞, ÉèÏ~åºÇ‘Ï#∞Å∞,
74
PÑ¨ˆ~+¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl "å~°∞, #Ñ¨ÙOã¨‰õΩÅ∞ "≥ÚII# "åi <À@ Ñ¨_»Hõ
- `«#‰õΩ ^ÕÇ¨xfl=fiQÆÅ J~°›`«QÆÅ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ uO>Ë, JÑ¨C_»∞ P r=Ù_»∞
"åiH˜ a_»Q¤ Í [x‡OK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÑ¨Ê\˜^•HÍ r=Ù_çH˜ D Ü«∂`«#
`«Ñ¨Ê^Œ∞. „Ñü™ês - J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å Z<Àfl ™ê~°∞¡ qÑ¶¨Å=∞=Ù`«∂ - =∞m§
=∞m§ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂Î LO_®eûO^Õ. JÖÏQÍHõ J~°›`« QÆÅ"å~°∞ `«ÑÊ¨ q∞ye#
"å~°∞ P PÇ¨~åxfl u#flÑ¨C_»∞ JO^Œ∞Ö’x r=Ù_»∞ K≥=∞@, Lq∞‡, Hõà‹§,
=∞Å, =¸„`«=ÚÅ ^•fi~å |Ü«∞@Ñ¨_ç =∞m§ "Õ∞Ñ¶¨∞OÖ’ KÕi h\˜
aO^Œ∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOKåeûO^Õ.
U"≥∂! ÉÏ|∂! D Ü«∞=∞Ö’HõO - tHõΔÅ∞ W=hfl x["Õ∞<å? JO>Ë
=∞# J#∞Éèí=O Uq∞\’ K«∂_»O_ç. „Ñü "åiH© =∞~°}O JO>Ë ÉèíÜ«∞O.
=∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ r=Ù_ç Ü«∂`«# =~°‚<åf`«O. ZO^Œ∞Hõx? WÑ¨Ê\˜H˜
84 ÅHõΔÅ r=~åã¨∞Å QÆ~åƒùÅÖ’ Ñ¨Ù\˜ì - y\˜ì - Ü«∞=∞ã¨^Œ<åxfl KÕi#
„Ñü™êi tHõΔÅ#∞ J#∞ÉèíqOKå=Ù QÆ#∞Hõ<Õ =∞~°}O JO>Ë JO`«ÉèíÜ«∞O.
=Úãë `«<åxH˜, ~ÀQÍxH˜ JO`« ÉèÜ í ∞« Ñ¨_O» HÍx =∞$`«∞º=O>Ë K≥ÑÊ¨ ÖËx
ÉèíÜ«∞O. =∞~°}ÕK«É’`«∞#fl "åiH˜ Wk „Ñ¨`«ºHõΔ J#∞Éèí=O. JO^Œ∞ˆH
^ÕÇÏ¨ O q_çz# `«~åfi`«, r=Ùx â◊s~åxfl (ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°}) Ü«∂`«<å â◊s~°O
J<åfl~°∞. ''Ü«∞=∞ Ü«∂`«#ÜÕ∞ JÑ¨Ê\˜ r=Ùx ~°∂ÑÖ—— J#fl=∂@
Ü«∞^•~°÷O, Hõ#∞Hõ =∞~°}Õz# `«~åfi`« r=Ù_»∞<åfl_»<Õk ã¨`«ºO. D
q+¨Ü«∂<Õfl x~å÷iOK«=∞x #zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl_»∞.
- #zˆH`«∞x HÀiHõ#∞ "≥O@<Õ Ü«∞=Ú_»∞ JOwHõiã¨∞Î<åfl_®? -
=∞OII ^Õ"≥·~°„`åÑ≤ qzH˜uû`«O Ñ¨Ù~å,
#Ç≤Ï ã¨∞*Ë˝Ü«∞O J}∞ˆ~+¨ ^èŒ~°‡ó I
J#ºO =~°O #zˆH`À! =$}©+¨fi,
=∂ "≥∂Ñ¨~Àfû~ü Ju=∂ ã¨$*ˇ·#O II (21)
75
„ÑüII J„`« ´ D q+¨Ü«∞OÖ’† ^Õ"≥·ó JÑ≤ ´ ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_®† Ñ¨Ù~å ´
Ñ¨Ó~°fiO#∞O_ç† qzH˜uû`«O ´ ãÖ^ÕÇ¨ÏO L#flk† # ã¨∞*Ë˝Ü«∞O ´
ÉÏQÍ`≥e¿ã q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞. Ç≤Ï ´ ZO^Œ∞HõO>Ë† U+¨ó^èŒ~°‡ó ´ D
q+¨Ü«∞O† J}∞ó ´ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k† #zˆH`«ó ´ F#zˆH`å!† J#ºO=~°O
´ =∞~˘Hõ=~åxfl† =$}©+¨fi ´ HÀ~°∞HÀ† =∂´ ##∞fl† =∂ LÑ¨~À`«ûó ´
ÉÏ^èŒÃÑ@ì=^Œ∞Ì† U#O ´ D q+¨Ü«∞OÖ’† =∂ ´ ##∞fl† Juã¨$[ ´
q_çzÃÑ@∞ì.
ÉèÏ=O : =∞~°}Ï#O`«~°O r=Ù_ç QÆu q+¨Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ó~°fiHÍÅO #∞O_ç
^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® ãÖ^ÕÇ¨ÏO LOk† D q+¨Ü«∞O KåÖÏ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k
QÆ#∞Hõ JO`« `ÕeHõQÍ É’^èŒÑ¨_Õk HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ F #zˆH`å! h=Ù =∞~˘Hõ
=~åxfl HÀ~°∞HÀ. ##∞fl ÉÏ^èŒÃÑ@ì=^Œ∞Ì. D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ##∞fl q_çzÃÑ@∞ì.
"åºYº : "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞ =~åÅ#∞ J_çw J_»Q@Æ O`À<Õ XHõ¯Hõ}Δ O PÅã¨ºO
K≥Ü«∞º‰õΩO_®<Õ JOwHõiOKå_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. ÃÑ·QÍ Ô~O_»= =~åxfl
"≥O@<Õ „Ñ¨™êkOK«>"Õ∞QÍHõ #zˆH`«∞x ^è•~°}Ï â◊HHÎ˜ ˜ "≥∞K«∞ÛH˘x J^Œ#OQÍ
=~åxfl „Ñ¨™êkOz, XHõ =∂Å#∞ |Ç¨˙HõiOKå_»∞. D =¸_»==~åxfl
HÀ~°∞HÀ=@O`À Ü«∞=∞ ^è~Œ ‡° ~åA "≥O@<Õ JOwHõiOK«@O ÖË^∞Œ . JkKåÖÏ
ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#^Œx, É’^èŒÑ¨_»^Œx, ##∞fl ÉÏkèOK«=^ŒÌx, =∞~˘Hõ =~åxfl
HÀ~° ∞ HÀ=∞x JO@∞<åfl_» ∞ . JO>Ë J_» Q Æ @ O`À<Õ P`« ‡ q^Œ º #∞
É’kèOK«^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ#fl =∂@. ZO^Œ∞Hõx?
P`«‡ q^Œº#∞ „QÆÇ≤ÏOKåÅO>Ë ÑïÑ¨Hõfi Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O LO_®e.
=∞#ã¨∞û‰õΩ H˘O`« tHõ}Δ xzÛ LO_®e. |∞kú Ju ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ q+¨Ü∂« Å#∞
‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOK«QÆeˆQ Ñ¨^Œ∞#∞QÆey LO_®e. JÖÏ QÆ#∞Hõ ÖËHõáÈ`Õ P`«‡
*Ï˝<åxfl É’kèOK«@O KåÖÏ KåÖÏ Hõ+Oì¨ . QÆ∞~°∞=Ù ZO`À `«O\ÏÅ∞ Ñ¨_®e.
„Ñü q+¨Ü«∂xfl KåÖÏ Hõ+¨ìÑ¨_ç J~°÷=∞ÜÕ∞º suÖ’ É’kèOK«QÆÅQÍe.
WO`«QÍ É’kèOz<å JO`å q#fl `«~åfi`« <åˆHO J~°÷O HÍÖË^Œx XHõ¯
76
=∂@Ö’ K≥Ñ≤Ê#^ŒO`å =º~°÷O KÕÜ«∞=K«∞Û† ÖË^• QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ U^Õ^À
K≥áêÊ~°∞QÍx P! Jk JO`å x["Õ∞#x ZÖÏ #=Ú‡`åO? J#=K«∞Û.
JO^Œ∞ˆH t+¨μºxH˜ J~°›`« LO_®Å<åfl~°∞. J^Õ ™ê^èŒ# K«`«∞+¨ìÜ«∞ ãÖÑ¨^Œ.
(1) "≥∂HΔÍ¿ÑHõΔ LO_®e. (2) „Ñ¨ÑO¨ K«O Jx`«º=∞<Õ ÉèÏ=# Hõey "≥~· åQÆºO
HõÅQÍe. (3) =∞#ã¨∞û „Ñ¨âßO`«OQÍ LO_®e. (4) JxflO\˜H© q∞Oz
QÆ∞~°∞=ÙÑ¨@¡, âß¢ã¨ÎOÑ¨@¡ qâßfiãÖ LO_®e. D J~°›`«Å∞ ÖËx "åiH˜
P`« ‡ q^Œ º #∞ É’kè O K« @ O =º~° ÷ „Ñ¨ Ü « ∞ `« fl "Õ ∞ . JO^Œ ∞ ˆ H Ñ¨ ~ ° = ∞
QÆ∞~°∞=ÙÖˇ·#"å~°∞ =ÚO^Œ∞QÍ t+¨μºÅ#∞ J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ Ñ¨sH˜ΔOz, P
Ñ¨sHõΔ‰õΩ xez `«y# J~°›`«Å∞ HõÅ"åˆ~#x x~åú~°} KÕã¨∞‰õΩ#fl `«~åfi`«<Õ
D P`«‡q^Œº#∞ "åiH˜ "≥Å¡_ç KÕ¿ã"å~°∞. J~Ú`Õ `«##∞ #q∞‡ `«#=^ŒÌ‰õΩ
=zÛ, `«# <å„â◊~ÚOz# "åix QÆ∞~°∞=ÙÖˇ#· "å~°∞ Z#fl\˜H© x~åHõiOK«~∞° ,
x~åHõiOK«‰Äõ _»^∞Œ . J~°›`« HõeyOK«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂<Î Õ - J~°›`« HõeQˆ O`«
=~°‰õΩ "åiH˜ J~°÷=∞ÜÕ∞º suÖ’ U^À q^èŒOQÍ É’^èŒ#∞™êyã¨∂Î<Õ
LO\Ï~°∞. =∞# x`«º rq`«OÖ’ ‰õÄ_® nxx K«∂ã¨∂Î<Õ LO\ÏO. XHõ
z#flÑ≤Å¡"å_»∞ `«O„_çx ''<å<åfl! "å# Z\Ï¡ ‰õΩ~°∞ã¨∞ÎOk?—— Jx
J_»∞QÆ∞`å_»∞. JÑ¨C_®`«O„_ç `≥e"≥·# "å_≥·`Õ, ''<åÜ«∞<å! JkQÀ P
"Õ∞Ñ¶¨∂Å"≥#∞Hõ `≥Å¡ U#∞Q˘Hõ\ ˜ L#flk. Jk `«# ÃÑ^ŒÌ `˘O_»O`À
ã¨=Ú„^ŒOÖ’x h\˜x Ñ‘eÛ =∞#O^Œi g∞^Œ K«Å∞¡`∞« #flk—— Jx K≥|∞`å_»∞.
J^Õ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ÃÑ^ŒÌ"å_≥·# `«~åfi`« J^Õ „Ñ¨â◊fl J_çy`Õ - `≥e"≥·# `«O„_ç
JÑ¨Ê\˜ ã¨=∂^è•<å<Õfl K≥Ñ¨Ê_»∞. K≥Ñ¨Ê‰õÄ_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë WÑ¨C_»∞ `å#∞
K≥¿ÑÊ q+¨Ü∂« xfl J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ â◊HÎ˜ ‰õΩ=∂~°∞_çH˜ L#flk. Hõ#∞Hõ WÑ¨C_»∞
`«O„_ç ''<åÜ«∞<å! ã¨=Ú„^Œ [ÖÏÅ∞ ã¨∂~°∞ºx "Õ_çH˜ PqiÜ≥ÿ∞ "Õ∞Ñ¶¨∂Å
~°∂ÑÖÖ’ xÅ∞™êÎ~Ú. "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞ K«Å¡|_ç =~°¬O ‰õΩ~°∞ã¨∞ÎOk—— JO\Ï_»∞.
|∞kú qHÍãÖQÆÅ "åxH˜ K≥¿ÑÊ ã¨=∂^è•#O Wk. "≥Ú^Œ@ Ñ¨ã≤"å_»∞QÍ
L#flÑ¨C_»∞ W^Õ ã¨=∂^è•#O K≥a`Õ "å_çH˜ |∞„~° ÔHHõ¯^Œ∞. Hõ#∞Hõ "å_çH˜
|∞kú qHÍãÖ Hõey#^Œx x~åúiOK«∞H˘#fl `«~åfi`«<Õ Jã¨Öˇ·# q=~°}
W"åfie.
77
JO^Œ∞Hˆ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ t+¨μºÅ#∞ Ñ¨sHÕΔ K«∞@. WÑ¨C_»∞ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA
#zˆH`«∞x Ñ¨sH˜ΔOK«^ŒÅK«∞H˘<Õ H˘OK≥O PQÍ_»∞. "≥O@<Õ É’^èŒ#∞
„áê~°OaèOK«ÖË^Œ∞. #zˆH`«∞x Ñ¨sH˜Δã¨∞Î<åfl_»∞. ZÖÏ?
''F! #zˆH`å! =∞~°}Õz# `«~åfi`« P`«‡ LO@∞O^•? LO_»^•?
J<Õ h ãÖ^ÕÇÏ¨ O ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® L#flk. ^Õ=`«Ö`·ˇ Õ Uq∞\˜ Q˘Ñ¨Ê
JO\Ï"Õ"∂≥ ! ^Õ=`«Å∞ Q˘Ñ¨Ê |∞kú QÆÅ"å~°∞. â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û
QÆÅ"å~°∞. ZÑ¨C_»∂ Éè’QÍÅ#∞Éèíqã¨∂Î P#O^ŒOQÍ LO\Ïˆ~ `«Ñ¨Ê
^Œ∞óMÏÅ∞O_»=Ù "åiH˜. JO^Œ∞=Å¡ "åiH˜ U JÅ[_»∞Å∞, PO^Àà◊#Å∞
LO_»=Ù. Hõ#∞Hõ =∞#ã¨∞û „Ñ¨âßO`«OQÍ LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ `«i¯OKÕ
â◊H˜Î, ã¨∂HõΔ ‡|∞kú LO@∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞ "åik n~°…HÍÅ rq`«O.
Hõ#∞Hõ "åiH˜ g∞Hõ<åfl J=HÍâßÅ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=. J~Ú<åã¨~ˆ "åiˆH
D q+¨Ü«∞OÖ’ J<ÕHõ ãÖ^ÕÇ¨Å∞. ZO^Œ∞HõO\Ï"Õ"≥∂! D P`«‡
q^Õº JÖÏO\˜k. KåÖÏ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k. JO^Œ∞ˆH K«Hõ¯QÍ - `ÕeHõQÍ
É’^èŒÑ¨_»^Œ∞. nxfl Pëê=∂+‘QÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Ug∞ „Ñ¨Ü≥∂[#O
ÖË^Œ∞. ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe - JO>Ë
(1) |_çÖ’ áê~îåÅ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl@∞¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O HÍ^Œ∞.
(2) =Ú‰õΩ¯#Ñ¨\ ˜ì Ñ¨sHõΔÖ’¡ p^Õã≤ _ç„wÅ∞ ãÖáêkOz#@∞¡ HÍ^Œ∞,
(3) K«k"ÕK^« ∞Œ =Ù‰õÄ - KÕ¿ã L^ÀºQÍxH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖËx K«^∞Œ =ÙÖÏO\ñ
HÍ^Œ∞,
(4) Zxfl K«kq`Õ U=ÚOk? K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "å_çHõO>Ë KåHõe "å_»∞"Õ∞Å∞
Jx JxÑ≤OK«∞HÀ<Õn HÍ^Œ∞. =∞i D P`«‡ q^Œº#∞ ZÖÏ
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe? - JO>Ë -
(1) âß¢ã¨ÎO K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· qâßfiãÖ („â◊^Œú)
(2) K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂Åhfl K«Hõ¯QÍ J=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞HÀ=@O.
78
(3) "≥Ú`«ÎO É’^èŒ Ü≥ÚHõ¯ ™ê~åxfl „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅQÆ@O -
Wn `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O JO>Ë - Wk Ñ¨~ÀHõΔ *Ï˝#O =∂„`«"Õ∞. WOHÍ
LOk `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeûOk. Jk JÑ¨~ÀHõΔ*Ï˝#O. W^Õq∞\˜? -
(4) `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂Å#∞ PK«~°}Ö’ ÃÑ\ÏìÅ#∞HÀ=@O.
(5) PK«~°}Ö’ `«$Ñ≤Î - P#O^ŒO HõÅQÆ@O.
(6) PK«~°} J#∞Éèí"åxH˜ ~å=@O.
(7) J#∞Éèí=OÖ’ xez áÈ=@O.
Wn `≥Å∞ã¨∞HÀ<Õ „Hõ=∞O. W^Õ ã¨∞*Ë˝Ü«∞ã≤÷u -
S`Õ Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤ì Z‰õΩ¯=QÍ L#fl =∂#=ÙÅ‰õΩ, - D |O^è•Å∞,
ÉÏO^èŒ"åºÅ∞ ã¨`«º=∞x ÉèÏqã¨∂Î `«e¡, `«O„_ç, ÉèÏ~°º, Éèí~°Î, a_»¤Å∞,
|O^èŒ∞=ÙÅ∞, q∞„`«∞Å∞ JO@∂ |O^è•ÅÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞ =∂#=ÙÅ‰õΩ†
„áêÑÖzHõ "åº"≥∂Ç¨ÅÖ’ zH˜¯ `Õ<≥Ö’ zH˜¯# DQÆÖÏQÍ WO^Œ∞Ö’<Õ
„áê}ÏÅ∞ áÈQ˘@∞ì H˘<Õ =∂#=ÙÅ‰õΩ, ãÖÑ¨^ŒÅ#∞ Éè’QÍÅ#∞ K«∂K«∞H˘x
=Úiã≤áÈÜÕ∞ =∂#=ÙÅ‰õΩ "Õ^•O`«O - P`«‡*Ï˝#O J~°÷OHÍ^Œ∞, Jk
`« = ∞`« = ∞ rq`åÅ#∞ Ñ¨ Ù h`« O KÕ ã ¨ ∞ Î O ^Œ x , `« i OÑ¨ * Ë ã ¨ ∞ Î O ^Œ x
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞. `«=∞ QÆ=∞ºO Uq∞\’ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ „Ñ¨Ü«∞`«flO
KÕÜ«∞x giH˜ Wk ZÖÏ J~°÷ =∞ø`«∞Ok? Hõ#∞Hõ =º~°÷O. JO^Œ∞=Å¡ h=Ù
nxx =^Œe =∞~˘Hõ=~°O HÀ~°∞HÀ. h‰õΩ =∂@ WzÛ# „Ñ¨HÍ~°O 3 =~åÅ∞
W™êÎ#∞. J~Ú`Õ ãïQÍæ É’^èŒÑ¨_»x D P`«‡ q^Œº HÀãÖQÍHõ, "Õˆ~ U^≥·<å
h‰õΩ ÉÏQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ =~°O HÀ~°∞HÀ. W™êÎ#∞.
„Ñ¶‘QÍ "≥·^ŒºO KÕ¿ã _®Hõì~°∞ ^˘iH˜`Õ ~ÀQÍÅ∞ QÆ∞~°∞Î =zÛ#@∞¡,
=∞OQÆe "å}˜‚ K«∂_»QÍ<Õ Z^Œ∞Ì HÍÅ∞ ‰õΩO\˜#@∞¡, - U^À
=∞$`«∞º^Õ=`«#∞ <Õ#∞ ^˘iHÍ#∞QÆ^• Jx =∞~°}Õz# `«~åfi`« P`«‡
U=∞=Ù`«∞Ok? #∞"Õfi"≥∞ÿ<å „q∞OQÆ∞`å"å? Jx J_»∞QÆ∞`«∞<åfl"Õ. WÖÏ
79
Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡Å ÖÏQÍ - U^À~îåÖÏ~îÀbQÍ J_çy`Õ ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞. TiˆH
J_»QÆ@O`À<Õ JO`å J~ÚáÈ~ÚO^Œx J#∞HÀ‰õΩ. nxx K≥Ñ¨Ê@O KåÖÏ
Hõ+¨ìO - q#@O - J~°÷O KÕã¨∞HÀ=@O KåÖÏ Hõ+¨ìO. PK«iOKåÅ<Õ
PÖ’K«#ÖËHõáÈ`Õ JO`å=º~°÷O. PK«iOKåÅ#∞‰õΩO>Ë ZO`À Hõ+¨ìO.
#<≥flO^Œ∞HõÜ∂« º U_çÑ™≤ êÎ=Ù? ##∞fl =kÖˇÜ∞ü - JO@∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA.
WHõ¯_» ZO`À <Õ~°∞ÊQÍ x~åHõiã¨∞Î<åfl_ÕQÍx, #zˆH`«∞x „Ñ¨â◊fl‰õΩ
|^Œ∞Å∞ K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ"åÅ<Õ PÖ’K«# Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA‰õΩ
ÖË<ÖÕ ^Ë ∞Œ . ÃÑQ· Í D *Ï˝<åxfl É’kèOKåÅx Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA‰õΩ ZO`À Pã¨HÎ˜
L#flk. J~Ú`Õ t+¨μºx Ñ¨sH˜ΔOK«‰õΩO_® ã¨~åãï P`«‡ q^Œº#∞
É’kèOK«~å^Œ∞ QÆ#∞Hõ<Õ WÖÏ JO@∞<åfl_»∞. t+¨μº_»∞ QÆ\ ˜ì"å_Õ#x
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. HÍx ZO`«Q\Æ "ì˜ å_À Ö’HÍxH˜ Z~°∞Hõ Ñ¨~K° åe.
P`«‡*Ï˝#O Ü≥ÚHõ¯ qÅ∞= Uq∞\’ - ^•xx „QÆÇ≤ÏOK«\ÏxH˜ ZO`«\ ˜
"≥·~åQÆºO - `åºQÆ|∞kú LO_®Ö’ Ö’HÍxH˜ `≥eÜ«∞*ËÜ«∂e. JO^Œ∞ˆH
WÖÏ =∂\Ï¡_»@O. "Õ^•O`åxfl ãïQÍæ J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl"å_»∞ ˆH=ÅO
Éè‰í Ωõ _Î Õ HÍ^Œ∞. J`«_∞» 'Éè∂í q∞ÃÑ· u~°∞QÍ_Õ ^Õ=Ù_Õ—. JO^Œ∞Hˆ Wxfl Ñ¨sHõÅΔ ∞-
- ZO`À Kå`«∞~°ºO`À =∂\Ï¡_ç# Ü«∞=∞~åA‰õΩ JO`«Hõ#fl
Kå`«∞~°ºOQÍ #zˆH`«∞_»∞ ã¨=∂^è•#q∞ã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞OII ^Õ"≥· ~°„`åÑ≤ qzH˜uû`«O H˜Å
`«fiO K« =∞$`Àº! Ü«∞#fl ã¨∞*Ë˝Ü«∞ =∂`«÷ I
=HÍÎ Kåã¨º `åfi ^Œ$QÆ<Àº# ÅÉèíºó
<å<Àº =~°ã¨∞ÎÅº U`«ã¨º HõtÛ`ü II (22)
„ÑüII =∞$`Àº! ´ F =∞$`«∞º^Õ=`å!† J„`« ´ D q+¨Ü«∞OÖ’† ^Õ"≥·óJÑ≤
´ ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_®† qzH˜uû`«O H˜Å ´ ãÖ^ÕÇ¨ÏO L#flk QÆ^•!† Ü«∞`ü
´ Uk† # ã¨∞*Ë̋Ü«∞O ´ ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°÷O HÍxk Jx† `«fiOK« P`«÷ ´ h=Ù
80
‰õÄ_® JO@∞<åfl"À† Jã¨º ´ (J\˜ì) D P`«‡`«`Î«fi q+¨Ü«∂xfl† =HÍÎK« ´
É’kèOKÕ"å_»∞† `åfi^Œ$H± ´ h`À ã¨=∂#∞_»∞† J#ºó#ÅÉèíºó ´ =∞~˘Hõ_»∞
^˘~°Hõ_»∞† U`«ã¨º ´ nx`À† `«∞Åºó ´ ã¨=∂#"≥∞ÿ#k† J#ºó=~°ó ´
"Õ~˘Hõ=~°O† #HõtÛ`ü ´ ÖË<ÕÖË^Œ∞.
ÉèÏ=O : F Ü«∞=∞~å*Ï! D q+¨Ü«∞OÖ’ ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® ãÖ^ÕÇ¨ÏO
L#fl^Œx h"Õ K≥áêÊ=Ù. ÃÑ·QÍ Wk ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°ú=∞ÜÕ∞ºk HÍ^Œx ‰õÄ_®
h=Ù K≥áêÊ=Ù. =∞i JÖÏO\˜ q+¨Ü∂« xfl É’kèOK«\ÏxH˜ h`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ
PKå~°∞º_»∞ ZHõ¯_»Åaè™êÎ_»∞? Hõ#∞Hõ nx`À ã¨=∂#"≥∞ÿ#=~°O Un ÖË^Œ∞
J<Õ <åÉèÏ=O.
"åºYº : =ÚO^Œ∞ â’¡HõOÖ’ #zˆH`«∞x „âı+¨ì`åfixfl - P`«‡ q^Œº Ñ¨@¡
J`«_ç Pã¨HxÎ˜ , P`«‡ q^Œº#∞ JO^Œ∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ QÆÅ J~°›`#« ∞ Ñ¨sHÕΔ K«∞@‰õΩ
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ZO`À Kå`«∞~°ºO`À Ñ¨^•Å#∞ =kÖÏ_»∞. ^•xH˜ n@∞QÍ
=∞iO`« Kå`«∞~°ºO`À, K«=∞`å¯~°OQÍ, ZO`À q"ÕHõO`À #zˆH`«∞_»∞ D
â’¡HõOÖ’ ã¨=∂^è•#O Wã¨∞Î<åfl_»∞.
F Ü« ∞ =∞~å*Ï! P`« ‡ `« ` « fi q+¨ Ü « ∞ OÖ’ ^Õ = `« Å ∞ ‰õ Ä _®
ãÖ^ÕÇ¨ÏÑ¨_»∞`«∂<Õ L<åfl~°x, D `«`«Î fiO KåÖÏ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#^Œx, Hõ#∞Hõ
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O KåÖÏ Hõ+¨ì=∞x `å=Ú ÃãÅqKåÛ~°∞. `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë
JÖÏO\˜ Hõ+¨ì`«~°"≥∞ÿ# q^Œº<Õ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeQÍx, JO^ŒiH© J~°÷=∞ÜÕ∞º
á⁄@ì ‰õÄ\˜ q^ŒºÅ∞ Zxfl `≥Å∞ã¨∞H˘x Uq∞ ÖÏÉèOí ?Hõ_"ç _≥ #·≥ <Õq∞ Y~°=Ú
áêÅ∞— QÆOy QÀ=ÙáêÅ∞ QÆi>ˇ_≥·##∞ KåÅ∞QÆ^•! Ö’HõOÖ’ KåÖÏ =∞Ok
`≥eqQÆÅ "åà◊§=∞#∞H˘<Õ"å~°∞ D "Õ^•O`«O KåÖÏHõ+¨ì"≥∞ÿOk† D
âß¢™êÎÅ#∞ - LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O JÉ’ƒ! ‰õΩkˆ~ =∂@ HÍ^Œ∞†
JO^Œ∞Hõx `ÕeHõQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x Ñ¨Ó[Å∞ KÕã¨∞‰õΩO^•O - ÖË^• K«Hõ¯
Éè[í # KÕ^•ÌO. ZO^Œ∞HõO>Ë WHõ¯_» =∞# |∞kúH˜ Ñ¨^∞Œ #∞ ÃÑ\Ïìeû# Ñ¨xÖË^∞Œ
- Jx J#∞‰õΩO\Ï~°∞, W`«~°∞Å#∞ `«=∞ =∂~°æOÖ’xH˜ PHõi¬OK«\ÏxH©
81
- "åà‹§Hõ¯_» P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄Ok `«=∞HõO>ˇ Jkè‰õΩÖˇ· áÈ`å~À#<Õ
Jã¨∂Ü«∞`À H˘O^Œ~°∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. <Õ#ÖÏO\˜ |∞kú Ç‘Ï#∞}˜‚HÍ^Œ∞.
ZO`« Hõ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ < å ã¨ ˆ ~ <å „âı Ü « ∞ ã¨ ∞ û‰õ Ω LÑ¨ Ü ≥ ∂ QÆ Ñ ¨ _ Õ q^Œ º <Õ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï#∞. ÃÑ·QÍ ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® Wk ZO`À ^Œ∞~°=QÍÇ¨ÏO
JO@∞<åfl~°∞. ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ q^Œº#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë D rq`«O
™êÑ¶¨Åº"≥∞ÿ#>Ë¡ QÆ^•! Hõ#∞Hõ <å‰õΩ D =~°"Õ∞ HÍ"åe. ÃÑ·QÍ WÖÏO\˜
q^Œº#∞ É’kèOK«\ÏxH˜ <å‰õΩ g∞~°∞ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=~°∞ ^˘~°∞‰õΩ`å~°∞?
WO`«^Œ∂~°O =zÛ - JO^Œ∞Ö’#∂ J™ê^è•~°}OQÍ Ü«∞=∞Ö’HÍxH˜ =zÛ
q∞=Ú‡ ^Œi≈Oz ‰õÄ_® D Q˘Ñ¨Ê q^Œº#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_® KÕ`«∞Å∂Ñ¨Ù
‰õΩO@∂ uiy Éèí∂Ö’HÍxH˜ "≥o`Õ „Ñ¨Ü≥∂[#"Õ∞q∞\˜?
JO`Õ HÍ^Œ∞ WÖÏO\˜ q^Œº#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x <Õ#∞ ™ê^èŒHõÖ’HÍxH˜
LÑ¨Hõi™êÎ#∞. D q^Œº#∞ É’kèOz g∞~°∞ Ñ¨~°=∞ „âı+¨μªÅ=Ù`å~°∞. WÑ¨Ê\˜
^•HÍ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA JO>Ë ^ŒÜ«∂^•H˜Δ}ÏºÅ∞ ÖË‰õΩO_® Ñ¨~°Ñ¨~°HÀ¿ã
Hõ~À¯@‰õΩ_»∞ J<Õ ^Œ∞~°a„è áêÜ«∂xfl áÈQ˘@ìO_ç. #zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞ã¨xflkèH˜
â◊ s ~° O `À "≥ à Ï§_» ∞ - U Q˘Ñ¨ Ê *Ï˝ < åxfl `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘x =∞#‰õ Ω
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å_À Jx Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞#Î fl ™ê^èHŒ õ Ö’HÍxH˜ <Õ#∞ uiy"≥o§
UO K≥¿ÑÊk? Hõ#∞Hõ nxH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# =~°O "Õ~°∞ ÖË^Œ∞ J<åfl_»∞. D
=~°"Õ∞ K≥Ñ≤Ê#"åxH˜ - q#fl"åxH˜ =ÚO^Œ∞ `«~åÅ "åiH© „âı+¨ª`åfihfl,
„âıÜ«∞ã¨∞û#∞ Hõeyã¨∞ÎOk - J<åfl_»∞.
nx`À #zˆH`«∞xH˜ âß¢ã¨ÎOÃÑ· ZO`«\ ˜ Pã¨H˜Î L#fl^À J~°ú"≥∞ÿOk.
=∞i"≥·~åQÆºO ãÖQÆu? - JO^Œ∞ˆH =∞~À Ñ¨sHõΔ -
=∞OII â◊`åÜ«Ú+¨ó Ñ¨Ù„`« áœ„`å<£ =$}©+¨fi,
|Ç¨˙<£ Ñ¨â◊¥<£ Ç¨Ïã≤Î Ç≤Ï~°}º =∞âßfi<£ I
Éèí∂"Õ∞~ü =∞Ç¨Ï^•Ü«∞`«#O =$}©+¨fi,
ã¨fiÜ«∞OK« r= â◊~°^À Ü«∂=kK«Ûùã≤ II (23)
82
„ÑüII â◊`åÜ«Ú+¨ ´ #∂ˆ~O_»∞¡ PÜ«Ú+¨μ¬QÅÆ † Ñ¨Ù„`«áœ„`å<£ ´ H˘_»∞‰õΩÅ#∞,
=∞#∞=∞Å#∂† =$}©+fi¨ ´ HÀ~°∞HÀ† |Ç¨˙<£ Ñ¨â¥◊ <£ ´ KåÖÏÑ¨â√◊ =ÙÅ#∞,
Ç¨Ïã≤Î ´ U#∞QÆ∞Å#∞† Ç≤Ï~°}ºO ´ |OQÍ~åxfl† Jâßfi<£ ´ QÆ∞„~åÅ#∞†
Éèí∂"Õ∞ó ´ Éèí∂q∞Ü≥ÚHõ¯, =∞Ç¨Ï`üPÜ«∞`«#O ´ qâßÅ"≥∞ÿ# qã‘Î~å‚xfl†
=$}©+¨fi ´ HÀ~°∞HÀ† ã¨fiÜ«∞OK« ´ h=Ù‰õÄ_®† Ü«∂=`ü â◊~°^Œó WK«Ûùã≤ ´
ZO`«HÍÅO rqOKåÅx W+¨ìÑ¨_»`å"À† r=ó ´ rqOK«∞.
ÉèÏ=O : #∂ˆ~O_»∞¡ rqOKÕ Ñ¨Ù„`«∞Å#∞, =∞#∞=∞Å#∞ HÀ~°∞HÀ† J<ÕHõ
Ñ¨â√◊ =ÙÅ∞, U#∞QÆ∞Å∞, QÆ∞„~åÅ∞, |OQÍ~°O, qâßÅ"≥∞#ÿ Éè∂í q∞x HÀ~°∞HÀ.
ã¨fiÜ«∞OQÍ h=Ù ZO`« HÍÅO rqOKåÅ#∞ ‰õΩO\Ï"À JO`«HÍÅO
rqOK«∞.
"åºYº : ''P`«‡*Ï˝#O—— HÍ"åÅ<Õ #zˆH`«∞x HÀiHõ#∞ Kå`«∞~°º"≥∞ÿ#
=∂@Ö`À H˘\˜ì "ÕÜ∞« Ez# Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA‰õΩ JO`«H<õ åfl Kå`«∞~°ºO`À
- K«=∞`å¯~°O`À ã¨=∂^è•#O K≥áêÊ_»∞ #zˆH`«∞_»∞. ^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_®
ã¨ O ^Õ Ç ¨  xfl Hõ e yOKÕ W\˜ ì q^Œ º #∞ K≥ ¿ ÑÊ ã¨ = ∞~° ÷ ` « h‰õ Ω QÍHõ
"ÕÔ~=i‰õΩO@∞Ok - Jh, h=Ù QÆ#∞Hõ D q^Œº#∞ <å‰õΩ É’kèOK«HõáÈ`Õ
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA JO>Ë ^Œ∞#fláÈ`«∞ÃÑ· ZH˜¯=zÛ, „áê}∞Å#∞ fã¨∞ÔHo§
Ç≤ÏOã≤OKÕ Hõ~À¯@‰õΩ_Õ `«Ñ¨Ê J`«_çH˜ *Ï˝<åxfl QÆ∞iOz - P`«‡*Ï˝<åxfl
QÆ∞iOz UO `≥Å∞ã¨∞? Jx =∂#=ÙÅ∞ J#∞‰õΩO\Ï~°h† WO`« ^Œ∂~°O
JxflO\˜H˜ `≥yOz h ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ ‰õÄ_® X\˜ì KÕ`«∞Å`À "≥àıÎ
`«`«Î fil*Ï˝ã¨∞=ÙÖˇ·# ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ UOK≥¿ÑÊk - Jh† #zˆH`«∞_»∞ =ÚO^Œi
HÍà◊§‰õΩ |O^èŒO "Õâß_»∞. nx`À #zˆH`«∞_»∞ P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄O^•Å<Õ
^Œ$_è»nHõΔ (=Ú=Ú‰õΔΩ`«fiO) QÆÅ "å_»x J~°÷"≥∞ÿOk Ü«∞=∞~åA‰õΩ. J~Ú`Õ
D `«`«Î fiÉ’^èŒ HÍqOKÕ =ÚO^Œ∞ t+¨μºxH˜ Uáê\˜"≥·~åQÆºO LO^À
Ñ¨sH˜ΔOKåe. P`«‡ *Ï˝<åxfl á⁄O^•Å<Õ `«Ñ¨# L#fl"å_»∞ ZO`«\ ˜
`åºQÍxÔH·<å ã≤^ŒúOHÍ"åe. ''`åºˆQ<≥·ˆH J=∞$`«`«fi =∂#â◊√ó— JO`ÕHÍ^Œ∞
83
„áêÑÖzHõ "åº"≥∂Ç¨Å∞, HÀiHõÅ∞ q_çz ÃÑ\˜ì#"å_Õ *Ï˝x HÍQÆÅ_»∞.
'„Ñ¨[Ç¨u Ü«∞^• HÍ=∂<£ ã¨~åfi<£ áê~°÷ =∞<ÀQÆ`å<£—...(2-55)
'qÇ¨Ü«∞HÍ=∂<£ Ü«∞óã¨~åfi<£— ..... (2-71)
'ãÖHõÅÊ „Ñ¨Éèí"å<£ HÍ=∂<£ `«ºHÍÎ fi ã¨~åfi<£ Jâı+¨`«ó—..... (6-24)
'=ÚH˜Î q∞K«Ûùã≤ KÕ`åÎ`« q+¨Ü«∂<£ q+¨=`ü `«º[—, (Jëêì=„Hõw`«)
- q+¨Ü«∂Å#∞ q+ÖÖÏQÍ `«ºlOK« QÆey# "å_Õ =ÚH˜Îx á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
- Hõ#∞Hõ
#zˆH`«∞x q+¨Ü∞« "≥~· åQÆºO Uáê\˜^À Ñ¨sHÕΔ KåÅx Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA
- ~åÉ’ÜÕ∞ ~Ô O_»∞ =∞O„`åÅ`À ã¨Ç¨ 3 =∞O„`åÅÖ’ J#O`«"∞≥ #ÿ q+¨Ü∞«
Éè’QÍÅ#∞, HÀiHõÅ#∞ ^ŒO_» „QÆ∞zÛ#@∞¡ ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl_»∞.
#∂ˆ~à◊§ PÜ«Ú+¨μ¬ QÆÅ Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å#∞ HÀ~°∞HÀ Jx „áê~°OaèOKå_»∞
Ü«∞=∞~åA. #zˆH`«∞_»∞ PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞. ''`å^Œ∂~° HõO`«ÖË^Œ∞, "≥∞_»
HÀ_ÀÅ∞ J<åfl_»@ - Z=_À† JÖÏˆQ D rq`«"Õ∞ ^Œ∞óY ÉèÏ[#"≥∞ÿ`Õ -
ã¨=∞ã¨ºÅ `À~°}O J~Ú`Õ - D L#flq KåÅHõ Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å H˘~°‰õΩ
`«Ñ™≤ êÎ~∞° =∂#=ÙÅ∞. 'Ñ¨Ù„`« áœ„`åaè =$^Œºú ~°O÷ — - Jx Ñ¨Ó[Å∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞.
'JÑ¨Ù„`«ã¨º QÆu~åflã≤Î— Jx ZHõ¯_À U ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’<À J#fl =∂@#∞
fã¨∞H˘zÛ JÜ≥∂º! Ñ¨Ù„`«∞Å∞ ÖËHõ áÈ`ÕQÆ`«∞Å∞ ÖË=ÙQÆ^•! Jx U_»∞™êÎ~°∞.
W^Õ x["≥∞ÿ`Õ P`«‡*Ï˝#O H˘~°‰õΩ „|Ç¨Ï‡K«~°º x+¨ì`À rqOKÕ"åiH©† =ÚH˜Î
™ê^èŒ#Å H˘~°‰õΩ ã¨#º ã≤Oz# "åiH© QÆ`«∞Å∞ ÖË#>Ë¡QÆ^•! Z#fl\˜H© Wk
ã¨`«ºO HÍ^Œ∞. WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë Ñ¨Ù„`«∞Å#∞ Hõ#fl"åi Hõ#fl L`«Î=∞ QÆuˆH
áÈ`«∞<åfl~°∞ "å~°∞. Ñ¨Ù„`«∞_»O>Ë Ñ¨Ù<åfl=∞ #~°HOõ #∞O_ç `«ÑÊ≤ ™êÎ_O» \Ï~°∞.
Jã¨Å∞ Ñ¨Ù<åfl=∞#~°HõO JO>Ë Ñ¨Ù„`«{<å=∞ #~°HõO - JO>Ë Ñ¨Ù„`«∞_»<Õ
¿Ñ~°∞QÆÅ #~°HõO. Ñ¨Ù„`«∞_»∞ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å‰õΩ ZO`≥O`« #~°HÍxfl
K«∂Ñ≤OK«QÆÅ_À, =∞#OÖ’HõOÖ’ K«∂ã¨∂Î<Õ L<åflO. rqOz LO_»QÍ<Õ
84
#~°HÍxfl ~°∞z K«∂Ñ≤OK« QÆey# Ñ¨Ù„`«∞_»∞ #~°HõO #∞O_ç `«Ñ≤Ê™êÎ_®?
#=Ú‡^•=∂? - ã¨ˆ~ JO^Œ~°∂ JÖÏO\˜ "å~°∞ HÍ^Œ∞ QÆ^ŒO_ô! H˘O^Œ~°∞
`«e¡ ^ŒO„_»∞Å#∞ ZO`À ÉèíH˜Î`À ¿ãqOKÕ"å~°∞ ÖË~å? JO>Ë L<åfl~°∞.
ÖË~<° Õ "≥ÚO_ç "å^Œ# ZO^Œ∞‰õΩ? JÖÏO\˜ L`«=Î ÚÖˇ#· Ñ¨Ù„`«∞Å∞O>Ë "å`«ûÅº
|O^èOŒ Ö’ W~°∞‰õΩ¯ áÈ`åOQÆ^•! =∞=∞HÍ~°OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩO\ÏOQÆ^•! Ñïã≤u÷
WÖÏQÆ LO>Ë Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA QÍˆ~"≥∂ #∂ˆ~à◊√§ rqOKÕ Ñ¨Ù„`«∞Å#∞
W™êÎ#O@∞<åfl_»∞. JO>Ë =∞=∞HÍ~°OÖ’ - "å`«ûÅº |O^èŒOÖ’ WOHÍ
WOHÍ WiHÕKÕÜ«∂Å#∞‰õΩO@∞<åfl_»#fl=∂@.
áÈh WÖÏ "å`«ûÅº |O^èŒOÖ’ W~°∞‰õΩ¯<åfl ã¨∞YOQÍ LO\ÏO QÆ^•
JO>Ë - "åà◊§ HÍÅO fiáÈ~Ú "åà◊√§ áÈ`Õ JÑ¨C_≥·<å ^Œ∞óY"Õ∞QÆ^•!
ÖË^• `«#HÍÅO fiáÈ~Ú `å#∞ áÈ"åeû =zÛ<å "åix q_çz "≥à◊§ÖËHõ
Jn ^Œ∞óY"Õ∞QÆ^•! JO`ÕHÍ^Œ∞ ãÖÑ¨^ŒÅhfl K«Hõ¯QÍ J#∞ÉèíqOK«\ÏxH˜ h
W+¨ìO =zÛ#O`«HÍÅO rqOK«=∞O@∞<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ `å#∞ n~°…HÍÅO F
10 "ÕÅ ãÖ=`«û~åÅ∞ rqOKå_Õ J#∞‰õΩO^•O - JÑ¨C_»∞ 100 ãÖIIÅ
PÜ«Ú+¨μ¬ QÆÅ Ñ¨Ù„`«∞Å∞ PÜ«Úëê¯ÅO f~°QÍ<Õ XH˘¯Hõ¯~°∞ =∞~°}˜ã¨∞ÎO>Ë
- "åi Ñ¨Ù„`«∞Å∞ JO>Ë `«# áœ„`«∞Å∞ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å qÜ≥∂QÆO`À ^Œ∞ó
dã¨∂Î LO>Ë `å#∞K«∂ã¨∂Î „|`«HÍe. P `«~åfi`« áœ„`«∞Å∞ =∞~°}˜ã¨∞ÎO>Ë
Jn K«∂z U_»∞ã¨∂Î „|`«HÍe. WÖÏ ZO^ŒÔ~O^Œ~À Ñ¨Ù_»∞`«∂ - K«ã¨∂Î
LO>Ë r=K«Ûù=O ÖÏQÍ K«∂ã¨∂Î „|`«HÍe. WÖÏ #∂ˆ~à◊§ PÜ«Ú+¨μ¬QÆÅ
Ñ¨Ù„`«∞Å#∞ HÀ~°∞H˘x - HÀiá⁄Ok# P HÀiHõ `«#‰õΩ JO`«∞ÖËx ^Œ∞ó
MÏ<Õfl q∞yeÛ =$^è• J~ÚáÈQÍ, KÕ`∞« Å∞ HÍe# `«~åfi`« P‰õΩÅ∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ #fl
K«O^ŒOQÍ ZO^Œ∞H© HÀiHõ HÀ~å<å? Jx J#O`« ^Œ∞óY™êQÆ~°OÖ’
=Ú#QÍe. Z<Àfl [#‡ÅÖ’ - ZO^Œ~À Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å#∞ Hõx, ÃÑOz,
q_çzÃÑ\˜ì =zÛ#Ñ¨Ê\˜H© QÆ∞}áê~îO° <Õ~∞° ÛHÀHõ uiy |O^èOŒ Ö’ Ñ¨_áç È~Ú
=∞m§ J^Õ ^Œ∞~°æu Ñ¨\ ˜ìOK«∞H˘x ã¨`«=∞`«=∞ÜÕ∞º r=Ù_ç Ü≥ÚHõ¯
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞q^•~°Hõã≤÷u ZO`« hK«"≥∞ÿ#k, ZO`« =¸~°ö"≥∞ÿ#k.
85
J<ÕHõ Ñ¨â◊√=ÙÅ#∞, U#∞QÆ∞Å#∞, QÆ∞„~åÅ#∞ W™êÎ#O@∞<åfl_»∞
Ü«∞=∞~åA. `«# ^ÕÇ¨xH˜ `å<Õ ¿ã= KÕã¨∞‰õΩO@∂ ^ÕÇ¨`«‡ÉèÏ"åxfl -
<Õ#∞ ^ÕÇ¨xfl J<Õ `«Ñ¨C_»∞ ÉèÏ"åxfl ÃÑOK«∞H˘x |O^èŒOÖ’ W~°∞H˘¯x
ã¨`«=∞`«=∞ÜÕ∞º r=Ù_»∞ WHõ J<ÕHõ Ñ¨â◊√=ÙÅ#∞, U#∞QÆ∞Å#∞, QÆ∞„~åÅ#∞
ÃÑ@∞ìH˘x "å\˜H˜ T_çQÆO KÕÜ«∂ÖÏ? =ÚH˜ÎHÀãÖ =zÛ# [#‡#∞ -
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# J=HÍâßxfl WÖÏ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕã¨∞ HÀ"åÖÏ? Ñ≤Å¡Å
g∞^Œ<QÕ ÍHõ - Ñ¨â√◊ =ÙÅ g∞^Œ ‰õÄ_® =∞=∞HÍ~åxfl ÃÑOK«∞H˘x ^Œ∞óMÏÅáêÅ∞
HÍ"åÖÏ? r=Ù_»∞ ZO`À HÍÅO "ÕzK«∂z - Z<Àfl „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕã≤ -
Z<Àfl „Ñ¨Ü∂« ã¨Å‰õΩ Ö’<≥· `≥K∞« ÛH˘#fl D =∂#= [#‡#∞ =$^è• KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë
=∞m§ WÖÏO\˜ [#‡ ZÑ¨Ê\˜HÀ?
ã¨∞=~°‚O W™êÎ#O@∞<åfl_»∞. =∂#=Ù}˜‚ Ñ¨ÓiÎ"åº"≥∂Ç¨ÏOÖ’
=ÚOK≥`ÕÎk Ç≤Ï~°}º"Õ∞. 'Ç≤Ï~°}‡ÜÕ∞# áê„`Õ} ã¨`«º™êºÑ≤Ç≤Ï`«O =ÚYO—.
- Ñ¨~°=∂`«‡ =ÚMÏxfl =∞#‰õΩ HõxÑ≤OK«‰õΩO_® HõÑ≤Ê"Õ¿ãk Ç≤Ï~°}‡ÜÕ∞#
áê„`« - JO>Ë ÉOQÍ~°∞ áê„`«Q^Æ •! J\˜ì |OQÍ~åxfl HÀ~°∞H˘x âßâ◊fi`«OQÍ
Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ ^Œ∂~°=∞ÜÕ∞º^•? -
ÃÑ^ŒÌ qã‘Î~°‚OQÆÅ Éèí∂q∞x HÀ~°∞HÀ! JO@∞<åfl_»∞. D ^ÕÇ¨<Õfl =∞\˜ì
áêÅ∞KÕã≤ Éè∂í q∞x q_çz "≥à§ı "å_çH˜ D Éè∂í q∞`À UOÑ¨x? ZO`«É∂íè q∞
L<åfl ZÑ¨Ê\˜ÔH·<å ^•xfl =ke áÈ"åeûO^Õ QÆ^•!
W=hfl Éè’yOK«\ÏxH˜ KåÖÏHÍÅO rqOK«∞ JO@∞<åfl_»∞. Z<Õflà◊√§
„|uH˜<å P ZOye „|`«∞ˆH QÆ^•! ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ`À u@∞ì‰õΩO@∂ -
`«∞=Ú‡‰õΩO@∂ - f~°∂ `≥#∂fl HÍ#Hõ, Ñ¨â◊√=ÙÖÏQÍ rqOKåeûO^Õ. 84
ÅHõÅΔ r=~åã¨∞Ö’¡ Ñ¨Ù\ì̃ D ã¨∂Å÷ ^ÕÇ¨ Å#∞ `«e¡ QÆ~ƒ° Où #∞O_ç HÍ\˜^•HÍ
"≥∂ã¨∞‰õΩáÈÜÕ∞ L^ÀºQÆ"Õ∞QÆ^• `«#k WO`«=~°‰õΩ. WHõ =ÚO^Œ∂ J^Õ
L^ÀºQÆ=∂? HÍH˜ÖÏQÍ ZO`« HÍÅO rq¿ãÎ =∂„`«O UO „Ñ¨Ü≥∂[#O?
86
- WÖÏ ™êQÆ∞`«∞#flk #zˆH`«∞x PÖ’K«# - WOHÍ Ü«∞=Ú_Õ=∞O@∞<åfl_»∞?
=∞OII U`«`ü `«∞ÅºO, Ü«∞k =∞#º¿ã =~°O,
=$}©+¨fi q`«ÎO, z~°rq HÍOK« I
=∞Ç¨Éèí∂=∞ø, #zˆH`«ãπ `«fi"Õ∞kè,
HÍ=∂<åO `åfi, HÍ=∞ÉèÏ[O Hõ~Àq∞ II (24)
„ÑüII U`«`ü `«∞ÅºO ´ g@xflO\˜`À ã¨=∂#"≥∞ÿ#† =~°O ´ =~°"Õ∞^≥·<å†
q`«ÎO, z~°rqHÍOK« ´ ^èŒ#OQÍx, z~°Or=`«fiOQÍx† =∞#º¿ãÜ«∞k
Ú^≥·<å`Àz#>ˇÂ¡`Õ† =$}©+¨fi ´ HÀ~°∞HÀ† #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!†
=∞Ç¨Éèí∂=∞ø ´ D Éèí∂=∞O_»ÅO JO`å† `«fiOUkè ´ hkQÍ KÕã¨∞HÀ†
`åfi ´ x#∞fl† HÍ=∂<åO ´ HÀiHõÅxflO\˜H˜† HÍ=∞ÉèÏ[O Hõ~Àq∞ ´
Éè’HõÎ#∞QÍ KÕ™êÎ#∞.
ÉèÏ=O : WO`«=~°‰õΩ K≥Ñ≤Ê# "å\xflO\˜`À ã¨=∂#"≥∞ÿ# =~°O =∞ˆ~^≥·<å
`À¿ãÎ - Jk ^èŒ#OQÍx, z~°Or=`«fiOQÍx U^≥·<å ã¨ˆ~ HÀ~°∞HÀ. D
Éèí∂=∞O_»ÅO JO`«\ ˜H© K«„Hõ=iÎQÍ LO_»∞. Wk Jk J#<ÕÅ? h‰õΩ
HõeˆQ HÀiHõÅhfl <≥~°"Õˆ~ÖÏQÆ K«∂™êÎ#∞.
"åºYº : Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å∞, Ñ¨â◊√=ÙÅ∞, U#∞QÆ∞Å∞, QÆ∞„~åÅ∞, |OQÍ~°O,
Éè∂í q∞ - W=hfl J#∞Éèqí OK«\ÏxH˜ HÍ=Åã≤#O`« PÜ«Ú+¨μ¬#∞ W™êÎ#<åfl
#zˆH`«∞x =ÚYOÖ’ U=∂„`«O ãÖ`«$Ñ≤Î HõÅQÆ@OÖË^Œ∞. WOHÍ U^≥·<å
~°Ç¨Ïã¨º"≥∞ÿ# HÀiHõÅ∞ U"≥·<å L<åflÜ«∂? Jx ÉèÏqOz Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
- ã¨ˆ~† WO`«=~°‰õΩ W™êÎ##fl "å@xflO\˜H© ã¨=∂#"≥∞ÿ# =∞ˆ~^≥·<å =~°O
LO>Ë HÀ~°∞HÀ. XHõ"Õà◊ D Ñ¨â◊√=ÙÅ∞ - QÆ∞„~åÅ∞ - U#∞QÆ∞Å∞ - W=hfl
<å HÔ O^Œ∞HõÜ∂« º |~°∞=Ù KÕ@∞ JO\Ï"å? "≥Ú`«OÎ HÍº+π ~°∂ÑÖÖ’ fã¨∞HÀ.
K«Hõ¯QÍ ^èŒ<åxfl ^ŒQÆæ~° ÃÑ@∞ìH˘x HÍ=Åã≤#q H˘#∞HÀ¯=K«∞Û. HÀi#
Éè’QÍÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«=K«∞Û J<åfl_»∞. Whfl L<åfl ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞
87
rq`«O JO`«"≥∞ÿ áÈÜÕ∞^ÕQÆ^•! UOÖÏÉèíO JO\Ï"å? z~°Or=`«fiO
HÀ~°∞HÀ. âßâ◊fi`«OQÍ J#∞ÉèíqOK«=K«∞Û. ÖË^• Jã¨Å∞ Éèí∂ =∞O_»ÖÏxH˜
K«„Hõ=iÎ "Ò`å"å? F.ÔH. J^≥·<å ã¨ˆ~. h=Ù U"≥·<å HÀ~°∞. Jhfl fˆ~@@∞¡
KÕ™êÎ#<åfl_»∞. #zˆH`«∞_»∞ PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞. WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ W™êÎ##flq
Jhfl =º~°"÷ ∞≥ #ÿ "Õ#x WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ x~°Ü‚ ∂« xH˜ =zÛ L<åfl_»∞. "å`«ûÅº
|O^èOŒ Ö’ WiHÕKÕq, =∞=∞HÍ~åxfl ÃÑOKÕq, Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ ^Œ∂~°O KÕ¿ãq,
Jx`«º"≥∞#ÿ q, z=~°‰Ωõ ^Œ∞óYOÖ’ =ÚOKÕq `«ÑÊ¨ Wq Ug âßâ◊fi`å#O^•xfl
W=fiÖË = x x~° ‚ Ü « ∂ xH˜ =KåÛ_» ∞ . =∞m§ WÑ¨ C _» ∞ ^è Œ < åxfl
HÀ~°∞HÀ=∞O@∞<åfl_»∞. Wn JO`Õ. ^èŒ#O J<ÕHõ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ^Œ∞óMÏxH˜
‰õÄ_® ^•ifã¨∞OÎ k. ^è#Œ O Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë KåÖÏ=∞Ok K«∞@∂ì KÕ~`° å~°∞.
H˘O^Œ~°∞ „áê}ÏÅˆH Zã¨~°∞ ÃÑ_»`å~°∞. ^˘OQÆÅÉÏ^èŒ XHõ\ ˜. `«# a_»¤ÖË
`«#ÃÑ· ‰õΩ„@ Ñ¨#fl=K«∞Û. ^èŒ#O =$kú J=Ù`«∞#fl H˘nÌ WOHÍ WOHÍ =$kú
KÕÜ∂« Å<Õ Pâ◊ÑÙ¨ \ì̃ q"ÕHÍxfl #tOÑ¨*ãË ∞¨ OÎ k. ZÑ¨C_»∂ J"Õ PÖ’K«#Å∞
- =∞#âß≈Ou ^Œ∂~°O - _»|∞ƒ J<ÕH=õ ∞Ok â◊`$« =ÙÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ OÎ k.
‰õΩ@∞O| HõÅÇ¨Å‰õΩ ^•ifã¨∞ÎOk. WÖÏ Z<Àfl -- Hõ#∞Hõ ^èŒ#O ^Œ∞ó
MÏÅ#∞ ^Œ∂~°O KÕã¨∞ÎO^Œx #=∞‡HõOÖË^Œ∞.
WHõ z~°Or=`«fiO. =∂#=Ö’HõOÖ’ ÉÏÅºO - Ü«∞ø=#O - "å~°H÷ ºõ O
JO@∂ =ÚYº"≥∞#ÿ 3 ^ŒâÅ◊ ∞O\Ï~Ú. =Úãë`«#O KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ Oÿ k.
=Úãë `˘`«∞Î<≥· z~°Orq<≥·`Õ WHõ P ÉÏ^èŒ =~°‚<åf`«O. Wk =~°O HÍ^Œ∞
âßÑÖ J=Ù`«Ok. áÈh =Úãë`«#O ~ÀQÍÅ∞ ÖË‰õΩO_® z~°Or=`«fiO
W™êÎ_®? WKÕÛâ◊H˜Î - JkèHÍ~°O PÜ«∞#‰õΩ<åflÜ«∂? Jã¨Å∞.
JO^Œih ã¨$+≤ªOKÕ „|Ç¨Ï‡ PÜ«Ú~åÌÜ«∞O 100 k=º ãÖIIÅ∞. JO>Ë
100˛360 ~ÀAÅ∞ ´ 36000 ~ÀAÅ∞. PÜ«∞# 1 ~ÀA JO>Ë 864
HÀ@¡ ãÖIIÅ∞. P ÖˇHõ¯# „|Ç¨Ï‡ PÜ«Ú~åÌÜ«∞O 36000˛864 HÀ@¡
ãÖIIÅ∞. JO>Ë 3,11,04,000 HÀ@¡ ãÖIIÅ∞. „|Ç¨Ï‡ KåÖÏHÍÅO
88
„|`«∞‰õΩ`å_»∞ QÍh PÜ«∞<å P`«~åfi`« áÈÜÕ∞"å_Õ. JO>Ë PÜ«∞<å
z~°OrqHÍ^Œ∞. PÜ«∞<Õ z~°Orq HÍHõáÈ`Õ PÜ«∞# ã¨$+≤Oì z# „áê}∞Å#∞
z~°Or=ÙÅ∞QÍ Z\Ï¡ KÕ™êÎ_»∞ D Ü«∞=Ú_»∞?
WHõ z=iQÍ HÀiHõÅhfl fi# "åxQÍ KÕ™êÎ#<åfl_»∞. Wk =∂„`«O
ZÖÏ ™ê^èŒºO? HÀiHõÅ∞ HÀ~°∞`«∞O>Ë Ñ¨Ó~°‚`«fiO ÖË#>Ë¡QÆ^•! x[OQÍ
HÀiHõÅhfl fi#"å_»∞ P`«‡ q^Œ∞_Õ. P`«‡ x+¨μªxH˜ HÀiHõÖË LO_»=Ù.
J`«_»∞ Ñ¨Ó~°‚HÍ=Ú_»∞. Hõ#∞Hõ W=hfl `«##∞ "≥∂Ç¨ÏÃÑ@ì\ÏxH˜ -
Ñ¨sH˜ΔOK«\ÏxˆH#x ÉèÏqOKå_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
WO`« =~°‰õΩ Éèí∂Ö’HõOÖ’ Z=iHÀ XHõiÔH·<å ™ê^èŒº"≥∞ÿ# Éè’QÍÅ<Õ
W™êÎ#<åfl_»∞. WHõ =∞ˆ~O Pâ◊K«∂Ñ¨É’`«∞<åfl_À - 25= =∞O„`«OÖ’
K«∂^•ÌO -
=∞OII ÜÕ∞ÜÕ∞ HÍ=∂, ^Œ∞~°¡ÉèÏ =∞~°Îº Ö’ˆH,
ã¨~åfi<£ HÍ=∂<£, Kè«O^Œ`«ó „áê~°÷Ü«∞ã¨fi I
W=∂ ~å=∂ó, ã¨~°^è•ó ã¨`«∂~åºó,
#Ç‘Ï^Œ$âß, ÅO|hÜ«∂ =∞#∞Ã+·ºó II
Paè~ü =∞`ü „Ñ¨`åÎaèó, ÑïKå~°Ü«∞ã¨fi,
#zˆH`À, =∞~°}O =∂-#∞ „áêH©Δó II (25)
„ÑüII =∞~°ºÎ Ö’ˆH ´ =∞~°ºÎ Ö’HõOÖ’† ÜÕ∞ÜÕ∞HÍ=∂ ^Œ∞~°É¡ Ïè ó ´ UUHÀiHõÅ∞
f~°∞ÛHÀ=@O Hõ+¨ì"≥∂† ã¨~åfi<£ HÍ=∂<£ ´ JÖÏO\˜ Jxfl HÀiHõÅ#∞†
Kè«O^Œ`«ó ´ W+¨ìO =zÛ#@∞¡† „áê~°÷Ü«∞ã¨fi ´ HÀ~°∞HÀ† ã¨~°^è•ó ´ ~°^è•Å`À
‰õÄ_ç#"å~°∞† ã¨`«∂~åºó ´ "å~Ú^•ºÖ`À ‰õÄ_ç# "å~°∞ (J~Ú#)† D
^Œ$âß ´ W@∞=O\˜† W=∂~å=∂ó ´ D JÑ¨Ê~°ã¨Å∞† =∞#∞Ã+·ºó ´
=∂#=ÙÅ KÕ`†« #Ç≤Ï ÅO|hÜ«∂ ´ á⁄O^Œ|_Õ "å~°∞HÍ^Œ∞† =∞`ü „Ñ¨`åÎaóè
´ <åKÕ`« W=fi|_ç#† Jaèó ´ D JÑ¨û~°ã¨ ¢ã‘ÎÅKÕ† ÑïKå~°Ü«∞ã¨fi ´
89
ÑïK«~°ºÅ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ† #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!† =∞~°}O ´ =∞~°}Ïxfl
QÆ∞iOz† =∂ J#∞„áêH©Δ ´ ##fl_»Q˘^Œ∞Ì.
ÉèÏ=O : =∞#∞+¨ºÖ’HõOÖ’ UU HÀiHõÅ∞ f~°∞ÛHÀ=@O J™ê^èŒº"≥∂
"å@xflO\˜h J_»∞QÆ∞. ~°^è•Å`À, "å~Ú^•ºÅ`À ‰õÄ_ç# JÑ¨û~°ã¨Å∞
=∂#=ÙÅ‰õΩ ÅaèOK«~°∞. <Õ#∞ WzÛ# D JÑ¨û~°ã¨ ¢ã‘ÎÅKÕ`« ÑïK«~°ºÅ∞
KÕ~ÚOK«∞HÀ. HÍx #zˆH`å! =∞~°}O `«~åfi`« q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz =∂„`«O
##fl_»Q˘^Œ∞Ì.
"åºYº : #zˆH`«∞xÖ’ - ZHõ¯_» - U=¸Å - U H˘OK≥O q+¨Ü∞« Éè’QÍã¨H,Î˜
`«$+¨‚ L<åfl `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® |Ü«∞@ Ñ¨_Õ q^èOŒ QÍ Z<Àfl Pâ◊Å∞ K«∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl_»∞
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA. #zˆH`«∞x =ºH˜`Î åfixfl ‰õΩΔ }‚OQÍ Ñïjeã¨∞<Î åfl_»∞. ZÖÏO\˜
„Ñ¨Ö’ÉèÏxÔH·<å ÖÁOyáÈ`å_Õ"≥∂#x Hõiî# Ñ¨sHõΔ‰õΩ xÅ∞Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞.
ÜÕ∞ÜÕ∞ HÍ=∂^Œ∞~°É¡ Ïè =∞~°ºÎ Ö’ˆH : =∞#∞+¨ºÖ’HõOÖ’ Éè’QÍÅ∞ J#∞Éèqí Oz
- WOHÍ JqKåÅHõ U"Õ"À Ö’HÍÖ’¡x Éè’QÍÅ#∞ - ã¨fi~°æÉè’QÍÅ#∞
J#∞ÉèíqOKåÅx KåÖÏ=∞Ok `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏÖÏ_»∞`«∞O\Ï~°∞. JO^Œ∞HÀãÖ
Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å#∞ PK«iã¨∂Î LO\Ï~°∞. h‰õΩ JÖÏO\˜ PÖ’K«# LO>Ë
K≥Ñ¨C. D Éèí∂q∞g∞^Œ<Õ h‰õΩ P HÀiHõÅhfl f~°∞™êÎ#∞ JO@∞<åfl_»∞
Ü«∞=∞~åA. ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’ ^Œ∞óMÏÅ∞O_»=Ù. Jhfl Éè’QÍÖË. JO`å
P#O^Œ"Õ∞. #O^Œ# =#qÇ¨~°O, J=∞$`«áê#O, JÑ¨û~°ã¨Å á⁄O^Œ∞,
#$`«ºQÍ#, q<åº™êÅ#∞ uÅHÕK«@O - W"Õ JHõ¯_ç Ñ¨#∞Å∞. J|ƒ!
ZO`« Ç¨~ÚQÍ P#O^ŒOQÍ LO@∞O^À. =∞i P Éè’QÍÅhfl D Éèí∂q∞
g∞^Œ<Õ J#∞ÉèíqOKåÅO>Ë J™ê^èŒºO. ZO^Œ∞Hõx? WHõ¯_® #O^Œ#
=<åÅÖÏO\˜q ÖË"å? #$`«º, QÍ<åÅ∞ KÕã≤ P#OkOÑ¨KÕ¿ã HõàÏHÍ~°∞Å∞
ÖË~å? JÑ¨û~°ã¨ ¢ãÅÎ‘ `À ã¨=∞ Lr˚Ö#·ˇ JO^ŒQ`Æ ÅÎ≥ ∞ÖË~å? áê#OK≥Ü∞« º\ÏxH˜
J=∞$`« `«∞Åº"≥∞#ÿ áêhÜ«∂Å∞ ÖË"å? J=hfl L<åfl~Ú. HÍx Jq =∂„`«"∞Õ
HÍ^Œ∞. PHõe - ^ŒÑ≤ÊHõ - ÉèÏ~åºa_»¤Å∞ - ‰õΩ@∞O|O, áÈ+¨}ÉèÏ^Œº`« -
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ - HÀiHõÅ∞ - x~åâß xã¨Ê $Ç¨ÏÅ∞ - Wq‰õÄ_® L<åfl~Ú.
90
JO^Œ∞Hˆ WHõ¯_» ^Œ∞óMÏÅ∞ ÖËx P#O^ŒO J™ê^èºŒ O. HÍ|>Ëì Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA
#zˆH`«∞xH˜ D =~åxfl JOkOK« ã≤^ŒúÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. ã¨fi~°æÖ’HõOÖ’
=∂kiQÍ<Õ Éèí∂Ö’HõOÖ’ ‰õÄ_® ˆH=ÅO P#O^•xflKÕÛ Éè’QÍÖË
J#∞ÉèíqOK«∞. ~°^ä•Å`À - "å~Ú^•ºÅ`À ‰õÄ_ç# JÑ¨û~°ã¨Å#∞ h‰õΩ
W™êÎ#∞. "åiKÕ`« K«Hõ¯QÍ ÑïK«~°ºÅ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ - Jx. Ö’HõOÖ’
ZO`«<ÕiÛ<å, ZO`«K«∂z<å, 'ZO`« "å~°Öˇ·<å HÍO`å ^•ã¨∞ÖË— J<åfl~°∞.
U q^Œº =zÛ<å ~å‰õΩ<åfl 16 Uà◊√§ =KÕÛãïH˜ Ü«∞=fi#O =∂„`«O
`«Ü∂« ~°∞QÍ =ã¨∞OÎ k. =zÛ T~°∞‰õΩO@∞O^•? Ñ≤âßK«OÖÏ Ñ¨\ì˜ Ñ‘_ãç ∞¨ OÎ k.
‰õΩ^Œ∞~°∞QÍ XHõ KÀ@ xÅ∞=x=fi^Œ∞. â◊s~åxfl, =∞#ã¨∞û#∞ Ñ¨~∞° QÔ uÎã∞¨ OÎ k.
"å_≥O`« JÅ∞Ê_≥·<å, hK«∞_≥·<å, Ñ¨QÆÅ∞K«∂¿ãÎ ~å„u HõÅÖ’H˜ =zÛ ÉèíÜ«∞O
HõeyOKÕ =ÚY"≥∞ÿ<å, ÉÏ#Hõ_»∞Ñ¨Ù`À Hõ^ŒÅÖËHõ Hõ^ŒÅÖËHõ HõkÖË"å_≥·<å,
Éèí∂q∞H˜ *Ï<≥_»∞ Z`«∞Î# LO_Õ eb¡ Ñ¨Ù\òQÍ_≥·<å "å_ç Éè’QÍxH˜ ã¨fi~°æO
#∞O_ç JÑ¨û~°ã¨Å∞ ky~å"åÅ#∞ ‰õΩO\Ï_»∞. K«^Œ∞=Ù ãÖ^èŒºÅ∞ ÖËHõ
áÈ~Ú<å, L^ÀºQÆ O ã¨ ^ ÀºQÆ O ÖË H õ á È~Ú<å, PeH˜ J#flO
ÃÑ@ìÖËHõáÈ~Ú<å, ÉèÏ~°º ãÖáêkOK«∞H˘zÛ `«##∞, ‰õΩ@∞OÉÏxfl
áÈ+≤ã¨∞Î<åfl, HÍeg∞^Œ HÍÅ∞ "Õã¨∞H˘x ‰õÄ~˘Ûx, =∞Ozhà◊§ QÍ¡ã¨∞
JOkOK«@O ^ŒQÆæ~°∞flO_ç Jxfl ÑïK«~°ºÅ∞ ÉèÏˆ~º KÕÜ«∂ÅO\Ï_»∞.
`åoHõ\ ˜ì# JkèHÍ~°O `«Ñ¨Ê ÃÑ·™ê qÅ∞=K≥Ü«∞ºx "å_çH˜ ‰õÄ_® ÉèÏ~°º
ÑïK«~º° Å∞ KÕÜ∂« e. +¨~∞° ì `≥zÛ"åfie, K≥ÑC¨ Å∞ ~°_ô K≥Ü∂« ºe, |ÖÏ^Œ∂~°∞
uiy =zÛO `«~åfi`« HÍàÁ§`åÎe. WOHÍ H˘O^Œ~∞° TÇ¨Ö’HÍÖ’¡ qÇ¨Ïiã¨∂Î
LO\Ï~°∞. WÑ¨C_»∞ ^Õ=Ö’HõO #∞O_ç #Å∞QÆ∞~°∞ JÑ¨û~°ã¨Å∞ ky=zÛ,
`å#∞ âı+á¨ ê#∞Ê ZH˜¯ Ñ¨=fio¿ãÎ XHõ~∞° HÍàÁ§`«∞`Î ∂« , XHõ~∞° <À\˜H˜ zÅHõÅ∞
K«∞\˜ì `åO|∂ÅO JOkã¨∂Î, XHõ~°∞ qã¨# Hõ„~°`À qã¨∞~°∞`«∂, XHõ~°∞
„Ñ¨Hõ¯Ö’ ‰õÄ~ÀÛx ã¨~°ã¨ ã¨ÖÏ¡áêÅ∞ ™êyã¨∂Î LO>Ë ZO`« ÉÏQÆ∞O@∞Ok?
Jx J#∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. XHõ "Õà◊ WÖÏO\˜ PÖ’K«# #zˆH`«∞_çH˜
U=¸Å#<åfl LO^Õ"≥∂#x áêzHõqã≤~å_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
91
#zˆH`«∞_çH˜ WÖÏO\˜ PÖ’K«#Å∞ Jã¨Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ=™êÎ~Ú? PÜ«∞#
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Ñ¨sHõΔÅ‰õΩ ÖÁOyáÈ`å_®? „Éèí=∞Ö’ Ñ¨_»`å_®? "≥#HÍ
=ÚO^Œ∂ PÖ’zOK« ‰õΩO_® U"Õ"À HÀ~°∞‰õΩO\Ï_®? ÖË^Œ∞. J`«_»∞
™ê^èŒ‰õΩÅÖ’ „âı+¨μª_»∞.
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Blank K≥H± W™êÎ#∞, h W+¨ìO =zÛ#O`« ~åã¨∞HÀ
JO@∞<åfl_»∞. =∞#O ZO`«~åã¨∞‰õΩ<åfl J`«_ç ZH“O\òÖ’ L#flO`« =~°ˆH
„_® KÕ ã ¨ ∞ H˘<Õ gÅ∞#fl^Œ x `≥ e ã≤ # "å_» ∞ #zˆ H `« ∞ _» ∞ . Hõ # ∞Hõ < Õ
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA `«# J~°›`« K«∂ã¨∞HÀ‰õΩO_® =~åÅ =~°¬O ‰õΩiÑ≤ã¨∞Î<åfl
„Éèí=∞Ö’ Ñ¨_»ÖË^Œ∞ - ZO`À `≥eqQÍ PÖ’zã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞~°}O =∂-#∞„áêH©Δ ´ =∞~°}Ïxfl QÆ∞iOz P_»QÆ=^Œ∞Ì J#fl
Ü«∞=Úx =∂@Ö’ #zˆH`«∞xH˜ =∞~˘Hõ J~°÷O qxÑ≤ã¨∞Î#flk. =∞~°}O-
=∂- J#∞„áêH©Δ † =∞~°}Ïxfl QÆ∞iOz ##fl_»∞QÆ∞ Jx. God is no where
J#fl <åã≤‰Î Ωõ x =∂@Ö’ God is now here Jx Pã≤‰Î Ωõ xH˜ JxÑ≤OzOk,
qxÑ≤OzO^Œ@ - JO^Œ∞ˆH #zˆH`«∞_»∞ `«# ã¨=∂^è•<åxfl 4 â’¡HÍÅ
^•fi~å K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞, J~°›`«#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞.
- Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA K«∂Ñ≤Oz# J<ÕHõ Pâ◊Å‰õΩ #zˆH`«∞x ã¨=∂^è•#O
Uq∞\˜?- Ü«∞=Úx „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ‰õΩ ÖÁOyáÈÜ«∂_®? ÖÁOQÆ‰õΩO_®
u~°ã¨¯iOK«@O [iyO^•?-
=∞OII â’fiÉèÏ"å =∞~°Îºã¨º, Ü«∞^ŒO`«ÔH· `«`ü,
ã¨ˆ~fiO„kÜ«∂}ÏO, [~°Ü«∞Ou `Õ[ó I
JÑ≤ã¨~°fiO rq`«O, JÅÊ"Õ∞=,
`«"≥·= "åÇ¨ãπ, `«= #$`«ºw`Õ II (26)
„ÑüII JO`«Hõ ´ F =∞$`«∞º^Õ=`å!† Ü«∞`ü ´ U^≥·`Õ† =∞~°Îºã¨º ´
=∞#∞+¨μºxÜ≥ÚHõ¯† ã¨ˆ~fiO„kÜ«∂}ÏO ´ Jxfl WO„kÜ«∂Å† `Õ[ó ´
92
`Õ[ã¨∞û#∞† [~°Ü«∞Ou ´ Hõ$tOÑ¨*Ëã¨∞Î#fl^À† U`«`ü ´ Wk† â’fiÉèÏ"å ´
ˆ~Ñ¨\ ˜H˜ LO\ÏÜ«∞x K≥Ñ¨ÊÖËxq. (Jx`«º"≥∞ÿ#q) † ã¨~°fiO rq`«O JÑ≤ ´
"≥Ú`«ÎO rq`«O ‰õÄ_®† JÅÊ"Õ∞= ´ JÅÊ"≥∞ÿ#^Õ† `«="åÇ¨ó ´ h
"åÇ¨Ï<åÅ∞, #$`«ºw`Õ ´ #$`«ºw`åÅ∞† `«=U= ´ hˆH (LO_»h).
ÉèÏ=O : Ü«∞=∞^èŒ~°‡~å*Ï! h=Ù W™êÎ#x K≥Ñ≤Ê# Éè’QÍÅhfl =∞#∞+¨μºÅ
Ü≥ÚHõ¯ WO„kÜ«∂Å â◊H˜Îx, `Õ[ã¨∞û#∞ Hõ$tOÑ¨*Ë¿ã"Õ. ÃÑ·QÍ Jq Jhfl
Jx`«ºO. HõΔ}˜HõO Jã¨Å∞ rq`«=∞O`å ‰õÄ_® JÅÊ"≥∞ÿ#^Õ. Hõ#∞Hõ h
"åÇ¨Ï<åÅ∞, h #$`«ºw`åÅ∞, hˆH LO_»h.
"åºYº : (1) â’fiÉèÏ"å : Éè’QÍÅhfl ˆ~Ñ¨\ ˜H˜ LO\ÏÜ«∞<Õ #=∞‡HõO ÖËxq.
Hõ}
Δ H˜ "õ ∞≥ #ÿ q. D „Ñ¨ÑO¨ K«OQÍx, „Ñ¨ÑO¨ K«Ö’x =ã¨∞=Î ÙÅ∞QÍx, q+¨Ü∂« Å∞
QÍx Jhfl ‰õÄ_® =∂~°∞ÊÅ`À ‰õÄ_çÜ«Ú#fl"Õ. =∂ˆ~ ã¨fiÉèÏ=O QÆÅ"Õ.
XHõ =ã¨∞=Î Ù Hõ#fl =∞~˘Hõ =ã¨∞=Î Ù KåÖÏHÍÅO LO_»=K«∞Û. HÍx ZÑ¨Ê\˜HÔ <· å
JO`«=∞ÜÕ∞º^Õ. JÖÏˆQ XHõ Éè’QÆO Hõ#fl =∞~˘Hõ Éè’QÆO Z‰õΩ¯=HÍÅO
LO_»=K«∞Û. HÍx ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ JO`«=∞ÜÕ∞º^Õ. Wà◊√§, "åÇ¨Ï<åÅ∞,
Éèí∂q∞, =ã¨∞Î=ÙÅ∞, _»|∞ƒ-U^≥·<å ã¨ˆ~ âßâ◊fi`«O HÍ^Œ∞. ^•xfl =∞#=∞<åfl
=keÃÑ\˜ìáÈ`åO. ÖË^• J^Õ =∞##∞ =keÃÑ\˜ì "≥o§áÈ`«∞Ok. Wk
rq`«ã¨`«ºO. Hõ#∞Hõ Éè’QÍÅhfl HõΔ}˜Hõ"Õ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ -
(2) ã¨ˆ~fiO„kÜ«∂}ÏO `Õ[ó [~°Ü«∞Ou : Éè’QÍÅhfl HõΔ}˜HõO =∂„`«"Õ∞
HÍ^Œ∞. Jq WO„kÜ«∂Å Ü≥ÚHõ¯ `Õ[ã¨∞û#∞ - â◊H˜Îx <åâ◊#O KÕ™êÎ~Ú.
=∂#=Ù}˜‚ xsfi~°∞º}˜‚ KÕ™êÎ~Ú. =∞#O x["≥∞ÿ# P#O^•xfl á⁄O^Œ‰õΩO_®
KÕ™êÎ~Ú. U =ã¨∞Î"≥·<å, q+¨Ü«∞"≥∞ÿ<å, Éè’QÆ"≥∞ÿ<å `«#O`«@`å#∞QÍ
P#O^•xfl=fiÖË^Œ∞† JÖÏQÆx ^Œ∞óMÏhfl W=fiÖË^Œ∞. Jq WO„kÜ«∂Å`À
ãÖÜ≥∂QÆO K≥Ok#Ñ¨C_Õ P#O^Œ"∂≥ - ^Œ∞óY"≥∂ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. XHõÅ_»∞¤
ÖË^• Ç¨ÏÖÏfi `«#O`«@ `å#∞QÍ P#O^•xfl=fi^Œ∞. Jk <åÅ∞Hõ g∞^Œ‰õΩ
KÕi#Ñ¨C_Õ P#O^Œ"≥∂, ^Œ∞óY"≥∂. XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ u#flÑ¨C_»∞ P#O^ŒO,
93
5,6 QÆ#∞Hõ J~Ú`Õ "≥Q@Æ ∞. J^Õ XHõ 10 H˜Ö’Å∞ hZ^Œ∞@ÃÑ\˜ì u#=∞O>Ë
p^Œ~°Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok. u<åeû=¿ãÎ JO`«HõO>Ë ^Œ∞óYO =∞~˘Hõ\ ˜ LO_»^Œ∞.
XHõ_çH˜ P#O^•xflzÛOk =∞~˘Hõ_çH˜ W=fi^Œ∞. JO>Ë q+¨Ü«∂Å∞
WO„kÜ«∂Å`À ãÖÜ≥∂QÆO K≥Ok#Ñ¨C_Õ P#O^ŒOQÍx - ^Œ∞óYOQÍx.
J^ÕÑ¨xQÍ uO>Ë "≥QÆ@∞ HõÅQÆ@"Õ∞ HÍ^Œ∞, P~ÀQÆºO K≥_»∞`«∞Ok. _»|∞ƒ
Y~°∞Û#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë kQÆ∞Å∞. XHõ<å\˜H˜ WO„kÜ«∂Å∞ "å\˜x
u#\ÏxH˜ ã¨ÇÏ¨ HõiOK«=Ù. WO„kÜ«∂Å#∞ Éè’QÍÅÖ’ =ÚOK≥u`Î Õ XHõ<å\˜H˜
Jq Ñ¨xKÕÜ«∞\ÏxH˜ gÅ∞ ÖË#O`«QÍ Hõ$tOzáÈ`å~Ú. Wk `≥eã‘ <Õ#∞
Éè’QÍÅ<≥\Ï¡ HÀ~°∞‰õΩO\Ï#∞? Éè’QÍÅ<≥·`Õ W™êÎ#<åfl_»∞QÍx, "å\˜x
J#∞Éèqí OKÕ WO„kÜ«∂Å#∞ Hõ$tOK«‰Ωõ O_® KÕÜ∞« QÆÅ_®? ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞
Hõ$tOzáÈ`Õ - WHõ =∂#=[#‡#∞ K«i`å~°÷O KÕã¨∞H˘<Õ^≥ÖÏ?
(3) ã¨~°fi rq`«O JÅÊ"Õ∞= : h‰õΩ n~å…Ü«Ú=Ù x™êÎ#<åfl_»∞
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA. ÖË^• h "≥O`« HÍÅO rqOKåÅ#∞ ‰õΩO\Ï"À JO`«HÍÅO
rqOK«∞ - J<åfl_»∞. ZO`«HÍÅO rqOz<å ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ ^ÕÇ¨xfl
=keáÈ"åeûO^Õ QÆ^•! „H˜q∞H©@HÍÅ Hõ<åfl [O`«∞=ÙÅ∞ Z‰õΩ¯=HÍÅO
rq™êÎ~Ú† [O`«∞=ÙÅ Hõ<åfl =∂#=ÙÅ∞ Z‰õΩ¯= HÍÅO rq™êÎ~°∞.
=∂#=ÙÅ Hõ<åfl ^Õ=`«Å∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯=HÍÅO rq™êÎ~°∞. JO^Œix
ã¨$+≤ìOKÕ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ JO^ŒiHõ<åfl =∞s Z‰õΩ¯= HÍÅO rq™êÎ_»∞.
(3,11,04,000 HÀ@¡ ãÖIIÅ∞ rq™êÎ_»∞) x["Õ∞. HÍx P^ŒºO`åÅ∞ ÖËx
D HÍÅ K«„HõOÖ’ „|Ç¨Ï‡ PÜ«Ú~åÌÜ«∞O ‰õÄ_® HõΔ}˜Hõ"Õ∞ Hõ^•! JO^Œ~°∂
HÍÖÏxH˜ Ö’|_Õ "åˆ~ - HÍÅ∞xH˜ Ö’|_Õ"åˆ~. HÍÖÏxH˜ Jf`«OQÍ -
Pk JO`åÅ∞ ÖË‰õΩO_® ZÅ¡Ñ¨C_»∞ LO_Õk K≥·`«#º~°∂Ñ¨Ù_≥·# Ñ¨~°=∂`Õ‡.
`≥e™È `≥eÜ«∞HÀ JO^Œ~°∂ P K≥·`«#º~°∂Ñ¨Ùx"≥·Ñ¨ÙˆH „Ñ¨Ü«∂}O KÕ™êÎ~°∞.
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ `«Ñ≤™êÎ~°∞. =∞i Jhfl `≥eã≤# q"ÕH˜ #zˆH`«∞_»∞
JÅÊ"≥∞#ÿ , Hõ}Δ H˜ "õ ∞≥ #ÿ rq`åxfl ZÖÏ HÀ~°∞`å_»∞? ZO`« n~°H… ÍÅ rq`åxfl
94
„Ñ¨™êkOz<å =∞$`«∞º "å`« Ñ¨_»Hõ`«Ñ¨Ê^Œ∞ QÆ^•! =∞$`«∞º=Ù ZÑ¨C_≥·<å -
Z=iÔH·<å ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ#^Õ QÆ^•! JO^Œ∞ˆH #zˆH`«∞xH˜ #=Ùfi=ã¨∞Î#flk.
PÇ¨! Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA ZO`« K«H¯õ QÍ `«##∞"≥∂Ç¨ÏÃÑ\˜ì |∞@ìÖ’ "ÕÜ∂« Åx
K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞? ZO`«\ ˜ Hõiî# Ñ¨sHõΔ‰õΩ QÆ∞i KÕã¨∞Î<åfl_»∞ - Jx
J#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. JO^Œ∞ˆH -
(4) `«"≥·= "åÇ¨ó `«= #$`«ºw`Õ : JÜ«∂º! `å=Ú W™êÎ##fl "åÇ¨Ï<åÅ∞,
- JO>Ë QÆ∞„~åÅ∞, U#∞QÆ∞Å∞, ~°^è•Å∞ `«=∞ =^ŒÌ<Õ LOK«∞HÀO_ç. `å=Ú
W™êÎ##fl #$`«º w`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ <≥·Ñ¨Ù}ºOQÆÅ JÑ¨û~°ã¨Å#∞ g∞^ŒQÆæˆ~
LO_»x=fiO_ç. g∞~°∞ W™êÎ##fl Éè’QÍÅhfl g∞ ^ŒQÆæˆ~ LO_» x=fiO_ç
JO@∞<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞. WÖÏ JO@∞#flÑ¨C_»∞ D Jx`«º"≥∞ÿ# -
HõΔ}˜Hõ"≥∞ÿ# Éè’QÍÅÑ¨@¡ - ãÖÑ¨^ŒÅÑ¨@¡ #zˆH`«∞_»∞ ZO`« UÇ¨ÏºÉèÏ=O
Hõey L<åfl_À =∞#‰õΩ ã¨Ê+Öì J=Ù`«∞#flk. P`«x ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞O Uq∞\’
J=QÆ`« =∞ø`«∞#flk. WÑ¨Ê\˜ #zˆH`«∞x J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# ã≤÷ux - J`«x
^Œ$_èn» Hõ#Δ ∞, P`«‡*Ï˝<åxfl JO^Œ∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ¨_∞» `«∞#fl `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ #∞ K«∂z
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Ö’Ö’Ñ¨Å ZO`«QÍ P#Okã¨∞Î<åfl_À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë
XHõ_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ü«∞^•~°÷"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞=Ù J~Ú LO_®eûO^Õ. D „Ñ¨Hõ@#
#zˆH`«∞x Ü≥ÚHõ¯ ÑïÑ¨Hõfi ã≤÷ux ã¨Ê+¨ìOQÍ "≥Å¡_ç KÕã¨∞Î#flk.
- WOHÍ U=∞O@∞<åfl_À K«∂^•ÌO.
=∞OII #q`ÕÎ#, `«~°Ê}©Ü≥∂ =∞#∞+¨ºó,
Å™êº=∞¿ÇÏ q`«ÎO, J„^•HõΔ ‡ KÕ`ü`åfi I
rqëêº"≥∂, Ü«∂=nt+¨ºã≤ `«fiO,
=~°ã¨∞Î"Õ∞, =~°}©Ü«∞ó ã¨ U= II (27)
„ÑüII =∞#∞+¨ºó ´ =∞#∞+¨μº_»∞† q`ÕÎ# ´ ^èŒ#OKÕ`«† #`«~°Ê}©Ü«∞ó ´
`«$Ñ≤Î K≥O^Œ_»∞† `åfi ´ x#∞fl† J„^•HõΔ ‡KÕ`ü ´ K«∂_»QÆey`Õ† q`«ÎO ´
95
^èŒ<åxfl† Å™êº=∞¿ÇÏ ´ á⁄O^ŒQÆÅ=Ú† Ü«∂=`ü ´ ZO`«=~°‰õΩ† `«fiO ´
h=Ù† Dt+¨ º ã≤ ´ âßã≤ ™ êÎ " À† (JO`« =~° ‰ õ Ω )† rqëêº=∞ó ´
rqOK«QÅÆ =Ú† "Õ∞ =~°}Ü © ∞« ó ´ <å‰õΩ =iOK«^yŒ #† =~°ó`«∞ ´ =~°"∞≥ `ÿ †Õ
ã¨óU= ´ J^Õ. (P 3= =~°"Õ∞).
ÉèÏ=O : =∂#=Ù_»∞ Z#fl\˜H© ^è#Œ O =Å¡<Õ `«$Ñ≤KÎ O≥ ^Œ_∞» . x#∞fl K«∂_»QeÆ y`Õ
ZÖÏQÆ∂ ^èŒ<åxfl á⁄O^ŒQÆÅO. h=Ù âßã≤Oz#O`«HÍÅO "Õ∞=Ú rq™êÎO.
Hõ#∞Hõ P =~°"Õ∞ <å‰õΩ HÀ~°^Œy#k.
"åºYº : (1) #zˆH`«∞_»∞ ÉÏÅ∞_Õ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© Q˘Ñ¨Ê*Ï˝#O - q"ÕHõO
QÆÅ"å_»∞. JO`ÕQÍ^Œ∞ J`«_»∞ =∂#=ÙÅ#∞ KåÖÏ ^ŒQÆæ~°QÆ ÑïjeOz
LO\Ï_»∞. `«# K«∞@∂ì L#fl ã¨=∂[OÖ’ UO [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À - ™ê=∂#º
=∂#=ÙÅ J#∞Éèí=O Uq∞\’ ‰õÄ_® QÆ=∞xOz Ü«Ú#fl"å_»∞. Hõ#∞Hõ<Õ
=∂#=Ù_» ∞ ˆ H =ÅO ^è Œ # O KÕ ` « < Õ `« $ Ñ≤ Î x K≥ O ^Œ _ » x ã¨ Ê +¨ ì O QÍ
K≥ÑÊ¨ QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. `«# ™êfi#∞Éè=í O ‰õÄ_® J^Õ J~Ú LO_®e. ^è#Œ O
QÆ#∞Hõ x[OQÍ =∂#=Ù_çH˜ P#O^•xfl=fiQÆÅ^Õ S`Õ ÉÏQÍ^èŒ#=O`«∞Öˇ·#
"å~°∞ P#O^ŒOQÍ - `«$Ñ≤ÎQÍ rq`åxfl QÆ_»∞Ñ¨Ù`«∂ LO_®e. JO`«∞ÖËx
^Œ∞óYOÖ’ =ÚxyáÈ~Ú LO_Õ HÀ\©â◊fi~°∞Å#∞ K«∂ã¨∞Î<åflO. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
KÕã¨∞H˘<Õ ãÖÑ¨#∞flÅ#∞ K«∂ã¨∞Î<åflO. JO>Ë ^èŒ#O "åiH˜ ã¨∞MÏxfl,
âßOux, P#O^•xfl, `«$Ñ≤Îx HõeyOK« ÖËHõ áÈ~ÚO^Œ#fl =∂@. WHõ
^èŒ#O L#flÑ¨C_»∞ Hõ#∞fl q∞#∞fl HÍ#‰õΩO_® JÇ¨ÏOHõiOz# "å_»∞,
q„~°gy# "å_»∞ - U HÍ~°}O KÕ`«<≥·<å P ^èŒ<åxfl áÈQ˘@∞ì ‰õΩ#flÑ¨C_»∞
"å_çx Ñ¨ÓzHõ Ñ¨ÙÅ¡ „HÕ^Œ [=∞Hõ_»`å~°∞ [#∞Å∞. JÖÏO\˜ Ñïã≤÷uÖ’
"å_ç ^Œ∞óYO ZÖÏ LO@∞O^À TÇ¨Ï‰õΩ JO^Õk HÍ^Œ∞. ^èŒ#O
JÑïq∞`«OQÍ L#fl "åiH˜ â◊`«$=ÙÅ∞ ‰õÄ_® JkèHõ"Õ∞. |O^èŒ∞=ÙÅ∞
~å|O^Œ∞ÖÏ¡ Ñ‘‰õΩ¯uO\Ï~°∞ H˘O^Œix† |O^èŒ∞=ÙÅ =Å¡, z=~°‰õΩ ÉèÏ~åº
- ÖË^• a_»Å¤ =Å¡ ‰õÄ_® H˘O^Œ~∞° ^è#Œ =O`«∞Å‰õΩ „áê}Ç¨xÜÕ∞. ZÑ¨C_»∞
96
`«#‰õΩ Z=~°∞ U „Ñ¨=∂^•xfl Hõey™êÎ~À#<Õ 'JÉèí„^Œ`å ÉèÏ=#— "åiÖ’
Z‰õΩ¯=QÍ LO_ç Z=ih #=∞‡‰õΩO_® - JO^Œih ãÖ^ÕÇ≤Ïã¨∂Î<Õ
„|`«∞‰õΩ`å~°∞. ^èŒ# Ñ≤âßK«O H˘O^Œ~°∞ =∂#=ÙÅ#∞ ^•#=ÙÅ∞QÍ
=∂~°∞ã¨∞ÎOk. H˘O^ŒiÖ’ PÇ¨ÏOHÍ~°O "≥„i`«ÅÅ∞ "Õã¨∞ÎOk. ^èŒ#O`À
¿ãflÇ¨ÏO KÕ¿ã"å_»∞ Z=fii`À#∂ ¿ãflÇ¨ÏO K≥Ü«∞ºÖË_»∞. z=~°‰õΩ
ÉèQí =Æ O`«∞x`À ‰õÄ_®. H˘O^Œ~∞° ^è#Œ O HÀãÖ - Éè’QÍÅ HÀã¨"∞Õ ÉèQí =Æ O`«∞x
P„â◊~Ú™êÎ~∞° . "å~°∞ QÆ#∞Hõ Ug∞ W=fi@O ÖË^xŒ `≥e¿ãÎ WHõ "åi =ÚMÏxH˜
Ñ¨Ó[ÖˇO^Œ∞‰õΩ, H˘|ƒi HÍÜ«∞ÖˇO^Œ∞‰õΩ - ^ŒO_»QÆ Jx x~°ã≤™êÎ~°∞. ^èŒ#
=∞^ŒO`À q„~° gˆQ"å_»∞ '<Õ#∞ ^Õ=Ù}˜‚ ‰õÄ_® ÖˇHõ¯ KÕÜ«∞#∞— JO\Ï_»∞.
WÖÏ =∞OzH˜, =∂#=`åfixH˜ ^Œ∂~°"∞≥ ÿ ÉèÜ í ∞« O`À, JãÖ`«$Ñ≤`Î À rq™êÎ~∞° .
JO`ÕHÍ^Œ∞ - ^èŒ#O =Å¡ Jhfl ^Œ∞óMÏÖË#x D â’¡HõO K≥|∞`«∞#flk.
â’¡IIP~å÷<åO P~°˚<Õ ^Œ∞óYO, Pi˚`å<åOK« ~°HõΔ}Ë I
<åâı ^Œ∞óYO =ºÜÕ∞ ^Œ∞óYO kQÆ~åú<£ ˆH¡â◊ HÍi}ó II
_»|∞ƒ ãÖáêkOKÕ@Ñ¨C_»∞ ^Œ∞óYO† ãÖáêkOz#^•xfl HÍáê_»∞ HÀ=\ÏxH˜
Z<Àfl áê@∞¡ Ñ¨_®e. J^˘Hõ ^Œ∞óYO. K«∂ã¨∂Î K«∂ã¨∂Î Y~°∞Û ÃÑ\ÏìÅO>Ë
„áê}O áÈ~Ú#O`« Ñ¨#=Ù`«∞Ok. J^˘Hõ ^Œ∞óYO. *Ï~°q_»∞K«∞‰õΩ<åfl,
^˘OQÆÅ∞ ^ÀK«∞‰õΩ<åfl, JyflH˜ PÇ¨ïuÜ≥ÿ∞<å - ZÖÏ #tOzáÈ~Ú<å
QÆ∞O_≥Å∞ Ñÿe áÈ~Ú#O`« Ñ¨#=Ù`«∞Ok. H˘xfl ~å„`«∞à◊√§ x„^Œ ÖË‰õΩO_®
QÆ_á» êe. JÖÏO\˜k D ^è#Œ O. W@∞=O\˜ ^è<Œ åxÔH· Pâ◊Ñ_¨ `» å<å ™êfig∞!
JO@∞<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
(2) WHõ ^Õ=`«Öˇ·# `«=∞ix ^Œi≈Oz# `«~åfi`« =∂‰õΩ ZÖÏQÆ∂ ^èŒ#O
Åaèã¨∞ÎOk. ^Õ=`«ÅO>Ë WKÕÛ"å~°∞. ã¨fiÜ«∞OQÍ `«=∞ ^Œ~°≈#ÉèÏQÆºO
ÅaèOz# `«~åfi`« WOHõ ^è#Œ O ÅaèOK«Hõ áÈ=@"Õ∞q∞\˜? =∞$`«∞º ^Õ=`«#∞
^Œi≈Oz uiy"≥àı§ J^Œ$+¨ìO ÅaèOzOk<å‰õΩ. WHõ ^èŒ<åxˆHO H˘^Œ∞=?
ZÖÏQÆ∂ ÅaèOKÕ P ^èŒ#O H˘~°‰õΩ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ =~åxfl ZO^Œ∞‰õΩ
97
=º~°Oú KÕã∞¨ HÀ"åe? XHõ =∞O„uQÍ~°∞ ^Õ=Ù_ç Ñ¨~O°î =ÚO^Œ∞ xÅ|_ç ##∞fl
=∞O„ux K≥~Úº ™êfig∞ Jx „áêi÷ã¨∞Î<åfl_»@. JÖÏ LO@∞Ok
q∞=Ú‡^èŒ<åxfl HÀi`Õ. J Ñ≤zÛ <å‰õΩ ÖË^Œ∞ ™êfig∞! Hõ#∞Hõ P HÀiHõ <å‰õΩ
ÖË^Œ∞.
(3) WHõ =∂ r=#O JO\Ï~å? g∞~°∞ âßã≤Oz#O`« HÍÅO rq™êÎO.
g∞~°∞ ZO`À YzÛ`«OQÍ ÖˇHõ¯Å∞ "Õã≤ U=∂„`«O `Õ_® ÖË‰õΩO_® r=ÙÅ
„áê}ÏÅ∞ Ç¨Ïi™êÎ~°∞. Hõ#∞Hõ ZO`«HÍÅO rq™êÎ=∂? Jx `«~°˚# Éèí~°˚#Å∞
=∂ˆHÅ? =∂ PÜ«Úëê¯ÅO ZO`≥·<å ã¨ˆ~ - L#fl H˘kÌ HÍÖÏxfl
ã¨kfixÜ≥∂QÆO KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ |∞kú LO>Ë KåÅ∞. =º~°÷"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å`À,
PÖ’K«#Å`À HÍÅO =$^è• KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® LO>Ë J^Õ Ñ¨k"ÕÅ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
PÜ«Ú+¨μ¬ ZO`« JÅÊ"≥∞ÿ# ^≥·<å Ñ¨~°=∂`«‡Ü«∞O^Œ∞ xeÊ# =∞#ã¨∞û`À,
™ê^èŒ# KÕÜ«∂Å<Õ |∞kú`À - =∞~°}˜¿ãÎ =∞m§ J^Õ ã¨^Œ∞ƒkú`À\˜ - ™ê^èŒ<å
|∞kú `À\˜ [x‡™êÎO. [x‡Oz# `«~åfi`« P |∞kú<Õ ÉÏQÍ =$kú KÕã∞¨ ‰õΩO@∂
„|`«∞‰õΩ`åO. WÖÏ =∞m§ =∞m§ ã¨^Œ∞ƒkú`À =∞~°}Õz - ã¨^Œ∞ƒkú`À Ñ¨Ù\˜ì
- ã¨^Œ∞ƒkú`À<Õ LO>Ë Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ =∞iO`« ã¨xflÇ≤Ï`«"≥∞ÿ z=~°‰õΩ P`«‡
™êHΔÍ`å¯~åxH˜ J#∞"≥·# [#‡#∞ á⁄O^Œ∞`åO. WO`« =∂„`«O ^•xH˜
z~°Or=`«fiO, ã¨fiK«ÛùO^Œ =∞~°}OHÀãÖ „áê‰õΩÖÏ_»@O ^ÕxH˜? HÍH˜ÖÏ
HõÅHÍÅO „|`«Hõ\ÏxHÍ? ^Œ∞óMÏÅ`À - JÅ[_»∞Å`À - PO^Àà◊#Å`À
- JãÖ`«$Ñ≤Î`À rqOK«\ÏxHÍ? ZO^Œ∞HÀãÖ D n~å…Ü«Ú+¨μ¬? W"Õg
<å‰õΩ =^Œ∞Ì™êfig∞.
=~°ã¨∞Î "Õ∞ =~°}©Ü«∞ó ã¨óU= : Hõ#∞Hõ <å‰õΩ HÀ~°^Œy# =~°O -
##∞fl <Õ#∞ „âı+¨μªxQÆ x~°∂Ñ≤OK«∞H˘<Õ =~°O - =∂#= [#‡#∞ K«i`å~°÷O
KÕã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ=~°O - ™ê^èŒHõÖ’HÍxH˜ "Õ∞Å∞ KÕ¿ã=~°O
- <å =¸_»= =~°"Õ∞. P`«‡`«`«fi"Õ∞. P`«‡*Ï˝#"Õ∞. =∞~°}Ï#O`«~°O
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷uQÆ∞iOKÕ. Hõ#∞Hõ <å‰õΩ ^ŒÜ«∞LOz P =¸_»= =~åxfl
„Ñ¨™êkOK«O_ç JO@∞<åfl_»∞.
98
- WOHÍ U=∞O@∞<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞?-
=∞OII Jr~°º`åO J=∞$`å<åO L¿Ñ`«º,
r~°º<£ =∞~°Îºó Hõfi^èŒã¨÷ó „Ñ¨*Ï#<£ I
Jaè^è•ºÜ«∞<£ =~°‚~°u „Ñ¨"≥∂^•<£,
Junˆ~… rq`Õ HÀ~°"Õ∞`«? II (28)
„ÑüII Jr~°º`åO ´ <åâ◊#OÖËx (H©Δ}ÕK«x"å~°∞)† J=∞$`å<åO ´
J=∞~°∞Å∞ S#"åix† L¿Ñ`«º ´ KÕ~∞° H˘x† „Ñ¨*Ï#<£ ´ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl†
Hõfi^èŒã¨Îó ´ Éèí∂q∞ÃÑ· #∞#fl† r~°º<£ ´ #tOKÕ† =∞~°Îºó ´ =∞~°}ã¨fiÉèÏ=O
QÆÅ =∂#=Ù_»∞† =~°‚~°u „Ñ¨"≥∂^•<£ ´ #$`«º, w`«, P#O^•Å#∞,
Jaè^è•ºÜ«∞<£ ´ ÑïjeOz# `«~åfi`«† Hõó ´ Z=_»∞† Junˆ~…rq`Õ ´
n~°… rq`«HÍÅ=Ú#O^Œ∞† ~°"Õ∞`«ó ´ P#Ok™êÎ_»∞?
ÉèÏ=O : <åâ◊#OÖËx J=∞~°∞Öˇ·# ^Õ=`«Å#∞ KÕ~°∞H˘x "åi ^•fi~å
á⁄O^ŒQÆeˆQ „âı+¨ì"≥∞ÿ# „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl `≥Å∞ã¨∞H˘x ‰õÄ_® #$`«ºw`«,
P#O^•Åhfl `«∞K«Û=ù ÚÅx `≥Å∞ã¨∞H˘#fl =∞~°}ã¨fiÉèÏ=O QÆÅ U =∂#=Ù_»∞
n~°…HÍÅ rq`åxfl HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞?
"åºYº : =∞~åÎºó : Éè∂í q∞ÃÑ· rqOKÕ =∞#∞+¨μº_»∞ =∞~°} ã¨fiÉèÏ=O HõÅ"å_»∞.
ZO`« HÍÅO „|uH˜<å 100 Uà◊√§Ö’¿Ñ. =∞#∞+¨μºÅ`À áÈeÛ K«∂z#Ñ¨C_»∞
^Õ=`«Å∞ KåÖÏHÍÅO-Jun~°… HÍÅO LO_ç Éè’QÍÅ##∞ Éèqí ã¨∂Î LO\Ï~°∞.
Jã¨Å∞ Z=s ^Õ=`«Å∞? D Éèí∂q∞ g∞^Œ =∞#∞+¨μºÅ∞QÍ [x‡Oz ^≥·g
ãÖÑ¨^Œ HÀãÖ ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤ - JO>Ë ^≥·"åxfl P„â◊~ÚOz, ^≥·=
ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# HÍ~åºÅ∞ KÕã≤, Láêã¨# KÕã≤, ™ê^èŒ# Ñ¨ÓiÎ HÍ‰õΩO_®<Õ
^ÕÇÏ¨ O q_çz#Ñ¨C_»∞ - JÑ¨Ê\˜Hˆ ^ÕÇ¨ xfl QÆ∞iOz JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ
QÆ#∞Hõ, „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOp Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ, uiy
^ÕÇÏ¨ O ~å"åÅ<Õ `˘O^Œ~° ÖË#@∞=O\˜ "åÔ~· `«# ^≥g· ãÖÑ¨^ÅŒ `À ‰õÄ_ç#
99
ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O`À KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ∞ Éè’QÍÅÖ’ - P#O^ŒOÖ’ LO_ç
áÈ`å~°∞. JÖÏ n~°…HÍÅO LO\Ï~°∞ QÆ#∞Hõ "åix J=∞~°∞Å∞ Jx
JO\Ï~°∞. ^≥·g ãÖÑ¨^ŒÖ’ L<åfl~°∞ QÆ#∞Hõ, =∞#∞+¨μºÅ`À áÈeÛ#Ñ¨C_»∞
n~°…HÍÅO LO\Ï~°∞ QÆ#∞Hõ - =∞~°}O ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ (^ÕÇ¨Ï"Õ∞ ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ
q_»=@OÖË^Œ∞) J=∞~°∞Å∞ JO@∞#flk âß¢ã¨ÎO. J@∞=O\˜ J=∞~°∞Å∞ -
ÖË^• ^Õ=`«Å∞ H˘xfl H˘xfl â◊‰õΩÎÅ∞ Hõey LO\Ï~°∞. =∂#=ÙÅ‰õΩ HÀi#
HÀiHõÅ#∞ J~°›`«Å#∞ |\˜ì f~°∞ã¨∂Î LO\Ï~°∞.
J@∞=O\˜ J=∞~°∞Öˇ·# q∞=Ú‡Å#∞ KÕi# `«~åfi`« ‰õÄ_® WOHÍ
|OQÍ~°O, ^èŒ#O, ~°^è•Å∞, QÆ∞„~åÅ∞, #$`«ºw`åÅ∞, Éè’QÍÅ∞ JO@∂
`«∞K«Û"≥∞#ÿ , JÅÊ"≥∞#ÿ ã¨∞MÏÅHÀãÖ „áê‰õΩÖÏ_»`å<å? WO„kÜ«∞Éè’QÍÅhfl
xHõ$ëêìÅh, rq`«O ZO`«HÍÅO L<åfl Hõ}Δ ÉèOí QÆ∞~°"∞Õ #x, =∂#=Ö’HõOÖ’
L#fl =∂ HõO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞ - J#∞Éèí="Õ∞.
=∞~°∞Îº_»∞ J=∞~°∞_»ÜÕ∞º =∂~°æO `≥eã≤# "å~°∞ g∞~°∞† HÀi# =~åxfl
J#∞„QÆÇ≤Ï™êÎ#x =∂@ WzÛ L<åfl~°∞. W\˜ì ã≤÷uÖ’ g∞ #∞O_ç D
#tOzáÈÜÕ∞, `«∞K«Û"≥∞ÿ#, JÅÊ"≥∞ÿ# „áêÑÖzHõ ã¨∞MÏÅ#∞, ãÖÑ¨^ŒÅ#∞
HÀ~°@=∂? ÖËHõ âßâ◊fi`å#O^•xfl „Ñ¨™êkOKÕ J=∞~° q^Œº#∞ - P`«‡
q^Œº#∞ HÀ~°@=∂? U |∞kú Ç‘Ï#∞_≥<· å x`«º"≥∞#ÿ P#O^•xfl =^Œ∞Å∞H˘x
`å`å¯eHõ ã¨∞MÏÅ HÀãÖ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ f™êÎ_®?
- HÍ=∞^èÕ#∞=Ù =^ŒÌ ÔHo§ HÍÑ¶‘H˜ áêÅ∞ QÍ"åÅx, HõÅÊ `«~°∞=Ù =^ŒÌ
ÔHo§ HÍHõ~°HÍÜ«∞Å∞ HÍ"åÅx HÀˆ~ =¸~°∞ö _≥=~°∞?
Hõ#∞Hõ F Ü«∞=∞^èŒ~°‡~å*Ï! WOHõ #<≥flO^Œ∞‰õΩ Ñ¨sH˜Δ™êÎ~°∞? <å‰õΩ D
Éèí∂q∞ =^Œ∞Ì - ãÖÑ¨^ŒÅ∞ =^Œ∞Ì - |OQÍ~°O =^Œ∞Ì - ~°^è•Å∞, U#∞QÆ∞Å∞,
QÆ∞„~åÅ∞ =^Œ∞Ì - JÑ¨û~°ãÅ¨ ∂ =^Œ∞Ì - n~°H… ÍÅ rq`«=¸ =^Œ∞.Ì =∞~°}Ïxfl
QÆ∞iOp, =∞~°}O `«~°∞"å`« ã≤÷u QÆ∞iOp, =∞~°}Ïhfl Ju„Hõq∞OKÕ ã≤÷u
QÆ∞iOp =∂„`«"∞Õ É’kèOK«∞ - Jx xâ◊ÛÜ«∞OQÍ K≥|∞`«∞<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞-
100
- J^Õ q+¨Ü«∂xfl `«∞k =∂@QÍ K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞ -
=∞OII Ü«∞ã≤‡xfl^ŒO qzH˜`«ûOu =∞$`Àº!
Ü«∞`ü ™êOÑ¨~åÜÕ∞ =∞Ç¨Ïu „|∂Ç≤Ï #ã¨Î`ü I
Ü≥∂-Ü«∞O =~À QÆ∂_è» =∞#∞„Ñ¨q+¨ªó
<å#ºO `«™ê‡`ü #zˆH`å =$}©`Õ II (29)
„ÑüII =∞$`Àºó! ´ F =∞$`«∞º^Õ"å!† Ü«∞ã≤‡<£ W^ŒO qzH˜`«ûOu ´ U
q+¨Ü∞« OÖ’ ^Õ=`«Å∞ ‰õÄ_® ãÖ^ÕÇÏ¨ O`À LO@∞<åfl~À† `«`ü ™êOÑ¨~åÜÕ∞
=∞Ç¨Ïu ´ P Q˘Ñ¨Ê^≥·# =∞~°}Ï#O`«~° P`«‡ ã≤÷ux QÆ∂iÛ† #ó„|∂Ç≤Ï ´
<å‰õΩ K≥Ñ¨C† JÜ«∞O=~°ó QÆ∂_è»O J#∞ „Ñ¨q+¨ªó ´ D =~°O J`«ºO`«
~°Ç¨Ïã¨º"≥∞ÿ# q^Œº‰õΩ ãÖ|OkèOz#k. `«™ê‡`ü J#ºO ´ ^•xHõ#fl "Õ~˘Hõ
^•xx† #zˆH`«ó #=$}©`Õ ´ #zˆH`«∞_»∞ Z#fl\˜H© HÀ~°_»∞.
ÉèÏ=O : F =∞$`«∞º^Õ"å! =∞~°}Ï#O`«~°O P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷u U^≥·`Õ LO^À
- ^Õx q+¨Ü«∞OÖ’ ^Õ=`«Å∞ ‰õÄ_® ãÖ^ÕÇ¨ÏOQÍ LO@∞<åfl~À P P`«‡
`«`«fiq+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOKÕ <å‰õΩ K≥Ñ¨Ê=Åã≤Ok. D =~°"Õ∞ J`«ºO`«
~°Ç¨Ïã¨º"≥∞ÿ# q^Œº‰õΩ ãÖ|kèOz#k. D q+¨Ü«∞O `«Ñ¨Ê nxHõ#º"≥∞ÿ#
^•xx #zˆH`«∞_≥#fl\˜H© HÀ~°_»∞.
"åºYº : t+¨μºx Ü≥ÚHõ¯ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ HÀiHõ`À D „Ñ¨^=Œä ∞ =e¡ =ÚQÆ∞ã¨∞#Î flk.
"Õ^•O`« q*Ï˝<åxfl - ÖË^• P`«‡*Ï˝<åxfl JO^Œ∞HÀ=\ÏxH˜ HÍ=Åã≤#
J~°›`« - JO>Ë ™ê^èŒ# K«`«∞+¨ìÜ«∞ ãÖÑ¨^Œ t+¨μºxÖ’ L<åflÜ≥∂ ÖË"À
ÉÏQÆ∞QÍ Ñ¨sH˜ΔOz x~°‚~ÚOK«@"Õ∞ D „Ñ¨^èŒ=∞=e¡ ™ê~åOâ◊O. x["≥∞ÿ#
P`«‡q^Œº kfifÜ«∞=e¡ #∞O_ç „áê~°OÉèíO J=Ù`«∞Ok. z=i™êiQÍ
#zˆH`«∞x =∂@Å∞ QÆ=∞x^•ÌO.
F =∞$`«∞º ^Õ"å! =∞~°}Ï#O`«~O° P`«‡ q+¨Ü∂« xfl QÆ∞iOz qKå~°}
KÕÜ«∞@O - J<Õk g∞~°∞ <å‰õΩ W™êÎ##fl Éèí∂Ö’Hõ ã¨∞MÏÅxflO\˜Hõ#fl
101
Q˘Ñ¨Êk. Jk Z=iH© `≥eÜ«∞x q+¨Ü«∞O. JO`« `ÕeHõQÍ „QÆÇ≤ÏOK«ÖË~°∞.
^Õ=`«Å‰õΩ ‰õÄ_® ãÖ^ÕÇ¨ã¨Ê^Œ"≥∞ÿ#^Õ. D ãÖ^ÕÇ¨ÏO QÆ#∞Hõ fiO^•
=∞#∞+¨μº_»∞ KÕÜ«∞=Åã≤# ^Õq∞\’ `≥Å∞ã¨∞H˘x KÕ™êÎ_»∞, KÕÜ«∞‰õÄ_»x
^•xfl =kÖË™êÎ_»∞. WÑ¨C_Õ"≥∂ KÕÜ«∞‰õÄ_»xq KÕã¨∞Î<åfl_»∞, KÕÜ«∞=Åã≤#
^•xx L¿ÑH˜Δã¨∞Î<åfl_»∞. D P`«‡ `«`åfixfl QÆ∞iOz Ñ¨Ó~°fiO ZO^Œ~À
K≥Ñ≤ÊLO_»=K«∞Û. J~Ú<å =∞~°}Ï#O`«~°O r=ÙÅ`À „Ñ¨`«ºHõΔ ãÖ|O^èŒO
ÃÑ@∞ìH˘<Õ g∞~°∞ Wk K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ ã¨Ô~·# JkèHÍi. =∞~°}Ï#O`«~°
q+¨Ü∂« Å#∞ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀ‰õΩO_® rqOz L#flÑ¨Ê\˜ q+¨Ü∂« ÅˆH „áê^è•#º`«
xzÛ WO^Œ∞Ö’<Õ =Úxy áÈ`«∞O\Ï~°∞ =∂#=ÙÅ∞. Hõ#∞Hõ D q+¨Ü∞« OÖ’
U^≥·<å K≥Ñ¨ÊQÆeyOk g∞ˆ~. D q+¨Ü«∞OÖ’ QÆÅ ãÖ^ÕÇ¨Å∞ fiáÈ`Õ
=∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ "åº=Ç¨iHõ rq`«O â◊√kú Ñ¨_∞» `«∞Ok. áê~°=∂i÷Hõ rq`«O
L#fl`«OQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk. nx Hõ#fl „âıÜ«∞ã¨¯~° "≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O =∂#=Ù_çH˜
=∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ =∞~°}O`À ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã≤# P`«‡ q+¨Ü«∞O
Hõ#fl "Õ~˘Hõ =~åxfl #zˆH`«∞_≥#fl\˜H© HÀ~°_»∞QÍHõ HÀ~°_»∞ - Jx
=ÚyOKå_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
(1) ^è#Œ O, |OQÍ~°O W™êÎ#x Pâ◊K∂« Ñ≤`Õ '#q`Õ#Î `«~Ê° }©Ü∂≥ =∞#∞+¨ºó
- ^èŒ#OKÕ`« =∂#=Ù_≥#fl\˜H© `«$Ñ≤Î K≥O^Œ_»∞ J<åfl_»∞.
(2) h~Ú+¨ìO =zÛ#O`« HÍÅO - ÖË^• z~°Or=`«fiO W™êÎ#O>Ë
'JÑ≤ ã ¨ ~ ° fi O rq`« O JÅÊ"Õ ∞ =— - ZO`« n~° … rq`« " ≥ ∞ ÿ < å
JÅÊ"≥∞ÿ#^Õ#x K≥áêÊ_»∞.
(3) z~°HÍÅO D Éèí∂ =∞O_»ÖÏxfl UÅ∞HÀ, K«„Hõ=iÎQÍ áêeOK«∞ JO>Ë
r~°º<£ =∞~°Îºó - =∞#∞A_»∞ =∞~°} ã¨fiÉèÏ=OQÆÅ"å_»x J<åfl_»∞.
(4) ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ#∞ J#∞ÉèíqOK« =∞O>Ë ã¨ˆ~fiO„kÜ«∂}ÏO `Õ[ó
[~°Ü∞« Ou-Jxfl WO„kÜ«∂Å `Õ[ã¨∞û#∞ #tOÑ¨*™Ë êÎ~Ú- J<åfl_»∞.
102
(5) Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å#∞, ~°^•è Å#∞, JÑ¨û~°ãÅ¨ #∞ W™êÎ#O>Ë `«"=·≥ #$`«ºw`Õ
- D #$`«º w`åÅ#∞, Éè’QÍÅ#∞, ~°^•è Å#∞, h"Õ LOK«∞HÀ J<åfl_»∞.
(6) J#º"≥∞ÿ# =~°O HÀ~°∞HÀ JO>Ë '<å#ºO `«™ê‡`ü #zˆH`å =$}©`Õ -
^•xHõ#fl "ÕÔ~·# ^•xx #zˆH`«∞_»∞ HÀ~°_»∞ Jx, ã¨Ê+¨ìOKÕã≤ P`«‡
q^Œº‰õΩ J~°›`«#∞ x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<åfl_»∞ #zˆH`«∞_»∞.
-: Ñ¨„^äŒ=∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-
103
kfifÜ«∞ =e¡
Jxfl J~°›`«Å∞#fl t+¨μº_»∞ ÅaèOz#O^Œ∞‰õΩ P#Okã¨∂Î =∂#=Ùx
=ÚO^Œ∞#fl 2 =∂~åæÅ∞ Uq∞\’ - Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA K≥|∞`«∞<åfl_»∞.
=∞OII J#º„KÕÛùÜ≥∂, -#º^Œ∞`≥·= „¿ÑÜ«∞ó
`Õ LÉèË <å<å-ˆ~÷, Ñ¨Ù~°∞+¨Q∑O ã≤h`«ó I
`«Ü≥∂ó „âıÜ«∞, P^Œ^•#ã¨º ™ê^èŒ∞ó
Éè=í u Ç‘ÏÜ«∞`Õ, -~å÷^ºŒ L„¿ÑÜ≥∂ =$}©ÌÕ I(1)
„ÑüII J#º`ü „âıÜ«∞ó ´ „âıÜ«∞ã¨∞û XHõ\ ˜† L`« U= ´ JÖÏˆQ† J#º`ü
„¿ÑÜ«∞ó ´ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û XHõ\ ˜† `Õ LÉèË ´ P Ô~O_»∂† <å<å2ˆ~÷ ´ qaè#fl
=∂~åæÅÖ’† Ñ¨Ù~°∞+Ö ´ Ñ¨Ù~°∞+¨μx† ã≤h`«ó ´ |Okèã¨∞Î<åfl~Ú. `«Ü≥∂ó ´
PÔ~O\˜Ö’† „âıÜ«∞ó P^Œ^•#ã¨º ´ „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ ã‘fiHõiOKÕ"åxH˜† ™ê^èŒ∞ó
Éèí=u ´ â◊√ÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok† Ü«∞óL´ Z=_≥·`Õ† „¿ÑÜ«∞ó=$}©`Õ ´
„¿ÑÜ«∞ã¨∞û#∞ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_À† J~å÷`ü ´ Ñ¨~°=∂~°÷O #∞O_ç† Ç‘ÏÜ«∞`Õ ´
Ñ¨_çáÈ`«∞<åfl_»∞ (ZH˜¯iOK«|_»∞`«∞<åfl_»∞, q_»∞=|_»∞K«∞<åfl_»∞).
ÉèÏ=O : â◊√ÉèÏxfl HõeyOKÕ „âıÜ∞« ã¨∞û XHõ\ †˜ ã¨∞MÏxfl HõeyOKÕ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û
XHõ\ ˜. qaè#fl =∂~åæÅÖ’ #_çÑ≤OKÕ D Ô~O_»∂ =∂#=Ù}˜‚ |OkèOz
"Õã¨∞Î<åfl~Ú. „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ J#∞ãïOKÕ "åxH˜ â◊√ÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
„¿ÑÜ«∞ã¨∞û#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl"å_»∞ Ñ¨~°=∂~°÷O #∞O_ç (ÅHõΔ ºO #∞O_ç) q_»∞=
|_»∞`«∞<åfl_»∞. (Ñ¨`«#O K≥O^Œ∞`«∞<åfl_»∞).
LáÈ: „|Ç¨Ï‡*Ï˝<åxfl á⁄O^•Å#∞‰õΩ#fl"å_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ JO^Œ∞‰õΩ `«y#
J~°›`«#∞ ãÖáêkOKåe. J~°›`« - JO>Ë q"ÕHõO, "≥·~åQÆºO, â◊=∂k
ãÖÑüÎ, =Ú=Ú‰õΔΩ`«fiO. D <åÅ∞QÆ∂ L#fl"å_Õ „|Ç¨Ï‡ q^•ºÉèÏº™êxH˜
J~°∞›_»∞. „â’„uÜ«Ú_»∞, „|Ç¨Ï‡x+¨μª_»∞ S# QÆ∞~°∞=Ù „|Ç¨Ï‡ *Ï˝<åxfl -
P`«‡*Ï˝<åxfl É’kèOK«\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞ t+¨μºxH˜ J~°›`« L#fl^À - ÖË^À
104
Ñ¨sH˜ΔOz, P `«~åfi`«<Õ *Ï˝<åxfl - LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ É’kèOK«@O
™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. J^Õ q^èŒOQÍ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ‰õÄ_® „|Ç¨Ï‡ q^Œº#∞
HÀ~°∞‰õΩ#fl #zˆH`«∞x K«H¯õ QÍ Ñ¨sHÕΔ KåÅx J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ ãÖÑ¨^ÅŒ #∞, ^è<Œ åxfl,
Éè’QÍÅ#∞, JÑ¨û~°ãÅ¨ #∞, ~°^•è Å#∞, QÆ∞„~åÅ#∞, U#∞QÆ∞Å#∞, |OQÍ~åxfl,
Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å#∞, n~°…HÍÅ rq`åxfl - WOHÍ Éèí∂Ö’HõOÖ’ UU Éè’QÍÅ∞
^Œ∞~°¡Éèí"≥∂ J=hfl HÀ~°∞HÀ W™êÎ#∞, Jx Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA Pâ◊
K«∂Ñ≤Oz#Ñ¨Ê\˜H© U =∂„`«O K«eOK«Hõ, W=hfl Jx`«º"≥∞ÿ#"Õ QÆ^•!
ZO`«HÍÅO rqOz<å ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ áÈ"åeûO^Õ QÆ^•! JÅÊ"≥∞ÿ#
rq`«"Õ∞QÆ^•! Jx x`åºx`«º q"ÕHÍxfl „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞ #zˆH`«∞_»∞. Jq
Ug <åHõHõ¯~°ÖË^Œ∞. J=hfl h"Õ LOK«∞HÀ Jx `«$}„áêÜ«∞OQÍ „`Àã≤"Õã≤
Q˘Ñ¨Ê "≥~· åQÆº=¸iÎ#x |∞∞A=Ù KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA
WO@ ÖË_»x `≥eã≤, uiy "≥à◊§Hõ 3 ~ÀAÅ∞ x~åÇ¨~°∞_≥· PÜ«∞# WO\˜
|Ü«∞@ PÜ«∞#ÔH· "Õz LO_ç† â◊=∞ ^Œ=∂^Œ∞Å#∞, uuHõΔ#∞, „â◊^Œú#∞
HõeyÜ«Ú#fl@∞¡ |∞∞A=Ù KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. WÖÏ Jxfl q^è•ÖÏ J~°›`«
Hõey#"å_Õ #zˆH`«∞_»∞ Jx ^Œ$_è»OQÍ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x, J`«}˜‚ `«#
„Ñ≤Ü∞« t+¨μºxQÍ ã‘fiHõiOz Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA J`«_Hç ˜ *Ï˝# É’^èŒ K≥Ü∞« º\ÏxH˜
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. WÖÏ „Ñ¨^èŒ=∞ =e¡ t+¨μºx Ñ¨sH˜ΔOK«@O J~Ú`Õ,
D kfifÜ«∞ =e¡ #∞O_ç QÆ∞~°∞É’^èŒ „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞#flk.
"åºYº : =∞$`«∞º^Õ=`« #zˆH`«∞x`À WÖÏ JO@∞<åfl_»∞. F #zˆH`å!
„âıÜ«∞ã¨∞û- „¿ÑÜ«∞ã¨∞û Jx Ô~O_»∞ =∂~åæÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μx #_çÑ≤OKÕ Ô~O_»∞
PÖ’K«#Å∞<åfl~Ú. „âıÜ«∞ã¨∞û â◊√ÉèÏxfl HõeyOKÕk† „¿ÑÜ«∞ã¨∞û ã¨∞MÏxfl
HõeyOKÕk. Ô~O_»∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μ}˜‚ |OkèOKÕ"Õ. S`Õ „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ J#∞ãï¿ãÎ
Ñ¨~°=∂~åúxH˜ ^•i K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok† „¿ÑÜ«∞ã¨∞û#∞ J#∞ãï¿ãÎ Ñ¨~°=∂~°úO
#∞O_ç Ñ¨`«#O KÕã¨∞ÎOk.
105
Ö’HõOÖ’x =∂#=ÙÅO^Œ~°∂ ã¨∞YO HÀãÖ, P#O^ŒOHÀãÖ
áê@∞|_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. PÖ’K«#Öˇ·<å, Ñ¨#∞Öˇ·<å, L^ÀºQÆ"≥∞ÿ<å,
"åºáê~° " ≥ ∞ ÿ < å, =$`« ∞ Î Ö ˇ · < å, áÈ~å\ÏÖˇ · < å, Ü« Ú ^•ú Ö ˇ · < å Jhfl
P#O^ŒOHÀã¨"Õ∞ - ã¨∞YOHÀã¨"Õ∞. J~Ú`Õ WÖÏ P#O^ŒO HÀãÖ KÕ¿ã
D Hõ~°‡ÅÖ’ XHõ\ ˜ „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ HõeyOKÕk† =∞~˘Hõ\ ˜ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û#∞
HõeyOKÕk. „âıÜ∞« ã¨∞û JO>Ë P Ñ¨x KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞QÍx, KÕã#≤ "≥O@<ÕQÍx
ã¨∞YO L<åfl ÖË‰Ωõ <åfl n~°H… ÍÅOÖ’ Ñ¶e¨ Oz J#O`«"∞≥ #ÿ P#O^•xflKÕÛk.
JÖÏQÍHõ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û JO>Ë P Ñ¨xKÕã∞¨ #Î flÑ¨C_À - ÖË^• Ñ¨x Ñ¨ÓiÎ J~Ú#
"≥O@<Õ<À ã¨∞MÏÅ#∞ HõeyOKÕk ("≥Ú^Œ\ k˜ áê~°=∂iúH"õ ∞≥ #ÿ k† ~Ô O_»=k
Ö∫H˜Hõ "≥∞ÿ#k) Ju H˘kÌ=∞Ok W+¨ìÑ¨_Õk „âıÜ«∞ã¨∞û#∞, KåÖÏ=∞Ok
W+¨Ñì _¨ kÕ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û#∞. D ~Ô O_»∞ "Õ~∞° "Õ~Ô #· =∂~åæÅ∞. J~Ú`Õ Ö’HõOÖ’
KåÖÏ =∞OkH˜ WÖÏ Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞<åflÜ«∞x `≥eÜ«∞^Œ∞. `å=Ú „¿ÑÜ≥∂
=∂~°æOÖ’ L<åfl=∞h `≥eÜ«∞^Œ∞. nxHõ#fl "ÕÔ~·# ^˘Hõ\ ˜ „âıÜ≥∂=∂~°æO
L#fl^Œh `≥eÜ«∞^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ "åik XHõ>Ë ^Œ$+≤.ì P ^Œ$+≤`ì À<Õ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl
K«∂ã¨∞ÎO\Ï~°∞. (1) J<åºÜ«∞"≥∞ÿ<å, J„Hõ=∞"≥∞ÿ<å - UO KÕÃã·<åã¨ˆ~
ã¨∞MÏÅ#∞, Éè’QÍÅ#∞ J#∞ÉèíqOKåÅx HÀ~°∞H˘<Õ"å~°∞ H˘O^ŒÔ~·`Õ† (2)
JÖÏQÍ^Œ∞ =∞#O <åºÜ«∞OQÍ, ^è~Œ ‡° OQÍ rqOKåe. ãÖáêkOK«∞HÀ"åe,
ã¨∞YÉè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOKåe† KÕ`«<≥·# =∞Ozx ‰õÄ_® gÖˇ·`Õ W`«~°∞Å‰õΩ
KÕÜ«∂e. ^•# ^èŒ~å‡Å∞, Ñ¨Ó*Ï Ñ¨Ù#™ê¯~åÅ∞ KÕã≤ =∞Oz [#‡Å#∞
á⁄O^•e. ÖË^• ã¨fi~°æOÖ’ ã¨∞MÏÅ∞ á⁄O^•e Jx ÉèÏqOKÕ "å~°∞ =∞i
H˘O^Œ~∞° . "å~°∞ g~°∞, - JO^Œ~∂° „¿ÑÜ≥∂ =∂~°Oæ Ö’ rqOKÕ"åˆ~. J~Ú`Õ
"åiH˜ Jk „¿ÑÜ≥∂=∂~°æ=∞x `≥eÜ«∞^Œ∞. XHõ"Õà◊ H˘kÌ=∞OkH˜ `≥eã≤<å
"å~°∞ =∂„`«O P =∂~°æOÖ’<Õ #_»"åÅx x~°‚~ÚOK«∞H˘x LO\Ï~°∞.
„âıÜ≥∂=∂~°æO Uq∞\’ `≥eã≤<å „¿ÑÜ≥∂=∂~°æOÖ’<Õ LO_Õ
H˘O^Œi ^Œ$+≤ì ZÖÏ LO@∞O^À K«∂_»O_ç. ã¨`«∞Ê~°∞+¨μÅ#∞, =∞Ç¨`«∞‡Å#∞
106
Ñ¨Ól^•ÌO, Q“~°q^•ÌO† "åiH˜ áê^ŒÑÓ¨ [Å∞ KÕ^•ÌO. "å~°∞ K≥ÑÊ≤ #q ‰õÄ_®
gÅ∞O>Ë - =∞#‰õΩ >ÿ̌=ÚO>Ë qO^•O. HÍx Jq =∞#O PK«iOKÕO^Œ∞‰õΩ
HÍ^Œ∞. Jq =∞# ÖÏO\˜ "åiH˜ ZÖÏ ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok? Wà◊¥§ "åH˜à◊¥§
=^Œe ZHõ¯_À k‰õΩ¯ÖË‰õΩO_® „|uH˜ - k‰õΩ¯ÖË‰õΩO_® K«™êÎ=∂? J=hfl
P =∞Ç¨`«∞‡ÅˆH K≥Å∞¡. #Å∞QÆ∞~°∞ #_çKÕÉÏ@#∞ #_»"åeQÍx =∞<˘Hõ¯à◊§O
Ö’HÍxH˜ Z^Œ∞s^Œ@O ZO`« „Ñ¨=∂^ŒO? P„â◊=∂Å‰õΩ "≥àÁ§K«∞Û.
JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ >ˇÿ"£∞ áêãπ HÀãÖ =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ ^Œi≈OK«=K«∞Û† "åiH˜
^ŒH˜Δ}Å∞ W=fi=K«∞Û† "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# "å\˜x ÉèíH˜Î`À q#=K«∞Û. HÍx J^Õ
Ñ≤zÛ `«ÅÔHH˜¯OK«∞ ‰õΩO\Ï=∂? =∞#O ‰õÄ_® "åiÖÏQÍ ^ÕâßÅ∞ Ñ¨\ ˜ì
áÈ`å=∂?. =∞# WÅ∂¡ "åH˜b ÃÑàÏ§O Ñ≤Å¡Å∂ UO HÍ"åe? "åà◊§x
#>Ëì@ =ÚOz =∞#^•i =∞#O K«∂ã¨∞HÀ=@O áêÑÖ Hõ^Œ∂! - Wn
"åi ^Œ$+≤ì.
WÖÏ JO^Œ~°∂ #_çKÕ „¿ÑÜ≥∂=∂~°æO Hõ<åfl "ÕÔ~·#k, qt+¨ì"≥∞ÿ#k,
â◊√ÉèíHõ~°"≥∞ÿ#n, áê~°=∂i÷Hõ"≥∞ÿ#n J~Ú# „âıÜ≥∂=∂~°æO XHõ\ ˜ L#fl^Œx
- "Õ ~ ° ∞ KÕ ã ≤ K« ∂ Ñ¨ \ Ïxˆ H Ü« ∞ =∞^è Œ ~ ° ‡ ~åA `« # É’^è Œ # ∞ WÖÏ
„áê~°Oaèã¨∞Î<åfl_»∞.
D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞ qaè#fl"≥∞ÿ#q. qaè#fl"≥∞ÿ# QÆ=∂ºÅ#∞ KÕˆ~Ûq.
„âıÜ≥∂ =∂~°æOÖ’ #_çKÕ"å_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î† Ö∫H˜Hõ r=#=Ú
#O^Œ∞ <åºÜ«∞=Ú, ^ŒÜ«∞, ã¨Ç¨Ï#=Ú, „¿Ñ=∞, Ñ¨~ÀÑ¨HÍ~°=Ú - J<Õ
"å\˜x HõeyÜ«ÚO_ç ^èŒ~°‡|^ŒúOQÍ rq`åxfl H˘#™êy™êÎ_»∞. JÖÏ
#_»∞K«∞‰õΩO@∂ L#flÑ¨C_»∞ J`«_Hç ˜ ã¨∞MÏÅ∞ HõÅQÆ#∂ =K«∞Û. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞
^Œ∞óMÏÅ∂ HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞. ÃÑ·QÍ D =∂~°æOÖ’ ZO`À `åºQÆ|∞kú,
ã¨ÇÏ¨ #=¸ LO_®e. WÖÏ #_»∞K«∞‰õΩ#fl"å_»∞ - Éè∫uHõ"∞≥ #ÿ ãÖÑ¨^ÅŒ HÀãÖ,
Éè’QÍÅHÀãÖ HÍ‰õΩO_® ^èŒ~°‡OHÀãÖ, ÉèíQÆ=O`«∞x HÀãÖ rq™êÎ_»∞ -
JO>Ë ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ âß¢™êÎÅ ^•fi~å K«∂Ñ≤# =∂~°æOÖ’ #_»∞K«∞‰õΩO\Ï_»∞.
107
z=~°‰Ωõ x`«º"≥∞#ÿ P#O^•xfl á⁄O^ŒQeÆ Qˆ =∂#=rq`« Ñ¨~=° ∞ÅHõΔ º"≥∞#ÿ
P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. `«# QÆ=∂ºxfl KÕ~∞° ‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏQÍHõ
`«#‰õΩ ã¨∞YO - P#O^ŒO HõeˆQ =∂~°æO Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞H˘x, Jk
^èŒ~°‡"≥∞ÿ<å, J^èŒ~°‡"≥∞ÿ<å† âß¢ã¨ÎO xˆ~ÌtOz# =∂~°æ"≥∞ÿ<å, HÍ‰õΩ<åfl
W`«~∞° Å‰õΩ Ç¨xHõeQˆ ^≥<· å - "Õ∞Å∞ HõeQˆ ^≥<· å - U^≥<· å ã¨~ˆ P =∂~°Oæ Ö’<Õ
#_çz ÖÏÉèÏxfl ã¨∞MÏxfl á⁄O^Õ"å_»∞ WHõ¯_» ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∞
á⁄O^ŒQÆey`Õ á⁄O^Œ=K«∞Û<Õ"≥∂QÍx (z=~°‰õΩ) J`«_»∞ Ñ¨~°=∂~å÷xH˜
^Œ∂~°=∞=Ù`å_»∞. J<åºÜ«∞ =∂~°æOÖ’ #_çz#"å_»∞ WHõ¯_» ã¨∞MÏÅ#∞
á⁄O^Œ∞`å_»∞QÍx, KÕã≤# áêáêÅ‰õΩ Ñ¶ë`åxfl J#∞ÉèíqOz =∞m§ D
Ö’HõOÖ’H˜ ~å"åe. XHõ "Õà◊ Ñ¨Ù}ÏºÅ∞ KÕã≤ LO>Ë "å\˜ Ñ¶¨ÅOQÍ ã¨fi~°æ
Éè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOz# `«~åfi`«<≥·<å =∞m§ ~å"åe. WÖÏ =ã¨∂Î áÈ`«∂
[## =∞~°} ãÖ™ê~° K«„HõOÖ’ W~°∞‰õΩ¯ áÈ"åe. Hõ#∞Hõ J`«_»∞ QÆ=∞ºO
#∞O_ç - "≥∂HõOΔ #∞O_ç - Ñ¨~=° ∂~°O÷ #∞O_ç Ñ¨`#« =∞ø`å_»∞. ÅOK«Q˘O_ç
L^ÀºyQÍx, J„Hõ=∂Å∞ KÕ¿ã #Å¡|*Ï~°∞ "åºáêiQÍx, ^Œ∞~å‡~°∞æ_≥·#
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍx, QÆ∂O_®Å <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍx, `å`å¯eHõOQÍ
ã¨∞MÏÅ∞ á⁄O^Œ=K«∞Û† Éè’QÍÅ#∞Éèqí OK«=K«∞Û, HÍx "åiQÆu J^èÀQÆuÜÕ∞.
(fÇ¨~ü - K«OK«ÖòQÆ∂_® - K«~°¡Ñë¡ *ˇ·àı§QÆu)
WHõ D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μx |OkèOKÕ"Õ Jx ‰õÄ_®
JO@∞<åfl~°∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ JO>Ë P`«‡. P`«‡ x`«º=ÚHõÎO, ÑïÑ¨Ó~°‚O,
J#O^Œ ã¨fi~°∂ÑÖ. ^•xH˜ U H˘~°`«Å∂ÖË=Ù, HÀiHõÅ∂ ÖË=Ù, Hõ#∞Hõ U
Hõ~‡° Å∂ KÕÜ∞« ^Œ∞, U Ñ¶Ö¨ ÏÅ∂ J#∞Éèqí OK«^∞Œ . J~Ú`Õ P`«‡#x `≥eÜ«∞x
J*Ï˝#O`À Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ñïq∞`«∞_»#x ÉèÏq™êÎ_»∞. `å#∞ H˘~°`«Å`À
L<åfl##∞‰õΩO\Ï_»∞. Hõ#∞Hõ U^À XHõ ÅHõΔ ºO HÀãÖ Hõ$+≤ KÕ™êÎ_»∞. H˘kÌ
=∞Ok J^Œ$+ì̈=O`«∞Å∞ - (ã¨∞Hõ$`«∞Å∞) „âıÜ«∞ã¨∞ûHÀãÖ Hõ$+≤KÕ¿ãÎ - J<ÕHõ
=∞Ok „¿ÑÜ«∞ã¨∞û HÀã¨"∞Õ Hõ$+≤ KÕ™êÎ~∞° . Hõ#∞Hõ P`«‡ ^Œ$ëêì º K«∂¿ãÎ W^Œ~Ì ∂°
U^À KÕ¿ã"åˆ~ QÆ#∞Hõ Ô~O_»∂ |O^èŒ<åÖË J<åfl~°∞.
108
S`Õ "≥∂HõΔO HÍ"åÅ<Õ HÀiHõ („âıÜ«∞ã¨∞û) z=~°‰õΩ =ÚH˜Îxã¨∞ÎOk
QÆ#∞Hõ "≥∂ˆHΔK«Ûù LO_®e. 2 =∂~åæÅ∞<åfl~Ú QÆ^•! WO^Œ∞Ö’ Z=~°∞
U=∂~åæxfl J#∞ãï™êÎ~À ... 2= =∞O„`«Ö’ K≥|∞`«∞<åfl~°∞ -
=∞OII „âıÜ«∞â◊Û „¿ÑÜ«∞â◊Û, =∞#∞+¨º "Õ∞`«ó,
`ÒãÖÑ¨s`«º, qq#H˜Î nè~°ó I
„âıÜ≥∂Ç≤Ï nè~À-aè, „¿ÑÜ«∞™È =$}©`Õ,
„¿ÑÜ≥∂ =∞O^À, Ü≥∂QÆˆHΔ =∂`ü =$}©`Õ II(2)
„ÑüII „âıÜ«∞óK«, „¿ÑÜ«∞óK« ´ „âıÜ«∞ã¨∞û =∞iÜ«Ú „¿ÑÜ«∞ã¨∞û ‰õÄ_®†
=∞#∞+¨ºO U`«ó ´ =∞#∞+¨μºx ã¨g∞Ñ≤™êÎ~Ú. (=ÚO^Œ∞ xÅ∞™êÎ~Ú)† nè~°ó
´ |∞kú =∞O`«∞_»∞† `Ò ´ PÔ~O_ç\ ˜x† ãÖÑ¨s`«º ´ ÉÏQÍ ÑïjeOz†
qq#H˜Î ´ qK«HõΔ} KÕ™êÎ_»∞† nè~°ó ´ |∞kú=∞O`«∞_»∞† „¿ÑÜ«∞ã¨ó ´
„¿ÑÜ«∞ã¨∞ûHõ#fl† „âıÜ«∞ó ´ „âıÜ«∞ã¨∞û<Õ† Jaè=$}©`Õ ´ „Ñ‘u Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ
HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞† =∞O^Œó ´ =∞O^Œ|∞kú QÆÅ"å_»∞† Ü≥∂QÆˆHΔ=∂`ü ´ Ö∫H˜Hõ
Ü≥∂QÆˆHΔ=∂Å H˘~°‰õΩ† „¿ÑÜ«∞ó ´ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û<Õ† =$}©`Õ ´ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
ÉèÏ=O : „âıÜ«∞ã¨∞û, „¿ÑÜ«∞ã¨∞û J<Õ Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∂ =∂#=Ùx =ÚO^Œ∞
xÅ∞™êÎ~Ú. |∞kú =∞O`«∞_≥·#"å_»∞ P Ô~O\˜x ÉÏQÍ ÑïjeOz q"ÕK«#
KÕ™êÎ_»∞. |∞kú =∞O`«∞_»∞ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û Hõ#fl „âıÜ«∞ã¨∞û<Õ „Ñ‘u Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ
HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. HÍx |∞kúÇÏ‘ #∞_»∞ =∂„`«O Ö∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ ã¨∞YÉè’QÍÅ HÀãÖ
„¿ÑÜ«∞ã¨∞û<Õ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
"åºYº : „Ñü =∂#=Ù_ç =ÚO^Œ∞ `å#∞ ZÖÏ rqOKåe? J<Õ q+¨Ü∞« OÃÑ·
Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞ =ÚO^Œ∞ xÅ∞™êÎ~Ú. ZÖÏO\˜q P Ô~O_»∂? -
(1) „âı Ü ≥ ∂ =∂~° æ O : „âı Ü « ∞ ã¨ ∞ û#∞ Hõ e yOKÕ k , â◊ √ Éè í H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # n,
âßâ◊fi`å#O^•xflKÕÛn J~Ú# "≥∂HõΔ=∂~°æO. J~Ú`Õ D =∂~°æO Z`«∞Î
Ñ¨ÖÏ¡Ö`À, =OHõ~° \ÕHõ~°Å∞QÍ, JQÆ=∞ºQÀK«~°OQÍ, KåÖÏ Hõ+¨ìO`À
109
‰õÄ_»∞‰õΩ#flkQÍ LO@∞Ok. D =∂~°æOÖ’ „Ñ¨Ü«∂}ÕKåÅO>Ë Z=~À
XHõi™êÜ«∞O (QÆ∞~°∞=Ù™êÜ«∞O) HÍ"åe. Z<Àfl `åºQÍÅ∞ KÕÜ∂« e. ZO`À
âß¢™êÎxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe† ™ê^èŒ#KÕÜ«∂e. „Ñ¨QÆu "≥O@<Õ HõxÑ≤OK«^Œ∞.
Jã¨Å∞ XˆH [#‡Ö’ HÀi# Ñ¶ë`«O ÅaèOK«HõáÈ=K«∞Û, „áê~°OÉèíOÖ’
PÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ LO@∞Ok. ZÖÏQÀ „Ñ¨Ü«∂}O „áê~°Oaè¿ãÎ Z<Àfl
P@OHÍÅ∞, J=~À^è•Å∞. HÍx JOu=∞ Ñ¶ë`«O =∂„`«O TÇ¨Ï‰õΩ
JO^Œ#O`« L#fl`«"≥∞ÿ#k. Wk "≥∂HõΔ=∂~°æO. „âıÜ≥∂=∂~°æO.
(2) „¿ÑÜ≥∂=∂~°æO : Ô~O_»= =∂~°æO ZÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞ ã¨∞MÏÅ#∞
JOkOKÕk, Éè’QÍÅ#∞ J#∞ÉèíqOÑ¨*Ë¿ãk† HÍx J#O`«"≥∞ÿ# ^Œ∞óY
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ Ñ¨_"» ¿Õ ãk. D =∂~°Oæ ZO`À ã¨∞ÅÉèOí QÍ `≥Å∞ã¨∞OÎ k† Z‰õΩ¯=
=∞Ok - ^•^•Ñ¨Ù JO^Œ~°∂ #_çKÕk† ã¨∞YOQÍ HõxÑ≤OKÕk† XHõi
™êÜ«∞O`À Ñ¨xÖË^∞Œ † âß¢™êÎÅ`À Ñ¨xÖË^∞Œ † ™ê^è#Œ Å`À Ñ¨xÖËxk† Ñ¶e¨ `«O
"≥O@<Õ `≥Å∞ã¨∞OÎ k† Q˘Ñ¨ÊQ˘Ñ¨Ê `åºQÍÅ`À Ñ¨xÖË^∞Œ † JÜ≥∂=∞Ü«∞OÖË^∞Œ †
P@OHÍÅ∞ ÖË=Ù. HÍx Zxfl ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∞ á⁄Ok<å `å`å¯eHõ"Õ∞.
„Ñü ã¨∞MÏxH© Hõ+¨ìÑ¨_®e. „Ñü [#‡Ö’#∂ Hõ+¨ìÑ¨_®e. ZO`« Hõ+¨ìÑ¨_®¤
^Œ∞óMÏÅ∞ `«Ñ¨Ê=Ù, âßâ◊fi`å#O^ŒO ^ŒHõ¯^Œ∞. Wk "≥∂HΔÍxH˜ P@OHõO
HõeyOKÕk, |O^èŒOÖ’ Ñ¨_»¿ãk. Wk ™œYº=∂~°æO, „¿ÑÜ≥∂ =∂~°æO.
D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞ „Ñü =∂#=Ù_ç =ÚO^Œ∞ xÅ∞™êÎ~Ú. HÍx
g\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘x, g\˜ QÆ∞iOz ÉÏQÍ PÖ’zOz, qKå~°} KÕã≤
x~°‚~ÚOK«∞ H˘<Õ"å~°∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞ ZO^Œ∞HõO>Ë WÖÏ Ô~O_»∞
=∂~åæÅ∞<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<åfl, D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∂ fã¨∞Hõ"≥àı¡
QÆ=∞º ™ê÷<åÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<åfl `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® H˘O`« âß¢ã*Î¨ Ï˝#O HÍ"åe.
ÖË^• âß¢ãOÎ¨ `≥eã≤# ÃÑ^ŒÅÌ Ü≥ÚHõ¯ =∞Ç¨`«∞‡Å Ü≥ÚHõ¯ ™êxfl^èºŒ O ÅaèOz,
"åix #q∞‡ "åi ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Wk JO^ŒiH© J™ê^èºŒ O. JO^Œ∞Hˆ
Z=~À - ZHõ¯_À - U H˘kÌ =∞O^À =∂„`«"Õ∞ D qKå~°}Ï ^Œ$+≤ìx Hõey
110
LO\Ï~°∞† ~Ô O_»∞ =∂~åæÅ∞ L<åflÜ«∞x „QÆÇÏ≤ ™êÎ~∞° . D ~Ô O_çO\˜x qKå~°}
KÕã≤, qÉèÏQÆOKÕã≤, K«∂_» QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. J~Ú`Õ WÖÏ qÉèÏQÆO KÕã≤
K«∂_»QeÆ y#O`« =∂„`å# JO^Œ~∂° |∞kú=∞O`«∞Å∞HÍ~°∞. HÍHõ áÈ`Õ Jã¨Å∞
Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_® QÍ#∞ÔQ^Œ∞ÌÖÏQÍ D ãÖ™ê~°
[## =∞~°} K«„HõOÖ’ u~°∞QÆ∞`«∂ Ñ¨â◊√=ÙÅÖÏQÍ - |∞kúÇ‘Ï#OQÍ
„Ñ¨=iÎOKÕ "åiHõ<åfl D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl "å~°∞
H˘O`«#Ü«∞O. JO`Õ. giÖ’ |∞kú =∞O`«∞Öˇ=~À - =∞O^Œ|∞^Œ∞ú Öˇ=~À
K«∂_®e.
Z=Ô~`· Õ D ~Ô O_»∞ =∂~åæÅ#∂ ÉÏQÍ qK«H}Δõ KÕã,≤ qÉèÏyOz K«∂z,
D Ô~O_»∞ =∂~åæÅÖ’ L#fl ™ê^èŒHõ ÉÏ^èŒHÍÅ#∞ ‰õÄ_® ÑïQÆ}#Ö’xH˜
fã¨∞H˘x, D ~Ô O_»∞ =∂~åæÅ∞ KÕ~ˆ Û QÆ=∞º™ê÷<åÅ#∞ ÉÏQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ H˘x†
`«# QÆ=∞ºO ÖË^• ÅHõΔ ºO "≥∂HõΔ„áêÑ≤ÎÜÕ∞#x, âßâ◊fi`å#O^Œ
^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# ÔH·=Åº"Õ∞#x „QÆÇ≤ÏOz, ^Œ$_è»OQÍ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x† Zxfl
J=~À^è•Öˇ^∞Œ ~Ô <· å, Zxfl J"åO`«~åÅ∞ =zÛÑ¨_<ç å, ZO^Œ~∞° J_»∞¤ Ñ¨_<ç å†
JxflO\˜x, JO^Œix `«$}„áêÜ«∞OQÍ `«ºlOz "Õã≤, ZÖÏO\˜ HõëêìÅ∞
^Œ∞óMÏÅ∞ `«@ã≤÷Oz<å K≥‰õΩ¯ K≥^Œ~°x =∞<À^è≥·~°ºO`À, ã≤÷~° xâ◊ÛÜ«∞O`À
„Ñ‘u Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ D „âıÜ≥∂ =∂~°æOÖ’<Õ #_»"åÅx, "≥∂HõΔ"Õ∞`«# Ñ¨~°=∞
ÅHõΔ º=∞h xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x D =∂~°æOÖ’<Õ #_»∞™êÎ~À "åˆ~ nè~°ó -
|∞kú=∞O`«∞Å∞. W\˜ì "å~°∞ |Ç¨ï J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~°∞.
JÖÏQÍHõ Z=Ô~·`Õ Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∂ `≥eã≤#Ñ¨Ê\˜H© Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ#
Éè’QÍÅ#∞, ã¨∞MÏÅ#∞, =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ q_»∞=ÖËHõ† ^ÕÇ¨aè=∂#O`À, ÉèÏ~åº
a_»¤Å∞, |O^èŒ∞q∞„`å^Œ∞Å∞ J<Õ =∞=∞HÍ~åxfl q_»∞=ÖËHõ, Ö’HõOÖ’x
[#∞ÅO^Œ~∂° #_çKÕ =∂~°Oæ Ö’<Õ =∞#=¸ #_»∞^•ÌO J<Õ Ñ¨ûúŒ Ö’ #_»∞ã¨∂Î
LO_Õ"å~°∞† WO„kÜ«∞ `«$Ñ≤ÎHÀãÖ, Éè’QÍÅHÀãÖ, H©iÎ „Ñü+¨ìÅHÀãÖ
111
Z@∞=O\˜ J_»¤^•~°∞Öˇ·<å „`˘Hõ¯Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞ J<Õ ÉèÏ=O`À ãÖK«iOKÕ
"å~°∞† Ñ¨â◊√„Ñ¨=$uÎ`À áêáêÅ#∞, „‰õÄ~° Hõ$`åºÅ#∞ KÕ¿ã"å~°∞† U^À
KÕ`«<≥·# =∞Ozx KÕ^•ÌO J#∞‰õΩO@∂ ^•# ^èŒ~å‡Å#∞, ã¨`å¯~åºÅ#∞
=∂„`«O KÕã∂¨ Î LO_Õ"å~°∞ ‰õÄ_® =∞O^Œ |∞^Œ∞Öú Ë Jx D =∞O„`«O ^•fi~å
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞$`«∞º ^Õ=`« Ü≥ÚHõ¯ D "åHõº=ÚÅ∞ |∞kú =∞O`«∞_≥·# =∂#=ÙxH˜
P^Œ~°≈ =∂~°æOÖ’ rq`åxfl #_»∞Ñ¨ÙHÀ=\ÏxH©, z=iQÍ âßâ◊fi`å#O^Œ
^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# "≥∂HΔÍxfl á⁄Ok [#‡ ™êÑ¶¨ÅºO KÕã¨∞HÀ=\ÏxH© =∞~å‡xfl
qÑ≤Ê K≥|∞`«∞<åfl~Ú. =∞#O =∞# Pâ◊Å‰õΩ, HÀiHõÅ‰õΩ, "åº"≥∂Ç¨Å‰õΩ
ÖÁOyáÈ~Ú "å\˜H˜ ÉÏxã¨Å"≥∞`ÿ Õ ãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ , âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ P#O^•xH˜
^Œ∂~°"≥∞ÿ kfiáê^Œ Ñ¨â◊√=ÙÅ"≥∞ÿáÈ`åO - Jx ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
D =∞O„`«O ''ã¨fi„Ñ¨Ü«∞`«flO—— J<Õ q+¨Ü«∂xfl |Ç¨ï ã¨∞O^Œ~°OQÍ
K≥|∞`«∞#flk. „Ñü =∂#=Ùx =ÚO^Œ~° D Ô~O_»∞ =∂~°æ=ÚÅ∞
xez#Ñ¨C_»∞ U =∂~°æOÖ’ #_»"åÖ’ J`«_Õ x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ =zÛ WkQÀ Hõ+¨ì"≥∞ÿ<å ã¨ˆ~ D =∂~°æOÖ’<Õ
#_»==∞x âßã≤OK«_»∞. HÍx ÉèíQÆ=O`«∞_Õ QÆ∞~°∞~°∂ÑÖÖ’ =zÛ Ô~O_»∞
=∂~åæÅ#∞ K≥Ñ≤Ê JO^Œ∞Ö’ â◊√ÉèíHõ~°"≥∞ÿ# "≥∂HõΔ =∂~°æOÖ’<Õ #_»==∞x
Ç≤Ï`«O Ñ¨Å∞‰õΩ`å_»∞. HÍx J`«_ç =∂@#∞ qxÑ≤OK«∞HÀ"åe QÆ^•! `ÕeHÔ #·
=∂~°æO =^Œe, Hõ+¨ì"≥∞ÿ# =∂~åæxH˜ =∞àÏ§Å<åfl - ã¨∞MÏÅxKÕÛ =∂~åæxfl
=^Œe `åºQÍÅ∞ K≥Ü«∂ºeû# =∂~åæxfl J#∞ãïOKåÅ<åfl =∂#=Ù_»∞
`«#‰õΩ `å#∞QÍ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀ"åe† ÃÑ^ŒÌÅ - QÆ∞~°∞=ÙÅ "åHÍºÅ
Ñ¨@¡ „â◊^Œú K«∂áêe. JÖÏ „â◊^Œú K«∂Ñ¨QÆÅ"å_Õ nè~°∞_»∞.
- D q+¨Ü«∞OÖ’ #zˆH`«∞x `«ÅK«∞‰õΩO>Ë Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ ZÖÏ
L#flk? - PÜ«∞# =∂@Ö’¡<Õ K«∂^•ÌO -
112
=∞OII ã¨`«fiO „Ñ≤Ü«∂<£, „Ñ≤Ü«∞ ~°∂áêOâ◊Û HÍ=∂<£,
Jaè^è•ºÜ«∞<£, #zˆH`À! -`«º„™êH©Δó I
<≥·`åO ã¨$OHÍO, q`«Î=∞~¸ =∞"åÑ¨Îó,
Ü«∞™êºO =∞[˚Ou, |Ç¨Ï"À =∞#∞ëêºó II(3)
„ÑüII #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!† `«fiO ´ h=Ù† „Ñ≤Ü«∂<£ ´ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#q†
„Ñ≤Ü«∞~°∂áê<£K« ´ „Ñ≤Ü«∞OQÍ HõxÑ≤OKÕq† HÍ=∂<£ ´ HÀiHõÅ#∞†
Jaè^è•ºÜ«∞<£ ´ ÉÏQÍ qKåiOz† J`«º„™êH©Δ ´ q_çz ÃÑ\Ïì=Ù† |Ç¨Ï"À
=∞#∞ëêºó ´ ZO^Œ~À =∂#=ÙÅ∞† Ü«∞™êºO =∞[˚Ou ´ ZO^Œ∞Ö’
=ÚxyáÈ`«∞<åfl~À† U`åO ´ J@∞=O\˜† q`«Î=∞~¸O ´ ãÖÑ¨^ŒÅ`À
‰õÄ_ç#† ã¨$OHÍO ´ =∂~åæxfl† # J"åÑ¨Îó ´ á⁄O^Œ@OÖË^Œ∞.
ÉèÏ=O : F #zˆH`å! <å KÕ`« JO`«QÍ „Ñ¨Ö’ÉèíÃÑ@ì|_ç# h=Ù „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#
^èŒ#ãÖÑ¨^ŒÅ∞, Ñ¨Ù„`å^Œ∞Å#∞† =∞iÜ«Ú „Ñ≤Ü«∞OQÍ HõxÑ≤OKÕ JÑ¨û~°ã¨Å∞,
z~°Or=`«fi=Ú, "≥Ú^ŒÖˇ·# Jxfl ~°HÍÅ Éè’QÍÅ#∞ K«Hõ¯QÍ ÑïjÅ# KÕã≤
"å\˜x q_çz ÃÑ\Ïì=Ù. =∂#=ÙÅO^Œ~°∞ =Úxy #tOzáÈÜÕ∞ D
Éè’QÆ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# „¿ÑÜ≥∂=∂~°æOÖ’ h=Ù „Ñ¨"ÕtOK«ÖË^Œ∞. U „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ‰õΩ
h=Ù ÖÁOQÆ‰õΩO_® ã≤÷~° z`«ÎO`À xÅKå=Ù.
"åºYº : Jxfl Ñ¨sHõΔÅ‰õΩ `«@∞ìH˘x ã≤÷~°OQÆ xez# #zˆH`«∞x K«∂ã¨∞ÎO>Ë
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ =∞Ç¨Ï^•#O^ŒO HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. PÜ«∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
#∞O_ç J„Ñ¨Ü«∞`«flOQÍ<Õ Jaè#O^Œ#Å Ñ¨~°OÑ¨~° =i¬ã¨∞Î#flk. ã¨=∞ã¨Î
"åº"≥ ∂ Ç¨  Å ^•fi~å #zˆ H `« ∞ x Ñ¨ s H˜ Δ O Kå_» ∞ Ü« ∞ =∞^è Œ ~ ° ‡ ~åA.
=∞#∞+¨μºÅO^ŒiH© ZO`À „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#q ^èŒ#O, |OQÍ~°O, Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å∞†
JÖÏˆQ „Ñ≤Ü«∞OQÍ JxÑ≤OKÕq z~°Or=`«fiO, Éèí∂=∞O_»ÖÏkè Ñ¨`«ºO,
JÑ¨û~°ã¨ ¢ãÅÎ‘ KÕ`« ¿ã=Å∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=@O, ~°^•è Å∞, QÆ∞„~åÅ∞, U#∞QÆ∞Å∞
"≥ÚIIq. WÖÏO\˜=hfl W™êÎ#∞ fã¨∞HÀ J<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. HÍx
113
#zˆH`«∞_»∞ U=∂„`«O „Ñ¨Ö’ÉèÏxH˜ ÖÁOQÆÖ^Ë ∞Œ . J`«_∞» ÉÏQÆ∞QÍ qKåiOz
K«∂Kå_»∞. ˆH=ÅO qKå~°} KÕÜ«∞@"Õ∞HÍ^Œ∞, qKå~°}KÕã≤ J=hfl
Jx`«º=ÚÅx `ÕÅ∞ÛH˘x, "å\˜x `«$}„áêÜ«∞OQÍ =kÖËâß_»∞. x`«º"≥∞ÿ#
„âıÜ«∞ã¨∞û<ÕHÀ~å_»∞. '<å#ºO `«™ê‡#flzˆH`å =$}©`Õ!— ´ #zˆH`«∞_»∞
P`«‡q^ŒºHõ#fl J#º"≥∞ÿ# ^•xx HÀ~°_»∞ - Jx ZO`À QÆ∞O_≥ x|ƒ~°O`À
K≥Ñ¨ÊQÆeQÍ_»∞. nxx |\˜ì #zˆH`«∞xÖ’ x`åºx`«º =ã¨∞Î q"ÕHõO -
Jx`«º=ã¨∞Î=ÙÃÑ· "≥·~åQÆºO - f„==Ú=Ú‰õΔΩ`«fiO L<åflÜ«∞x ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿOk.
JO^Œ∞ˆH J\˜ì t+¨μºx K«∂z QÆ∞~°∞=Ù P#OkOK«@O† „Ñ¨â◊Oã¨Å =~°¬O
‰õΩiÑ≤OK«@O. QÆ∞~°∞=ÙÅ‰õΩ `«=∞ HõO>Ë q∞Oz# t+¨μºÅ∞ ^˘~°Hõ@O
Q˘Ñ¨Ê J^Œ$+¨ìO. ZO`À J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"Õ∞ JÖÏ Åaè™êÎ~°∞. ~å=∞Hõ$+¨‚
Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨‰õΩ q"ÕHÍ#O^Œ∞_»∞ JÖÏ ÅaèOz#"å_Õ.
`å#∞ Z@∞=O\˜ nè~°∞x QÆ∞iOz K≥áêÊ_À #zˆH`«∞_»∞ J@∞=O\˜
nè~°∞_Õ Jx |∞∞A=Ù KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. „âıÜ«∞ã¨∞û - „¿ÑÜ«∞ã¨∞û J<Õ Ô~O_»∞
=∂~åæÅ#∞ ÉÏQÍ qKå~°}KÕã≤ |∞kú =∞O`«∞_≥#· "å_»∞ „¿ÑÜ«∞ã¨∞û#∞ =ke
„âıÜ«∞ã¨∞û<Õ J#∞ãï™êÎ_»∞ - Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’
ã¨Ê+¨ìOKÕâß_»∞. J~Ú`Õ P q+¨Ü«∂xfl Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA K≥Ñ¨ÊHõ=ÚO^Õ
#zˆH`«∞_»∞ Pq^èŒOQÍ #_»∞K«∞H˘x nè~°∞_»∞-|∞kú=∞O`«∞_»∞ Jx |∞∞A=Ù
KÕã¨∞H˘<åfl_»∞, Z<Àfl „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ∞ K«∂Ñ≤#Ñ¨Ê\˜H˜ Jq Jhfl JÅÊ"≥∞ÿ#=x,
Jx`« º "≥ ∞ ÿ # =x x~° Ì fi O^Œ fi OQÍ „`Àã≤ " Õ ã ≤ `« # =¸_» = =~° " ≥ ∞ ÿ #
=∞~°}Ï#O`«~° P`«‡ ã≤÷ux QÆ∂iÛÜÕ∞ K≥Ñ¨Ê=Åã≤#^Œx Ñ¨@∞ì|\˜ì
‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. 'HÍ=∂<£ Jaè^è•ºÜ«∞<£ J`«º„™êH©Δ— ´ HÀiHõÅ#∞ ÉÏQÍ
qKåiOz q_çz ÃÑ\Ïì_»∞. JO>Ë U^À `≥eã‘ `≥eÜ«∞HõHÍ^Œ∞. ZO`À
ÉÏQÍ qKå~°} KÕã≤# `«~åfi`«<Õ q_çz ÃÑ\Ïì_»∞. U q+¨Ü«∞OÖ’ <≥·<å
XHõ\ ˜H˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ PÖ’zOK«@O =∞Ozk.-
114
- #zˆH`«∞x Ñ¨sHÕΔ z# `«~åfi`« Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA Ü≥ÚHõ¯ P#O^•xH˜
J=^èŒ∞Å∞ ÖË‰õΩO_® L#flk† W<åflà◊√§‰õΩ WO`«\ ˜ t+¨μº_»∞ ÅaèOKå_Õ -
Jx. WOHÍ U=∞O@∞<åfl_»∞?-
=∞OII ^Œ∂~°"Õ∞`Õ, qÑ¨s`Õ x+¨Øp,
Jq^•º Ü«∂K«, q^Õºu *Ï˝`åI
q^•º-cèÑ≤û#O, #zˆH`«ãÖ =∞<Õº,
#`åfiHÍ=∂, |Ç¨Ï"À -Ö’Å∞ÑÖ`« II (4)
„ÑüII Pq^•ºK« ´ P*Ï˝#=Ú =∞iÜ«Ú† q^•ºWu ´ *Ï˝#=Ú Jx†
Ü«∂*Ï˝`å ´ Uq `≥eÜ«∞|_»∞K«∞#fl"À† U`Õ ´ D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞†
^Œ∂~°O ´ JO`«~°OQÆÅq† qÑ¨s`Õ ´ q~°∞^Œú"≥∞ÿ#q† q+¨Øp ´ qaè#fl
QÆ=∂ºÅ‰õΩ fã¨∞HõáÈÜÕ∞q† #zˆH`«ãÖ ´ #zˆH`«∞}˜‚† q^Œº JcèÑ≤û#O ´
*Ï˝<åxfl HÀˆ~"åxQÍ† =∞<Õº ´ ÉèÏq™êÎ#∞† |Ç¨Ï=ó ´ J<ÕHõ† HÍ=∂ ´
„áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å∞† `åfi ´ x#∞fl† # JÖ’Å∞ÑÖ`« ´ „Ñ¨Ö’ÉèíÃÑ@ìÖËHõ
áÈÜ«∂~Ú.
ÉèÏ=O : *Ï˝#=∞x, J*Ï˝#=∞x `≥eÜ«∞|_Õ D Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∂ ZO`À
JO`«~O° QÆÅq† Ñ¨~ã° Ê¨ ~° q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ q† qaè#fl QÆ=∂ºÅ‰õΩ fã¨∞HõáÈÜÕ∞q.
#zˆH`«∞_»∞ *Ï˝<åxfl („âıÜ«∞ã¨∞û#∞) HÀi#"åxQÍ <Õ#∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë Z@∞ =O\˜ HÀiHõÅ∞, q+¨Ü«∂Å∞, Éè’QÍÅ∞ x#∞fl
K«eOÑ¨*ÜË ∞« ÖËHõ áÈÜ«∂~Ú. P`«‡*Ï˝#O HÀã¨"∞Õ Ñ¨@∞ì|\˜ì „âıÜ∂≥ =∂~°Oæ Ö’
#_»"åÅ#∞‰õΩ#flh=Ù KåÖÏ `≥eqQÆÅ"å_»=Ù. q"ÕH˜q -
"åºYº : Jq^•º - q^•º J<Õ ¿Ñ~°`¡ À Ñ≤Å∞=|_ç# D ~Ô O_»∂ J*Ï˝#=Ú,
*Ï˝#=Ú. J*Ï˝#=∞O>Ë „¿ÑÜ«∞ã¨∞û. *Ï˝#=∞O>Ë „âıÜ«∞ã¨∞û (*Ï˝#=∂~°æO).
Wq Ô~O_»∂ ZO`À JO`«~°O QÆÅq. Ñ¨~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú"≥∞ÿ#q. "Õ~°∞ "Õ~°∞
QÆ=∂ºÅ‰õΩ fã¨∞HõáÈÜÕ∞q. 1) Jq^Œº - ÖË^• J*Ï˝#=Ú - „¿ÑÜ≥∂=∂~°Oæ .
115
JO>Ë ã¨∞MÏ<Õfi+¨} =∂~°æO. Ö∫H˜Hõ ã¨∞MÏÅ HÀãÖ, Éè’QÍÅHÀãÖ
rq`å#flO`å "≥zÛOz, J"Õ „Ñ¨^è•#=∞#∞H˘x, WO`«Hõ<åfl =∂#=
rq`åxH˜ Ñ¨~=° ∂~°O÷ "Õ~ˆ ÖË^xŒ ÉèÏqOKÕ `≥eq `«‰Ωõ ¯= "å~°∞, =¸~°∞Åö ∞
J~Ú# =∂#=ÙÅ∞ `«=∞ rq`åÅ#∞ "å\˜ HÀã¨"∞Õ qxÜ≥∂yOz HÍÖÏxfl
=º~°÷O KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. J\˜ì"å~°∞ =∞~°}Ï#O`«~°O `å=Ú KÕã≤# Ñ¨Ù}º
áêÑ¨ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ J=ºHõÎOÖ’ (ã¨fi~°æ - #~°HÍÅÖ’) J#∞ÉèíqOz# `«~åfi`«
"åi "åi „áê~°|ú Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, "åã¨#Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ =∞m§ D Ö’HõOÖ’
[#‡ÖˇuÎ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ J#∞Éèqí ã¨∂Î LO_®eûO^Õ. WÖÏ ZO`« HÍÅ"≥∞<ÿ å
Zxfl [#‡Öˇ·<å Z`«∞Î`«∂ - =ã¨∂Î áÈ`«∂ LO_®eûO^Õ. ãÖ™ê~° [##
=∞~°} K«„HõOÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈ"åeûO^Õ. D q^èŒOQÍ D Jq^•º=∂~°æO
|O^è•xH˜ ^•ifã¨∞ÎOk.
2) nxH˜ q~°∞^ŒúOQÍ q^•º=∂~°æO - ÖË^• „âıÜ≥∂=∂~°æO. D XHõ¯
[#‡Ö’x ã¨∞MÏÅ HÀãÖ, Éè’QÍÅHÀãÖ HÍ‰õΩO_® `«=∞ HÍÖÏxfl "Õ^•O`«
âß¢ãÎ¨ „â◊=}O H˘~°‰Ωõ , ™ê^è#Œ Å H˘~°‰Ωõ , =ÚH˜HÎ ˘~°‰Ωõ qxÜ≥∂yOz z=~°‰Ωõ
ã¨~°fiHõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ *Ï˝<åyflÖ’ ^ŒQÆúOKÕã¨∞H˘x, [#‡~åÇ≤Ï`åºxfl ÖË^•
"≥∂HΔÍxfl ãÖáêk™êÎ~°∞. P q^èŒOQÍ „|Ç¨‡#O^•xH˜ - |O^èŒq=ÚH˜ÎH˜
^•ifã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ Ô~O_»∞ =∂~°æ=ÚÅ∞ "ÕÔ~·#q† q~°∞^Œú"≥∞ÿ#q† "Õ~°∞
"Õ~°∞ QÆ=∂ºÅ‰õΩ KÕˆ~Ûq. pHõ\ ˜ - "≥Å∞QÆ∞Å =O\˜q. „¿ÑÜ≥∂=∂~°æOÖ’
#_»K"Õ å_»∞ á⁄@ì‰Äõ \˜ q^ŒºÅ∞ Z<Àfl <Õ~fi° =K«∞Û, ^è#Œ ãÖÑ¨^ÅŒ ∞ ‰õÄ_»É@ˇ ì
=K«∞Û, H©iÎ „Ñü+¨ìÅ∞ ãÖáêkOK«=K«∞Û† =∞Ç¨~å*’ K«„Hõ=~ÀÎ HÍ=K«∞Û.
HÍx J`«_»∞ áê~°=∂i÷Hõ q^Œº‰õΩ ^Œ∂~°"≥∞ÿ J*Ï˝xQÍ<Õ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ=O`À<Õ
rq™êÎ_»∞. =∞x+≤x L#fl`«OQÆ xe¿Ñk q^Œº† hK« ã≤÷uÖ’xH˜ <≥>Ëìk
Jq^Œº. (Hõ~°‡). Éè’QÍÅ#∞, ã¨∞MÏÅ#∞ JO`« ^Œ∂~°OQÍ <≥\ ì̃ "ÕÜ«∞QÆey#
"å_Õ q^Œº#∞ HÀˆ~"å_»∞. #zˆH`«∞_»∞ JÖÏO\˜ *Ï˝<åi÷, q^•ºi÷. ZO^Œ∞HõO>Ë
Z<Àfl Éè’QÍÅ#∞ J`«_∞» `«$}„áêÜ«∞OQÍ `«ºlOK« QÆeQÍ_»∞. „|Ç¨Ï‡ q^Œº‰õΩ
J~°›`« J^Õ -
116
- JO`«\ ˜ J~°›`«QÆÅ "å_»∞ QÆ#∞Hõ<Õ Ü«∞=Ú_»∞ #zˆH`«∞x Q˘Ñ¨ÊQÍ
„Ñ¨âO◊ ã≤ã∞¨ <Î åfl_»∞. =∞i J*Ï˝#OÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú# "åi Ñïã≤u÷ Uq∞\˜?
„¿ÑÜ≥∂=∂~°æOÖ’ #_çKÕ "åi ÉèÏ"åÅ∞ ZÅ LO\ÏÜ≥∂....
=∞OII Jq^•ºÜ«∂O, JO`«ˆ~ =~°Î=∂#ó,
ã¨fiÜ«∞O nè~åó, ÑÖ_ç`«O =∞#º=∂<åóI
^ŒO„^Œ=∞º =∂}Ïó, ÑïÜ«∞Ou =¸_è®ó,
JO^èÕ<≥·=, hÜ«∞ =∂<å Ü«∞^è•-O^è•ó II(5)
„ÑüII Jq^•ºÜ«∞O JO`«ˆ~ =~°Î=∂<åó ´ QÍ_è»"≥∞ÿ# J*Ï˝#OÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú# "å~°∞† ã¨fiÜ«∞Onè~åó ´ `å"Õ∞|∞kú =∞O`«∞Å=∞h†
ÑÖ_ç`«O =∞#º=∂<åó ´ ÑÖ_ç`«∞Å=∞x ÉèÏqã¨∂Î† ^ŒO„^Œ=∞º=∂}Ïó ´
Ñï„Éèíq∞ã¨∞Î#fl† =¸_è®ó ´ =¸~°∞öÅ∞† JO^èÕ#U= ´ „QÆ∞_ç¤"åxKÕ`«†
hÜ«∞=∂<å ´ #_çÑ≤OK«|_»∞`«∞#fl† JO^ä•Ü«∞^è• ´ „QÆ∞_ç¤"åà◊§ÖÏQÍ†
ÑïÜ«∞Ou ´ u~°∞QÍ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞.
ÉèÏ=O : (Éè’QÍÅÜ«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î`À) J*Ï˝#OÖ’ - „¿ÑÜ≥∂=∂~°æOÖ’
#_çKÕ"å~°∞ (Hõ~°‡ÅÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ#fl"å~°∞) `å"Õ∞ |∞kú =∞O`«∞Å=∞x,
ÑÖ_ç`«∞Å=∞h ÉèÏqã¨∂Î† „¿ÑÜ«∞ã¨∞ûÖ’<Õ (ã¨∞MÏÅÖ’<Õ) Ñï„Éèíq∞ã¨∞Î#fl
D =¸_è∞» Å∞ „QÆ∞_ç¤ "åà◊§ KÕ`« #_çÑO≤ K«|_Õ „QÆ∞_ç¤ "åà◊§ÖÏQÍ Ñï„Éèqí ∞ã¨∂Î
LO\Ï~°∞.
"åºMº : XHõ „QÆ∞_ç¤"å_»∞ „Ñü~ÀE `«# WO\˜H˜ H˘OK≥O ^Œ∂~°OÖ’ L#fl
"Õ}∞ QÀáêÅ™êfiq∞ ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ "≥à◊√`«∞O\Ï_»∞. `«##∞ „Ñü ~ÀE
`«# WO\˜Ö’x Z=~À XHõ Ñ≤Å¡"å_»∞ #_çÑ≤OK«∞‰õΩ "≥àÏÎ_»∞. XHõ
~ÀA# WO\’¡ Ñ≤Å¡Öˇ=fi~°∂ ÖË~°∞. ã¨ˆ~ ZÖÏQÀ z#flQÍ áÈ^•=∞x
|Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. <åÅ∞QÆ∞ J_»∞QÆ∞Å∞ "ÕÜ«∞QÍ<Õ XHõix J_çQÍ_»∞ JÜ«∂º
QÆ∞_çH˜ Z@∞ "≥àÏ§e? Jx. J`«_∞» <Õ#∞ K«∂Ñ≤™êÎ#∞ ~°=∞‡x KÕ~Ú|@∞ìH˘x
117
#_çÑ≤OK«∞H˘x "≥à◊√Î<åfl_»∞. ZO`«¿ãÃÑ·<å QÆ∞_ç~å=@O ÖË^Œ∞. JÜ«∂º!
Uq∞\˜ ZO`«¿ãÃÑ·<å QÆ∞_ç ~å=@O ÖË^Œ∞ Jx J`«}˜‚ J_çQÍ_»∞.
''LO_»=Ü«∂º ÉÏ|∂ J^Õ<Õ#∂ PÖ’zã¨∞Î<åfl#∞—— J<åfl_»∞. JÖÏ
QÆO@ ¿ãÑ¨Ù uiQÍ~°∞ - uiQÍ~°∞ - QÆ∞_ç =∂„`«O ~åÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ
W`«_çH˜ J#∞=∂#O =zÛ Uq∞@Ü«∂º! h‰õΩ QÆ∞_ç Jã¨Å∞ ZHõ¯_»∞O^À
`≥Å∞™ê? J<åfl_»∞. Pñ! <åˆHO `≥Å∞ã¨∞ÎO^ŒÜ«∂º! Hõà◊√§O>ËQÍ<å‰õΩ?
J<åfl_»∞. „Ñ¨Hõ¯<Õ XHõ =ºH˜Î L#fl@∞¡ „QÆÇ≤ÏOz, J`«}˜‚ J_çy`Õ JkQÀ
#Ü«∂º! g∞i^ŒÌ~°∂ QÆ∞_ç K«∞@∂ì<Õ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞ QÆO@ ¿ãÑ¨\ ˜ #∞Op
J<åfl_»∞. „QÆ∞_ç¤"å_»∞ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩ_≥·`Õ ZO`«HÍÅ"≥∞ÿ<å WÖÏ u~°∞QÆ∞`«∂
LO_®eûO^Õ `«Ñ¨Ê KÕ~°=Åã≤# KÀ@∞‰õΩ KÕ~°~°∞.
J^Õ q^èŒOQÍ „¿ÑÜ≥∂=∂~°æOÖ’ #_»∞ã¨∂Î - W^Õ „âıÜ≥∂=∂~°æO Jx
ÉèÏqOKÕ "åi Ñïã≤÷u‰õÄ_® WO`Õ. Ö’HõOÖ’ KåÖÏ =∞Ok âß¢ã¨Î*Ï˝#O
ÖËx"åˆ~. U"ÀH˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ =∂„`«O ZÖÏQÀ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
rq`«=∞#fl `«~åfi`« ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∂ J#∞ÉèíqOK«\ÏxH˜ HÍHõáÈ`Õ
ZO^Œ∞‰õΩ =zÛOn? Jx „Ñ¨â◊fl "Õ™êÎ~°∞. D Ö’HõOÖ’ rqOz L#flO`«
=~°‰õÄ ã¨∞Y Éè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOKåÅO>Ë ^•xH˜ `«y#q^èŒOQÍ Hõ~°‡Å∞
KÕÜ«∂Åx† JÖÏˆQ Éèíq+¨º`«∞Î [#‡ÅÖ’QÍx, ã¨fi~°æÖ’HÍÅÖ’ QÍx ã¨∞Y
Éè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOKåÅO>Ë "Õ^•ÅÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ Ñ¨Ó*Ï Ñ¨Ù#™ê¯~åÅ∞,
Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞Å∞, ^•#^è~Œ å‡Å∞, Ñ¨Ù}º HÍ~åºÅ∞ KÕã∂¨ Î LO_®Åx, JÑ¨C_Õ
D rq`«O ™ê~°H÷ Oõ J=Ù`«∞O^Œx, "≥∂HõOΔ ‰õÄ_® =ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÏqã¨∞OÎ \Ï~°∞.
W=hfl "Õ^•ÅÖ’<Õ L<åfl~Ú Jx ‰õÄ_® Z=i ^•fi~å<À qx #=Ú‡`å~°∞.
ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ Ü«∞O^Œ∞ „Ñ‘u Hõey, "Õ^•ÅÖ’x „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅÜ«∞O^Œ∞
K≥Ñ≤Ê# Hõ~°‡HÍO_»#∞ QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x, Hõ~°‡=ÅÜ«∞OÖ’<Õ
K«iã¨∂,Î Jq"Õ‰Ωõ Öˇ,· WO`«H#õ fl rq`«OÖ’ KÕÜ∞« ^ŒQkæÆ =∞ˆ~g∞ÖË^xŒ "åkã¨∂Î
q∞_çq∞_ç *Ï˝#O`À =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ J=∂Ü«∞Hõ`åfixfl |ÅÇ‘Ï#`«QÍ
118
z„uOK«∞H˘x, "åiÃÑ· ™êfis KÕã,≤ ^•i =∞o§Oz `å=ÚK≥_,ç Ñ¨k =∞Okh
QÀuÖ’ `À¿ã =∞O^ŒÉèÏQÆ∞ºÅ q+¨Ü«∞OÖ’ *Ï„QÆ`«Î Jx ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î#fln
=∞O„`«O.
J~°KuÕ Ö’ "≥‰· Ωõ O~îO° K«∂Ñ≤ã∂¨ Î 3 ~ÀAÖ’¡, 7 ~ÀAÖ’¡, 14 ~ÀAÖ’¡
=ÚH˜Îx „Ñ¨™êk™êÎ=∞O@∂ WÑ¨C_»∞ ã¨=∂[OÖ’ Z@∞ K«∂z<å
WÖÏO\˜"åˆ~ ^Œ~≈° #q∞ã¨∞<Î åfl~°∞. WÖÏO\˜"å~°∞ `å"Õ∞ nè~° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=∞x,
|∞kú=∞O`«∞Å=∞x, J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=∞x, ™êHΔÍ`«∞Î ÉèíQÆ"å#∞Å=∞x,
Q˘Ñ¨Ê áêO_ç`«º „Ñ¨Hõ~°¬QÆÅ"å~°=∞x, ã¨`åº<Õfi+¨‰õΩÅ=∞x, `«`«Î fil*Ï˝™ê
Ñ¨~∞° Å=∞h, "Õ^Œ "Õ^•OQÆ ÑÖKå##∞Å=∞h `«=∞‰õΩ`å"Õ∞ Kå@∞‰õΩO\Ï~°∞.
`«=∞‰õΩ `≥eã≤O^Õ ã¨`«º=∞h, J^Õ ã¨~°fiã¨fi=∞h ÉèÏqã¨∞ÎO\Ï~°∞. ã¨`«º
ã¨∂~°∞ºx ^Œi≈OK«ÖËx D QÆ∞_»¡ QÆ∂|Å∞ - "≥∂HõΔ=∞O>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞x
g~° ∞ , JÜ≥ ∂ =∞Ü« ∞ OÖ’ `å=ÚO@∂, W`« ~ ° ∞ Å#∞ `« Ñ ¨ C „`À=Ö’
#_çÑ≤OK«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∂Î LO\Ï~°∞. "å~°∞ KÕ¿ã =º~°÷ „Ñ¨ãÖQÍÅÖ’x
J*Ï˝ < åxfl QÆ ∞ iÎ O K« Ö Ë H õ „Ñ¨ [ Å∞ "åix J#∞ã¨ i ™êÎ ~ ° ∞ . WÖÏ
J#∞ãïOK«\Ï<Õfl JO^èŒÑ¨~°OÑ¨~° JO\Ï~°∞.
„QÆ∞_ç¤ "å_ç KÕ~ÚÑ¨@∞ìH˘x #_çz QÀuÖ’ Ñ¨_@» O =O\˜^Õ JO@∞<åfl~°∞.
W\˜ì "åi Ñïã≤÷u Uq∞\˜ JO>Ë [## =∞~°} ãÖ™ê~° K«„HõOÖ’
W~°∞‰õΩ¯ áÈ=@"Õ∞. QÆ∞_çx `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ P QÆ∞_çK«∞@∂ì `«KåÛ_»∞`«∞#fl
QÆ∞_ç¤ "åà◊§ÖÏQÍ D Hõ~‡° Ñ¨~åÜ«∞}∞Å∞, Éè’QÆÖÏÅã¨∞Å∞, J*Ï˝#∞Å∞ WHõ¯_»
Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∞@O† Hõ~°‡Å Ñ¶ë`«OQÍ ~å=Åã≤# ã¨∞YÉè’QÍÅ#∞ ã¨fi~°æ
Ö’HÍÅÖ’ J#∞ÉèíqOK«@O, =∞m§ [#‡Öˇ`«Î_»O, =∞m§ Hõ~°‡Å∞ -
Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ∞, ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ∞ - [#‡Å∞. WÖÏ [#‡Hõ~°‡ =ÅÜ«∞OÖ’
z‰õΩ¯‰õΩO\Ïˆ~ `«Ñ¨Ê q=ÚH˜Îx á⁄O^ŒÖË~°∞.
"Õ^•ÅÖ’x „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅ∞ Hõ~°‡HÍO_»#∞, P~°}ºHÍÅ∞ Láêã¨<å
HÍO_»#∞, LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ *Ï˝# HÍO_»#∞ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú. J~Ú`Õ D
119
=∞O^Œ |∞kúQÆÅ ÑÖ_ç`«∞Å∞ XHõ¯ Hõ~°‡HÍO_» QÆ∞iOKÕ `≥Å∞ã¨∞H˘x,
Éè’QÍÅO^Œ∞HÀ"åÅO>Ë W^Õ =∂~°æ=∞x K≥Ñ≤Ê Hõ~°‡HÍO_»`À<Õ PyáÈ`å~°∞.
PÃÑ·# K«∂_»~°∞.
D LÑ¨x+¨`«∞Î Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’xk. "Õ^ŒOÖ’x^Õ J~Ú<å
"Õ^•ÅÖ’x Hõ~°‡HÍO_»#∞ JÑ¨Ç¨ã¨ºO KÕã¨∞Î#fl@∞¡#flk. x^•#OQÍ
PÖ’zOz K«∂¿ãÎ PO`«~°ºO É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
g∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ze"≥∞O@s ã¨∂¯Ö’¡ K«k"Õ@Ñ¨C_»∞ ~ÀE ZHÍ¯Å∞
=Ñ¨Ê *ˇÑ≤ÊOK«∞H˘<Õ"å~°∞. `«Ñ¨CK≥a`Õ, ZHÍ¯Å∞ ~åHõáÈ`Õ h‰õΩ „|`«∞ˆH
ÖË^Œ∞. ZHÍ¯ÖÁ¿ãÎ KåÅ∞ h=Ù Q˘Ñ¨Ê WO[h~°∞"Ò`å=Ù, HõÖˇHõì~°∞"Ò`å=Ù
JO\Ï~°∞. HÍx 10 Uà◊√§ QÆ_zç # `«~åfi`« "å_»∞ HÍÖËrÖ’ K«k"Õ@Ñ¨C_»∞
‰õÄ_® ZHÍ¯Å∞ JÑ¨Ê*ˇÑ¨Ê=∞O\Ï~å? XHõ"Õà◊ "å_»∞ JÑ¨ÊK≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ =¿ãÎ
ZQÆ`åo KÕÜ«∞~å? ZO^Œ∞Hõx? JÑ¨C_»∞ JO`« Q˘Ñ¨Êq WÑ¨C_çO`«
Ç‘Ï#=∞~Ú#ÜÕ∞ºO? "Õ^ÀHõÎ Hõ~‡° Å∞ „áê~°OÉèOí Ö’ J=ã¨~"° ∞Õ . Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤Öì ’
#∞#fl"åiH˜ J=ã¨~"° ∞Õ . "å\˜<Õ rq`åO`«O Ñ¨@∞ìHõ ‰õÄ~ÀÛ~å^Œ∞. =∞iO`«
=ÚO^Œ∞ÔHàÏ§e. Éè’QÍÅÑ¨@¡ Pã¨H˜Î =ke# "åˆ~ x["≥∞ÿ# „âıÜ«∞ã¨∞û#∞
á⁄O^ŒQÆÅ~°∞. JÖÏ QÍHõ Éè’QÍã¨H˜Î`À J*Ï˝#OÖ’ „¿ÑÜ≥∂ =∂~°æOÖ’<Õ
LO\Ï"å? Uq∞\˜ h QÆu?
- WÖÏ „¿ÑÜ≥∂ =∂~°Oæ Ö’ #_çK"Õ å_ç QÆu U=∞=Ù`«∞Ok? Z\ì̃"å_»∞
„¿ÑÜ≥∂=∂~åæ<Õfl Z#∞fl‰õΩO\Ï_»∞? z=iˆH=∞ø`å_»∞?...
=∞OII # ™êOÑ¨~åÜ«∞ó, „ÑüÉèÏu ÉÏÅO
„Ñ¨=∂^ŒºO`«O, q`«Î "≥∂¿ÇÏ# =¸_è»O I
JÜ«∞O Ö’HÀ <åã≤Î, Ñ¨~° Wu =∂h,
Ñ¨Ù#ó Ñ¨Ù#~°fiâ◊=∂ Ñ¨^Œº`Õ "Õ∞ II (6)
120
„ÑüII q`«Î"≥∂¿ÇÏ# ´ ^èŒ#O =Å¡ Hõey# "≥∂Ç¨ÏO`À† „Ñ¨=∂^ŒºO`«O ´
=∞u áÈ~Ú#† =¸_è»O ´ =¸~°∞öxH˜† ÉÏÅO ´ ÉÏÅ∞xH˜† ™êOÑ¨~åÜ«∞
´ =ÚO^Œ∞QÆu† (™êkèOKåeû# Ñ¨~°=∂~°÷O)† # „ÑüÉèÏu ´ „Ñ¨HÍtOK«^Œ∞
(`≥eÜ«∞^Œ∞)† JÜ«∞OÖ’Hõó ´ D Ö’Hõ"Õ∞ L#flk† Ñ¨~°O<åã≤Î ´ WO`«Hõ#fl
"ÕÔ~·#Ö’HõO ÖË^Œ∞† Wu ´ Jx† =∂h ´ ÉèÏqOKÕ"å_»∞† Ñ¨Ù#óÑ¨Ù#ó ´
=∞m§ =∞m§† "Õ∞=â◊O ´ <å KÕuÖ’† PÑ¨^Œº`Õ ´ Ñ¨_»∞`«∂LO\Ï_»∞.
ÉèÏ=O : ^èŒ# "åº"≥∂Ç¨ÏO =Å¡ =∞uáÈ~Ú# =¸~°∞öxH˜† ÉÏÅ∞xH©†
™êkèOKåeû# Ñ¨~°=∂~°÷O Uq∞\’ `≥e¿ã J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. L#flk D
Ö’Hõ"Õ∞. WO`«Hõ#fl "Õˆ~Ö’HõO Ug∞ÖË^Œ∞ - Jx ÉèÏqOKÕ"å_»∞ =∞m§
=∞m§ <å KÕuÖ’ Ñ¨_»∞`«∂ LO\Ï_»∞.
"åºYº : #zˆH`«∞_»∞ `«# =¸_»= =~åxfl HÀ~°∞‰õΩO@∂ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
xÖÏ J_çQÍ_»∞. '=∞~°}Õz# `«~åfi`« ‰õÄ_® rq`«O L#fl^Œx H˘O^Œ~°∞
JO\Ï~°∞. J^Õg∞ ÖË^∞Œ =∞~°}O`À JO`å ã¨=∂ÑÖÎ Jx H˘O^Œ~O° \Ï~°∞.
D q+¨Ü«∞Ö’ âßã≤Oz K≥Ñ¨ÊQÆÅ"å~°∞ g∞ˆ~. Hõ#∞Hõ g∞ #∞O_ç
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞ ‰õΩO@∞<åfl#∞— J<åfl_»∞. ^•xH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ D
=∞O„`«OÖ’ =∞~°}O˜ z# `«~åfi`« WOˆHg∞ÖË^∞Œ . L#flk D Ö’Hõ"∞Õ . nxHõ#fl
"ÕÔ~·#k ÖË^Œ∞ - Jx L`«Î~° QÆux x~åHõiOKÕ =¸~°∞öÅ Ü≥ÚHõ¯ QÆu
Uq∞\’ ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
ÃÑ^Œ Ì Å =∂@Å#∞, âß¢ã¨ Î "åHÍºÅ#∞ x~åHõ i OKÕ "å~° ∞ ,
=ºuˆ~HÕKÕ"å~°∞, ZQÆ`åo KÕ¿ã"å~°∞, JÇ¨ÏOHÍ~°O`À =∞^ŒO`À Hõà◊√§
=¸ã¨∞HõáÈÜÕ∞ "åˆ~ =¸~°∞öÅ∞. J*Ï˝#=Ú, JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú Ô~O_»∂
Hõeã≤áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ =∞x+≤ Ñ¨~°=∞ =¸~°∞ö_Ò`å_»∞.
D rq`«OÖ’ JO^ŒiHõ#fl Z‰õΩ¯= ã¨∞YOQÍ rqOKåÅx ÉèÏqã¨∂Î,
qq^èŒ Éè’QÍÅÜ«∞O^Œ∞ J#∞~°H˜Î Pã¨H˜Î Hõey L#fl"å~°∞ x~°O`«~°O Z\Ï¡
^èŒ#O ãÖáêkOKåe? Jx PÖ’zã¨∂Î - ZÅ¡Ñ¨C_»∂ _»|∞ƒHÀãÖ,
121
ãÖÑ¨^ŒÅHÀãÖ HõΔ}O fiHõ ÖË‰õΩO_® Hõ$+≤ KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. J@∞=O\˜
"åiH˜ ãÖáêkOK«@O† ãÖáêkOz# ^•xx ^•K«∞HÀ=@O† ~°Hõ~°HÍÅ
~°∂áêÖ’¡H˜ - JO>Ë Wà◊√§QÍ, =ã¨∞=Î ÙÅ∞QÍ, PÉè~í }° ÏÅ∞QÍ, "åºáê~åÅÖ’
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞QÍ =∂~°∞ÛHÀ=@O† "å\˜ g∞^Œ WOHÍ WOHÍ ãÖáêkOK«@O†
J<ÕHõ Éè’QÆº =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ H˘x P#OkOK«@O† qÖÏã¨=O`«"∞≥ #ÿ rq`åxfl
QÆ_»Ñ¨@O† `«#ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç L#fl "åix ãÖ`À+¨ ÃÑ@ì@O† `«#
PkèÑ`¨ åºxH˜ P@OHõOÖË‰Ωõ O_® KÕã∞¨ HÀ=@O† - WÖÏ J<ÕHõ q+¨Ü∂« ÅÖ’
`«Å=Ú#HõÖˇ·, "≥∂Ç¨ÏOÖ’ - "åº"≥∂Ç¨ÏOÖ’ Ñ¨_çáÈ`å~°∞. qK«HõΔ}Ï*Ï˝#O
HÀÖ’Ê~Ú D rq`åxfl QÆ∞iOz QÍx, âß¢™êÎÅQÆ∞iOz QÍx `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ
fiHõQÍx, FÑ≤HQõ Íx ÖËHõ Ñ¨ÓiÎ J*Ï˝#OÖ’ =Úxy áÈ`å~°∞. J\˜ì "åi<Õ
WHõ¯_» =¸_è»∞Å∞ Jx Ñ≤Å∞ã¨∞Î#flk. W\˜ì "åiH˜ "Õ^•`« „QÆO^ä•Å∞QÍx,
âß¢™êÎÅ∞QÍx, =º~°÷"≥∞ÿ#"ÕQÍHõ `«=∞ „Ñ¨QÆuH˜ P@OHõO HõeyOKÕqQÍ
JxÑ≤™êÎ~Ú. g\˜x `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë ã¨=∞Ü«∞O =$^è• KÕÜ«∂e† â◊H˜Îx
=$^è• KÕÜ∂« e† ÃÑQ· Í |∞kúÉÏQÍ Ñ¨^∞Œ #∞ HÍ"åÅO>Ë „áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« Å#∞
=^Œ∞Å∞ HÀ"åe QÆ#∞Hõ KÕ`«∞ÖÏ~å `«=∞ „Ñ¨QÆux, ã¨∞MÏxfl âßOux `å"Õ∞
<åâ◊#O KÕã¨∞‰õΩ#fl@∞ì Jx ÉèÏq™êÎ~°∞. W\˜ì =¸~°∞öÅ∞ =ÚO^Œ∞QÆux
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞. P@ÉÁ=∞‡Å∞ =ÚO^Œ∞"Õã¨∞‰õΩx P_»∞‰õΩO@∂ J=∞‡#∞
=∞izáÈÜÕ∞ Ñ¨ã≤"åiÖÏQÍ, WHõ¯_ç Éè’QÍÅ∞ - ã¨∞MÏÅ∞ - ãÖÑ¨^ŒÅ∞
K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ "å\˜x ãÖáêkOK«@O, J#∞Éèqí OK«@OÖ’ =ÚxyáÈ~Ú
ÉèíQÆ=O`«∞x =∞~°záÈ~Ú, `«=∞rq`« Ñ¨~°=∞ÅHΔÍºxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_®
LO_Õ "åi<Õ WHõ¯_» ÉÏÅ∞~°∞ J<åfl~°∞.
WHõ¯_» K≥Ñ¨Ê|_»¤ ÉÏÅ∞~°∞ Ñ¨ÓiÎ J*Ï˝#∞Å∞, ã¨∞YÉè’QÍÅÖ’
=ÚxyáÈ~Ú#"å~°∞† 'q`«Î"≥∂¿ÇÏ#— ^èŒ# "≥∂Ç¨ÏOÖ’ z‰õΩ¯|_çáÈ~Ú#
"å~°∞. W\˜"ì å~°∞ =ÚO^Œ∞QÆux HÍ#ÖË~∞° . giH˜ Ñ¨~=° ∂~°Oú , =ÚH˜,Î ™ê^è#Œ
J<Õ q+¨Ü«∂Å∞ Jã¨ÖË `≥eÜ«∞=Ù. "åi ^Œ$+≤ìÖ’ D Ö’Hõ"Õ∞ ã¨`«ºO.
122
WHõ¯_ç ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∞ W"Õ ã¨`«ºO. WO`« Hõ<åfl Q˘Ñ¨Êk, "ÕÔ~·#k
=∞~À Ö’HõOQÍx, =∞ˆ~^≥·<å QÍxÖË^Œ∞. WHõ¯_» ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∞
J#∞Éèqí OK«\ÏxˆH D ^ÕÇÏ¨ O - [#‡=zÛOk. Hõ#∞Hõ gÖˇ#· O`« Z‰õΩ¯=QÍ
J#∞ÉèíqOKåe. JÖÏ J#∞ÉèíqOK«HõáÈ`Õ D [#‡=$^è•KÕã¨∞‰õΩ#fl>Ëì -
Jx ÉèÏqã¨∂Î JO^èŒHÍ~°OÖ’ LO_çáÈ`å~°∞ - g~°∞ x[OQÍ =ÚH˜Îx
Ñ¨}OQÍ Éˇ\ ˜ì ^èŒ# ãÖÑ¨^ŒÅ#∞, Éè’QÍÅ#∞ J#∞Éèíq™êÎ~°∞. JO^Œ∞ˆH
KåÖÏ=∞Ok =ÚH˜Î q+¨Ü«∞O `≥eã≤<å, Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«O =Å¡
ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ ÅaèOz<å "ås "≥∂Ç¨ÏOÖ’ #∞O_ç JO`« `«fi~°QÍ |Ü«∞@
Ñ¨_»ÖË~°∞. giQÆu Uq∞\˜?
WÖÏO\˜ "åiH˜ - JO>Ë ^èŒ#=∞^ŒO`À, ãÖÑ¨^ŒÅ QÆ~°fiO`À
q„~°gQÆ∞`«∂ LO_Õ "åiH˜† âß¢™êÎÅ∞ - w„™êÎÅ∞ <å‰õΩ Ñ¨@ì=Ù. Ç¨~ÚQÍ
ãÖáêkOK«@O, Y~°∞ÛÃÑ@ì@O, J#∞Éèqí OK«@O W^Õ <å ÅHõΔ ºO J#∞H˘<Õ
JÇ¨ÏOHÍ~°∞Å‰õΩ† D Ö’Hõ"Õ∞ ã¨`«ºO - WO`«Hõ#fl "ÕÔ~·#^Õg∞ÖË^Œ∞ Jx
ÉèÏqOKÕ ÉÏÅ∞~°‰õΩ - J=∂Ü«∞‰õΩÅ‰õΩ - J*Ï˝#∞Å‰õΩ - Z\˜ì
QÆuÑ¨_»∞`«∞O^À =∞$`«∞º^Õ=`« ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl_»∞. "å~°∞ =∞m§ =∞m§ <å
KÕ`« Ñ¨_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞ - Jx. JO>Ë =∞m§ =∞m¡ Ñ¨Ù_»∞`«∂, =∞m§ =∞m¡ K«ã¨∂Î
<åÖ’HÍxH˜ ~å"åeûO^Õ. "å~°∞ KÕã≤# áêáêÅ‰õΩ <åÖ’HõOÖ’ tHõΔÅ∞
J#∞Éèqí OKåeûO^Õ. JHõ¯_» #=Ùfi`«∂ Zxfl Éè’QÍÅ∞ J#∞Éèqí Oz<å, Zxfl
Q“~°"åÅ∞ á⁄Ok<å, ZO`« Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê Ñ¨^Œ=ÙÅ∞ Jkè+≤ìOz<å, <å
HÕHõ~°∞Å∞ "åix "≥∞_»‰õΩ áêâ◊O"Õã≤ Ñ¨â◊√=ÙÅ#∞ D_»∞ÛH˘zÛ#@∞¡
D_»∞ÛH˘zÛ #~°HõÜ«∂`«#Å∞ ÃÑ\˜ì ÑÖ¿Ñ™êÎ~°∞. `«Ñ¨Ê^Œ∞ - Jx ã¨Ê+¨ìO
KÕâß_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
- P`« ‡ *Ï˝ # O Ü≥ Ú Hõ ¯ Q˘Ñ¨ Ê `« # O Uq∞\’ - P *Ï˝ < åxfl
JOkOKÕ"å~°∞ - JO^Œ∞H˘<Õ"å~°∞ Z\˜ì"å~À...
123
=∞OII „â◊=}Ï Ü«∂Ñ≤ |Ç¨ïaè~Àº #ÅÉèíºó,
â◊$}fiO`À-Ñ≤ |Ç¨Ï"ÀÜ«∞O #q^Œ∞ºó I
Pâ◊Û~Àº =HÍÎ ‰õΩâ◊Ö’-ã¨º ÅÉÏú,
Pâ◊Û~Àº *Ï˝`å ‰õΩâ◊ÖÏ#∞ t+¨ìó II (7)
„ÑüII |Ç¨ïaèó ´ KåÖÏ=∞Ok, Ü«∞ó ´ ^•xx (P`«‡*Ï˝<åxfl)† „â◊=}ÏÜ«∞
JÑ≤ ´ q#\ÏxH˜ ‰õÄ_®† #ÅÉèíºó ´ ÅaèOK«^Œ∞† â◊$}fiO`«ó JÑ≤ ´
qx‰õÄ_®† |Ç¨Ï=ó ´ KåÖÏ=∞Ok† PÜ«∞O ´ nxx† #q^Œ∞ºó ´
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞† Jã¨º ´ nxx† =HÍÎ ´ É’kèOKÕ PKå~°∞º_»∞† Pâ◊Û~°ºó ´
J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ "å_»∞ (J~°∞^≥#· "å_»∞)† ÅÉÏúOó ´ á⁄Ok# t+¨μº_»∞† ‰õΩâ◊Åó
´ <≥·Ñ¨Ù}º=ÚQÆÅ"å_»∞† (|∞kúã¨∂HõΔ ‡`« QÆÅ"å_»∞)† ‰õΩâ◊ÖÏ#∞t+ì̈ó ´ |∞kú
ã¨∂HõΔ ‡`« QÆÅ PKå~°∞ºxKÕ tHõ}Δ á⁄Ok† *Ï˝`å´ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl"å_»∞† Pâ◊Û~°ºó
´ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# "å_»∞ (J~°∞^≥·#"å_»∞).
ÉèÏ=O : (1) P`«‡*Ï˝<åxfl q#\ÏxH˜ ‰õÄ_® ZO`À =∞OkH˜ ™ê^èºŒ OHÍ^Œ∞.
(2) q#flÑ¨Ê\˜H© ZO`À=∞Ok nxx „QÆÇ≤ÏOK«ÖË~°∞. (3) D *Ï˝<åxfl
É’kèOKÕ PKå~°∞º_»∞ ZO`À J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#"å_»∞, J~°∞^≥·#"å_»∞† JÖÏˆQ
nxx á⁄Ok# t+¨μº_»∞ ZO`À |∞kú ã¨∂HõΔ ‡`«QÆÅ"å_»∞. <≥·Ñ¨Ù}ºOQÆÅ
PKå~°∞ºx ^•fi~å tHõΔ}á⁄Ok `≥Å∞ã¨∞H˘#fl t+¨μº_»∞ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# "å_»∞†
J~°∞^≥·#"å_»∞.
"åºYº : (1) Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«O ÖËx HÍ~°}O KÕ`« =∂#=ÙÅÖ’ JkèHõ
ãÖMÏº‰õΩÅ∞ - JO>Ë HÀ\Ï¡k =∞Ok D P`«‡*Ï˝<åxfl HõhãÖ q#ÖË~°∞
‰õÄ_®. ZO^Œ∞HõO>Ë WÖÏ P`«‡*Ï˝#O J<Õ Q˘Ñ¨Ê*Ï˝#O XHõ\ ˜ L#fl^Œ<Õ
`≥eÜ«∞^Œ∞† rq`« Ñ¨~°=∂~°÷O J^Õ#h `≥eÜ«∞^Œ∞. JÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ
J=HÍâßÅ∂ LO_» = Ù. =º~° ÷ " ≥ ∞ ÿ # q+¨ Ü « ∂ ÅÖ’<À, „áêÑ¨ O zHõ
"åº"≥∂Ç¨ÅÖ’<À, ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}Ö’<À, HõëêìÅ#∞, ^Œ∞óMÏÅ#∞
124
`˘ÅyOK«∞H˘<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’<À, H©iÎ „Ñü+¨Åì HÀã¨"∂≥ `«=∞ Ñ¨ÓiÎ rq`åxfl
x=∞QÆflO KÕ™êÎ~°∞. ÖË^• H˘O^Œ~°∞ JÇ¨ÏOHÍ~°O`À, ^èŒ# =∞^ŒO`À q„~°
gQÆ∞`«∂ nxx x~°t™êÎ~°∞. =∞iH˘O^ŒiH˜ L#fl^•xx L#fl@∞¡ K«∂KÕ
ã¨^•fiã¨#Å∞ "åiÖ’ LO_»=Ù. JO^Œ∞=Å¡ nxx `«‰õΩ¯=KÕã≤, JÅÊ"≥∞ÿ#
^•xx Z‰õΩ¯=KÕã≤ =∂\Ï¡_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. =∞i H˘O^ŒiH˜ Wk Q˘Ñ¨Ê
*Ï˝#=∞x `≥eã≤<å =∞#‰õΩ ™ê^èŒº=∞ÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞ÖË J<Õ x~åâß"å^ŒO`À,
`«"≥∂QÆ∞}O`À ^ŒiKÕ~°~°∞.
D q^èOŒ QÍ Ö’HõOÖ’ KåÖÏ=∞OkH˜ nxx q<Õ J^Œ$+Öì HõÅQÆ@O ÖË^∞Œ .
(2) WHõ Ñ¨Ó~°fi [#‡ÖÖ’ H˘O`« ã¨`«¯~°‡Å∞ KÕã≤ L#fl "å~°∞ nxx
q#QÆÅ∞QÆ∞ `åˆ~QÍx† q#fl"åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok nxx „QÆÇ≤ÏOK«ÖË~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë nxx q<åÅO>Ë H˘O`« J~°›`« HÍ"åe† `«`fi« ^Œ$+≤`ì À É’kèOKÕ
QÆ∞~°∞=Ù HÍ"åe. q#\ÏxH˜ J~°›`«QÍ |∞kú ã¨∂HõΔ ‡`« LO_®e. ^•xH˜
„Ñ¨âßO`« =∞#ã¨∞û HÍ"åe. JÖÏ HÍ"åÅO>Ë q+¨Ü«∂ÅÑ¨@¡ =ã¨∞Î=ÙÅ
Ñ¨@¡ Éè’QÍã¨H˜Î `«yæ "≥·~åQÆº ÉèÏ=O HõÅQÍe. "≥∂HõΔ=Ú #O^Œ∞ f„="≥∞ÿ#
Pã¨H,Î˜ `«Ñ#¨ LO_®e. ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ#∞ - É’^èQŒ ∞Æ ~°∞=ÙÅ#∞ P„â◊~ÚOKåe.
P QÆ∞~°∞=ÙÃÑ· JK«OK«Å"≥∞#ÿ qâßfiãÖ LO_®e. WO^Œ∞Ö’ Uq∞Ö’Ñ≤Oz<å
q#\ÏxÔH·`Õ q#=K«∞Û#∞QÍx ^•x PO`«~°ºO J=QÍÇ¨Ï#HÍ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH
D P`«‡*Ï˝#O KåÖÏ Hõ+¨ì™ê^èŒº=∞x JO^Œ~°∂ ÉèÏq™êÎ~°∞. nxx „|Ç¨Ï‡
q^Œº JO\Ï~°∞. Wk J™ê^èŒº"≥∞ÿ#k J<Õ ÉèÏ=#Ö’<Õ KåÖÏ=∞Ok D
=∂@#∞ "å_»∞`å~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ Z=Ô~·<å D Ñ¨x h=Ù KÕÜ«∞QÆÅ"å?
Jx J_çy`Õ W^Õ =∞<åfl '„|Ç¨Ï‡q^•º—? KÕÜ«∞ÖËHõ áÈ=\ÏxH˜ JO\Ï~°∞.
D Hõ~îÀÑ¨x+¨`üÖ’x D =∞O„`« ÉèÏQÍ<Õfl ÉèíQÆ=næ`«Ö’ 7= J^•ºÜ«∞OÖ’
Ñ¨^•Å =∂~°∞Ê`À ''=∞#∞ëêº}ÏO ã¨Ç¨Ï„¿ã+¨μ HõtÛ`ü Ü«∞`«u ã≤^ŒúÜÕ∞...—
J<Õ â’¡ H õ O QÍ "åºã¨ =∞Ç¨ Ï i¬ =∞ÅK« @ O [iyOk. Éè í Q Æ = næ ` «
LÑ¨x+¨`ü™ê~°O QÆ^•.
125
(3) ZO^Œ~À q#\ÏxˆH J™ê^èŒº"≥∞ÿ# D P`«‡ *Ï˝<åxfl É’kèOKÕ
PKå~°∞º_»∞ Z\˜ì"å_»∞?
''Pâ◊Û~Àº =HÍÎ—— :
W\ ˜ ì P`« ‡ *Ï˝ # =Ú#∞ É’kè O K« Q Æ Å PKå~° ∞ º_» ∞ ZO`À
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#"å_»∞. ZHõ¯_À XHõ~°∞ J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~°∞. ZO^Œ∞Hõx?
Ö’HõOÖ’ „Ñ≤Ü∞« OQÍ =∂\Ï¡_Õ "å~°∞ ZO^Œ~À LO\Ï~°∞. HÍx J„Ñ≤Ü∞« "≥∞<ÿ å
„âıÜ«∞ã¨∞û<Õ É’kèOKÕ"å~°∞ ZO`À J~°∞^Œ∞. LÑ¨x+¨`ü „QÆO^ä•Å#∞ `«~°z
K«∂z# *Ï˝xÜÕ∞ P`«‡*Ï˝<åxfl É’kèOK«QÅÆ _»∞. Hˆ =ÅO âß¢ã*Î¨ Ï˝x J~Ú#O`«
=∂„`å# KåÅ^Œ∞. J`«_»∞ J#∞Éèí=Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „QÆÇ≤ÏOz K≥Ñ¨ÊQÆÅQÍe.
JÑ¨C_Õ t+¨μºx ™ê÷~ÚÖ’xH˜ ky=zÛ K≥Ñ¨ÊQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. `å#∞
J#∞Éèí=O`À ^Œi≈Oz# q+¨Ü«∂xfl ZO`À KåHõK«HõºOQÍ - <≥·Ñ¨Ù}ºOQÍ
- J~°ú=∞ÜÕ∞º suÖ’ K≥Ñ¨ÊQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
QÆ∞~°∞=Ù Z\˜ì"å_≥· LO_®Ö’ '=ÚO_»HÀÑ¨x+¨`ü— K≥|∞`«∞#flk. '`«`ü
q*Ï˝<å~°÷O ã¨ QÆ∞~°∞"Õ∞"åaè QÆKÕÛ`ü ã¨q∞`åÊ}Õ „â’„uÜ«∞O „|Ç¨Ï‡x+¨ìO——
Jx. QÆ∞~°∞=Ù „â◊√`«∞ÅÜ≥ÚHõ¯ *Ï˝<åxfl HõeyL#fl „â’„uÜ«Ú_≥· LO_®e.
JÖÏˆQ x~°O`«~°O „|Ç¨Ï‡x+¨ªÖ’ LO_Õ"å_»∞, ÖËHõ J^Õrq`« ÅHõΔ ºOQÍ
"≥∞eˆQ"å_»∞ J~Ú LO_®e. x~°O`«~°O ^•x H˘~°ˆH - P`å‡#∞Éèí∂u
H˘~°ˆH `«Ñ≤OKÕ "å_≥·Ü«ÚO_®e. J\˜ì "å_Õ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù. J\˜ì"å_Õ P`«‡#∞
QÆ∞iOz Öˇã¨ûQÆ É’kèOK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. JO^Œ∞ˆH Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA WHõ¯_»
P`«‡ *Ï˝<åxfl É’kèOK«QÅÆ PKå~°∞º_»∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ "å_»∞ - J~°∞^≥#· "å_»∞
Jx `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. x["≥∞ÿ# QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ÉÏÇ¨Ïº "Õëê_»O|~åÅ`À
Ñ¨xÖË^Œ∞. W`«~°∞Å#∞ "≥∂ãÿOK«\ÏxH˜, `«=∞‰õΩ`å=Ú J<åºÜ«∞O
KÕã¨∞HÀ=\ÏxˆH P_»O|~åÅ∞.
(4) W\˜ì P`«‡ *Ï˝<åxfl á⁄O^Õ t+¨μº_»∞ ‰õÄ_® ‰õΩâ◊Å∞_Õ. JO>Ë
<≥·Ñ¨Ù}ºOQÆÅ "å_Õ. P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x ^•x`À J#∞ãÖ^è•#"≥∞ÿ P`å‡#∞
126
Éèí∂ux á⁄O^Œ@O J<Õk ZO`À J~°∞^≥·# q+¨Ü«∞O. JÖÏ á⁄Ok`Õ WHõ
J`«_çH˜ D Ö’HõOÖ’QÍx, ÃÑ·Ö’HÍÖ’¡QÍx, ZHõ¯_® x~°fiiÎOK« =Åã≤#
Hõ~"Î° åºÅO@∂ Ug∞ LO_»=Ù. J`«_∞» P#O^Œ™êQÆ~"° ∞Õ J=Ù`å_»∞. J`«_∞»
‰õΩâ◊Å∞_Õ. JO>Ë ˆHΔ=∞OQÍ LO_Õ"å_Õ.
‰õΩâ◊Åó JO>Ë <≥Ñ· Ù¨ }ºO QÆÅ"å_»∞† Hˆ =Δ ∞OQÍ L#fl"å_»∞ Jx ~Ô O_»∞ J~å÷Å∞
g\˜x ã¨=∞#fiÜ«∞ Ñï¿ãÎ -
(1) <≥·Ñ¨Ù}ºO QÆÅ"å_»∞ P`«‡#∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞ -
(2) P`«‡#∞ á⁄Ok#"å_»∞ ˆHΔ=∞OQÍ L#fl "å_Õ - Jx.
D Ö’HõOÖ’ HÀ\Ï#∞ HÀ@¡ =∞Ok =∂#=ÙÅ∞<åfl~°∞. HÀ\Ï#∞
HÀ@¡=∞Ok D Ö’HõOÖ’H˜ =ã¨∂Î áÈ`«∂L<åfl~°∞. HÍx D J~°∞^≥#· P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ"å~°∞ ZO`À<≥Ñ· Ù¨ }ºO QÆÅ"åÔ~· LO_®e? Z<Àfl[#‡Å ã¨∞Hõ$`«O
KÕã¨∞‰õΩ#fl"åÔ~· LO_®e? JO`« ã¨∞Hõ$`«O LO>Ë<Õ |∞kú ã¨∂HõΔ ‡`« -
QÆ∞~°∞=ÙÅÉèºí `« - P`«‡„áêÑ≤Î ™ê^èºŒ O. JO^Œ∞Ö’#∂ - ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ K≥O`«*iË ,
PKå~°∞ºx É’^èŒ^•fi~å P`«‡#∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ t+¨μºÅ∞ 'J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# "å~°∞—
Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl_»∞. x[OQÍ D Ö’HõOÖ’ PKå~°∞ºx
ã¨=∞HõΔOÖ’ ‰õÄ~˘Ûx P`«‡ q^Œº#∞ „â◊=}O KÕ¿ã"å~°∞ ZO`À J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
"å~°∞, J^Œ$+¨ì =O`«∞Å∞.
- =∞i D P`«‡*Ï˝<åxfl JO^Œ∞H˘<Õ LáêÜ«∞O Uq∞\’ - 8=
=∞O„`«OÖ’..
=∞OII # #ˆ~} J=ˆ~}, „áÈHõÎ U+¨ó
ã¨∞q*Ë˝Ü≥∂, |Ç¨ï^è• zO`«º=∂#ó I
J##º „áÈˆHÎ, QÆu~°„`« <åã≤Î
J}©Ü∂« <£ Ç¨Ïº`«~¯° ºO, J}∞„Ñ¨=∂}Ï`ü II(8)
127
„ÑüII J=ˆ~} #ˆ~} ´ Jã¨=∞~°∞÷_≥·# Ñ¨Ù~°∞+¨μxKÕ`«† „áÈHõÎ ´
É’kèOK«|_ç#Ñ¨C_»∞† U+¨ó ´ D P`«‡*Ï˝#O† # ã¨∞q*Ë˝Ü«∞ ´ K«Hõ¯QÍ
„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»^Œ∞† |Ç¨ï^è• zO`«º=∂#ó ´ Zxfl q^è•Å∞QÍ PÖ’zOz<å†
J##º „áÈˆHÎ ´ =∞~˘Hõ~°∞ (PKå~°∞º_»∞) É’kèOK«HõáÈ`Õ† J„`« ´ nxH˜†
QÆuó<åã≤Î´ ^•iÖË^Œ∞† Ç≤Ï ´ ZO^Œ∞HõO>Ë† J}∞„Ñ¨=∂}Ï`ü ´ Ju
ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# ^•x Hõ#fl† J}©Ü«∂<£ ´ ã¨∂HõΔ ‡`«~° "≥∞ÿ#k† J`«~°¯ ºO ´
`«~å¯xH˜ JO^Œxk.
ÉèÏ=O : J~°›`Ö« xË Jã¨=∞~°∞_ú ∞» É’kè¿ãÎ D P`«‡*Ï˝#O K«H¯õ QÍ É’^èÑŒ _¨ ^» ∞Œ .
Zxfl q^è•Å∞QÍ PÖ’zOz<å =∞~˘Hõ~°∞ É’kè¿ãÎ `«Ñ¨Ê nxH˜ QÆuÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë J}∞=ÙHõ#fl ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k, `«~å¯xH˜ JO^Œxk.
"åºYº : J=ˆ~} #ˆ~} JO>Ë Jã¨=∞~°∞úÖˇ·# #~°∞Å∞ Jx, hK«∞Å∞ Jx
2 J~å÷Å∞. - P`«‡*Ï˝<åxfl É’kèOKåÅO>Ë PKå~°∞ºxÖ’ 3 ÅHõΔ}ÏÅ∞
=ÚYºOQÍ LO_®e. „â◊√`«∞Å *Ï˝#O - J#∞Éèí=*Ï˝#O - Hõ~°∞} ÖË^•
^ŒÜ«∞. `«#ˆH U*Ï˝#=¸ÖËx "å_»∞ W`«~°∞ÅˆHO É’kè™êÎ_»∞? (1) Hõ#∞Hõ
"Õ^•O`« âß¢™êÎÅ#∞ qx, J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤ JO^Œ∞Ö’x q+¨Ü«∂Å#∞
ãÖâ◊Ü∞« ~°ÇÏ≤ `«OQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘x LO_®e. (2) JO`Õ HÍ^Œ∞, `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl
q+¨Ü∂« Å∞ ZÖÏ P`å‡#∞ Éè∂í uH˜ =∂~°Oæ K«∂Ñ¨Ù`åÜ≥∂, P q+¨Ü∂« ÅÖ’x
PO`«~°ºO Uq∞\’ |∞kú ^•fi~å#∞, |∞kúH˜ Jf`«OQÍ#∞ PÖ’zOz
xâ◊ÛÜ«∂xH˜ ~å"åe. JO`ÕHÍ^Œ∞ `«# J#∞Éèí=OÖ’xH˜ "å\˜x
`≥K∞« ÛHÀ"åe. (3) WÖÏ J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „QÆÇÏ≤ Oz# âß¢ãÎ¨ q+¨Ü∂« Å#∞
PÜ«∂ t+¨μºÅ Ü≥ÚHõ¯ |∞kú ã≤÷uH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞Åz "åiH˜
J~°÷=∞ÜÕ∞ºsuÖ’ É’kèOKåe. D q+¨Ü«∞OÖ’ HÀÑÖ, Jã¨Ç¨Ï#O
K«∂Ñ≤#>ˇÂ¡`Õ t+¨μºÅ∞ J~°úO KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ K˘~°=K«∂Ñ¨ÖË~°∞. Hõ#∞Hõ
^ŒÜ«∞`À LO_®e, Hõ~°∞}Ïã¨fiÉèÏ=Ù_≥· LO_®e. D 3 ÅHõΔ}ÏÅ∞ ÖËx"å_»∞
P`«‡*Ï˝<åxfl JOkOK«\ÏxH˜ Jã¨=∞~°∞ú_Õ. Jã¨=∞~°∞÷_»∞ JO>Ë ÉÏQÍ<Õ
128
LOk HÍx 'hK«∞_»∞— J#@O UO ÉÏQÆ∞Ok? ™ê=∂#ºOQÍ z#fl"åà◊√§ -
JO`« „áê^è•#ºO ÖËx "åà◊√§ U `«Ñ¨CÅ∞ KÕã≤<å Z=~°∂ JO`«QÍ
Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ~°∞. HÍx L`«Î=ÚÅ∞ z#fl `«Ñ¨CKÕã≤<å ^•xx Ö’HõO
Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞‰õΩO@∞Ok. Jk ÃÑ^ŒÌ JÑ¨~å^èŒO J=Ù`«∞Ok. `«=∞ˆH
`«`«Î fi*Ï˝#OÖËHõ† âß¢™êÎÅ#∞ ÑïjeOz J~°÷O KÕã¨∞H˘<Õ |∞kú ã¨∂HõΔ ‡`«
HÍx, ã¨Ç¨Ï#OQÍx ÖËHõ† Jã¨Å∞ `«`«Î fi^Œ$¿+ì JO`«QÍ ÖËx "åà◊√§ É’^èŒ‰õΩ
|Ü«∞Å∞ ^Õi`Õ "åi<Õ=∞<åe? "å~°∞ hK«∞Öˇ#· #~°∞ÖË. "åiKÕ`« P`«‡*Ï˝#O
É’kèOK«|_®¤ q#fl"åiH˜ J~°÷O HÍ^Œ∞. âß¢ã¨Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O J=QÆ`«O HÍ^Œ∞.
U <å\˜H© "å~°∞ ã¨=ºOQÍ nxx „QÆÇ≤ÏOK«ÖË~°∞.
J##º „áÈˆHÎ J„`« QÆu~åflã≤Î : W`«~°∞Å∞ É’kè¿ãÎ<Õ nxH˜ QÆu. JO>Ë
„â◊=}O ^•fi~å<Õ „QÆÇ≤ÏOKåe. Jn ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ ^•fi~å<Õ „QÆÇ≤ÏOKåe.
J~°›`«Å∞ ÖËx"å~°∞ É’kè¿ãÎ - q<Õ"åiH˜ J~°÷"≥∞ÿ#@∞¡<åfl Jk "åiH˜
J=QÍÇ¨Ï#‰õΩ ~å^Œ∞† J#∞Éèí"åxH˜ ~å^Œ∞. P É’^èŒ =∞#ã¨∞ûˆH Ñïq∞`«O
J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ nxH˜ XHõ¯>Ë Ñïëê¯~°O. J#∞Éèí=A˝_≥·# QÆ∞~°∞=Ù
É’kèOKåeûO^Õ. JO^Œ∞Hˆ ''J##º „áÈˆHÎ J„`« QÆu~åflã≤—Î — =∞~˘Hõ~∞° LÑ¨^tÕ ¿ãÎ
`«Ñ¨Ê QÆuÖË^Œ∞ J<åfl~°∞. D "åHÍºxfl â◊OHõ~°∞Å"å~°∞ `«=∞ Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î
ÉèÏ+¨ºOÖ’ ã¨Ê+¨ìOQÍ q=iOKå~°∞. P`å‡#∞Éèí=O QÆey# QÆ∞~°∞=ÙKÕ
É’kèOK«|_ç`Õ `«Ñ¨Ê Wk J=QÆ`«O HÍ^Œ∞ - Jx. =∞#"Õ∞ky=zÛ P`«‡
`«`åÎ fixfl JO^Œ∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ f„= „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕÜ«∂e. f„=OQÍ `«Ñ¨#
Ñ¨_®e. ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞ P„â◊~ÚOKåe. JÑ¨C_Õ P`å‡#∞ Éè∂í u . ZO^Œ∞HõO>Ë..
Wk ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡O. =∞#OKÕ¿ã=hfl ã¨∂Å÷ ™ê^è#Œ ÖË. ã¨∂Å÷ ™ê^è#Œ Å
^•fi~å ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡ P`«‡ J=QÆ`«OHÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ Jxfl „áêÑÖzHõ
q+¨Ü∂« Å#∞ - PÖ’K«#Å#∞ „Ñ¨H¯õ ‰õΩ <≥\ì˜ XHõ¯ P`«‡ q+¨Ü∞« "Õ∞ PÖ’zOz
- z=~°‰õΩ P`«‡Ö’ JxflO\˜x =^ŒÖÏe. JO`ÕQÍ^Œ∞ P`«‡ `«~å¯xH˜
JO^Õk HÍ^Œ∞. `«~°¯O`À ™êkèOKÕk HÍ^Œ∞ P`«‡. =∞Ô~ÖÏ? -
129
- D *Ï˝#O Z\˜^ì À, #zˆH`«∞_»∞ ZÖÏO\˜ t+¨μº_À Ü«∞=∞ ^è~Œ ‡° ~åA
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞OII <≥·ëê `«ˆ~¯}, =∞u~åÑ¨<ÕÜ«∂
„áÈHÍÎ-<Õº <≥·=, ã¨∞*Ï˝<åÜ«∞ „¿Ñ+¨ªI
Ü«∂O `«fi=∂Ñ¨ó, ã¨`«º^èŒ$u ~°ƒ`åã≤
`åfi^Œ$*ò<À Éèí∂Ü«∂<£, #zˆH`«ó „Ñ¨ëêì II (9)
„ÑüII „¿Ñ+¨ª ´ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#"å_®† `«fiO ´ h=Ù† Ü«∂O ´ ^Õxx† PÑ¨ó ´
á⁄O^•Å#∞‰õΩ<åfl"À† Uëê =∞uó ´ D*Ï˝#O† `«ˆ~¯} ´ `«~°¯OKÕ`«† #
PÑ¨<ÕÜ«∂ ´ á⁄O^ŒQÆeyOk HÍ^Œ∞† J<Õº# U=„áÈHÍÎ ´ ã¨=∞~°∞úÖˇ·#
QÆ∞~°∞=ÙÅKÕ`« É’kèOK«|_ç#Ñ¨C_Õ† ã¨∞*Ï˝<åÜ«∞ ´ ÉÏQÍ
„QÆÇ≤ÏOK«|_»∞`«∞Ok† ã¨`«º^èŒ$u ´ ã¨`«º"≥∞ÿ# `«`«Î fi=Ú #O^Œ∞ Ñ¨@∞ì^ŒÅ
QÆÅ"å_»"≥·† Jã≤ ´ L<åfl=Ù† |`« ´ Hõ^•! #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!†
`åfi^Œ$H± ´ h=O\˜† „Ñ¨ëêì ´ Ñ¨$K«Û‰ù Ωõ Å∞ (t+¨μºÅ∞) #ó ´ =∂‰õΩ† Éè∂í Ü«∂`ü
´ ÅaèOK≥^Œ~°∞QÍHõ!
ÉèÏ=O : F „Ñ≤Ü«∞`«=Ú_®! h=Ù á⁄O^•Å#∞‰õΩ#fl D *Ï˝#O `«~°¯OKÕ`«
á⁄O^Œ|_Õk HÍ^Œ∞. ã¨=∞~°∞úÖˇ·# QÆ∞~°∞=ÙÅKÕ`« É’kèOK«|_ç#Ñ¨C_Õ Jk
ã¨∞„QÍÇ¨ÏºO J=Ù`«∞Ok. h=Ù ã¨`«º`«`«Î fi=Ú #O^Œ∞ x+¨ìQÆÅ"å_»=ÙQÆ^•!
=∂‰õΩ h=O\˜ Ñ¨$K«Ûù‰õΩÅ∞ - (t+¨μºÅ∞) ÅaèOK≥^Œ~°∞QÍHõ!
"åºYº : P`«‡*Ï˝#O `«~°¯OKÕ`« á⁄O^Œ|_Õk HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞=Å¡ Wk
`«~°¯OKÕ`«, K«~°ÛÅKÕ`«, "å^ÀÑ¨"å^•Å KÕ`« á⁄O^Œ|_Õk HÍ^Œ∞? `«~°¯O
KÕ¿ãk |∞kú† PÖ’K«#Å∞ KÕ¿ãk =∞#ã¨∞û† D =∞#ã¨∞ûQÍx |∞kúQÍx
ã¨fi`«O„`«OQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞QÆeˆQq HÍ^Œ∞. Jq [_»O. "å\˜H˜ P^è•~°O
P`«‡K≥·`«#º"Õ∞. P`«‡K≥·`«#ºO P^è•~°O`À =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ JxflO\˜x
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. `«i¯™êÎ~Ú. HÍx - "å\˜H˜ P^è•~°"∞≥ #ÿ P`«‡#∞ Z#fl\˜H©
130
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ù. ÉÏº@sÖˇ@ · ∞Ö’x ÃãÅ∞û P^è•~°OQÍ Öˇ@ · ∞ Z^Œ∞~°∞QÍ #∞#fl
Jxfl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ K«∂Ñ¨QÆÅ∞QÆ∞`«∞OkHÍx - ^•x "≥#∞Hõ#∞#fl ÃãÅ∞û#∞
K«∂_»QÆÅ^•? JÖÏˆQ =∞<À |∞^Œ∞úÅ∞ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ù.
=∞#O =∞# Hõà§◊ `À Ö’HõOÖ’ JxflO\˜x K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åflO. HÍx
=∞# Hõà◊§#∞ =∞#O K«∂_»QÆÅ=∂? Z=Ô~·<å JÅã≤áÈ`Õ "åix h=Ù
H˘O`« ^Œ∂~°O "≥∂ã¨∞H˘x "≥à◊§QÆÅ=Ù. HÍx h"Õ JÅã≤#KÀ x#∞fl h=Ù
"≥∂ã¨∞H˘x áÈQÆÅ"å? HÍ~°∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ Hõ^ŒÖÏÅO>Ë „_≥·=~°∞ HÍ"åe. P
„_≥·=~°∞ HÍ~°∞#∞ Z=i g∞kÔH·<å ZH˜¯OK«QÆÅ_»∞. HÍx `«#g∞kH˜
ZH˜¯OK«∞HÀ"åÅO>Ë - `å#∞ ky K«„HÍÅ =ÚO^Œ∞H˘zÛ Ñ¨_»∞HÀ"åe.
JÑ¨C_»∞ HÍ~°∞ Hõ^∞Œ Å∞`«∞O^•? JÖÏˆQ P`«‡ â◊H`Î˜ À =∞<À |∞^Œ∞Åú ∞ ^Õ<fl·≥ <å
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ=Ù. HÍx `«=∞‰õΩ â◊H˜ÎxzÛ# P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë
™ê^èŒºOHÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ<Õ P`«‡ `«~°¯OKÕ`« á⁄O^Œ|_Õk HÍ^Œ∞ Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. P`«‡#∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ
áÈ`Õ - =∞# ^ŒQ~æÆ ° =∞<À|∞^Œ∞Åú ∞ `«ÑÊ¨ `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ "Õ~ˆ ÑïHõ~åÅ∞
ÖË # Ñ¨ C _» ∞ - =∞i P`« ‡ Z#fl\˜ H © `≥ e Ü« ∞ ~åxk, HÀ~° ~ åxk,
JO^Œ∞HÀÖËxk† JãÖÉèí="≥∞ÿ#^Õ<å? JÖÏ J~Ú`Õ WHõ "Õ^•O`«
„QÆO^ä•ÖˇO^Œ∞‰õΩ? D *Ï˝#É’^èŒ ÖˇO^Œ∞‰õΩ? ZO^Œ∞HõO>Ë-
P`«‡*Ï˝#OHÀãÖ `«Ñ≤¿ãÎ, J^Õ h ã¨~°fiã¨fi=∞#∞H˘O>Ë, ^•x H˘~°‰õΩ
^Õ<≥·fl<å `åºQÆO KÕÜ«∞QÆey`Õ, ^•x Ü«∞O^Œ∞ f„= l*Ï˝ã¨ QÆey`Õ, ^•xx
É’kèOKÕ QÆ∞~°∞=ÙÃÑ· f„=„â◊^Œú Hõey`Õ - PÜ«∞# „Hõ=∞OQÍ x#∞fl
JO`«~°∞‡YO KÕã≤ P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ =∞~°eOz#Ñ¨C_»∞ - h=Ù P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ
uiy P`«‡<Õ PÖ’zOz, P`«‡Ö’<Õ `å^•`«‡ºO K≥Ok ã¨~åfihfl P`«‡Ö’<Õ
=^Œ e P`« ‡ QÍ<Õ LO_ç á È`å=Ù† JO>Ë =∞# K≥ · ` « # ºO Ñ¨ Ó iÎ Q Í
*ÏQÆ$`«"≥∞ÿ#Ñ¨C_»∞ =∞~˘Hõ r=K≥·`«#ºO #∞O_ç =KÕÛ P^è•ºu‡Hõ É’^èŒ`À
P`«‡™êHΔÍ`å¯~°O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO>Ë h =∞#ã¨∞û â◊√^ŒOú HÍ=@O, x~°‡ÅO
131
HÍ=@O, JO`«~∞° ‡Y=∞=fi@"Õ∞ PÅã¨ºO - WHõ h „Ñ¨Ü∂« }O P`«‡Ö’xˆH.
WHõ Z@∞K«∂z<å P`«‡ÜÕ∞. JO`«\Ï h"Õ. h Hõ#fl J#ºOQÍ Ug∞ LO_»^∞Œ .
W^Õ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O.-
WO`«\ ˜ *Ï˝<åxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ Jxfl J~°›`«Å∞ QÆey# "å_»∞
#zˆH`«∞_»∞. D q+¨Ü«∞O Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ ZÑ¨C_À J~°÷"≥∞ÿOk. 3
=~åÅ∞ HÀ~°∞HÀ=∞#flÑ¨C_»∞ 3= =~°OQÍ P`«‡`«`åÎ fixfl É’kèOK«=∞x
J_çQÍ_»∞. J`«_ç |∞kúx `«ÑÊ≤ OK«\ÏxH˜ Z<Àfl Pâ◊Å∞ K«∂áê_»∞ Ü«∞=∞~åA.
J™ê^èŒº"≥∞ÿ#=x ÉèÏqOK«|_Õ HÀiHõÅ#∞ f~°∞™êÎ#<åfl_»∞. J~Ú<å
#zˆH`«∞x |∞kú=∂~°Ö^Ë ∞Œ † P`«‡`«`Î« fi l*Ï˝ã¨ #∞O_ç =∞~°Å ÖË^∞Œ . U=∂„`«O
PÖ’zOK«‰õΩO_®, U=∂„`«O ãÖâ◊Ü«∞O ÖË‰õΩO_® Jxfl Éè’QÍÅ#∞,
ã¨∞MÏÅ#∞, x~°ÌfiO^ŒOQÍ u~°ã¨¯iOKå_»∞. `«# 3= =~åxˆH Hõ@∞ì|_®¤_»∞.
ã¨`«º"≥∞ÿ# `«`«fi=Ú#O^Œ∞ ^èŒ$u ´ Ñ¨@∞ì^ŒÅ Hõey L<åfl_»∞. ã¨`«º `«`åÎ fixfl
HÀi# "å~°∞ ZO^Œ~À L<åfl~°∞. WO`« ^è≥·~°ºO`À á⁄Ok#"å~°∞ J~°∞^Œ∞.
U ã¨^Œ∞æ~°∞"≥·<å t+¨μºx ã¨Ç¨Ï<åxfl J<ÕHõ q^è•Å Ñ¨sH˜ΔOK« =K«∞Û. P
Ñ¨sHõΔÖ’ J`«_»∞ <≥QÆæ=K«∞Û. HÍx #zˆH`«∞xH˜ K«∂Ñ≤# „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ∞
™ê=∂#º"≥∞ÿ#q HÍ=Ù. "å\˜x W=fiQÆÅ ^ŒHõΔ`« QÆey# Ü«∞=∞^èŒ~°‡~å*Ë
ã¨fiÜ«∞OQÍ W™êÎ#x „|u=∂Å∞`«∞O>Ë "å\˜x x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ u~°ã¨¯iOKÕ
^è~·≥ º° O Z=i‰õΩO@∞Ok? Z=Ô~<· å Ñ‘eÛ Ñ≤ÑÊ≤ KÕ¿ã q+¨Ü∂« ÅÖ’H˜ ^è~·≥ º° OQÍ
^Œ∂HõQÅÆ ~°∞, áÈ~å_ç QÔ Å=QÆÅ~°∞, q[Ü«∞O ™êkèOKå=∞x q„~°gQÆ QÆÅ~°∞.
HÍx P`«‡‰õΩ ^Œ∂~°"∞≥ ÿ áÈ`«∞<åfl=∞x `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~∞° . JO^Œ∞Hˆ JO@∞<åfl_»∞
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA ''#zˆH`å! h q+¨Ü∞« OÖ’ J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å x#∞fl Ñ¨sH˜ãΔ ∂¨ <Î Õ
=KåÛ#∞. h l*Ï˝ã¨ #∞O_ç x#∞fl =∞~°ÅÛ\ÏxH˜ Z<Àfl =ÅÅ∞ qã≤~å#∞.
HÍx h=Ù ^ÕxÖ’#∞ z‰õΩ¯HÀÖË^Œ∞. JO`ÕQÍ^Œ∞. Q˘Ñ¨ÊPâ◊Û~°ºO U=∞O>Ë
<å^èÀ~°}˜x h=Ù =ÚO^Œ∞QÍ<Õ „QÆÇ≤ÏOz#@∞¡ „Ñ¨=iÎOKå=Ù. <å Ñ¨sHõΔ‰õΩ
Wk =~°ˆH `«Ü«∂Ô~· ã¨~°fiã¨#fl^Œú"≥∞ÿ =zÛ#@∞¡Ok. JO^Œ∞ˆH ã¨Ç¨Ï[ã≤^ŒúOQÍ
132
- JÅ"ÀHõQÍ ã¨=∂^è•#q∞KåÛ=Ù. ™ê^èŒ#Ö’ ZO`À Ñï}u K≥Ok#
„áœ_è»∞xÖÏQÍ J=bÅQÍ Ñ¨sHõΔÖ’ <≥QÍæ=Ù. JÉÏƒ! hÖÏO\˜ Ñ¨$K«Ûù‰õΩÅ∞ -
t+¨ μ ºÅ∞ <å‰õ Ω WOHÍ ^˘iH˜ ` Õ ZO`« ÉÏQÆ ∞ O_» ∞ #∞——? - Wk
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA <À\˜#∞O_ç "≥Å=_»¤ =∂@. Jxfl J~°›`«Å∞QÆÅ t+¨μºÅ
H˘~°‰õΩ QÆ∞~°∞=ÙÅ `«Ñ¨# ZÖÏ LO@∞O^À WHõ¯_» QÆ=∞<å~°›O. #zˆH`«∞x
JO`«â◊√≈kú ZÖÏO\˜^À QÆ=∞xOz „Ñ¨`«ºHõΔOQÍ „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl_»∞
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
PÇ¨! #zˆH`«∞x [#‡ÜÕ∞ [#‡. J`«_ç J^Œ$+¨"ì ∞Õ J^Œ$+Öì ! - ZO^Œ∞‰õΩ?
#zˆH`«∞x q[˝`‰« Ωõ - „|Ç¨Ï‡q^Œº Ñ¨@¡ J`«xH˜ QÆÅ Pã¨HHÎ˜ ,˜ „áêÑÖzHõ
q+¨Ü«∂ÅÑ¨@¡ QÆÅ "≥·~åQÍºxH˜ - JO`«∞ÖËx P#O^ŒO á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞
Ü«∞=∞~åA - `«#Hõ#fl J`«_»∞ ZÖÏ Q˘Ñ¨Ê"å_À „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl_»∞ -
=∞OII *Ï<å=∞ºÇ¨ÏO âı=kè i`«º x`«ºO,
#Ç¨Ïº^èŒ$"≥·ó „áêÑ¨º`Õ Ç≤Ï ^èŒ$=O`«`ü I
`«`À =∞Ü«∂ <åzˆH`«tÛ`À-yfló,
Jx`≥·ºó „^Œ"≥·ºó „áêÑ¨Î "å#ã≤‡ x`«ºO II (10)
„ÑüII âı=kèó ´ Hõ~°‡ÅKÕ á⁄O^Œ|_Õ xkè -(ãÖÑ¨^Œ)† Jx`«ºO Wu ´
Jx`«º"≥∞ÿ#^Œx† JÇ¨ÏO*Ï<åq∞ ´ <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞† Ç≤Ï ´ ZO^Œ∞HõO>Ë†
^èŒ$=O`«`ü ´ ã¨`«º"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡† J^èŒ$"≥·ó ´ Jã¨`«º=Ú, Jx`«º=Ú
S#=ã¨∞Î=ÙÅ ^•fi~å† #„áêÑ¨º`Õ ´ á⁄O^Œ|_»^Œ∞, `«`«ó ´ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©†
=∞Ü«∂ ´ <åKÕ`«† Jx`≥·º „^Œ"≥·ºó ´ Jx`«º"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅ`À† <åzˆH`«ó
Jyflz`«ó ´ <åzˆH`åyfl K«Ü«∞#O KÕÜ«∞|_çOk† x`«ºO „áêÑ¨Î"å<£ Jã≤‡
´ x`«º"≥∞ÿ# nxx á⁄O^•#∞.
ÉèÏ=O : Hõ~°‡ÅKÕ`« á⁄O^Œ|_Õ ãÖÑ¨^Œ U^≥·<å Jx`«º"≥∞ÿ#^Õ#x <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. ZO^Œ∞HõO>Ë x`«º"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=Ù Jx`«º"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅ ^•fi~å
133
á⁄O^Œ|_»^Œ∞ QÆ^•! J~Ú<åã¨ˆ~ <Õ#∞ <åzˆH`åyfl K«Ü«∞#O KÕã≤ WkQÀ
D (Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Ñ¨^Œqx) âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# ^•xx á⁄O^•#∞.
"åºYº : h=O\˜ t+¨μºÅ∞ =∂‰õΩ ÅaèOK≥^~Œ ∞° QÍHõ! Jx #zˆH`«∞x „HÕ^Œ\ ˜
=∞O„`«OÖ’ „Ñ¨â◊Oã≤Oz# Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA - x[OQÍ #zˆH`«∞_»∞ ZO`«
Q˘Ñ¨Ê"å_À - `«#Hõ#fl U q+¨Ü∞« OÖ’ Q˘Ñ¨Ê"å_À |∞∞A=Ù K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞.
ãÖÑ¨^ŒÅhfl Jx`åºÖË. ãÖÑ¨^ŒÅO>Ë D Ö’HõOÖ’x ^èŒ#=Ú,
=ã¨∞Î=ÙÅ∞, Ñ¨^Œ=ÙÅ∞, "≥ÚIIq† ÃÑ· Ö’HÍÖ’¡ J#∞ÉèíqOKÕ ã¨fi~°æ ã¨∞MÏÅ∞,
Éè’QÍÅ∞. g\˜x á⁄O^Œ\ÏxH˜ Éè∂í Ö’HõOÖ’ =∂#=ÙÅ∞QÍ [x‡Oz# "å~°∞
âß¢™êÎÅÖ’ K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞Å∞, ^•# ^è~Œ å‡Å∞, ã¨`å¯~åºÅ∞
J#|_Õ Hõ~‡° Å#∞ Z<Àfl KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. WHõ¯_» Hõ~å‡ Jx`«º"Õ∞. Hõ~‡° Ñ¶Å¨ =¸
Jx`«º"Õ∞. Jx`«º"≥∞ÿ# Hõ~°‡Å ^•fi~å Jx`«º"≥∞ÿ# Ñ¶ë`åÅ∞ =™êÎÜÕ∞QÍx
x`«º"≥∞ÿ# Ñ¶ë`åÅ∞ ~å=Ù. <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ x`«º =ã¨∞Î"≥·# Ñ¨~°=∂`«‡ Jx`«º
=ã¨∞Î=ÙÅKÕ`« - Jx`«º Hõ~°‡ÅKÕ`« á⁄O^Œ|_Õk HÍ^Œ∞ Jx. ZO^Œ∞HõO>Ë
Hõ~°‡Åhfl Jx`«º =ã¨∞Î=ÙÅ ^•fi~å<ÕQÆ^• KÕÜ«∞|_Õk. J\˜ì Hõ~°‡Å Ü≥ÚHõ¯
Ñ¶¨ÅOQÍ =KÕÛ ãÖÑ¨^ŒÅ∞ ‰õÄ_® Jx`«º"≥∞ÿ#"Õ.
Zxfl ã¨∞<åflÅ∞ „"åã≤<å "å\˜H˜ U=∂„`«O qÅ∞= ÖË^Œ∞. "å\˜H˜
XHõ\ ˜ J<Õ JOÔH Ü≥ÚHõ¯ qÅ∞= ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. JÖÏˆQ D Ö∫H˜Hõ
Ñ¨^•~å÷Å∞QÍx, ãÖÑ¨^ÅŒ ∞QÍx Jhfl ‰õÄ_® áê~°=∂i÷Hõ ^Œ$+≤Öì ’ U=∂„`«O
qÅ∞=ÖËx"Õ. Ö’HõOÖ’ ^èŒ#OQÍx, ã≤÷~åã¨∞÷Å∞QÍx LO>Ë "å\˜x Q˘Ñ¨Ê
ãÖÑ¨^ŒQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. Wq `≥zÛÃÑ>Ëì ã¨∞MÏÅ∞QÍx, Ç¨ÏŸ^•Å∞QÍx,
™ê÷#OQÍh Jâßâ◊fi`«O. ZO^Œ∞HõO>Ë D<å\˜ ^èxŒ ‰õΩ_»∞ ~ˆ Ñ¨Ù ¿Ñ^ŒHÍ=K«∞Û†
D <å\˜ ¿Ñ^Œ ˆ~Ñ¨Ù ^èŒx‰õΩ_»∞ HÍ=K«∞Û. |O_»∞¡ F_» Ö∫`å~Ú. F_»Å∞
|O_Ò¡`å~Ú. Hõ#∞Hõ Jâßâ◊fi`«O. JO`Õ HÍ^Œ∞ =∞~°}ÕKÕ@Ñ¨C_»∞
g\˜#xfl\˜x q_çzÃÑ\˜ì áÈ=Åã≤O^Õ. ÖË^ŒO_ô Jxfl ^Œ™êÎ"ÕAÅ∞,
HõÔ~hû <À@∞¡, |OQÍ~°O "≥Ú`«ÎO W#∞Ñ¨ c~°∞"åÖ’ ÃÑ\˜ì QÆ\ ˜ìQÍ
134
`åàÏÅ∞ "Õã≤ `åàÏÅQÆ∞uÎ Z=iH© Hõ#|_»‰õΩO_® "≥ÚÅÖ’Hõ@∞ìH˘x
„áê}ÏÅ∞=^Œ∞Å∞`å#∞. JÑ¨C_»∞ ZHõ¯_çH˜ áÈ`å~Ú JO\Ï"å? x#∞fl
Ñ≤zÛ"å_»∞ J<åeûO^Õ. ZHõ¯_» ^•z<å Hõ>ˇìÅ g∞^Œ‰õΩ ^ÕÇ¨xfl KÕiÛ#
`«~åfi`« HÍ\˜ HÍÑï ^Œ$+≤Öì ’ #<åfl Ñ¨_`» å~Ú, ÖË^• JyflÖ’ HÍeáÈ`å~Ú.
P `«~°∞"å`« "å~°ã¨∞Öˇ\Ï¡QÆ∂ c~°∞"å#∞ „|^ŒÌÅ∞ H˘\˜ìOz JO^Œ∞Ö’x
xkèx ÑÖK«∞‰õΩO\Ï~°∞. Hõ#∞Hõ Jhfl Jâßâ◊fi`«"≥∞ÿ#"Õ. D Jâßâ◊fi`«"≥∞ÿ#
^è#Œ O - ãÖÑ¨^ÅŒ KÕ`« âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ =ÚH˜Î Ñ¨^=Œ Ú#∞ á⁄O_»@O J™ê^èºŒ O.
^èŒ#O`À KÕ¿ã Hõ~°‡Åhfl ^èŒ#=∞Ü«∞OQÍ<Õ LO\Ï~Ú. ZO`« ^èŒ#O Y~°∞Û
ÃÑ_ç`Õ JO`«Q˘Ñ¨Ê. ZO`« P_»O|~°"≥∞ÿ`Õ JO`«Q˘Ñ¨Ê. ^Œ$+≤ì JO`å
^è#Œ Og∞^Œ<.Õ D ~ÀAÖ’¡ P^è•ºu‡Hõ ã¨ÉÅíè ∞ ‰õÄ_® ZO`À ^è<Œ åxfl "≥zÛOz,
ZO`À P_»O|~°OQÆ, QÆ=~°fl~°∞x Ñ≤ezQÍx, =ÚYº=∞O„ux ÖË^•
=∞O„`«∞Å#∞ Ñ≤ezQÍx, HõÖˇHõì~°∞¡, áÈbãπ W<£ûÃÑHõì~°∞¡, Kè≥·~°‡#∞¡ - WÖÏQÍ
Z=~ÀQ˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê Ç¨ÏŸ^•Ö’ #∞#fl "åix Ju^ä∞Œ Å∞QÆ Ñ≤ez [~°∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂
LO\Ï~°∞. WÖÏ [~°∞Ñ¨ÙH˘<Õ ã¨ÉèíÅÖ’ x["≥∞ÿ# P^è•ºu‡Hõ`« LO_»^Œ∞.
„Ñ¨Kå~°Ñ\¨ Ï\’áêÖË. W=hfl Jx`«º"≥∞#ÿ q, Jâßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ q, x`«º=ã¨∞=Î Ù‰õΩ
^Œ∂~°O KÕ¿ã"Õ. D q+¨Ü«∂Åhfl <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ #zˆH`å!
=∂#=ÙÅ∞ `å=Ú L#fl`« Ñ¨^Œ=ÙÅ∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜ gÅ∞QÍ Pâ◊`À
^•xH˜ `«y# Hõ~°‡Å∞ KÕã≤, `«y# Ñ¶¨ÖÏxfl á⁄Ok P#Ok™êÎ~°∞. JÖÏˆQ
"Õ^ŒHÍÅOÖ’ H˘O^Œ~°∞ =∂#=ÙÅ∞ Jyfl, "åÜ«Ú, WO„^Œ, ã¨∂~°º, K«O„^Œ,
=~°∞}Ïk ^Õ=`«Å Ñ¨^Œ=ÙÅ<åtOz J<ÕHõ"≥∞ÿ# Ü«∞[˝ Ü«∂QÍ^Œ∞Å#∞, "Õ^Œ
âß¢™êÎÅÖ’ K≥ÑÊ¨ |_»¤ Hõ~‡° HÍO_»#∞ ZO`À nHõ`Δ À, „â◊^`úŒ À, xÜ«∞=∞x+¨Åì `À,
âß¢ã¨Î qÇ≤Ï`«OQÍ KÕ¿ã"å~°∞. JÑ¨C_»∞"å~°∞ KÕã≤# D Hõ~°‡Å Ñ¶ë`«OQÍ
"åiH˜ PÜ«∂ Ñ¨^Œ=ÙÅ∞ W=fi|_ç#q. "å~°∞ P Ñ¨^Œ=ÙÅÖ’ ‰õÄ~˘Ûx `«=∞
`«=∞ JkèHÍ~åxfl K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞. <Õ#∞ =∂#=Ù_»∞QÍ Éèí∂Ö’HõOÖ’
L#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Jx`«º=ÚÖˇ·# D ^Õ=`å Ñ¨^Œ=ÙÅ <åtOz,
135
Jx`«º=ã¨∞=Î ÙÅ`À, <åzˆH`åyfl K«Ü∞« #O KÕâß#∞. ^•x Ñ¶e¨ `«OQÍ WkQÀ
D âßâ◊fi`« Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Ñ¨^Œq á⁄O^•#∞. âßâ◊fi`«O JO>Ë x[OQÍ
âßâ◊fi`«O HÍ^Œ∞. Éèí∂Ö’Hõ ãÖÑ¨^ŒÅ`À, Ñ¨^Œ=ÙÅ`À áÈeÛ#Ñ¨C_»∞
KåÖÏHÍÅO LO_Õk. „Ñ¨à◊Ü«∞ HÍÅO =~°‰õÄ âßâ◊fi`«OQÍ LO_Õk. JO`Õ.
hÖÏQÍ =∂#=Ù_»∞QÍ L#flÑ¨C_»∞ Z<Àfl âß¢™êÎÅ∞ `≥eã≤# "å_ç <≥#· Ñ¨Ê\˜H,©
WkQÀ D Ñ¨^Œ=ÙÅ g∞^Œ Pâ◊`À <åzˆH`åyfl K«Ü«∞#O KÕã≤# q+¨Ü«∞O
QÆ∞~°∞Î `≥K∞« Û‰õΩO>Ë <åÔHO`À ã≤Q∞Æ æ "Õã∞¨ #Î flk. x#∞fl K«∂z# `«~åfi`« P<å_»∞
<Õ#∞ KÕã≤# Ñ¨xH˜ `«Å kOK«∞HÀ"åeû =ã¨∞Î#flk. Jyfl K«Ü«∞# q^Œº#∞
h‰õΩ Ô~O_»= =~°OQÍ h HÀiHõÃÑ· É’kèOKå#∞. J~Ú<å h=Ù =∂„`«O D
JyflK«Ü«∞# q^Œº ^•fi~å ^Õ=`å Ñ¨^Œ=ÙÅ∞ á⁄O^•ÅxQÍx, ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ∞
J#∞Éè í q OKåÅxQÍx Éè Ï qOK« @ OÖË ^ Œ ∞ . ˆ H =ÅO qKå~° } HÀã¨ O
„QÆÇ≤ÏOKå=Ù. ™ê=∂#∞ºÖˇ·# =∂#=ÙÅ `«$Ñ≤ÎHÀãÖ „QÆÇ≤ÏOKå=Ù.
JO`ÕHÍ^Œ∞. =ÚO^Œ∞`«~åÅ"å~°∞ D <åzˆH`åyfl K«Ü«∞#O QÆ∞iOz
q#QÍ<Õ "å~°O`å h "≥~· åQÍºxfl QÆ∞~°∞OÎ K«∞H˘<Õ@@∞¡ KÕâß=Ù. 3= =~°OQÍ
P`«‡q^Œº#∞ Ji÷Oz <å‰õΩ HÍ=Åã≤Ok P`«‡*Ï˝#O ^•fi~å âßâ◊fi`« P#O^Œ
„Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡ ™ê÷#"Õ∞QÍx, JÅÊ"≥∞ÿ# D ^Õ=`å Ñ¨^Œ=ÙÅ∂QÍ^Œ∞,
Jx`«º"≥∞ÿ# ã¨∞YÉè’QÍÅ∂ HÍ^Œ∞ Jx ã¨Ê+¨ìOKÕâß=Ù. QÆO_»O QÆ_çz
QÆ>ˇìHÍ¯=Ù. HÍx <Õ#∞ =∂„`«O hÖÏQÍ PÖ’zOK«ÖËHõ D
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA L^ÀºQÆOÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈÜ«∂#∞, Z~°Hõ¯áÈ~Ú =KåÛ#∞,
W~°∞‰õΩ¯áÈÜ«∂#∞. g∞ Éèí∂Ö’HõOÖ’ S`Õ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì, ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ìÅ‰õΩ
xÜ« ∞ q∞`« Ñ¨ x "Õ à ◊ Å ∞O\Ï~Ú. "å~åxH˜ Ô ~ O_» ∞ ÃãÅ=ÙÅ∞,
ÑÖ_»∞QÆÃãÅ=ÙÅ∞, "Õãq¨ ÃãÅ=ÙÅ∞ J<ÕHOõ LO\Ï~Ú. WHõ¯_» <å‰õΩ=∂„`«O
JÖÏO\˜ ÃãÅ=ÙÅ∞ ÖË=Ù. =i¯OQ∑ J=~üû ÖË=Ù. WHõ¯_» ~å„f Ñ¨QÆÅ∂
`Õ_® ÖË^Œ∞. Ö’HõOÖ’ J^èŒ~°‡O ÃÑiy áÈ`«∞O>Ë <å‰õΩ Ñ¨x ÉèÏ~°O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. TÑ≤i ã¨ÅÑ¨x Ñ¨x. r=Ùà◊√§ áêáêÅ∞ K≥Ü∞« º@O =∂#~°∞,
136
"åà◊§#∞ tH˜ΔOK«Hõ <å‰õΩ `«Ñ¨Ê^Œ∞, Wn <å Ñïã≤÷u. KÕ*Ë`«∞ÖÏ WÖÏO\˜
Ñïã≤÷ux `≥K«∞Û‰õΩ<åfl#∞. <åHõO>Ë h=Ù ZO`« `≥eq QÆÅ"å_ç"À K«∂_»∞,
U„Ñ¨Ö’ÉèÏxH© ÖÁOQÆ‰Ωõ O_® P`«‡ q^ŒºHÔ Ñ· @¨ ∞ì |\Ïì=Ù. D q^Œº#∞ „QÆÇÏ≤ Oz,
uiy Éèí∂Ö’HÍxH˜ "≥o§, ™ê^èŒ# KÕã≤ =ÚH˜Îx á⁄Ok, âßâ◊fi`« ™ê÷<åxfl
á⁄O^Œ∞`å=Ù, <Õ<À „ÑüHõΔ}O áêáêÅ∞ - <Õ~åÅ∞ - tHõΔÅ∞ -p"å@∞¡ -
u@∞¡ - âßÑ¨<å~å÷Å∞. UO „|`«∞HõÜ«∂º Wk?
WÑ¨C_»∞<å‰õΩ ZO`« *Ï˝#O `≥eã‘ UO „Ñ¨Ü≥∂[#O? D Ñ¨^Œq
#∞O_ç <Õ#∞ |Ü«∞@ Ñ¨_Õ^≥Ñ¨C_»∞? ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤ P`å‡#∞Éèí∂ux
á⁄O^Õ^≥Ñ¨C_»∞?
- WOHÍ #zˆH`«∞x q"ÕHõO Z\˜ì^À „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl_»∞ -
=∞OII HÍ=∞™êºÑ≤ÎO, [QÆ`«ó „ÑüëêìO,
„Hõ`À~°#O`«ºO, JÉèíÜ«∞ã¨º áê~°O II
™ÈÎ=∞ =∞Ç¨Ï^Œ∞~°∞QÍÜ«∞O, „ÑüëêìO ^Œ$ëêìfi
^èŒ$`åº nè~À, #zˆH`À -`«º„™êH©Δó II (11)
„ÑüII #zˆH`«ó ´ F #zˆH`å!† HÍ=∞™êºÑ≤ÎO ´ HÀiHõÅÜ≥ÚHõ¯
ãÖÑ¨Ó~°`‚ $« Ñ≤hÎ † [QÆ`ó« „ÑüëêìO ´ [QÆ`∞« ‰Î Ωõ P^è•~åhfl† „Hõ`Àó P#O`«ºO
´ JO`«∞ÖËx Ü«∂QÆÑÖ¨¶ ÏÅ#∞† JÉèÜ í ∞« ã¨ºáê~°O ´ ÉèÜ í ∞« ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ P=e
X_»∞¤#∞† ™ÈÎ=∞=∞Ç¨Ï`ü ´ P~å^èŒhÜ«∞"≥∞ÿ# Q˘Ñ¨Ê ã≤÷ux† L~°∞QÍÜ«∞O
„ÑüëêìO ´ L#fl`«"∞≥ #ÿ rq`åxfl† ^Œ$ëêìfi ´ á⁄O^ŒQeÆ w† nè~ó° ´ q"ÕHOõ
Hõey#"å_ç"≥· † ^èŒ$`åº ´ Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À† J`«º„™êH©Δ ´ (h‰õΩ W™êÎ##fl
Éè’QÆ=ÚÅxflO\˜x) q_çz ÃÑ\Ïì=Ù.
ÉèÏ=O : F #zˆH`å!1 HÀiHõÅ Ü≥ÚHõ¯ ãÖÑ¨Ó~°‚ `«$Ñ≤Îh, 2[QÆ`«∞Î‰õΩ
P^è•~åxfl, 3JO`«∞ÖËx Ü«∂QÆÑÖ¨¶ ÏÅ#∞, 4ÉèÜ í ∞« ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ P=e X_»∞#¤ ∞,
5
P~å^èŒ hÜ«∞"≥∞ÿ# Q˘Ñ¨Ê ã≤÷ux, 6L#fl`«"≥∞ÿ# rq`åxfl - JxflO\˜h
á⁄O^ŒQÆey ‰õÄ_® ZO`À q"ÕHõO QÆÅ"å_»"≥· Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À „`Àã≤"Õâß=Ù.
137
"åºYº : #zˆH`«∞x ã¨∞QÆ∞}=ÚÅ#∞† P`«‡ q^ŒºÜ«∞O^Œ∞ J`«_çH˜ QÆÅ
Pã¨H˜Îx† ^•xH˜ `«y# J~°›`« Hõey Ü«ÚO_»\Ïxfl `«ÅK«∞‰õΩO@∞O>Ë
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA‰õΩ ZO`À L`åûÇ¨ÏOQÍ L#flk. ZO`« „Ñ¨â◊Oã≤Oz<å
`«xq f~°@O ÖË^Œ∞. JÖÏO\˜ t+¨μº_»∞ ZO`À Q˘Ñ¨Ê J^Œ$+¨ìâßeÜ≥ÿ∞#
QÆ∞~°∞=ÙˆH Åaè™êÎ_∞» . JO^Œ∞Hˆ =∞i =∞i „Ñ¨âO◊ ã¨Å [Å∞¡Å∞ ‰õΩiÑ≤ã∞¨ <Î åfl_»∞.
(1) HÀiHõÅ ã¨fiÉèÏ"åxfl :
F #zˆH`å! HÀiHõÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨fiÉèÏ"åxfl h=Ù ZO`À ÉÏQÍ
qKå~°}KÕã¨∞H˘x áÈeÛ K«∂ã¨∞H˘x LO\Ï=Ù. WO`« =~°‰õΩ 84 ÅHõΔÅ
r=~åã¨∞Å QÆ~åƒùÅÖ’ Z<≥flxfl HÀiHõÅ∞ HÀ~°∞H˘x, "å\˜HÔ · Z<Àfl Hõ~‡° Å∞KÕã,≤
"å\˜ Ñ¶ë`åÅ#∞ á⁄Ok, J#∞ÉèíqOz L<åfl~À r=ÙÅ∞. JO`«=∞Ok
r=Ùà◊√§ Jxfl HÀiHõÅ#∞, q+¨Ü∂« Å#∞ J#∞Éèqí Oz qzzÃÑ>Ëâì ß~°∞ QÆ^•!
ZO^Œ∞HõO>Ë Zxfl ~°HÍÖˇ·# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, q+¨Ü«∂Å#∞, Éè’QÍÅ#∞
ãÖáêkOK«∞‰õΩ<åfl, J#∞ÉèíqOz<å, ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ JxflO\˜x
q_çzÃÑ\ÏìeûO^Õ. J"≥·<å q_çz áÈ`«∞O\Ï~Ú, ÖË^• =∞#"≥∞ÿ<å "å\˜x
=kÖËã≤ áÈ`«∞O\Ï=Ú. Hõ#∞Hõ Jxfl HÀiHõÅ∞, q+¨Ü∂« Å∞ JO`«=∞ÜÕ∞º"Õ.
''JO`«=`«∞Î Ñ¶¨ÅO`ÕëêO—— Jx w`«Ö’ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ K≥áêÊ_»∞. Jã¨Å∞ D
HÀiHõÅ<Õq U"À Ñ¶ë`åezÛ JO`«"≥∞ÿ áÈ`åÜ«∞#∞‰õΩO\ÏO. Jk `«Ñ¨C.
HÀiHõÅ∞ - r=Ù}˜‚ HÍ~°º~°OQÆOÖ’H˜ Ñ¨~°∞ÔQuÎ™êÎ~Ú. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞
J<åºÜ«∂Å∞ J„Hõ=∂Å∞ KÕ~Ú™êÎ~Ú. =zÛ# Ñ¶¨ÖÏxfl J#∞Éèíq¿ãÎ P
Éè’QÍxfl =∞m§ =∞m§ J#∞ÉèíqOKåÅ<Õ "åã¨#Å#∞ ‰õÄ~°∞™êÎ~Ú,
Jâßâ◊fi`«"≥∞ÿ# Éè’QÆOÖ’ âßâ◊fi`« |∞kúx Hõey™êÎ~Ú. ^•x HÍ~°}OQÍ
Éè’QÆ „Ñ¨=$uÎ ÃÑiy =∞m§ =∞m§ Éè’QÍÅ HÀãÖ ÑïÔQuÎOz <å<åQÆ_ô¤
Hõ i Ñ≤ ™ êÎ ~ Ú. XH˘¯Hõ ¯ Ñ¨ Ù _» ∞ Ñ¶ ¨ e `åÅ∞ =™êÎ ~ Ú, =∞~˘Hõ Ñ ¨ C _» ∞
„Ñ¨Ü«∂ã¨=∂„`«"Õ∞ q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. ^•x`À HÀÑÖ, P"Õâ◊O, L„^ÕHõO -
WÖÏ ^Œ∞+¨ì QÆ∞}ÏÅ∞ ÃÑiy ã¨~°fi<åâ◊<åxH˜ ^•if™êÎ~Ú. W^ŒO`å
PÖ’zOKÕ <Õx™êÎ##fl "å\˜ #xflO\˜x u~°ã¨¯iOKå=Ù QÆ^•!
138
(2) [QÆ`«∞Î‰õΩ P^è•~åxfl :
D [QÆ`«ÎO`å =∂~°∞ÊÅ`À ‰õÄ_ç#k. Ñ¨Ù@ì@O - =∂~°∞ÊÅ∞
K≥O^Œ@O -#tOK«@O - Wq [QÆ`«∞Î ÖHõΔ}ÏÅ∞. WÖÏ qHÍ~åÅ`À
‰õÄ_»∞‰õΩ#fl [QÆ`«∞ÎÖ’x Éè’QÍÅÔH· Pâ◊Ñ¨_»Hõ [QÆ`«∞Î‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ# âßâ◊fi`«
ã¨`åºxfl ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl=Ù. JO^Œ∞ˆH U qHÍ~åÅ‰õΩ ÖÁOQÆ‰õΩO_»
ã≤÷~°OQÍ xeKå=Ù.
(3) JO`«∞ÖËx Ü«∂QÆ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ :
Ö’Hõ O Ö’ KåÖÏ=∞Ok "Õ ^ Œ „ÉÏÇ¨ Ï ‡}ÏÅÖ’ K≥ Ñ ¨ Ê |_ç #
Ü«∞[˝Ü∂« QÍk „Hõ`∞« =ÙÅ#∞ KÕã≤ `å=Ú HÀ~°∞H˘<Õ Éè’QÍÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞.
J~Ú`Õ P Éè’QÍÅ∞ ‰õÄ_® Jx`«º"≥∞ÿ#"Õ. JÖÏQÍHõ âßâ◊fi`« Ñ¶¨ÖÏÅ∞
á⁄O^•Åx J<ÕHõ Ü«∂QÍÅ∞ KÕã≤ ^Õ=Ö’HÍÅ∞ KÕ~∞° ‰õΩO\Ï~°∞† ^Õ=`«Å∞QÍ,
kHÍÊÅ‰õΩÅ∞QÍ âßâ◊fi`« Ñ¶Ö¨ ÏÅ#O^Œ∞H˘x P#Okã¨∞OÎ \Ï~°∞. J~Ú`Õ ÉÏQÍ
qKå~°} KÕ¿ãÎ Wq ZO`« JO`«∞ÖËx âßâ◊fi`« Ñ¶¨ÖÏÖˇ·<å g\˜H© ZÑ¨Ê\˜HÀ
XHõÑ¨Ê\˜H˜ JO`«O L#flk. ''P „|Ç¨Ï‡ Éèí∞=<åÖ’¡HÍó Ñ¨Ù#~å=iÎ <À~°∞˚#——
J<åfl~°∞. JO>Ë „|Ç¨Ï‡Ö’HõO ^•HÍ L#fl Ö’HÍÅhfl uiy uiy =KÕÛ"Õ.
U Ö’HÍxH˜ "≥o§<å ZÑ¨Ê\˜HÀ JÑ¨Ê\˜H˜ uiy ~å"åeûO^Õ. Hõ#∞Hõ "å\˜
Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞^•~°ú ã≤÷ux PÖ’zOKå=Ù. JO^Œ∞ˆH Jyfl K«Ü«∞# q^Œº`À
ãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^ŒÖË^Œ∞ h=Ù. U Ö’HÍxH˜ "≥o§<å uiy ~å"åe QÆ#∞Hõ U
Ö’HÍxH© "≥à◊§‰õΩO_® âßâ◊fi`« ã≤÷uÖ’ - P#O^Œ ã≤÷uÖ’ - ã¨fiã≤÷uÖ’
xezáÈ"åÅ<Õ HÀiHõ`À 3= =~åxfl HÀ~°∞‰õΩ<åfl=Ù. „ÉÇ¨Ï‡Ö’HÍxH˜ "≥o§<å
„Ñ¨àÜ◊ ∞« HÍÅO =~°‰Ωõ "Õz LO_®e QÆ#∞Hõ ^•x g∞^Œ ‰õÄ_® h‰õΩ "åº"≥∂Ç¨ÏO
ÖË^Œ∞. PÇ¨! ZO`«\ ñèâ◊H˜Î† ZO`«\ ˜ ^è≥·~°ºO?
(4) ÉèíÜ«∞~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# P=e X_»∞¤ :
JO>Ë ã¨fi~°æÖ’Hõ - Ñ≤`«$Ö’HÍkHÍÅ∞. Jg ÉèíÜ«∞~°Ç≤Ï`«"Õ∞QÍx
âßâ◊fi`«O HÍ^Œ∞. JO`«O L#fl"Õ. JO`«OÖ’ [## =∞~°} ÉèíÜ«∂Å`À
‰õÄ_ç# [#‡Å∞ `«Ñ¨Ê=Ù.
139
H˘O^Œ~°∞ J}˜=∂k J+¨ìã≤^Œ∞úÅ∞ ™êkèOKåÅx `«O\ÏÅ∞ Ñ¨_»`å~°∞,
‰õΩO_»eh ÖËzO^ŒO\Ï~°∞, ã¨Ç¨Ï„™ê~åxH˜ =zÛO^ŒO\Ï~°∞, „|Ç¨Ï‡x+¨ìÖ’
L<åfl=∞O\Ï~°∞, ÉèÏ"åf`« ^è•º#O JO\Ï~°∞. <Õ#∞ "≥∂HΔÍxfl
á⁄O^•#O\Ï~°∞. ™êkèOK«ÖËxk ÖË^ŒO\Ï~°∞. W=hfl „Éèí=∞ÖË. JO^ŒiKÕ`«
Ñ¨ÓlOÑ¨ |_»\ÏxˆH. D ^ÕÇ¨xfl =ke áÈ"åeû# "å_»∞ D ^ÕÇ¨ÏOÖ’
™êkèOz# ã≤^Œ∞úÅ =Å¡ L^ŒúiOK«|_»ÖË_»∞. P`«‡~°∂Ñ¨Ù_»QÆ∞@ Hõ#fl q∞#fl
Ug∞ ÖË^Œ<Õ ^Œ$_è»xâ◊ÛùÜ«∞OÖ’ L<åfl=Ù h=Ù. JO^Œ∞ˆH JxflO\˜x
`«$}„áêÜ«∞OQÍ q_çKÕâß=Ù. q"ÕHõ=∞O>Ë h^Õ q"ÕHõO. ^è≥·~°º=∞O>Ë
h^Õ^è≥·~°ºO `åºQÆ=∞O>Ë h^Õ `åºQÆO - JO^Œ∞ˆH hÖÏO\˜ t+¨μº_»∞
ÅaèOK«_»O <å J^Œ$+¨ìO -
- P`«‡ ^Œ~°≈#O ZÖÏ?
=∞OII `«O ^Œ∞~°Ì~°≈O, QÆ∂_è»=∞#∞ „Ñ¨q+¨ìO
QÆ∞Ç¨Ç≤Ï`«O, QÆÇ¨Ïfiˆ~+¨ìO Ñ¨Ù~å}O I
J^è•º`«‡ Ü≥∂QÍkè, QÆ"Õ∞# ^Õ=O
=∞`åfinè~À, Ç¨Ï~°¬â’H“ [Ç¨u II (12)
„ÑüII ^Œ∞~°ú~°≈O ´ WO„kÜ«∂Å ^•fi~å „QÆÇ≤ÏOK«ÖËxk† QÆ∂_è»O ´
~° Ç ¨ Ï ã¨ º "≥ ∞ ÿ # k† J#∞„Ñ¨ q +¨ ì O ´ Jxfl „áê}∞ÅÜ« ∞ O^Œ ∞ †
WO„kÜ«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, q+¨Ü«∞=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk†
QÆ∞Ç¨Ç≤Ï`«O ´ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ‰õΩÇ¨Ï~°=∞O^Œ∞ ~°Ç¨Ïã¨ºOQÍ L#flk† QÆÇ¨Ïfiˆ~+¨ìO
´ â◊s~°OÖ’ ^•y L#flk† Ñ¨Ù~å}O ´ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k-ã¨<å`«#"≥∞ÿ#n†
`«O´ J~Ú# P† ^Õ=O ´ ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨HÍâ◊ P`«‡*’ºux† nè~ó° ´ q"ÕHÜ ˜ ∞ÿ≥ #
™ê^è‰Œ Ωõ _»∞† J^è•º`«‡ Ü≥∂QÍkèQ"Æ ∞Õ # ´ P`«‡zO`«# - P`«‡^è•º#O ^•fi~å†
=∞`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† Ç¨Ï~°¬ â’H“[Ç¨u ´ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ =^Œe
"ÕÜ«ÚK«∞<åfl_»∞.
140
ÉèÏ=O : 1D â◊s~°OÖ’<Õ ^•y L#fln† 2Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ‰õΩÇ¨Ï~°=∞O^Œ∞
~°Ç¨Ïã¨º=ÚQÍ L#fln, 3ã¨<å`«#"≥∞ÿ#n, 4Jxfl WO„kÜ«∞=ÚÅO^Œ∞,
q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk† 5WO„kÜ«∂Å ^•fi~å
„QÆÇ≤ÏOK«ÖËxn† 6J`«ºO`« ~°Ç¨Ïã¨º"≥∞ÿ#n J~Ú# ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊ P`«‡
*’ºux q"ÕHOõ QÆÅ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ P`«‡ zO`«# ^•fi~å ™êHΔÍ`«¯iOÑ¨ *Ëã∞¨ H˘x
ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ q_çzÃÑ@ì QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
"åºYº : D =∞O„`«O #∞O_ç Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA #zˆH`«∞_»∞ HÀi#∞ P`«‡*Ï˝#
É’^èŒ# „áê~°OaèOKå_»∞. =ÚO^Œ∞QÍ P`«‡ Z\˜ì^À `≥eÜ«∞*Ë¿ã „Ñ¨Ü«∞`«flO
KÕã¨∞Î<åfl_»∞.
„Ñü ™ê^èŒ‰õΩ_»∞† `«`åÎ fi<Õfi+≤† =Ú=Ú‰õΔΩ=Ù ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡=Ú,
ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊=Ú, ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=Ú J~Ú# P`«‡#∞ Hõ#∞Q˘x ''JÜ«∞O
JÇ¨ÏO Jã≤‡—— Wk (D P`«‡) <Õ<Õ J~Ú L<åfl#∞—— Jx ã¨g∞Ñ≤Oz,
ãÖ|O^èŒO ÃÑ@∞ìH˘x, ™êfi#∞Éèí=O`À P`«æQÍ LO_çáÈ"åe. JO^Œ∞ˆH D
=∞O„`«OÖ’ H˘xfl qâı+¨}ÏÅ`À P`«‡#∞ =i‚ã¨∞Î<åfl~°∞.
(1) ^Œ∞~°Ì~°≈O :
WO„kÜ«∂Å ^•fi~å „QÆÇ≤ÏOK«ÖËxk P`«‡. Hõ#∞flÅ`À K«∂_»ÖËxk†
W`«~° *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å`À ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞H˘# gÅ∞ÖËxk P`«‡. Jxfl
WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡K≥·`«#ºO =Å¡<Õ q+¨Ü«∞ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’xH˜ `˘OyK«∂_»
QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. J~Ú`Õ Jq `«=∞‰õΩ K≥·`«<åºxflKÕÛ P`«‡#∞ ZÖÏ
K«∂_»QÆÅ=Ù? L^• : XHõ >ˇe™È¯Ñ¨Ù ^•fi~å ^Œ∂~å# L#fl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
Hõ#∞fl K«∂ã¨∞Î#flk. J~Ú`Õ P >ˇe™È¯Ñ¨Ù HõO\˜x K«∂_»QÆÅ^•? JÖÏˆQ
P`«‡=Å¡ D Hõ#∞fl ã¨~åfihfl K«∂_»QÆÅ^Œ∞. HÍx Hõ#∞fl U <å\˜H© P`«‡#∞
K«∂_»ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ P`«‡ WO„kÜ«∞ PQÀK«~°O HÍ=\ÏxH˜ =∞~˘Hõ
HÍ~°}O L#flk.
141
=∞# Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å∞, *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å∞, JO`«iO„kÜ«∂Å∞ - Jhfl
‰õÄ_® HÀiHõÅ "ÕQOÆ `À Ñ¨~∞° QÔ `«∞`Î ∂« LO\Ï~Ú. ZÅ¡ÑC¨ _»∂ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x
q+¨Ü«∂Å g∞^Œ‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ ÃÑ_»∞`«∂ LO\Ï~Ú. WÖÏ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î`«∞#fl
WO„kÜ«∂Å∞ xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# P`«‡#∞ K«∂_»ÖË=Ù. JO^Œ∞ˆH ^Œ∞~°Ì~°≈O J<åfl~°∞.
ã¨∂÷Å"≥∞ÿ# Hõ#∞fl, WO„kÜ«∂Å∞ ã¨∂÷Å"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ K«∂_»QÆÅ=Ù QÍx
ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# P`«‡#∞ Z#fl\˜H© K«∂_»ÖË=Ù. JO^Œ∞ˆH ZÑ¨Ê\˜ÔH·<å
=∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ ã¨∂HõΔ ‡O KÕÜ«∞@O `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ LáêÜ«∞O ÖË^Œ∞. Jxfl
„áêÑÖzHõ "åº"≥∂Ç¨Å‰õΩ Jf`«OQÍ =∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ fã¨∞ÔHà◊§@"Õ∞
ã¨∂HõΔ ‡O KÕÜ«∞@=∞O>Ë.
(2) QÆ∂_è»O J#∞„Ñ¨q+¨ìO :
P`«‡ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡O Hõ#∞Hõ QÆ∂_è»O. J`«ºO`« ~°Ç¨Ïã¨ºO. Jk
ã¨~°fi„`å áêÅÖ’ "≥#flÖÏQÍ, #∞=ÙfiÅÖ’ #∂<≥ÖÏQÍ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk.
Jxfl ‰õΩO_»ÅÖ’#∞, ‰õΩO_»Å "≥Å∞Ñ¨Å PHÍâ◊O "åºÑ≤Oz Ü«Ú#fl@∞¡
P`«‡ Jxfl ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÅÖ’#∞, ^ÕÇ¨Å‰õΩ "≥Å∞Ñ¨Å P`«‡ÜÕ∞ L#flk.
JO`ÕHÍ^Œ∞ P ^ÕÇ¨ Å∞ ‰õÄ_® P`«‡ K≥`· #« º"Õ∞ J~Ú L#flq. JO>Ë L#flk
ã¨~°fi„`å P`«‡ÜÕ∞. =∞OK«∞Ö’ L#fl^ŒO`å hˆ~ J~Ú#@∞¡ ^ÕÇ¨ÏOÖ’
L#fl^ŒO`å P`«‡ÜÕ∞. Jã¨Å∞ ^ÕÇ¨Ï=∞O`å P`«‡`«Ñ¨Ê=∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞. h~°∞
=∞OK«∞ÖÏQÍ HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl@∞¡ P`«‡ ^ÕÇÏ¨ OÖÏQÍ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. ^ÕÇÏ¨ O P`«‡ÜÕ∞
J~Ú<å =∞#O ^ÕÇ¨<Õfl K«∂ã¨∞Î<åflO `«Ñ¨Ê P`«‡#∞ K«∂_»ÖËHõ áÈ`«∞<åflO.
JO^Œ∞ˆH QÆ∂_è»O.
(3) QÆ∞Ç¨Ç≤Ï`«O : Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ‰õΩÇ¨Ï~°OÖ’ L#flk J#@O =Å¡ P`«‡
Ñïq∞`«=∂? J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O J<Õk ã¨∂÷Å
â◊s~°OÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# QÆ∞O_≥HÍÜ«∞ HÍ^Œ∞. QÆ∞O_≥ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞"≥∞ÿ`Õ
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖËx =∞#+¨μÅ∞ ZÖÏ LO\Ï~°∞? QÆ∞O_≥ÖËHõ áÈ`Õ XHõ¯
x=Ú+¨"≥∞ÿ<å Z=fi_»∂ rqOK«ÖË_»∞. Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖËx =∞x+≤ #∂ˆ~à◊¥§
142
rqOK«=K«∞Û. Hõ#∞Hõ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=∞O>Ë =∞Oz, =∂#=`«fiO "≥ÚII#
ã¨^Œ∞æ}ÏÖË. ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ#∞, Pã¨∞s QÆ∞}ÏÅ#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ áê~°„^Àe#"å_»∞,
^≥·g QÆ∞}ÏÅ#∞, ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ JÅ=~°K«∞‰õΩ#fl"å_Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú#fl"å_»∞.
J\˜ì Ç¨Ï$^ŒÜ∞« QÆ∞Ç¨ÏÖ’<Õ P`«‡ `«# â◊HxÎ˜ , K≥`· <« åºxfl „Ñ¨HÍtOÑ¨ *ËÜ∞« QÆÅ^Œ∞.
JO`ÕHÍHõ ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ `«=∞™ê^èŒ#ÔH· P`«‡#∞ XHõKÀ@ ^Œi≈OK«@O
„áê~°OÉèíOÖ’ J=ã¨~°O. JO^Œ∞ˆH P`«‡ Ç¨Ï$^Œ∞æÇ¨ÏÖ’ #∞#fl^Œx K≥Ñ¨Ê@O.
(4) QÆÇ¨Ïfiˆ~+¨ìO :
^Œ∞óYHõ~°"≥∞ÿ# Ñïã¨~°=ÚÅ #_»∞=∞#∞#flk. (â◊s~°OÖ’ L#flk).
=∂#=Ù_»∞ =∂Ü«∂ "≥∂Ç≤Ï`«∞_≥· HÍ=∞„HÀ^è•Å‰õΩ, Pâß„Ñ¨fHõÅΔ ‰õΩ, hK«"∞≥ #ÿ
Jã¨∂Ü«∂ ^Õfi+¨=ÚÅ‰õΩ ÖÁOyáÈ~Ú ÉÏxã¨rq`«O QÆ_»∞Ñ¨Ù`«∞O\Ï_»∞.
JÖÏO\˜ "åx Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O ZÑ¨C_»∂ "≥éH]ˇ ¯˜ OKÕ PÖ’K«#Å`À, ™êfi~°÷ Ñ¨Ói`«
ãÖHõÖÏÊÅ`À xO_ç Ü«ÚO@∞Ok. g\˜ =∞^èŒº =∂#=Ùx =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨xKÕã≤, JÅã≤-™⁄Åã≤ LO_»@O KÕ`« x`«º ã¨`«º"≥∞ÿ# P`«‡#∞,
PÖ’zOz `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ ã¨=∞~°÷`«#∞ HÀÖ’Ê`«∞<åfl~Ú. JO^Œ∞ˆH
'QÆÇÏ¨ fiˆ~+Öì —´^Œ∞óYÑ¨Ói`«"∞≥ #ÿ Ñïã¨~åÅ #_»∞=∞# L#flk P`«‡-J<åfl~°∞.
(5) Ñ¨Ù~å}O :
Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#k JO>Ë âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k - P`«‡. D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ `«# =â◊OÖ’ LOK«∞H˘x P_çOKÕ P`«‡ - JxflO\˜H˜
P^è•~°"≥∞ÿ# P`«‡ âßâ◊fi`«O - Ñ¨Ù~å}O. ZO^Œ∞HõO>Ë P`«‡ ZÑ¨C_À
XHõÑC¨ _»∞ Ñ¨Ù\˜#ì k HÍ^Œ∞. Ñ¶∞¨ @=Ú `«Ü∂« ~Ô #· Ñ¨C_»∞ Ñ¶∞¨ \ÏHÍâ◊O Ñ¨Ù\Õì k
JO\ÏO. Ñ¶¨∞@O Ñÿe`Õ Ñ¶¨∞\ÏHÍâ◊O áÈ~ÚOk JO\ÏO. x[OQÍ D
Ñ¶¨∞\ÏHÍâ◊O ZHõ¯}˜‚Oz Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛOk? ZHõ¯_»‰õΩ áÈ~ÚOk? =∞#‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. Jk ZÑ¨C_»∂ JHõ¯_Õ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® L#flk. Ñ¨Ù\Õì ^Œ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∂
- áÈ~ÚO^Œ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∂ Jk Hõ^ŒÅ‰õΩO_® JHõ¯_Õ L#flk. x[OQÍ
Ñ¨Ù\ì̃On áÈ~ÚOn Ñ¶∞¨ @"Õ∞ HÍx Ñ¶∞¨ \ÏHÍâ◊O HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ ^ÕÇ¨ Å∞ =zÛ
áÈ`åÜÕ∞QÍx P`«‡ ZÑ¨C_»∂ âßâ◊fi`«"Õ∞, x`«º"Õ∞.
143
WÖÏ P`«‡ ^Œi≈OK« gÅ∞ÖËxn, „QÆÇ≤ÏOK« gÅ∞ ÖËxn J~Ú`Õ D
"Õ^•O`« =∞O`å ZO^Œ∞‰õΩ? Hõ#∞Hõ P`«‡#∞ ^Œi≈OK«=K«∞Û. ZÖÏ? -
(6) P^è•º`«‡ Ü≥∂QÆ :
^è•º# q^è•#O ^•fi~å P Ñ¨~°=∂`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ=K«∞Û
#O@∞<åfl~°∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA D =∞O„`«OÖ’.
â◊OHõ~å Kå~°∞ºÅ"å~°∞ `«=∞ ÉèÏ+¨ºOÖ’ P^è•º`«‡ Ü≥∂QÆO (^è•º#=Ú)
JO>Ë ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∞=ÚÅ #∞O_ç =∞#ã¨∞û#∞ =∞~°Å∞Û@ J<åfl~°∞.
=∞#ã¨∞û „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å`À HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ áÈ~Ú LO@∞Ok.
~åQÆ^ÕfiëêÅ`À - HÍ=∞„HÀ^è•Å`À -D~°¬º Jã¨∂Ü«∞Å`À - Ö’Éèí
"≥∂Ç¨Å`À ã¨∂÷ÅOQÍ =∂iáÈ`«∞Ok. D ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ #∞O_ç =∞#ã¨∞û#∞
q_çÑ≤Oz x~°‡ÅO KÕÜ«∂e, â◊√^ŒúO KÕÜ«∂e. ã¨∂HõΔ ‡O KÕÜ«∂e. ^•xˆH
^è•º# Ñ¨^Œúu. ^è•º#O =Å¡<Õ Ü≥∂QÆã≤kú. Ü≥∂QÆ=∞O>Ë HõÅ~ÚHõ. =∞#ã¨∞û
P`«‡`À Hõeã≤ áÈ"åe. P`«‡<Õ ^è•ºxOKåe. z=~°‰õΩ `å#∞ P`«‡ÜÕ∞#x
„QÆÇ≤ÏOz P`«‡`À UHõO HÍ"åe. J^Õ P`å‡#∞Éèí∂u.
P`«‡ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡"≥∞,ÿ ^Œ∞~°~Ì ≈° "≥∞#ÿ ^ŒQ∞Æ @=Å¡ ^•xx ™êkèOK«∞@
Ü«∞O^Œ∞ Z<Àfl uHõ=∞HõÅ∞† ™ê^è#Œ KåÖÏ Hõ+Oì¨ † ™êkèOz#"å~°∞ J~°∞^Œ∞QÍ
L<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ Wxfl HõëêìÅ HÀiÛ, `åºQÆOKÕã≤, Z=~À QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞
"≥uH˜, "åiH˜ ¿ã=Å∞ KÕÜ∞« @O "≥„i`«#OQÍ^•? - Ç¨~ÚQÍ P Hõ+"ì̈ ∞Õ ^À
WHõ¯_Õ Ñ¨_`ç Õ U"À H˘xfl ã¨∞MÏÖˇ<· å^Œ‰Ωõ ¯`å~ÚQÆ^•! Jx „Ñ¨tflOKÕ kfiáê^Œ
Ñ¨â◊√=ÙÅ‰õΩ ["å|∞ÖË^Œ∞. „áêÑÖzHõ Éè’QÍÅ Jã¨Å∞ `«`«Î fiO `≥eã≤#
f„= l*Ï˝ã¨∞=ÙÅˆH D LÑ¨x+¨`«∞Î. WO^Œ∞Ö’ K≥Ñ≤Ê# q^èŒOQÍ P`«‡#∞
™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘#fl "å_Õ nè~°∞_»∞ - |∞kú=∞O`«∞_»∞. J`«_Õ ã¨∞Y^Œ∞ó
MÏÅ‰õΩ Jf`«∞_»=Ù`å_»∞.
ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∂, Kå=Ù „|`«∞‰õΩÅ∂, =∞Oz K≥_Å¤» ∂ Jhfl â◊s~° =∞<À
|∞^Œ∞úÅ ™ê÷~ÚÖ’ JO^ŒiH© J#∞Éèí="Õ∞. J~Ú`Õ P`å‡#∞ Éèí∂u`À D
144
q^èŒ"≥∞ÿ# J#∞Éèí"åÅ∞ Ug LO_»=Ù. Jk Jxfl ã≤÷`«∞Å‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#k.
JO^Œ∞Hˆ ^•xx âßâ◊fi`« Ñ¨~=° ∞Ñ¨ÔŒ J<åfl~°∞. JHõ¯_» U qHÍ~åÅ∞ LO_»=Ù.
„|Ç¨‡#O^Œ"Õ∞.
- J\˜ì „|Ç¨‡#O^•xfl á⁄O^•ÅO>Ë UO KÕÜ«∂e? -
=∞OII U `«`ü Kè«$`åfi, ãÖÑï QÆ$Ç¨Ïº =∞~°Îºó,
„Ñ¨=$Ç¨Ïº ^èŒ~°‡ºO, J}∞"Õ∞`« =∂Ñ¨º I
ã¨"≥∂^Œ`Õ, "≥∂^ŒhÜ«∞O Ç≤Ï ÅÉÏúfi
q=$`«O ã¨^Œ‡, #zˆH`«ãÖ =∞<Õº II (13)
„ÑüII =∞~°Îºó ´ =∞~°} ã¨fiÉèÏ=OQÆÅ =∂#=Ù_»∞† U`«`ü ´ D P`«‡
`«`«Î fi=Ú#∞† â◊$`åfi ´ qx† „Ñ¨=$Ç¨Ïº ´ qKå~°}KÕã≤† ãÖÑïQÆ$Ç¨Ïº ´
K«H¯õ QÍ „QÆÇÏ≤ Oz† ^è~Œ ≈° ºO ´ ^è~Œ ≈° ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú† J}∞O ´ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡=Ú
S#† U`«O ´ nxx (P`«‡#∞)† PÑ¨º ´ á⁄Ok† ã¨ó ´ J`«_∞» † "≥∂^ŒhÜ«∞O
´ P#O^Œ ã¨fi~°∂áêxfl† ÅÉÏúfi ´ á⁄Ok† "≥∂^Œ`Õ ´ P#Okã¨∞Î<åfl_»∞†
#zˆH`«ãÖ ´ #zˆH`«∞xH˜† q=$`«O ã¨^Œ‡ ´ Wk `≥~°z# WÖË¡ Jx† =∞<Õº
´ ÉèÏq™êÎ#∞.
ÉèÏ=O : =∂#=Ù_»∞ D P`«‡ `«`åÎ fixfl qx, qKå~°}KÕã,≤ K«H¯õ QÍ „QÆÇÏ≤ Oz
^èŒ~°‡ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú, ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡=Ú J~Ú# D P`«‡#∞ á⁄Ok P#O^Œ
ã¨fi~°∂áêxfl á⁄Ok P#Okã¨∞Î<åfl_»∞. #zˆH`«∞xH˜ Wk `≥~°z# WÖË¡ Jx
<å Jaè„áêÜ«∞O.
"åºYºO : =∞~°Îºó : =∞~°} ã¨fiÉèÏ=OQÆÅ =∂#=Ù_»∞ ZÖÏ#_»∞K«∞HÀ"åe?
WHõ¯_ç „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å∞, Éè’QÍÖË âßâ◊fi`«=∞x ÉèÏqOK«~å^Œ∞. `«#
ã¨fiã≤÷uH˜ ^Œ∂~°OKÕ¿ã D HÀiHõÅ [QÆ`«∞ÎÖ’ =Ú#HõÅ∞ "ÕÜ«∞~å^Œ∞..
`«#Ü«∞^•~°÷ `«`«Î fiO Uq∞\’ =ÚO^Œ∞QÍ âß¢™êÎÅ ^•fi~å - QÆ∞~°∞=ÙÅ
^•fi~å qx `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. P `«~°∞"å`« P`«‡ `«`åÎ fixfl QÆ∞iOz
145
qKå~°}KÕÜ«∂e. JÖÏ qKå~°} KÕã≤ `å#∞ P`«‡ÜÕ∞ #<Õ J#∞Éèí∂ux
á⁄O^•e. WO`«=~°‰õΩ J<ÕHõ [#‡Å#∞O_ç `«# x[ã≤÷ux `å#∞ =∞~°z
áÈÜ«∂_»∞. P`«‡#<Õ q+¨Ü«∞O =∞~°z â◊.=∞.|∞.Å`À `å^•`«‡ºO K≥Ok
=ºH˜QÎ Í, =∞x+≤QÍ, Ñïq∞`«∞_»∞QÍ rqOKå_»∞. J<ÕHõ [#‡ÅÖ’ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
ã¨∞Hõ$`«O HÍ~°}OQÍ U^À XHõ [#‡Ö’ `«#Ö’x x["≥∞ÿ# ™ê~°O P
qâ◊fi"åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ# P`«‡ÜÕ∞#x `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À
`«#Ö’x =∂Ü«∂"≥∂Ç¨Å∞, J*Ï˝#O `˘ÅyáÈ~Ú P`«‡Ü«∞O^Õ Pã¨H˜Î
Hõ Å ∞QÆ ∞ `« ∞ Ok. ^•x`À SHõ º `« Hõ Å ∞QÆ ∞ `« ∞ Ok. ã¨ fi Ñ¨ fl [QÆ ` « ∞ Î Ö ’
qÇ¨ÏiOKÕ"å_»∞ P [QÆ`«∞ÎÖ’x ™ê^èŒHõ ÉÏ^èŒHÍÖ`À `å^•`«‡ºO K≥Ok
Z<Àfl x@∂ì~°∞ÊÅ∞, x~åâ◊Å∞, ^Œ∞óMÏÅ∞, HõëêìÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞ "≥ÚII#
qHÍ~åÅ`À HõÅ`« K≥Ok LO\Ï_»∞. "≥∞Å‰õΩ=~å=@O`À<Õ WO`«=~°‰õΩ
ã¨fiÑ¨fl [QÆ`«∞ÎÖ’ qÇ¨ÏiOz#"å_»∞ J^Œ$â◊√º_≥· *Ï„QÆ`üÖ’x =ºH˜ÎQÍ LO_ç
áÈ`å_»∞. WÑ¨C_»`_« Hç ˜ P ã¨fiÑ¨fl [QÆ`∞« ÖÎ ’x U qHÍ~åÅ∂ ÖË=Ù. LO_»=Ù.
Jxfl qHÍ~åÅ‰õΩ Jf`«OQÍ JÑ¨Ê\˜ *Ï„QÆ`ãü u÷≤ H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ LO\Ï_»∞.
JÖÏˆQ D *Ï„QÆ`ü „Ñ¨ÑÖK«Ö’ qÇ¨ÏiOKÕ =∞~°}ã¨fiÉèÏ=OQÆÅ
=∂#=Ù_»∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x ™ê^èŒHõ ÉÏ^èŒHÍÅ`À `å^•`«‡ºO K≥Ok
Z<Àfl HõëêìÅ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞, ÉÏ^èŒÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞ "≥ÚII# qHÍ~åÅ`À
HõÅ`«K≥O^Œ∞`å_»∞, J~Ú`Õ ZÑ¨C_≥·`Õ J*Ï˝<åxfl g_ç `«#Ü«∞^•~°÷ ã≤÷ux
„QÆÇ≤ÏOz - `å#∞ P`«‡#x `≥Å∞ã¨∞H˘x P`å‡#∞ Éèí∂ux K≥Ok P`«‡QÍ
LO_ç áÈ`å_À JÑ¨C_»∞ *Ï„QÆ`ü Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ J^Œ$â◊√º_≥· áÈ`å_»∞. `å#∞
P`«‡QÍ<Õ LO_ç áÈ`å_»∞. WÑ¨C_»`_« Hç ˜ *Ï„QÆ`Öü ’x U qHÍ~åÅ∂ LO_»=Ù.
Jxfl qHÍ~åÅ‰õΩ Jf`«OQÍ P`«‡QÍ LO\Ï_»∞. P`«‡QÍ LO\Ï_»∞ JO>Ë
P`«‡ P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ QÆ#∞Hõ P#O^Œ ã≤÷uÖ’ LO_ç áÈ`å_»∞. S`Õ D
P#O^ŒO ZÖÏO\˜k?
146
WO`« =~°‰õΩ 84 ÅHõΔÅ r=~åã¨∞ÅÖ’ Hõh-qh Z~°∞QÆx P#O^ŒO
Wk. WO`«=~°‰õΩ P#O^ŒO JO>Ë =KÕÛn áÈÜÕ∞n J<Õ ÉèÏ=O L#flk.
HÀ~°∞‰õΩ#flk ÅaèOz#Ñ¨C_»∞ P#O^ŒOQÍ LO@∞Ok. "≥O@<Õ D =zÛ#k
*ÏiáÈ^Œ∞ QÆ^•! J<Õ PÖ’K«#~å=@O`À<Õ P#O^ŒO `«yáæ È`«∞Ok. JO>Ë
ãÖÑ¨Ó~°‚ P#O^ŒO HÍ^Œ∞. H˘O`« JãÖ`«$Ñ≤Î-ÉèíÜ«∞O - ^Œ∞óYO J<Õ
qHÍ~åÅ∞ HõÅã≤# P#O^ŒO Jk. „Ñ‘u-"≥∂^ŒO- „Ñ¨"≥∂^ŒO J<Õ
=º`åº™êÅ`À ÅaèOz# P#O^ŒO. HÀ~°∞‰õΩ#fl =ã¨∞Î=Ù#∞ K«∂¿ãÎ HõeˆQk
„Ñ‘u† `≥K∞« Û‰õΩO>Ë HõeQˆ k "≥∂^ŒO† J#∞Éèqí ¿ãÎ HõeQˆ k „Ñ¨"∂≥ ^ŒO. J~Ú`Õ
D „Ñ¨"≥∂^ŒO "≥#∞Hõ „Ñ¨=∂^ŒO ‰õÄ_® L#flk. HÍx WÑ¨Ê\˜ P#O^ŒO
"Õ~°∞. Wk U =ã¨∞Î=Ù ^•fi~å<À, U Éè’QÍ#∞Éèí=O ^•fi~å<À =zÛOk
HÍ^Œ∞. Wk ã¨ÇÏ¨ [ ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ P#O^ŒO. =~°<‚ åf`« P#O^ŒO. ~Ô O_»=^ÕnÖËx
UHõ`«fi ã≤÷uÖ’ P#O^ŒO. =∞~À ãÖHõÖÏÊxH˜, PÖ’K«#‰õΩ P™ê¯~°OÖËx
âßâ◊fi`« P#O^ŒO. WO`«‰õΩ =ÚO^Œ\ ˜ ãÖ`ÀëêÅ∞, P#O^•Å∞ `«##∞
"≥∂ãÖ KÕã≤#q, `«##∞ ^Œ∞óYã¨=Ú„^ŒOÖ’ =ÚOz"Õã≤#q. HÍx Wk
UÔHH· õ P#O^ŒO. P#O^ŒÑ∞¨¶ #O. PÖ’K«#Å‰õΩ Jf`«"∞≥ #ÿ ã≤u÷ Ö’x J^ŒfiÜ«∞
P`å‡#O^ŒO -
W\˜ì ã≤÷u #zˆH`«∞x ˆH=∂„`«O J™ê^èŒºOHÍ^Œ∞, Wk J`«_çH˜ `≥~°z#
WÖË¡ Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA „Ñ¨â◊Oã¨Å =~°¬O ‰õΩiÑ≤ã¨∞Î<åfl_»∞. #zˆH`«∞_»∞
Z\˜ì „áêÑÖzHõ q+¨Ü∞« Éè’QÍÅ‰õΩ ÖÁOQÆÖ^Ë ∞Œ . Jq J`«_ç ^Œ$+≤Öì ’ Ñ¨ÓzHõ
Ñ¨ÙÅ¡ÅHõ#fl Ç‘Ï#"≥∞#ÿ q. P`«‡`«`Î« fi=Ú #O^Õ J`«_Hç ˜ l*Ï˝ã.¨ JO^Œ∞HÀãÖ
ZO`«\ ˜ `åºQÍxÔH·<å"≥#∞nÜ«∞_»∞. Ü«∞=∞ ã¨^Œ<åxH˜ „Ñ¨Ü«∂}"≥∞ÿ#"å_»∞.
Hõ#∞Hõ J`«_»∞ Jxfl J~°›`«Å∞ Hõey# =Ú=Ú‰õΔΩ=Ù. J`«_»∞ „â◊√u
=∞O„`åÅ#∞ q<Õ@Ñ¨C_Õ J~åúxfl „QÆÇ¨ÏOz P`å‡#∞ Éèí∂ux á⁄O^ŒQÆÅ
t+¨μº_»∞. JO^Œ∞ˆH Wk J`«_çH˜ `≥~°z# WÖË¡ JO@∞<åfl~°∞. J=bÅQÍ
P`å‡#∞Éèí∂ux á⁄O^ŒQÆÅ_»x Ü«∞=Úx #=∞‡HõO.
147
- Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞ q#fl #zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=Úx
„Ñ¨tflã¨∞Î<åfl_»∞ U=∞x? -
=∞OII J#º„`« ^èŒ~å‡`ü, J#º„`å ^èŒ~å‡`ü
J#º„`å ™ê‡`ü, Hõ$`å Hõ$`å`üI
J#º„`« Éèí∂`åK«Û, Éèí"åºK«Û
Ü«∞`ü `«`ü Ñ¨â◊ºu, `«^Œfi^Œ II (14)
„ÑüII ^èŒ~å‡`ü J#º„`« ´ ^èŒ~°‡=Ú Hõ#fl "ÕÔ~·#k† J^èŒ~å‡`ü J#º„`« ´
J^èŒ~°‡=Ú Hõ#fl "ÕÔ~·#n† Hõ$`« JHõ$`å`ü ´ HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ Hõ#fl †
J#º„`« ´ "Õ~Ô #· k† Éè∂í `åóK« ´ QÆuOz# "åxHõ#fl† Éè"í åºK«Û ´ Éèqí +¨º`«∞Î
Hõ#fl† J#º„`« ´ "Õ~Ô #· k† Ü«∞`ü Ñ¨âº◊ u ´ ^Õxx h=Ù ™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘<åfl"À†
`«`ü=^Œ ´ ^•xx (<å‰õΩ) K≥Ñ¨Ê=Åã≤#k (P P`«‡#∞ QÆiOKÕ K≥Ñ¨C)
"åºYº : WO`« = ~° ‰ õ Ω #zˆ H `« ∞ x Z<Àfl q^è • Å „Ñ¨ â ◊ O ã≤ O Kå_» ∞
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA. JÖÏO\˜ t+¨μº_»∞ `«#‰õΩ ÅaèOz#O^Œ∞‰õΩ á⁄Oy
áÈ`«∞<åfl_»∞. âß¢ã¨ÎOÃÑ· J`«ºO`« Pã¨H˜Î, QÆ∞~°∞=ÙÃÑ· JK«OK«Å qâßfiã¨=Ú†
q+¨Ü«∞ Éè’QÍÅÃÑ· f„= "≥·~åQÆº=ÚQÆÅ #zˆH`«∞x ÖÏO\˜ "å~°∞ =∂„`«"Õ∞
D *Ï˝<åxfl á⁄O^ŒQÆÅ~°∞† J#∞Éèí∂ux K≥O^ŒQÆÅ~°∞ `«Ñ¨Ê J#∞ºÅ‰õΩ
Wk ™ê^èŒº=∞ÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH WO`«QÍ „Ñ¨â◊Oã¨Å∞. J~Ú`Õ
#zˆH`«∞xH˜ W"Õg∞ Ñ¨@ì@O ÖË^Œ∞. `«#‰õΩ HÍ=Åã≤O^Õ^À J^Õ =ÚYºO.
JO^Œ∞ˆH `«# 3= =~åxfl - áê`« „Ñ¨â◊fl#∞ H˘`«Î Ñ¨^•Å`À =∞iÜ≥ÚHõ
q^èŒOQÍ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. xO^•ã¨∞Î`«∞Å`À `«#‰õΩ ãÖ|O^èŒO ÖË^Œ∞.
ã¨=∞ã¨º Ñïëê¯~°"Õ∞ =ÚYºO.
`«#‰õΩ HÍ=Åã≤# q+¨Ü«∞O - P`«‡ q+¨Ü«∞O `«Ñ¨Ê q∞ye# =hfl
#zˆH`«∞xH˜ Ñ¨xH˜~åx K≥`«ÎÜÕ∞. JO^Œ∞ˆH `«`åÎ fi<Õfi+≤Ü≥ÿ∞# #zˆH`«∞_»∞
P`«‡ q+¨Ü«∞=Ú<Õ „Ñ¨tflã¨∞Î<åfl_»∞. H˘O^Œix K«∂_»O_ç† =∞Ç¨`«∞‡Å#∞
148
ãÖ^Œi≈™êÎ~°∞. "åi Z^Œ∞~°∞QÍ<Õ ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞. ZHõ¯_≥Hõ¯_ç q+¨Ü«∂Ö’
fã¨∞H˘zÛ ã≤x=∂sÅ∞ÖÏQÍ "Õ¿ã™êÎ~∞° . P ^ŒH¯˜ # HÍã¨Î ã¨=∞Ü«∂xfl K«H¯õ QÍ
ã¨kfixÜ≥∂QÆO KÕã¨∞HÀ"åÅ#fl ã¨Ê $Ç¨ÏÜÕ∞ LO_»^Œ∞. =∞Ç¨`«∞‡Å
™êxfl^è Œ º OÖ’ ‰õ Ä ~° ∞ Û#flÑ¨ C _» ∞ J#=ã¨ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # =º~° ÷ „Ñ¨ ã ¨ O QÍÅ∞
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞† J#=ã¨~°"≥∞ÿ# =∂@Å∞ "åiKÕ`« =∂\Ï¡_çOK«‰õÄ_»^Œ∞.
`«=∞ Q˘Ñ¨Ê `«<åxfl „Ñ¨^Œi≈OK«∞HÀ~å^Œ∞. J}‰õΩ=`À#∞, q#Ü«∞O`À#∞
LO_ç ã¨kfi+¨Ü«∂Å#∞ K«iÛOKåe. ãÖ^ÕÇ¨Å∞O>Ë f~°∞Û HÀ"åe. ÖË^•
ÉèíH˜Î ÉèÏ=#`À =∞ø#OQÍ LO_®e. Wn =∞Oz t+¨μºÅ „Ñ¨=~°Î#.
P^è•ºu‡HõOQÍ L#flux ™êkèOKåÅ#∞‰õΩ#fl "åi PK«~°}. #zˆH`«∞_»∞
UO J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_À Ñïje^•ÌO.
(1) ^è~Œ å‡ ^è~Œ å‡Å‰õΩ Jf`«"∞≥ #ÿ k† (2) HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ‰õΩ "Õ~Ô #· k†
(3) Éèí∂`« Éèíq+¨º`«∞ÎÅ‰õΩ "ÕÔ~·#n J~Ú# P`«‡#∞ QÆ∞iOz K≥Ñ¨Ê=∞x
HÀ~°∞`«∞<åfl_»∞.
(1) P`«‡ ^èŒ~å‡ ^èŒ~°‡=ÚÅ‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#k :
P`«‡ UHõ=Ú - J^ŒfiÜ«∞=Ú. Ô~O_»=^Õn ÖËxk. ^èŒ~°‡=∞O>Ë<À
P^èŒ~°‡=Ú#‰õΩ "ÕÔ~·#k. J^èŒ~°‡"≥∂ ^èŒ~°‡=Ú#‰õΩ "ÕÔ~·#k. J^èŒ~°‡O J<Õk
L#flÑ¨C_Õ ^èŒ~°‡=∞<Õk `≥Å∞ã¨∞ÎOk. pHõ\ ˜ LO>Ë<Õ "≥Å∞QÆ∞ Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷u
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. P`«‡ ^è~Œ ‡° "≥∞#ÿ k JO^•=∂? J^è~Œ ‡° "≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞ J<Õ ÉèÏ=O
‰õÄ_® JO^Œ∞Ö’ Wq∞_ç LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ P`«‡ Ñïq∞`«"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok.
~Ô O^Œ∞ =ã¨∞=Î ÙÅ∞O>Ë XHõ\ ˜ =∞~˘Hõ^•xx Ñïq∞`«O KÕã∞¨ OÎ k. =∞Oz"å_»∞
J<åfl=∞O>Ë K≥_»¤QÆ∞}ÏÅ∞ÖË=Ù Jx. JÖÏˆQ P`«‡#∞ ^èŒ~°‡"≥∞ÿ#k
J<åfl=∞O>Ë J^èŒ~°‡OHÍ^Œ∞ Jx ÉèÏ=O. P`«‡ WÖÏ Ñïq∞`«"≥∞ÿ áÈÜÕ∞k
HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ ^èŒ~å‡ ^èŒ~°‡=ÚÅ‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#k.
WHõ¯_» @∂ºÉòÖˇ·@∞ L#flk. Jk „Ñ¨HÍtã¨∂Î LO@∞Ok. QÆk
"≥Ú`åÎxfl „Ñ¨HÍtOÑ¨KÕÜ«∞@"Õ∞QÍHõ, QÆkÖ’ L#fl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, =º‰õΩÎÅ#∞
149
„Ñ¨HÍtOÑ¨*ãË ∞¨ OÎ k. ^•x ÑïkèÖ’H˜ =KÕÛ "å~°O^Œix „Ñ¨HÍtOÑ¨*ãË ∞¨ OÎ k.
Jk =∂„`«O ˆH=Å ™êH˜ΔQÍ LO@∞Ok. "Õ^•O`åxfl q<Õ g∞ÖÏO\˜ Q˘Ñ¨Ê
™ê^èŒ‰õΩÅ∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ „Ñ¨HÍtOK«\ÏxH˜ Jk ãÖ`À+¨Ñ¨_»^Œ∞. =º~°÷"≥∞ÿ#
„Ñ¨ãO¨ QÍÅ∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜ =zÛ# "åix „Ñ¨HÍtOÑ¨ *ËÜ∞« \ÏxH˜ Z@∞=O\˜
ÉÏ^èŒ#∞ =ºHõÎO KÕÜ«∞^Œ∞. ^•x Ñ¨x JO^Œix - JxflO\˜x XˆH q^èŒOQÍ
„Ñ¨HÍtOÑ¨ *ËÜ«∞@"Õ∞.
JÖÏˆQ ã¨~°fi™êH˜Δ S# P`«‡ =∞#O^ŒiÖ’ "≥Å∞QÆ∞`«∂ |∞kúx
„Ñ¨HÍtOÑ¨*ãË ∞¨ #Î flk. P |∞kú „Ñ¨HÍâ◊O`À<Õ Wk ^è~Œ ‡° =Ú - Wk J^è~Œ ‡° =Ú
Jx `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. ^èŒ~å‡ ^èŒ~å‡Å∞ |∞kúÖ’x ÉèÏ=#ÖËQÍx,
|∞kúx „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ë¿ã P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ=#Å∞ HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ P`«‡ ^èŒ~å‡
^èŒ~å‡Å‰õΩ qÅHõΔ}O.
(2) P`«‡ HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ‰õΩ qÅHõΔ}"≥∞ÿ#k. "ÕÔ~·#k :
=∞#O XHõ q`«Î<åxfl <å\˜`Õ Jk H˘O`« HÍÖÏxH˜ "≥ÚHõ¯QÍ -
K≥@∞ìQÍ ÃÑiy Ñ¨ÙëêÊÅ∞, Ñ¶Ö¨ ÏÅ`À xO_ç LO@∞Ok. JO>Ë HÍ~°º~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ
K≥@∞ì‰õΩ HÍ~°}O q`«Î#O. JO>Ë q`«Î#=∞<Õ HÍ~°}O K≥@∞ì J<Õ HÍ~°ºOQÍ
=∂iOk. ÖË^• K≥@∞ì J<ÕHÍ~°ºO q`«#Î =∞<Õ HÍ~°}O `«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞.
=∞i P`«‡ HÍ~°º=∂? HÍ^Œ∞. HÍ~°º=Ú JO>Ë ^•xH˜ HÍ~°}=ÚO_®e.
ÖË^Œ∞ - P`«‡ HÍ~°}=∂? HÍ~°}"≥∞ÿ`Õ HÍ~°ºOQÍ ~°∂áêO`«~°O K≥O^•e.
P`«‡ ZÑ¨C_»∂ U =∂~°∞ÊÅ∂ K≥O^Œ^Œ∞. Hõ#∞Hõ P`«‡ HÍ~°º=¸ HÍ^Œ∞,
HÍ~° } =Ú HÍ^Œ ∞ . Jk HÍ~° º HÍ~° } ÏÅ‰õ Ω "Õ Ô ~ · # k. Ô ~ O_ç O \˜ x
„Ñ¨HÍtOÑ¨*Ë¿ãk. Ô~O\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk.
(3) P`«‡ Éèí∂`« Éèíq+¨º`«∞ÎÅ‰õΩ qÅHõΔ}"≥∞ÿ#k :
QÆuOz áÈ~Ú# HÍÅOÖ’ J<ÕHõO [iy LO\Ï~Ú. "å\˜x
*Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. ÖË^• P"Õ *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =ã¨∂Î LO\Ï~Ú.
WÖÏ =KÕÛ Ñ¨Ó~°fi ã¨‡ $`«∞Å#∞ PÑ≤"Õã≤#Ñ¨C_»∞† JÖÏˆQ Éèíq+¨º`«∞Î‰õΩ
150
ãÖ|OkèOz# Pâ◊Å∞, HÀiHõÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ QÆ∞iOz# PÖ’K«#Å∞
=ã¨∂Î LO\Ï~Ú. WÖÏ =KÕÛ ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÖÏxH˜ ãÖ|OkèOz# Pâß
„Ñ¨fHõΔÅ∞, PHÍOHõΔÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# Éèíq+¨º`ü ÉèíÜ«∂Å#∞ - PÖ’K«#Å#∞
PÑ≤"Õã≤#Ñ¨C_»∞† JO>Ë QÆ`«ã¨‡ $`«∞Å∞ - Éèíq+¨º`ü ÉèíÜ«∂Å∞ "≥Ú`«ÎO
PyáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ =∂„`«"Õ∞ P Ñ¨~°=∞*Ï˝#O J#∞Éèí"åxH˘ã¨∞ÎOk. P`«‡
J#∞Éèí∂`« =∞=Ù`«∞Ok. JO>Ë P`«‡ Éèí∂`« Éèíq+¨º`«∞ÎÅ‰õΩ qÅHõΔ}"≥∞ÿ#k.
D PÖ’K«<å ~°Ç≤Ï`« ã≤÷u<Õ 'ã¨=∂kè— JO\Ï~°∞. D ã¨=∂kèÖ’<Õ ã¨`«º
^Œ~°≈#=∞ø`«∞Ok. WÖÏ g∞~°∞ ^Œi≈OK«∞H˘#fl P P`«‡ q+¨Ü«∂<Õfl <å‰õΩ
É’kèOK«O_ç. Wk =~°‰Ωõ âß¢™êÎÅ∞ É’kèOz# ^•xx QÍx, ÖËHõ <å QÆ∞~°∞=Ù
UO K≥áêÊ_À ^•xfl QÍx uiy K≥Ñ¨Ê@OHÍ^Œ∞ g∞~°∞ KÕÜ«∂eûOk. g∞~°∞
^Õxx ^Œi≈OKå~À ^•x<Õ <å‰õΩ K≥Ñ¨ÊO_ç. JO>Ë g∞ J#∞Éèí"å<Õfl <å‰õΩ
K≥Ñ¨ÊO_ç Jx J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞.
- ^Õxx QÆ∞iOz É’^èŒKÕÜ«∞É’`«∞<åfl_À Ü«∞=∞~åA ã¨Ê+‘ìHõ~°}....
=∞OII ã¨ˆ~fi "Õ^• Ü«∞`ü, Ñ¨^Œ=∂ =∞#Ou
`«áêOã≤ ã¨~åfi}˜K«, Ü«∞^Œfi^ŒOuI
Ü«∞kK«ÛO`À, „|Ç¨Ï‡K«~°ºO K«~°Ou
`«`ÑÎÕ ^¨ OŒ ãÖ„QÆ¿ÇÏ}, „|g"£∞ Ü≥∂ q∞`Õº `«Ìü I(15)
„ÑüII ã¨ˆ~fi"Õ^• ´ Jxfl "Õ^•Å∞† Ü«∞`ü Ñ¨^ŒO ´ U ™ê÷<åxfl† P=∞#Ou
´ =HÍ¯}˜ã¨∞Î<åflÜ≥∂† ã¨~åfi}˜ `«áêOã≤ ´ Jxfl`«Ñ¨ã¨∞ûÅ∞† K« ´ ‰õÄ_®†
Ü«∞`ü=^ŒOu ´ U ÅHΔÍºxfl (™ê÷<åxfl) QÆ∞iOz K≥|∞`«∞<åflÜ≥∂† Ü«∞`ü
WK«ÛùO`«ó ´ ^Õxx HÀi† „|Ç¨Ï‡K«~°ºO K«~°Ou ´ ™ê^èŒ∞Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
„|Ç¨Ï‡K«~åºxfl J=ÅOa™êÎ~À† `Õ ´ h‰õΩ† `«`üÑ¨^ŒO ´ P ™ê÷<åxfl
QÆ∞iOz† ãÖ„QÆ¿ÇÏ} „|gq∞ ´ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥|∞`å#∞† FO Wu U`«`ü ´
FO J<Õn P (JHõΔ~°O) ™ê÷#O.
151
ÉèÏ=O : Jxfl "Õ^•Å∞ U QÆ=∂ºxfl QÆ∞iOz =HÍ¯}˜ã¨∞Î<åflÜ≥∂, Jxfl
`«Ñ¨ã¨∞ûÅ∞ ‰õÄ_® U QÆ=∂ºxfl QÆ∞iOz K≥|∞`«∞<åflÜ≥∂† U ™ê÷<åxfl HÀi
™ê^èŒ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ „|Ç¨Ï‡K«~åºxfl J=ÅOaã¨∞Î<åfl~À P Ñ¨^•xfl - ™ê÷<åxfl
QÆ∞iOz h‰õΩ ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ K≥|∞`«∞<åfl#∞. FO J<Õ^Õ Jk. (FO J<Õk
JHõΔ~°O)
"åºYº : D =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_»¤ 'Ñ¨^ŒO— J<Õ =∂@‰õΩ 22 J~å÷Å∞
x~°∞HõÎOÖ’ W=fi|_»¤q. ™ê÷#=Ú, =∂~°æ=Ú, =∂@, Ñ¨^Œq, ã≤÷u, J_»∞QÆ∞,
x"åãÖ, ÅHõΔ ºO, QÆ=∞ºO, JHõΔ~°O, ãÖ[˝, QÆ∞~°∞Î......... WÖÏ. â◊OHõ~°∞Å
"å~°∞ `«=∞ Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î ÉèÏ+¨ºOÖ’ QÆ=∞º=Ú J<Õ J~åúxfl fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
KÕ~°∞HÀ=Åã≤# '™ê÷#=Ú— Jx J~°÷O. HÍx WHõ¯_» JHõΔ~°=Ú - =∂@ J<Õ
J~å÷xfl ‰õÄ_® fã¨∞HÀ=@O KåÖÏ ã¨=∞O[ãÖQÍ LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë
P Ñ¨^•xfl h‰õΩ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥|∞`«∞<åfl#∞. FO J<Õ^Õ Jk J<åfl~°∞ z=i
ÑÖH˜ÎÖ’. Hõ#∞Hõ FO#∞ QÆ∞iOz - JO>Ë 'FO— J<Õ JHõΔ~åxfl QÆ∞iOKÕ
K≥ÑÊ¨ É’`«∞<åfl~°∞ QÆ#∞Hõ Jk JHõ~Δ O° Jx K≥ÑC¨ HÀ=@O ÉÏQÍ<Õ LO@∞Ok.
`«~°∞"å`« =∞O„`«OÖ’ ‰õÄ_® JHõΔ~°O J<Õ J~å÷<Õfl LÑ¨Ü≥∂yOKå~°∞.
FO J<Õk JHõΔ~°"Õ∞HÍ^Œ∞ QÆ=∞º™ê÷#O ‰õÄ_®. (Hõ#∞Hõ ZÖÏ J~å÷xfl
K≥Ñ¨C‰õΩ<åfl Ñ¶¨~°"åÖË^Œ∞) FO JO>Ë „Ñ¨}=<å^ŒO. FO JO>Ë Ñ¨~°=∂`«‡.
FO JO>Ë Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ x"åãÖ Ñ¨~°O^è•=∞O. FO JO>Ë ã¨~°fiO.
ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ J<ÕHõ ¿Ñ~°∞<¡ åfl~Ú. J~Ú`Õ Jxfl ¿Ñ~°∞¡ ã¨=∞„QÆ"∞≥ #ÿ q HÍ=Ù.
FO J<Õk =∂„`«O ã¨=∞„QÆ "≥∞ÿ#¿Ñ~°∞. ã¨=∞„QÆ ã¨fi~°∂áêxfl ã¨∂zOKÕ
¿Ñ~°∞. Ñ¨~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ ¿Ñ~°∂ J^Õ. ~°∂Ñ¨=¸ J^Õ.
q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ ~°∂ÑÖ '™êÅ„QÍ=∞O—. ¿Ñ~°∞ 'q+¨μ‚—
t=Ùx Ü≥ÚHõ¯ ~°∂ÑÖ 'eOQÍHÍ~°O—. ¿Ñ~°∞ 't=—.
JO>Ë ~°∂ÑÖ "Õ~°∞† ¿Ñ~°∞ "Õ~°∞. J~Ú`Õ FOHÍ~°O J<Õk ~°∂Ñ¨=¸
J^Õ ¿Ñ~°∂ J^Õ. ÉèíQÆ=O`«∞xÖ’x Jxfl â◊‰õΩÎÅ#∞ „Ñ¨^Œi≈OK« QÆeˆQk
152
'FO— J<Õ „Ñ¨}=O. J^Õ Ñ¨~°=∂`«‡ ™ê÷#O. Ñ¨~°O^è•=∞O. J^Õ
`≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#k - KÕ~°∞HÀ=Åã≤#k -
(1) Jxfl "Õ^•Å∂ P QÆ=∂ºxfl - P Ñ¨^•xfl QÆ∞iOKÕ Ñ¶¨∞’+≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
"Õ^•ÅÖ’x Hõ~°‡HÍO_» =∂#=Ùx ÉèíQÆ=O`«∞x "≥·Ñ¨Ù‰õΩ „uÑ¨Ê\ÏxH˜
„Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎO>Ë *Ï˝#HÍO_» J#|_Õ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ P ÉèíQÆ=O`«∞x`À
SHõº`«#∞ HõeyOK«\ÏxH˜ - ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ h Hõ<åfl "Õ~°∞QÍ ZHõ¯_À ÖË_»∞.
J`«_»∞ h"Õ. h=Ù âßâ◊fi`«O x`«ºO Jx K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
(2) WHõ Jxfl `«Ñ¨ã¨∞ûÅ∞ ‰õÄ_® P Ñ¨~°=∂`«‡<Õ ÅHõΔ ºOQÍ KÕã¨∞H˘x
K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞<åfl~Ú. `«Ñ¨ã¨∞û JO>Ë `«Ñ≤OÑ¨ K≥Ü«∞º@"Õ∞. „áêÑÖzHõ
PÖ’K«#Å#∞ =¸ÅO`À ã¨Ç¨ =∂_≥ÛÜ«∞º@"Õ∞ `«Ñ¨ã¨∞û. ™ê^èŒ‰õΩÅ∞
QÆ∞~°∞=ÙÅ =^ŒÌ‰õΩ KÕi, "åiH˜ ¿ã=Å∞ KÕã≤, "åi ^•fi~å âß¢ã¨Î „â◊=}O
KÕã,≤ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü∂« Å#∞ q_çzÃÑ\˜,ì `åºQÆO - ÉèHí Î˜ - „â◊^ÅúŒ `À ™ê^è#Œ Å∞
KÕÜ«∞@"Õ∞ x["≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞û. J\˜ì `«Ñ¨ã¨∞û#∞ ZO^Œ∞‰õΩ KÕã¨∞Î<åfl~°∞?
JO>Ë P Ñ¨~°=∞ Ñ¨^•xfl KÕ~°∞H˘<ÕO^Œ∞ˆH. Ñ¨~°=∂`«‡QÍ `«##∞ `å#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞@ˆH.
(3) ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ „|Ç¨Ï‡K«~åºxfl J=ÅOaOK«@O ‰õÄ_® P Ñ¨^ŒO H˘~°ˆH.
„|Ç¨Ï‡K«~°ºO J<Õk âßs~°Hõ `«Ñ¨ã¨∞û, Ñ¨Ó~°fiHÍÅO „|Ç¨Ï‡K«~åºxfl
PK«iã¨∂Î âß¢™êÎÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O - QÆ∞~°∞â◊√„â◊¥+¨Å∞ K≥Ü«∞º@O -
D Ñ¨~°=∞Ñ¨^•xfl PtOKÕ. L#fl`«"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡ ™ê÷<åxfl á⁄O^Œ@O
HÀãÖ JÅÊ"≥∞ÿ# ãÖ™ê~° ã¨∞MÏÅ#∞ q_çz Hõ~îÀ~° „|Ç¨Ï‡ K«~°ºO`À -
`«Ñ¨ã¨∞û`À ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ Hõ$+≤KÕ¿ã"å~°∞.
J\˜ì Ñ¨^•xfl, Ñ¨~°O^è•=∂xfl, Ñ¨~°=∂`«‡ ™ê÷<åxfl QÆ∞iOz ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ
K≥|∞`«∞<åfl#∞ - Jx Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞x`À JO@∞<åfl_»∞.
#zKÕ`«∞_»∞ J_çyOk ^ÕÇ¨ÏO q_çz# `«~åfi`« P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷u
QÆ∞iOz. Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA K≥|∞`å#O@∞#flk ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ á⁄O^Œ=Åã≤#
153
L#fl`« ã≤÷uQÆ∞iOz. ÃÑ·ÃÑ·# K«∂¿ãÎ `Õ_® L#fl@∞¡QÆ LO@∞Ok. HÍh `«`«Î fi
^Œ$+≤`ì À K«∂¿ãÎ `Õ_® ÖË^∞Œ . ^Õxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë WHõ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeûO^Õg∞
LO_»^À P P`«‡ `«`åÎ fixfl - Ñ¨~°=∂`«‡ ™ê÷<åxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Jxfl
ãÖ^ÕÇ¨Å∞ fiáÈ`å~Ú. ^ÕÇ¨ÏO q_çz# `«~åfi`« `«# LxH˜ Uq∞\’,
ã¨~fi° ^• `«# LxH˜ J^Õ QÆ#∞Hõ - ZÅ¡ÑC¨ _»∂ LO_Õ `«# LxH˜x `≥eÜ«∞*Ë¿ãÎ
WHõ U ãÖ^ÕÇ¨Ï=¸ q∞QÆÅ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH WÖÏ „áê~°OÉèíO. D =∞O„`«O
H˘kÌáê\˜ =∂~°∞ÊÅ`À ÉèíQÆ=næ`« (8-11)Ö’ L#flk. ''Ü«∞^ŒHõΔ~°O
"Õ^qŒ ^À=^ŒOu. qâ◊Ou Ü«∞^Œº`«Ü∂≥ g`«~åQÍó I Ü«∞kK«ÛOù `À „|Ç¨Ï‡K«~º° O
K«~O° u, `«`ÎÕ Ñ¨ÔŒ ãÖ„QÆ¿ÇÏ} „Ñ¨=Hˆ Δ º—— - Jx. - ÉèQí =Æ næ`« LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ
™ê~°"Õ∞ QÆ^•!. WÑ¨C_® JHõΔ~åxfl q=iã¨∞Î<åfl~°∞.
- FO J<Õ JHõ Δ ~ ° = Ú ZÖÏO\˜ k ? `≥ Å ∞ã¨ ∞ ‰õ Ω O>Ë Zq∞\˜
„Ñ¨Ü≥∂[#O? -
=∞OII U`«^Õº "åHõΔ~°O „|Ç¨Ï‡ U`«^Õº "åHõΔ~°O Ñ¨~°O I
U`«^ºÕ "åHõ~Δ O° *Ï˝`åfi Ü≥∂Ü«∞kK«Ûuù `«ãº¨ `«`ü II(16)
„ÑüII U`«`ü JHõ~Δ O° U= ´ D FOHÍ~°=∞<Õ JHõ~Δ "° ∞Õ † „|Ç¨Ï‡ ´ „|Ç¨Ï‡=Ú†
U`«`ü JHõΔ~°O U= ´ D JHõΔ~°"Õ∞† Ñ¨~°O ´ „âı+ì̈"≥∞ÿ#k, ã¨~Àfi#fl`«"≥∞ÿ#k†
U`«`ü JHõΔ~°O U= ´ D JHõΔ~åxfl =∂„`«"Õ∞† *Ï˝`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† Ü«∞ó
´ Z=~°∞† Ü«∞`üWK«Ûùu ´ ^Õxx HÀ~°∞`å_À† `«ã¨º`«`ü ´ Jk J`«_çH˜
ã≤kúã¨∞ÎOk.
ÉèÏ=O : FOHÍ~°=∞<Õ D JHõΔ~°"Õ∞ „|Ç¨Ï‡=Ú (Ñ¨~°=∂`«‡ `«`«Îfi=Ú), D
JHõΔ~°"Õ∞ ã¨~Àfi#fl`«"≥∞ÿ#k. D JHõΔ~åxfl =∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Z=~°∞
Uk HÀi`Õ Jk `«Ñ¨ÊHõ ã≤kúã¨∞ÎOk.
"åºYº : Jxfl "Õ^•Å∞ Ñ¶∞¨ ’+≤OKÕk† Jxfl `«Ñã¨ ∞¨ ûÅ QÆ=∞º=¸ FOHÍ~°"∞Õ #x†
^Õxx HÀi ™ê^è‰Œ Ωõ Å∞ „|Ç¨Ï‡K«~åºxfl J=ÅOaã¨∞<Î åfl~À P FOHÍ~° `«`åÎ fixfl
154
QÆ∞iOz h‰õΩ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞É’`«∞<åfl#∞ Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
`«# É’^èŒ#∞ „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«O`À „áê~°OaèOKå~°∞. WÑ¨C_® FOHÍ~°=Ú
Z\˜ì^À q=iOK«É’`«∞<åfl~°∞. ^•xx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë „Ñ¨Ü≥∂[#O Uq∞\’
‰õÄ_® K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl~°∞.
(1) D FOHÍ~°O JHõ~Δ O° - JO>Ë #tOÑ¨ÙÖËxk. W^Õ „|Ç¨Ï‡=Ú. JO>Ë
Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ Jx `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. FO J<Õk ã¨QÆ∞}Ï~å^èŒ‰õΩÅ‰õΩ
^è•ºxOK«\ÏxH˜ gÅ∞QÍ ~°∂ÑÖ`À L#flk. [Ñ≤OK«\ÏxH˜ gÅ∞QÍ
"åK«HõOQÍ - =∞O„`«OQÍ - â◊|ÌOQÍ ‰õÄ_® L#flk. JO^Œ∞=Å¡ x~åHÍ~°
x~°∞æ} ^è•º#=Ú KÕÜ«∞ÖËx "åiH˜ ã¨QÆ∞}Ï~å^èŒ# KÕÜ«∞\ÏxH˜ gÅ∞QÍ D
'FO— J#∞ JHõΔ~°=Ú P^è•~°OQÍ L#flk. J\˜ì"å~°∞ =∞~°}Ï#O`«~°O
„Hõ=∞=ÚH˜Î =∂~°Oæ Ö’ „|Ç¨Ï‡Ö’HÍxfl KÕ~∞° H˘x - P „|Ç¨Ï‡^•fi~å LÑ¨^âÕ ßxfl
á⁄Ok Ju n~°H… ÍÅO "ÕzÜ«ÚO_ç „|Ç¨Ï‡`À ã¨Ç¨ =ÚH˜xÎ á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
Hõ#∞Hõ FO Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ „Ñ¨fHõQÍ - „ÑüxkèQÍ ÉèÏqOK«=K«∞Û#∞.
^è•ºxOK«=K«∞Û#∞.
(2) D FOHÍ~°=∞<Õ JHõΔ~°O Ñ¨~°O. JO>Ë ã¨~Àfi#fl`«"≥∞ÿ#k. JO>Ë Wk
x~åHÍ~° x~°∞æ} „|Ç¨Ï‡"Õ∞. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ã¨`«¯~°‡Å^•fi~å - xëê¯=∞ Hõ~°‡Å
^•fi~å =∞#ã¨∞û#∞ â◊√kúQÍqOK«∞H˘x, „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å Ñ¨@¡ f„=
"≥=· ÚYºOK≥Ok f„= "≥~· åQÆº ÉèÏ=#`À LO_ç, ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ ^•fi~å Ñ¨~=° ∂`«‡
JO>Ë Uq∞\’ „QÆÇ≤ÏOz, P Ñ¨~°=∂`«‡#∞ UHÍ„QÆz`«ÎO`À ^è•ºxã¨∂Î P
Ñ¨~°=∂`«‡ `å<Õ#x J#∞Éèí= Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „QÆÇ≤ÏOz ''JÜ«∞=∂`å‡ „|Ç¨Ï‡——
'JÇ¨ÏO„|Ç¨‡ã≤‡— Jx P`≥·‡Hõº=Ú#∞ á⁄Ok r=#∞‡‰õΩÎ_»∞ HÍ=K«∞Û#∞.
(3) 'nxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Z=~°∞ Uk HÀi# Jk ã≤kúOK«∞#∞— - Jx
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA Ñ¶¨Å„â◊√ux K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
'Z=~°∞ Uk HÀi# Jk ã≤kúOK«∞#∞— J#QÍ<Õ J~°›`« ÖË‰õΩO_®
LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ „â◊=}O KÕ¿ã"åiH˜ =KÕÛ PÖ’K«#Å∞ "Õ~°∞. PÇ¨! D
155
FOHÍ~åxfl QÆ∞iOz, ÖË^• P`«‡ `«`åfixfl QÆ∞iOz, UHõ=Ú, JHõΔ~°=Ú
J~Ú# „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl>ˇÂ¡`Õ =∞# HÀiHõÅhfl
f~°∞`å~ÚQÆ^•! WHõ „áê~°OaèOK«=K«∞Û =∞# eã¨∞Öì ’x HÀiHõÅ#∞ HÀ~°@O
- Jx. HÍx „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂ÅÑ¨@¡ f„= "≥·~åQÆºO QÆÅ ™ê^èŒ‰õΩxH˜ -
#zˆH`«∞xÖÏO\˜ f„="≥·~åQÆº=¸iÎ, l*Ï˝™ê Ñ¨~°∞xH˜ JÖÏO\˜
PÖ’K«#~å^Œ∞. =∞ˆ~q∞\˜? - „|Ç¨Ï‡Ö’HÍxfl á⁄O^•Å<Õ HÀiHõ`À 'FO—#∞
ã¨Q∞Æ } ~°∂ÑÖÖ’ ^è•ºx¿ãÎ „|Ç¨Ï‡ Ö’Hõ=Ú, `«^•fi~å „Hõ=∞ =ÚH˜Î ã≤kãú ∞¨ OÎ ^Œx†
JÖÏQÍHõ 'FO—#∞ Ñ¨~°=∞ã¨`«º"≥∞ÿ# x~åHÍ~° x~°∞æ} Ñ¨~°=∂`«‡QÍ ^è•ºx¿ãÎ
J`«_∞» `«ÑÊ¨ Hõ J^Õ J=Ù`å_»∞ - JO>Ë ã¨fiã≤u÷ Ö’ xez r=#∞‡‰õΩ_Î Ò`å_»∞
Jx =∂„`«"Õ∞.
- FOHÍ~Àáêã¨# ^•fi~å „Hõ=∞=ÚH˜Î ZÖÏQÀ
=∞OII U `«^•ÅO|#O „âı+¨ìO U`«^•ÅO|#O Ñ¨~°O I
U`«^•ÅO|#O *Ï˝`åfi „|Ç¨Ï‡Ö’ˆH =∞Ç≤Ü«∞`Õ II(17)
„ÑüII U`«`ü JÅO|#O ´ D FOHÍ~° Ñ¨~°"≥∞ÿ# LáêÜ«∞O† „âı+¨ìO ´
„âı+¨ì"≥∞ÿ#k† U`«`ü PÅO|#O ´ D FOHÍ~° Ñ¨~°"≥∞ÿ# LáêÜ«∞"Õ∞† Ñ¨~°O
´ ã¨~Àfi`«¯ $+¨ìO. (áê~° =∂i÷Hõ"≥∞ÿ#k)† U`«`ü PÅO|#O *Ï˝`åfi ´ D
LáêÜ«∂xfl (™ê^èŒ<ÀáêÜ«∂xfl) `≥Å∞ã¨∞H˘x† „|Ç¨Ï‡Ö’ˆH =∞Ç≤Ü«∞`Õ ´
„|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’ Ñ¨ÓlOÑ¨|_»`å_»∞.
ÉèÏ=O : „|Ç¨Ï‡Ö’Hõ „áêÑ≤ÎH©, Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ™êHΔÍ`å¯~åxH© ™ê^èŒ<ÀáêÜ«∞"≥∞ÿ#
'FO—HÍ~° ^è•º#O J<Õ LáêÜ«∞"Õ∞ „âı+¨ì"≥∞ÿ#k. J^Õ ã¨~Àfi`«¯ $+¨ì"≥∞ÿ#k.
D LáêÜ«∂xfl `≥Å∞ã¨∞H˘x „|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’ Ñ¨ÓlOÑ¨|_»∞`«∞<åfl_»∞.
"åºYº : ™ê=∂#ºOQÍ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ „Éèí+¨μì_Ò`«∞O\Ï_»∞.
^•xH˜ HÍ~°}O J<ÕHõ âß¢™êÎÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x "å\˜x ã¨=∞#fiÜ«∞O
KÕã¨∞HÀÖËHõ<Õ. J\˜ì "åiH˜ XHõ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù - âß¢™êÎÅ#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞O
156
KÕÜ«∞QÆÅ"å_»∞, ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ "åi "åi ™ê÷~ÚÅÖ’ `«y# ã¨∂K«#Å∞
ã¨ÅÇ¨Å∞ W=fiQÆÅ"å_»∞, ™ê^èŒ‰õΩÅ|∞kú ™ê÷~ÚH˜ `«y# q^èŒOQÍ
É’^èŒKÕÜ«∞QÆey#"å_»∞ - ^˘iH˜`Õ J^Œ$+¨ì"Õ∞. J~Ú`Õ Wk ZO`À
J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ ÅaèOKÕ=~°O. =∞i QÆ∞~°∞=Ù ÅaèOK«x J\˜ì ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞
UO K≥Ü«∂ºe? `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞, K≥¿ÑÊ"å~°∞ÖË~°∞. J\˜ì "åiH˜ XHõ
k‰õÄûp HÍ"åe. F_»ÃÑ·# „Ñ¨Ü«∂}ÕKÕ"åxH˜ k‰õÄûpÖÏQÍ P^è•ºu‡Hõ
~°OQÆOÖ’ „Ñ¨Ü∂« }˜ã∂¨ Î ™ê^è#Œ ^ŒâÖ◊ ’ L#fl"åxH˜ FOHÍ~°=∞<Õ PÅO|#"Õ∞
k‰õÄûp HÍ"åe. ZÖÏQÀÖÏ D FOHÍ~åxfl PÅO|#OQÍ KÕã¨∞H˘x
„Ñ¨Ü«∂}ÕKåe. FOHÍ~° [ÑÖ J~°÷ ÉèÏ=#`À KÕÜ«∂e '`«[˚Ñ¨ó `«^Œ~°÷
ÉèÏ=#O— J<åfl~°∞. FOHÍ~°O Ü≥ÚHõ¯ [ÑÖ ^•x J~å÷xfl =∞##O KÕã¨∂Î
™êyOKåe. JÑ¨C_Õ „Ñ¨Ü≥∂[#O.
Uq∞\˜ J~°÷ ÉèÏ=# :
'FO—HÍ~°OÖ’x 'J—HÍ~° 'L—HÍ~° '=∞—HÍ~° â◊ÉÏÌÅ#∞ *Ï„QÆ`ü ã¨fiÑ¨fl
ã¨∞+¨μÑ≤Î J=ã¨÷ÅÖ’x `«# x[ ã¨fi~°∂ÑÖ`À ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã¨∂Î - `å#∞
P =¸_»∞ J=ã¨÷Å Hõ#fl "Õ~°∞QÍ#∞#fl - P =¸_»=ã¨÷ÅÖ’#∞
J#∞ã¨∂º`«OQÍ - Z_»`Q≥ Æ ‰õΩO_® L#fl P`«‡ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩO@∂
<åÅ∞QÆ= =∂„`«Ö’ - <åÅ∞QÆ= J=ã¨÷Ö’ - J=ã¨÷HÍx J=ã¨÷ J~Ú#
`«∞sÜ«∂=ã¨÷Ö’x xâ◊≈|ÌOÖ’ `«# ~°∂áêxfl QÆ∞iÎOKåe. P ~°∂ÑÖ`À
SHõº"≥∞ÿ áÈ"åe. WÖÏ FOHÍ~° ™ê^èŒ# ™êQÍe. -
ZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ `≥eÜ«∞Hõ - J~°÷O Jã¨ÖË `≥eÜ«∞Hõ TiˆH FO FO
JO@∂ LKåÛù~°} KÕã≤<å - [Ñ¨=∂Å „uÑ≤Ê<å „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË^Œ∞. Wk
FOHÍ~° JÅO|#O HÍ^Œ∞. ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ FOHÍ~åxfl JÅO|#QÍ
fã¨∞H˘x ™ê^èŒ# KÕÜ«∞@O „âı+¨ìO. JÖÏKÕ¿ãÎ QÆ∞~°∞=Ù Åaè™êÎ_»∞. nx=Å¡
„|Ç¨Ï‡Ö’Hõ „áêÑ≤Î Jx Ñ¶ë`åxfl ‰õÄ_® `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ WkÜÕ∞
Ñ¨~°=∂=kè HÍ^Œ∞. Wk =∂~°æO =∂„`«"Õ∞.
157
r=#∞‡H˜Î - ÔH·=ÅºO - "≥∂HõΔO - ã¨fiã≤÷uÖ’ xezáÈ=@O - W^Õ
=∂#= rq`« Ñ¨~°=∂=kè. *Ï˝<Õ<≥·=`«∞ ÔH·=ÅºO - '*Ï˝#=Ú KÕ`«<Õ =ÚHÎ̃—
Jx Jxfl LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ L^À…+≤ã¨∞Î<åfl~Ú. <Õ#∞ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ J<Õ *Ï˝#O
ÖËHõ áÈ=@OKÕ`«<Õ <Õ#∞ r=Ù}˜‚ J<Õ J*Ï˝#OÖ’ „|`«∞‰õΩ`«∞<åflO. D
J*Ï˝<åxfl `˘ÅyOK«\ÏxˆH LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ =∂~°Oæ K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~Ú. „`å_»∞
„`å_»∞ Jx `≥eÜ«∞Hõ áÈ=@O =Å¡<Õ pHõ\ ˜Ö’ ^•xx áê=ÚQÍ
ÉèÏqã¨∞Î<åflO, ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∞<åflO. H˘OK≥O "≥Å∞QÆ∞ ^•x g∞^Œ Ñ¨_ç`ÕKåÅ∞
áê=Ú J^Œ$â◊ºO, `å_»∞ „Ñ¨`«ºHõΔO. `å_»∞ x[OQÍ ZÑ¨C_»∂ ÖËxk HÍ^Œ∞.
áê=ÚQÍ HõxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® JHõ¯_»∞#flk „`å_Õ. JÖÏˆQ Ñ¨~°=∂`«‡
^Œ~°≈#O - Ñ¨~°=∂`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O HÍ"åe. J~Ú`Õ JO`«\ ˜ Ñï}u
K≥O^Œx ™ê^è‰Œ Ωõ Å HÀã¨"∞Õ D LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’x FOHÍ~° Láêã¨<å LáêÜ«∞O.
„|Ç¨Ï‡Ö’Hõ „áêÑ≤Î ^•fi~å „Hõ=∞ =ÚH˜Î. WÖÏQÍHõ r=#∞‡H˜ÎxÅHõΔ ºOQÍ
ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe. ~åÉ’ÜÕ∞ 5
=∞O„`åÅÖ’ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÅHõΔ}=ÚÅ∞ -
- WHõ¯_ç #∞O_ç ~åÉ’ÜÕ∞ 5 =∞O„`åÅÖ’ P`«‡ ÅHõΔ}ÏÅ∞ q=iOK«
|_»∞`«∞<åfl~Ú. Wq P`«‡ qKå~°}‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú.
=∞OII # *ÏÜ«∞`Õ „q∞Ü«∞`Õ "å qÑ¨tÛ`ü
<åÜ«∞O ‰õΩ`«tÛ`ü #|Éèí∂= HõtÛ`ü I
J*’ x`«ºó âßâ◊fi`À-Ü«∞O Ñ¨Ù~å}ó
# Ç¨Ï#º`Õ Ç¨Ï#º=∂<Õ â◊sˆ~ II (18)
„ÑüII qÑ¨tÛ`ü ´ *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# P`«‡† #*ÏÜ«∞`Õ ´ Ñ¨Ù@ì^Œ∞†
„q∞Ü«∞`Õ"å ´ Kå=^Œ∞† JÜ«∞O ´ Wk† ‰õΩ`«tÛ`ü ´ ZHõ¯_ç #∞O_ô†
#|Éèí∂= ´ Ñ¨Ù@∞ì‰õΩ~å=@O ÖË^Œ∞† HõtÛ`ü# ´ nx #∞O_ç Ug∞ Ñ¨Ù@ì@O
ÖË^Œ∞† JÜ«∞O ´ D P`«‡† J[ó, x`«ºó âßâ◊fi`«ó, Ñ¨Ù~å}ó ´ Ñ¨Ù@ìHõÖËxk,
158
x`«º"≥∞ÿ#k† âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k, Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#k† â◊sˆ~Ç¨Ï#º=∂<Õ ´ â◊s~°O
K«OÑ¨|_ç#Ñ¨Ê\˜H©† #Ç¨Ï#º`Õ ´ Wk =∂„`«O K«OÑ¨|_»^Œ∞.
ÉèÏ=O : *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# P`«‡ ZÑ¨C_»∂ Ñ¨Ù>ËìnHÍ^Œ∞, y>ËìnHÍ^Œ∞.
Jk ZHõ¯_ç #∞O_ô L`«Ê#fl"≥∞ÿOk HÍ^Œ∞, ^•x #∞O_ç Ug L`«Ê#flO
HÍ=@O ÖË^Œ∞. Wk Ñ¨Ù@∞ìHõÖËxk, x`«º"≥∞ÿ#k, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k,
Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#k. â◊s~°O K«OÑ¨|_ç#Ñ¨Ê\˜H© Wk =∂„`«O K«OÑ¨|_»^Œ∞.
"åºMº : Jxfl ^èŒ~å‡ ^èŒ~å‡Å‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#k† HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ Hõ#fl
"Õ~Ô #· k, Éè∂í `« Éèqí +¨º`«∞ÅÎ Hõ#fl aè#fl"≥∞#ÿ k J~Ú# P`«‡#∞ =∞$`«∞º^Õ=`«
`å#∞ J#∞ÉèíqOz#@∞¡QÆ K≥Ñ¨Ê=∞x #zˆH`«∞_»∞ 14= =∞O„`«OÖ’
J_»QÆ@O [iyOk.
JO>Ë J~°›`«, L`åûÇ¨Ï=ÚQÆÅ P „ÉÏÇ¨Ï‡}ÉÏÅ∞_»∞ D ^ÕÇ¨ÏOÖ’<Õ
LO_ç, Jxfl ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å‰õΩ Jf`«OQÍ x`«º ™êH˜ΔÜ≥ÿ∞, *Ï˝# *’ºuÜ≥ÿ∞,
L#fl K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ#∞ QÆ∞iOz
J_çy L<åfl_»∞. ^•xH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA „|Ç¨Ï‡=Ú#‰õΩ
„Ñ¨fHõ, „|Ç¨Ï‡™êHΔÍ`å¯~åxH˜ LáêÜ«∞=Ú J~Ú# FOHÍ~åxfl QÆ∂iÛ
K≥Ñ≤Ê - WÑ¨C_»∞ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ 5 =∞O„`åÅÖ’
K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞. W^Õ =∞O„`«O Ü«∞^è•`«^èŒOQÍ ÉèíQÆ=næ`« 2=
J^•ºÜ«∞OÖ’x 20 â’¡HõOQÍ L#flk. "≥Ú^Œ\ ˜ Ô~O_»∞ ÑÖ‰õΩÎÅÖ’#∞
H˘kÌáê\˜ =∂~°∞ÊÅ∞ =∂„`«"Õ∞. W^ÕQÍ^Œ∞ `«~°∞"å`« =∞O„`«O ‰õÄ_® w`«
2= J^•ºÜ«∞O 19= â’¡HõOQÍ Ü«∞^è•`«^äŒOQÍ L#flk. Ñ¨^•Å =∂~°∞Ê
`«Ñ¨Ê ÉèÏ=OÖ’ ÉèË^ŒOÖË^Œ∞. WOHÍ H˘xfl =∞O„`åÅ#∞ "åºã¨=∞Ç¨Ïi¬
ÉèíQÆ=næ`«Ö’ â’¡HÍÅ∞QÍ =∞eKå~°∞. JO>Ë |Ç¨ïâß "åºã¨ =∞Ç¨Ïi¬x D
Hõ~Àî Ñ¨x+¨`∞« Î ZO`«QÍ<À PHõi¬Oz, „áÈ`åûÇ¨ÏÑïz LO_®e. ÉèQí =Æ næ`Ö« ’x
"≥Ú^Œ\ ˜ J^è•ºÜ«∞O QÆ∞~°∞t+¨º ãÖ|O^èŒOQÍ<Õ L#flk. JHõ¯_» QÆ∞~°∞"≥·#
„jHõ$+¨μ‚_»∞ J~°∞˚#∞x t+¨μºxQÍ ã‘fiHõiOK«\ÏxH˜ `«y# q^èŒOQÍ `«Ü«∂~°∞
159
KÕÜ«∞@O L#flk. JÇ¨ÏOHÍ~° - =∞=∞HÍ~åÅ`À, - ~°*’QÆ∞} „áê|ÅºO
JkèHõOQÍ L#fl ~å[Ñ¨Ù„`«∞_≥·# J~°∞˚#∞xÖ’ `å`å¯eHõOQÍ qëê^•xfl
HõeyOz† `«"∂≥ QÆ∞}Ïxfl - ~°*’QÆ∞}Ïxfl áê~°„^Àe, ã¨`fi« OÖ’ xÅÑ¨\ÏxH˜†
`«# Ü≥ÚHõ¯ *Ï˝#É’^èŒ#∞ ãïQÍæ J~°÷OKÕã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ `«y# J~°›`«#∞
HõeyOK«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕâß_»∞. P „Ñ¨Ü«∞`«flO Ñ¶ëOz, 't+¨º¿ãÎ2Ç¨ÏO
âßkè=∂O `åfiO „Ñ¨Ñ¨#flO— Jx J~°∞˚#∞xKÕ`« JxÑ≤Oz, P `«~åfi`«<Õ
P`«‡ É’^èŒ#∞ „áê~°OaèOKå_»∞. D Hõ~îÀÑ¨x+¨`üÖ’ ‰õÄ_® „Ñ¨^èŒ=∞ =e¡
JO`å QÆ∞~°∞t+¨º ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#^Õ. HÍHõáÈ`Õ #zˆH`«∞_»∞ WHõ¯_» Jxfl
q^è•ÖÏ J~°›`« QÆey# „ÉÏÇ¨Ï‡}ÉÏÅ∞_»∞. J~°∞#˚ ∞xÖÏQÍ U J=ÅHõ} Δ ÏÅ∞
ÖËx"å_»∞. nxx |\˜ì "åºã¨ =∞Ç¨Ïi¬ |Ç¨ïâß D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î#∞O_ç
„¿Ñ~°}#∞ á⁄Ok ÉèQí =Æ næ`Ö« ’x â’¡H=õ ÚÅ ~°K#« ‰õΩ Ñ¨Ó#∞H˘x LO_»=K«∞Û.
Jxfl LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Hõ#fl PÜ«∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõ~Àî Ñ¨x+¨`ü =∞O„`åÖË Z‰õΩ¯=QÍ
„¿Ñ~°} HõeyOz LO_»=K«∞Û Jx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. kfifÜ«∞ =e¡Ö’
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åAKÕ É’kèOK«|_ç# P`«‡ q+¨Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# D =∞O„`åÅ#∞ -
=∞O„`« ÉèÏ"åÅ<Õ w`« nfifÜ«∞ J^è•ºÜ«∞OÖ’ â’¡HÍÅ∞QÍ =∞Åz# f~°∞
QÆ=∞x¿ãÎ =∞#‰õΩ W\˜ì ÉèÏ="Õ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk.
D =∞O„`« ÉèÏ=O ÉèQí =Æ næ`#« ∞ J^èºŒ Ü«∞#O KÕã#≤ "åiH˜ H˘`«HÎ Í^Œ∞.
HÍx JÜ«∞O qÑ¨tÛ`ü ´ D P`«‡ *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#k Jx K≥Ñ¨Ê@OÖ’x
PO`«~åºxfl `«`Î« fi^Œ$+≤`ì À ÑïjeOKåe. JÑ¨C_Õ =∞#‰õΩ Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨Ü∂≥ [#O.
x[OQÍ P`«‡ Z=~°∞? ^•xx `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk Z=~°∞? P`«‡ Z=~À
HÍ^Œ∞. <Õ<Õ. =∞i P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk Z=~°∞? Jn<Õ<Õ. JO>Ë ##∞fl
<Õ<Õ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. '<Õ<≥=ix?— Jx „Ñ¨â◊fl "Õã¨∞HõO>Ë '<Õ#∞ P`«‡#∞—
J<Õ ã¨=∂^è•#O - ÉèÏ=O ~å"åe. Hõ#∞Hõ `≥eÜ«∞|_Õ P`«‡ <Õ<Õ.
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ P`å‡ <Õ<Õ. Hõ#∞Hõ<Õ <Õ#∞ *Ï˝# ã¨fi~°∂áêxfl. D P`«‡ -
(PÜ«∞O P`«‡) Jx J^Õ^À =∞#‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ L#fl^Œ#fl@∞¡ =∂\Ï¡_»∞`åO.
160
Wk J*Ï˝#O - Jã¨Å∞ 'D P`«‡— JO>Ë P`«‡ J<Õk =∞~˘Hõ@∞#fl@∞¡
ÉèÏ=O ‰õÄ_® HõÅQ˘K«∞Û. JÖÏQÍHõ `«#‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í L#flk Jx ÉèÏqOz<å
Jk =∞#Hõ#fl "Õ~°∞QÍ L#fl^Œx JOwHõiOz#>Ë¡. =∞#O P`«‡ HÍ#>Ë¡,
JO>Ë =∞#O ^ÕÇ¨ÏOQÍ L#fl>Ë¡. Hõ#∞Hõ<Õ ZÅ¡Ñ¨C_»∂ <Õ<≥=~°#∞? Jx
„Ñ¨tflOK«∞HÀ=∞x ÉèíQÆ"å<£ ~°=∞} =∞Ç¨Ïi¬ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. <Õ#∞ P`«‡<å?
ÖËHõ P`«‡#∞ QÆ∞iÎOKÕ ~°∂áê<åfl? P`«‡Hõ<åfl "Õ~°∞QÍ L#fl ~°∂áê<åfl?
WÖÏ xÅnã≤ J_çy`Õ <åˆHO `≥eÜ«∞@O ÖË^Œ∞ - Jx `«Ñ≤ÊOK«∞H˘<Õ
~°∂áê<åfl? - x[OQÍ D ~°∂áêÖËg <Õ#∞ HÍ^Œ∞. =∞i? ##∞fl <Õ#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ<Õn, ã¨~åfihfl `≥Å∞ã¨∞H˘<Õn - P`«‡ - JO^Œ∞ˆH qÑ¨tÛ`ü
(*Ï˝#ã¨fi~°∂ÑÖ) J<åfl~°∞. â◊√^Œú"≥∞ÿ# `«#~°∂áêxfl ã¨`«ºOQÍ#∞, q∞ye#
ã¨~åfixfl Jâ◊√^Œ=ú ÚQÍ#∂, Jã¨`º« =ÚQÍ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ<Õ^Õ *Ï˝# ã¨fi~°∂ÑÖ.
J^Õ P`«‡. J^Õ <Õ#∞ - x["≥∞ÿ# <Õ#∞. <Õ#∞QÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ q∞ye#
~°∂áêÅhfl J*Ï˝# ~°∂áêÅ∞ - Jâ◊√^Œú~°∂áêÅ∞ - Jã¨`«º~°∂áêÖË. J"Õ
x`«º=Ú JO^Œ~°∂ =º=Ç¨~°OÖ’ K«∂KÕ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞.
JO^Œi P`«‡ ÉèÏ==¸ ã¨∂÷Å, ã¨∂HõΔ ‡, HÍ~°} â◊s~åÅ`À `å^•`«‡ºO
K≥Ok - áêHõOÖÏQÍ HõÅQÆÅã≤ áÈ~Ú L#flk. D 3 â◊s~åÅÖ’ ‰õÄ_®
„Ñ¨`º« HõOΔ QÍ HõxÑ≤OKÕk ã¨∂Å÷ â◊s~°"∞Õ . ã¨∂Å÷ â◊s~°O`À `å^•`«‡ºO K≥Ok
<Õ#∞ "≥à◊√`«∞<åfl#∞, =ã¨∞Î<åfl#∞, ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞, Ñ¨_»∞‰õΩ<åfl#∞, u\Ïì#∞,
H˘\Ïì#∞ JO@∞O\ÏO. WHõ D ã¨∂÷Å â◊s~° JO^•xH©, P#O^•xH˜,
HõëêìxH˜, ^Œ∞óMÏxH©, ã¨∞MÏxH© ã¨ÊOkOKÕk ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°} â◊s~åÅ
`å^•`«‡ºOÖ’ LO_Õ<Õ#∞. x*ÏxH˜ ã¨∂÷Å â◊s~°OÖÏQÍ ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°}
â◊s~åÅ#∞ ‰õÄ_® K«∂_» QÆey`Õ K«Hõ¯x qKå~°}‰õΩ J=HÍâ◊O LO_Õk.
ã¨∂÷Å â◊s~° `å^•`å‡ºxfl q_çÑ≤OK«∞‰õΩ#flO`« `ÕeHõQÍ ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°}
â◊s~åÅ `å^•`å‡ºxfl ‰õÄ_® q_çÑ≤OK«∞H˘<Õ gÅ∞O_Õk. g\˜H˜ Jf`«OQÍ
x[ P`«‡QÍ - `å#∞QÍ LO_»@O ‰õΩkˆ~k. HÍx ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O ã¨∂÷Å
â◊s~°OÖÏQÍ HõxÑ≤OKÕk HÍ^Œ∞ -
161
ã¨ ∂ ÷ Å â◊ s ~° `å^•`å‡xfl =keOK« ∞ H˘x `« # x[ ã≤ ÷ u Ö’
xezáÈ=\ÏxH˜ gÅ∞QÍ WHõ¯_» P`«‡ ÅHõΔ}ÏÅ#∞ ã¨∂÷Å â◊s~°O`À áÈeÛ
K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞.
(1) #*ÏÜ«∞`Õ "å - #„q∞Ü«∞`Õ"å : ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨xH˜ Ñ¨Ù@∞ìHõ - =∞~°}O
J<Õ Ô~O_»∞ qHÍ~åÅ∞<åflÜü∞, HÍx *Ï˝#ã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìHÍÖË^Œ∞,
=∞~°}=¸ÖË^Œ∞. ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO ZÖÏÑ¨Ù_»∞`«∞#flk? ^•xH˜ Ô~O_»∞
HÍ~°}ÏÅ∞<åfl~Ú.
(Z) ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} â◊s~åÅ∞ (r=Ù_»∞) J<Õ ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°}O -
(a) `«e¡ ^ŒO„_»∞Å∞ J<Õ ã¨∂÷ÅHÍ~°}O - L<åfl~Ú.
=∞i P`«‡HÀ? P`«‡‰õΩ Ñ¨Ù@ì\ÏxH˜ HÍ~°}=∞O@∂ Ug∞ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
Jk Ñ¨Ù@ì^Œ∞. Ñ¨Ù@∞ìHõ ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ =∞~°}=¸ÖË^Œ∞. Ñ¨Ù@∞ìHõ - =∞~°}=Ú
J<Õ qHÍ~åÅ`À ‰õÄ_ç# ^ÕÇ¨xfl ˆH=ÅOQÍ QÆ=∞xOKÕ ™êH˜Δ P`«‡.
‰õΩ=∞‡i ‰õΩO_»#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞Î<åfl_»∞. JO>Ë ‰õΩO_»‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìHõ
LO@∞#flk. JÖÏˆQ ‰õΩO_» ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ ÑÿeáÈ`«∞Ok. JO>Ë
<åâ◊#=¸ L#flk. J~Ú`Õ ‰õΩO_»Ö’x PHÍâ◊O ãÖQÆ`Õq∞\˜? 'Jk
‰õÄ_® ‰õΩO_» Ñ¨Ù\˜ì#Ñ¨C_Õ Ñ¨Ù\˜ìOk QÆ^• - ‰õΩO_» áÈ`Õ áÈ`«∞#flk QÆ^•!—
JO\Ï"å - Wk ˆH=ÅO „Éèí=∞ =∂„`«"Õ∞. ‰õΩO_»#∞ ã¨$+≤ìOz# ‰õΩ=∞‡i
JO^Œ∞Ö’x PHÍâßxfl ã¨$+≤ìOKå_®? ÖË^Œ∞. =∞i ã¨$+≤ìOÑ¨|_»x PHÍâ◊O
ZÖÏ #tã¨∞ÎOk? JO>Ë PHÍâ◊O J<Õk Ñ¨Ù@ì#∂ ÖË^Œ∞. áÈ#∂ÖË^Œ∞. Jk
ZÑ¨C_»∂ Hõ^ÅŒ Hõ"∞≥ ^ŒÅHõ JHõ¯_Õ L#flk. ‰õΩO_»#∞ |\˜ì ‰õΩO_»Ö’x PHÍâ◊O
JO@∞<åflO. ‰õΩO_» Hõke`Õ PHÍâ◊O ‰õÄ_® Hõ^Œ∞Å∞`«∞#fl^•? ÖË^Œ∞.
PHÍâßxH˜ HõkÖË QÆ∞}OÖË^Œ∞ QÆ^•! JO>Ë ‰õΩO_»x ^èŒ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x
J<Õ =∂@ÖË `«Ñ¨Ê x[OQÍ PHÍâ◊O Hõ^ŒÅ@OÖË^Œ∞. Hõ^ŒÅ^Œ∞ ‰õÄ_®.
JÖÏˆQ ‰õΩO_» Ñÿe`Õ PHÍâ◊O Ñ¨QÆ∞Å∞`«∞#fl^•? ÖË^Œ∞ QÆ^•! Hõ#∞Hõ
ã¨∂÷Å"≥∞ÿ# ‰õΩO_»ˆH qHÍ~åÅ∞- ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# PHÍâßxH˜ U qHÍ~åÅ∞
162
ÖË=Ù. JÖÏˆQ D ã¨∂÷Å â◊s~°O [## =∞~°}ÏÅ∞ HõÅ^ÕQÍx - P`«‡ U
qHÍ~åÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® ZÅ¡ÑC¨ _»∂ JÖÏˆQ LO@∞Ok. â◊s~°O "Õ~∞° , P`«‡"Õ~∞° .
HÍHõáÈ`Õ HõxÑ≤OKÕ â◊s~åxfl =∂„`«"Õ∞ K«∂_»QÆey, HõxÑ≤OK«x P`«‡#∞
„QÆÇ≤ÏOK«ÖËx J*Ï˝x, `å#∞ P`«‡ÜÕ∞ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© â◊s~°OQÍ `«##∞
`å#∞ ÉèÏqOK«∞ ‰õΩO\Ï_»∞. P`«‡*Ï˝#O`À - P`«‡ qKå~°}`À `å#∞
P`«‡#<Õ ^Œ$_è»xâ◊ÛùÜ«∂xH˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ P â◊s~åxfl - ^•x qHÍ~åÅ#∞
xi¡Ñ¨ÎOQÍ - ˆH=ÅOQÍ K«∂™êÎ_»∞.
^ÕÇ¨ xfl q_çz# `«~åfi`« P`«‡ LO@∞O^•? LO_»^•? J#fl ãÖ^ÕÇÏ¨ O
ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨Ï"Õ∞ <Õ#∞ J#∞H˘<Õ „Éèí=∞Ö’ L#fl r=ÙxˆH QÍx, `å#∞ P`«‡#∞
Jx „QÆÇ≤ÏOz# P`«‡ *Ï˝xH˜ D ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅQÆ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë <Õ#∞
LO\Ï<å? LO_»<å J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO P`«‡ ÔHÑ¨C_»∂ =KÕÛ J=HÍâ◊OÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë P`«‡ J[ó, x`«ºó, JO>Ë Ñ¨Ù@∞ìHõÖËxk x`«º"≥∞ÿ#k =∞iÜ«Ú
=∞~°}O ÖËxk. D ~Ô O_»∞ qHÍ~åÖË HÍ^Œ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, J~°∞QÆ∞^ŒÅ "≥ÚII#
qHÍ~åÅ∞ - =∂~°∞ÊÅ∞ ‰õÄ_® Ug P`«‡‰õΩ LO_Õ gÅ∞ÖË^∞Œ . =Úãë`«#O,
[|∞ƒÅ∞ =KÕÛ „Ñ¨ãHˆ¨ Î LO_»^∞Œ . HÍx J*Ï˝x ^ÕÇÏ¨ O Ü≥ÚHõ¯ D qHÍ~åÅ#∞
`«#qQÍ „Éè=í ∞ Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞. =∞i P`«‡ U =∂~°∞ÊÅ∞ ÖËx [_»O =O\˜^•?
J~Ú`Õ J#∞Éè=í O - P#O^ŒO ZÖÏ =ã¨∞OÎ k JO\Ï"å? - P`«‡ Ñ¨Ù~å}O
´ Ñ¨Ù~å JÑ≤#= ´ JO>Ë áê`«^Õ J~Ú<å H˘`«QÎ Í LO@∞Ok. Ñ¨Ù~å`«#O,
- ã¨<å`«#O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. ã¨^•#∂`«#O. Hõ#∞Hõ P`«‡ ZÅ¡Ñ¨C_»∂
P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞. x`«º#∂`«#"Õ∞.
# Ç¨Ï#º`Õ Ç¨Ï#º=∂<Õ â◊s~ˆ : â◊s~°O K«OÑ¨|_®¤ P`«‡Kå=^Œ∞. WO`«=~°‰Ωõ
P`«‡‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìHõÖË^Œ∞. =∞~°}O ÖË^Œ∞. =∂~°∞ÊÅ∞ ÖË=Ù. x`«ºO - âßâ◊fi`«O
Jx K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. J\˜ì P`«‡ ZÑ¨C_≥·<å - ZÖÏ K«OÑ¨|_»∞`«∞Ok? ZÖÏ
ÖË‰õΩO_® áÈ`«∞Ok?
‰õΩO_» áÈ~Ú#O`« =∂„`å# ‰õΩO_»Ö’x PHÍâ◊O áÈ`«∞#fl^•?ÖË^Œ∞
163
QÆ^•! J^Õq^èŒOQÍ â◊s~°O áÈ~Ú<å P`«‡ ZHõ¯_»‰õÄ áÈ^Œ∞. Jk ã≤÷~°O.
ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} ^ÕÇ¨Å∞ (r=Ù_»∞) â◊s~°OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ U P`«‡K≥·`«#º
LxH˜ =Å¡ `«##∞`å#∞ QÆ∞iÎOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À - â◊s~åxfl q_çz#
`«~åfi`« ‰õÄ_® J^Õ P`«‡ K≥·`«#º LxH˜`À `«##∞ `å#∞ QÆ∞iÎã¨∞ÎOk.
JÖÏˆQ P`å‡#∞ Éèí∂u q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® JO`Õ. ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO L#flÑ¨C_»∞
™ê^èŒ#Å ^•fi~å =∞#ã¨∞û ZO`«=~°‰õΩ `«##∞`å#∞ QÆ∞iÎOzO^À ^ÕÇ¨xfl
q_çz# `«~åfi`« ‰õÄ_® JO`«=~°ˆH QÆ∞iÎOÑ¨Ù LO@∞Ok. JO>Ë XHõ_»∞
r=#∞‡H˜Îx á⁄Ok`Õ ^ÕÇ¨ÏO rqOz L#flÑ¨Ê\˜H˜, `«##∞ `å#∞ P`«‡QÍ
J#∞Éèí∂u K≥O^•_»∞ QÆ#∞Hõ J`«_ç =∞#ã¨∞û P`«‡ÜÕ∞. XHõ"Õà◊ ^ÕÇ¨xfl
=ke<å P =∞#ã¨∞û WÑ¨C_»∞ P`«‡QÍ<Õ LO@∞Ok `«Ñ¨Ê WOHõ =∞#ã¨∞ûQÍ
LO_»^Œ∞. Hõ#∞Hõ WHõ [#‡Å∞O_»=Ù. JÖÏQÍHõ ^ÕÇ¨ÏO`À L#flÑ¨C_»∞
`«##∞`å#∞ =∞#ã¨∞ûQÍ<Õ QÆ∞iÎã¨∂Î P`å‡<Õfi+¨} KÕã¨∞ÎO>Ë ^ÕÇ¨xfl q_çz#
`«~åfi`« ‰õÄ_® J`«_»∞ =∞#ã¨∞ûQÍ<Õ LO_ç P`å‡<Õfi+¨} KÕÜ«∞@=∞<Õ
"åã¨#`À<Õ LO\Ï_»∞. JO^Œ∞Hˆ ã¨∂Å÷ ^ÕÇÏ¨ O ~åeáÈ~Ú<å Ö’Ñë r=Ù_»∞
=∞~°Å `«# "åã¨<å#∞ QÆ∞}OQÍ P`å‡#∞Éèí∂ux á⁄O^Œ\ÏxH˜ `«y#
™ê^èŒ#Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J#∞"≥·# ^ÕÇ¨ÏO`À<Õ uiy ~å=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
- WOHÍ P`«‡#∞ ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏO#∞O_Õ QÍHõ ã¨∂HõΔ ‡^ÕÇ¨ÏO #∞O_ç
"Õ~°∞ KÕã≤ K«∂_»@O ZÖÏQÀ K≥|∞`«∞<åfl~°∞ -
=∞OII Ç¨ÏO`å KÕ#‡#º`Õ Ç¨ÏO`«∞O Ç¨Ï`«âıÛ#‡ #º`Õ Ç¨Ï`«OI
LÉè∫ `Ò # q*Ïh`«ó <åÜ«∞O Ç¨ÏOu# Ç¨Ï#º`ÕII(19)
„ÑüII Ç¨ÏO`å ´ K«O¿Ñ"å_»∞† Ç¨ÏO`«∞O ´ K«OÑ¨Ù`«∞<åfl#x† =∞#º`ÕKÕ`ü
´ ÉèÏqOz<å† Ç¨Ï`«ó ´ K«OÑ¨|_ç#"å_»∞† Ç¨Ï`«O ´ K«OÑ¨|_®¤#x†
=∞#º`ÕKÕ`ü ´ ÉèÏqOz<å† `Ò LÉè∫ ´ P W~°∞=Ù~°∂† # q*Ïh`«ó ´
`≥Åã≤#"å~°∞ HÍ~°∞† JÜ«∞O ´ D P`«‡† #Ç¨ÏOu ´ K«OÑ¨^Œ∞† #Ç¨Ï#º`Õ
´ K«OÑ¨|_»^Œ∞.
164
ÉèÏ=O : K«O¿Ñ"å_»∞ `å#∞ K«OÑ¨Ù`«∞<åfl#x ÉèÏqOz<å, K«OÑ¨|_Õ"å_»∞
`å#∞ K«OÑ¨|_»∞`«∞<åfl#x ÉèÏqOz<å - W^ŒÌ~°∂ `≥eÜ«∞x "åˆ~. P`«‡
K«O¿ÑnHÍ^Œ∞, K«OÑ¨|_ÕnHÍ^Œ∞.
"åºYº : kfifÜ«∞ =e¡Ö’x D =∞O„`«O ÉèíQÆ=næ`« kfifÜ«∂^è•ºÜ«∞OÖ’x
19= â’¡HOõ XHõ¯>Ë. "≥Ú^Œ\˜ áê^ŒO ã¨=∂<å~°O÷ . ~Ô O_»=áê^ŒO Ü«∞^è•`«ÔŒè .
„HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ P`«‡ Ñ¨Ù>ËìnHÍ^Œ∞ - K«xáÈÜÕ∞nHÍ^Œ∞. â◊s~°O
áÈ~Ú<å P`«‡‰õΩ <åâ◊#OÖË^Œ∞ Jx K≥Ñ¨Ê@O [iyOk. x[OQÍ =∞#O
P`«‡ÜÕ∞QÍx ^ÕÇ¨ÏOHÍ^Œ∞, ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} ^ÕÇ¨Å`À ‰õÄ_ç# r=Ù_»∞QÍ
LO@∞<åflO. D 3 ^ÕÇ¨Å‰õΩ â◊H˜Îxã¨∂Î "å\˜`À HõÅQÆÅã≤ - `å^•`«‡ºO
K≥Ok#@∞¡ L<åfl"Õ∞ `«Ñ¨Ê Ü«∞^•~°÷OQÍ =∞# x[ã¨fi~°∂ÑÖ P`«‡ÜÕ∞.
K«OÑ¨|_Õk ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏO. K«OÑ¨|_®¤##∞H˘<Õk =∞#ã¨∞û (ã¨∂HõΔ ‡
^ÕÇ¨ÏO) - JÖÏˆQ K«O¿Ñk ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO, K«OÑ¨Ù`«∞<åfl##∞H˘<Õk =∞#ã¨∞û
(ã¨∂HõΔ ‡^ÕÇ¨ÏO). =∞i <Õ<≥=~°∞? D ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨xH˜, =∞#ã¨∞û‰õΩ
(ã¨∂HõΔ ‡^ÕÇ¨xH˜) "Õ~°∞QÍ LO_ç "å\˜H˜ HÍ=Åã≤# â◊H˜ÎxKÕÛ K≥·`«<åºxfl -
P`« ‡ #∞. Hõ # ∞Hõ K« O Ñ¨ Ù `« ∞ #flk, K« O Ñ¨ | _» ∞ `« ∞ #fln <Õ # ∞HÍ^Œ ∞ †
K«OÑ¨Ù`«∞<åfl##∞‰õΩ#flk, K«OÑ¨|_»∞`«∞<åfl##∞‰õΩ#fln <Õ#∞ HÍ^Œ∞. HÍx
ã¨Ç¨Ï[OQÍ JO^Œ~°O ‰õÄ_® K«OÑ¨Ù`«∞<åflO - K«OÑ¨|_»∞`«∞<åflO J<Õ
J#∞‰õΩO@∞<åflO. JO@∞<åflO. ZO^Œ∞H˜ÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞#fln? JO>Ë P
ã¨∂÷Å â◊s~°O`À#∞, =∞#ã¨∞û (ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O)`À#∞ `å^•`«‡ºO K≥Ok,
Hõeã≤áÈ~Ú, =∞# Ü«∞^•~°÷ ã≤÷ux - 'P`«‡#∞— Jx =∞~°záÈ~Ú JqQÍ
LO_»@"Õ∞. J*Ï˝#"Õ∞ HÍ~°}O. x[OQÍ P`«‡<≥·# <Õ#∞ P`«‡QÍ<Õ LO_ç
LO>Ë <Õ#∞ K«O¿Ñ"å}˜‚, K«OÑ¨|_Õ "å}˜‚ - Hõ~°Î#∞ - Éè’HõÎ#∞ Jx ZÖÏ
J#∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å#∞? P`«‡ Ug∞ KÕ¿ãnHÍ^Œ∞, Ug∞ K≥Ü«∂ºÅ#∞H˘<Õn
HÍ^Œ∞, Ug∞ J#∞ÉèíqOKÕn HÍ^Œ∞QÆ^•!
‰õΩO_»#∞ Ñ¨QÆ∞ÅQ˘\˜ì <Õ#∞ Ñ¶¨∞\ÏHÍâßxfl Ñ¨QÆÅQ˘\Ïì#∞ J#∞‰õΩ<åfl,
165
‰õΩO_» Ñÿe`Õ Ñ¶¨∞\ÏHÍâ◊O ÑÿeáÈ~ÚOk J#∞‰õΩ<åfl ZO`« `≥eq
`«‰õΩ¯=`«#"≥∂ <Õ#∞ K«O¿Ñ"å}©‚, K«KÕÛ"å}©‚ Jx J#∞HÀ=@O JO`«Hõ<åfl
ÃÑ^ŒÌ `≥eq `«‰õΩ¯=`«#O†
Jã¨Å∞ Ü«∞^•~°÷O PÖ’z¿ãÎ - =∞~°}O J<Õk Jã¨Å∞ ÖË<ÕÖË^Œ∞.
ZO^Œ ∞ Hõ O >Ë Ñ¨ O K« Éè í ∂ `åÅ`À `« Ü « ∂ Ô ~ · # ^Õ Ç ¨ Ï O q_ç á È~Ú
ÑÖK«É∂íè `åÅ`À Hõeã≤áÈ`«∞#flk. ZHõ¯}Õ‚ z =zÛO^À JHõ¯_çHˆ áÈ`«∞#flk.
HÍHõáÈ`Õ WÑ¨Ê\˜^•HÍ Hõ^Œ∞Å∞`«∞#fl ^ÕÇ¨ÏO Hõ^ŒÅ‰õΩO_® L#flk. JO`Õ.
ÃãÅ∞û-"≥·~°∞-|Å∞ƒ =¸_çO\˜x Hõ<≥H±ì KÕ¿ãÎ |Å∞ƒ "≥Å∞QÆ∞`«∞Ok. Hõ<≥Hõ¬<£
f¿ã¿ãÎ PiáÈ`«∞Ok. áÈh ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°} â◊s~åÅ`À ‰õÄ_ç# r=Ù_»∞
=∞~°}˜ã¨∞Î<åfl_®? JO>Ë Jn `«¿ÑÊ. r=Ù_»∞ `«# J=ã¨~åÅHÀãÖ
H˘O`«HÍÅO D ^ÕÇ¨xfl "å_»∞‰õΩ#fl `«~åfi`« `«# J=ã¨~°O fiáÈQÍ<Õ
^•xx =^Œe =∞~˘Hõ ^•x HÀãÖ áÈ`«∞<åfl_»∞. JO>Ë r=Ù_Hç ˜ =∞~°}OÖË^∞Œ .
Hõ#∞Hõ <Õ#∞ r=Ù}˜‚ (=∞#ã¨∞û#∞) J#∞‰õΩ<åfl =∞~°}OÖË^Œ∞. XHõ"Õà◊
r=Ù_çÖ’x r=ÉèÏ=O - (ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°} â◊s~åÅ∞) áÈ~Ú =∞~°}O
ãÖÉèíqOzO^Õ J#∞‰õΩO^•O. WHõ JO`«Hõ<åfl J^Œ$+¨‚O ÖË^Œ∞ Hõ^•! Jk
"≥∂HõΔ"Õ∞. Hõ#∞Hõ =∞~°}O =∞~°}O Jx ZO^Œ∞‰õΩ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»@O, ZO^Œ∞‰õΩ
U_»=@O?
r=Ù_∞» Ñ¨xH˜~åx ^ÕÇ¨ xfl q_çz "≥à§◊ \Ï<Õfl =∞~°}O Jx JO@∞<åflO.
JO`Õ `«Ñ¨Ê =∞~°}O J<Õk x[OQÍ r=Ù_çH˜ ÖË<ÕÖË^Œ∞. =∞i P`«‡HÀ.
P`«‡Hõã¨Å∞ Ñ¨Ù@∞ìˆH ÖË^Œ∞. =∞~°}O ZÖÏ LO@∞Ok? - LO_»^Œ∞. =∞i
=∞~°}O J<Õ ÉèÏ=O`À LO_Õk ÉèÜ í ∞« Ñ¨_kÕ Z=~°∞? ^ÕÇÏ¨ "Õ∞ <Õ#∞ J#∞H˘<Õ
J*Ï˝#∞ÖË. P`«‡#x =∞~°z áÈ~Ú# J*Ï˝#∞ÖË. `«#Éè’QÍxH˜ - Ü≥∂QÍxH˜
Ñ¨xH˜~å^Œ#∞‰õΩ#fl â◊s~åÅ#∞ =∂~°∞Û ‰õΩO@∂ áÈ`«∞<åfl_»∞ r=Ù_»∞. J\˜ì
r=Ù_»∞ LO\Ï_®? LO_»_®? J<Õ ãÖ^ÕÇ¨Ï=¸ J~°÷O ÖËx^Õ.
S`Õ `«ÑC¨ _»∞ =∞#∞+¨μÅ∞ D ÉèÏ"åxfl ™êfi~å÷xH˜ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞H˘O>Ë
166
Jk â◊√+¨¯ "Õ^•O`«"∞Õ . XHõ Ç¨Ï`åº<Õ~O° ÃÑ· [_ç˚ <Õ~ã° ∞¨ _Î Hç ˜ LitHõΔ "Õâß_»∞.
P <Õ~ã° ∞¨ _Î O» \Ï_»∂ - [_ôQ˚ Í~°∂! W^Œ∞QÀ ÉèQí =Æ næ`« - D â’¡HOõ K«∂_»O_ç.
P`«‡ K«O¿ÑnHÍ^Œ∞ - K«KÕÛnHÍ^Œ∞. K«Oáê#<Õ"å_»∞, K«OÑ¨|_®¤#<Õ "å_»∞
W^ŒÌ~°∂ =¸~°∞öÖË. Hõ#∞Hõ <Õ#∞ K«Oáê#∞ J#@OÖ’ J~°÷O ÖË^Œ∞. g∞~°∞
<å‰õΩ J<åºÜ«∞OQÍ LitHõΔ "Õâß~°∞ J<åfl_»∞. ^•xHÍ[_ô˚ <åÜ«∞<å! h=Ù
K«OÑ≤# "å_çgHÍ^Œ∞. WÑ¨C_»∞ Kå=É’ÜÕ∞ "å_çgHÍ^Œ∞. x#∞fl Z=~°∞
ZÖÏ LinÜ«∞QÆÅ~°∞? Lif¿ãk ^ÕÇ¨xfl, f¿ã"å_»∂ ^ÕÇ¨Ï"Õ∞. Hõ#∞Hõ
J<åºÜ«∞O ÖË^Œ∞ - Jã¨Å∞ tHõΔ Z=~°∞ "Õâß~°∞? <Õ#∞ "ÕÜ«∞ÖË^Õ -
"ÕÜ«∞ÖË#∞QÆ^•! J<åfl_»∞.
Hõ#∞Hõ P`«‡ K«O¿ÑnQÍ^Œ∞. K«KÕÛnHÍ^Œ∞. =∞i P`«‡#∞ Z=~°∞
^Œi≈OK«QÆÅ~°∞?
- P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷u, ™êHΔÍ`å¯~åxH˜ LáêÜ«∞O....
=∞OII J}À~° }©Ü«∂<£, =∞Ç¨Ï`À =∞Ç≤Ü«∂<£
P`å‡-ã¨º [O`À~ü, xÇ≤Ï`À QÆ∞Ç¨Ü«∂O I
`«=∞ó„Hõ`«∞ó, Ñ¨â◊ºu g`«â’HÀ
^è•`«∞ „Ñ¨™ê^•<£, =∞Ç≤Ï=∂# =∂`«‡#ó II(20)
„ÑüII J}Àó J}©Ü∂« <£ ´ J}∞=ÙHõ#fl ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ n† =∞Ç¨Ï`«ó =∞Ç‘ÏÜ«∂<£
´ „|Ç¨‡O_»O Hõ<åfl ÃÑ^ŒÌn J~Ú#† P`«‡ ´ P`«‡† Jã¨º[O`Àó ´ D
„áê}˜ HÀ\˜ÜÚ≥ Hõ¯† QÆ∞Ç¨Ü«∂OxÇ≤Ï`«ó ´ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« QÆ∞Ç¨ÏÖ’ L#flk† P„Hõ`∞« ó
´ UHõ~°Î"åºÅ∞ ÖËx"å_»∞† g`«â’Hõó ´ ^Œ∞óY~°Ç≤Ï`«∞_»∞† ^è•`«∞ó„Ñ¨™ê^•`ü
´ ã¨Ñ¨Î^è•`«∞=ÙÅ „Ñ¨âßO`«`« =Å¡† `«"£∞ ´ P† P`«‡#ó =∞Ç≤Ï=∂#O ´
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ =∞Ç≤Ï=∞#∞† Ñ¨â◊ºu ´ ^Œi‡OK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
ÉèÏ=O : J}∞=ÙHõ#fl ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k† „|Ç¨‡O_»O Hõ#fl ÃÑ^ŒÌn J~Ú#
P`«‡ „áê}∞Å Ü≥ÚHõ¯ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞QÆ∞Ç¨ÏÖ’ ^•y L#flk. U Hõ~°Î"åºÅ∞
167
ÖËx"å_»∞, ^Œ∞óY~°ÇÏ≤ `«∞_»∞, Jxfl WO„kÜ«∂Å =∞#ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨âßO`«`«
=Å¡ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ =∞Ç≤Ï=∞#∞ ^Œi≈OK«QÆÅ_»∞.
"åºYº : (1) P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷ux ã¨∂zOKÕ D "åHõºO KåÖÏ=∞Ok
"Õ^•O`«∞ÅKÕ`« `«~°K«∞QÍ „Ñ¨=zOK«|_»∞`«∞#flk. P`«‡ J}∞=ÙHõ#fl
ã¨∂HõΔ ‡=Ú, =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl ÃÑ^ŒÌk - Jx. J}∞=Ù Hõ#fl z#flk Jx
T~°∞‰õΩO>Ë P`«‡#∞ Z=~°∂K«∂_»ÖË~°∞ Jx J#∞H˘<Õ „Ñ¨=∂^ŒO LOk.
JO^Œ∞ˆH "≥O@<Õ =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl ÃÑ^ŒÌk J<åfl~°∞. D q+¨Ü«∂xfl
ÉèÏQÆ=`«OÖ’x Hõ^ÅŒè ^•fi~å x~°∂Ñ≤OKå~°∞ "åºã¨=∞Ç¨Ïi¬ - `«∞Åã≤^àŒ O◊ `À
`«∂QÆ@O. z\˜HÔ # „"ÕeÃÑ· QÀ=~°#÷ yix xÅÑ¨@O. D ~Ô O_»∞ ÉèÏ"åÅ#∞
ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã≤ K«∂z#Ñ¨C_»∞ =∞# H˘Hõ ã¨`«ºO J=QÆ`« =∞ø`«∞Ok.
P`«‡ qâ◊fi=Ú#O^ŒO`«\Ï P=iOz Ü«Ú#flk. D qâßfixH˜ P=ÖÏ
L#flk. qâ◊fi=ÚÖ’x „Ñü ã¨∂HõΔ ‡ Hõ}OÖ’#∞ L#flk. JO>Ë P`«‡ ÖËx
KÀ@∞ÖË^Œ∞. Jk ã¨~åfiO`«~åºq∞, ã¨~°fi"åºÑ≤, ã¨~åfixH© "≥Å∞Ñ¨ÖÏ L#flk.
'Dâß"åã¨º q∞^ŒQ∑O ã¨~°fiO Ü«∞`ü HÕK« [QÆ`åºO [QÆ`ü— J#fl Dâß
"åã¨º =∞O„`å~°O÷ - qâ◊fiOÖ’x „Ñüz#fl J}∞=Ù`À ã¨Ç¨ ã¨=∞ã¨Î qâ◊fi=¸
P`«‡KÕ`«<Õ P=iOK« |_ç Ü«Ú#flk - Jx. JÖÏˆQ 'q+¨ìÉèÏºÇ¨Ï q∞^ŒO
Hõ$`«ûflO UHÍOâı# ã≤÷`À [QÆ`ü— J#fl w`å "åHõºO (10-42) D ã¨=∞ã¨Î
„|Ç¨‡O_»O JO`å‰õÄ_® <åÖ’ XHõ¯ JOâ◊ =∂„`«"Õ∞. JO>Ë P`«‡Ö’ D
„|Ç¨‡O_»O 4= =O`«∞Ö’ Wq∞_ç L#fln - Jx J~°úO. „|Ç¨‡O_»O Hõ<åfl
P=Å L#fln P`Õ‡.
(2) J\˜ì D P`«‡ '[O`À QÆ∞Ç¨Ü«∂O xÇ¨Ï`«ó— : - r=ÙxÜ≥ÚHõ¯
Ç¨Ï$^Œ∞Çæ Ï¨ Ö’ ^•y L#flk. JO>Ë x[OQÍ P XHõ¯KÀ@∞Ö’ L#fl^Œx HÍ^Œ∞.
XHõ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ P`«‡#∞ ^è•ºxOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ P KÀ@∞ ÅHõΔ ºOQÍ
LO@∞#flk. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `«#Ö’<Õ P`«‡#∞ ^Œi≈OKåÅx, z=~°‰õΩ `å<Õ
P`«‡#x „QÆÇ≤ÏOKåÅx ÉèÏ=O. JO^Œ∞ˆH Ç¨Ï$^Œ∞æÇ¨Ï Jx K≥Ñ¨Ê@O.
168
(3) W\˜ì P`«‡#∞ Z=_»∞ ^Œi≈OK«QÆÅ_»∞? Z=_»∞ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxH˜
J~°∞›_∞» ? (J„Hõ`∞« ó) „Hõ`∞« ó JO>Ë KÕ¿ã"å_»∞. J„Hõ`∞« ó JO>Ë KÕÜ∞« x"å_»∞
- Jx. JO>Ë DÖ’HõOÖ’ Z@∞O=O\˜ Hõ~"Î° åºÅ∞ ÖËx"å_»∞ Jx. Hõ~"Î° åºÅ∞
ÖËx"å_çH˜ ãÖHõÖÏÊÅ∂ LO_»=Ù. Z=_≥·`Õ D Ö’HõOÖ’ WkQÀ Wn <å
Hõ~°Î=ºO, Wn <å ÉèÏ^Œº`«, Wn <å HÀiHõ Jx ÉèÏq™êÎ_À, "å_≥=_»∂
P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxH˜ J~°∞›_»∞HÍ^Œ∞. „áêÑÖzHõ"≥∞ÿ#, Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ#, ™êfi~°÷
Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# Hõ~°Î"åºÖË QÍ^Œ∞ ^èŒ~°‡|^Œú"≥∞ÿ#, =∞Oz"≥·#, Ñ¨Ù}º „Ñ¨^Œ"≥∞ÿ#"≥·#
Hõ~°Î"åºÅ∞ ‰õÄ_® P`å‡#∞ Éèí∂uH˜ J_»¤"Õ∞. <ÕxOHÍ 10 =∞Ok Q˘Ñ¨Ê
™êfig∞rÅ#∞ ^Œi≈OKåe† <Õ#∞ Ö’HÍxH˜ "Õ∞Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J#fl ã¨„`åÅ∞,
áê~î°âßÅÅ∞, "≥·^ŒºâßÅÅ∞ ™ê÷Ñ≤OKåe. Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`åÅ#∞ ãÖ^Œi≈OKåe.
Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å∞ KÕÜ«∂e. WOHÍ U^À U^ÀKÕÜ«∂e. JO^Œih
L^ŒúiOKåe. JO^ŒiH© Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê *Ï˝<åxfl JOkOKåe. WÖÏ U^≥·<å
ÉèÏ^Œº`«QÍ - Hõ~°Î=ºOQÍ ÉèÏqOKå"å ^•x H˘~°‰õΩ h=Ù PÖ’zOKåe,
„Ñ¨}ÏoHõÅ∞ "ÕÜ«∂e, „â◊q∞OKåe. WÖÏ PÖ’zOKåÅ<åfl - „Ñ¨}ÏoHõÅ∞
"ÕÜ«∂Å<åfl - „â◊q∞OKåÅ<åfl WO„kÜ«∂Å∞, =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ P kâ◊QÍ
`«=∞ `«=∞ Hõ~°Î"åºÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåe. Hõ~°‡~°OQÆOÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈ"åe. ÖË^•
ÉèÏ=<å [QÆ`«∞ÎÖ’<≥·<å W~°∞‰õΩ¯áÈ"åe. JÖÏ W~°∞‰õΩ¯ áÈ~Ú#"å_»∞
ZÑ¨C_»∂ J#∞‰õΩ#fl^•xx J#∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ ™êkèOK«ÖHË õ áÈ=K«∞Û. ^•x=Å¡
JãÖ`«$Ñ≤Î, JâßOu, P"Õ^Œ#, PO^Àà◊#. J^Õ U Hõ~°Î"åºÅ∂ ÖË‰õΩO_®
xëê¯=∞OQÍ - xi¡Ñ¨ÎOQÍ L#fl"å_çÔH·`Õ WHõ D JãÖ`«$Ñ≤Î - PO^Àà◊#,
JâßOu LO_»=Ù QÆ^•! JÖÏ JâßOu ÖËHõ áÈ`Õ „Ñ¨âßO`«`Õ QÆ^•. J^Õ
'^è•`«∞ „Ñ¨™ê^•`ü— J#flk. WÖÏ Hõ~°Î"åºÅ∞ ÖËx"å_»∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ
LO_»QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. J`«_»∞ ^Œ∞óY~°Ç≤Ï`«∞_Õ J=Ù`å_»∞. J\˜ì"å_Õ P`«‡#∞
^Œi≈OK«QÆÅ_»∞ Jx WHõ¯_» K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ^ÕxH© K«eOK«Hõ, ã¨ÊOkOK«Hõ,
xi¡Ñ¨ÎOQÍ Jxfl q+¨Ü«∂ÅÖ’#∞ LO_Õ"å_»∞ P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_Õ J=Ù`å_»∞.
Hõ#∞Hõ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å_»∞ J„Hõ`∞« ó - Hõ~=Î° º ~°ÇÏ≤ `«∞_»∞
HÍ"åe. „Ñ¨âßO`« z`«∞Î_»∞HÍ"åe -
169
- P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ qz„`« ã≤÷ux =i‚Oz =∞# Jã¨Å∞ Hõ~°Î"åºxfl
É’kèã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞OII Pã‘<À ^Œ∂~°O „=[u, â◊Ü«∂<ÀÜ«∂u ã¨~°fi`«ó I
HõãOÎ¨ =∞^• =∞^ŒO ^Õ=O, =∞^Œ<Àº *Ï˝`∞« =∞~°u› II(21)
„ÑüII Pã‘#ó ^Œ∂~°O „=[u ´ Hõ^ŒÅ‰õΩO_® ‰õÄ~˘Ûx ^Œ∂~°OQÍ
„Ñ¨Ü«∂}˜ã¨∞ÎOk† â◊Ü«∂#ó ´ Ñ¨_»∞‰õΩx† ã¨~°fi`«ó Ü«∂u ´ JxflKÀ@¡‰õΩ
áÈ`«∞Ok† =∞^•=∞^ŒO ´ ã¨∞YO ^Œ∞óYOÖËx† `«O^Õ=O ´ P P`«‡*’ºux†
=∞^Œ#ºó ´ <å Hõ<åfl J#∞º_»∞† Hõó ´ Z=_»∞† *Ï˝`∞« O J~°›u ´ `≥Å∞ã¨∞H˘#
ã¨=∞~°∞÷_»∞?.
ÉèÏ=O : Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® ‰õÄ~˘Ûx P`«‡ ^Œ∂~°OQÍ „Ñ¨Ü∂« }˜ã∞¨ OÎ k. Ñ¨_∞» H˘x
JxflKÀ@¡‰Ωõ áÈ`«∞Ok† ã¨∞Y^Œ∞óMÏf`«"∞≥ #ÿ P`«‡*’ºux `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ
<åHõ<åfl ã¨=∞~°∞÷_»∞ (J~°∞›_»∞) =∞~˘Hõ_≥=_»∞<åfl_»∞? -
"åºYº : (1) Pã‘#Ü≥ÿ∞ ^Œ∂~°OQÍ áÈ`«∞#flk. x[OQÍ P`«‡ Hõ^ŒÅ^Œ∞
"≥∞^ŒÅ^Œ∞. ZÑ¨C_≥·`Õ [_»"≥∞ÿ# ^ÕÇ¨ÏO D KÀ@∞ #∞O_ç PKÀ@∞‰õΩ
Hõ^Œ∞Å∞`«∞#fl^À - ^•x`À D ^ÕÇ¨Ï `å^•`«‡ºO`À L#flP`«‡‰õÄ_®
Hõ^ŒÅ∞`«∞#fl^Œx, „Ñ¨Ü«∂}˜ã¨∞Î#fl^Œx „Éèí=∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. JO`«\Ï L#fl
P`«‡ ZÖÏ Hõ^Œ∞Å∞`«∞Ok? Hõ^ŒÅ\ÏxH˜ KÀ>Ëk?
(2) 'â◊Ü«∂<À ã¨~°fi`«óÜ«∂u—. Jxfl PÖ’K«#Å∞ Py#Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞û
„Ñ¨âßO`«OQÍ LO@∞Ok. PÖ’K«#Å∞ KÕã∞¨ OÎ >Ë - PÖ’K«# J<Õ Láêkè`À
P`«‡ `å^•`«‡ºO K≥Ok`Õ? ZHõ¯_≥Hõ¯_çHÀ áÈ`«∞#fl>Ë¡ LO@∞Ok. x[OQÍ
áÈÜÕ∞k PÖ’K«#ÖË. ã¨∂~°º aO|O „HÕ^Œ #∞#fl |ÔH¯@∞ìÖ’x h\˜Ö’
„ÑüaOaOz#Ñ¨C_»∞ h\˜ Hõ^ŒeHõ =Å¡ „ÑüaO|O Hõ^Œe#@∞¡O@∞Ok.
x[OQÍ HõkÖËk hˆ~QÍx „ÑüaO|OHÍ^Œ∞. aO|O Jã¨ÖË Hõ^ŒÅ^Œ∞ -
JÖÏˆQ P`«‡Hõ^ÅŒ ^Œ∞. â◊Ü∂« #ó Pã‘#ó. =∞~˘Hõ HÀ}OÖ’ - `«`Î« fi ^Œ$+≤`ì À
170
qKåi^•ÌO. P`«‡ ÉèÏ=#Ö’ L#flO`« ¿ãÑ¨Ù ã≤~÷ O° QÍ - Hõ^ÅŒ Hõ - JHõ~QÎ° Í-
Hˆ =ÅOQÍ LO\ÏO =∞#O (Jã‘#ó). ^ÕÇ¨ `«‡ ÉèÏ=O`À LO>Ë ZHõ¯_≥H¯õ _çHÀ
Hõ^Œ∞Å∞`«∞<åflO J#∞H˘O\ÏO. P`«‡#∞ ^Œ∂~°O KÕã¨∞‰õΩO\ÏO. P`«‡‰õΩ
^Œ∂~°O J=Ù`åO. P`«‡‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ „Ñ¨Ü«∂}˜™êÎO. Jxfl KÀ@¡‰õΩ
"≥à◊√`«∞O\ÏO. ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ"åxfl g_ç „|Ç¨‡`«‡ ÉèÏ=OÖ’ LO>Ë - <Õ#∞
„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ J<Õ XˆH XHõ¯ ÉèÏ=#Ö’ ã≤÷~°OQÍ LO>Ë ^ÕÇ¨ÏO ZHõ¯_≥Hõ¯_»
u~°∞QÆ∞`«∞<åfl - U"Õ∞q∞ KÕã¨∞Î<åfl `å#∞ =∂„`«O 'Pã‘#ó - â◊Ü«∂#ó—
‰õÄ~°∞Û#fl - Ñ¨_»∞‰õΩ#fl - Hõ^ŒÅ‰õΩO_® L#fl J#∞Éèí∂`Õ. `å<≥Ñ¨C_»∂
xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ# P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞.
=∞^•=∞^ŒO : J\˜ì P`«‡<≥·# <å‰õΩ ã¨∞YO - ^Œ∞óYO JO@∂ Ô~O_»∂
LO_»=Ù. ^ÕÇ¨Ï`«‡ÉèÏ=O =Å¡<Õ - ^ÕÇ¨Ï`å^•`«‡ºO =Å¡<Õ ã¨∞dã¨∞Î<åfl#x
- ^Œ∞ódã¨∞Î<åfl#x, QÆO`«∞Å∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl#∞ - _ôÖÏÑ¨_ç áÈ`«∞<åfl#∞.
^ŒfiO^•fiÅ =∞^èŒº |On#Ü«∂º#∞. D QÀÅO`å HõeÊOK«∞‰õΩ#flk <Õ<Õ.
|Ü«∞@ #∞O_ç Z=~À <åÃÑ· ~°∞^Œ@Ì OÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ U<å\˜HÔ <· å ''ÉÏ^èKŒ `Õ <« À
- =∞Ç¨`«∞‡Å É’^èŒKÕ`«<À—— <å^Œ∞ã≤÷ux <Õ#∞ QÆ∞iÎOKåe. P`«‡<≥·# <Õ#∞
âßâ◊fi`« ã¨∞Yã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ <Õ#∞, J#=ã¨~O° QÍ - J*Ï˝#O`À HõeÊOK«∞H˘#fl
D QÀÅ#∞ g_ç <å x[ ã≤÷uÖ’ LO_®e. <Õ#∞ <Õ#∞QÍ LO_®e. P`«‡QÍ
LO_®e. WÖÏ QÆ∞iÎOKåeûOn, P`«‡QÍ LO_®eûOn <Õ<Õ. <Õ#∞
HõeÊOK«∞‰õΩ#fl QÀÅ#∞ <Õ<Õ `˘ÅyOK«∞HÀ"åe. <å‰õΩ PHõÖˇ·`Õ =∞~˘Hõ~°∞
uO>Ë <å PHõÖˇÖÏ f~°∞`«∞Ok? JÖÏˆQ <å^Œ∞ã≤÷ux <Õ<Õ `˘ÅyOK«∞H˘x
P`«‡Ö’ ã¨∞ã≤÷`«∞_»<≥· P`«‡QÍ LO_ç áÈ=\ÏxH˜ <Õ<Õ J~°∞›}˜‚. âß¢ã¨Î
„Ñ¨=∂}ÏÅ`À - QÆ∞~°∞"åHÍºÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À <å ã≤÷ux <Õ#∞ KÕ~°∞HÀ"åe.
ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ á⁄O^Õ D ^ÕÇ¨Ï =∞#ã¨∞ûÅ`À `≥QÆ`≥OÑ¨ÙÅ∞ KÕã¨∞H˘x
P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡QÍ LO_çáÈ"åe.
171
- JÖÏ P`«‡QÍ LO>Ë Ñ¶ë`«O Uq∞? -
=∞OII Jâ◊s~°O â◊sˆ~+¨μ J#=¿ã÷+¨fi =ã≤÷`«O I
=∞Ç¨O`«O qÉè∞í =∂`å‡#O =∞`åfinè~À # â’K«u II(22)
„ÑüII J#=¿ã÷+¨μ ´ Jx`«º"≥∞ÿ#† â◊sˆ~+¨μ ´ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞† Jâ◊s~°O
´ â◊s~°O ÖË‰õΩO_®† J=ã≤÷`«O ´ L#fl\˜ìk† =∞Ç¨O`«O ´ „âı+¨ì"≥∞ÿ#n†
qÉèí∞O ´ ã¨~°fi„`å L#flk (J~Ú#)† P`å‡#O ´ P`«‡#∞† =∞`åfi ´
`≥Å∞ã¨∞H˘x† nè~°ó ´ „Ñ¨*Ï˝=O`«∞_»∞† #â’K«u ´ ^Œ∞ódOK«_»∞.
ÉèÏ=O : Jx`«º"≥∞#ÿ â◊s~åÅÖ’ (3 â◊s~åÅÖ’) â◊s~°O ÖË‰Ωõ O_® L#fl\˜kì ,
ã¨~°fi"åºÑ‘, ã¨~°fi„âı+¨ì=¸ J~Ú# P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x „Ñ¨*Ï˝âße WHõ
^Œ∞ódOK«_»∞.
"åºYº : (1) ã¨∂Å÷ â◊s~°O =∞# Hõà§◊ Z^Œ∞>Ë Ñ¨Ù_»∞`«∞#flk, ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flk,
=∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∞#flk, #tOzáÈ`«∞#flk. Hõ#∞Hõ Jx`«ºO (2) WHõ
ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O J<Õk ã¨∂÷Å â◊s~°OÖ’ LO_ç U"Õ"À PÖ’K«#Å∞,
ãÖHõÖÏÊÅ∞ KÕã∂¨ Î LO@∞Ok. ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ ^ÕÇ¨ xfl q_çz áÈ`«∞Ok.
^•x "≥#∞Hõ #∞#fl HÍ~°} â◊s~°OÖ’x "åã¨#Å∞ Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ |\˜ì
=∞m§ XHõ ^ÕÇ¨ÏO`À =ã¨∞ÎOk. Ñ¨x Ñ¨Ó~°Î~Ú# `«~åfi`« q_çzáÈ`«∞Ok.
(3) J~Ú`Õ ZÑ¨C_≥·`Õ HÍ~°}â◊s~°O #tOzO^À JÑ¨C_»∞ ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°O
‰õÄ_» #tã¨∞OÎ k. =∞i HÍ~°}O â◊s~°O ZÑ¨C_»∞ #tã¨∞OÎ k? *Ï˝<À^ŒÜ∞« O
HÍ=@O`À. JO>Ë P`«‡*Ï˝#O HõÅQÆ@O`À - '<Õ#∞ P`«‡#∞— Jx J#∞Éè∂í u
Hõ«ÅQÆ@O`À. Hõ#∞Hõ D ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} â◊s~åÅ∞ Ô~O_»∂ *Ï˝#O`À
JO`«"∞≥ áÿ ÈÜÕ∞q. JO>Ë Jg Jx`«º"≥∞#ÿ "Õ. D Jx`«º"≥∞#ÿ 3 â◊s~åÅÖ’
â◊s~°OÖË‰õΩO_® - ~°∂ÑÖÖË‰õΩO_® K≥·`«#º=∂„`«OQÍ - ã¨~°fi"åºÑ¨HõOQÍ
L#fl^Õ P`«‡. JO>Ë - P`«‡ J<Õk K«~‡° OÖ’ K«~‡° OQÍ - ~°HOÎõ Ö’ ~°HOÎõ QÍ,
=∂OãÖÖ’ =∂OãÖQÍÖË^∞Œ . â◊s~°O ÃÑiy`Õ ÃÑ~°Q^Æ ∞Œ , =∂i`Õ =∂~°^∞Œ ,
172
H©Δ}˜¿ãÎ H©Δ}ÕK«^Œ∞, =∞~°}˜¿ãÎ =∞~°}ÕK«^Œ∞. =∞i P`«‡ D â◊s~°OÖ’
ZHõ¯_»∞Ok? - ZÖÏ LOk? 3 â◊s~åÅ‰õΩ `Õ[ã¨∞ûxã¨∂Î - â◊H˜Îxã¨∂Î,
K≥·`«#º =∂„`«OQÍ, ˆH=ÅOQÍ ~°∂Ñ¨~°Ç≤Ï`«OQÍ, JãÖQÆOQÍ JO`«\Ï
"åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ QÆ#∞Hõ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞‰õΩO>Ë 3 â◊s~åÅ#∞
™ê^èŒ#‰õΩ `«y# q^èŒOQÍ `Õ*’=O`«OKÕÜ«∞ QÆey LO@∞Ok. JO^Œ∞ˆH
Jk =∞Ç¨O`«O - Q˘Ñ¨Êk. qÉèí∞O ´ ã¨~°fi"åºÑ≤. J\˜ì P`«‡#∞ |∞kú
=∞O`«∞_»∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x Jk <Õ<Õ Jx J#∞Éèí∂u K≥Ok, ^Œ∞óMÏÅ#∞O_ç
q_»∞^ŒÅ á⁄Ok âßâ◊fi`« P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å_»∞.
„Ñü =ºH˜Î =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, q+¨Ü«∂Å#∞, Éè’QÍÅ#∞ K«∂ã¨∞ÎO\Ï_»∞,
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï_»∞, J#∞Éèíqã¨∂Î LO\Ï_»∞. `«# ^Œ$+≤ìH˜ =zÛ#
„Ñü q+¨Ü«∂xfl qKå~°} Ñ¨~°OQÍ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘<Õ ™ê^èŒ‰õΩ_çH˜ D
P`«‡ q"ÕHõO Hõeyã¨∂Î, É’^èŒKÕã¨∂Î ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»∞`«∞Ok. JÖÏQÍHõ
™ê=∂#∞º_»∞ qKå~°}*’eH˜ áÈ‰õΩO_® PÜ«∂ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· Pã¨H˜Î`À,
"å\˜x ãÖáêkOK«∞HÀ"åÅx, Éè’yOKåÅx, ã¨∞YÑ¨_®Åx K«∂™êÎ_»∞.
^•xÔH· „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ™êÎ_»∞. J\˜ì "åxH˜ ã¨∞YO HõeyOz#>Ë¡ HõeyOz
^Œ∞óMÏÅ#∞ ÉÏ^èÅŒ #∞ q∞yeÛ, QÆ∞}áê~îåxfl K≥|∞`«∂, Jxfl q+¨Ü∂« ÅÖ’#∞
"åºÑ≤Oz LO@∞Ok. D q^èOŒ QÍ 3 â◊s~åÅÖ’#∂ ã¨~fi° =¸ `å<Õ J~Ú
J_»∞QÆ_»∞QÆ∞# r=Ù_»∞ „QÆÇ≤ÏOKÕ ÉèÏ"åÅxflO\˜x Jã¨`«ºOQÍ - Jx`«ºOQÆ
J`«_çˆH J#∞Éèí= Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ `≥eÜ«∞*Ëã≤† J`«_çH˜ JOu=∞OQÍ ^Œ∞ó
MÏÅ#∞, JãÖ`«$Ñ≤Îx JOkOz, J`«_»∞ QÆ∞iÎOz<å QÆ∞iÎOK«Hõ áÈ~Ú<å
J`«x Jxfl „Ñ¨Ü«∞`åflÅÖ’#∞ ^Àëê<Õfl J`«_ç z`«ÎOÖ’ xÅ∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
`«^•fi~å J`«_çÖ’ q+¨Ü«∂ÅÑ¨@¡ "≥·~åQÆºO, P`«‡Ñ¨@¡ Pã¨H˜Î Hõeyã¨∞ÎOk.
WÖÏ P`«‡#∞ Z=Ô~·`Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À "åˆ~ nè~°∞Å∞. "åˆ~ â’HÍxfl
^•>Ëk. Hõ#∞Hõ qKå~°}Ï Ñ¨~°OQÍ ÑïjeOKÕ"å_Õ nè~°∞_»∞.
„Ñ¨*Ï˝=O`«∞_»∞ -
173
P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O Z=iHÀ - `«~°∞"å`« „Ñ¨ã≤^Œú =∞O„`«O -
=∞OII <åÜ«∞=∂`å‡ „Ñ¨=K«<Õ# ÅÉèíºó
# "Õ∞^èŒÜ«∂, #|Ç¨ï<å„â◊√`Õ#ó I
Ü«∞"Õ∞ "≥·+¨ =$}∞`Õ, `Õ#ÅÉèíºó
`«Ãã·º+¨ P`å‡, q=$}∞`Õ `«#∂O™êfiO II(23)
„ÑüII JÜ«∞O P`å‡ ´ D P`«‡† „Ñ¨=K«<Õ# #ÅÉèíºó ´ âß¢™êÎÅ QÆ∞iOz
K≥Ñ¨Ê@O =Å¡ ÅÉèíºÑ¨_»^Œ∞† #"Õ∞^èŒÜ«∂ ´ |∞kú‰õΩâ◊Å`« KÕ`« á⁄O^Œ|_»^Œ∞†
# |Ç¨ï<å „â◊√`Õ# ´ J<ÕHõ âß¢™êÎÅ#∞ q#@O =Å¡ á⁄O^Œ|_»^Œ∞† Ü«∞O
U= ´ Z=i<≥·`Õ† U+¨ó ´ D P`«‡ † =$}∞`Õ ´ HÀ~°∞‰õΩO@∞O^À† `Õ#
´ J\˜ì "åxKÕ`«<Õ† ÅÉèíºó ´ á⁄O^Œ|_»∞`«∞Ok. `«ã¨º ´ J`«_çH˜† U+¨
P`«‡ ´ D P`«‡† ™êfiO`«#∂O ´ `«#Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂áêxfl† q=$}∞`Õ ´
„Ñ¨Hõ\ ˜ã¨∞ÎOk.
ÉèÏ=O : 1âß¢ã„Î¨ Ñ¨=K«<åÅ=Å¡QÍx, 2|∞kú‰Ωõ â◊Å`« =Å¡QÍx, 3J<ÕHõ âß„™êÎÅ
„â◊=}O =Å¡QÍx D P`«‡ á⁄O^Œ|_»^∞Œ . Z=ix D P`«‡ Z#∞fl‰õΩO@∞O^À
"åi KÕ`«<Õ á⁄O^Œ|_»∞`«∞Ok. J`«_çˆH D P`«‡ `«#Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂áêxfl
„Ñ¨Hõ\ ˜ã¨∞ÎOk.
"åºYº : nè ~ ° ∞ _≥ · # "å_» ∞ P`« ‡ #∞ `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘x â’HÍxfl ^•\˜
áÈQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞ - Jx WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ =∞O„`«OÖ’ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O ZÖÏQÀ - P`å‡#∞ Éèí∂ux á⁄O^Œ\ÏxH˜ UO
KÕÜ«∂Ö’ D =∞O„`«OÖ’#∞ ~åÉ’=Ù =∞O„`«OÖ’#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
P`« ‡ #∞ á⁄O^Œ @ O JO`« `Õ e Ô H · # q+¨ Ü « ∞ O HÍ^Œ x =ÚO^Œ ∞ QÍ
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
(1) H˘O^Œ~°∞ âß¢™êÎÅ#∞ ÉÏQÍ K«kq *Ï˝Ñ¨HõO ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞. ^•xx
=∞Oz "åQÍú\ ˜`À „Ñ¨=K«#O KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. W^˘Hõ Hõà◊, D Hõà◊Ö’
174
Pi `Õi# "å~°∞ U Ö∫H˜Hõ âß¢™êÎÅ#~Ú<å J^Œ∞ƒùÒ« QÍ K≥ÑÊ¨ QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ U âß„™êÎÅ∞ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ U q+¨Ü«∞=¸
ÖË‰õΩO_®<Õ QÆO@Å‰õΩ QÆO@Å∞ LÑ¨<åº™êe=fiQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ã¨ÉèÏÑ≤iH˜
`«#O ÖËHõ áÈ`Õ "åQÍú\ ˜`À ™ê=∂#º „Ñ¨[Å#∞ PHõi¬OK«=K«∞Û. "åˆ~
P^è•ºu‡Hõ q+¨Ü«∂Å∞ H˘kÌQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë KåÅ∞ zÅ=Å∞ Ñ¨Å=Å∞QÍ
=i‚Oz J#~°æà◊"≥∞ÿ# LÑ¨<åº™êÅ∞ ^ŒOKÕ™êÎ~°∞. JO`« =∂„`å# P`«‡#∞
JO^Œ∞HÀÖË~°∞.
(2) =∞i H˘O^ŒiH˜ =∞Oz "Õ∞^è•â◊HÎ̃ LO@∞Ok. JO>Ë Q˘Ñ¨Ê*Ï˝ÑH¨ õ â◊H.Î̃
H˘xfl =O^ŒÅ "ÕÅ â’¡HÍÅ#∞ QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀQÆÅ~°∞. „QÆO^ä•ÅÖ’ H˘xfl
¿ÑrÅ‰õΩ ¿ÑrÅ#∞ QÆ∞~°∞ÎÃÑ@∞ìHÀQÆÅ~°∞. H˘O^Œ~°∞ <åÅ∞QÆ∞ "Õ^•Å#∞
QÆ∞~°∞ÎÃÑ@∞ìH˘x =Öˇ¡"ÕÜ«∞QÆÅ~°∞. "åi<Õ K«`«∞ˆ~fi^Œ∞ÅO\Ï~°∞. H˘O^Œ~°∞
„u"Õ^Œ∞Å∞, H˘O^Œ~°∞ kfi"Õ^Œ∞Å∞, H˘O^Œ~°∞ w`å â’¡Hõ=ÚÅ#∞, H˘O^Œ~°∞
LÑ¨x+¨#‡O„`«=ÚÅ#∞ K«H¯õ QÍ =Ñ¨ÊyOK«QÅÆ ~°∞. J~Ú`Õ JO`« =∂„`«OKÕ`«
P`«‡ÖÏÉèíO HõÅ∞QÆ^Œ∞. "åi Ü≥ÚHõ¯ "Õ∞^è•â◊H˜ÎH˜, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜ÎH˜, "åQÍ÷\ ˜H˜,
J#~°æà◊ LÑ¨<åº™êÅ‰õΩ „Ñ¨[Å „Ñ¨â◊Oã¨Å∞ ÅaèOK«=K«∞Û. „Ñ¨[ÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê
Q“~°==Ú HõÅQÆ=K«∞Û. Ñ¨Ó[ÅO^Œ∞HÀ=K«∞Û. HÍx P`«‡#∞ á⁄O^Œ@O
=∂„`«O J™ê^èŒºO.
(3) H˘O^Œ~°∞ K«Hõ¯QÍ Z=~°∞ ZHõ¯_» LÑ¨<åº™êÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl "≥o§
qO\Ï~°∞. ™êfiq∞rÅ∞ =ã¨∞<Î åfl~°O>Ë ZO`«^∂Œ ~°"∞≥ <ÿ å, ZO`« „â◊=∞Ü≥∞ÿ <å,
ZO`«YÔ~·Û<å "≥à◊`å~°∞. "åix ^Œi≈OK«∞‰õΩO\Ï~°∞. Ñ¨à’§ - ^ŒH˜Δ}Ö’
ã¨=∞iÊ™êÎ~°∞, #=∞™ê¯~åÅ∞ KÕ™êÎ~°∞, Pj~åfi^•Å∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞. gÖˇ·`Õ
"åi`À U"Õ"À =∂\Ï¡_∞» `å~°∞. ^•x`À `«=∞ [#‡ ^è#Œ º"≥∞#ÿ ^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° .
`«=∞‰õΩ "≥∂HõΔO MÏÜ«∞=∞#∞‰õΩO\Ï~°∞. H˘O^Œ~°∞ ZO`«=∞Ok ^ŒQÆæ~°ÔH·<å
"≥o§ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#=hfl qO\Ï~°∞. Wxfl q<åflOHõ^•! WOHõ "≥∂HõΔO~åHõ
U=∞=Ù`«∞Ok? Jx ãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞`å~°∞. H˘O^Œ~°∞ q<åeQÆ^•! Jx
175
‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞. P ‰õÄ~ÀÛ=@O ‰õÄ_® QÀ_»<À, ã¨ÎOÉèÏ<Àfl K«∂K«∞H˘x
‰õΩxH˜áê@∞¡ Ñ¨_»∞`«∂ U^À q^èŒOQÍ Ñ¨xÑ¨ÓiÎ KÕ™êÎ~°∞. =∞i H˘O^Œ~°∞
QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ ã¨g∞Ñ≤™êÎ~°∞. Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«O =Å¡ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù ÅaèOz<å
Jaè=∂# - JÇ¨ÏOHÍ~åÅ∞ J_»∞¤ =zÛ J=HÍâßxfl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO
KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. `«=∞‰õΩ JO`å `≥Åã≤ áÈ~ÚO^Œ#∞ ‰õΩO\Ï~°∞.
QÆ∞~°∞=ÙK≥ÑÊ≤ # =∂„`«O `å=Ú K≥ÑÊ¨ ÖË=∂ J#∞‰õΩO\Ï~°∞. `å=¸ QÆ∞~°∞=ÙÖˇ·
áÈ`å~°∞. ZHõ¯_ç HõH¯õ _» ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞ `≥~∞° ™êÎ~∞° . HÍx P`«‡ J<Õk „QÆO^ä•Ö’¡
^˘iˆH =ã¨∞Î=Ù HÍ^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞. =∞i H˘O^Œ~°∞ "åi =^ŒÌ‰õΩ gi
=^ŒÌ‰õΩ "≥o§ ^ÕaiOK«∞HÀ=@O ZO^Œ∞‰õΩ? WO\’¡ ‰õÄ~˘Ûx =∞#"Õ∞
K«^Œ∞=Ù‰õΩO^•O. "åºHõ~°}O <Õ~°∞Û‰õΩO^•O. â’¡HÍÅ‰õΩ J~å÷Å#∞ =∞#"Õ∞
`«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩO^•O J#∞H˘x U^À „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ™êÎ~°∞. HÍx
ã¨=∞#fiÜ«∞O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. âß¢ã¨Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O J=QÆ`«OHÍ^Œ∞. J\˜ì "åiH©
P`«‡ÅÉèíºOHÍ^Œ∞ - JO@∞<åfl~°∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
=∞Ô~·`Õ ZÖÏ P`«‡ÖÏÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok? - ^•x<Õ K≥áêÊiHõ¯_».
Z=i<≥·`Õ P`«‡ =iã¨∞ÎO^À "åiˆH P`«‡ÖÏÉèíO Jx. Wk x[OQÍÃÑ·ÃÑ·
J~°÷"Õ∞. P`«‡ H˘O^Œix =iOz H˘O^Œix =iOK«‰õΩO_® LO@∞O^•?
^•xˆH"≥∞<ÿ å Ñ¨HáΔõ ê`« |∞kúÜ∂« ? HÍ^Œ∞. JO>Ë Z=Ô~`· Õ P`«‡HÀãÖ `«Ñ™≤ êÎ~À
"åi<Õ P`«‡ =iã¨∞ÎOk. "åiˆH P`«‡ÖÏÉèíO. Hõ#∞Hõ P`å‡#∞Éèí∂u HÀãÖ
`«Ñ≤OKåe. U_»"åe. ã¨~åfihfl =^Œe ^•xHÀã¨"Õ∞ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fÜ«∂e.
''ã¨~°fi^èŒ~å‡<£ Ñï`«º[º =∂"Õ∞HõO â◊~°}O „=[—— J#fl w`åKå~°∞ºx É’^èŒ
Ü≥ÚHõ¯ ™ê~°O W^Õ. h HõO\˜ "≥O@ ^è•~åáê`«OQÍ J„â◊√=ÙÅ∞ ~å"åe.
J\˜ì "åi<Õ P`«‡ =iã¨∞ÎOk. "åiˆH P`å‡#∞Éèí∂u ™ê^èŒºO.
'Ü«∞OU= U+¨ =$}∞`Õ— J<Õ Ñ¨^•xH˜ U ™ê^èŒ‰õΩx P`«‡ =iã¨∞ÎO^À
Jx ^≥· fi`«∞Å∞ J~°úO K≥Ñ¨ÊQÍ, J^≥· fi`«∞Å∞ - =ÚYºOQÍ â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ
"å~°∞ - P`«‡#∞ QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ U ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ =i™êÎ_À - Jx
176
J~°÷OK≥áêÊ~°∞. Hõ#∞Hõ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ P`«‡#∞ QÆ∞iOKÕ P„HÀtOKåe, P"Õ^Œ#
K≥O^•e, `«Ñ≤OKåe, P`«‡ `«`«Î fi"Õ∞ HÍ"åÅx ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ f„=OQÍ HÀ~åe
- W^Õ f„==Ú=Ú‰õΔΩ`«fiO. U ÅHõΔ}ÏÅ∞O>Ë f„==Ú=Ú‰õΔΩ=Ù JO\ÏO?
Z=Ô~·`Õ (1) XHõ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ ZOK«∞H˘x ZO`À q#Ü«∞O`À -
ÉèíH˜Î`À, Ñ¨ÓiÎ â◊~°}ÏQÆ`« ÉèÏ=O`À ã¨g∞Ñ≤™êÎ~À - (2) JÖÏ ã¨g∞Ñ≤Oz
"åix Ñ¨ÓiÎQÍ P„â◊~ÚOz - ¿ã=Å∞ KÕ™êÎ~À. (3) "åi ^•fi~å âß¢™êÎÅ#∞
„â◊^Œú`À „â◊=}O KÕ™êÎ~À - (4) "åi ã¨∂K«#Å ##∞ãïOz âß¢ã¨Î
„Ñ¨=∂}Ïxfl ã¨=∞#fiÜ«∞ Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ =∞##O KÕã≤ ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞H˘O\Ï~À
- (5) "åi P^ÕâßÅ „Ñ¨HÍ~°O ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞H˘#fl ÉèÏ"åÅ#∞ PK«~°}Ö’
ÃÑ_»`å~À - (6) „Ñü PÖ’K«#Ö’ - „Ñü Hõ~°‡Ö’ `«=∞ã¨fiO`« „Ñ¨=$uÎH˜
ã¨fiã≤ÎK≥Ñ≤Ê QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ =∞#ã¨∞û`À „â◊√u HõÅ∞Ñ¨Ù`å~À - "åˆ~
f„==Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ∞. P`«‡ `«`«Î fi"Õ∞ HÍ"åe. "Õ~˘Hõ\ ˜ =^Œ∞Ì - J<Õ ™ê^èŒ#
ÅHõΔ}O #zˆH`«∞x ÖÏQÍ „âı+¨μªx KÕã¨∞ÎOk. J\ì̃ "åiˆH P`«‡ `«#‰õΩ `å<Õ
J=QÆ`«=∞=Ù`«∞Ok.
=∞i „â◊=}O KÕ¿ã@Ñ¨C_À, ™êfi^è•ºÜ«∞=∞Ñ¨C_À, „Ñ¨=K«#
HÍÅOÖ’<À, PK«~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’<À ZÑ¨C_≥·<å P`«‡ÖÏÉèíO HõÅQÆ=K«∞Û
J<åfl~°∞ QÆ^•! =∞i WHõ¯_» JÖÏO\˜ "åiH˜ P`«‡ÖÏÉèOí HõÅQÆÔŒ @∞<åflˆ~O?-
JO>Ë P`«‡HÀãÖ `«Ñ≤OKÕ "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ PÜ«∂ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
P`«‡ ÖÏÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok - Jx.
P`«‡#∞ QÆ∂iÛ `«Ñ≤OKÕ "å_»∞ ZÖÏ LO_®e? ZÖÏ #_»∞K«∞HÀ"åe?
ZÖÏ `«# rq`åxfl =∞ÅK«∞HÀ"åe?
=∞OII <åq~°`À ^Œ∞â◊Ûi`å`ü, <åâßO`À <å ã¨=∂Ç≤Ï`«ó I
<åâßO`« =∂#™È"åÑ≤, „Ñ¨*Ï˝ <Õ<#·≥ =∂ÑÙ̈flÜ«∂`ü II(24)
177
„ÑüII ^Œ∞â◊Ûi`å`ü ´ K≥_»¤#_»=_ç #∞O_ç, # Jq~°`«ó ´ q~°q∞OK«∞HÀx
"å_»∞† # JâßO`«ó ´ WO„kÜ«∞ Éè’QÍÅ#∞O_ç âßOuOK«x"å_»∞† (#)
Jã¨=∂Ç≤Ï`«ó ´ ^è•º#=Ú#O^Œ∞ xÅHõ_»ÖËx"å_»∞† (#) JâßO`« =∂#ã¨ó
JÑ≤ ´ =∞#ã¨∞û âßOuOK«x"å_»∞ ‰õÄ_®† # ´ á⁄O^ŒÖË_»∞† „Ñ¨*Ï˝<Õ# ´
*Ï˝#OKÕ`« =∂„`«"Õ∞† U#O PÑ¨ÙflÜ«∂`ü ´ D P`«‡#∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
ÉèÏ=O : K≥_»∞ #_»`«Å#∞O_ç q~°q∞OK«∞HÀx"å_»∞, WO„kÜ«∞Éè’QÍÅ
#∞O_ç âßOuOK«x"å_»∞, ^è•º#=Ú#O^Œ∞ xÅHõ_»ÖËx"å_»∞, =∞#ã¨∞û
âßOuOK«x "å_»∞, P`«‡#∞ á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» . *Ï˝#OKÕ`« =∂„`«"∞Õ á⁄O^ŒQÅÆ _»∞.
"åºYº : P`«‡#∞ QÆ∂iÛ `«ÑO≤ KÕ"åxˆH P`«‡ `«#‰õΩ`å#∞ J=QÆ`=« ∞ø`«∞O^Œx
„HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. (P`«‡#∞ QÆ∂iÛ `«Ñ≤OKÕ"å_»∞
UOKÕÜ∂« Ö’ - U ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõey LO_®Ö’ ‰õÄ_® K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO) WÑ¨C_»∞
P`«‡#∞ QÆ∞iOz `«Ñ≤OKÕ"å_»∞, P`«‡ÖÏÉèÏxfl á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å_»∞ ZÖÏ
#_»∞K«∞HÀ‰õÄ_»^À - ZÖÏ „Ñ¨=iÎOK«‰õÄ_»^À ã¨Ê+¨ìOQÍ D =∞O„`«O
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk.
(1) K≥_»∞#_»`«Å#∞O_ç q~°q∞OK«∞ HÀHõáÈ`Õ P`«‡ „áêÑ≤Î J™ê^èŒºO.
ZHõ¯_»Ñ_¨ `ç Õ JHõ¯_», UkÑ¨_`ç Õ Jk u<Õ"å_»∞, â◊√z - Jâ◊√z J<Õ Éè^Ë •xfl
QÆ=∞xOK«‰õΩO_® LO_Õ "å_»∞† J<åºÜ«∞OQÍ P~°˚# KÕ¿ã"å_»∞, ^èŒ#O
HÀãÖ - ãÖÑ¨^ŒÅHÀãÖ JHõ$`åºÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞, W`«~°∞Å#∞ K«∂z
Jã¨ ∂ Ü« ∞ K≥ O ^Õ " å_» ∞ , ^Õ Ç ¨ Ï áÈ+¨ } , Éè ’ QÍÅ∞ ã¨ ∞ MÏÅ∞ - W"Õ
Ñ¨~°=∂~°÷=∞#∞H˘<Õ"å_»∞† `å#∞ Zxfl `«Ñ¨CÅ∞ KÕã≤<å, ZO`« J<åºÜ«∞O
KÕã≤<å Z=~°∂ K«∂_»‰õΩO_® ZO`À <≥·Ñ¨Ù}ºOQÍ KÕâß##∞ H˘<Õ"å_»∞,
`«Ñ¨CÅ∞ KÕã≤# "åix ^ŒO_çOKÕ Dâ◊fi~°∞_»∞<åfl_»<Õ #=∞‡HõOÖËx"å_»∞,
ZÖÏQÀÖÏ rqOK«@"Õ∞ „Ñ¨^•è #O `«ÑÊ¨ ^è~Œ å‡ ^è~Œ å‡Å∞ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀx"å_»∞,
"åQÍÌ<åÅ∞ KÕã≤ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘<Õ "å_»∞, #q∞‡Oz "≥∂ãÖ KÕ¿ã"å_»∞,
W`«~°∞Å#∞ J<åºÜ«∞OQÍ Ç≤ÏOã≤OKÕ"å_»∞, âß¢™êÎÅ∞, w¢™êÎÅ∞ *ÏO`å<≥·
178
J<Õ"å_»∂† ÃÑ^ŒÌÅ#∞, =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ JQ“~°= Ñ¨~°KÕ"å_»∞, x~°¡HõΔ ºO
KÕ¿ã"å_»∞† ^˘OQÆ`«#O, E^ŒO, „`åQÆ∞_»∞, Jã¨`åºÅ∞ Ñ¨ÅHõ@O "≥ÚII#
`«Ñ¨CÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞, ÉèíQÆ=O`«∞x q+¨Ü«∞OÖ’ - P^è•ºu‡Hõ q+¨Ü«∂ÅÖ’
P_»O|~åÅ HÀãÖ JÑ¶¨∞’iOKÕ"å_»∞, ^Œ∞+¨μìÅ`À ã¨Ç¨Ï"åãÖ KÕ¿ã"å_»∞,
`«Ñ¨C_»∞ #_»=_çHõ#∞ =∂~°∞ÛHÀx"å_»∞, Zxfl Z^Œ∞~°∞^≥|ƒÅ∞ `«ye<å
QÆ∞}áê~î°O <Õ~°∞ÛHÀx"å_»∞ - P`«‡#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞.
(2) WO„kÜ«∞Ö’Å`«fiO =Å¡ âßOuÖËx"å_»∞ P`«‡#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞. „Ñü
"å_çH© D Ö’HõOÖ’ U"Õ"À HÀiHõÅ∞, Éè’QÍã¨H˜Î. JO^Œ∞HÀã¨"≥∞ÿ J<ÕHõ
Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∂e. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ Jq Ñ¶ëOK«#∂ =K«∞Û. Ñ¶ëOK«Hõ
áÈ#∂=K«∞Û. Ñ¶ëOKÕ ^•HÍ JâßOu. Ñ¶ëOK«Hõ áÈ`Õ JâßOu. Ñ¶ë¿ãÎ
`å`å¯eHõOQÍ âßOuÜÕ∞QÍx P `«~åfi`« H˘`«Î HÀiHõÅ`À JâßOu.
XH˘¯Hõ ¯ Ñ¨ C _» ∞ HÀiHõ Å ∞ - Pâ◊ Å ∞ f~åÅO>Ë J<åºÜ« ∂ Å∞
P„Hõ=∂Å∞KÕÜ«∂eû ~å=K«∞Û. JÑ¨C_»∞ JO`«ó ãÖÑ¶¨∞~°¬}. ^•x`À
JâßOu. WHõ Éè’QÍÅ#∞Éèíq¿ãÎ Jq "åã¨#Å#∞ q∞yeÛ áÈ`å~Ú.
P"åã¨#Å HÍ~°}OQÍ JâßOu. WÖÏO\˜ âßOu Ç‘Ï#∞_çH˜ P`«‡„áêÑ≤Î
J™ê^èŒºO.
(3) ^è•º#=Ú#O^Œ∞ xÅHõ_»ÖËx "åxH˜ ‰õÄ_® P`«‡ „áêÑ≤Î J™ê^èŒºO.
J<ÕHõOQÍ `«#∞fl‰õΩO@∂ =KÕÛ JÖ’K«#Å#∞ - Jq QÆ`«HÍÅÑ¨Ù
ã¨ ‡ $`« ∞ Å∞QÍx, =~° Î = ∂<åxH˜ K≥ O k# Hõ ~ ° Î " åºÅ∞, Éè Ï ^Œ º `« Å ‰õ Ω
ãÖ|OkèOz#qQÍx, Éèíq+¨º`«∞Î‰õΩ ãÖ|OkèOz# ÉèíÜ«∂Å∞ HÍx -
PÑ¨\ÏxH˜ ^è•º# q^è•#O K≥Ñ¨Ê|_»¤k. HÍx ^è•º# `«`«Ê~°∞_»∞HÍx "åxH˜,
Pã¨H˜Î ÖËx "åxH˜ PÖ’K«#Å∞ PˆQ „Ñ¨ã¨ˆHÎ LO_»^Œ∞. J\˜ì "åx =∞#ã¨∞û
PO^Àà◊#`À<Õ LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ ™ê^èŒ#ÅÜ«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î ÖËHõáÈ~Ú<å,
JÅã¨`«fiO L<åfl P`«‡ á⁄O^Œ|_»^Œ∞.
(4) g@xflO\˜ HÍ~°}OQÍ =∞#ã¨∞û JâßOuQÍ LO>Ë P`«‡ÖÏÉèíO
179
‰õΩ^Œ~°^Œ∞. =∞ˆ~q∞\˜ LáêÜ«∞O? - =ÚO^Œ∞ â◊√MËK«Ûù HõÅQÍe. `«# ^Œ∞+¨ì
K«i„`«#∞ `«# `«Ñ¨C_»∞ #_»=_çHõ#∞, `«# ™êfi~°÷ Ñ¨Ói`« PÖ’K«#Å#∞
q"ÕHõO`À âß¢ã¨ÎÉ’^èŒ™êÜ«∞O`À JkèQÆq∞OKåe. P`«‡„áêÑ≤ÎÔH· f„=OQÍ
`«Ñ≤OKåe. f„=l*Ï˝ã¨ HõÅQÍe. Wk "≥Ú^Œ\ ˜ LáêÜ«∞O.
(5) „Ñ¨*Ï˝<Õ# U#O PÑ¨ÙflÜ«∂`ü : J#∞Éèí= *Ï˝#O`À<Õ P`«‡„áêÑ≤Î. `«#
Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂ÑÖ Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞H˘x ZÅ¡Ñ¨C_»∞ `«# ã¨fi~°∂ÑÖQÍ
`å#∞O_ç áÈ"åe. JO^Œ∞H˘~°‰Ωõ =ÚO^Œ∞QÍ `«# ã¨fi~°∂Ñ¨ *Ï˝#O QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞H˘x J=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞HÀ"åe. JÑ¨C_Õ `«# ã¨fi~°∂áêxfl
^Œi≈OK«QÆÅ_»∞. JÖÏ ^Œi≈OK« QÆey`Õ<Õ P`«‡ÖÏÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
q~å=∞O ÖË‰õΩO_® PK«iOz# D ™ê^èŒ#ÜÕ∞ ã¨fi~°∂Ñ¨ *Ï˝#OÖ’
xÅ∞Ñ¨Ù`«∞Ok. W^Õ P`«‡ÖÏÉèíO. Hõ#∞Hõ Jxfl ^Œ∞â◊Ûi`«Å∞ g_ç - Jxfl
HõÅ‡ëêÅ#∞ áÈQ˘@∞ìH˘x, =∞#ã¨∞û#∞ J^ŒÌOÖÏ KÕ¿ãÎ<Õ JO^Œ∞Ö’ P`«‡
„Ñ¨ u aOaOKÕ k . PÖÏ `« Ñ ¨ Ê =∞~˘Hõ q^è Œ O QÍ P`å‡#∞Éè í ∂ uH˜
LáêÜ«∞OÖË^Œ∞.
- P`«‡#∞ á⁄Ok# "åx ã≤÷ux LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ ÉèÏ+¨Ö’ =i‚ã¨∞Î#fl
=∞O„`«O - J~°›`«#∞ ãÖáêkOz P`å‡#∞ Éèí∂ux á⁄O^Œ=∞x ã¨∂K«#
KÕã≤# =∞O„`«O -
=∞OII Ü«∞ã¨º „|Ç¨Ï‡K« HõΔ„`«OK« LÉèË Éèí=`« F^Œ#ó I
=∞$`«∞º~ü Ü«∞™Èº Ñ¨ ¿ãK«#O Hõ W`å÷ "Õ^Ü
Œ ∞« „`« ã¨ó II(25)
„ÑüII „|Ç¨Ï‡K« ´ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∂, HõΔ„`«OK« ´ HõΔ„uÜ«Ú_»∂† LÉèË ´ W^ŒÌ~°∂†
Ü«∞ã¨º ´ Z=xH˜† F^Œ#óÉè=í `« ´ PÇ¨~°O J=Ù`å~À† =∞$`«∞ºó ´ =∞~°}O†
Ü«∞ã¨º ´ Z=xH˜† LÑ¨¿ãK«#O ´ #OA‰õΩ<Õ Ñ¨K«Û_çÜ≥∂† ã¨óÜ«∞„`« ´
J`«_≥Hõ¯_» L<åfl_À† HõóW`å÷"Õ^Œ ´ Z=iH˜ WÖÏ `≥Å∞ã¨∞?
ÉèÏ=O : „ÉÏÇ¨Ï‡} HõΔ„uÜ«ÚÅ∞ Z=xH˜ PÇ¨~°"≥∂, =∞~°}O Z=xH˜
#OA‰õΩ<Õ Ñ¨K«Û_À† J`«_≥Hõ¯_»∞<åfl_À - WÖÏ Z=iH˜ `≥Å∞ã¨∞?
180
"åºYº : Z=Ô~·`Õ P`«‡ *Ï˝<åxfl á⁄Ok Ñ¨ÓiÎ "≥·~åQÆº ÉèÏ=O`À L<åfl~À
J\˜ì "åiH˜ WHõ D „áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« Å Ñ¨@¡ Pã¨HQÎ˜ Íx, "åº"≥∂Ç¨ÏOQÍx
LO_»=Ù. JÖÏˆQ =º‰õΩÎÅ Ñ¨@¡ =∞=∞HÍ~°O ‰õÄ_® LO_»^Œ∞. J\˜ì "å~°∞
`«=∞‰õΩ U"Õ"À ÉèÏ^Œº`«Å∞, |~°∞=ÙÅ∞, Hõ~°Î"åºÅ∞ L#fl@∞¡ ÉèÏqOK«~°∞.
xi¡Ñ¨ÎOQÍ, xëê¯=∞OQÍ ^ÕÇ¨ÏO Ü≥ÚHõ¯ Hõ~°‡Å#∞, =∞#ã¨∞ûÖ’x
PÖ’K«#Å#∞ ˆH=Å ™êH˜ΔQÍ QÆ=∞xã¨∂Î LO\Ï~°∞. ^•x=Å¡ WO„kÜ«∂Å
QÀÅ Py =∞#ã¨∞û „Ñ¨âßO`« =∞ø`«∞Ok. Jxfl â’HÍÅ‰õΩ Jf`«∞_Ò`å_»∞.
JÑ¨C_® âßOuOz# =∞#ã¨∞û JO`«~°∞‡Y"≥∞ÿ P`«‡ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ u~°∞QÆ∞`«∞Ok.
P`«‡`À ãÖ|O^èOŒ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∞Ok. `å#∞ P`«‡<Õ#x „QÆÇÏ≤ ã¨∞OÎ k. z=~°‰Ωõ
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊O`À - J#∞„QÆÇ¨ÏO`À - Jaè=ºHõÎO HÍ=@O`À
P`å‡#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
J\˜ì P`«‡ q^Œ∞xH˜ „ÉÏÇ¨Ï‡} - HõΔ„uÜ«∞ J<Õ =~°‚ ÉèË^•Å∞QÍx†
*Ïu, =∞`«, ‰õΩÅ ÉèË^•Å∞QÍx Jhfl #tOzáÈ`å~Ú. J^Õ PÇ¨~°O
HÍ=@O Jx Hõq`å~°∂ÑÖQÍ WHõ¯_» K≥Ñ≤ÊOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ J\˜ì
P`«‡q^Œ∞xH˜ =∞~°}O ‰õÄ_® ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë ^ÕÇ¨ xˆH Kå=Ù Ñ¨Ù@∞ìHÅõ ∞.
P`«‡‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìHÍÖË^∞Œ , =∞~°}=¸ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ =∞~°}O J<Õk P`«‡ q^Œ∞xH˜
#OAH˘<Õ Ñ¨K«Û_ç Jx Hõq`å~°∂ÑÖÖ’ K≥áêÊ~°∞. Hõ#∞Hõ P`«‡Ö’ *Ïu
=∞`åk ÉèË^Œ=ÚÅ∞ Å~ÚOzáÈ`«∞<åfl~Ú. [## =∞~°}ÏÅ∞ J^Œ$â◊º"≥∞ÿ
áÈ`«∞<åfl~Ú. J\˜ì P`«‡#∞ ZHõ¯_» L#fl^À Z=~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞?
JO>Ë Jxfl J~°›`«Å∞ L#fl "å~°∞ `«Ñ¨Ê =∞Ô~=fi~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~°∞ Jx.
=ÚYºOQÍ f„="≥·~åQÆºO LO_®e. #zˆH`«∞x ÖÏO\˜ "≥·~åQÆºO LO_®e.
JO`« \ ˜ "≥ · ~ åQÆ º O L#flÑ¨ C _Õ =∞#ã¨ ∞ û „Ñ¨ â ßO`« =∞=Ù`« ∞ Ok.
JO`«~°∞‡Y=∞=Ù`«∞Ok. P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Z=_»∞ WÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ_»∞? Jx „Ñ¨tflOK«@O ^•fi~å J~°›`«#∞
ãÖáêkOK«O_ç† f„="≥·~åQÆºO - f„==Ú=Ú‰õΔΩ`«fiO D Ô~O_»∂
™êkèOK«O_ç Jx ã¨∂\˜QÍ ÃÇÏK«ÛiOK«@O WO^Œ∞Ö’x PO`«~°ºO.
181
D =∞O„`«O ZO`À QÆ∂_è®~°÷ Ü«ÚHõÎOQÍ L#flk. nxx =∞~˘Hõ
q^èŒOQÍ#∞ K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û#∞. LÑ¨¿ãK«#O ´ Jaè=∞O„uOK«∞@‰õΩ
qã¨ÎiK«∞@∂ì „u¿ÑÊ h~°∞. „|Ç¨Ï‡K« ´ „|Ç¨Ï‡ÉèÏ==Ú† HõΔ„`«OK« ´
^ÕÇ¨ÏÉèÏ==Ú† Jx J~å÷Å#∞ fã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ D =∞O„`« ÉèÏ=O Wk -
ÉèÏ=O : „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=# - ^ÕÇ¨ÏÉèÏ=# Z=xH˜ PÇ¨~°"≥∂† =∞~°}O
Z=xH˜ qã¨ÎiK«∞@∂ì Jaè=∞O„`«OKÕ h~À† J`«_≥Hõ¯_»∞<åfl_À Z=iH˜
WÖÏ `≥Å∞ã¨∞?-
=∞#O „Ñü ~ÀE PÇ¨~°O fã¨∞‰õΩO\ÏO ã¨∂÷Å â◊s~°O áÈ+¨}‰õΩ.
J^Õ J#flO { ‰õÄ~°Å∞. J#flO „Ñü ~ÀE XHõ¯>Ë - `«Ñ¨ÊHõ
fã¨∞HÀ=Åã≤Ok. ‰õÄ~°Å∞ Z<Àfl ~°HÍÅ∞ =∂~°∞ã¨∂Î LO\ÏO. qã¨∞QÆ∞Ñ¨Ù_ç`Õ
Ñ¨K«Ûà◊√§ "Õã¨∞H˘x uO\ÏO. ‰õÄ~°Å∞ Ñ¨K«Ûà◊√§ J#flO`À HõeÑ≤ u#flÑ¨C_»∞
~°∞zQÍLO\Ï~Ú. JÖÏQÆx „Ñ¨`ÕºHõOQÍ "å\˜<Õu#O. H˘xflO\˜x Jã¨Å∞
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ u#ÖËO. HÍ~°OQÍ<À, LÑ¨ÊQÍ<À, Ñ¶∂¨ @∞QÍ<À LO\Ï~ÚQÆ#∞Hõ.
J#flO ‰õÄ~°Å∞ Jhfl =_ç¤OK«∞‰õΩ#fl `«~åfi`« KÕuÖ’xH˜ h\˜x fã¨∞H˘x
QÍÜ«∞„f =∞O„`å<Àfl, w`å â’¡HÍ<Àfl ÑïOî z PÇ¨~åxfl - qãïÎ x H˘OK≥O
P [ÅO`À „áÈH˜ΔOz - qã¨ÎiK«∞@∂ì =kÖË™êÎO. ^•x<Õ LÑ¨¿ãK«#O
JO\Ï~°∞. WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ KÕ™êÎO? =∞#O fã¨∞H˘<Õ PÇ¨~°O =∞#
=∞<À|∞^Œ∞Åú #∞ Ñïâ◊√^ŒOú KÕã≤ „|Ç¨Ï‡*Ï˝<åxfl ãÖáêkOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞##∞
„¿Ñˆ~Ñ≤OK«∞QÍHõ! J<Õ ÉèÏ=O`À KÕ™êÎO.
ã¨∂÷Å â◊s~åxH˜ ZÖÏ J#flO{‰õÄ~°Å∞ HÍ"åÖ’ ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~åxH˜
‰õÄ_® PÇ¨~°OHÍ"åe. J^Õ „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=# { ^ÕÇ¨ÏÉèí=#. „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=#
XHõ¯>Ë ZÑ¨C_»∂ LO_®eûOk. ^ÕÇÏ¨ ÉèÏ=#Ö’ Z<Àfl q+¨Ü∂« Å∞ =∂~°∞`«∂
LO\Ï~Ú. „Ñü~ÀE =∞#ã¨∞û Z<Àfl PÖ’K«#Å∞ KÕã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ D
Jxfl PÖ’K«#Å#∞, q+¨Ü∂« Å#∞, Éè’QÍÅ#∞ - JxflO\˜x „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=#`À
ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã¨∞‰õΩx K«∂_®e. JK«ÛQÍ q+¨Ü«∂Å∞, Éè’QÍÅ∞ q_çQÍ
182
„QÆÇ≤ÏOz#Ñ¨C_»∞ ZO`« „Ñ‘uQÍ L#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz<å Jq |O^èŒHÍ~°}ÏÖË
J=Ù`å~Ú. Hõ#∞Hõ"å\˜x „|Ç¨Ï‡ ÉèÏ=#`À ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã∞¨ H˘<Õ K«∂_®e.
JÑ¨C_Õ „|Ç¨Ï‡ ÉèÏ=# hÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_»∞`«∞Ok. „Ñü q+¨Ü«∞ *Ï˝#O`À#∞
`≥eÜ«∞|_Õk P`«‡ÜÕ∞ #<Õ ˆH<ÀÑ¨x+¨`ü =∞O„`å~°÷O W^Õ. WÖÏ „Ñü
q+¨Ü∂« xfl - PÖ’K«##∞ „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=#`À ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã∂¨ Î „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=#
ã≤÷~° Ñ¨~°K«∞‰õΩO@∂ LO>Ë z=~°‰õΩ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ J=Ù`å=Ù. J\˜ì "åxH˜
=∞~°}O J<Õk qã¨ÎiK«∞@∂ì K«ÖË¡ h~°∞ (LÑ¨¿ãK«#O) =O\˜^Õ. WÖÏ
„ÑüÖ∫H˜Hõ q+¨Ü∂« xfl „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=#`À ã¨=∞#fi~ÚOz ™ê^è#Œ Å∞ KÕ¿ã"å_»∞
`«Ñ¨Ê Z=~°∞ P`«‡#∞ WÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘x =∞~°}Ïf`«∞Å∞ HÍQÆÅ~°∞? Jx
JO`«~å~°úO
- : kfifÜ«∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-
183
`«$fÜ«∞ =e¡
r"å`«‡ Z=~°∞? Ñ¨~°=∂`«‡ Z=~°∞? r"å`«‡ Ñ¨~°=∂`«‡Å UHõ`«fiO
QÆ∞iOz-
=∞OII |∞∞`«O Ñ≤|O`Ò ã¨∞Hõ$`«ã¨ºÖ’ˆH
QÆ∞Ç¨O „Ñ¨qëœì Ñ¨~°"Õ∞ Ñ¨~åˆ~÷
KèåÜ«∂ `«áœ „|Ç¨Ï‡ q^À =^ŒOu,
ÑÖKåQÆflÜ≥∂ ÜÕ∞K«„u}ÏzˆH`åó II (1)
„ÑüII Ñ¨~°"Õ∞ Ñ¨~åˆ~÷ ´ Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ# Ç¨Ï$^ŒÜ«∂HÍâ◊=Ú #O^Œ∞† QÆ∞Ç¨O
„Ñ¨qëœì ´ |∞kú QÆ∞Ç¨ÏÖ’ ‰õÄ~˘Ûx† Ö’ˆH ´ D Ö’HõOÖ’ (^ÕÇ¨ÏOÖ’)†
ã¨∞Hõ$`«ã¨º ´ Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å Ü≥ÚHõ¯† |∞∞`«O ´ Ñ¶¨ÖÏxfl† ÜÕ∞K« ´
Z=Ô~·`Õ† Ñ≤|O`Ò ´ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~À - ("åix)† „|Ç¨Ï‡q^Œó ´
„|Ç¨Ï‡*Ï˝#∞Öˇ·#"å~°∞† ÑÖKåQÆflÜ≥∂ ´ S^Œ∞~°HÍÅ JQÆ∞flÅ#∞ áÈ+≤OKÕ
QÆ $ Ç¨ Ï ã¨ ∞ ÷ Å ∞† „u}Ïzˆ H `åó ´ <åzˆ H `« Ü « ∞ *Ï˝ x fl =¸_» ∞ ™ê~° ∞ ¡
x~°fiiÎOz#"å~°∞† KèåÜ«∂`«áœ ´ "≥Å∞QÆ∞h_»Åx† =^ŒOu ´ JO\Ï~°∞.
ÉèÏ=O : Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ# Ç¨Ï$^ŒÜ«∂HÍâ◊OÖ’ |∞kú QÆ∞Ç¨ÏÜ«∞O^Œ∞ ‰õÄ~˘Ûx D
^ÕÇ¨ÏOÖ’<Õ Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å Ñ¶¨ÖÏxfl J#∞ÉèíqOKÕ "åi^ŒÌ~°∞<åfl~°∞. "åix
"≥Å∞QÆ∞h_»Åx „|Ç¨Ï‡*Ï˝#∞Å∞, QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Å∞, „u}ÏzˆH`«∞Å∞ JO\Ï~°∞.
"åºYº : D `«$fÜ«∞ =e¡Ö’ r"å`«‡Ñ¨~°=∂Å#∞ =i‚OKÕ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’
~°^èŒ=Ú Ü≥ÚHõ¯ LÑ¨=∂<åxfl K≥Ñ¨Ê@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°^èŒ=Ú, QÆ∞„~åÅ∞,
™ê~°kè, Ñ¨QÆæO, Ü«∞[=∂x JO>Ë Z=Ô~=~À `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~°∞. JHõ¯_»
Ü«∞[=∂x, ™ê~°kè L#fl>Ë¡ WHõ¯_» Ñ¨~°=∂`«‡ r"å`«‡Å∞O\Ï~°∞. "åi<Õ
"≥Å∞QÆ∞h_»Åx (ÉèÏÜ«∂`«áœ) J<åfl~°∞.
Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ ™ê÷#"≥∞ÿ# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞QÆ∞Ç¨ÏÖ’ ‰õÄ~˘Ûx D
184
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å#∞ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘x Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ J#∞ÉèíqOKÕk
Z=~°∞? r=Ù_Õ. JÇ¨ÏOHÍ~°"Õ∞. r=Ù_Õ `«# "åã¨#Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ<À,
ÖËHõ |∞kú K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ<À qq^èŒ Hõ~°‡Å#∞ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å ^•fi~å
KÕã¨∞ÎO\Ï_»∞. JÖÏˆQ P KÕã≤# Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ =∞#ã¨∞û ^•fi~å
J#∞Éèqí ™êÎ_∞» . J~Ú`Õ WHõ¯_» JÖÏ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ#∞ J#∞Éèqí OKÕk W^Œ~Ì ∞° .
"åˆ~ r"å`«‡ Ñ¨~=° ∂`«‡Å∞ Jx D =∞O„`«OÖ’ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞. J~Ú`Õ
x[OQÍ "å~°∞ W^ŒÌ~å? ÖËHõ XHõ¯ˆ~<å? JO>Ë x[OQÍ XHõ¯ˆ~. HÍx
J*Ï˝# ^Œ$+≤ì`À K«∂z#O`« HÍÅO W^ŒÌ~°∞QÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH
"åix "≥Å∞QÆ∞ h_»Å<åfl~°∞. XHõ~∞° ã¨`º« O. ~Ô O_»="å~°∞ ^•x h_» =∂„`«O.
XHõ ~ ° ∞ aO|"≥ ∞ ÿ ` Õ Ô ~ O_» = "å~° ∞ „Ñ¨ u aO|O. W^Õ q+¨ Ü « ∂ xfl
=ÚO_»HÀÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ XˆH K≥@∞ìH˘=∞‡ <å„â◊~ÚOK«∞H˘#fl Ô~O_»∞ Ñ¨‰õΔΩÅ∞
- XHõ\ ˜ Ñ¶¨ÖÏxfl uO@∞O>Ë Ô~O_»=k T~°ˆH K«∂ã¨∞Î#flk - J<åfl~°∞.
x[OQÍ Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ J#∞ÉèíqOKÕk r"å`«‡ÜÕ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Hõ~°‡Å∞
KÕ¿ãk r"å`«‡ÜÕ∞ QÆ#∞Hõ. =∞i Ñ¨~=° ∂`À‡? Ñ¨~=° ∂`«‡ Hõ~Î° HÍ^Œ∞, Éè’HõHÎ Í^Œ∞.
Hõ#∞Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ<≥\Ï¡ J#∞Éèqí ™êÎ_∞» ? PÜ«∞# KÕÜ∞« _»∞ -
J#∞Éèqí OK«_∞» . âßs~°H"õ ∞≥ #ÿ ÉÏ^èÅŒ #∞ QÍx, =∂#ã≤H"õ ∞≥ #ÿ =º^èÅŒ #∞QÍx,
|∞kúÜÚ≥ Hõ¯ Ñ¨~å[Ü«∞=ÚÅ#∞QÍx, P^è•ºu‡Hõ ÉèÏ"åÅ#∞QÍx, SÇ≤ÏHõ"∞≥ #ÿ
ã¨∞YãÖ`ÀëêÅ#∞ QÍx J#∞ÉèíqOKÕk r"å`«‡ÜÕ∞. S`Õ r"å`«‡#∞
„Ñ¨HÍtOÑ¨*¿Ë ãk ^•xH˜ P^è•~°OQÍ L#fl k=º"≥∞#ÿ â◊HÎ˜ Ñ¨~=° ∂`«‡.
=∞#‰õΩ ~å„uÑ¨Ó@ "≥Å∞QÆ∞ xã¨∞#Î flk @∂º|∞Öˇ@ · ∞ JO\ÏO. x["Õ∞†
HÍx P @∂º|∞Öˇ·@∞‰õΩ "≥ÅQÆ\ÏxH˜ HÍ=Åã≤# â◊H˜ÎxKÕÛk HõÔ~O@∞QÆ^•!
Hõ#∞Hõ Hõ~Ô O@∞ "≥Å∞QÆ∞ xã¨∞#Î fl^Œx ‰õÄ_® J#=K«∞Û. J~Ú`Õ @∂ºÉòÖ@ ·ˇ ∞
ÖË‰õΩO_® HõÔ~O@∞ `«#O`«@ `å#∞ "≥Å∞QÆ∞ x=fiÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ† HõÔ~O@∞
ÖË‰õΩO_® @∂º|∞Öˇ·@∞ `«#O`«@ `å#∞ "≥ÅQÆÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ @∂º|∞Öˇ·@∞ -
HõÔ~O@∞ "≥Å∞QÆ∞xã¨∞Î<åfl~Ú JO>Ë ãïáÈ`«∞Ok QÆ^•! JÖÏˆQ WHõ¯_»
185
r"å`«‡ Ñ¨~°=∂`«‡Å∞ Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ ##∞Éèíqã¨∞Î<åfl~Ú J<åfl~°∞. P r"å`«‡
Ñ¨~°=∂`«‡Å#∞ "≥Å∞QÆ∞h_»Å∞ - KèåÜ«∂`«Ñ¨=ÚÅ∞ J<åfl~°∞. Z=~°∞
JÖÏ J<åfl~°∞? (1) „|Ç¨Ï‡q^Œ∞Å∞ : „|Ç¨Ï‡*Ï˝<åxfl ãÖáêkOK«∞H˘#fl
„|Ç¨ Ï ‡q^Œ ∞ Å∞. (2) Ñ¨ O KåQÆ ∞ flÅ#∞ áÈ+≤ O KÕ QÆ $ Ç¨ Ï ã¨ ∞ ÷ Å ∞ (3)
<åzˆH`«Ü«∞*Ï˝xfl =Ú=∂‡~°∞ x~°fiiÎOKÕ „u}ÏzˆH`«∞Å∞. g~°∞ r"å`«‡
Ñ¨~°=∂`«‡Å#∞ "≥Å∞QÆ∞ h_»Å<åfl~°∞. Ñ¨QÆÅ∞ ã¨∂~°∞ºx HÍOuÖ’ XHõ =ºH˜Î
#_»záÈ`«∞O>Ë J`«x KèåÜ«∞ (h_») Éèí∂q∞ÃÑ· Ñ¨_»∞`«∞Ok. P h_»
P=ºH˜ÎÖÏQÍ<Õ L<åfl ã¨`«ºO HÍ^Œ∞. JO>Ë JHõ¯_» x[OQÍ L#flk XHõ¯ˆ~.
HÍx W^ŒÌ~°∞QÍ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ~°∞ ã¨`«ºO, =∞~˘Hõ~°∞ h_» (q∞^èŒº).
JÖÏˆQ r"å`«‡ Ñ¨~°=∂`«‡ÅÖ’ Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨`«ºO. r"å`«‡ h_» =∂„`«"Õ∞.
Ñ¨~°=∂`«‡ x`«º =ÚHõÎO. r"å`«‡ |^ŒúO. ^ÕÇ¨Ï=∞<À|∞^Œ∞úÅ `å^•`«‡ºO`À
`«##∞ `å#∞ Ñïq∞`«O KÕã¨∞H˘x L#fl Ñ¨~°=∂`Õ‡ r"å`«‡.
*’ºu ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# ("≥Å∞QÆ∞ - „Ñ¨HÍâ◊~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#) P`«‡ ÖËx^Õ KèåÜ«∂
~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ r"å`«‡‰õΩ (JÇ¨ÏOHÍ~åxH˜) Jã≤`÷ fi« "Õ∞ ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ<Õ P ~Ô O_»∂
*’_çOÑ¨|_ç - HõeÑ≤ K≥Ñ¨Ê|_ç#q. JÖÏˆQ |∞kúH˜ ™ê÷#"≥∞ÿ# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞
‰õΩÇ¨Ï~°=Ú #O^Œ∞ r"å`«‡ Ñ¨~°=∂`«‡Å∞ x=tOK«∞K«∞#fl@∞¡ WHõ¯_»
K≥Ñ¨Ê|_ç#k. Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú#O^Œ∞ |∞kú, P |∞kúÜ«∞O^Œ∞ r"å`«‡
Ñ¨~°=∂`«‡Å∞<åfl~°∞. (|∞kúx â◊√^ŒúO KÕ¿ãÎ Ñ¨~°=∂`Õ‡ q∞QÆ∞Å∞`å_»∞)-
- Ñ¨~°=∂`«‡#∞ JO^Œ∞HÀQÆÅ *Ï˝<åxfl JOkOK«QÆÅ#x Ü«∞=∞
^èŒ~°‡~åA `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞OII Ü«∞ó ¿ã`«∞ s*Ï<å<åO JHõΔ~°O „|Ç¨Ï‡Ü«∞`ü Ñ¨~°OI
JÉèÜí ∞« O uf~°¬`åO áê~°O <åzˆH`«O â◊Hˆ =∞Ç≤Ï II(2)
„ÑüII Ü«∞ó ´ Uk† D*Ï<å<åO ´ „u}ÏzˆH`«∞Å‰õΩ, ÑÖKåQÆ∞flÅ‰õΩ
(QÆ$Ç¨Ïã¨∞Å÷ ‰õΩ)† ¿ã`«∞ó ´ =O`≥# =O\˜^À† Ü«∞`ü ´ U qKå~°}† uf~°¬`åO
´ `«iOKåÅ#∞H˘<Õ "åiH˜† áê~°O ´ P=e X_À¤† (J\˜ì) JHõΔ~°O ´
186
<åâ◊#O ÖËx† Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ´ Ñ¨~°„|Ç¨‡xfl† JÉèíÜ«∞O ´ ÉèíÜ«∞~°Ç≤Ï`«
"≥∞ÿ#^•xx† <åzˆH`«O ´ #zˆH`«∞xH˜† â◊ˆH =∞Ç≤Ï ´ K≥Ñ¨ÊQÆÅ
ã¨=∞~°∞÷Å=∞QÆ∞^Œ∞=ÚQÍHõ.
ÉèÏ=O : (1)„u}ÏzˆH`«∞Å∞, ÑÖKåQÆ∞flÅ∞ J~Ú# QÆ$Ç¨Ïã¨∞Å÷ ‰õΩ Uk =O`≥#
ÖÏO\˜^À† (2)`«iOKåÅ#∞H˘<Õ „|Ç¨Ï‡ l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ‰õΩ U qKå~°}
P=eX_À¤† J\˜ì <åâ◊#OÖËx, ÉèíÜ«∞~°Ç≤Ï`«, Ñ¨~°„|Ç¨‡xfl #zˆH`«∞xH˜
K≥Ñ¨ÊQÆÅ ã¨=∞~°∞÷Å=∞QÆ∞^Œ∞=ÚQÍHõ!
"åºYº : Z=Ô~`· Õ <åzˆH`åyfl K«Ü∞« #O KÕÜ∞« @O ^•fi~å ã¨fi~°Öæ ’Hõ Éè’QÍÅ#∞
"åOzè™êÎ~À, J\˜ì "åiH˜ `«y# *Ï˝<åxfl - <åzˆH`« JyflK«Ü∞« # q^è•<åxfl
K«Hõ¯QÍ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞QÆÅ=Ú. D <åzˆH`« JyflÜÕ∞ ¿ã`«∞=Ù - =O`≥#
ÖÏO\˜k. =∞# =∞~°ÎºÖ’HÍxH˜, P=e f~°OÖ’ #∞#fl ã¨fi~°æOÖ’ J=∞~°
r=<åxH˜ =∞^èŒº Wk =O`≥#. JO>Ë <åzˆH`« Jyfl J<Õ =O`≥# g∞^Œ∞QÍ
„Ñ¨Ü«∂}˜¿ãÎ P=e f~°"≥∞ÿ# ã¨fi~åæxfl KÕ~°∞H˘x, n~°…HÍÅO ã¨∞YÉè’QÍÅ#∞
JO^Œ∞HÀ=K«∞Û. Wk ™ê=∂#∞ºÖˇ·# QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Å∞ HÀ~°∞H˘<Õ Éè’QÆO.
„ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# D Hõ~îÀÑ¨x+¨`ü Hõ~°‡ HÍO_»#∞ `ÕeHõQÍ
„`Àã≤"ÕÜ«∞ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ Hõ~°‡ HÍO_»ÃÑ· Pã¨H˜Î QÆÅ"åiH˜ D `å`å¯eHõ
"≥∞ÿ#"Õ J~Ú<å ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ#∞ JOkOKÕ =∂~åæxfl K≥Ñ¨ÊQÆÅ=Ú Jx
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ã¨Ê+¨ìOKÕã¨∞Î<åfl~°∞ „Ñ¨^äŒ=∞ áê^ŒOÖ’.
WHõ #zˆH`«∞xÖÏQÍ D ãÖ™ê~° ã¨=Ú„^•xfl `«iOz P=e X_»∞¤
KÕ~åÅ#∞ H˘<Õ `«`Î« fi l*Ï˝™êÑ¨~∞° Å‰õΩ, P`«‡*Ï˝#=Ú #O^Õ Pã¨HÎ˜ QÆÅ"åiH˜
`«y#q^èŒOQÍ Ñ¨~°=∂`«‡ `«`åÎ fixfl QÆ∞iOz, JHõΔ~°"≥∞ÿ# Ñ¨~°„|Ç¨‡xfl
QÆ∞iOz, ÉèíÜ«∞~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡ ™ê÷<åxfl QÆ∞iOz K≥Ñ¨ÊQÆÅ ã¨=∞~°÷`«
QÆÅ"å~°=Ú - Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
Z=iH˜˜ D „|Ç¨Ï‡ *Ï˝#O? ã≤kúá⁄Ok# „|Ç¨Ï‡ *Ï˝#∞Å∞ x~°O`«~°O
ˆH=Å „|Ç¨Ï‡=ÚQÍ<Õ LO\Ï~°∞. "åiH˜ ^ÕÇ¨ÏÉèÏ=# J<Õk ~å<Õ~å^Œ∞.
187
^ÕÇ¨Ï`å^•`«‡ºO LO_»^Œ∞. JÖÏQÍHõ U=∂„`«O *Ï˝#OÖËx Ñ¨ÓiÎ J*Ï˝#
=∂#=ÙÅ‰õΩ ^ÕÇÏ¨ ÉèÏ=#`«ÑÊ¨ P`«‡ QÆ∞iOz `≥eÜ«∞<Õè≥ Ü«∞^Œ∞. ZÅ¡ÑC¨ _»∞
r=ÉèÏ=OÖ’<Õ LO\Ï~°∞. ^Õ.=∞.|∞.Å`À `å^•`«‡ºO K≥O^Õ LO\Ï~°∞.
Jã¨Å∞ `å^•`«‡ºO HÍ^Œ∞ ^ÕÇÏ¨ OQÍ<Õ LO_ç áÈ`å~°∞. D ~Ô O_»∞ `«~Q° `Æ ∞« Å
"åiH© P`«‡*Ï˝#O`À QÍx, qKå~°}`ÀQÍx U J=ã¨~°=¸ÖË^Œ∞. "åiH˜
âß¢™êÎÅ`À J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . HÍx âß¢™êÎÅ#∞ H˘O`« „â◊=}O KÕã≤ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl
"å~°∞, ÃÑ^ŒÌÅ ^•fi~å É’kèOÑ¨|_»¤"å~°∞, P`«‡ *Ï˝#OÃÑ· Pã¨H˜Î QÆÅ"å~°∞,
`«iOKåÅ<Õ f„=`«Ñ¨# QÆÅ"å~°∞ - g~°O`å „|Ç¨Ï‡ÉèÏ"åhfl ã¨`«ºOQÍ
„QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞, r=ÉèÏ"åhfl ã¨`«ºOQÍ<Õ „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. q+¨Ü«∂ÅÖ’ =Úxy
áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ r=Ù_»∞ QÍ<Õ =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. P^è•ºu‡Hõ zO`«#
KÕã¨∞Î#flÑ¨C_À, =∞Ç¨`«∞‡Å É’^èŒÅ#∞ qO@∞#flÑ¨C_À `å#∞ „|Ç¨Ï‡"Õ∞#<Õ
„|Ç¨Ï‡ ÉèÏ=#Ö’ LO\Ï~°∞. JO>Ë U ZO_»HÍQ˘_»∞QÆ∞ Ñ¨\ ˜ì#@∞¡
Ñïã≤÷`«∞Å#∞ |\˜ì „Ñ¨=iÎã¨∞ÎO\Ï~°∞.
giˆH J`«‡ *Ï˝#=Ú - qKå~°}ÏÑ¨^Œúu J=ã¨~°O.
W@∞ „|Ç¨Ï‡ÉèÏ"åhfl - J@∞ r=ÉèÏ"åhfl ~Ô O_çO\˜h ã¨`º« "Õ∞##∞H˘<Õ
- ^Œ∞ã≤÷u#∞Oz ™ê^èŒ‰õΩÅ∞, P`«‡ *Ï˝# ãÖÑ¨#∞flÅ∞QÍ |Ü«∞@ Ñ¨_®e.
JÖÏÑ¨_®ÅO>Ë ZO_» - h_»Å`À áÈeHõÃÑ\˜ì `«`«Î fi qKå~°} KÕÜ«∂Åx
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ =∞O„`«OÖ’ K≥áêÊ~°∞. aO|O ã¨`«º=∞x, „ÑüaO|O
Jã¨`º« =∞x „QÆÇÏ≤ OKåe. K≥~∞° =Ù X_»∞#¤ L#fl K≥@∞ì h\˜Ö’ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ kQÍx
^•x Ñ¨à◊√§ u#ÖËO, Hõ_»∞Ñ¨Ù xOÑ¨ÙHÀÖËO. J^Õ 'T~°÷fi=¸Å =∞^èŒâß≈YO—
LÑ¨=∂#O. h\˜Ö’ ZO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤Oz<å Jk q∞^èŒºÜÕ∞. ÖËx
^Õ#x „QÆÇ≤ÏOKåe. qKå~°}KÕÜ«∂e. JkQÀ JÖÏO\˜ qKå~°}ÜÕ∞
`«iOK«QÀˆ~ "åiH˜ `«Ñ¨Êx ãïQÍ HÍ"åe. J\˜ì qKå~°}<Õ #zˆH`«∞xH˜
K≥Ñ¨ÊQÆÅ ã¨=∞~°÷`« QÆey# "å_ç#QÆ∞^Œ∞#∞QÍHõ Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
K≥|∞`«∞<åfl_ô =∞O„`«OÖ’.
188
#zˆH`«∞x QÆ∞iOz ã¨=∞~°∞÷Å=∞QÆ∞^Œ∞=Ú QÍHõ! Jx Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
K≥Ñ¨Ê@OÖ’ Ô~O_»∞ J~å÷Å∞ Wq∞_ç L<åfl~Ú.
(1) #zˆH`«∞xH˜ K«Hõ¯QÍ J~°÷=∞ÜÕ∞º@@∞¡QÍ, J`«_»∞ K«Hõ¯QÍ
„|Ç¨‡ÉèÏºãÖ - P`«‡qKå~°} KÕã≤ `«iOKÕ@@∞¡QÍ K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ <Õ#∞
ã¨=∞~°∞÷_»#QÆ∞^Œ∞#∞QÍHõ! Jx† XHõ J~°÷O.
(2) <å^•fi~å É’kèOÑ¨|_ç# #zˆH`«∞_»∞ D É’^èŒ#∞ K«Hõ¯QÍ J~°÷O
KÕã¨∞H˘x, P`«‡ qKå~°}KÕã≤ `«iOKÕ ã¨=∞~°÷`«QÆÅ "å_»QÆ∞#∞QÍHõ! Jx
2= J~°÷O. 'ã¨Ç¨Ïg~°ºO Hõ~°"å=ÃÇ·Ï— ´ W~°∞=Ù~°=Ú ã¨=∞~°÷`«`À
Ñ¨xKÕ¿ã^Œ=ÚQÍHõ! - W^Õ -
- WHõ r=Ù_∞» P`«‡ "≥Ñ· Ù¨ QÍ „Ñ¨Ü∂« }O ™êyOK«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∂« }™ê^è#Œ O
HÍ"åe. Uq∞\Ï „Ñ¨Ü∂« } ™ê^è#Œ O? 3-4 =∞O„`åÅÖ’ -
=∞OII P`å‡#O ~°kä#O qkú â◊s~°O ~°^èŒ"Õ∞=`«∞I
|∞kúO `«∞™ê~°kèO qkú =∞#ó „Ñ¨„QÆÇ¨Ï "Õ∞=K«II (3)
=∞OII WO„kÜ«∂}˜ Ç¨ÏÜ«∞<åÇ¨ïó q+¨Ü∂« O¿ã+Î μ¨ QÀK«~å<£I
P`Õ‡O„kÜ«∞ =∞<ÀÜ«ÚHõOÎ Éè’Hˆ Î `åºÇ¨ï~°‡h+≤}ó II(4)
„ÑüII P`å‡#O ´ `«##∞ (P`«‡#∞)† ~°kè#O ´ ~°kè‰õΩxQÆ (~°^èŒOÖ’
Pã‘#∞xQÍ)† qkú ´ `≥Å∞ã¨∞HÀ† â◊s~°O`«∞ ´ â◊s~°=Ú<Õ"≥∂† ~°^èŒOU=
´ ~°ÔŒè QÍ#∞† |∞kúO`«∞ ´ |∞kú<"Õ ∂≥ † ™ê~°kOè qkú ´ ™ê~°kQè Í`≥Å∞ã¨∞HÀ†
=∞#ó ´ =∞#ã¨∞û#∞† „Ñ¨„QÆÇÏ¨ O U= ´ Ñ¨Q=æÆ ÚQÍ (`≥Å∞ã¨∞HÀ). WO„kÜ«∂}˜
´ WO„kÜ«∂Å#∞† Ç¨ÏÜ«∂<£ ´ QÆ∞„~°=ÚÅ∞QÍ#∞† q+¨Ü«∂<£ ´ WO„kÜ«∞
q+¨Ü∂« Å#∞† `Õ+μ¨ ´ "å\˜H†˜ QÀK«~å<£ ´ =∂~°=æ ÚÅ∞QÍ#∞† P`Õ‡O„kÜ«∞
=∞<ÀÜ«ÚHõÎO ´ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ`À ‰õÄ_ç# P`«‡#∞† Éè’HõÎ Wu
´ J#∞Éèqí OKÕ"å_»∞ Jx† =∞h+≤}ó ´ „áêA˝Ö#·ˇ "å~°∞- ÑÖ_ç`∞« Öˇ#· "å~°∞†
PÇ¨ïó ´ K≥|∞`å~°∞.
189
ÉèÏ=O : P`«‡#∞ (`«##∞) ~°^èŒOÖ’ ‰õÄ~˘Ûx Ü«Ú#fl"åxQÍ#∞, â◊s~åxfl
~°^èŒOQÍ#∞, |∞kúx ™ê~°kèQÍ#∞, =∞#ã¨∞û#∞ Ñ¨QÆæOQÍ#∞, WO„kÜ«∂Å#∞
QÆ∞„~åÅ∞QÍ#∞, â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ñ¨~°ã¨QÆO^è•k q+¨Ü«∂Å#∞ P WO„kÜ«∂Å∞
uiˆQ =∂~åæÅ∞QÍ#∞, â◊s~°=Ú, WO„kÜ«∂Å∞ =∞#ã¨∞ûÅ`À ‰õÄ_»∞
H˘xÜ«Ú#fl P`«‡#∞ Éè’HõÎQÍ#∞ (J#∞ÉèíqOKÕ"åxQÍ#∞) ÑÖ_ç`«∞Å∞ -
„áêA˝Å∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞.
"åºYº : Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x D Ô~O_»∞ =∞O„`«=ÚÅ ÉèÏ==Ú#∞ K«Hõ¯QÍ
ri‚OK«∞H˘#fl =∞Ç¨=∞Ç≤Ï`å`«∞‡_»∞, PQÆ`«-J<åQÆ`« *Ï˝# ãÖÑ¨#∞fl_»∞,
ãÖã¨¯ $`« ÉèÏ+¨Ö’x Ñ¨^•ÅKÕ`« <å@ºO KÕ~ÚOK«QÆÅ HõàÏHÍ~°∞_»∞,
=∞#ã¨∞ûÖ’x ÉèÏ"åÅ#∞ qq^èŒ ~°∂áêÅ`À, =~å‚Å`À z„uOK«QÅÆ J^Œ∞ƒù`«
z„`«HÍ~°∞_»∞ J~Ú# "åºã¨ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ - k=ºw`« S# ÉèíQÆ=næ`«QÍ D
~°^èŒ™ê^Œ$âßºxfl =∞Ç¨ÉèÏ~°`«OÖ’ ZO`À J^Œ∞ƒù`«OQÍ, K«Hõ¯QÍ, Hõ#∞flÅ‰õΩ
Hõ\ ˜ì#@∞¡ z„fHõiOKå_»∞. LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ ™ê~°"≥∞ÿ# „|Ç¨Ï‡q^Œº#∞,
Ü≥∂QÆâß¢™êÎxfl NHõ$ëê‚~∞° #˚ ∞Å ãÖ"å^Œ~∂° ÑÖQÍ HÍ<åfiãπÃÑH· ˜ ZH˜¯OKå_»∞.
ZHõ¯_» U ~°OQÆ∞Å∞ JkÌ`Õ JO^ŒO kfiQÆ∞}©Hõ$`«=∞ø`«∞O^À K«Hõ¯QÍ `≥eã≤#
z„`«HÍ~°∞_≥·# "åºã¨∞_»∞ `«# ‰õΩOK≥#∞ ZO`À <≥·Ñ¨Ù}ºO`À HõkeOKå_»∞.
‰õΩ~°∞Hˆ „Δ `« Ü«Ú^Œú Éè∂í q∞Ö’ Ü«Ú^•úxH˜ ã¨#fl^Œ"ú ∞≥ ÿ H“~°= áêO_»=¿ã#Å∞
W~°∞"≥·Ñ¨ÙÅ ~°^èŒ, QÆ[, `«∞~°QÆ, Ñ¨^•`«∞Å`À "≥∂Ç¨ÏiOz L<åfl~Ú.
''`«`«ó âıfi`«~°›Ü≥ÿ∞~°∞ºˆHÎ =∞Ç¨Ïu ã¨ºO^Œ<Õã≤÷`Ò =∂^èŒ=ó áêO_»=â‹Û=——
- JO`«@ `≥Å¡x QÆ∞„~°=ÚÅ∞ Ñ¨ÓxÛ# Q˘Ñ¨Ê~°^èŒO g∞^Œ ‰õÄ~˘Ûx
NHõ$ëê‚~°∞˚#∞Å∞ „Ñ¨"ÕtOKå~°∞. ZÖÏ? 5 QÆ∞„~åÅ∞ Ñ¨ÓxÛ# ~°^èŒO, "å\˜
Ñ¨QÍæÅ#∞ KÕ`« ^èŒiOz Ñ¨~°=∞*Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞, kq #∞O_ç Éèí∞qH˜
ky =zÛ# <å~åÜ«∞}∞_»∞ NHõ$+¨‚ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ™ê~°kèQÍ#∞,
Ü«∞[=∂x ™ê÷#OÖ’ #~å=`å~°∞_»∞, ~å[Ñ¨Ù„`«∞_»∞ J~Ú# J~°∞˚#∞_»∞
uHõ=∞HõÑ¨_»∞`«∂, HõÅ=~°áê@∞`À Jj#∞_≥· L<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ `«#
190
Hõ~°Î=º"Õ∞q∞\’ Jx ãÖ^ÕÇ¨ÏÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞. JÇ¨ÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~åÅ
HÍ~°}OQÍ Hõ~°Î=º`å q=¸_è»∞_»Ü«∂º_»∞. Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞@=∂?
=∂#@=∂? J<Õ _ÀÖÏÜ«∞=∂# ã≤÷uÖ’ Ñ¨_çáÈÜ«∂_»∞. `«#‰õΩ =∂~°æO
K«∂Ñ¨=∞x, Hõ~"Î° åºxfl É’kèOK«=∞x `«# ™ê~°k†è ã¨z=Ù_»∞ J~Ú# NHõ$+¨μx‚
"Õ_»∞‰õΩ<åfl_»∞. JÖÏ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ ™ê~°"≥∞ÿ# w`«#∞ ÉèíQÆ"å#∞x =ÚY
Ñ¨^Œ‡O #∞O_ç "≥Å∞=iOKÕ@∞¡ KÕâß_»∞ "åºã¨∞_»∞.
Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î HõO`«‰õÄ Ju =ÚYº"≥∞ÿ# D Ô~O_»∞ =∞O„`åÅ#∞
K≥Ñ¨Ê@OÖ’ LÑ¨x+¨^Œ$+¨μÅ Jaè„áêÜ«∞O U"≥∞ÿ LO@∞Ok? - „Ñü
=∂#=Ù_»∞ D Ö’HõOÖ’ ^ÕÇ¨Ï WO„kÜ«∞ =∞<À |∞^Œ∞úÅ<Õ ÑïHõ~åÅ`À
`«# r=# Ü«∂„`«#∞ H˘#™êyã¨∞Î<åfl_»∞. `å#∞ D ÑïHõ~åÅ‰õΩ "Õ~°∞QÍ
- ˆ H O„^Œ O QÍ - P^è • ~° O QÍ L#fl K≥ · ` « < åºxfl- P`« ‡ #∞ Jx
`≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_®<Õ - "å\˜`À `å^•`«‡ºO K≥Ok rqã¨∞<Î åfl_»∞. `«`Ê« eù `«OQÍ
J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞, ÉÏ^èÅŒ ∞, ÉèÜ
í ∂« Å∞, PO^Àà◊#Å`À ã¨`=« ∞`«"∞≥ ÿ
áÈ`«∞<åfl_»∞. g@xflO\˜#∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^•Åx J#∞‰õΩO\Ï_»∞QÍx,
ZÖÏ á⁄O^•Ö’ `≥eÜ«∞^Œ∞. XHõ"Õà◊ Z<Àfl [#‡Å `«~åfi`« `≥eã≤<å P
=∂~°æOÖ’ #_»=\ÏxH˜ ™êÇ¨Ïã≤OK«_»∞. P =∂~°æOÖ’ L#fl W|ƒO^Œ∞Å#∞
TÇ≤ÏOK«∞H˘x D ^Œ∞óYã¨=Ú„^ŒOÖ’<Õ =Úxy áÈ`«∂ LO\Ï_»∞. J\˜ì
"åxx L^ŒúiOK«\ÏxˆH LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ *Ï˝#O. JO^Œ∞ˆH D LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’
r=Ù_»∞ `«# ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ<Õ ÑïHõ~åÅ#∞ ZÖÏ "å_»∞H˘x
`«# Ñ¨~°=∞ÅHΔÍºxfl - QÆ=∞º™ê÷<åxfl KÕ~°∞HÀ"åÖ’ `≥eÜ«∞*Ë¿ãO^Œ∞‰õΩ ~°^èŒ
LÑ¨=∂#O`À É’^èŒ™êQÆ∞`«∞#flk.
ã¨∂Å÷ ^ÕÇ¨ xfl ~°ÔŒè QÍ#∞, WO„kÜ«∂Å#∞ QÆ∞„~åÅ∞QÍ#∞, =∞#ã¨∞û#∞
Ñ¨QÆæOQÍ#∞, |∞kúx P Ñ¨QÍæxfl KÕ`« ^èŒiOz ~°^è•xfl #_ç¿Ñ ™ê~°kèQÍ#∞,
WO„kÜ«∂Å<Õ QÆ∞„~åÅ∞ u~°Q\Æ ÏxH˜ q+¨Ü∂« Å#∞ =∂~åæÅ∞QÍ#∞ áÈeÛK≥ÑÊ≤
P`«‡ÜÕ∞ ~°kè‰õΩxQÍ - ~°^èŒOÖ’ „Ñ¨Ü«∂}ÕKÕ"åxQÍ K≥áêÊ~°∞. P`«‡ÜÕ∞
191
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ`À `å^•`«‡ºO ÃÑ@∞ìH˘x, "å\˜ ^èŒ~å‡Å#∞
`«#ÃÑ· P~ÀÑ≤OK«∞H˘x Hõ~°ÎQÍ - Éè’HõÎQÍ LO_»@O =Å¡ r=Ù_»∞ J<åfl~°∞.
Hõ#∞Hõ r=Ùx Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂ÑÖ P`«‡ÜÕ∞. `å^•`«‡ºO =ke
`«#‰õΩ `å#∞QÍ LO>Ë P`«‡. `å^•`«‡ºO`À LO>Ë r=Ù_»∞. r=Ù_»∞ P`«‡ÜÕ∞
J~Ú<å P`«‡QÍ `«##∞ `å#∞ ÉèÏqOK«Hõ [## =∞~°} K«„HõOÖ’
W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ P K«„HõO #∞O_ç q_»∞^ŒÅá⁄Ok `å#∞
P`«‡<Õ#x „QÆÇ≤ÏOz - ^ÕÇ¨Ï WO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ Hõ<åfl `å#∞ "Õ~°∞
Jx `≥Å∞ã¨∞H˘x P`«‡QÍ LO_çáÈ"åÅO>Ë - P`«‡ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ „Ñ¨Ü«∂}Õz
P`«‡`À SHõºO HÍ"åÅO>Ë D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À |∞^Œ∞úÅ<Õ ÑïHõ~åÅ#∞
ZÖÏ K«∂_®e? ZÖÏ "å_»∞HÀ"åe? J<Õ q+¨Ü«∂xfl `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê\ÏxˆH
D ~°^èŒ LÑ¨=∂#O.
WÑ¨C_»∞ =∞#O ~°^ä•xfl - ^•x „Ñ¨Ü«∂}Ïxfl QÆ∞iOz PÖ’z^•ÌO.
~°ÔŒä Ö’ ‰õÄ~˘Ûx ZHõ¯_»‰Ωõ áÈ"åÖ’ x~°~‚ ÚOK«∞H˘<Õk ~°k‰ä Ωõ _»∞. ™ê~°kHè ˜
K≥a`Õ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ZHõ¯_çH˜ "≥àÏ§Ö’ J`«_∞» x~°~‚ ÚOK«∞HÀ_»∞. Ü«∞[=∂x
P[˝„Ñ¨HÍ~°O #_»∞K«∞HÀ"åe. ~°^è•xH˜QÍx, QÆ∞„~åÅ‰õΩQÍx, Ñ¨QÍæxH˜QÍx
ZHõ¯_»‰Ωõ áÈ"åÖ’ `≥eÜ«∞^Œ∞† "å\˜H˜ K≥ÑÊ¨ =Åã≤# Ñ¨hÖË^∞Œ . WHõ áÈ"åeû#
J=ã¨~O° QÍx, ÉèÏ^Œº`«QÍx, HÀiHõQÍx Z=i^ŒÜ∂« º JO>Ë Jk ~°k‰è Ωõ x^Õ.
™ê~°kHè ˜ J=ã¨~O° QÍx, ÉèÏ^Œº`«QÍx LO_»^∞Œ . LO_®eû#Ñ¨x ÖË^∞Œ . JÖÏˆQ
~°^ä•xH˜QÍx, QÆ∞„~åÅ‰õΩQÍx, Ñ¨QÍæxH˜ QÍx Ñ¶¨ÖÏ<åKÀ@∞‰õΩ áÈ"åeû#
J=ã¨~O° QÍx, ÉèÏ^Œº`«QÍx ÖË<ÖÕ =Ë Ù. ã¨~ˆ ZHõ¯_»‰Ωõ áÈ"åÖ’ x~°Ü‚ ∞« "≥∞Oÿ k.
WÑ¨C_»∞ Ñ¨xKÕ¿ãk - HõkÖËk Z=~°∞? ~°kè‰õΩ_ÕO KÕ™êÎ_»∞? Ug∞KÕÜ«∞_»∞.
Ñ¨xKÕã≤Ok† KÕ~ÚOzOk ~°^äŒO, QÆ∞„~åÅ∞, Ñ¨QÆæO† ™ê~°kè J~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜
„Ñ¨Ü∂« }O KÕã#≤ "å~°∞ =∂„`«O "å~°∞ HÍ^Œ∞. "åà◊√§ KÕãO≤ k qkè x~°fiÇ¨Ï}
=∂„`«"Õ∞. =∞i „Ñ¨Ü«∂}O KÕã≤Ok Z=~°∞? Ug∞Ñ¨xKÕÜ«∞x ~°kè‰õΩ_Õ.
Ñ¶¨ÖÏ<å "å_»∞ x#fl u~°∞Ñü "≥àÏ§_»∞ JO\Ï"Õ∞HÍx, HÍ~°∞, K«„HÍÅ∞,
192
¢_≥·qOQ∑ gÖò u~°∞Ñü "≥o§#q J#OQÆ^•! JÖÏˆQ ¢_≥·=~°∞ ‰õÄ_® qkè
x~°fiÇ¨Ï}Ö’ ÉèÏQÆOQÍ Ü«∞[=∂x K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕâß_ÕQÍx J`«_»∞
„Ñ¨Ü∂« }Õz#@∞¡ HÍ^Œ∞QÆ^•! JO>Ë Ug∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_® T~°H<õ Õ ‰õÄ~˘Û#fl
~°kè‰õΩ_Õ"≥∂ „Ñ¨Ü«∂}O KÕã≤#@∞¡† #_çz# ~°^äŒO, QÆ∞„~åÅ∞, #_çÑ≤Oz#
™ê~°kè „Ñ¨Ü«∂}Õz#@∞¡HÍ^Œ∞.
WHõ D „Ñ¨Ü«∂}OÖ’ ~°^äŒO ZHõ¯_»<åfl qiy<å, K«„HÍÅ∞ ãïQÍæ
u~°QÆHõáÈ~Ú<å `«#=Å¡ ~°kè‰õΩx „Ñ¨Ü«∂}ÏxH˜ JO`«~åÜ«∞O HõeyO^Õ
Jx ~°^äŒO ÉèÏ^èŒÑ¨_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Jk[_»O QÆ#∞Hõ. ^•xH˜ ÉèÏ^Œº`«
ÖË^Œ∞. QÆ∞„~åÅ∞ JÅã≤áÈ~Ú<å, Hõ^ŒÅÖËHõ áÈ~Ú<å "≥ÚO_çˆHã≤
Ñ¨_»∞‰õΩO\ÏÜÕ∞ QÍx K≥Ñ¨Ê=Ù, K≥Ñ¨ÊÖË=Ù† =¸QÆr"åÅ∞ QÆ#∞Hõ. Hõ#∞Hõ
"å\˜H© ÉèÏ^Œº`« ÖË^Œ∞. Ñ¨QÍæÅ∞ `≥yáÈ`åÜü∞. [_»O QÆ#∞Hõ "å\˜H© ÉèÏ^Œº`«
ÖË^∞Œ . WHõ ™ê~°kè qkèx x~°fiiÎOK« =Åã≤#"å_Õ J~Ú<å, K≥`· #« ºO QÆÅ"å_Õ
J~Ú<å, U^≥·<å K≥Ñ¨ÊQÆÅ"å_Õ J~Ú<å „Ñ¨Ü«∂}O Ü≥ÚHõ¯ J=ã¨~°O
`«#kHÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ U PO^Àà◊# K≥O^Œ_∞» . „Ñ¨Ü∂« }O Py#O^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O
K≥|∞`å_»∞. JO`Õ. J`«_çH© ÉÏ^èŒÖË^Œ∞ - ÉèÏ^Œº`« ÖË^Œ∞. =∞i „Ñ¨Ü«∂}O
Py`Õ ÉÏ^èÑŒ _¨ ^Õ =≥ ~°∞? JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ~˘Ûx „Ñ¨Ü∂« }˜ã∞¨ #Î fl ~°k‰è Ωõ _Õ. WHõ¯_Õ
XHõ ^èŒ~°‡ ã¨∂HõΔ ‡O Wq∞_ç LOk. ã¨∂÷ÅOQÍ UÑ¨h KÕÜ«∞x ~°kè‰õΩxH˜
ã¨∂HõΔ ‡OQÆ XHõÑx¨ -ÃÑ^ŒÑÌ x¨ L#flk. Uq∞@k? `«# J=ã¨~åxH˜ `«Q@æÆ ∞¡QÆ
ÉèÏ^Œº`« =Ç≤ÏOz, ÉèÏ^Œº`« ÖËx "å\˜KÕ`« ÉèíOQÆO HÍ‰õΩO_® „Ñ¨Ü«∂}O
[iˆQ@@∞¡ K«∂ã¨∞HÀ"åeû# ÉèÏ^Œº`« LOk. P ÉèÏ^Œº`«#∞ g_»~å^Œ∞.
JÖÏ K≥Ü∞« ºHõ áÈ`Õ #+¨áì ÈÜÕ∞k `å<Õ. Hõ#∞Hõ Jxfl q+¨Ü∂« ÅÖ’#∞ ~°k‰è Ωõ x
K≥·`«#º"Õ∞ x[K≥·`«#ºO. ™ê~°kè, QÆ∞„~åÅ∞, ~°^äŒO - W=hfl Ñ¨xKÕ¿ã"Õ
J~Ú<å† P J=ã¨~°O - ÉèÏ^Œº`« ÖËx"å~°∞ QÆ#∞Hõ Jq[_®ÖË.
"å@xflO\˜H© K≥·`«#ºO - Hõ^ŒeHõ ~°kä‰õΩx =Å¡<Õ.
ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# ~°^äŒO ÖÏO\˜^Õ =∞# â◊s~°O. =∂#=Ù_»∞QÍ D
193
Ö’HõOÖ’xH˜ =zÛ# r=Ù_»∞ D â◊s~°=∞<Õ ~°^äŒOÖ’ ‰õÄ~˘Ûx =ÚHÎ̃H˘~°‰õΩ
„Ñ¨Ü«∂}O KÕÜ«∂e. `«# QÆ=∞º™ê÷#O =ÚH˜ÎÜÕ∞#x, "≥∂HõΔ"Õ∞#x r=Ù_çH˜
`≥Å∞ã¨∞. |∞kúH˜ (™ê~°kHè )˜ K≥a`Õ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. JO>Ë =ÚH˜HÎ ˘~°Hˆ „Ñ¨Ü∞« `«flO
KÕÜ«∂e, J^Õ D rq`«OÖ’ ™êkèOK«=Åã≤# QÆ=∞º™ê÷#O Jx |∞kúH˜
`≥eÜ«∞*ËÜ«∂e. QÆ=∂ºxfl KÕ~°∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°OQÍx, ÉèÏ^Œº`«QÍx
r=Ù_ç^.Õ |∞kúH˜ P J=ã¨~O° QÍx ÉèÏ^Œº`«QÍx ÖË^∞Œ . ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=ÚÅ‰õΩ,
=∞#ã¨∞û‰õΩ Jã¨Å∞ P J=ã¨~°"Õ∞ ÖË^Œ∞. J=ã¨~°O ÖËHõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H© Ñ¨x
KÕÜ«∞=Åã≤Ok, ™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤Ok ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞, =∞#ã¨∞ûÖË.
"å\˜KÕ`« ™ê^èŒ#Å∞ KÕ~ÚOKÕk, "å\˜x #_çÑ≤OKÕk |∞kú.
r=Ù_»∞ =∂„`«O Ug∞ KÕÜ«∞_»∞. Ñ¨xKÕã≤Ok ^ÕÇ¨ÏO - WO„kÜ«∂Å∞
- =∞#ã¨∞û† KÕ~ÚOzOk |∞kú. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜ =ÚH˜ÎHÀãÖ „Ñ¨Ü«∂}O
KÕã≤Ok =∂„`«O Jq HÍ^Œ∞. JqHÍÖË=Ù. JqˆH=ÅO "å\˜ qkèx
x~°fiiÎOz#q. JO`Õ. |∞kú K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ^Õ.WO.=∞.Å∞ #_»∞K«∞‰õΩ<åfl~Ú.
r=Ù_ç x~°Ü‚ ∞« O „Ñ¨HÍ~°O |∞kú "å\˜x #_çÑO≤ zOk. J~Ú`Õ Ug∞ KÕÜ∞« x
`å#∞, `«# =ÚH˜Î ™ê^èŒ#Ö’ „Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ U Hõã¨~°`«∞Î KÕÜ«∞Hõ áÈ~Ú<å
„Ñ¨Ü«∂}O KÕã≤Ok =∂„`«O `å<Õ. (r=Ù_Õ)
WHõ D =ÚH˜Î ™ê^èŒ# J<Õ „Ñ¨Ü«∂}OÖ’ ZHõ¯_≥·<å - ZÑ¨C_≥·<å
^ÕÇÏ¨ O |ÅÇ‘Ï#"≥∞<ÿ å, J=Ü«∞"åÅ∞ Ñ¨@∞¡ ^ŒÑÊ≤ <å, P~ÀQÆºO K≥_áç È~Ú<å
`«# „Ñ¨Ü«∂}ÏxH˜ P@OHõO Hõey#O^Œ∞‰õΩ ^ÕÇ¨xH˜ U zO`åÖË^Œ∞. Jk
U ÉèÏ^Œº`å ÖËx [_»Ñ^¨ •~°O÷ . WO„kÜ«∂Å∞ JÅã≤áÈ~Ú<å Jq K≥ÑÊ¨ =Ù.
"å\˜H˜ r=Ù_çzÛ# q+¨Ü«∞ K≥·`«#ºO L#fl^ÕQÍx Jq x[OQÍ [_®Å∞.
Hõ#∞Hõ "å\˜H© ÉèÏ^Œº`« ÖË^Œ∞. WHõ =∞#¿ãû"≥∂ =ÚH˜Î ™ê^èŒ#Ö’ L#fl>Ë¡
LO_ç JO`«Ö’<Õ Ñ¨Ù@∞‰õΩ¯# `≥yáÈ~Ú#@∞¡ P ™ê^èŒ# q+¨Ü«∂xfl
`≥OK«∞H˘x J#º"≥∞ÿ# „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å‰õΩ áÈ`«∞Ok. ^•xH© r=Ù_ç
#∞O_ç =zÛ# q+¨Ü∞« K≥`· #« º"Õ∞`«ÑÊ¨ x[OQÍ =∞#ã¨∞û ‰õÄ_® [_»"∞≥ #ÿ ^Õ.
194
Hõ#∞Hõ ^•xH© ÉèÏ^Œº`« ÖË^Œ∞. JÜ≥∂º J@∞ "≥à◊√Î<åfl_Õ - W@∞ "≥àÏ§ÖËJx
LO_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ =∞#ã¨∞û ÉèÏ^Œº`å~°ÇÏ≤ `«"∞Õ . WHõ D =¸_çO\˜x #_çÑ#≤
|∞kú q"ÕHõO QÆey#n, qkèx x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤#n J~Ú<å =ÚH˜Î
™ê^è#Œ ‰õΩ „Ñ¨Ü∂« }O KÕÜ∂« eû# J=ã¨~O° QÍx ÉèÏ^Œº`« QÍx ^•xH˜ ÖË^∞Œ .
Hõ#∞Hõ Jn ÉèÏ^Œº`å ~°Ç≤Ï`«OQÍ<Õ LO@∞Ok. WO`«H© ÉèÏ^Œº`« Z=ik?
U ÉèÏ^Œº`«Å∞, J=ã¨~åÅ∞ ÖËx ^Õ.WO.=∞.|∞.Å`À `«# =ÚH˜Î ™ê^èŒ#
„Ñ¨Ü∂« }Ïxfl ™êyOKåeûOk U Ñ¨h KÕÜ∞« ‰õΩO_®<Õ, „Ñ¨Ü∂« }O KÕÜ∂« eû#
J=ã¨~O° , ÉèÏ^Œº`« L#fl ™ê^è‰Œ Ωõ _ç^Õ - r=Ù_ç^.Õ JO>Ë U Ñ¨h KÕÜ∂« eû#
J=ã¨~°OÖËx ™ê^èŒ‰õΩ_çH˜ ã¨∂HõΔ ‡OQÆ XHõÑ¨x - ÃÑ^ŒÌÑ¨x L#fl^Œ#fl=∂@.
ÉèÏ^Œº`«ÖËx ^Õ.WO.=∞.|∞.Å`À `«# =ÚH˜Î ™ê^èŒ#‰õΩ ÉèíOQÆO HõÅQÆ‰õΩO_®
Ñ¨xKÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. WÖÏ KÕ~ÚOK«∞HÀÖËHõ áÈ`Õ #+Öì `«#Hˆ . `å<≥ÑC¨ _»∂
WÖÏ r= ÉèÏ=OÖ’<Õ LO_ç [## =∞~°} K«„HõOÖ’ W~°∞HÀ¯"åeû =ã¨∞OÎ k.
Hõ#∞Hõ `«# K≥·`«#º"Õ∞ x[K≥·`«#ºO. ÉèÏ^Œº`« `«#^Õ.
- WHõ ™ê^è#Œ Uq∞ K≥Ü∂« ºÖ’ - ZÖÏ K≥Ü∂« ºÖ’- WHõ D „Ñ¨Ü∂« }O
ZÖÏ ™êQÍÖ’...?
=∞OII Ü«∞ã¨Î fi q*Ï˝# "å<£ Éèí=u JÜ«ÚˆHÎ# =∞#™êã¨^• I
`«¿ãºO„kÜ«∂ }º=âßºx ^Œ∞ëêìâßfi W= ™ê~°^óÕè II(5)
=∞OII Ü«∞ã¨∞Î q*Ï˝#"å<£ Éèí=u Ü«ÚˆHÎ# =∞#™êã¨^• I
`«¿ãºO„kÜ«∂}˜ =âßºx ã¨^Œâßfi W= ™ê~°^èÕó II(6)
„ÑüII Ü«∞ó`Õ ´ Z=_≥·`Õ† ã¨^• ´ ZÅ¡Ñ¨C_»∞† JÜ«ÚˆHÎ# =∞#™ê ´
x„QÆÇ≤ÏOK«|_»x =∞#ã¨∞ûKÕ`«† Jq*Ï˝#"å<£ Éèí=u ´ q"ÕHõO ÖËx"å_»∞
J=Ù`«∞<åfl_À† ™ê~°^èÕó ™ê~°kèH˜† ^Œ∞ëêìâßfiW= ´ á⁄QÆ~°∞É’`«∞
QÆ∞„~åÅÖÏQÍ† `«ã¨º ´ P™ê^èŒ‰õΩxH˜† WO„kÜ«∂}˜ J=âßºx ´
WO„kÜ«∂Å∞ ™êfinè#OÖ’ LO_»=Ù(5)† Ü«∞ó`«∞ ´ Z=_≥·`Õ† ã¨^• ´
195
ZÅ¡Ñ¨C_»∂† Ü«ÚˆHÎ#=∞#™ê ´ x„QÆÇ≤ÏOK«|_ç#=∞#ã¨∞û KÕ`«† q*Ï˝#"å<£
Éèí=u ´ q"ÕHõOQÆÅ"å_Ò`«∞<åfl_À† ™ê~°^èÕó ´ ™ê~°kèH˜† ã¨^ŒâßfiW= ´
=∞Oz QÆ∞„~åÅÖÏQÍ† `«ã¨º ´ P ™ê^èŒ‰õΩ_çH˜† WO„kÜ«∂}˜ =âßºx ´
WO„kÜ«∂Å∞ =â◊OÖ’ LO\Ï~Ú.(6)
ÉèÏ=O : Z=_≥·`Õ qK«ÛÅ q_çQÍ =kÖËã≤# =∞#ã¨∞û`À q"ÕHõOÖËx
"å_Ò`«∞<åfl_À J`«_çH˜ á⁄QÆ~°∞É’`«∞ QÆ∞„~åÅ∞ ™ê~°kè Ü≥ÚHõ¯ J^Œ∞Ñ¨Ù
`«Ñ≤Ê#@∞¡ - WO„kÜ«∂Å∞ J^Œ∞Ñ¨Ù `«Ñ≤Ê "å\˜ W+¨ìO =zÛ#@∞¡
ãÖK«i™êÎ~Ú. JÖÏQÍHõ Z=_≥·`Õ ZÅ¡Ñ¨C_»∂ =∞#ã¨∞û#∞ `«# J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’
ÃÑ@∞ì‰õΩx ã¨Ô~·# q"ÕHõO`À *Ï˝#O`À LO\Ï_À J@∞=O\˜ "åx
WO„kÜ«∂Å∞ ™ê~°kèÜ≥ÚHõ¯ =∞Oz QÆ∞„~åÅÖÏQÍ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO\Ï~Ú.
"åºYº : 3, 4 =∞O„`åÅÖ’ K≥Ñ≤Ê# ~°^èŒ ™ê^Œ$â◊ºO ^•fi~å ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `«#
„Ñ¨Ü«∂}O ™êÑ¶‘QÍ ™êQÍÅO>Ë `«# WO„kÜ«∂Å#∞ ZÖÏ =â◊OÖ’
LOK«∞HÀ"åÖ’ J<Õ q+¨Ü«∂xfl D =∞O„`åÅÖ’ H˘#™êyã¨∞Î<åfl_»∞
Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA. P^è•ºu‡Hõ~O° QÆOÖ’ ™ê^è‰Œ Ωõ _çH˜ WO„kÜ«∞x„QÆÇÏ¨ O J<Õk
ZO`À J=ã¨~°O. nx<Õ '^Œ=∞O— J<åfl~°∞. D WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨ÏO J<Õk
*Ï˝<åxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜, ™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ `«Ñ¨Êxãï J=ã¨~°O. =∞i
ZÖÏ WO„kÜ«∂Å#∞ x„QÆÇÏ≤ OK«@O? WO„kÜ«∂ÖË"∂≥ ZÑ¨C_»∂ |Ü«∞@‰õΩ
K«∂ã¨∂Î, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜, q+¨Ü«∂ÅÖ’H˜ Ñ¨~°∞QÆ∞Öˇ`«∞Î`«∂ LO\Ï~Ú. ^•x
HÍ~°}OQÍ J<ÕHõ =ã¨∞Î, q+¨Ü«∞*Ï˝<åxfl =∞#ã¨∞û‰õΩ KÕ~°"Õ™êÎ~Ú. ^•x`À
=∞#ã¨∞û JÅ¡HõÖ’¡Å =∞ø`«∞Ok. JÅ[_çK≥O^Œ∞`«∞Ok, PO^Àà◊#
K≥O^Œ∞`«∞Ok. JâßOux á⁄O^Œ∞`«∞Ok. Wk ™ê^è‰Œ Ωõ x xsfi~°ºO KÕã∞¨ OÎ k.
Hõ#∞Hõ WO„kÜ«∂Å#∞ x„QÆÇ¨ÏOÖ’ LOKåe. WO„kÜ«∂Å#∞ QÆ∞„~åÅ`À
áÈÖÏÛ~°∞ ~°^äŒ LÑ¨=∂#OÖ’. QÆ∞„~åÅ∞ ZO`À á⁄QÆ~°∞`À LO\Ï~Ú.
"å\˜x QÆ#∞Hõ "å\˜ WëêìxH˜ =ke`Õ - "å\˜x HõO„\’Å∞ KÕÜ«∞HõáÈ`Õ,
Ñ≤K≥ÛuÎ#@∞¡QÍ "å\˜ W+¨ìO =zÛ#@∞¡ J@∞ W@∞ Ñ¨~°∞ÔQ_»`å~Ú. ~°^ä•xfl
196
UQÀ`«∞Ö’¡<À, ^•i „Ñ¨Hõ¯# QÆÅ =ÚO_»¡ á⁄^ŒÅÖ’<À, ZHõ¯_À Ñ¨_Õ™êÎ~Ú.
`«∞<å`«∞#HõÅ∞ KÕ™êÎ~Ú. ™ê~°kèx, ~°kè‰õΩ}˜‚ W^ŒÌih Ñ¨_»"Õ™êÎ~Ú. ^•x`À
"å~°∞ QÍÜ«∞Ñ¨_»@"≥∂, „áê}ÏÖË áÈQ˘@∞ì HÀ=@"≥∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ
[~°QÆ‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë Ñ¨QÍæÅ∞ QÆ\ ˜ìQÍ LO_®e. "å\˜x ™ê~°kè `«#
KÕuÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ZO`À <≥·Ñ¨Ù}ºO`À, KåHõK«HõºO`À, `≥eq`À QÆ∞„~åÅ#∞
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOz „Ñ¨Ü∂« }O ™êyOKåe. J^Õ q^èOŒ QÍ WHõ¯_» |∞kú J#|_Õ
™ê~°kè ZO`À q"ÕHõO`À LO_®e. |∞kúH˜ JO^Œ=Åã≤# *Ï˝#O -
âß¢ã¨Î*Ï˝#O - LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ *Ï˝#O JO^ŒHõáÈ`Õ P |∞kúH˜ QÆ=∞ºO
`≥eÜ«∞^Œ∞. `å#∞ JOu=∞OQÍ á⁄O^Œ=Åã≤#k - =ÚH˜Îx, "≥∂HΔÍxfl†
ã¨fiã≤÷uÖ’ - P`«‡ã≤÷uÖ’ xÅ=\Ïxfl - Jx `≥eÜ«∞^Œ∞. QÆ=∞ºO
`≥eÜ«∞HõáÈ`Õ â◊s~°=∞<Õ ~°^è•xfl Z@∞"≥·Ñ¨Ù‰õΩ #_»áêÖ’ `≥eÜ«∞^Œ∞.
QÆ∞„~åÅ#∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞@O ‰õÄ_® KÕ`«HÍ^Œ∞. JO>Ë WO„kÜ«∂Å#∞
J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞@O ZÖÏQÀ `≥eÜ«∞^Œ∞. WO„kÜ«∂Å#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’
ÃÑ@∞ìHÀ"åÅO>Ë =∞#ã¨∞û#∞ =ÚO^Œ∞ `«# Jnè#OÖ’ LOK«∞HÀ"åe.
Ñ¨QÍæxfl =kÖË¿ãÎ QÆ∞„~åÅ∞ ZÖÏ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO_»"À =∞#ã¨∞û ™êfinè#OÖ’
ÖËHõ áÈ`Õ WO„kÜ«∂Å∞ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO_»=Ù.
=∞i =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinè#OÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ=@O ZÖÏ? |∞kúÖ’ q"ÕHõO
- *Ï˝#O LO>Ë =∞#ã¨∞û |∞kú Ü≥ÚHõ¯ J^Œ∞Ñ¨Ù P[˝ÅÖ’ LO@∞Ok.
|∞kÌÖ’ q"ÕHõO - *Ï˝#O LO>Ë Jx`«º"≥∞ÿ# "å\˜x qãï˚Oz =∞#ã¨∞û
x`«º =ã¨∞Î"≥·# P`«‡#∞ KÕ~°∞HÀ"åÅ<Õ PÖ’K«# KÕã¨∞ÎOk. JÖÏ =∞#ã¨∞û
xÅ|_ç`Õ - P`«‡ ÉèÏ=#`À xO_çáÈ`Õ WHõ WO„kÜ«∂Å∞ =∞Oz
QÆ∞„~åÅÖÏQÍ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ qO\Ï~Ú. Hõ#∞Hõ |∞kúÖ’ ZÑ¨C_»∂ "≥∂HΔÍxfl
á⁄O^•Å<Õ q"ÕHõO - *Ï˝#O LO_®e. JÑ¨C_Õ =∞#ã¨∞û „áêÑÖzHõ
Éè’QÍÅHÀãÖQÍHõ P`å‡ #O^ŒOHÀãÖ `«Ñ≤ã¨∞ÎOk. WÖÏ =∞<À |∞^Œ∞úÅ#∞
ãïKÕ¿ãÎ (™ê~°k,è Ñ¨QÍæÅ∞ ãïQÍæ LO>Ë) ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞ (~°ÔŒè QÆ∞„~åÅ∞)
ãïÜ≥ÿ∞# =∂~°æOÖ’ #_çz QÆ=∞º ™ê÷<åxfl KÕ~°`å~Ú.
197
- =∞#ã¨∞û#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOz`Õ? UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok? LOK«HõáÈ`Õ
UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
=∞OII Ü«∞ã¨Î fi q*Ï˝# "å<£, Éèí=u J=∞#ã¨¯ó ã¨^•-â◊√zI
# ã¨`«`ü Ñ¨^Œ=∂áÈflu ãÖ™ê~°O Kåkè QÆK«Ûùu II(7)
=∞OII Ü«∞ã¨∞Î q*Ï˝#"å<£, Éèí=u ã¨=∞#ã¨¯ó ã¨^• â◊√zó I
ã¨`∞« `«`ü Ñ¨^Œ =∂áÈflu Ü«∞™ê‡`ü Éè∂í Ü≥∂#*ÏÜ«∞`Õ II (8)
„ÑüII Ü«∞ó`«∞ ´ Z=_≥·`Õ† Jq*Ï˝# "å<£ ´ ãïÜ≥ÿ∞# *Ï˝#ÖËx "å_≥·†
ã¨^• ´ ZÅ¡Ñ¨C_»∞† J=∞#ã¨¯ó ´ K≥kiáÈ~Ú# =∞#ã¨∞û`À† Jâ◊√zó ´
=ÚiH˜ ÉèÏ"åÅ`À† Éèí=u ´ LO@∞<åfl_À† ã¨ó ´ J`«_»∞† `«`üÑ¨^Œ ´ P
P`«‡™ê÷<åxfl† # PáÈflu ´ á⁄O^ŒÖË_»∞† K« ´ =∞iÜ«Ú† ãÖ™ê~°O
JkèQÆK«Ûùu ´ [##=∞~°}~°∂Ñ¨ ãÖ™ê~åxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. Ü«∞ó`«∞ ´
Z=_≥·`Õ† q*Ï˝#"å<£ ´ ãïÜ≥ÿ∞# *Ï˝#O`À (âß„ã¨Î *Ï˝#O`À)† ã¨^• ´
ZÅ¡Ñ¨C_»∞† ã¨=∞#ã¨¯ó ´ UHÍ„QÆ"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À† â◊√zó ´ â◊√^Œú"≥∞ÿ#
`«`«Î fiãÖ|O^èŒ ÉèÏ"åÅ∞ QÆÅ"å_»∞† Éèí=u ´ J=Ù`«∞<åfl_À† ã¨ó`«∞ ´
J`«_»∞ =∂„`«O† Ü«∞™ê‡`ü ´ U ™ê÷#O #∞O_ç† Éèí∂Ü«∞ó ´ =∞~°Å†
#*ÏÜ«∞`Õ ´ [x‡OK«_À† `«`üÑ¨^ŒO ´ P P`«‡ ™ê÷<åxfl† PáÈflu ´
á⁄O^Œ∞`å_»∞.
ÉèÏ=O : Z=_≥`· Õ ãïÜ≥∞ÿ # âß¢ã*Î¨ Ï˝#O ÖËx"å_≥· ZÅ¡ÑC¨ _»∂ K≥ki áÈ~Ú#
=∞#ã¨∞û`À, =ÚiH˜ ÉèÏ"åÅ`À LO\Ï_À, J`«_∞» P`«‡™ê÷<åxfl á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» †
[## =∞~°} ~°∂Ñ¨ ãÖ™ê~° K«„HõO #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_»ÖË_»∞. JÖÏQÍHõ
Z=_≥·`Õ ãïÜ≥ÿ∞# âß¢ã¨Î*Ï˝#O`À, ZÅ¡Ñ¨C_»∂ ÉèíQÆ=O`«∞xÃÑ· xeÑ≤#
UHÍ„QÆ"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À, â◊√^Œú"≥∞ÿ# `«`«Î fi ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ`À
LO@∞<åfl_À† J\˜ì"å_»∞ =∂„`«O `«Ñ¨ÊHõ P`«‡ ™ê÷<åxfl - Ñ¨~°=∂`«‡
™ê÷<åxfl - á⁄O^Œ∞`å_»∞. P™ê÷#O #∞O_ç WHõ [x‡OKÕ Ñ¨x LO_»^Œ∞.
198
"åºYº : WO„kÜ«∞ x„QÆÇÏ¨ O J<Õk P^è•ºu‡Hõ ™ê^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ `«ÑÊ¨ x ãïÜ«∞x†
Z=Ô~·`Õ ã¨Ô~·# âß¢ã¨Î*Ï˝#O HõeyÜ«ÚO_ç, =∞#ã¨∞û#∞ x~°O`«~°O P`«‡
ã¨ O |O^è Œ " ≥ ∞ ÿ # PÖ’K« # Å∞ KÕ ã ¨ ∂ Î |∞kú Ü≥ Ú Hõ ¯ Jnè # OÖ’
LOK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~À, J\˜"ì åiˆH =∞Oz QÆ∞„~åÅ∞, ™ê~°kè =â◊OÖ’ L#fl@∞¡
WO„kÜ«∂Å∞ =â◊OÖ’ LO\Ï~Ú. - Jx „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’
K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. WÑ¨C_»∞ JÖÏ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀQÆey`Õ „Ñ¨Ü∂≥ [#"Õ∞q∞\’
- LOK«∞HÀÖËHõ áÈ`Õ HÀÖ’ÊÜÕ∞ ^Õq∞\’ ã¨Ê+¨ìOKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
WO`«=~°‰õΩ K«iÛOz# q+¨Ü«∂xfl |\˜ì „â◊√u Ü≥ÚHõ¯ Jaè„áêÜ«∞O
=∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∂Î<Õ L#flk. Z=_≥·`Õ k=ºr=#O QÆ_»áêÅ#∞
‰õΩO@∞<åfl_À† Z=_≥·`Õ ÑïÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ#, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#, JYO_®#O^Œ=Ú#∞
á⁄O^•Å#∞ ‰õΩO@∞<åfl_À J\˜ì"å_»∞ `«# rq`åxfl „Hõ=∞|^ŒúOQÍ,
P^Œ~°≈=O`«OQÍ, `åºQÆ =∞Ü«∞OQÍ, „Hõ=∞ tHõΔ}ÏÜ«Ú`«OQÍ fiÛ
k^Œ∞ÌHÀ"åeûO^Õ. ZHõ¯_® JÅã¨`«fiO Ñ¨xH˜ ~å^Œ∞. P^è•ºu‡Hõ ~°OQÆOÖ’<Õ
HÍ^Œ∞ Ö∫H˜Hõ~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® XHõ_»∞ XHõ =$uÎÖ’ ~å}ÕKåÅO>Ë P
=$uÎH˜ ãÖ|OkèOz# ãÖÑ¨Ó~°‚ *Ï˝<åxfl á⁄O^•e, JO^Œ∞Ö’ =∞Oz
J#∞Éè í " åxfl ã¨ O áêkOKåe† ^•xÖ’x "≥ ∞ Å‰õ Ω =Å#∞ QÆ ∞ iOz
PÖ’zOKåe† x~°O`«~O° „â◊q∞OKåe. ^•x<Õ `«Ñã¨ ∞¨ ûQÍ KÕÜ∂« e. JÑ¨C_Õ
~å}ÕÑ¨Ù- „Ñ¨Ü≥∂[#O. J^Õ q^èŒOQÍ P^è•ºu‡Hõ ~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® ÉÏQÍ
„â◊q∞OKåe.
JO`ÕHÍ^Œ∞ =∞Oz *Ï˝<åxfl ‰õÄ_® á⁄O^•e. Z=_≥·`Õ `«#|∞kúx
ÉÏQÍ ã¨∂HõΔ ‡OKÕã≤ âß¢™êÎÅÖ’ L#fl q+¨Ü«∂Å#∞ - LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’x
JYO_» *Ï˝<åxfl, ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ ^•fi~å „â◊^Œú`Àqx, =∞##O KÕã¨∞H˘x ã≤÷~°
Ñ¨~°K«∞‰õΩO\Ï_À - J`«_ç<Õ 'q*Ï˝#"å<£— Jx WHõ¯_» J<åfl~°∞. JÖÏ
Z=_»∞ q*Ï˝#=O`«∞_Ò`å_À J\˜ì "å_Õ =∞#ã¨∞û#∞ `«# Jnè#OÖ’
LOK«∞HÀ QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. Z=~°∞ U ÅHõΔ ºO`À LO\Ï~À - "åiH˜ J\˜ì
199
PÖ’K«#ÖË =™êÎ~Ú. (1) XHõ _®Hõ~ì ∞° ZÑ¨C_»∂ [|∞ƒÅ QÆ∞iOp, =KÕÛ_»|∞ƒÅ
QÆ∞iOp PÖ’K«# KÕ™êÎ_∞» . (2) XHõ Ñ‘_¡ ~» ∞° Hˆ ã¨∞Å∞, `«QÍ^•Å∞, H˘\Ï¡@Å∞,
ZÖÏ uq∞‡x |q∞‡x KÕÜ∂« ÖÏ, ZÖÏ J=`«e Ñ‘_¡ ~» ∞° #∞ É’ÖÏÎ H˘\Õì KåÖÏ
Jx PÖ’z™êÎ_∞» . (3) "åºáê~°ã∞¨ _Î ∞» ZÖÏ `«# "åºáê~åxfl =$kú KÕã∞¨ HÀ"åe,
JO^Œi "åºáê~åÅ∞ ZÖÏ L<åfl~Ú? `«‰õΩ¯=^èŒ~°ˆH ã¨~°∞‰õΩÅ#∞ ZÖÏ -
ZHõ¯_» H˘<åe? Hõ+¨ì=∞~°¡#∞ ZÖÏ PHõi¬OKåe? Jx PÖ’z™êÎ_»∞. (4)
ÅOK«Q˘O_ç L^Àºy ZÖÏ ÅOKåÅ∞ u<Õ J=HÍâßÅ∞ =™êÎ~Ú, Ñ¨@∞ì|_»
‰õΩO_® LO_Õ LáêÜ«∂ÖËq∞\˜? Jx PÖ’z™êÎ_»∞ - JO>Ë U ~°Hõ"≥∞ÿ#
ÅHõΔ ºO |∞kúÖ’ LO^À P ~°Hõ"≥∞ÿ# PÖ’K«#ÖË =∞#ã¨∞ûÖ’ HõkÖÏ_»∞`«∂
LO\Ï~Ú. =∞i P`«‡ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# PÖ’K«#Å∞ ~å"åÅO>Ë ZÖÏ?
=∞#|∞kúÖ’ P`å‡#∞Éèí∂ux á⁄O^•Å<Õ ÅHõΔ ºO =∂„`«"Õ∞ LO_®e. P
ÅHõΔ ºO <å |∞kúÖ’ L<åfl „áêÑÖzHõ PÖ’K«#ÖË =ã¨∞<Î åflÜ«∞O_ô JO\Ï"å?
S`Õ |∞kúÖ’ L#fl ÅHõΔ ºO x[OQÍ Jk HÍ^Œ#fl =∂@. „áêÑÖzHõ Éè’QÍÅ∞,
ãÖÑ¨^ŒÅ∞ - W"Õ =ÚYº=∞<Õ ÉèÏ="Õ∞ h |∞kèúÖ’ L#fl^Œ#fl=∂@. Hõ#∞Hõ
=ÚO^Œ∞ |∞kúÖ’x *Ï˝<åxfl ã≤~÷ Ñ° ~¨ K° ∞« H˘x 'q*Ï˝# "å<£— HÍ"åe. JÑ¨C_Õ
=∞#ã¨∞û P q+¨Ü«∂Å<Õ PÖ’zOz JO^Œ∞Ö’<Õ UHÍ„QÆ=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏ
=∞#ã¨∞û LO>Ë J^Õ ã¨=∞#ã¨¯ó, ÖËHõáÈ`Õ J=∞#ã¨¯ó. ZÑ¨C_»∂ =∞#ã¨∞û
WO„kÜ«∂Å "≥O@Ñ¨_ç`Õ Jq =∞#ã¨∞û#∞ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ‰õÄ~ÀÛÉˇ_»`å~Ú.
ZO^Œ∞HõO>Ë WO„kÜ«∂Å‰õΩ ã¨fiO`« `≥eq`Õ@Å∞, *Ï˝#O LO_»=Ù. Jq
=¸QÆr"åÅ ÖÏO\˜".Õ "å\˜HÔ Ñ¨C_»∂ Z\’ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ fÜ«∞@"Õ∞.
WO„kÜ«∂Åhfl „Ñ¨ÑÖK«O "≥·Ñ¨ÙˆH „uÑ≤Ê LO_»@O =Å¡ Jq „Ñ¨ÑÖK«O
"≥ · Ñ ¨ Ù ˆ H Ñ¨ ~ ° ∞ QÆ ∞ Å∞f™êÎ ~ Ú. WO„kÜ« ∂ Å‰õ Ω HÍ=Åã≤ # PÇ¨  ~° O
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’<Õ LOk. J"Õ â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ñ¨ ~°ã¨ QÆO^èŒ J<Õ q+¨Ü«∂Å∞.
Hõ#∞Hõ "å\˜ PÇ¨~°O ZHõ¯_» ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^À J>Ë Ñ¨~°∞ÔQ_»`å~Ú. "å\˜x
Z=~À XHõ~°∞ x„QÆÇ≤ÏOKåeûO^Õ 'Z=~°∞?— x„QÆÇ≤ÏOKåe? |∞kú =∞#ã¨∞û
200
KÕ`« x„QÆÇ≤ÏOKåe. ™ê~°kè Ñ¨QÆæO`À QÆ∞„~åÅ#∞ x„QÆÇ≤ÏOz#@∞¡
x„QÆÇ≤ÏOKåe. JÖÏ WO„kÜ«∂Å∞ x„QÆÇ≤ÏOK«|_ç`Õ P WO„kÜ«∂Å‰õΩ
Q˘Ñ¨Ê â◊H˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P â◊H˜Î`À QÆ=∞º™ê÷<åxfl K«Hõ¯QÍ KÕ~°∞HÀ=K«∞Û.
''Uq∞\Ï QÆ=∞º™ê÷#O?—— J^Õ `«`Ñü ^¨ OŒ ´ Ñ¨~=° ∂`«‡™ê÷#O. J\˜ì ™ê÷<åxfl
KÕ~°∞‰õΩ#flO^Œ∞=Å¡ Uq∞\˜ „Ñ¨Ü≥∂[#O? Ü«∞™ê‡^£ Éèí∂Ü≥∂#*ÏÜ«∞`Õ -
ZHõ¯_» #∞O_ç uiy [x‡OK«_À P ™ê÷#O Ñ¨~°=∂`«‡™ê÷#O. JHõ¯_Õ
âßâ◊fi`«OQÍ LO_ç áÈ`å_»∞. x[OQÍ LO_ç áÈÜÕ∞"å_˘Hõ_»∞† ™ê÷#O
J<Õk XHõ\ ˜ - Ô~O_»∞ ÖË=Ù. L#fl ^˘Hõ¯>Ë. x[OQÍ Ô~O_»∞O>Ë =∞~°Å
ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ q_çáÈ=@O ‰õÄ_® [~°QÆ=K«∞Û. Hõ#∞Hõ WHõ¯_» L#fl
^˘Hõ¯>Ë. WÑ¨Ê\˜ =~°‰õΩ <Õ#∞<Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞#fl ^ÕÇ¨ÏOÖ’x r=Ù_»∞
P`«‡ÜÕ∞#x† P`«‡JO>Ë ^ÕÇ¨ÏOÖ’<Õ HÍ^Œ∞, JO`«\Ï L#fl Ñ¨~°=∂`Õ‡#x
`≥Å∞ã¨∞H˘x, „QÆÇ≤ÏOz JÖÏ P`≥·‡HõºO K≥Ok#Ñ¨C_»∞ - „|ÃÇ·Ï‡HõºO
K≥Ok#Ñ¨C_»∞ WO`«=~°‰õΩ L#fl =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ - JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú "≥ÚII#
P ÑïHõ~åÖË Jã≤÷`åfixfl HÀÖ’Ê`å~Ú. „`å_»∞ `≥eÜ«∞#O`«=~°ˆH
áê=Ú ÉèÏ=# - ÉèíÜ«∞O. JHõ¯_»∞#flk „`å_Õ#x „QÆÇ≤Ï¿ãÎ WÑ¨C_»∞
áê"≥∞Hõ¯_»∞O@∞Ok? x[OQÍ P áê=Ú ZÑ¨C_»∂ ÖËx^Õ J~Ú<å pHõ\’¡
L#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. JÖÏˆQ JÇ¨ÏOHÍ~°O - ÖË^• r=Ù_»∞ x[OQÍ
ZÑ¨C_»∂ ÖËx^Õ J~Ú<å J*Ï˝#OÖ’ L#fl@∞ì JxÑ≤ã¨∞ÎOk. WÑ¨C_»∞
*Ï˝#O`À J*Ï˝#O `˘ÅQÆ@O`À P`«‡ =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok - JÇ¨ÏOHÍ~°O
J^Œ$â◊ºO. r=Ù_»∞ J^Œ$â◊ºO (áê=ÚÖÏQÍ). WHõ WÑ¨C_»∞ r=Ù_Õ ÖËHõáÈ`Õ
[#‡ÖÁKÕÛ J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë r=Ù_»∞QÍ L#flO`« =~°‰Ωõ Hõ} Δ O
‰õÄ_® Hõ~°‡ KÕÜ«∞Hõ LO_»_»∞. Hõ~°‡Å∞ KÕ¿ãÎ Ñ¶¨ÖÏÅ∞ `«Ñ¨Ê=Ù. =∞~°}
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ<Õ 'xkèx— fã¨∞H˘x "≥o§# r=Ù_»∞ P xkèx
Y~°∞Û KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ uiy [#‡ ZuÎ ~å"åeûO^Õ. WÖÏ [## - =∞~°}
K«„HõOÖ’ W~°∞HÀ¯"åeûO^Õ. r=Ù_Õ ÖËHõáÈ`Õ [#‡Å∞ ÖË=Ù - Hõ~°‡Å∞ ÖË=Ù
- =∞~°}O ÖË^Œ∞. J^Õ âßâ◊fi`«™ê÷#O.
201
WÖÏQÍHõ Z=_≥·`Õ âß¢ã¨Î*Ï˝<åxfl QÆ∞iOz Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ_À, `å#∞ KÕ~°
=Åã≤# QÆ=∞º™ê÷<åxfl QÆ∞iOz Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ_À J`«_»∞ 'Jq*Ï˝#"å<£—.
JO>Ë J`«_çH˜ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ`À - "Õ^•O`«O`À Ñ¨xÖË^Œ∞. J`«_ç
ÅHõΔ ºO rqOz L#flO`« =~°‰õΩ ãÖáêkOK«@O, ^•K«∞HÀ=@O,
áÈ+≤OK«∞HÀ=@O, Éè’QÍÅ#∞ÉèíqOK«@O. ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ áÈ=@O.
J\˜ì |∞kúQÆÅ"å_»∞ =∞#ã¨∞û#∞ UHÍ„QÆO KÕÜ«∞ÖË_»∞. =∞#ã¨∞û J<ÕHõ
=ã¨∞Î=ÙÅ∞, q+¨Ü«∂Å∞, Éè’QÍÅÃÑ·H˜ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fã¨∞ÎOk. J^Õ J=∞#ã¨¯ó
- J\˜ì =∞#ã¨∞û#flÑ¨C_»∞ WO„kÜ«∂Å∞ Éè’QÍÅ"≥O@ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞fã≤ â◊H˜Î
Ç‘Ï#=∞ø`å~Ú. J\˜ì"åx Ñ¨Ó[Å∞, [Ñ¨=ÚÅ∞, `«Ñ¨=ÚÅ∞ Jhfl
^èŒ#=ºÜ«∂xH˜, HÍÖÏxfl =º~°÷O KÕÜ«∞\ÏxˆH `«Ñ¨Ê „Ñ¨Ü≥∂[O â◊¥#ºO.
J`«_»∞ âßâ◊fi`« ™ê÷<åxfl á⁄O^ŒÖË_»∞. Hõ#∞Hõ Ñ¨Ù_»∞`«∂, Hõ~°‡Å∞KÕã¨∂Î,
Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ∞ "≥∂ã¨∞HõáÈ`«∂, =∞m§ [x‡ã¨∂Î, KÕã≤# "å\˜x J#∞Éèíqã¨∂Î
WÖÏ U`«O ÉÏ#ÖÏQÍ LO_çáÈ"åeûO^Õ - Hõ#∞Hõ UO KÕÜ«∂e?
D ~°^èŒ ™ê~°∂áêºxfl ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x Ñ¨~°=∂`«‡#∞ KÕ~°∞H˘<Õ
"å_≥=~À ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞ D 9= =∞„`«OÖ’...
=∞OII q*Ï˝# ™ê~°kè~°ºã¨∞Î =∞#ó „Ñ¨„QÆÇ¨Ï"å<£ #~°ó I
™È-^èfiŒ #ó áê~°=∂áÈflu `«kfiëÈ‚ó Ñ¨~=° ∞O Ñ¨ÔŒ II(9)
„ÑüII Ü«∞ó`«∞ ´ Z=_≥·`Õ† q*Ï˝#™ê~°kèó ´ `«`«fi*Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# |∞kú
™ê~°kèQÍ QÆÅ"å_À† =∞#ó „Ñ¨„QÆÇ¨Ï"å<£ ´ =∞#¿ãû K«Hõ¯QÍ ™êfin#OÖ’
ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl Ñ¨QÆæOQÍ QÆÅ"å_À† ã¨ó#~°ó ´ J\˜ì ™ê^èŒ‰õΩ_»∞† J^èŒfi#ó ´
ãÖ™ê~°=∂~åæxH˜† áê~°O ´ P=e X_≥#¤Â † qëÈ‚ó ´ ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡
Ü≥ Ú Hõ ¯ † `« ` ü Ñ¨ ~ ° = ∞OÑ¨ ^ Œ O ´ P Ñ¨ ~ ° = ∞ Ñ¨ ^ •xfl† PáÈflu ´
á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞†
ÉèÏ=O : Z=_≥·`Õ `«`«Î fi*Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# |∞kúx ™ê~°kèQÍ KÕã¨∞H˘x,
™êfinè#OÖ’ L#fl =∞#ã¨∞û#∞ Ñ¨QÆæOQÍ KÕã¨∞H˘x „Ñ¨Ü«∂}O ™êy™êÎ_À
202
J\˜ì ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ D ãÖ™ê~° =∂~åæxH˜ Jf`«"≥∞ÿ# ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ
Ñ¨~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨~°=∞Ñ¨^•xfl KÕ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. (Ñ¨~°=∂`«‡`À SHõº`«#∞
á⁄O^Œ∞`å_»∞).
"åºYº : „Ñü rqH˜ Ñ¨~=° ∞ QÆ=∞º™ê÷#O Ñ¨~=° ∂`«‡™ê÷#"Õ∞. J^Õ Ñ¨~=° ∞Ñ¨ÔŒ .
J^Õ q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨~°=∞Ñ¨^ŒO. WHõ¯_» 'q+¨μ‚=Ù— J#QÍ<Õ „u=¸~°∞ÎÅÖ’
XHõ~Ô #· q+¨μ=‚ ÙQÍ ÉèÏq¿ãÎ JO`«H#õ fl JãÖQÆ`q« ∞OH˘Hõ\ ˜ LO_»^∞Œ . 'q+¨μ—‚
JO>Ë 'ã¨~fi° "åºÑ≤— Jx. Hõ#∞Hõ ã¨~fi° "åºÑ¨‰Ωõ _≥#· Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ™ê÷#"Õ∞
Ñ¨~=° ∞Ñ¨ÔŒ . JHõ¯_çH˜ KÕ~∞° HÀ"åÅO>Ë =ÚO^Œ∞ =∂#= [#‡ ~å"åeûO^Õ.
=∂#=ÙÖˇ·#O`« =∂„`å# JO^Œ~°∂ P Ñ¨^•xfl KÕ~°∞HÀÖË~°∞. =∂#=ÙÅÖ’
Z=~°∞ JÖÏO\˜ Ñ¨^ŒO XHõ@∞#fl^Œx, ^•xx KÕ~°∞HÀ"åÅx `≥Å∞ã¨∞H˘x
^•xÔH· `«Ñ™≤ êÎ~À "åiˆH J=HÍâ◊O. JÖÏ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ "åiH˜ =∂~°Oæ K«∂¿Ñ
ãïÜ≥ÿ∞# ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅaè¿ãÎ =∞s =∞Ozk. J^Œ$+¨ì=âß`«∞Î D 3 Åaè¿ãÎ<Õ
ãïÜ≥ÿ∞# „Ñ¨Ü«∂}O ™ê^èŒºO.
~°ÔŒä g∞^Œ „Ñ¨Ü∂« }ÕKÕ Ü«∞[=∂x ã¨~Ô #· ™ê~°kxè xÜ«∞q∞OK«∞HÀ"åe.
`å#∞ "≥à§◊ =Åã≤# QÆ=∞º™ê÷#O QÆ∞iOz K«H¯õ QÍ É’kèOKåe. P `«~åfi`«
™ê~°kè `«# ™ê÷#OÖ’ ‰õÄ~ÀÛx Ñ¨QÍæxfl KÕ`«|\˜ì QÆ∞„~åÅ#∞ Jke™êÎ_»∞.
^•x`À ~°ÔŒè Hõ^∞Œ Å∞`«∞Ok. „Ñ¨Ü∂« }O „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. ™ê=∂#ºOQÍ
QÆ∞„~åÅ∞ K«OK«Å"≥∞ÿ#q. J@∂ W@∂ k‰õΩ¯Å∞ K«∂ã¨∂Î Ñ¨~°∞ÔQ`åÎÅ#∞
‰õΩO\Ï~Ú. JÖÏO\Ñ¨C_»∞ "å\˜x K«H¯õ QÍ `«# Pnè#OÖ’ LOK«∞HÀ"åe.
^•xH˜ Ñ¨Q"æÆ ∞Õ PÜ«Ú^èOŒ . JÖÏˆQ â◊s~°=∞<Õ ~°ÔŒè Ö’ ‰õÄ~˘Ûx „Ñ¨Ü∂« }ÕKÕ
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ‰õÄ_® K«Hõ¯QÍ „Ñ¨Ü«∂}O H˘#™êyOz `«# QÆ=∞º ™ê÷#"≥∞ÿ#
q+¨μÑ‚ ^¨ •xfl - "≥∂Hõ™Δ ê÷<åxfl KÕ~∞° HÀ"åÅO>Ë |∞kú J#|_Õ ™ê~°kè =∞Oz
*Ï˝# q*Ï˝<åÅ∞ Hõey LO_®e. `«`«Î fi*Ï˝#O `≥eã≤ LO_®e. QÆ=∞º=¸
`≥eÜ«∂e, QÆ=∂ºxfl KÕ~°∞H˘<Õ =∂~°æ=¸ `≥eÜ«∂e. P =∂~°æOÖ’
„Ñ¨Ü«∂}ÕKÕ <Õ~°∂Ê LO_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë WO„kÜ«∂Å∞ K«OK«Å"≥∞ÿ#q.
203
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x q+¨Ü«∂Å "≥·Ñ¨Ù‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ f™êÎ~Ú. ‰õΩÑ¨Ê`˘\˜ì
HõxÑ≤OK«QÍ<Õ PyáÈÜÕ∞ =Úxã≤áêÅ\© Z^Œ∞ÖÌ ÏQÍ U q+¨Ü∞« O, U Éè’QÆO
HõxÑ≤Oz<å, `≥eã≤<å J@∞"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ f™êÎÜ∞Õ QÍx D ^ÕÇÏ¨ OQÍx,
^ÕÇ¨ÏOÖ’ ‰õÄ~˘Ûx „Ñ¨Ü«∂}O ™êyOKÕ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞QÍx U"≥∞ÿáÈ`å_À J<Õ
kQÆ∞Å∞, qKå~°O "å\˜‰õΩO_»^Œ∞. "å\˜H˜ U ÉèÏ^Œº`« ÖË^Œ∞. "å\˜H˜ "≥∂HõΔO
JHõ¯~°ÖË^Œ∞. QÆ=∞º™ê÷#O ÖË^Œ∞. Ü«∞[=∂xH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ #_»"åÅ<Õ
^è•ºã¨ LO_»^Œ∞. "å\˜QÀÅ "å\˜k. "å\˜x #Ü«∂<À ÉèíÜ«∂<À ^•iH˜
`Õ"åeû# ÉèÏ^Œº`« - J=ã¨~°O |∞kú^Õ. Hõ#∞Hõ<Õ |∞kú =∞#ã¨û<Õ Ñ¨QÆæO`À
"å\˜x ™êfinè#OÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ"åe. JÖÏ ÃÑ@∞ìHÀHõáÈ`Õ „Ñ¨Ü∂« }O K«H¯õ QÍ
™êQÆ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH D =∞O„`«OÖ’
(1) Ü«∞ó`«∞ q*Ï˝# ™ê~°kè : 'Z=_≥·`Õ *Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# |∞kúx ™ê~°kèQÍ
KÕã¨∞‰õΩO\Ï_À— J<åfl~°∞. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ =ÚO^Œ∞ `å#∞ =Ú=Ú‰õΔΩ=Ù HÍ"åe.
f„==Ú=Ú‰õΩΔ =Ù HÍ"åe. =ÚH˜xÎ á⁄O^•Å<Õ ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞O`À LO_®e.
P ÅHΔÍºxfl ™êkèOKåÅO>Ë |∞kú (™ê~°k)è Jxfl q^è•ÖÏ *Ï˝# q*Ï˝<åÅ`À
‰õÄ_»∞H˘x LO_®e. JO^Œ∞ˆH (1)LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ *Ï˝#O, (2)P *Ï˝<åxfl
J#∞Éèí=OÖ’xH˜ `≥K«∞ÛH˘<Õ q*Ï˝#O, (3)QÆ=∂ºxfl KÕ~°∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
KÕÜ∞« =Åã≤# J^è•ºu‡Hõ ™ê^è#Œ Å∞ - Jhfl K«H¯õ QÍ `≥eÜ«∂e. J\˜ì |∞kúÜ∞Õ
q*Ï˝# ™ê~°kè.
(2) JÖÏ `≥eã≤# `«~åfi`« „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ Ñ¨~°∞QÆÖˇ`ÕÎ WO„kÜ«∂Å#∞
JiHõ\Ïìe. JÖÏ JiHõ\ÏìÅO>Ë =∞#ã¨∞û#∞ PÜ«Ú^èŒOQÍ (Ñ¨QÆæOQÍ)
"å_®e. JO>Ë ZÖÏ? - |∞kú `«#‰õΩ `≥eã≤# *Ï˝<åxfl =∞#ã¨∞û‰õΩ
JOkOz - =∞#ÃãûÑ¨C_»∂ P Ñ¨~°=∂`«‡ PÖ’K«#ÅÖ’<Õ LO_ç `«$Ñ≤Îx,
P#O^•xfl á⁄O^Õ@∞¡ K≥Ü«∂ºe. ZÑ¨C_≥·<å =∞#ã¨∞û q+¨Ü«∞Éè’QÍÅ
PÖ’K«# KÕã¨∞ÎO>Ë P Éè’QÍÅÖ’x ^ÀëêÅ#∞ ZuÎ K«∂Ñ¨Ù`«∂ Éè’QÍÅ∞
~ÀQÍÅ‰õΩ ^•i f™êÎÜ«∞x, Éè’QÍÅ∞ Jx`åºÅx, Jq P#O^•xflzÛ #>Ëì
204
WzÛ ^Œ∞óYOÖ’ =ÚOKÕ™êÎÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ@∞¡ KÕÜ«∂e. JÖÏ tHõΔ}
W=fi|_»¤ =∞#ã¨∞û Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ=# P#O^Œ =∞Ü«∞=∞x,
q+¨Ü«∞ÉèÏ=# ^Œ∞óYÉèí∂~Ú+¨ì=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘x WO„kÜ«∂Å QÀÅ#∞
Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ^Œ∞. JÑ¨C_»∞ WO„kÜ«∂Å∞ KÕ¿ãk ÖËHõ q+¨Ü«∂Å "≥·Ñ¨Ù‰õΩ
Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞fÜ«∞Hõ, "≥∂HõΔ=∂~°æOÖ’<Õ „Ñ¨Ü«∂}˜ã¨Îq. QÆ=∂ºxfl KÕ~°∞™êÎ~Ú.
WÖÏ =∞#ã¨∞û‰õΩ „Hõ=∞ tHõΔ}xzÛ |∞kúH˜ Jnè#OÖ’ LO_»∞#@∞¡ KÕ¿ãÎ
â◊s~°=∞<Õ ~°^äŒOÖ’ ‰õÄ~˘Û#fl ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ Ñ¨~°=∞Ñ¨^•xfl - Ñ¨~°=∂`«‡<Õ
KÕ~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
- JxflO\˜H#õ fl „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ k U^À `≥eÜ«∞*Ëã∂¨ Î P`å‡#∞ ãÖ^è•<åxH˜
=∂~°æO (LáêÜ«∞O) K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl~°∞.
=∞OII WO„kÜÕ∞Éèíºó Ñ¨~åÇ¨Ïº~å÷ Jˆ~÷ Éèíºâ◊Û Ñ¨~°O=∞#ó I
=∞#ã¨ã∞¨ Î Ñ¨~å |∞kúó |∞^Õú ~å`å‡ =∞Ç¨<£ Ñ¨~ó° II(10)
=∞OII =∞Ç¨Ï`«ó Ñ¨~°=∞=ºHõÎO J=ºHÍÎ`ü Ñ¨Ù~°∞+¨ó Ñ¨~°ó I
Ñ¨Ù~∞° ëê #fl Ñ¨~O° HÕz`ü ™ê HÍëêì ™ê Ñ¨~åQÆuó II(11)
„ÑüII WO„kÜÕ∞Éèíºó ´ WO„kÜ«∂ÅHõ<åfl† J~å÷ó ´ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞† Ñ¨~å
´ „âı+¨ìO† Jˆ~÷ÉèíºK« ´ q+¨Ü«∂ÅHõ#fl† =∞#ó ´ =∞#ã¨∞û† Ñ¨~°O ´ „âı+¨ìO†
=∞#ã¨ó`«∞ ´ =∞#ã¨∞ûHõ<åfl‰õÄ_»† |∞kúóÑ¨~å ´ |∞kú Q˘Ñ¨Êk† |∞^Õúó ´
|∞kúHõ#fl † =∞Ç¨<£ P`å‡ ´ =∞Ç¨Ï`«∞Î† Ñ¨~°ó ´ „âı+¨ìO† =∞Ç¨Ï`«ó ´
=∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl† J=ºHõÎO ´ J=ºHõÎ HÍ~°}O† Ñ¨~°O ´ „âı+¨ìO† J=ºHÍÎ`ü ´
J=ºHõÎ HÍ~°}O Hõ#fl† Ñ¨Ù~°∞+¨ó Ñ¨~°ó ´ Ñ¨~°=∂`«‡ Q˘Ñ¨Ê"å_»∞† Ñ¨Ù~°∞ëê`ü
´ Ñ¨~°=∂`«‡Hõ#fl† Ñ¨~°O ´ Q˘Ñ¨Ê^≥·#k† #HÕz`ü ´ H˘OK≥O ‰õÄ_®
UnÖË^Œ∞† ™êHÍëêì ´ J^Õk‰õΩ¯† ™êÑ¨~åQÆuó ´ J^Õ Ñ¨~°=∞QÆ=∞ºO
(ÅHõΔ ºO).
205
ÉèÏ=O : WO„kÜ«∂Å Hõ<åfl q+¨Ü∂« Å∞ Q˘Ñ¨Êq. q+¨Ü∂« ÅHõ<åfl =∞#ã¨∞û,
=∞#ã¨∞ûHõ<åfl |∞kú† |∞kúHõ<åfl =∞Ç¨Ï`«∞Î† =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ<åfl J=ºHõÎ HÍ~°}O†
J=ºHõÎ HÍ~°}O Hõ#fl Ñ¨~=° ∂`«‡ „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ "å_»∞. Ñ¨~=° ∂`«‡ Hõ#fl „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ k
Ug∞ÖË^Œ∞. P Ñ¨~°=∂`Õ‡ k‰õΩ¯. J^Õ Ñ¨~°=∞ ÅHõΔ ºO.
"åºYº : `«# Jã≤÷`åfixH˜ =¸Å HÍ~°}"≥∞ÿ# k=º"≥∞ÿ# âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#,
Ñ¨~°=∞*Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú, P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨=Ú J~Ú# P`«‡#∞ -
Ñ¨~°=∂`«‡#∞ ^è•ºxOz J#∞ãÖ^è•#O KÕÜ«∞\ÏxH˜ ™ê^èŒ‰õΩxH˜ D Ô~O_»∞
=∞O„`åÅ∞ XHõ K«Hõ¯x =∂~åæxfl ã¨∂zã¨∞Î<åfl~Ú.
Zxfl âß¢™êÎÅ∞ qx, K«kq J~°÷O KÕã¨∞H˘#fl ™ê^èŒ‰õΩ_ç<≥·<å „ÉèÏOu -
"≥∂Ç¨ÏO =^ŒÅ^Œ∞. ZO`«q<åfl , ZO`« ™ê^èŒ# KÕã¨∞Î<åfl <Õ#∞ J#QÍ<Õ
^ÕÇ¨ÏÉèÏ=# ~åHõ =∂#^Œ∞. W^Õ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ=#. <Õ#∞ ^ÕÇ¨xfl J<ÕÉèÏ=#.
Wk áÈ"åe. „|Ç¨‡`«‡ ÉèÏ=# ~å"åe. xÅ"åe. ZO^Œ∞‰õΩxÅ=@OÖË^∞Œ ?
ZO`À ã¨Ê+¨ìOQÍ D ^ÕÇ¨ÏO HõxÑ≤OK«@O =Å¡† Z<Àfl [#‡Å#∞O_ç
JÅ"å@∞ =Å¡. Hõ#∞Hõ x~°O`«~O° D ^ÕÇ¨ xfl qâı+¡ O≤ K«∞‰õΩO@∂ áÈ"åe.
W^˘Hõ JÖ"å@∞ HÍ"åe. ^ÕÇÏ¨ =∞O>Ë Z\˜^ì À - <Õ<=≥ ~À - Jx qKå~°}
KÕÜ«∂e. x[OQÍ =∞# Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂ÑÖ K≥·`«#º"Õ∞. P`«‡ K≥·#`«º"Õ∞.
D K≥·`«#º"Õ∞ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À |∞^Œ∞úÅÖ’ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk. D
`å^•`«‡ºO áÈ"åe. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ P`«‡ K≥·`«#ºOQÍ<Õ q∞QÆÖÏe. P`«‡QÍ -
Ñ¨~°=∂`«‡QÍ<Õ LO_çáÈ"åe. ^•xˆH qâı¡+¨} - ^ÕÇ¨xfl ZÖÏ qâı¡+¨}
KÕÜ«∂e?
ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏO ÑÖK«Éèí∂`åÅ ÑÖpHõ~°}O`À U~°Ê_»¤k. Jk Ñ¨ÓiÎQÍ
[_»O. â◊=OÖÏO\˜k. ~å„u x„^ŒáÈ`«∞#fl "åx KÕux ÃÑ·ÔHuÎ =ke`Õ
~å~Ú „HÕ^Œ Ñ¨_»¤@∞¡ P KÕ~Ú „HÕ^Œ Ñ¨_»∞`«∞Ok. D ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨xH˜
K≥·`«<åºxflKÕÛq WO„kÜ«∂Å∞. WO„kÜ«∂Å∞ ÑÖpHõ~°}O K≥O^Œx ÑÖK«
Éèí∂`åÅ `«<å‡„`«Å =Å¡ U~°Ê_»¤q Hõ#∞Hõ ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏO Hõ#fl WO„kÜ«∂Å∞
Q˘Ñ¨Êq. „âı+¨ì"≥∞ÿ#q.
206
(1) WO„kÜ«∂ÅHõ#fl WO„kÜ«∂~å÷Å∞ - q+¨Ü«∂Å∞ - â◊|Ì ã¨Ê~å≈^Œ∞Å∞
„âı+¨ì"≥∞ÿ#q : ZO^Œ∞Hõx? WO„kÜ«∂Å‰õΩ K≥·`«<åºxflKÕÛq WO„kÜ«∞
q+¨Ü«∂Å∞ QÆ#∞Hõ. x[OQÍ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ~°∂áêÖË ÖËHõáÈ`Õ =∞#‰õΩ
Hõà◊√§<åfl~Ú Jx K≥Ñ¨ÊÖËO. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ xâ◊≈|Ì"Õ∞ LO>Ë K≥=ÙÅ∞<åflÜ«∞x
K≥Ñ¨ÊÖËO. QÍ_è» x„^ŒÖ’ ~°∂áêÅ∞ ÖË=Ù, â◊ÉÏÌÅ∞ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ WO„kÜ«∂Å∞
‰õÄ_® ÖË#>Ëì. WÖÏ q+¨Ü«∂ÖË WO„kÜ«∂Å‰õΩ K≥·`«<åºxflã¨∞Î<åfl~Ú QÆ#∞Hõ
q+¨Ü«∂Å∞ WO„kÜ«∂Å Hõ<åfl „âı+¨ì"≥∞ÿ#q.
(2) q+¨Ü∂« ÅHõ#fl =∞#ã¨∞û Q˘Ñ¨Êk - ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ k : XH˘¯Hõ¯ WO„kÜ«∞O
XH˘Hõ¯ q+¨Ü«∞OÖ’ `«QÆ∞Å∞ H˘O@∞Ok. Hõ#∞fl ~°∂ÑÖÖ’, K≥qâ◊|ÌOÖ’,
K«~°‡O ã¨Ê~°≈Ö’, =Ú‰õΩ¯"åã¨#Ö’, <åÅ∞Hõ~°∞zÖ’ PÜ«∂ WO„kÜ«∂Å∞
PÜ«∂ q+¨Ü«∂ÅÖ’ `«QÆ∞Å∞ H˘#flÑ¨C_»∞ HõeˆQ q+¨Ü«∂*Ï˝<åxfl
„QÆÇ≤ÏOK«\ÏxH˜ =∞#ã¨û<Õk ÖËHõáÈ`Õ Zxfl q+¨Ü«∂Å∞<åfl =º~°÷"Õ∞. Hõ#∞Hõ
WO„kÜ«∞ q+¨Ü«∂ÅHõ<åfl =∞#ã¨∞û „âı+¨ì"≥∞ÿ#k.
(3) =∞#ã¨∞û Hõ<åfl |∞kú Q˘Ñ¨Êk. ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k : =∞#ã¨∞û PÑ¶‘ã¨∞Ö’x
QÆ∞=∂™êÎ ÖÏO\˜k. Jxfl q+¨Ü«∂Å#∞ WO„kÜ«∂Å^•fi~å „QÆÇ≤ÏOz P
q+¨Ü«∞ *Ï˝<åxfl |∞kúH˜ JOkã¨∞ÎOk. |∞kú =∞#ã¨∞û ^•fi~å „QÆÇ≤ÏOz#
q+¨Ü∂« Å#∞ qâı+¡ O≤ z K«∂K«∞H˘x† Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù J#∞Éè"í åÅ`À áÈeÛK«∂K«∞H˘x
x~°Ü‚ ∞« O fã¨∞‰õΩO@∞Ok. WO„kÜ«∂Å∞ q+¨Ü∂« Å#∞ =∞#ã¨∞û‰õΩ x"Õk¿ãÎ
JkHÍ"åÖÏ? JHõ¯~°ÖË^•? Jx `ÕÅ∞ÛHÀÖËxk =∞#ã¨∞û. Jk `ÕÖËÛk
|∞kú, |∞kú K≥Ñ≤Ê# „Ñ¨HÍ~°O =∞#ã¨∞û WO„kÜ«∂Å ^•fi~å x~°‚Ü«∂xfl
J=∞Å∞ KÕã¨∞ÎOk. |∞^ÕúÖËHõáÈ`Õ WO„kÜ«∂Å∞ U q+¨Ü«∂xfl „QÆÇ≤ÏOz<å,
=∞#ã¨∞û Uq+¨Ü«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl LÑ¨Ü≥∂QÆOÖË^Œ∞. Ñ¨x[~°QÆ^Œ∞
Hõ#∞Hõ |∞kú =∞#ã¨∞û Hõ<åfl „âı+¨ì"≥∞ÿ#k.
(4) |∞kúHõ<åfl „âı+¨ì"≥∞ÿ#k =∞Ç¨Ï`«∞Î : |∞kúH˜ xâ◊ÛÜ«∞O KÕÜ«∞QÆÅ â◊H˜Î
L#flkQÍx, xâ◊ÛÜ«∞O K≥Ü«∞º\ÏxH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ñ¨=∂}O ÖË^Œ∞. <Õ#∞
207
~å=∂Ü«∞}O K«^Œ"åÅx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x „QÆO^è•ÅÜ«∞O #∞O_ç P
„QÆO^è•xfl `≥K∞« ÛH˘x K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl#∞. WÖÏ xâ◊Û~ÚOzOk Z=~°∞? |∞kú.
|∞kú ZO^Œ∞HõÖÏ xâ◊Û~ÚOzOk? ~å=∂Ü«∞}O K«kq# <å¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞
`«# rq`åxfl ZO`À P^Œ~≈° =O`«OQÍ QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∞<åfl_»x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞.
JO^Œ∞=Å¡ <Õ#∂ K«kq JÖÏ P^Œ~°≈ rq`«O QÆ_»áêÅ<Õ HÀiHõ`À
xâ◊ÛÜ«∂xH˘KåÛ#∞. JO>Ë |∞kú Ü≥ÚHõ¯ xâ◊ÛÜ«∞O "≥#∞Hõ U^À „¿Ñ~°}
L#flk. P „¿Ñ~°}ÜÕ∞ ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»∞ - „|Ç¨Ï‡
- J^Õ=∞Ç¨Ï`«∞Î. =∞Ç¨Ï`«∞Î JO>Ë Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù ã≤÷u. JO>Ë ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡
â◊s~° ã≤÷u. =∞# ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°O Z\˜ì „¿Ñ~°}Å`À LO@∞O^À ^•xx |>Ëì
|∞kú xâ◊ÛÜ«∞O. Hõ#∞Hõ |∞kúHõ#fl =∞Ç¨Ï`«∞Î „âı+¨ìO.
(5) =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl J=ºHõÎO „âı+¨ìO : J=ºHõÎO JO>Ë „Ñ¨Hõ$u - =∂Ü«∞ -
ã¨q∞+≤ì HÍ~°} â◊s~°O. Jk q`«#Î O ÖÏO\˜k. K≥@∞ì Ü≥ÚHõ¯ Jxfl ÉèÏQÍÅ∞
q`«#Î OÖ’ J=ºHõOÎ QÍ L#fl@∞¡ [QÆ`∞« Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨~fi° q+¨Ü∂« Å∞ J=ºHõOÎ QÍ
D q`«#Î OÖ’ - „Ñ¨H$õ uÖ’ LO\Ï~Ú. |∞kú ZÖÏ #_»∞K«∞HÀ"åÖ’ JO`å
HÍ~°} â◊s~°"Õ∞ - "åã¨#ÖË (J=ºHõÎ"Õ∞) x~°‚~Úã¨∞ÎOk. JÖÏˆQ =∞Ç¨Ï`«∞Î
‰õÄ_® J=ºHÍÎxfl |>Ëì #_»∞K«∞‰õΩO@∞Ok. - Hõ#∞Hõ =∞Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ HÍ~°}"≥∞#ÿ
J=ºHõÎO =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl „âı+¨ìO.
(6) J=ºHõ Î O Hõ # fl Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ „âı + ¨ ì O : J=ºHõ Î O Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ #∞
P„â◊~ÚOK«∞H˘<Õ L#flk. Hõ#∞Hõ J=ºHõÎO Hõ#fl Ñ¨~°=∂`«‡ „âı+¨ìO. WHõ
Ñ¨~=° ∂`«‡ Hõ#fl „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ k =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^∞Œ . J^Õ JO^Œ∞HÀ=Åã≤# ÅHõΔ ºO.
QÆ=∞ºO.
„âı+¨ì`«fiO J<Õk ã¨∂HõΔ ‡`«fiOÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. Jxfl\˜Hõ#fl
ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k Ñ¨~°=∂`«‡ =∂„`«"Õ∞. J^Õ JxflO\˜H˜ P^è•~°O.
nxHõ#fl ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ nx Hõ<åfl „âı+¨ì"≥∞ÿ#k Un ÖË<ÕÖË^Œ∞.
JxflO\˜ Hõ#fl „âı+¨ì"≥∞ÿ#k J^Õ QÆ#∞Hõ Jxfl r=Ùà◊√§ KÕ~°∞HÀ=Åã≤Ok P
208
Ñ¨~°=∂`«‡<Õ. ^Õxx á⁄Ok<å J~°H˘~° P#O^Œ"Õ∞. JxflO\˜Hõ#fl „âı+ì̈"≥∞ÿ#
P`«‡#∞ á⁄Ok`Õ<Õ JYO_»"≥∞ÿ# UHõ~°ã¨"≥∞ÿ# P#O^ŒO. J~Ú`Õ JO^Œ~°∂
WÖÏ ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅÖ’#∞ L#fl P`«‡#∞ ^Œi≈OK«QÆÅ~å? P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ~å? P`«‡#∞ á⁄O^ŒQÆÅ~å?
- P`«‡#∞ ^Œi≈OKåÅO>Ë UOKÕÜ«∂e? - 12= =∞O„`«OÖ’ -
=∞OII U+¨ ã¨ˆ~fi+¨μ Éèí∂`Õ+¨μ QÆ∂_èÀ --`å‡# „Ñ¨HÍâ◊`Õ I
^Œ$â◊º`Õ `«fi„QÆºÜ«∂ |∞^•úº ã¨∂HõΔ ‡Ü«∂ ã¨∂HõΔ ‡ ^Œi≈aèóII(12)
„ÑüII ã¨ˆ~fi+¨μÉèí∂`Õ+¨μ ´ Jxfl „áê}∞ÅÜ«∞O^Œ∞† QÆ∂_è»ó ´ ~°Ç¨Ïã¨º=ÚQÍ
#∞#fl† U+¨ ´ D† P`å‡ ´ P`«‡† #„Ñ¨HÍâ◊`Õ ´ `≥eÜ«∞|_»@O ÖË^Œ∞†
`«∞´ HÍx† ã¨∂HõΔ ‡^Œi≈aèó ´ ã¨∂HõΔ ‡^Œ$+≤ì QÆÅ"åiKÕ`«† ã¨∂HõΔ ‡Ü«∂ ´
ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#† J„QÆºÜ«∂ ´ UHÍ„QÆ"≥∞ÿ#† |∞^•úº ´ |∞kúKÕ`«† ^Œ$â◊º`Õ ´
K«∂_»|_»∞`«∞#flk.
ÉèÏ=O : Jxfl „áê}∞ÅÖ’#∞ ~°Ç¨Ïã¨ºOQÍ L#fl D P`«‡ `≥eÜ«∞|_»@O
ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ ã¨∂HõΔ ‡ ^Œ$+≤ìQÆÅ "åi† ã¨∂HõΔ ‡=Ú - UHÍ„QÆ=Ú J~Ú#
|∞kúKÕ`« `≥eÜ«∞|_»∞`«∞Ok.
"åºYº : Jxfl\˜Hõ#fl Q˘Ñ¨Êk, „âı+¨ì"≥∞ÿ#k J~Ú# P`«‡#∞ ^Œi≈Oz P
P`«‡`À SHõºO K≥O^•e. HÍx P`«‡ J`«ºO`« ~°ÇÏ¨ ã¨ºOQÍ ã¨~fi° Éè∂í `åÅÖ’#∞
^•y L#flk. "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk. WÖÏ K≥Ñ≤Ê#Ñ¨C_»∞ P`«‡ ZHõ¯_À
HõxÑ≤OK«‰Ωõ O_® ^•y L#fl^Œx ÉèÏq™êÎO. Wk KåÖÏ á⁄~°áê@∞. x[OQÍ
P`«‡ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =∞#O K«∂¿ãÎKåÅ∞ P`«‡ ã¨fiÜ«∞O =ºHõÎO. =∞Ô~O^Œ∞H˜ÖÏ
'QÆ∂_è»ó— J<åfl~°∞? JO>Ë P`«‡#∞ HõÑ≤Ê P*Ï˝# =∞<Õ á⁄~° L#flk. HÍ=∞
„HÀ^è•Å∞, Ö’Éèí "≥∂Ç¨Å∞, =∞^Œ =∂`«û~åºÅ∞, JÇ¨ÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~åÅ∞
J<Õ ÉèÏ"åÅ HÍ~°}OQÍ - PÖ’K«#ÅHÍ~°}OQÍ =∞# =∞<À|∞^Œ∞Öú Ñˇ C¨ _»∂
P q+¨Ü«∂ÅÖ’<Õ =ÚxyáÈ~Ú#O^Œ∞# P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ K«∂_»\ÏxH˜QÍx,
209
P`«‡#∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩQÍx gÅ∞ zHõ¯@O ÖË^Œ∞. JO>Ë
=∞#„áêÑÖzHõ JÖ’K«#Å<Õ ^Œàã◊ i¨ QÀ_»Å =∞^èºŒ P`«‡ ^•y L#fl@∞¡#flk.
JO`Õ. Z\Ï¡ÔQ·`Õ pHõ\ ˜ HÍ~°}OQÍ „`å_»∞#∞ áê=ÚQÍ „Éèíq∞Oz
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»¤Ñ¨C_»∞ P áê=Ú =∂@∞# „`å_»∞ ZÖÏ^•y LO^À - JÖÏ P`«‡
^•y LOk. áê=Ú#∞ K«∂ã¨∞#Î flO`« HÍÅO „`å_»∞ *Ï˝#O =∞#ÔHÖÏ LO_»^À
- JÖÏˆQ „Ñ¨ÑÖK«O ã¨`«º=∞x ÉèÏqã¨∂Î „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ =Úxy
L#flO`« HÍÅO P`«‡ *Ï˝#O - =∞#‰õΩ HõÅQÆ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH P`«‡#∞ QÆ∂_è»ó
J<åfl~°∞. =∞#O q+¨Ü«∞ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ =Úxy áÈ~Ú q+¨Ü«∞ K≥·`«#ºO
^è•\˜H˜ PQÆÖËHõ, P „Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ J_»∞¤Hõ@ì "ÕÜ«∞ÖËHõ, P`«‡ P<Õk XHõ\ ˜
L#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ P*Ï˝#OÖ’<Õ LO_çáÈ`«∞<åflO† P`«‡#∞ ^Œi≈OK«ÖHË õ
áÈ`«∞<åflO.
=∞i ZÖÏ P`«‡ ^Œ~°≈#O ™ê^èŒº=∞=Ù`«∞Ok?
1. ã¨∂HõΔ ‡Ü«∂ - J„QÆºÜ«∞ |∞^•úº : ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#, UHÍ„QÆ"≥∞ÿ# |∞kú
=Å¡<Õ P`«‡#∞ ^Œi≈OK«QÆÅ~°∞ Jx „â◊√u=∂`« Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ ¿Ñ~˘¯O@∞#flk.
„áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« Å#∞, q+¨Ü∞« Éè’QÍÅ#∞ ÅHõΔ ºOQÍ ÃÑ@∞ìH˘#fl |∞kúÜ∞Õ
ã¨∂÷Å |∞kú. J\˜ì |∞kú ZÑ¨C_»∂ |Ç≤Ï~°∞‡Y"≥∞ÿ „áêÑÖzHõ"≥∞ÿ# HÀÔ~¯Å#∞
ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~K° ∞« H˘<ÕO^Œ∞Hˆ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞OÎ k `«ÑÊ¨ JO`«~∞° ‡YO HÍ^Œ∞. Jã¨Å∞
|∞kú JO`«~°∞‡YO HÍHõáÈ`Õ P`«‡ q+¨Ü«∞"Õ∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ#∞Hõ =ÚO^Œ∞
„áêÑÖzHõ ÅHΔÍºÅ∞ |∞kú #∞O_ç `˘ÅQÍe. =∞i ZÖÏ `˘ÅQÆ∞`å~Ú?
ZÑ¨C_»∞ `˘ÅQÆ∞`å~Ú? |∞kúH˜ P`«‡*Ï˝#O ZH˜¯Oz#Ñ¨C_Õ. Hõ#∞Hõ
âß¢™êÎÅÖ’x q+¨Ü∂« Å#∞, LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’x *Ï˝<åxfl |∞kúH˜ JOkOKåe.
P`«‡#∞ á⁄O^Œ@O - P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O ^•fi~å [#‡~åÇ≤Ï`«ºO QÍqOK«∞H˘x
âßâ◊fi`« P#O^•xfl á⁄O^Œ@O Ñ¨~=° ∞ÅHõΔ ºOQÍ |∞kú „QÆÇÏ≤ Oz, - „áêÑÖzHõ
ã¨∞MÏÅ∞, Éè’QÍÅ∞ JÅÊ"≥∞#ÿ q, `«∞K«Û"ù ∞≥ #ÿ qQÍ ÉèÏqOz, "å\˜x ^Œ∂~°OQÍ
„`Àã≤"ÜÕ ∞« QÆÅQÍe. JÖÏ ZÑ¨C_≥`· Õ |∞kú P`«‡ q+¨Ü∂« xfl `«ÑÊ¨ J#º"≥∞#ÿ
210
"å\˜x JÅÊ"≥∞ÿ#qQÍ ÉèÏqOz `«# ^ŒiKÕ~°hÜ«∞‰õΩO_® LO@∞O^À
JÑ¨C_Õ ^•xx ã¨∂HõΔ ‡ |∞kú J<åfl~°∞. JÖÏ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# |∞kú ˆH=ÅO
P`«‡ÃÑ·<Õ xez#Ñ¨C_»∞ ^•xx UHÍ„QÆ"≥∞ÿ# |∞kú JO\Ï~°∞. JÖÏ |∞kúx
ã¨∂HõΔ ‡=Ú UHÍ„QÆ=Ú KÕã¨∞HÀQÆey#"åi<Õ ã¨∂HõΔ ‡ ^Œ~°≈#∞Å∞ - ã¨∂HõΔ ‡
^Œ$+≤Qì ÅÆ "å~°∞ JO\Ï~°∞. J\˜ì "åi<Õ |∞∞+¨μÅ∞ JO\Ï~°∞. "å~°∞ =∂„`«"∞Õ
P`«‡#∞ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ~°∞. 'JÜ«∞=∞Ç¨Ï=∞ã≤‡— - Wk <Õ<Õ. D P`«‡<Õ<Õ#x,
'JÇ¨ÏO P`å‡— - <Õ#∞ P`«‡#∞ Jx - 'JÜ«∞=∂`å‡„|Ç¨Ï‡— - P`«‡<≥·#
<Õ#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú<Õ#x, 'JÇ¨ÏO„|Ç¨‡ã≤‡— - <Õ#∞ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ - Jx
„|Ç¨Ï‡=ÚQÍ<Õ LO_çáÈ`å~°∞. ã¨~°fi„`å „|Ç¨Ï‡=Ú<Õ ^Œi≈™êÎ~°∞.
- WHõ P`«‡"≥·Ñ¨ÙQÍ ~°^èŒ „Ñ¨Ü«∂}O ZÖÏ ™êQÍÖ’ -
=∞OII Ü«∞KÕÛù`ü "åH± =∞#ã‘ „áê[˝ó `«^ŒºKÕÛù^£ *Ï˝# P`«‡xI
*Ï˝# =∂`«‡x =∞Ç¨Ïu xÜ«∞KÕÛ`ù ü `«^ºŒ KÕÛ`ù ü KèåO`« P`«‡xII(13)
„ÑüII „áê[˝ó ´ q"ÕH˜Ü≥ÿ∞# ™ê^èŒ‰õΩ_»∞† "åH± ´ "å‰õΩ¯#∞† =∞#ã≤ ´
=∞#ã¨∞û#O^Œ∞† Ü«∞KÕÛù`ü ´ b#OK≥Ü«∂ºe† `«`ü ´ ^•xx (=∞#ã¨∞û#∞)†
*Ï˝# P`«‡x ´ *Ï˝<åxfl á⁄O^Õ J~°›`«QÆÅ |∞kúÜ«∞O^Œ∞† Ü«∞KÕÛù`ü ´
xÜ«∞q∞OKåe† *Ï˝#O ´ |∞kúx† =∞Ç¨Ïu P`«‡x ´ =∞Ç¨Ï`«∞Î J<Õ
P`«‡Ü«∞O^Œ∞ (™êH˜ΔÜ«∞O^Œ∞)† xÜ«∞KÕÛù`ü ´ xÜ«∞q∞OKåe† `«`ü ´ ^•xx†
âßO`« P`«‡x ´ âßO`«~∂° Ñ¨ Ñ¨~=° ∂`«‡Ü«∞O^Œ∞† Ü«∞KÕÛ`ù ü ´ xÜ«∞q∞OKåe.
(W^˘Hõ QÆ∂_è®~°÷ =∞O„`«O)
ÉèÏ=O : q"ÕHõOQÆÅ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ "å‰õΩ¯#∞ =∞#ã¨∞û#O^Œ∞, =∞#ã¨∞û#∞
|∞kú Ü«∞O^Œ∞† |∞kúx |∞kúH˜ ™êH˜ΔÜ≥ÿ∞# =∞Ç¨Ï`«∞Î#O^Œ∞† P =∞Ç¨Ï`«∞Î#∞
âßO`«~°∂Ñ¨ Ñ¨~°=∂`«‡Ü«∞O^Œ∞ b#O K≥Ü«∂ºe. (xÜ«∞q∞OKåe).
"åºYº : âß¢ã¨Î *Ï˝<åxfl Ñ¨ÓiÎQÆ |∞kúH˜ ZH˜¯Oz# q"ÕHõOQÆÅ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞
^ÕÇ¨Ï=∞<Õ ~°^èŒOÖ’ ‰õÄ~˘Ûx P`«‡ =^ŒÌ‰õΩ „Ñ¨Ü«∂}Õz P`«‡`À SHõºO
HÍ"åe. J~Ú`Õ J`«_∞» |∞kú J<Õ ™ê~°kxè LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞H˘x „Ñ¨Ü∂« }O
211
™êyOKåe. P |∞kú WO„kÜ«∂Å<Õ QÆ∞„~åÅ#∞ =∞#ã¨û<Õ Ñ¨QÆæO`À ÉÏQÍ
aQÆ | \˜ ì <≥ · Ñ ¨ Ù }ºO`À ~° ^ è • xfl #_» á êe - Jx WO`« ‰ õ Ω =ÚO^Õ
`≥Å∞ã¨∞H˘<åflO. S`Õ D „Ñ¨Ü«∂}O ZÖÏ ™êQÍÖ’ XˆH XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
=∞O„`«O ^•fi~å „â◊√u =∂`« ™ê^èHŒ Öõ ’HÍxH˜ LáêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flk.
x[OQÍ =∞#Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂ÑÖ JYO_» UHõ~°ã¨ P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#
P`«‡K≥·`«#º"Õ∞. =∞i W\˜ì P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡<≥·# <Õ#∞ P#O^ŒO
HÀãÖ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fã¨∞Î<åfl <Õq∞\˜? <åˆHO [iyOk?
P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡ <≥·#<Õ#∞ JÖÏ P`«‡QÍ<Õ LO_çáÈ`Õ ÉÏQÍ<Õ
LO_Õk. HÍx JÖÏ LO_»Hõ |∞kúÖ’H˜ =zÛ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. WÖÏ |∞kú`À
„Ñü Ñ¶ëOz#Ñ¨Ê\˜H© <Õ#∞ |∞kúx, |∞kúÖ’x HÀiHõÅ#∞, "åã¨#Å#∞
JÖÏ ˆH=Å ™êH˜ΔQÍ K«∂ã¨∂Î L#fl>ˇÂ¡`Õ - Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® -
„Ñüã¨ÊOkOK«‰õΩO_® L#fl>ˇÂ¡`Õ <Õ<≥=~À Z~°∞HõÖ’<Õ LO_Õ"å}˜‚ - JO>Ë
P`«‡QÍ<Õ LO_Õ"å}˜‚. HÍx JÖÏ LO_»Hõ |∞kú`À `å^•`«‡ºO K≥O^Œ@O`À
##∞fl <Õ#∞ =∞~°z JÇ¨ÏOHÍ~°OQÍ - r=Ù_çQÍ =∂i áÈÜ«∂#∞. WÖÏ
=∂~°@O`À <Õ#∞ |∞kúÖ’x HÀiHõÅ`À `å^•`«‡ºO K≥Ok#Ñ¨C_»∞
HÀˆ~"å_»∞QÍ#∞, =∞#ã¨∞ûÖ’x PÖ’K«#Å`À `å^•`«‡ºO K≥Ok#Ñ¨C_»∞
PÖ’zOKÕ"å_»∞QÍ#∞, ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å`À `å^•`«‡ºO K≥Ok#Ñ¨C_»∞ Jq
Hõ ~ ° ‡ Å∞ KÕ ã ¨ ∞ Î O >Ë Hõ ~ ° Î Q Í#∞† P Hõ ~ ° ‡ Å =Å¡ =KÕ Û Ñ¶ ¨ e `åÅ#∞
J#∞ÉèíqOKÕ@Ñ¨C_»∞ Éè’HõÎQÍ#∞ =∂iáÈ`«∞<åfl#∞. ZÑ¨C_≥·`Õ WÖÏ
JÇ¨ÏOHÍ~°OQÍ - r=Ù_»∞QÍ =∂iáÈÜ«∂<À - WHõ "≥#∞Hõ‰Ωõ uiy K«∂KÕ
„Ñ¨ã¨H˜Î ÖË‰õΩO_®áÈ~ÚOk. WÖÏ JÇ¨ÏOHÍ~åxfl (r=Ù}˜‚) J#∞‰õΩ#fl<Õ#∞†
<åq J#∞‰õΩ#fl <å |∞kúÖ’x HÀiHõÅ#∞ f~°∞ÛH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ <å=∞#ã¨∞û`À
J<ÕHõ PÖ’K«#Å∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞. D PÖ’K«#Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ
^ÕÃÇO„kÜ«∂Ö`À J<ÕHõ Hõ~°‡Å∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞.
D q^èŒOQÍ Hõ~°‡Å ã¨∞_çQÆ∞O_»OÖ’ W~°∞‰õΩ¯ áÈ`«∞<åfl#∞. WÖÏ
212
`≥eq`«‰õΩ¯= `«#O`À - J*Ï˝#O`À - `å^•`«‡ºO HÍ~°}OQÍ P#O^Œ
ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# <Õ#∞ Hõ~°‡Å ã¨∞_çQÆ∞O_»Ö’ zH˜¯ ^Œ∞óYã¨fi~°∂ÑÖQÍ
=∂iáÈ`«∞<åfl#∞. =∞i W@∞=O\˜ ã≤÷u#∞O_ç uiy P#O^Œã¨fiÑ¨"≥∞ÿ#
<åÜ«∞^•~°÷ ã≤÷uH˜ ZÖÏ KÕ~°∞‰õΩO\Ï#∞? ÉÏÇ¨ºaè=ÚYOQÍ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞
fã¨∞Î#fl <Õ#∞ <åÖ’<Õ âßO`«OQÍ L#fl ˆHO„^ŒO =^ŒÌ‰õΩ ZÖÏ „Ñ¨Ü«∂}O
KÕÜ«∂e? nxH˜ ã¨=∂^è•#O =zÛ# ^•i# uiy "≥à◊§@"Õ∞. nxˆH XHõ
~°∂\ò =∂Ñπ (Route map) Wã¨∞Î<åfls =∞O„`«OÖ’.
(1) "å‰õΩ¯#∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ b#O K≥Ü«∂ºe. "å‰õΩ¯ JO>Ë ˆH=ÅO "å‰õΩ¯
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, ã¨HõÅ Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å Ñ¨#∞Å∞ ‰õÄ_®. =∞#ã¨∞ûÖ’x
PÖ’K«#Å „Ñ¨HÍ~°O Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å∞ Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∞ÎO\Ï~Ú. =∞#ã¨∞ûÖ’
ã≤x=∂‰õΩ áÈ"åÅ<Õ PÖ’K«# =¿ãÎ HÍà◊√§ Ç¨Å∞^ŒQÆæ~°‰õΩ „Ñ¨Ü«∂}
=∞ø`å~Ú. ã¨`«ûOQÍxH˜ "≥o§ âß¢™êÎxfl <Õ~°∞ÛHÀ"åe, D [#‡#∞ ™ê~°÷HõO
KÕã∞¨ HÀ"åe J#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ WHõ¯_çH˜ ^•if™êÎ~Ú HÍà◊√§. =∞# ÉèÏ"åÅ‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ „Ñ¨=iÎ¿ãÎ "å\˜ÃÑ· HÀÑÖ =ã¨∞ÎOk. JÑ¨C_˘KÕÛ =∂@Å∞ XHõ
~°HõO. WHõ¯_» U^≥·<å „Ñ¨â◊fl J_çy`Õ D =∂@Å∞ =∞~˘Hõ~°HõO. U^≥·<å
=ã¨∞Î=Ù H˘#flÑ¨C_»∞ "åiH˜ _»|∞ƒ W™êÎO. Z=Ô~·<å aK«Û =∞_çy`Õ aÜ«∞ºO
ÃÑ_»`åO. =∞Ç¨`«∞‡Å‰õΩ Ñ¨Ó[Å∞ KÕ™êÎO. ^ŒH˜Δ} e™êÎO. Éèí[#Å∞ -
Ñ¨Ó[Å∞ KÕ™êÎO. WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩKÕ™êÎO JO>Ë? - =∞#Ö’ L#fl
PÖ’K«#Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^Œ@O HÀã¨"Õ∞. J~Ú`Õ ZO`À
âß¢ã¨Î*Ï˝#O á⁄Ok# h=Ù WÑ¨C_»∞ P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ u~°QÍÅO>Ë D
WO„kÜ«∂Å#∞ Z\Ï¡ x„QÆÇ≤ÏOKåÖ’ ã¨∂K«# Wã¨∞Î<åfl~°∞. WO„kÜ«∂Å
^•fi~å h=Ù UÑ¨#∞Å∞ KÕÜ«∂eû =zÛ<å "≥O@<Õ "å\˜x Hõ~°‡Å∞QÍ =ºHõÎO
HÍhÜ«∞Hõ "å\˜x =∞#ã¨∞ûÖ’ b#O K≥~Úº. JO>Ë P Hõ~°‡Å "≥#∞Hõ #∞#fl
PÖ’K«#Å#∞ QÆ=∞xOK«∞. JO`Õ. JÖÏQÆ=∞x¿ãÎ KåÅ∞. h ‰õΩ#fl q*Ï˝<åxfl
|\˜ì ™êfi~°÷ Ñ¨Ói`« Hõ~°‡ÖË"À, „âıÜ«∞ã¨∞û#∞HõeyOKÕ Hõ~°‡ÖË"À `≥eã≤
213
áÈ`«∞Ok. ^•x`À Jxfl ™êfi~°÷ Ñ¨Ói`« Hõ~°‡Å∞ PyáÈ`å~Ú. ˆH=ÅO
P^è•ºu‡HõOQÍ h „Ñ¨Ü∂« }ÏxH˜ ã¨ÇÏ¨ HõiOKÕ Ñ¨#∞Å∞, `«ÑÊ¨ xãï J=ã¨~åÅ∞
=∂„`«"Õ∞ [iyáÈ`«∞O\Ï~Ú. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ -
(2) =∞#ã¨∞û#∞ |∞kúÖ’ b#O K≥~Úº. =∞#ã¨∞û JO>Ë PÖ’K«#Å∞.
|∞kú JO>Ë HÀiHõÅ∞. JO>Ë |∞kúÖ’x HÀiHõÅ „Ñ¨HÍ~°"Õ∞ =∞#ã¨∞û
PÖ’K«#Å∞ KÕã¨∞ÎOk. h PÖ’K«#ÅxflO\˜H˜ HÍ~°}"≥∞ÿ# UU HÀiHõÅ∞
|∞kúÖ’ L<åflÜ≥∂ QÆ=∞xOK«∞. WÖÏ |∞kúÖ’x HÀiHõÅ"≥·Ñ¨Ù h ^Œ$+≤ìx
=∞o§OKå"å WÑ¨C_»∞ ™êfi~°÷ Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ#, Éè’QÍÅ`À ‰õÄ_ç# HÀiHõÖË"À,
h‰õΩ „âıÜ∞« ã¨∞û#∞ HõeyOKÕ HÀiHõÖ"Ë À `≥eã≤áÈ`«∞Ok. ^•x`À ™êfi~å÷xH˜,
„¿ÑÜ«∞ã¨∞û‰õΩ K≥Ok# PÖ’K«#Å∞ PyáÈ`å~Ú. h P^è•ºu‡Hõ „Ñ¨Ü∂« }ÏxH˜
ã¨ÇÏ¨ HõiOKÕ PÖ’K«#ÖË q∞yeáÈ`å~Ú. Pq^èOŒ QÍ h =∞#ã¨∞û „Ñ¨âßO`«"∞≥ ÿ
UHÍ„QÆ"≥∞ÿ P`«‡‰õΩ ãÖ|OkèOz# PÖ’K«#ÖË KÕã¨∞ÎOk. J>Ë¡ -
(3) |∞kúx =∞Ç¨Ï`«∞Î (™êH˜Δ) Ü«∞O^Œ∞ xÜ«∞q∞OKåe. |∞kúÖ’ ZÑ¨C_»∂
U"Õ"À HÀiHõÅ∞O\Ï~Ú. U^Õ^À ™êkèOKåÅx LO@∞Ok. Q˘Ñ¨Ê ¿Ñ~°∞
„Ñü+¨Åì ∞ `≥K∞« ÛHÀ"åÅ<À, Q˘Ñ¨Ê Éè’QÍxfl J#∞Éèqí OKåÅ<À, „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’
HõÖÏ¡ Q˘Ñ¨Ê HÀ\©â◊fi~°∞_»∞ HÍ"åÅ<À, L#fl`« Ñ¨^Œ=ÙÅ∞ Jkè+≤ìOKåÅ<À
U"Õ"À ÅHΔÍºÅ∞O\Ï~Ú. P`«‡*Ï˝# ãÖÑ¨#∞fl_çH˜ P`å‡#∞ Éèí∂ux
á⁄O^•Å<Õ HÀiHÍ LO@∞Ok. WÖÏ U HÀiHõÅ∞<åfl ã¨ˆ~ WÑ¨C_»∞ h=Ù
h |∞kúÖ’ L#fl HÀiHõÅ#∞ ™êH˜ΔQÍ K«∂ã¨∞ÎO_»∞. ˆH=ÅOQÍ - xi¡Ñ¨ÎOQÍ
h HÀiHõÅ#∞ K«∂_»∞. |∞kú g∞^Œ ^Œ$+≤ìx xÅ∞Ñ¨Ù. (P HÀiHõÅ∞ =∞Oz"å?
K≥_»¤"å? Jx qâı¡+≤OK«‰õΩ). "å\˜H˜ U =∂„`«O ã¨ÊOkOK«‰õΩ. "å\˜x
J=∞Å∞ Ñ¨~°K«@O Z\Ï¡? Jx PÖ’zOK«‰õΩ, ˆH=Å ™êH˜ΔQÍ LO_»∞. JÖÏ
LO>Ë WÑ¨C_»∞ h=Ù |∞kúH<õ åfl "Õ~∞° QÍ L#fl>Ë,¡ |∞kú`À `å^•`«‡ºO g_ç#>Ë.¡
|∞kúH˜ Jf`«OQÍ "≥o§#>Ë¡† WÖÏ h=Ù |∞kúH˜ ™êH˜ΔQÍ LO>Ë WHõ h
#∞O_ç ™êfi~°÷ Ñ¨Ói`« Hõ~°‡Å∞ =ºHõÎO HÍ=Ù - ã¨^•™êH˜ΔQÍ LO_»@O =Å¡
214
=∞<À |∞^Œ∞úÅÖ’x K≥·`«#ºO ™êH˜ΔÖ’ ˆHO„nHõ$`« =∞ø`«∞Ok. HÀiHõÅ∞
|ÅÇ‘Ï# "≥∞ÿáÈ`å~Ú.
(4) ™êH˜Δx âßO`«~°∂Ñ¨ P`«‡Ü«∞O^Œ∞ xÜ«∞q∞OKåe. ™êH˜ΔQÍ LO_»@O
=Å¡ |∞kúÖ’ K≥·`«#ºO `«yæ HÀiHõÅ∞ JO`«"≥∞ÿ WHõ XHõ¯ HÀiHõ ‰õÄ_®
|∞kúÖ’q∞QÆÅHõ áÈ`Õ, XHõ¯ PÖ’K«# ‰õÄ_® Hõ^ÅŒ Hõ áÈ`Õ WHõ K«∂_»\ÏxH˜
Ug∞ÖËHõ ™êH˜ΔH˜ ™êH˜Δ`«fiO JO`«"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok. ^•x`À D ™êH˜ΔQÍ K«∂¿ã
JÇ¨ÏOHÍ~°O J#O`« K≥`· #« ºOÖ’ - âßO`«~∂° Ñ¨ P`«‡Ö’ - ã¨fiã¨fi~°∂ÑÖÖ’
SHõº"≥∞ÿáÈ`«∞Ok. WÑ¨C_»∞ ˆH=Å P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨ Ñ¨~°=∂`«‡ `«Ñ¨Ê
Ô~O_»=nn LO_»^Œ∞. W^Õ „|ÃÇ·Ï‡HõºO - "≥∂HõΔO.
- J*Ï˝#OÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú# F =∂#=ÙÖÏ~å!....
=∞OII LuÎ+¨ª`«! *ÏQÆ$`«!! „áêÑ¨º=~å<£ xÉ’^èŒ`«!!!
‰õΔΩ~°ã¨º ^è•~å xt`å ^Œ∞~°`«ºÜ«∂ I
^Œ∞~°æO Ñ¨^äŒã¨Î`ü Hõ=Ü≥∂=^ŒOu II (14)
„ÑüII LuÎ+¨ª`«! ´ ÖË=O_ç† *ÏQÆ$`« ´ "Õ∞ÖÁ¯#O_ç† =~å<£ ´ „âı+¨μªÖˇ·#
PKå~°∞ºÅ#∞† „áêÑ¨º ´ KÕi-P„â◊~ÚOz† xÉ’^èŒ`« ´ `«`åÎ fixfl
`≥Å∞ã¨∞HÀO_ç† `«`üÑ¨^Œó ´ P`«‡ `«`«fi =∂~°æO† ‰õΔΩ~°ã¨º^è•~å ´ HõuÎ
"≥Ú#ÖÏQÍ† xt`å ´ Ñ¨^∞Œ <≥#· k† ^Œ∞~°`º« Ü«∂ ´ `«iOK«\ÏxH˜ Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ k†
^Œ∞~°æO ´ ZO`ÀHõ+¨ì"≥∞ÿ#k Jx† Hõ=Ü«∞ó=^ŒOu ´ Jhfl `≥eã≤# "å~°∞
- „áêA˝Å∞ JO@∞<åfl~°∞.
ÉèÏ=O : Öˇ=Ú‡! "Õ∞Å∞H˘#∞=Ú!!! „âı+¨μªÖˇ·# QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ P„â◊~ÚOz
P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄O^Œ∞=Ú. Ñ¨^Œ∞<≥·# HõuÎ "≥Ú#ÖÏQÍ D =∂~°æO KåÖÏ
Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ k. nxx ^•@@O ZO`À Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ ^Œx „áêA˝Å∞ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞.
"åºYº : D =∞O„`« ÉèÏ=O ™ê=∂#º =∂#=ÙÅ#∞, x~åâß xã¨Ê $Ç¨ÏÅ`À
- ^Œ∞óMÏÅ`À ÉÏ^èŒÑ¨_Õ =∂#=ÙÅ#∞ P^è•ºu‡Hõ ™ê„=∂[ºOÖ’xH˜
215
PÇ¨fi#O Ñ¨Å∞‰õΩ `«∞#fl@∞¡QÍ K≥Ñ¨Ê|_çOk. P*Ï˝#=∞<Õ x„^ŒÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú =º~°÷rq`åxfl - J~°÷ ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# rq`åxfl QÆ_ç¿Ñ Ö∫H˜Hõ
"å^Œ∞Å‰õΩ gÑ¨Ùg∞^Œ K«iz x„^ŒÖËÑ¨Ù `«∞#fl@∞¡QÆ WO^Œ∞Ö’x Ñ¨^•Å∞
‰õÄ~°Û|_ç<å~Ú. ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x D „Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ#
Ñ≤Å∞Ñ¨Ù<Õ `«=∞ „Ñ¨Kå~° ãÖã¨÷‰õΩ zÇ¨ÏflOQÆ ã‘fiHõiOKå~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ñ¨Ù
Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ L`Õ*Î Ïxfl xOÑ≤ "åix HÍ~Àº#∞‡Y∞Å#∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜ D 3
Ñ¨^•Å#∞ 'LuÎ+`ª¨ !« *ÏQÆ$`«!! „áêÑ¨º =~åxfl É’^è`Œ —« J<Õ D =∞O„`«OÖ’x
Ñ¨^•Å#∞ ã‘fiHõiOz `«=∞ LÑ¨<åº™êÅÖ’ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ „Ñ¨Ü≥∂yOKÕ"å~°∞.
D HÍ~°}O =Å¡<Õ D LÑ¨x+¨`«∞Î PÜ«∞#‰õΩ „áê}ã¨=∂#"≥∞ÿOk. „áêp#
HÍÅÑ¨Ù =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ âßâ◊fi`« k=º`«fi"Õ∞ `«=∞ã¨fiÉèÏ=O Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
„Ñü=∂#=Ù_∞» `«#Ö’x k=º`åfixfl, `«#^≥#· k=fi`åfixfl =∞~°z J*Ï˝#OÖ’
‰õÄ~°∞‰õáÈÜ«∂_»∞. Hõ#∞Hõ D J*Ï˝# x„^Œ#∞O_ç ÖËz, "Õ∞Å∞H˘x P
k=º`åfixfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ gÅ∞QÍ, =∞Ç¨`«∞‡Å∞ - „âı+μ¨ Åª ∞ J~Ú# QÆ∞~°∞=ÙÅ
áê^•Å =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fã≤ - "åix P„â◊~ÚOz, `«=∞ ÅHΔÍºxfl
<≥~"° ~Õ ∞° ÛHÀ"åÅx Ç≤Ï`«=Ù ÑëHÍ~°∞† JO`ÕHÍ^Œ∞ ÃÇÏK«ÛiOK«\ÏxH˜ ‰õÄ_®
"å~°∞ "≥#∞nÜ«∞ÖË^Œ∞. k=º`«fiO`À SHõº`« K≥O^Œ@O =Å¡ `å=Ú
á⁄Ok# âßâ◊fi`« - JYO_» P#O^Œ=Ú#∞ `«=∞ `«~°=Ú "åˆ~QÍHõ -
`«~°∞"å`« `«~åÅ "å~°∞ ‰õÄ_® á⁄O^•Å<Õ Pâ◊Ü«∞O`À<Õ ''„Ñü =ºH©Î
`«#Ö’x k=º`«fiO`À SHõº`«#∞ á⁄O^ÕO`« =~°‰õΩ D =∂~åæxfl
J#∞ãïOK«=Åã≤#k—— Jx LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’ KåÖÏ KÀ@¡ K≥ÑÊ¨ @O [iyOk.
Uã¨∞„H©ã∞¨ Î ‰õÄ_® WÖÏO\˜ ÉèÏ"å<Õfl „Ñ¨H\õ O˜ zÜ«ÚO_»@O [iyOk.
''u#flx ^•fi~°OÖ’ „Ñ¨"ÕtOK«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOK«O_ç. P ^•fi~°O KåÖÏ
ã¨ # flQÍ L#flk. HÍx =∂~° æ O =∂„`« O u#flQÍ L#flk. ^•xx
Hõ#∞Q˘#QÆÅ"å~°∞ KåÖÏ H˘kÌ=∞O^Õ LO_» =K«∞Û#∞—— J<åfl~°∞.
„Ñ¨ã¨∞Î`« =∞O„`«OÖ’ (1) LuÎ+¨ª`«! *ÏQÆ$`«!! J<Õ Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å∞
216
x„kOKÕ =∂#=Ùx "Õ∞Å∞ H˘e¿Ñ@@∞ =O\˜q - Zxfl [#‡Å #∞O_À
‰õΩOÉèí Hõ~°‚ x„^Œ áÈ`«∞<åfl~°∞. UO [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À K«∂_»‰õΩO_® Hõ#∞flÅ∞
=¸ã¨∞H˘x Ç¨~ÚQÍ x„^Œ áÈ`«∞<åfl~°∞. ~åÉ’ÜÕ∞ „Ñ¨=∂^•xfl QÆ∞iÎOK«
ÖË‰Ωõ O_® L<åfl~°∞. KÕ*`Ë ∞« ÖÏ g∞ ^Œ∞óMÏxfl g∞ˆ~ H˘x `≥K∞« Û‰õΩO@∞<åfl~°∞.
g∞ HÀãÖ, g∞ ÉÏQÆ∞HÀãÖ, g∞ P#O^ŒOHÀãÖ g∞~°∞ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« @O
ÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ g∞~°∞ J*Ï˝#=∞<Õ x„^ŒáÈ`«∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ
WÑ¨Ê\˜ÔH·<å x„^ŒÖË=O_ç. "Õ∞Å∞HÀO_ç. Hõà◊√§`«∞_»∞K«∞H˘x K«∂_»O_ç Jx
„Ñ¨É’kèã¨∂Î, ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ KÕã¨∂Î K≥|∞`«∞#fl@∞¡QÍ L<åfl~Ú D Ñ¨^•Å∞.
(2) =∞iÖËzO`«~åfi`« UO KÕÜ∂« e? P<Õ ^•xH˜ '„áêÑ¨º =~å<£ xÉ’^è`Œ —«
J<åfl~°∞. JO>Ë ''„âı+¨μªÖˇ·#, =∞Ç¨`«∞‡Öˇ·# PKå~°∞ºÅ =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQ`«ÎO_ç.
PÜ«∞# K≥|∞`å_»∞ g∞ˆ~OKÕÜ∂« Ö’, g∞ˆ~O`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÖ’. g∞~°∞ =∂„`«O
PÜ«∞# áê^•Å#∞ Ñ¨@∞ìH˘x =^ŒÅHõO_ç! g∞ k=º`åfixfl g∞~°∞ á⁄O^ÕO`«
=~°‰õΩ PÜ«∞##∞ q_»=HõO_ç——. Jx „Ñ¨Éè’kèã¨∞Î<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞
=∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ K«∂Ñ≤# P =∂~°æOÖ’<Õ „Ñ¨Ü«∂}O KÕÜ«∞O_ç, P =∂~°æ"Õ∞
g∞‰õΩ J#∞ãïOK«`«y#k. h JãÖÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# *Ï˝#O, h Ñïq∞`«"≥∞ÿ#
`≥eq`Õ@Å∞, h Pâ◊Å∞, PHÍOHõÅΔ ∞, ~åQÆ^fiÕ +¨=ÚÅ∞, [Ü«∂Ñ¨[Ü«∞=ÚÅ∞,
[## =∞~°}=ÚÅ∞- Jhfl ‰õÄ_® '#_ç~å„uHõÅÖË—Ü«∞x ZHõ¯_» xez
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï"À J\˜ì J`«∞º#fl`« ã≤÷ux - ÔH·=Åº ã≤÷ux KÕ~°∞HÀ Jx
„Ñ¨Éè’kèã¨∞Î<åfl~°∞.
(3) ‰õΔΩ~°ã¨º^è•~å : J~Ú`Õ D =∂~°æO JO`«`ÕeÔH·#^Õg∞HÍ^Œ∞† KåÖÏ
Hõi#î "≥∞#ÿ k. K«∞~°Huõ Î Ü≥ÚHõ¯ "å_çÜ∞ÿ≥ # JOK«∞ÖÏO\˜k J<åfl~°∞. ZO^Œ∞=Å¡
D =∂~°æO JO`« Hõiî#"≥∞ÿ#k Jx K≥áêÊ~°∞? Z=Ô~·<å `«# „Ñ¨=$uÎ -
ÖË^• `«# „Ñ¨Hõ$uH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ #_»∞K«∞HÀ=@O ZO`À `ÕeHõ. HÍx
^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ #_»∞K«∞HÀ"åÅO>Ë ZO`À Hõ+¨ìO. #kÖ’x h~°∞
ã¨=Ú„^ŒO "≥·Ñ¨ÙQÍ „Ñ¨=Ç≤ÏOK«@O ZO`À `ÕeHõ. U „Ñ¨Ü«∞`«flO ÖË‰õΩO_®<Õ
217
#k h~°∞ JÖÏ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ =ºuˆ~Hõ kâ◊Ö’ - =∞#‰õΩ
HÍÅ=Åã≤# kâ◊Ö’ „Ñ¨=Ç≤ÏOKåÅO>Ë _®º"£∞ Hõ\Ïìe. HÍÅ∞=Å∞ fÜ«∂e.
J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ "≥∂\Ï~°∞¡ ÃÑ\Ïìe. U^À Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∂« e.
JÖÏˆQ =∞#O ‰õÄ_® D „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å#∞, Éè’QÍÅ#∞ HÀ~°∞H˘x,
"å\˜HÔ · Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ fã¨∂,Î Ñ¨_∞» `«∂ ÖËã∂¨ Î ZO`« Hõ+"ì¨ ∞≥ <ÿ å Ç¨~ÚQÍ Ñ¨_`» åO.
WO`åKÕã≤ =∞#O HÀ~°∞‰õΩ#flk ÅaèOK«Hõ áÈ`Õ =∞~À =∂~°∞ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎO,
ÖË^• =∞~À^•xÔH· „Ñ¨Ü«∞ufl™êÎO. rq`«=∞O`å nxˆH q#Ü≥∂yOK«\ÏxH˜
U =∂„`«O "≥#∞nÜ«∞O -ÉèíÜ«∞Ñ¨_»O. HÍx `«# „Ñ¨=$uÎx ZkiOz,
`« # #∞ `« < Õ ZkiOz, `« # Éè Ï "åÅ‰õ Ω , „Ñ¨ H õ $ uH˜ =ºuˆ ~ Hõ O QÍ
Ñ¨xKÕÜ«∂ÅO>Ë ZO`« Hõ+¨ìO? „Hõ=∞tHõΔ}‰õΩ, P`«‡ ãÖÜ«∞=∞<åxH˜,
q"ÕK#« ‰õΩ JiÊ`«"∞≥ #ÿ rq`åxfl QÆ_á» êÅO>Ë ZO`À Hõ+Oì¨ . WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ
L#fl JÅ"å@¡#∞ =∂~°∞ÛHÀ"åÅO>Ë ZO`À Hõ+¨ìO. JO^Œ∞ˆH Wk HõuÎ
"≥Ú# Hõ#fl Ñ¨^Œ∞<≥·#@∞=O\˜ =∂~°æO J<åfl~°∞.
HõuÎ Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨^Œ∞<≥·# JOK«∞g∞^Œ HÍÅ∞Ñ¨_ç`Õ ã¨„~°∞# `≥y ~°HõÎO
HÍÅ∞=Å∞ Hõ_»∞`«∞Ok. JÖÏO\˜k ^•x g∞^Œ #_»zá⁄=∞‡x K≥a`Õ ZÖÏ
LO@∞Ok? J^Õ XHõ p=∞#∞ ^•x g∞^ŒQÍ #_çz á⁄=∞‡O>Ë Ç¨~ÚQÍ
#_çz áÈ`«∞Ok. ZO^Œ∞H© `Õ_®. p=∞ `ÕeHõ - ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ#k. =∞x+≤
|~°∞=Ù, ã¨∂Å÷ O. JÖÏˆQ D =∂~°Oæ ã¨∂Å÷ |∞kúH˜ Hõ+"ì¨ ∞Õ QÍx ã¨∂HõΔ ‡|∞kúH˜
KåÖÏ`ÕeHõ. XHõ#~°ÎH˜ <≥uÎg∞^Œ h\˜ HõÅâ◊O ÃÑ@∞ìH˘x <å@ºOKÕã¨∞ÎOk.
`åà◊O`«Ñ¨Ê‰õΩO_® <å@ºO KÕã¨∂Î - „¿ÑHõΔ‰õΩÅ „Ñ¨â◊Oã¨ÅO^Œ∞‰õΩO@∂ -
<≥uÎg∞kHõÅâ◊O *Ï~°‰õΩO_®#∞ - JO^Œ∞Ö’x h~°∞ „HÕ^Œ Ñ¨_»‰õΩO_®#∞
<å@ºO KÕã¨∞ÎOk. =∞i =∞#O JÖÏ <≥uÎg∞^Œ h\˜ ‰õΩO_»#∞ ÃÑ@∞ìH˘O>Ë
XHõ¯ K≥~ÚºQÍx, ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å∞QÍx ^•x g∞^Œ LO_®eûO^Õ. ZO^Œ∞Hõx?
„Ñü ã¨∂HõΔ ‡Hõ^ŒeHõ#∞ Ñ¨ã≤QÆ>Ëì |∞k÷"åik. =∞#‰õΩ JÖÏO\˜ |∞kúÖË^Œ∞.
=∞#O ZHõ¯_≥Hõ¯_À - U^Õ^À PÖ’z™êÎO. Hõ#∞Hõ J~°›`«#∞ ãÖáêk¿ãÎ
218
Un Hõ+¨ìO HÍ^Œ∞. ™ê^èŒ# =^ŒÅ‰õΩO_® KÕ¿ãÎ J™ê^èŒº"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞. "≥Ú`«ÎO
g∞^Œ WÖÏ K≥Ñ¨Ê@OÖ’ „â◊√u Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ=O Uq∞\˜? D =∂~°æO ZO`À
Hõ+Oì̈ QÆ#∞Hõ =∂<≥Ü∞« º=∞x HÍ^Œ∞. ZO`« Hõ+"ì̈ ∞≥ <ÿ å J~°›`#« ∞ ãÖáêkOz,
|∞kúx ã¨∂HõΔ ‡OQÍqOz D =∂~°æOÖ’ `«Ñ¨ÊHõ Ñ¨Ü«∞xOK«=∞<Õ - ÉèÏ=O.
- HõuÎ g∞^Œ™ê=ÚÖÏO\˜ D =∂~°æOÖ’ KÕ~åeûOk ZHõ¯_çHÀ -
KÕi`Õ Uq∞\’....
=∞OII Jâ◊|Ì =∞ ã¨Ê~°≈, =∞~°∂Ñ¨ =∞=ºÜ«∞O
`«^è•-~°ãÖ x`«º, =∞QÆO^èŒ =K«ÛÜ«∞`ü I
J<å^Œº#O`«O, =∞Ç¨Ï`«ó Ñ¨~°O „^èŒ∞=O
xKåÜ«∞º `«<£ =∞$`«∞º, =ÚMÏ`ü „Ñ=¨ ÚK«º`Õ II(15)
„ÑüII Ü«∞`ü ´ Uk?† Jâ◊|ÌO ´ â◊ÉÏÌxH˜ Jf`«"≥∂† J ã¨Ê~°≈O ´
ã¨Ê~°≈Hõf`«"∂≥ † J~°∂ÑÖ ´ ~°∂áêxHõf`«"∂≥ † J~°ãO¨ ´ ~°∞zH˜ Jf`«"∂≥ †
JQÆO^èŒ =`üK« ´ "åã¨#‰õΩ Jf`«"≥∂† J=ºÜ«∞O ´ <åâ◊#OÖËx^À†
x`«ºO ´ x`«º"≥∂† J<å^Œº#O`«O ´ Jk JO`«=ÚÅ∞ ÖËx^À†
=∞Ç¨Ï`«óÑ¨~°O ´ =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl "ÕÔ~·#^À† „^èŒ∞=O ´ ã≤÷~° „Ñü+¨ì"≥∞ÿ#^À†
`«`ü ´ ^•xx † xKåÜ«∞º ´ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞H˘x† =∞$`«∞º=ÚMÏ`ü ´
=∞$`«∞º=ÚYO #∞O_ç† „Ñ¨=ÚK«º`Õ ´ q_»∞=|_»∞`«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : Uk â◊|Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã¨, QÆO^èŒ=ÚÅHõf`«"≥∂† <åâ◊#O
ÖËx^À, x`«º"≥∞ÿ#^À, P^ŒºO`«=ÚÅ∞ ÖËx^À† =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl"ÕÔ~·#^À,
ã≤÷~°„Ñü+¨ì"≥∞ÿ#^À - ^•xx ™êHΔÍ`å¯iOK«∞ H˘#fl"å_»∞ =∞$`«∞º=ÚYO
#∞O_ç q_»∞=|_»`å_»∞.
"åºYº : Ñïq∞`«"≥∞ÿ# D [QÆ`«∞Î#∞ =i‚OK«\ÏxH˜ ÉèÏ+¨ L#flk. HÍx,
Ñïq∞`«∞Å∞ÖËx, P^ŒºO`«=ÚÅ∞ÖËx Ñ¨~°=∂`«‡#∞ =i‚OKÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ+¨
ÖË^∞Œ . P`«‡#∞ =i‚OKÕk P`«‡ÉèÏ+¨Ü∞Õ . =∞ø# ÉèÏ+¨Ü∞Õ . S<å ã¨~ˆ ™ê^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ
219
ZÖÏQÀÖÏ P`«‡#∞ QÆ∞iOz `≥eÜ«∞*ˇáêÊe. ZÖÏ? ^•xˆH "Õ^•O`«OÖ’
<Õu-<Õu- WkHÍ^Œ∞, WkHÍ^Œ∞ J<Õ Ñ¨^Œ=ÚÅ ^•fi~å 'q=iOK«\ÏxH˜
gÅ∞ÖËx P ã¨`åºxfl— q=iOK«@O ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OQÍ =ã¨∞#Î flk. WO`«H#õ fl
„â◊√u =∂`«‰õΩ =∞~˘Hõ =∂~°æO (LáêÜ«∞O) ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ<Õ WHõ¯_» Jâ◊|Ì-
Jã¨Ê~°≈- J~°∂Ñ¨ ... Jx P`«‡#∞ =i‚ã¨∞Î<åfl~°∞.
(1) Jâ◊|ÌO : - â◊ÉÏÌxfl q<Õk, â◊ÉÏÌxfl HÀˆ~k, â◊|ÌO LO>Ë<Õ LO_Õk
K≥q. Hõ#∞Hõ â◊|"Ì ∞Õ K≥q. =∞i P`«‡ ãÖQÆ`qÕ ∞\©? P`«‡ â◊ÉÏÌxfl q<ÕkHÍ^Œ∞,
â◊ÉÏÌxfl HÀˆ~k HÍ^Œ∞, â◊|ÌO LO>Ë<Õ LO_ÕnHÍ^Œ∞. â◊ÉÏÌxH˜ P`«‡‰õΩ
ãÖ|O^èŒOÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ<Õ Jâ◊|ÌO P`«‡ - J<åfl~°∞. JO>Ë P`«‡ â◊ÉÏÌxH˜
Jf`«"≥∞ÿOk. W^Õ q^èŒOQÍ P`«‡ ã¨Ê~°≈‰õΩ, ~°∂áêxH˜, ~°™êxH˜, QÆO^è•xH˜
Jf`«"∞≥ #ÿ k. Hõ~Ô O@∞ "≥ÅQÆ^∞Œ . HÍx Hõ~Ô O@∞ LO>Ë<Õ Öˇ@· ∞ "≥Å∞QÆ∞`«∞Ok.
JÖÏˆQ P`«‡ q#^Œ∞. HÍx P`«‡ â◊H˜Î =Å¡<Õ K≥q qO@∞Ok - Jn P`«‡.
(2) J=ºÜ«∞O - x`«ºO - P^ŒºO`«~°Ç≤Ï`«O : WO„kÜ«∂Å ^•fi~å
„QÆÇÏ≤ OKÕk HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ, WO„kÜ«∂Å∞<åfl ÖË‰Ωõ <åfl P`«‡ ZÑ¨C_»∂ LO_Õk
QÆ#∞Hõ P`«‡ J=ºÜ«∞O. <åâ◊#OÖËxk. WO„kÜ«∂Å ^•fi~å „QÆÇÏ≤ OK«QeÆ Qˆ
Jxfl q+¨Ü«∂Å∞ #tOKÕ"Õ. HÍx P`«‡ WO„kÜ«∂Å‰õΩ Jf`«O QÆ#∞Hõ
^•xH˜ <åâ◊#O ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ Jk P^ŒºO`«=ÚÅ∞ ÖËxk. Hõ#∞Hõ x`«ºO
J<åfl~°∞.
(3) P`«‡ =∞Ç¨Ï`«∞ÎHõ#fl „âı+¨ì"≥∞ÿ#^Œx WO`«‰õΩ=ÚO^Õ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO.
=∞Ç¨Ï`«∞Î - J=ºHõÎO J<Õq ã¨q∞+≤ì - P Ô~O_»∂ P`«‡ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»¤"Õ.
P`«‡#∞ P„â◊~ÚOK«∞H˘x J=ºHõÎO. J=ºHõÎOÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç =∞Ç¨Ï`«∞Î.
(4) „^èŒ∞=O : P`«‡ ã≤÷~° „Ñü+¨ìO. P`«‡ XHõ¯>Ë ã¨`«ºO. U =∂~°∞ÊÅ∞
ÖËxk. W\˜ì P`«‡#∞ Z=~°∞ ™êHΔÍ`«¯iOÑ¨ *Ëã¨∞‰õΩO\Ï~À "å~°∞
=∞$`«∞º=Ù#∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄O^Œ∞`å~°∞. x~°O`«~°=Ú ™ê^èŒ#KÕã≤#
220
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ J\˜ì Ñ¨~°=∂`«‡`À - SHõº"≥∞ÿ `«# Ü«∞^•~°÷ ã≤÷uÖ’ xi¡Ñ¨ÎOQÍ
- ˆH=ÅOQÍ xezáÈ`Õ J=∞~°∞_Õ. =∞$`«∞º =ÚYO #∞O_ç
q_»∞=|_»`å_»∞ -
XHõ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ P`«‡`À SHõº`«#∞ ™êkèOKåe?
<Õ#∞ Ñ¶Ö¨ Ï<å =ºH˜xÎ J<Õ q+¨Ü∞« O „Ñü~ÀE =∞#‰õΩ x„^Œ‰Ωõ Ñ¨„Hõq∞Oz#
`«~åfi`« =∞~°Ñ¨Ù‰õΩ =ã¨∞Î#flk. ^•x`À =∞#O ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑÖKåxfl
ã¨$+≤ìOK«∞H˘x, JO^Œ∞Ö’ ã¨fiÑ¨fl Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ ##∞fl <Õ#∞ ã¨$+≤ìOK«∞H˘x,
U"À ÖËxáÈx ÉèÏ^Œº`«Å#∞ <≥uÎÔHuÎ‰õΩO@∞<åfl#∞, ZHõ¯_≥Hõ¯_çHÀ
u~°QÍÅ<Õ HÀiHõ`À u~°∞QÆ∞`«∂ „â◊q∞ã¨∞Î<åfl#∞. Pâ◊Å‰õΩ, áêâßÅ‰õΩ
|On#=Ù`« ∞ <åfl#∞. xÑ¨ C Ö’¡ ^Œ ∂ H˜ , h\˜ Ö ’ =Úxy `« O \ÏÅ∞
Ñ¨_»∞`«∞<åfl#∞. JÑ¨C_»Ñ¨C_»∂ P#Okã¨∞fl<åfl#∞, P_ç áê_ç, „â◊q∞Oz,
áÈ~å@OKÕã≤ Z<Àfl qHÍ~åÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl#∞. W=hfl <åÔHO^Œ∞‰õΩ?
WÖÏ HõeÊOK«∞HÀ=@O ZO^Œ∞‰õΩ? ÖËx áÈx ^Œ∞óMÏÅ∞ H˘x `≥K∞« ÛHÀ=@O
ZO^Œ∞‰õΩ. "Õ∞Å∞‰õΩO>Ë - <Õ#∞ <Õ#∞QÍ - P Ñ¶¨ÖÏ<å =ºH˜ÎQÍ LO>Ë
ãïáÈ`«∞OkQÆ^• - JÖÏˆQ -
P`«‡<≥·# <Õ#∞ P`«‡#<Õ q+¨Ü«∞O =∞iKå#∞, ^•x`À XHõ *Ï„QÆ`ü
„Ñ¨ÑO¨ Kåxfl ã¨$+≤Oì K«∞H˘x, JO^Œ∞Ö’ u~°Q\Æ ÏxH˜ XHõ *Ï„QÆ`ü Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ
##∞fl <Õ#∞ ã¨$+≤ìOK«∞H˘x D rq`«Ñ¨Ù P@Å∞ P_ç ã¨∞YO, ^Œ∞óYO,
ÉèíÜ«∞O, ÉÏ^èŒ, HÀÑÖ, âßO`«O - WÖÏ J<ÕHõ qHÍ~åÅ`À - Pâ◊Å`À
HÀiHõÅ`À - ÉèÏ^Œº`«Å`À JÅã≤™⁄Åã≤áÈ`«∞<åfl#∞. <åÔHO^Œ∞H© tHõΔ?†
WÖÏ HõeÊOK«∞HÀ=@"≥∞O^Œ∞‰õΩ? ÉÏ^èÅŒ ∞ Ñ¨_@ » "≥∞O^Œ∞‰õΩ? Ç¨~ÚQÍ <Õ#∞
<Õ#∞QÍ - JO>Ë P`«‡QÍ LO>Ë ãïáÈ`«∞Ok QÆ^•! JÖÏ P`«‡QÍ LO>Ë
WHõ<å‰õΩ [##O - =∞~°}O - ã¨∞YO - ^Œ∞óYO, ÉèíÜ«∞O, ÉÏ^èŒ - WÖÏ
U qHÍ~åÅ∞ LO_»=ÙQÆ^•! W^Õ =∞$`«∞º=Ù #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄O^Œ@=∞O>Ë.
Hõ#∞Hõ ã¨~°fi ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# D r= ÉèÏ=O #∞O_ç q=ÚH˜Î K≥Ok
221
<å Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ - P`«‡QÍ LO_çáÈ"åe. JO^Œ∞ˆH P`«‡`À
SHõº`«.
WÖÏ <å<å`«fiO #∞O_ç UHõ`åfixH˜ "≥à§ı =∂~°"æ ∞Õ J^è•º`«‡ Ü≥∂QÆ =∂~°Oæ .
P =∂~°æO ‰õΔΩ~°ã¨º ^è•~å - Ñ¨^Œ∞<≥·# HõuÎ"≥Ú# † HÍx nè~°∞Å"≥∞ÿ
J=∞~°`«fiO H˘~°‰õΩ P =∂~°æOÖ’ `≥eqQÍ ã¨∂HõΔ ‡|∞kú`À (p=∞ÖÏQÍ)
#_»"åe.
- WHõ Ñ¶¨Å„â◊√u.
=∞OII <åzˆH`« =ÚáêMÏº#O =∞$`«∞º „áÈHõÎO ã¨<å`«#OI
LHÍÎ fi „â◊√`åfiK« "Õ∞^è•g „|Ç¨Ï‡Ö’ˆH =∞Ç‘ÏÜ«∞`Õ II(16)
„ÑüII =∞$`«∞º „áÈHõÎO ´ =∞$`«∞º^Õ=`«KÕ K≥Ñ¨Ê|_ç#† ã¨<å`«#O ´
ã¨<å`«#"≥∞ÿ# (Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#)† <åzˆH`«O LáêMÏº#O ´ D #zˆH`«∞x
Hõ^#Œè ∞† LHÍÎ fi ´ K≥ÑÊ≤ #\˜†ì „â◊√`åfiK« ´ qx#@∞=O\˜† "Õ∞^è•q ´ |∞kúâße†
„|Ç¨Ï‡Ö’ˆH ´ „|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’† =∞Ç≤Ü«∞`Õ ´ Q“~°qOÑ¨|_»`å_»∞.
ÉèÏ=O : =∞$`«∞º^Õ=`«KÕ`« K≥Ñ¨Ê|_ç# D ã¨<å`«#"≥∞ÿ# #zˆH`«∞x Hõ^èŒ#∞
K≥ Ñ ≤ Ê <å, q<åfl ‰õ Ä _® J@∞=O\˜ |∞kú â ße „|Ç¨ Ï ‡Ö’Hõ O Ö’
Q“~°qOK«|_»`å_»∞.
"åºYº : D =∞O„`«O - `«~°∞"å`« =∞O„`«O Ô~O_»∂ ‰õÄ_® Ñ¶¨Å„â◊√uH˜
ãÖ|OkèOz# =∞O„`åÅ∞. ™ê^è•~°}OQÍ Ñ¶¨Å„â◊√u J<Õk „QÆO^èŒO
Ñ¨Ó~°~Î Ú# `«~åfi`«<Õ LO@∞Ok. HÍx D LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’ "≥Ú^Œ\ ˜ J^•ºÜ«∞O
z=iÖ’ JO>Ë - „QÆO^èŒO =∞^èŒºÖ’<Õ L#flk. nxH˜ XHõ HÍ~°}O -
KåÖÏ=∞Ok ÑÖ_ç`«∞Å Jaè„áêÜ«∞O „Ñ¨HÍ~°O WO`«\ ˜`À LÑ¨x+¨`«∞Î
Ñ¨Ó~°Î~Ú#^Œx, JO^Œ∞ˆH <Õ"≥∂ z=i =∞O„`«OÖ’x z=i áê^ŒO ‰õÄ_®
~Ô O_»=™êi K≥ÑÊ≤ =ÚyOÑ¨Ù#∞ K≥ÑÊ¨ @O [iyOk. Uk U"≥∞<ÿ å ÑÖ_ç`∞« Å
"å^ÀÑ¨ "å^•Å *’eH˜ áÈ‰õΩO_® =∞#O =∞# =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ =∞#H˜zÛ#
*Ï˝# ãÖÑ¨^Œ#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ J#∞Éèíq^•ÌO.
222
(1) D<åzˆH`ÀáêMÏº#O J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ D LÑ¨x+¨`«∞Î ã¨<å`«#"≥∞ÿ#k.
JO>Ë KåÖÏ Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#k. ZO^Œ~À =∞Ç¨`«∞‡Å KÕ`« t+¨μºÅ‰õΩ
É’^èŒ~°∂ÑÖÖ’ K≥Ñ¨Ê|_»¤k. WÑ¨Ê\˜H© ZO^Œ~À =∞Ç¨`«∞‡Å∞ nxx
=∞=Ú‰õΔΩ=ÙÅ‰õΩ ZO`À LÑ¨Ü≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# LÑ¨x+¨`«∞ÎQÍ ÉèÏqOz É’^èŒ
KÕÜ«∞@O [~°∞QÆ∞K«∞#flk. WO^Œ∞Ö’x q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ -
Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ ZO`À LÑ¨Ü«ÚHõÎOQÍ L<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ<Õ Wk ã¨<å`«#"≥∞ÿ#^Õ
QÍHõ ã¨^• #∂`«#"≥∞ÿ#^Õ#x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
(2) WHõ =∞~À q+¨Ü«∞O U=∞O>Ë 'LHÍÎ fi „â◊√`åfiK« "Õ∞^è•g— J#@O =Å¡
D LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ É’kèOz# PKå~°∞º_»∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ nxx „â◊^Œú`À
qx q+¨Ü«∞„QÆÇ¨Ï}O KÕã≤, PK«~°}Ö’ ÃÑ@∞ìH˘<Õ t+¨μº_»∞ ‰õÄ_® "Õ∞^è•q
- |∞kúâße JO@∞<åfl~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë D LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x „Ñ¨^èŒ=∞ =e¡x
J`«ºO`«„â◊^•ú ã¨‰Ωõ ÅÎ `À q#fl ™ê^è‰Œ Ωõ Å∞ - q^•º~°∞Å÷ ∞ - t+¨μºÅ∞ #zˆH`«∞x
Ü≥ÚHõ¯ Pã¨H˜Îx - „â◊^Œú#∞ - "≥·~åQÍºxfl rq`«OÖ’ =∞iz áÈÖË~°∞.
(Z) Pã¨H˜Î JO>Ë âß¢™êÎxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ f„= l*Ï˝ã¨. (3=
=~°O HÀãÖ Ñ¨@∞ì |@ì@O).
(a) „â◊^úŒ JO>Ë `å#∞ ZOK«∞‰õΩ#fl QÆ∞~°∞=ÙÃÑ· PK«OK«Å"≥∞#ÿ qâßfiãÖ.
(P QÆ∞~°∞=Ù HÀãÖ ZO`«\ ˜ F~°∞Ê<≥·<å =Ç≤ÏOz PÜ«∞# HÀãÖ
x~åÇ¨~°∞_≥· 3 ~ÀAÅ∞ PÜ«∞# ™œ^èŒO =^ŒÌ "Õz LO_»@O)
(ã≤) "≥~· åQÆºO JO>Ë - Zxfl~°HÍÅ ãÖÑ¨^ÅŒ ∞, ^è#Œ O, Ñ¨Ù„`« áœ„`«∞Å∞,
PÜ«Úã¨∞û, QÆ∞„~åÅ∞, U#∞QÆ∞Å∞, |OQÍ~°O, JÑ¨û~°ã¨Å∞, Éèí∂q∞... WÖÏ
Zxfl Pâ◊Å∞ K«∂Ñ≤<å, „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ∞ ÃÑ\˜<ì å U =∂„`«O K«eOK«Hõ "å@xflO\˜x
^À+¨ Éèí∂~Ú+¨ì"≥∞ÿ#qQÍ ÉèÏqOz, x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ u~°ã¨¯iOK«@O -
g\˜x U „â’`å - U ™ê^èŒ‰õΩ_»∂ =∞iz áÈÖË_»∞† #zˆH`«∞x `«#‰õΩ
P^Œ~°≈ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ áê@∞ Ñ¨_»`å_»∞. ZÖÏÔQ·<å g\˜x
™êkèOz P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ, P`«‡Ö’ xÖËÛO^Œ∞‰õΩ J~°›`«#∞
223
ãÖáêkOK«∞HÀ"åÅ<Õ ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∂xH˜ ~åHõ=∂#_»∞. D q^èŒOQÍ D
LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ „â◊^ŒúQÍ q<åfl ã¨ˆ~ ™ê^èŒ‰õΩx |∞kúÖ’ Q˘Ñ¨Ê JÅ[_ç HõÅQÆHõ
=∂#^Œ∞. P JÅ[_ç `«# P^è•ºu‡Hõ „Ñ¨QÆuH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ¿ã^Õ Hõ#∞Hõ
q#fl"å_»∞ |∞kúâße.
(3) LHÍÎfi „â◊√`åfiK« J#@OÖ’ ™ê=∂#º ÉèÏ=O - qâı+¨ ÉèÏ=O
Ô~O_»∞<åfl~Ú.
Z=Ô~·`Õ D LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x 3 =Å∞¡Å#∞ HõO~î°ã¨÷O KÕã≤ - W`«~°∞Å
Z^Œ∞@ ^•xx qxÑ≤Oz `«^•fi~å „Ñ¨Kå~°O KÕÜ«∞@O Jx ™ê=∂#º
ÉèÏ=O.
„â◊√`åfi - LHÍÎ fi J<Õ Ñ¨^•Å‰õΩ â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ "åi ÉèÏ+¨ºO WÖÏ
L#flk. Z=Ô~`· Õ „â’„uÜ«Ú_»∞ „|Ç¨Ï‡ x+¨μ_ª ∞» S# XHõ ã¨=∞~°∞_ú #·≥ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù
=^ŒÌ #∞O_ç D LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ K≥Ñ¨Ê |_»¤ P Ñ¨~°=∞ ã¨`åºxfl QÆ∞iOz qx
(„â◊√`åfi) - `å#∞ *Ï˝x JÜÕ∞º =~°‰õΩ `«# J#∞Éèí==ÚÅ#∞, =∞~°Å
=∞~°Å P=$uÎKÕã≤ (*Ï˝Ñ¨Hõ=Ú#‰õΩ `≥K«∞ÛH˘x) W`«~°∞Å‰õΩ É’kèã¨∂Î LO>Ë
(LHÍÎ fi)- Jx.
JÖÏO\˜ =∞Ç¨`«∞‡_»∞ '„|Ç¨Ï‡~°∂Ñ‘Ö’Hõó— - „|Ç¨Ï‡*Ï˝xÜÕ∞ - „|Ç¨Ï‡"Õ∞
J=Ù`«∞<åfl_»∞ - „|Ç¨‡#O^Œ=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞<åfl_»∞.
=∞OII Ü«∞ W=∞O Ñ¨~=° ∞O QÆ∞Ç¨ÏºO „âß=ÜÕ∞`ü „|Ç¨Ï‡ãÖã¨kI
„Ñ¨Ü«∞`«ó „âß^Œú HÍÖË"å `«^• #O`åºÜ«∞ HõÅÊ`Õ II
`«^• #O`åºÜ«∞ HõÅÊ`« Wu II (17)
„ÑüII Ü«∞ó ´ Z=Ô~·`Õ† Ñ¨~°=∞O ´ „âı+¨ª"≥∞ÿ#n† QÆ∞Ç¨ÏºO ´ J`«ºO`«
~°Ç¨Ïã¨º "≥∞ÿ#n J~Ú#† W=∞O ´ D LÑ¨x+¨`«∞Î#∞† „|Ç¨Ï‡ãÖã¨k ´
„ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨ÉèíÖ’† „âß^ŒúHÍÖË"å ´ ÖË^• „âß^Œú HÍÅOÖ’#∞† „Ñ¨Ü«∞`«ó ´
ÉèíH˜Î`À† „âß=ÜÕ∞`ü ´ qxÑ≤™êÎ_À† `«`ü ´ Jk - Pã¨Éèí† J#O`åºÜ«∞
224
HõÅÊ`Õ ´ J#O`«"≥∞ÿ# Ñ¶¨ÖÏxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°›`« Hõey LO@∞Ok† Wu
´ Jx LÑ¨x+¨`«∞Î.
ÉèÏ=O : Z=~°∞ D „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ ~°ÇÏ¨ ã¨º"≥∞#ÿ LÑ¨x+¨`∞« #Î ∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}ã¨ÉÖíè ’QÍx,
„âß^Œú HÍÅOÖ’QÍx, ÉèíH˜Î`À qxÑ≤™êÎ_À - J`«_»∞, P ã¨Éèí J#O`«"≥∞ÿ#
Ñ¶ë`åxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°›`« Hõey LO@∞Ok. P „âß^ŒúHõ~°‡ J#O`«"≥∞ÿ#
Ñ¶ë`åxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°›`«Hõey LO@∞Ok. WÖÏ LÑ¨x+¨`«∞Î.
"åºYº : D LÑ¨x+¨`«∞Î ZÖÏO\˜^À Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å ^•fi~å ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞.
(1) ''Ñ¨~=° ∞O - QÆ∞Ç¨ÏºO—— Jx. JO>Ë „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ n, J`«ºO`« ~°ÇÏ¨ ã¨º"≥∞#ÿ n
Jx. Wk ã¨∂\˜QÍ P`«‡`«`åfixfl JOkOKÕk =∂„`«"Õ∞QÍHõ - J\˜ì
P`«‡`«`åfixfl JO^Œ∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# =ÚYº"≥∞#ÿ 3 J~°›`Å« #∞ ‰õÄ_®
ZO`À =∞<À[˝OQÍ, Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ Ç¨Ï`«∞HÎ ˘<Õ@∞¡ Hõ^•è ~°∂ÑÖÖ’ K≥ÑÊ¨ |_»k¤ .
Hõ#∞Hõ<Õ Wk „âı+Oì¨ J<åfl~°∞. JÖÏˆQ J`«ºO`« ~°ÇÏ¨ ã¨ºO J#\ÏxH˜ HÍ~°}O
'J~°›`«QÆÅ "å~°∞ `«Ñ¨Ê J#∞ºÅ∞ J~°úO KÕã¨∞HÀ ÖË~°∞—— J<Õ ÉèÏ=O`À
K≥Ñ¨Ê|_»¤k. JO^Œ∞=Å¡ W\˜ì LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ q#@O "Õ^•O`« q^•ºi÷H˜
`«Ñ¨Êxãï J=ã¨~°O - Q˘Ñ¨Ê J^Œ$+¨ìO‰õÄ_®#∞. Q˘Ñ¨Ê J^Œ$+¨ì =O`«∞ÖË
nxx q#QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
(2) „ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨ÉÖíè ’ - „âß^ŒHú ÍÅOÖ’ : WÖÏO\˜ LÑ¨x+¨`∞« #Î ∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}
ã¨ÉèíÖ’ ÖË^• „âß^ŒúHÍÅOÖ’ qxÑ≤¿ãÎ J^Œ∞ƒù`« „Ñ¨Ü≥∂[#O - âßâ◊fi`«
Ñ¶¨ÅO HõÅQÆ\ÏxH˜ J~°›`« =zÛ#>Ë¡ #O@∞<åfl~°∞. „ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨Éèí JO>Ë
„ÉÇ¨Ï‡ l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ ã¨Éèí - JO>Ë „|Ç¨‡#∞ Éèí∂ux K≥O^•Å<Õ `«Ñ¨#`À
„Ñ¨Ü«∞`«flOKÕ¿ã - ™ê^èŒ# KÕ¿ã ™ê^èŒ‰õΩÅ ã¨ÉèíÜÕ∞ „ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨Éèí. J\˜ì
™ê^èŒ‰õΩÅ∞ ÖË‰õΩO_®, "Õ^•O`« *Ï˝<åxfl HÀˆ~"å~°∞ ÖË‰õΩO_® ZO`«
Ñ¨\Ï\’ÑÖQÍ x~°fiÇ≤ÏOKÕ ã¨Éèí S<å Jk „ÉÏÇ¨Ï‡}ã¨Éèí JxÑ≤OK«∞HÀ^Œ∞.
J\˜ì ã¨Éèí‰õΩ D LÑ¨x+¨`«∞Î ^•fi~å HõeˆQ „Ñ¨Ü≥∂[#=¸ LO_»^Œ∞.
„ÉÇ¨Ï‡l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ ã¨ÉèíÖ’ J~°›`« QÆey#, ã¨=∞~°∞ú_≥·# PKå~°∞º_»∞ D
225
LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ É’kèOz#Ñ¨C_»∞ P ã¨Éèí J#O`« Ñ¶¨ÖÏxfl - âßâ◊fi`« Ñ¶¨ÖÏxfl
á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J~°›`« Hõey LO@∞Ok.
™ê^è•~°}OQÍ U Ñ¨Ù~å}ÏÖ’ - WuÇ¨™êÖ’ qO>Ë "åiH˜ HÀi#
HÀiHõÅ∞ f~°∞`å~Ú, ã¨`û« O`å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok, ãÖÑ¨^ÅŒ ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú
Jx Ñ¶Å¨ „â◊√uQÍ K≥|∞`å~°∞. JÖÏ K≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ HÍ~°}O JÖÏQÆ<åfl "å\˜x
=∂#=ÙÅKÕ`« K«kqOKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊"Õ∞. J~Ú`Õ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ â‹·e
JÖÏO\˜kQÍ^Œ∞. D LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ É’kè¿ãÎ - qO>Ë - "åiH˜ =ÚH˜Î
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥Ñ¨Ê~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ZO`« =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõey#
„QÆO^è•Öˇ·<å, ZO`« Ö’`≥·# *Ï˝<åxfl JOkOKÕ LÑ¨x+¨`«∞ÎÖˇ·<å ã¨ÉèíÅÖ’
K≥Ñ¨Ê@O =Å¡<À, q#@O =Å¡<À "≥∂HΔÍxfl á⁄O^Œ@O ™ê^èŒºO HÍ^Œ∞.
"≥∂HõΔO HõÅQÍÅO>Ë - P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O HÍ"åÅO>Ë h J*Ï˝#O Ñ¨ÓiÎQÆ
#tOKåe. J*Ï˝#O J<Õk *Ï˝#O =Å¡<Õ #tã¨∞ÎOk. pHõ\ ˜ "≥Å∞QÆ∞=Å¡<Õ
`˘ÅQÆ∞`«∞Ok. =∞i *Ï˝<åxfl JO^Œ∞HÀQÍ<Õ J*Ï˝#O Ñ¨\ÏÑÖK«Öˇ·
áÈ`«∞O^•? ÖË^Œ∞. Z<Àfl ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤, P`«‡g∞^Œ x~°O`«~° ^è•ºã¨#∞
xeÑ≤, z=~°‰õΩ Jxfl PÖ’K«#Å∞ PyáÈ~Ú# xifiHõÅÊ ã¨=∂kè ã≤÷uÖ’
`«# x[ã¨fi~°∂áêxfl ^Œ$_èO» QÍ J#∞Éèqí OKåe. JÑ¨C_Õ =∂Ü«∂HõeÊ`«"∞≥ #ÿ ,
JÇ¨ÏOHÍ~° Ü«Ú`«"∞≥ #ÿ r=ÉèÏ=O #tOzáÈ`«∞Ok. JÇ¨ÏOHÍ~° <åâ◊#O`À
P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O. ^•x`À ãÖ™ê~°O J<Õ ã¨fiÑ¨flO, JO^Œ∞Ö’x ã¨∞Y^Œ∞ó
MÏÅ∞, ÉÏ^èŒÅ∞ =º^èŒÅ∞, Hõ~°Î"åºÅ∞, nHõΔÅ∞, Hõ~°‡Å∞ - Ñ¶¨ÖÏÅ∞ - [#‡
Ñ¨~°OÑ¨~°Å<Õ ã¨∞_çQÆ∞O_®Å∞ - Jhfl JO`«"≥∞ÿáÈ`å~Ú. J~Ú`Õ W^ŒO`å
P`«‡*Ï˝<åxfl JO^Œ∞‰õΩ#fl "åiˆH QÍx D *Ï˝#O ÖË‰õΩO_® „áêÑÖzHõ
*Ï˝#OÖ’ L#fl "åiH˜ QÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ D LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’ Ñ¶Å¨ „â◊√ux ‰õÄ_®
ZO`À <Õ~°∞ÊQÍ K≥Ñ¨Ê@O [iyOk. Z=~°∞ nxx „ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨ÉèíÖ’ ÉèíHÎ̃`À
qxÑ≤™êÎ~À "å~°∂, P q#fl ã¨ÉÏè - J#O`«"∞≥ #ÿ Ñ¶Ö¨ Ïxfl - âßâ◊fi`«ÑÖ¨¶ Ïxfl
226
- JO>Ë "≥∂HõΔÑ¶¨ÖÏxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°›`« Hõey LO\Ï~°∞ - Jx
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. JO>Ë "≥∂HΔÍxfl á⁄O^Œ∞`å~°∞ JxQÍHõ - "≥∂HΔÍxfl
á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J~°›`«#∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞ Jx K≥Ñ¨Ê@O [iyOk. "≥∂HΔÍxfl
á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J~°›`«#∞ ãÖáêkOK«@O ‰õÄ_® JO`« `ÕeÔH·# q+¨Ü«∞O
HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ, rq`«OÖ’ Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü∞« O QÆ#∞Hõ† D LÑ¨x+¨`∞« Î ™ê^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ
„áê}OHõ<åfl q∞#fl. 10= `«~°QÆu áêãπ J~Ú#"å~°∞ ZO^Œ~À LO\Ï~°∞.
ÅHõÖΔ ’¡ LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ giÖ’ H˘O^Œ~ˆ WO@~üÖ’ áêã¨=Ù`å~°∞. "å~°O`å
ZOÃã\ò Ñ¨sHõΔ ~å¿ãÎ JO^Œ∞Ö’ H˘kÌ =∞Okx =∂„`«"Õ∞ _®Hõ¡~°∞¡QÍ -
WO[h~°∞¡QÍ J~°‡`«#∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜ ÃãÖˇH±ì KÕ™êÎ~°∞. JO>Ë ZOÃã\òÖ’
ÃãÖˇH±ì J~Ú# "å~°∞ _®Hõì~°∞¡ - WO[h~°∞¡ J~Ú#@∞¡ HÍ^Œ∞. HÍx
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ 5-6 ãÖIIÅ∞ Hõ+ì¨ Ñ¨_`ç Õ J=Ù`å~°∞. JO`Õ. JÖÏˆQ WHõ¯_®#∞.
WHõ „âß^Œú Hõ~°‡ [iˆQ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ qxÑ≤¿ãÎ
J#O`«"≥∞ÿ# Ñ¶¨ÖÏxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J~°›`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok J<åfl~°∞. „âß^ŒúO
JO>Ë z\˜ìQÍÔ~Å∞, JÅ¡O Ñ¨K«Û_ç HÍ^Œ∞† Z=~À „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞, PÜ«∞#
U"Õ"À =∞O„`åÅ∞ K«kq QÆÜü∞QÆÜü∞ÖÏ_ç`Õ ãïáÈ^Œ∞. ^ŒH˜Δ}Å∞ ^ŒO_çQÍ
Wã¨∞Î<åflOQÆ#∞Hõ Hõ~°‡ ÉèÏ^Œº`« PÜ«∞#^ÕQÍx =∞#^ÕO HÍ^Œ∞† HÍHõáÈ`Õ
=Ú@∞ìHÀ=∞#flÑ¨C_»∞ =Ú@∞ì‰õΩO\ÏO, Ñ¨@∞ìHÀ=∞#flÑ¨C_»∞ Ñ¨@∞ì‰õΩO\ÏO
Jx KÕ¿ã Hõ~°‡ „âß^ŒúO HÍ^Œ∞. „âß^ŒúO JO>Ë „â◊^ŒúQÍ KÕ¿ãk Jx. ZO`À
qâßfiãÖ`À, #=∞‡HõO`À `å=Ú PK«iOKÕ Hõ~°‡Å Ü≥ÚHõ¯ ã¨∂HõΔ ‡ ÉèÏ"åÅ∞
Ñ≤`~« ∞° Å‰õΩ âßOux Hõey™êÎÜ∞« <Õ ÉèÏ=#`À KÕÜ∂« e. JO`ÕHÍ^Œ∞ Hˆ =ÅO
„â◊^Œú`À „âß^Œú Hõ~°‡#∞ PK«iOK«@O =∂„`«"Õ∞ HÍ‰õΩO_®, ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# P`«‡
`«`åfixfl, "≥·~åQÍºxfl P „âß^ŒúO ÃÑ>Ëì Hõ~°Î „â◊=}O KÕã≤, `«# ã¨∂HõΔ ‡
â◊s~°OÖ’ JO>Ë =∞#ã¨∞ûÖ’ P `«`åÎ fixfl xÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO>Ë ã¨∂HõΔ ‡
227
â◊s~°~°∂ÑÖÖ’ L#fl Ñ≤`«$ ^Õ=`« `«# ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~åxfl ÑÖK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
ÑÖK«∞H˘x áê~°=∂i÷HõOQÍ `«$Ñ≤Îx K≥O^Œ∞`å_»∞† `åÑ¨ âßOux
á⁄O^Œ∞`å_»∞. JO^Œ∞ˆH „âß^Œú Hõ~°‡KÕ¿ãÑ¨C_»∞ HõhãÖ D 3 =Å∞¡Å`À
‰õÄ_ç# D LÑ¨x+¨`∞« #Î ∞ ã¨=∞~°∞_ú #·≥ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù ^•fi~å „âß^ŒOú x~°fiÇ≤ÏOKÕ
Hõ~°Î - JO>Ë ‰õΩ=∂~°∞_»∞ - ‰õΩ=∂~°∞Å∞, ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞, P K«xáÈ~Ú#
=ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ ~°HõÎ ãÖ|Onè‰õΩÅ∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ - g~°O^Œ~°∞ QÆ#∞Hõ „â◊^Œú`À
„â◊=}OKÕ¿ãÎ P „âß^ŒHú ~õ ‡° - P Hõ~‡° Ö’ áêÅ∞ ÑÖK«∞‰õΩ#fl "å~°∞ J#O`«"∞≥ #ÿ
Ñ¶¨ÖÏxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J~°›`«#∞ ™êkèOz#>Ë¡. WÖÏ LÑ¨x+¨`«∞Î „Ñ¨É’^èŒO.
z=i áê^Œ O Ô ~ O_» ∞ ™ê~° ∞ ¡ Ñ¨ Å Hõ @ O LÑ¨ x +¨ ` « ∞ Î =ÚyOÑ¨ Ù #∞
`≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k. J~Ú<å J<ÕHõ =ÚYº q+¨Ü∂« Å#∞ ~Ô O_»= J^è•ºÜ«∞OÖ’
JOkOK«@O [iyOk - Hõ#∞Hõ ^•xh J^èŒºÜ«∞#O KÕ^•ÌO.
228
kfifÜ«∂^è•ºÜ«∞O
K«`«∞~°ú =e¡
- =∞#O ZO^Œ∞‰õΩ JO`«~°∞‡YO HÍÖËHõ áÈ`«∞<åflO?
=∞OII Ñ¨~åOz MÏx =º`«$}`ü ã¨fiÜ«∞OÉèí∂ó
`«™ê‡`ü Ñ¨~åV Ñ¨â◊ºu <åO`«~å`å‡<£ I
HõtÛ nú~°ó „Ñ¨`«ºQÍ`å‡# "≥∞ÿHõΔ`ü
P=$`«Î K«‰õΔΩ~ü J=∞$`«`«fi q∞K«Ûù<£ II (1)
„ÑüII ã¨fiÜ«∞OÉè∂í ó ´ ã¨fiÜ«∞O ã≤^∞Œ _ú #·≥ ã¨$+≤Hì ~õ †Î° MÏx ´ WO„kÜ«∂Å#∞†
Ñ¨~åOz ´ |Ç≤Ï~°∞‡YOQÍ† =º`«$}`ü ´ ã¨$+≤Oì Kå_»∞† `«™ê‡`ü ´ JO^Œ∞=Å¡†
Ñ¨~åV ´ ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∂Å<Õ† Ñ¨â◊ºu ´ K«∂™êÎ~Ú† # JO`«~å`å‡<£ ´
JO`«~°OÖ’ L#fl P`«‡#∞ K«∂_»=Ù† HõtÛ`ü nè~°ó ´ Z=~À XHõ
|∞kú=∞O`«∞_»∞† J=∞$`«`«fiO WK«Ûù<£ ´ J=∞$`«`åfixfl HÀi#"å_≥·†
P=$`«ÎK«‰õΔΩó ´ ^Œ$+≤ìx JO`«~°∞‡YO KÕã≤† „Ñ¨`«ºQÍ`å‡#O ´ `«#Ö’x
P`«‡#∞ - `«# x[ã¨fi~°∂áêxfl† SHõΔ`ü ´ K«∂™êÎ_»∞.
ÉèÏ=O : ã¨fiÜ«∞O ã≤^∞Œ _ú #·≥ ã¨$+≤Hì ~õ Î° WO„kÜ«∂Å#∞ |Ü«∞@‰õΩ K«∂ã¨∞#Î fl@∞¡
ã¨$+≤ìOKå_»∞. JO^Œ∞=Å¡ Jq ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∂Å<Õ K«∂™êÎ~Ú. Ö’ÑëH˜
K«∂_»=Ù. HÍx ZHõ¯_À XHõ |∞kú=∞O`«∞_»∞ =∂„`«O J=∞$`«`åfixfl
HÀi#"å_≥· ^Œ$+≤ìx JO`«~°∞‡YO KÕã≤ `«#Ö’x P`«‡#∞ - `«#
x[ã¨fi~°∂áêxfl K«∂™êÎ_»∞.
"åºYº : WO„kÜ«∂Å#∞ ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂ÅÖ’xH˜ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞
fÜ«∞‰õΩO_® JiHõ\ ˜ì - x„QÆÇ≤ÏOz "å\˜x P`«‡ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =∞~°eOKåÅx,
x~°O`«~° „Ñ¨"åÇ¨ÏOQÍ Jq P`«‡ "≥Ñ· Ù¨ „Ñ¨Ü∂« }Õz P`«‡#∞ ã¨g∞Ñ≤OKåÅx,
J\˜ì"å_Õ „ÉÇ¨‡#∞ Éèí=O`À Q“~°qOÑ¨|_»`å_»x - Ñ¨ÓlOÑ¨|_»`å_»x
229
WO`«=~°‰õΩ `«$fÜ«∞ =e¡Ö’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. ^•xH˜ =∂~°æOQÍ - ™ê^èŒ#QÍ
WO„kÜ«∂Å#∞ =∞#ã¨∞ûÖ’#∞, =∞#ã¨∞û#∞ |∞kúÖ’#∞, |∞kúx ™êH˜ΔÖ’#∞
™êH˜Δx âßO`«~°∂Ñ¨ P`«‡Ö’#∞ b#O K≥Ü«∂ºÅh `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO.
J~Ú`Õ =∂#=ÙÅO^Œ~°∂ WÖÏ KÕã¨∞Î<åfl~å? KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~å?
JO>Ë ÖË^Œ∞ - J<Õ K≥áêÊe. U H˘kÌ=∞O^À J<ÕHõ [#‡Å ã¨∞Hõ$`«O
HÍ~° } OQÍ "≥ ∂ HΔ Í xfl HÀi, QÆ ∞ ~° ∞ =ÙÅ#∞ ã¨ g ∞Ñ≤ O z, âß¢™êÎ x fl
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. JÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ "åiÖ’ U H˘kÌ =∞O^À =∂„`«"∞Õ
âß¢™êÎÅÖ’ ã¨∂zOz# q^èŒOQÍ - QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ =∂~°æxˆ~Ìâ◊#O KÕã≤#
q^èŒOQÍ PK«~°}Ö’H˜ ky ™ê^èŒ# KÕã¨∞Î<åfl~°∞. KÕÜ«∂Åx `≥eã≤<å
JO^Œ~°∂ KÕÜ«∞@O ÖË^Œ∞, KÕÜ«∞~°∞, KÕÜ«∞ÖË~°∞. ZO^Œ∞Hõx? ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
WO„kÜ«∂Å#∞ |Ü«∞@‰õΩ K«∂KÕ@@∞¡QÍ<Õ ã¨$+≤ìOKå_»∞. |Ü«∞\˜ #∞O_ç
q+¨Ü∞« *Ï˝<åxfl „QÆÇÏ≤ OKÕ@@∞¡QÍ<Õ ã¨$+≤Oì Kå_»∞. JO^Œ∞Hˆ =∂#=Ù_»∞ `å#∞
D Ö’HõOÖ’xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ =zÛOn QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞HÀHõ, =∞~°záÈ~Ú† `«#
WO„kÜ«∂Å#∞, `«# HÀãÖ Hõ#fl† P`«‡ HÀãÖ Hõ#fl "ÕÔ~·# q+¨Ü«∂ÅÖ’
=ÚOKÕã¨∞Î<åfl_»∞. W^Õ Q˘Ñ¨Ê J#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. ^Õ=Ù}˜‚ Ñ¨ÙëêÊÅ`À
Ñ¨ÓlOz#@∞¡ WO„kÜ«∂Å#∞ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂Å`À Ñ¨Ólã¨∞Î<åfl_»∞. U
WO„kÜ«∂Å‰õΩ HÍ=Åã≤# q+¨Ü«∂Å#∞ - Éè’QÍÅ#∞ P ~ÚO„kÜ«∂Å‰õΩ
ã¨=∞iÊã¨∞Î<åfl_»∞. Hõ#∞flÅ‰õΩ ~°∂áêÅ#∞, K≥=ÙÅ‰õΩ â◊ÉÏÌÅ#∞, <åÅ∞Hõ‰õΩ
~°∞K«∞Å#∞, =Ú‰õΩ¯‰õΩ "åã¨#Å#∞, K«~å‡xH˜ ã¨Ê~°≈ ã¨∞MÏÅ#∞ JOkOz
- ã¨=∞iÊOz WO„kÜ«∞ Ñ¨Ó[Å∞ KÕã¨∞Î<åfl_»∞. Ö’HõOÖ’ Ñ≤Å¡Å#∞
QÍ~å|OKÕã≤ "åàı§k J_çy`Õ Jk HÍ^Œ#‰õΩO_® WKÕÛ `«e¡ ^ŒO„_»∞ÅÖÏQÍ
D WO„kÜ«∂Å‰õΩ q+¨Ü«∂Å#∞ ã¨ÃÑÂ¡ KÕã¨∞Î<åfl_»∞. Ñ≤Å¡Å∞ KåÔH¡\ò J_çy`Õ
KåÔH¡\ò, Sãπ„H©"£∞ J_çy`Õ Sãπ„H©"£∞, „_çOH±û J_çy`Õ „_çOH±û WzÛ
=Ú^Œ∞ÌKÕ™êÎO. Jq P~ÀQÍºxH˜ ÉèíOQÆHõ~°=∞ø`åÜ«∞xQÍx, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’
Ç¨xKÕ™êÎÜ∞« xQÍx - WÖÏ HÀi#=hfl Wã¨∞OÎ >Ë ÃÑ^Œ~Ì Ú# `«~åfi`« H˘O_≥H¯˜
230
‰õÄ~°∞ÛO\Ï_»x QÍx, K≥_çáÈ`å_»x QÍx PÖ’zOK«‰õΩO_®† qÖÏ™êÅ‰õΩ,
^Œ∞~°ÉèÏº™êÅ‰õΩ JÅ"å@∞ Ñ¨_ç K≥_çáÈ`å_Õ J<Õ ã¨Ê $Ç¨ÏÖË‰õΩO_® - ÖËHõ
ÖËHõ Ñ¨Ù\˜#ì a_»¤ J<À, XHõ¯_Õ a_»¤ J<À, L#fl^ŒO`å ZÑ¨Ê\˜HÔ <· å "å_çHˆ QÆ^•
WKÕ Û k J<Õ Éè Ï =#`À<À ZO`« J_ç y `Õ JO`« WzÛ "åix
K≥_»Q˘_»∞`«∞O\Ï~°∞ H˘O^Œ~°∞. J\Ï¡ W=fi@O `«=∞‰õΩ Q˘Ñ¨Ê Q“~°=O Jx
ÉèÏq™êÎ~°∞. W=fiÖËHõ áÈ=@O `«=∞ Q“~°"åxH˜ ÉèíOQÆO J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
=ÚO^Œ∂ "≥#Hõ PÖ’zOKÕ |∞kúÖËx WÖÏO\˜ "åˆ~ - WO„kÜ«∂Å‰õΩ
Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂Å#∞ JkOKÕ"å~°∞. J=ã¨~°"≥∞ÿ# "å\˜x JOkã¨∂Î -
J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "å\˜x, =∞##∞ xÅ∞=ÙQÍ =ÚOKÕ "å\˜x JOkOK«‰Ωõ O_®
LO_Õ "å_Õ `≥e"≥·#"å_»∞.
x*ÏxH˜ WO„kÜ«∂Å‰õΩ HÀiHõÅ∞ ÖË<ÖÕ =Ë Ù. Hõ#∞fl‰õΩ K«∂_»@O `≥Å∞ã¨∞,
K«∂z#^•xfl =∞#ã¨∞û‰õΩ JOkOK«@O `≥Å∞ã¨∞. HÍx Ñ¶¨ÖÏ<å^•xfl
K«∂_®Åx ^•xH˜ `≥Å∞™ê? `≥eÜ«∞^Œ∞QÆ^•! J~Ú`Õ K«∂_»@O =∂„`«"Õ∞
`≥eã≤# HõO\˜H˜ Wk ÉÏQÆ∞O@∞Ok - Wk ÉÏQÆ∞O_»^Œ∞ J<Õ ^ŒfiO^Œfi
^Œ$+≤`ì À K«∂_»@O JÅ"å@∞ KÕâß_»∞ =∞x+≤. JÖÏˆQ K≥qH˜ q#@O `≥Å∞ã¨∞.
HÍx Ñ¶¨ÖÏ<å^Õ q<åÅx `≥eÜ«∞^Œ∞. ^•xH˜ W^≥·`Õ ÉÏQÆ∞O@∞Ok. Jk
ÉÏQÆ∞O_»^∞Œ Jx `«# ã¨fiÉèÏ"åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ JÅ"å@∞ KÕâß_»∞ =∞x+≤.
WÖÏˆQ Jxfl WO„kÜ«∂Å‰õΩ JÅ"å@∞ KÕâß_»∞. JÖÏ JÅ"å@∞ KÕÜ∞« @O
=Å¡ Jxfl WO„kÜ«∂Å∞ 'Ñ¨~åVÑ¨â◊ºu— - J#fl@∞¡ |Ü«∞\˜ q+¨Ü«∂Å<Õ
K«∂ã¨∞ÎO\Ï~Ú. Ñ≤Å¡Å#∞ |Ü«∞\˜H˜ fã¨∞ÔHo§ U"≥·<å H˘x ÃÑ_»∞`«∞O>Ë
"å~°∞ ~ÀE |Ü«∞@‰õΩ "≥àÏÌ=∞x =∂~åO KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. JÖÏˆQ
WO„kÜ«∂Å∞ JÅ"å>ˇÿ ZÑ¨C_»∂ |Ü«∞@ˆH áÈ`«∞O\Ï~Ú.
''# JO`«~å`å‡<£—— : JÖÏ |Ü«∞@‰õΩ áÈÜÕ∞ WO„kÜ«∂Å∞ Ö’ÑëH˜
áÈ=Ù. WO„kÜ«∂ÖˇÑC¨ _»∂ XˆH "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ áÈQÆÅ=ÙQÍx, |Ü«∞@‰õΩ - Ö’ÑëH˜
XˆH ™êiáÈÖË=Ù. Hõ#∞Hõ<Õ |Ü«∞@‰õΩ Ñ¨~∞° QÆ∞Öˇ`ÎÕ WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ
u~°QÆ=Ù.
231
J~Ú`Õ XHõ Q˘Ñ¨Ê ~°Ç¨Ïã¨ºO Uq∞@O>Ë =∞# WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡#∞
K«∂z, P`«‡`«`åfixfl J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ H˘x, =ÚH˜HÎ ˜ ™êÜ«∞Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ `Õ*’
=O`«=ÚÖˇ· L<åfl~Ú. ã¨=∞~°`÷ « Hõey L<åfl~Ú. J~Ú`Õ P L#fl `Õ[ã¨∞û#∞
=∞#O LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=@O ÖË^Œ∞. Jxfl `≥eq`Õ@Å∞, "åºáê~° ^ŒHõΔ`«
QÆÅ QÆ∞=∂™êÎ#∞ <≥Å‰õΩ 5000/- r`«O WzÛ ÃÑ@∞ìH˘x J`«_Kç `Õ « =∞#O
KÕ~ÚOK«∞H˘<Õ Ñ¨<qÕ ∞@O>Ë HÍÑ¶Å‘ ∞ `≥ÑÊ≤ OK«∞HÀ=@O, |*Ï~°∞#∞O_ç zÅ¡~°
ã¨~°∞‰õΩÅ∞, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ `≥Ñ≤ÊOK«∞HÀ=@O. nxH˜ 500/- QÆ∞=∂™êÎ
KåÅ∞QÆ^•! J\Ï¡ˆQ =ÚH˜Îx ™êkèOz ÃÑ@ì\ÏxH˜ `«y# J~°›`«-`Õ[ã¨∞û -
ã¨=∞~°÷`« QÆÅ WO„kÜ«∂Å#∞ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕã≤, T~°∂~å uiˆQ T~°
‰õΩHõ¯ÖÏ¡ „uÑ¨C`«∂ `«#‰õΩ [iˆQ #ëêìxfl QÆ∞iÎOK«@O ÖË^Œ∞ =∞x+≤.
HÍx ZHõ¯_À XHõ_∞» 'HõtÛ`ü nè~ó° — - |∞kú=∞O`«∞_»∞ =∞$`«∞º~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ
D ãÖ™ê~°=Ú#O^Œ∞ q~°H˜Î K≥Ok#"å_»∞ D ãÖ™ê~°=¸=^Œ∞Ì - D
q+¨Ü∂« Å∂ - Éè’QÍÅ∞ =^Œ∞†Ì J=∞$`«`fi« "Õ∞ HÍ"åÅx HÀi# "å_»∞ =∂„`«O
q+¨Ü«∂ÅÖ’#∞ q+¨Ü«∂ÅÖ’ uiˆQ WO„kÜ«∂ÅÖ’#∞ D =∞$`«∞º=Ù -
J=∞$`«`«fiO J<Õ Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ ÉÏQÍ qKå~°}KÕã≤ q+¨Ü«∞ ^Œ$+≤ìx
q_çz P`«‡ qKå~°}Ï ^Œ$+≤xì JÅ"å@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞. W^Õ JO`«~∞° ‡YO
HÍ=@=∞O>Ë. q+¨Ü«∞ ^Œ$+≤ì QÆÅ"å_»∞ Zxfl q<åfl, Zxfl K≥Ñ≤Ê<å uiy
uiy q+¨Ü«∞Éè’QÍÅ "≥·Ñ¨ÙˆH Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ f™êÎ_»∞. JÖÏQÍHõ P`«‡^Œ$+≤ì
L#fl"å_»∞ Zxfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl - Z@∞ uiy<å - uiy
uiy qKå~°}Ï ^Œ$+≤ìˆH =™êÎ_»∞. J`«_Õ P=$`«K«‰õΔΩó. `«# ^Œ$+≤ìx
JO`«~°∞‡YO KÕã¨∞H˘x `«#Ö’x „Ñ¨`«ºQÍ`«‡#∞ ^Œi≈OK«QÆÅ"å_»∞.
232
- q"Õ‰õΩÅ∞ UO KÕÜ«∂e?
=∞OII Ñ¨~åK«ó HÍ=∂<£ J#∞Ü«∞Ou ÉÏÖÏó
`Õ =∞$`Àº~°ºOu q`« `«ã¨ºáêâ◊OI
J^èŒ nè~åó J=∞$`«`«fiO qk`åfi
^èŒ$=O J^èŒ$"Õ+≤fiÇ¨Ï # „áê~°÷Ü«∞O`Õ II (2)
„ÑüII Ñ¨~åK«ó HÍ=∂<£ ´ ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# HÀiHõÅ#∞, ÉÏÖÏó ´ ÉÏÅ∞~°∞
J#∞Ü«∞Ou ´ "≥O|_çOz áÈ`«∞O\Ï~°∞† `Õ ´ "å~°∞† q`«`«ã¨º ´
q™êÎ~°"≥∞ÿ#† =∞$`Àºó ´ =∞$`«∞º=ÙÜ≥ÚHõ¯† áêâ◊O ´ áêâßxfl† Ü«∞Ou ´
á⁄O^Œ∞`å~°∞† J^èŒ ´ WHõ† nè~åó ´ |∞kú=∞O`«∞Å∞ (q"Õ‰Ωõ Å∞)† J=∞$`«`fi« O
´ =∞~°}Ïf`« ã≤÷ux† ^èŒ$=O ´ x`«º"≥∞ÿ#^•xx† qk`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x†
WÇ¨Ï ´ D Ö’HõOÖ’ -D ^ÕÇ¨ÏOÖ’† J^èŒ$"Õ+¨μ ´ Jx`«º=ÚÖˇ·#
q+¨Ü«∂Å#∞† # „áê~°÷Ü«∞O`Õ ´ HÀ~°~°∞.
ÉèÏ=O : ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# HÀiHõÅ#∞ "≥O|_çOz áÈÜÕ∞"å~°∞ ÉÏÅ∞~°∞. "å~°∞
=∞$`«∞º áêâ◊OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩO\Ï~°∞. HÍx nè~°∞Öˇ·# q"Õ‰õΩÅ∞ =∞~°}Ïf`«
ã≤÷ux, x`«º"≥∞ÿ# ^•xx `≥Å∞ã¨∞H˘x† WHõ D Ö’HõOÖ’ Jx`«º=ÚÖˇ·#
"Õxh HÀ~°~°∞.
"åºYº : Ö’HõOÖ’ KåÖÏ=∞Ok ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# HÀiHõÅ#∞ "≥O|_çOz áÈ`«∂
q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅHÀãÖ, Éè’QÍÅ HÀãÖ „áê‰õΩÖÏ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. g~°O`å
J*Ï˝#∞ÖË. `å"≥∞=~À - `«=∞ Ü«∞^•~°÷ ã≤÷u Uq∞\’ `≥eÜ«∞x J*Ï˝#∞ÖË.
D J*Ï˝#O HÍ~°}OQÍ<Õ |∞kúÖ’ HÀiHõÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. "å\˜x
f~°∞ÛH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#ã¨∞ûÖ’ PÖ’K«#Å∞ Hõ^Œ∞Å∞`å~Ú. P PÖ’K«#Å
Hõ#∞QÆ∞}OQÍ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞ Hõ~°‡Å∞ KÕã¨∞ÎO\Ï~Ú. D J*Ï˝#=Ú -
HÀiHõ - Hõ~‡° J<Õ D =¸_çO\˜<Õ "Õ^•O`« ÑïÉèÏ+¨Ö’ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« „QÆO^è∞Œ Å∞
JO\Ï~°∞. WÖÏ J*Ï˝#O =Å¡ HÀiHõÅ∞ HõÅQÆQÍ "å\˜x f~°∞Û H˘<Õ^•HÍ
„Ñ¨Ü«∞`åflxfl q_»∞=Hõ "å\˜x "≥O|_çOz áÈ`«∞O\Ï~°∞.
233
WÖÏ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fÜ«∞@O =Å¡ Z<Àfl ã¨=∞ã¨ºÅ∞. - Uq∞@q?
HÀi# HÀiHõÅ∞ f~°HõáÈ`Õ U_»∞™êÎ~°∞ H˘O^Œ~°∞. H˘O^ŒiH˜ KåÖÏ HÀÑÖ
=ã¨∞ÎOk. HÀÑÖÖ’ Ñ¨@∞ì^ŒÅ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨@∞ì^ŒÅ ÑÖ`«OQÍ
=∂~°∞`«∞Ok. ÑÖ`«O Ñ¨QÆQÍ =∂~°∞`«∞Ok. z=~°‰õΩ J<ÕHõ ^Œâ◊Å∞QÍ
=∂i Ñ¨~åÉè=í OQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . D HÍ~°}OQÍ<Õ =∞x+≤ ~åHõãΔ ∞¨ _»=Ù`å_»∞.
WHõ HÀiHõÅ∞ fi`Õ ã¨∞YO J#∞‰õΩO\Ï~°∞. Jn x[OHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
HÀi# HÀiHõÅhfl f~°∞`«∞O>Ë Ö’Éèí`«fiO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÇ¨ÏOHÍ~°O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. <å‰õΩ J™ê^èŒº"≥∞ÿ# ^Õn ÖË^Œx QÆifi™êÎ_»∞. J^Õ =∞^ŒO.
D QÆ~°fiO ÃÑiy ZÑ¨C_≥·<å `å#∞ á⁄O^•eûOk =∞~˘Hõ~°∞ á⁄Ok`Õ
=∂`«û~°ºO - Jã¨∂Ü«∞ ÃÑiyáÈ`«∞Ok. Jhfl HõÅã≤ "≥∂Ç¨ÏOÖ’ Ñ¨_áç È`å~°∞.
Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ ãÖ|OkèOz# q+¨Ü«∂ÅHõ#fl "ÕÔ~·# q+¨Ü«∂Å#∞
J<ÕHõOQÍ HõeÊOK«∞H˘x, Z=~À ¿Ñ~°∞ÃÑ\˜ì Ñ≤ez#@∞¡ "å\˜HÀãÖ
Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fã¨∞ÎO\Ï~°∞. "≥#∞Hõ#∞O_ç Ñ≤zÛ‰õΩHõ¯ `«~°∞=Ú`«∞#fl@∞¡QÍ
Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î`å~°∞. Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ nÑÖ g∞^Œ‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQuÎ#@∞¡, DQÆ HõÑ¶ÖÖ’H˜
^Œ∂H˜#@∞¡ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î`å~°∞, ^Œ∂‰õΩ`å~°∞. WHõ JÖÏ Ñ¨~°∞ÔQuÎ# "å~°∞ JHõ¯_»
- PÜ«∂ q+¨Ü«∂ÅÖ’ z‰õΩ¯H˘x, QÆ∞O_≥Å∞ ÉÏ^Œ∞H˘x Z=~À `«=∞#∞
H˘\˜ì#@∞¡QÆ U_»∞™êÎ~°∞. qÑ¨s`«"≥∞ÿ# Z<Àfl q+¨Ü«∂Å#∞ HõeÊOK«∞H˘x
JÜ≥∂º! WÑ¨C_»∞ ÃÑ^ŒÌ z‰õΩ¯ =zÛ Ñ¨_Oç k, Z<Àfl ã¨=∞ã¨ºÅ`À ã¨`=« ∞`«"∞≥ ÿ
áÈ`«∞<åfl#∞, ^•s`≥#∂fl Hõ#Ñ¨_»@OÖË^Œ∞ Jx ÉÏ^èŒÑ¨_çáÈ`«∂ - P
q+¨Ü«∂Å#∞ =∂„`«O q_»∞=‰õΩO_® L_»∞OÑ¨@∞ì Ñ¨\ ˜ì, [#‡O`å
ã¨=∞ã¨ºÅ`À<Õ QÆ_»Ñ¨\ÏxH˜ ã≤^ŒúÑ¨_»`å~°∞. rq`«O P#O^Œ=∞h, W^˘Hõ
K«^~Œ O° QÆ=∞h, <å@Hõ=∞h, ^Õ=Ù_»∞ "Õ_∞» Hõ K«∂ã¨∞<Î åfl_»h, KÕÜ∞« QÆeyO^Õg∞
ÖË^Œx, U"≥∞ÿ<å KÕÜ«∞QÆÅ=∞h, Kå=@O `«Ñ¨Ê "Õˆ~ =∂~°æO ÖË^Œx, - WÖÏ
Z=iH˜ `Àz#@∞¡ "å~°∞, "åi "åi Ñ¨Ùéˇ]‰õΩ JOk# ÉèÏ"åÅ`À
rqã¨∞ÎO\Ï~°∞. `«=∞H© ^Œ∞~°æu Z=i =Å¡<À =zÛO^Œx qã¨∞QÆ∞ ÖË‰õΩO_®
234
„Ñ¨H@
õ #Å∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. WÖÏ g\˜Ö’¡ =ÚxyáÈ~Ú Hõ} Δ O fiHõ ÖË‰Ωõ O_®
rqOKÕ giH˜ HÍÅO ‰õÄ_® HõΔ}ÏÅ∞QÍ QÆ_çzáÈ`«∞Ok. HÍx HÍÅ∞_»∞
=∂„`«O ÖˇHõ¯ „Ñ¨HÍ~°O - XHõ¯ x=Ú+Ö J@∂ W@∂QÍ‰õΩO_® =zÛ
xÅ∞K«∞O\Ï_»∞ KÕuÖ’ áêâßxfl Ñ¨@∞ìH˘x. WHõ QÆuÖËHõ h "≥∞_»‰õΩ#fl
áêâßxfl PÜ«∞# KÕuÖ’x áêâßxH˜ `«yeOK«@"Õ∞ `«~°∞"å~Ú - Jhfl
=^Œe U_»∞ã¨∂Î „Ñ¨Ü«∂}O „áê~°OÉèíO.
W@∞=O\˜ "åi<Õ "Õ^•O`« ÑïÉèÏ+¨Ö’ ÉÏÖÏó - ÉÏÅ∞~°∞ J<åfl~°∞.
''#`Õ# =$^ÀúÉèí=u ÜÕ∞<åã¨º Ñë`«O t~°ó—— `«Åg∞k A@∞ì <≥~°ã≤#O`«
=∂„`å# J`«_∞» =$^Œ∞_ú ∞» HÍ^Œ∞. "å_çH˜ ^ÕÇÏ¨ O =$kúá⁄OkO^ÕQÍx =∞#ã¨∞û
|∞kú U=∂„`«O ÃÑ~°QÆÖË^Œ∞. ãÖ™ê~å#∞ Éèí==¸ ÃÑ~°QÆÖË^Œ∞. Jx`«º"≥∞ÿ#
^•xx Jx`«ºOQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ `≥eg ÖË^Œ∞† P`«‡*Ï˝#O Jã¨ÖË
JO‰õΩiOK«ÖË^Œ∞. J@∞=O\˜ "å~°O^Œ~°∂ ÉÏÅ∞ˆ~ - Ñ¨ã≤"åˆ~ JO@∞#flk
âß¢ã¨ÎO.
WHõ nè~°∞ÅO>Ë Z=~°∞? |∞kú=O`«∞Å∞† q"ÕHõ =O`«∞Å∞† â◊s~°O
ÃÑ~°QÆHõ áÈ~Ú<å, Uà◊√§ g∞^Œ Ñ¨_»HõáÈ~Ú<å, =Ü«∞ã¨∞û `«‰õΩ¯=QÍ<Õ
L<åfl =∞<À |∞^Œ∞úÅ∞ P`«‡*Ï˝#O`À xOÑ¨Ù‰õΩ#fl"å~°∞. „Ñ¨ÑÖK«OQÍx -
WHõ¯_ç q+¨Ü∂« Å∞, Éè’QÍÅ∞QÍx Jx`«º=∞x „QÆÇÏ≤ Oz, x`«º"≥∞#ÿ P#O^ŒO
Ñ¨~°=∂`«‡`À SHõº`« =Å¡<Õ Åaèã¨∞ÎO^Œx QÍ_è»OQÍ qâ◊fiã≤Oz#"å~°∞,
=∞$`«∞ºáêâßxfl Ju„Hõq∞OKåÅ<Õ f„=l*Ï˝ã¨ L#fl "å~°∞. "åˆ~ nè~°∞Å∞
- q"Õ‰õΩÅ∞. "åˆ~ Ü«∞kK«ÛùO`À „|Ç¨Ï‡K«~°ºO K«~°Ou— - P`«‡`«`åÎ fixfl
HÀi „|Ç¨Ï‡K«~åºxfl J#∞ãï™êÎ~°∞. J=∞$`«`«fiO HÀãÖ `«=∞Ö’x
„Ñ¨`«ºQÍ`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘x JO^Œ∞Ö’xez
=∞$`«∞º=Ù#∞ ^•@∞`å~°∞. Jx`«º q+¨Ü«∂Å#∞ HÀ~°~°∞. D ã≤÷ux 'WÇ¨Ï—
D [#‡Ö’<Õ ™êkè™êÎ~°∞.
235
- P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O ZÖÏ? Uk P`«‡?
=∞OII ÜÕ∞# ~°∂ÑÖ ~°ãO¨ QÆO^èOŒ , â◊ÉÏÌ<£ ã¨Ê~å≈Oâ◊Û "≥∞^ÿ ∞Œè <å<£ I
U`Õ<=·≥ q*Ï<åu, H˜=∞„`« Ñït+¨º`Õ,- U`«^·≥ fi`«Ìü I(3)
„ÑüII ÜÕ∞# U`Õ# U= ´ ^Õx =Å#† ~°∂ÑÖ ´ PHÍ~åxfl† ~°ãÖ ´
~°∞zh† QÆO^èŒO ´ "åã¨##∞† â◊ÉÏÌ<£ ´ â◊|Ì=ÚÅ#∞† ã¨Ê~å≈<£ ´ ã¨Ê~°≈#∞†
"≥∞^ÿ ∞Œè <å<£K« ´ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~å¯xfl† q*Ï<åu ´ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl_À†
J„`« ´ J\˜ì P`«‡‰õΩ† HÕÑït+¨º`Õ ´ `≥eÜ«∞~åxk U=Ú#flk? U`«`ü
´ W^Õ† "≥· ´ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ† `«`ü ´ h=_çy# P`«‡`«`«fiO.
ÉèÏ=O : ^ÕxHÍ~°}OQÍ =∂#=Ù_»∞ ~°∂áêÅ#∞, ~°∞K«∞Å#∞, â◊ÉÏÌÅ#∞,
"åã¨##∞, ã¨Ê~°≈#∞, ¢ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ HõÅ~ÚHõ ã¨∞MÏxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl_À
WHõ J\˜ì ^•xH˜ `≥eÜ«∞~åxk Uq∞ q∞ye L#flk? W^Õ h=_çy# P`«‡
`«`«fi=Ú #zˆH`å!
"åºYº : D =∞O„`åxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë =∞#O ˆH<ÀÑ¨x+¨`«∞Î#∞
XHõ™êi *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞HÀ"åe.
=∞OII Ü«∞`ü K«‰õΔΩëê# Ñ¨â◊ºu, ÜÕ∞# K«‰õΔÄO+≤ Ñ¨â◊ºu I
`«^Õ = „|Ç¨Ï‡`«fiO qkú, <Õ^ŒO Ü«∞k^Œ=Úáêã¨`Õ II
- ^Õxx Hõ#∞fl K«∂_»ÖË^À† ^Õx =Å¡ Hõ#∞fl Jxfl\˜x K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`«∞#fl^À
J^Õ „|Ç¨Ï‡=∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ. WHõ¯_» 'Wk— Jx Láêã≤OKÕk Un „|Ç¨Ï‡=Ú
HÍ^Œ∞.
=∞#O q„QÆÇ¨Å<À, Ñ¨~îåÅ<À =ÚO^Œ∞ÃÑ@∞ìH˘x Ñ¨Ó[Å∞ KÕ™êÎO -
#=∞ã¨ ¯ iã¨ ∞ Î O \ÏO. JÖÏ =∞#Hõ O \˜ ` À K« ∂ _» | _Õ ~° ∂ áêÖË g
Ñ¨~°=∂`«‡HÍ^Œ∞, Ñ¨~°=∂`«‡ D HõO\˜H˜ HõxÑ≤OKÕ "å_»∞ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ
HõO\˜`À ^Õx<≥<· å K«∂z `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞ `«∞<åfl=∞O>Ë Jk HõO\˜ "≥#∞Hõ
#∞#fl Ñ¨~=° ∂`«‡ =Å¡<,Õ Hõ#∞Hõ HõO\˜`À K«∂KÕ^nÕ Ñ¨~=° ∂`«‡HÍ^Œ∞. HõO\˜`À
236
^Õ< ≥·fl<å K«∂_®ÅO>Ë P Ñ¨~ °=∂`«‡ „Ñ¨ H Íâ◊ O LO>Ë <Õ . JO>Ë
Ñ¨~°=∂`«‡HÀãÖ HõO\˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ HÍHõ, HõO\˜ "≥#∞Hõ‰õΩ ^Œ$+≤ìx
=∞o§OKåe. JO`«~∞° ‡YO HÍ"åe Jx =∞#‰õΩ ã¨Ê+Öì J=Ù`«∞#flk. WÖÏˆQ
Jxfl WO„kÜ« ∂ Å∞, =∞#ã¨ ∞ û ‰õ Ä _®. WO„kÜ« ∂ Å∞, =∞#ã¨ ∞ û
UOK«∂ã¨∞Î<åfl~Ú? UO `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú? UO PÖ’zã¨∞Î<åfl~Ú?
Jx HÍHõ Jq ^Õx=Å¡ K«∂ã¨∞Î<åfl~Ú? ^Õx=Å¡ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú?
^Õx=Å¡ PÖ’K«#Å∞KÕã¨∞Î<åfl~Ú? Jx PÖ’zOKåe. JÑ¨C_Õ h=Ù
Ñ¨~°=∂`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ „Ñ¨Ü«∂}O KÕã≤#@∞¡. JO`«~°∞‡Y"≥∞ÿ#@∞¡.
x[OQÍ HõO\˜H˜ ^Õx<≥<· å K«∂KÕ â◊HÎ˜ L#fl^•? LO>Ë - P Hõ#∞flÅ#∞
fã≤ „Ñ¨Hõ¯# Éˇ\ ˜ì# Jq K«∂_»QÆÅ"å? - K«x áÈ~Ú# "åx Hõà◊√¡ ^Õ<≥·fl<å
K«∂_»QÆÅ"å? JO>Ë K«∂_»\ÏxH˜ Hõ#∞flÅ∞ XHõ ™ê^èŒ# =∂„`«"Õ∞QÍx
K«∂KÕk=∂„`«O "Õ~˘HõâH◊ .Î˜ XHõ >ˇe™È¯Ñ¨Ù`À ZO`À ^Œ∂~å# L#fl ^Œ$âßºxfl
K«∂_»QÅÆ O. JO>Ë >ˇe™È¯Ñ¨Ù K«∂ã¨∞#Î fl^•? ÖË^∞Œ . >ˇe™È¯Ñ¨Ù J<Õ ™ê^è#Œ O
^•fi~å =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO. JÖÏˆQ D 5 WO„kÜ«∂Å ^•fi~å Ö’Ñ¨Å
L#fl *Ï˝ # =¸iÎ P`« ‡ â◊ H ˜ Î Ü Õ ∞ JxflO\˜ x K« ∂ _» @ O q#@O,
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. JO>Ë =∂#=Ù_çH˜ WO„kÜ«∂Å ^•fi~å HõeQˆ
Jxfl J#∞Éè"í åÅ∞ P`«‡ â◊HÎ˜ =Å¡<.Õ P`«‡ â◊HÜ Î˜ ∞Õ ÖËHõ áÈ`Õ U J#∞Éè=í =¸
HõeˆQ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. WHõ¯_» "≥∞ÿ^èŒ∞<å<£ JO>Ë ¢ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ HõÅ~ÚHõ
=Å¡ HõeˆQ J#∞Éèí∂u - J#O^ŒO Jx =∂„`«"Õ∞ QÍHõ, ã¨=∞ã¨Î
Hõ̂~‡O„kÜ«∞=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éè"í åÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞#flk D P`«‡
â◊H˜Î =Å¡<Õ - Jx.
=∞$`«∞º ^Õ=`«Ü≥ÚHõ¯ Éèí=# ^•fi~°=Ú# xeÛ, #zˆH`«∞_»∞
`«#QÆ∞~°∞"≥·# Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA`À ''Uk ^èŒ~å‡^èŒ~°‡=ÚÅ‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#^À†
HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ‰õΩ aè#fl"≥∞ÿ#^À† Éèí∂`« Éèíq+¨º`«∞ÎÅ∞ Ô~O_»∂ HÍx^À†
J\ì̃ ^Õxx h=Ù ^Œi≈OK«∞H˘<åfl"À ^•xx <å‰õΩ K≥Ñ¨C=Ú Jx J_çQÍ_»∞.
237
JO^Œ∞ˆH Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA WHõ¯_» 'U`«`ü "≥·`«`ü— JO@∞<åfl_»∞. h=_çy#
P `«`«Î fiO xâ◊ÛÜ«∞OQÍ W^Õ - P`«‡ÜÕ∞ JO@∞<åfl_»∞. ~åÉ’ÜÕ∞ J<ÕHõ
=∞O„`åÅ ^•fi~å #zˆH`«∞x „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ã¨∂\˜QÍ ã¨=∂^è•#O W=fiÉ’`«∞<åfl_»∞.
D ^ÕÇ¨Ï =∞<À |∞^Œ∞úÅ Ü≥ÚHõ¯ Hõ~°‡Å#∞ =â◊Ñ¨~°K«∞H˘x, "åxx
„Ñ¨=iÎOÑ¨*Ë¿ã 'r=# ˆHO„^ŒO— =∞#Ö’ U^≥·`Õ L#fl^À J^Õ Wk - Jk
P`«‡ÜÕ∞ - *Ï˝# *’ºuÜ≥ÿ∞# x`«º ã¨`«º Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞. ^•xx q_çQÍ
`≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞ÖË^Œ∞ Hõ#∞Hõ [_»Ñ¨^•~å÷Å#∞ ÑïjeOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åeûO^Õ#x† JO^Œ∞ˆH [_»"≥∞ÿ# WO„kÜ«∂Å HõkeHõÅ "≥#∞Hõ
#∞#fl â◊H˜Î P`«‡ÜÕ∞ #x ã¨Ê+¨ìOKÕã¨∞Î<åfl_»∞. P‰õΩÅ Hõ^ŒeHõ =Å¡ QÍe
L#fl@∞¡ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï"≥∂ - WO„kÜ«∂Å Hõ~°‡Å "≥#∞Hõ P`«‡
L#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe JO@∞<åfl_»∞.
'HÕ J„`« Ñït+¨º`Õ— - J<Õ "åHÍºxH˜ â◊OHõ~°∞Å "åºMÏº#O Hõ#fl
q∞Oz#k Un ÖË^Œ∞. P`«‡‰õΩ `≥eÜ«∞~åx q+¨Ü«∞O D [QÆ`«∞ÎÖ’ WOˆ
q∞yeL#flk? - JO>Ë JxflO\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk P`«‡ÜÕ∞. P`«‡=Å¡ Jx
O\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ WO„kÜ«∂Åhfl [_» Ñ¨^•~å÷ÖË. "å\˜H˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ
Õxh `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ â◊H˜Î LO_Õ J=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. WO„kÜ«∂Å "≥#
Hõ #∞#fl â◊ H ˜ Î „Ñ¨ ` « º QÍ`« ‡ ÜÕ ∞ . ' U`« ` ü "≥ · ` « ` ü — J<Õ Ñ¨ ^ Œ O ^•^
Ñ¨Ù „Ñü =∞O„`«O z=~° ~åÉ’`«∞#flk. JO>Ë Wk xâ◊ÛÜ«∞OQÍ J^Õ - Jx. W
õ¯_» Wk JO>Ë „Ñ¨`«ºQÍ`«‡. Jk JO>Ë Ñ¨~°=∂`«‡ ÖËHõ „|Ç¨Ï‡=Ú
JO>Ë U K≥·`«#ºO |∞kúÖ’ „ÑüÑ¶¨
z JxflO\˜x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞#fl^À P |∞kúÖ’ „ÑüÑ¶e¨ Oz# P`«‡ K≥`· #« ºO („Ñ
`« º QÍ`« ‡ ) ã¨ ~ ° fi „`å xâ◊ Û ÅOQÍ L#fl Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ ÜÕ ∞ - Jx. -
J\˜ì P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë „Ñ¨Ü≥∂[#O Uq∞\˜?
=∞OII ã¨fiáêflO`«O *ÏQÆi `åO`«O, KÀÉè∫ ÜÕ∞<å#∞Ñ¨â◊ºuI
=∞Ç¨O`«O qÉè∞í =∂`å‡#O, =∞`åfinè~À # â’K«uII(4)
238
„ÑüII ã¨fiáêflO`«O ´ ã¨fiÑ¨flOÖ’x q+¨Ü«∂Å#∞† *ÏQÆi`åO`«O ´
*Ï„QÆ`üÖ’x q+¨Ü«∂Å#∞† LÉè∫K« ´ Ô~O_çO\˜x† ÜÕ∞# J#∞Ñ¨â◊ºu ´
^Õx =Å# `≥Å∞ã¨∞ HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_À† - J\˜ì - =∞Ç¨O`«O ´
`Õ*’=O`«"≥∞ÿ#k, qÉèí∞O ´ ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ#n S#† P`å‡#O´ P`«‡#∞†
=∞`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† nè~°ó ´ |∞kúâße† #â’K«u ´ â’HÕK«_»∞.
ÉèÏ=O : ã¨ÊÑ¨fl, *Ï„QÆ`Åü Ö’x ã¨=∞ã¨Î q+¨Ü∂« Å∞ ^Õx=Å# J#∞Éè=í OÖ’xH˜
=ã¨∞Î<åflÜ≥∂ J\˜ì `Õ*’=O`«=Ú, ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=Ú J~Ú# P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#fl |∞kú =∞O`«∞_»∞ WHõ ^Õx H˘~°‰õΩ ^Œ∞ódOK«_»∞.
"åºYº : *Ï„QÆ^=Œ ã¨Ö÷ ’ S^Œ∞ *Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ KÕ`« „Ñ¨ÑO¨ K« q+¨Ü∂« Å#∞
J#∞Éèíqã¨∞Î<åflO JO>Ë J^ŒO`å =∞#Ö’x P`«‡â◊H˜Î HÍ~°}OQÍ<Õ Jx
„HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. Hõ~Ô O@∞ ÖËHáõ È`Õ UÖˇ@
· ∂ "≥ÅQÆ^∞Œ ,
U á¶êº#∂ u~°QÆ^Œ∞, \˜q ~å^Œ∞, „Ñ¶≤*ò Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞† ‰õÄÅ~ü Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞,
"≥∞ÿH± Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. JÖÏˆQ k=º"≥∞ÿ# P`«‡â◊H˜Î ÖËxKÀ Hõ#∞fl K«∂_»^Œ∞, K≥q
q#^Œ∞. K«~°‡O ã¨Ê~°≈#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË^Œ∞† =Ú‰õΩ¯"åã¨# K«∂_»^Œ∞† <åÅ∞Hõ
~°∞zK«∂_»^∞Œ . =∞#ã¨∞û PÖ’zOK«Ö^Ë ∞Œ . JO>Ë D „H˜Ü∞« ÅxflO\˜H˜ P^è•~°O
P`«‡ÜÕ∞.
JO>Ë *Ï„QÆ^•=ã¨Ö÷ ’ |∞kúÖ’ „Ñü aOaOz# K≥`· #« ºO `«##∞`å#∞
=∞~°z - |∞kú`À `å^•`«‡ºO K≥Ok, r=Ù_Ò`«∞<åfl_»∞. "åã¨#Å „¿Ñ~°}`À
HÀiHõÅ∞ HÀˆ~"å_≥·† "å\˜H˜ `«y# ãÖHõÖÏÊÅ∞ KÕã≤, WO„kÜ«∂Å ^•fi~å
Hõ~°‡Å∞ KÕã≤, `å#∞ Hõ~°Î#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. JÖÏˆQ KÕã≤# Hõ~°‡Å‰õΩ
`«y# Ñ¶ë`åÅ#∞ á⁄O^•Åx, "å\˜x J#∞ÉèíqOKåÅx ÉèÏqã¨∂Î
J#∞ÉèíqOz Éè’HõÎ J=Ù`«∞<åfl_»∞. (1) JO>Ë *Ï„QÆ^Œ =ã¨÷Ö’x D Jxfl
J#∞Éèí"åÅ#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ëã¨∞Î#flk P`«‡K≥·`«#º"Õ∞. h"˘Hõ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl
K«^Œ"åe. K«∂_»\ÏxH˜ Hõà◊√§<åfl~Ú. HÍx pHõ\ ˜Ö’ K«^Œ∞=QÆÅ"å? ÖË^Œ∞.
JO>Ë P Ñ¨Ùã¨ÎHõ=ÚÖ’x JHõΔ~åÅ#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ë¿ã HÍOu HÍ"åe. J^Õ
239
Ñ¨QÆÖˇ·`Õ ã¨∂~°∞º_»∞, ~å„uS`Õ K«O„^Œ∞_»∞ ÖË^• nÑÖ. (2) J\Ï¡ˆQ ~å„u
x„kOz# `«~åfi`« =zÛ# ã¨ÊÑ¨flOÖ’ ‰õÄ_® J<ÕHõ"≥∞ÿ# Hõ~°‡Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. J<ÕHõ"≥∞ÿ# Ñ¶ë`åÅ#∞ - JO>Ë ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞
J#∞ÉèíqOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞#flk. W^ŒO`å =∞#Ö’<Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. JÖÏ
[~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #fl^•x#O`« \ ˜ x ZÖÏ K« ∂ _» Q Æ Å ∞QÆ ∞ `« ∞ <åflO? ZÖÏ
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO? U^À XHõ\ ˜ P J#∞Éèí"åÅ#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨ *Ë¿ã
K≥·`«#ºO LO_ç LO_®e. J^Õ P`«‡ K≥·`«#ºO. JO>Ë =∞#Ö’x XˆH XHõ
â◊√^Œú K≥`· #« ºO - P`«‡ K≥`· #« ºO *Ï„QÆ^•=ã¨Ö÷ ’<ÕQÍHõ, ã¨fiáêfl=ã¨Ö÷ ’ ‰õÄ_®
=∞# J#∞Éèí"åÅ#∞ =∞#O `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ „Ñ¨HÍtã¨∞Î#fl^Œ#fl =∂@.
(3) P „Ñ¨HÍtã¨∞Î#fl K≥·`«#ºO =∞# ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅÖ’ ã¨~°fi„`å
"åºÑ≤OzÜÕ∞ Ü«Ú#flk. Q˘Ñ¨Ê `Õ*’~°∂Ñ¨"≥∞ÿ Ü«Ú#flk. JO`«\Ï "åºÑ≤Oz
LO>Ë<Õ Jxfl J#∞Éèí"åÅ#∞ - JO>Ë ^ÕÇ¨Ï WO„kÜ«∞, =∞<À|∞^Œ∞úÅ
™ê÷~ÚÖ’ [iˆQ Jxfl J#∞Éèí"åÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ gÅ∞O@∞Ok. JÖÏˆQ
Q˘Ñ¨Ê `Õ[ã¨∞û - „Ñ¨HÍâ◊O LO>Ë<Õ J#∞Éèí"åÅ∞ „Ñ¨HÍtOK«|_»∞`å~Ú.
J@∞=O\˜ K≥·`«<åºxfl - P`«‡#∞ - ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ`À
`å^•`«‡ºO K≥OkÜ«Ú#fl P`«‡#∞, P `å^•`«‡ºO #∞O_ç q_çÑ≤Oz - P
P`«‡`À J#∞ãÖ^è•#"≥∞ÿ - P P`«‡<Õ <Õ#∞ - <Õ#∞ P`«‡<Õ J<Õ J#∞Éè∂í ux
á⁄Ok - P`«‡QÍ LO_çáÈ"åe. Jk '=∞`åfi— `≥Å∞ã¨∞H˘#@O JO>Ë,
JÖÏ P`«‡#x `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë „Ñ¨Ü≥∂[#O Uq∞\˜?
JÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl"å_»∞ '#â’K«u— - ^Œ∞ódOK«_»∞. Z=Ô~·`Õ ''`å#∞
D^ÕÇ¨ÏOÖ’ ã¨~°fi„`å "åºÑ≤OzÜ«ÚO_ç, k=º `Õ[ã¨∞û`À ‰õÄ_ç Ü«ÚO_ç,
D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ ^•fi~å [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å#∞,
PÖ’K«#Å#∞, ãÖHõÖÏÊÅ#∞ ˆH=ÅO „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ëã¨∞Î#fl K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ¨
P`«‡#∞—— Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_À WHõ J\˜ì P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ ^ÕxH˘~°‰õΩ
^Œ∞ódOKåeû# Ñ¨xÖË^Œ∞. JÖÏQÍHõ Z=Ô~·`Õ `å#∞ ^ÕÇ¨#flx, ^ÕÇ¨xfl
240
#_çÑ≤OKÕ, "å_»∞H˘<Õ =∞<À|∞^Œ∞úÅ`À ‰õÄ_ç# r=Ù}˜‚ Jx ÉèÏq™êÎ_À
J`«_∞» Ñïq∞`«∞_»#x ÉèÏq™êÎ_∞» . D Ö’HõOÖ’ J<ÕHõ =∞OkÖ’ `å<˘Hõ}‚˜
Jx ÉèÏq™êÎ_»∞. U"Õ"À H˘~°`«Å∞, HÀiHõÅ∞ LO\Ï~Ú. D HÀiHõÖË
Ç¨ÏŸ~°∞=∞x gKÕ ã¨∞_çQÍe ÖÏO\˜ PÖ’K«#Å#∞ ˆ~ÔHuÎOz, Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xfl
^Œ^ŒÌiÅ¡ *Ë™êÎ~Ú. ^•x`À WO„kÜ«∂Å∞ q+¨Ü«∂Å<Õ |∞~°^Œ`À ‰õÄ_ç#
=∂~åæÅÖ’ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î`å~Ú. `«`«Êùe`«OQÍ J<ÕHõ ãÖÑ¶¨∞@#Å∞,
ãÖÑ¶¨∞~°¬}Å∞ [iy Hõhfl\˜ HÍÅ∞=ÅÖ’ [ÅHÍÖÏ_®eû =ã¨∞Î#flk. =∞#
HÀiHõÅ∞ fi#Ñ¨Ê\˜H˜ HÀi# P#O^ŒO ÅaèOK«^Œx „QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åflO. WHõ
HÀiHõÅ∞ f~°HõáÈ`Õ JãÖ`«$Ñ≤Î, JâßOu`À U_çÛ, x@∂ìiÛ rq`åxfl
=∞O@Å ‰õΩÑ¨ÊÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩO\ÏO. WÖÏ HÀiHõÅ∞ fi<å,
f~°‰õΩ<åfl ^Œ∞óY"Õ∞.
JÖÏQÍHõ Z=Ô~·`Õ `å#∞ D ^Õ.=∞.|∞Å‰õΩ K≥·`«<åºxflKÕÛ P`«‡#x
`≥Å∞ã¨∞H˘x, `å#∞ "å\˜Ö’ L<åfl "å\˜H˜ JO@‰õΩO_® L<åfl#x „QÆÇÏ≤ Oz,
"å\˜x ˆH=ÅOQÍ K«∂KÕ ™êH˜ΔQÍ L#fl>ˇÂ¡`Õ - "Õ~°∞QÍ L#fl>ˇÂ¡`Õ -
`å#∞`å#∞QÍ - P`«‡QÍ - L#fl >ˇ¡Â`Õ `å#∞ ÑïÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# P`«‡#x
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. WHõ ^Õxh HÀ~°_»∞ -^ÕxÔH· "≥OÑ¨~å¡_»_»∞. Hõ#∞Hõ ^Œ∞ó
Y=∞<Õ^Õ LO_»^Œ∞. W^Õ =∂#=Ùx QÆ=∞ºO ™ê÷#O.
- WOHÍ Ü«∞=∞~åA P`«‡`«`åÎ fixfl ã¨∂\˜QÍ ZÖÏ K≥|∞`«∞<åfl_À-
=∞OII Ü«∞ W=∞O =∞^èŒfi^ŒO "Õ^Œ P`å‡#O r= =∞OuHÍ`üI
Dâß#O Éèí∂`« Éèí=ºã¨º #`«`À qAQÆ∞Ñ¨Ê`Õ II
U`«`ü "≥·`«`üII (5)
„ÑüII Ü«∞ó ´ Z=Ô~·`Õ† W=∞O ´ D† =∞^èŒfi^ŒO ´ `Õ<≥#∞ P™êfikã¨∞Î#fl
(Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ ##∞Éèíqã¨∞Î#fl)† r=O ´ r=Ù}˜‚† Éèí∂`«Éèí=ºã¨º ´
„uHÍÅ=ÚÅ‰õΩ† Dâß#O ´ „Ñ¨Éèí∞"≥·#\ì̃† P`å‡#O ´ P`«‡#∞† JOuHÍ`ü
241
´ ^ŒQÆæ~°QÍ LO_ç† "Õ^Œ ´ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl_À† `«`«ó ´ PÃÑ·#† #
qAQÆ∞Ñ¨û`Õ ´ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»_»∞. (ãÖ™ê~° ÉÏ^èŒ#∞ á⁄O^Œ_»∞)† U`«`ü"≥·`«`ü ´
h =_çy# P`«‡ xâ◊ÛÜ«∞OQÆ W^Õ.
ÉèÏ=O : Z=Ô~·`Õ Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ##∞Éèíqã¨∞Î#fl r=Ù}˜‚, „uHÍÖÏÅ‰õΩ „Ñ¨Éèí∞"≥·#
P`«‡#∞ ^ŒQÆæ~°QÍ LO_ç `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_À† J`«_»∞ WHõ ãÖ™ê~° ÉÏ^èŒ#∞
á⁄O^Œ_»∞. W^Õ h=_çy# P`«‡`«`«fiO.
"åºYº : JO`«\Ï, ZÅ¡Ñ¨C_»∂ (JxflHÍÅÖ’¡#∂) LO_Õ P`«‡ K≥·`«#º
„ÑüaO|O |∞kúÖ’ Ñ¨_ç, |∞kú`À `å^•`«‡ºOK≥Ok, `«##∞ `å#∞ =∞~°z,
`å#∞ P`«‡#x =∞~°z, r=Ù_»∞QÍ =º=Ç¨ÏiOz ãÖ™ê~° ^Œ∞óYOÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈ`«∞#flk. |∞kúH˜ "≥#∞Hõ#∞#fl "åã¨#Å „¿Ñ~°}`À |∞kúÖ’
HÀiHõÅ∞, =∞#ã¨∞ûÖ’ ãÖHõÖÏÊÅ∞, WO„kÜ«∂Å ^•fi~å Ñ¨#∞Å∞ (Hõ~°‡Å∞)
[~°∞QÆ∞`«∞O>Ë <Õ<Õ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#∞, PÖ’zã¨∞Î<åfl#∞, KÕã¨∞Î<åfl#∞ Jx
J#∞‰õΩO@∂, =zÛ# Ñ¶ë`åÅ#∞ J#∞ÉèíqOz ãÖ™ê~° ^Œ∞óYOÖ’
W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞<åfl_»∞ r=Ù_»∞. WÖÏ `«# x[ã¨fi~°∂ÑÖ #∞O_ç *Ïi Ñ¨_@ » O
=Å¡<Õ D ÉÏ^èŒÅ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞, JâßOu Jhfl. „Ñü™ês WO`Õ. „Ñü
[#‡Ö’#∞ WO`Õ, „Ñü~ÀE WO`Õ, „ÑüHõΔ}=¸ WO`Õ. JHõ~°Î#∞,
JÉè’HõÎ#∞, x`«∞º_»#∞, J#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»#∞ J~Ú# P`«‡#∞ Jx =∞~°z
áÈ~Ú r=Ù}˜‚ J#∞H˘x, Ñïq∞`«∞}˜‚ J#∞H˘x ^Œ∞óMÏÅ áêÅ=Ù`«∞<åfl_»∞.
=∞# x[ã¨fi~°∂ÑÖ '<Õ#∞ L<åfl#∞— J<Õk. ^•x #∞O_ç *ÏiÑ¨_ç - <Õ#∞
uO@∂ L<åfl#∞, <Õ#∞ K«∂ã¨∂Î L<åfl#∞, <Õ#∞ PÖ’zã¨∂Î L<åfl#∞ -
J<Õ Hõ~°‡Å ~°∂áêxH˜ kQÆ*ÏiáÈ`«∞<åfl_»∞. <Õ#∞ ÉÏÅ∞_»<≥· L<åfl#∞,
=Úãë"å_ç<≥· L<åfl#∞ J<Õ ^ÕÇ¨Ï`å^•`«‡ºOÖ’ LO@∞<åfl_»∞. <Õ#∞
¿Ñ^Œ#∞, <Õ#∞ ÉèÏQÆº=O`«∞}˜‚, <Õ#∞ ã¨∞dx, <Õ#∞ ^Œ∞ódx J~Ú L<åfl#∞
JO@∂ qq^èŒ J=ã¨÷Å‰õΩ kQÆ*Ïi áÈ`«∞<åfl_»∞. HÍx kQÆ*Ïi# U
~°∂ÑÖÖ’#∂ Z‰õΩ¯= HÍÅO LO_»@O ÖË^Œ∞. uO@∂ - K«∂ã¨∂Î
242
JÅÊHÍÅ"Õ∞ LO@∞<åfl_»∞† ÉÏÅ∞_≥·, Ü«Ú=‰õΩ_≥·, =$^Œ∞ú_≥· H˘O`«HÍÅ"Õ∞
LO@∞<åfl_»∞† ¿Ñ^ŒQÍ, ^èŒx‰õΩ_»∞QÍ, ã¨∞YOQÍ, ^Œ∞óYOQÍ H˘O`«HÍÅ"Õ∞
LO@∞<åfl_»∞. Jxfl Hõ~°‡Å#∞, Jxfl J=ã¨÷Å#∞, Jxfl ^ÕÇ¨Å#∞, Jxfl
J#∞Éèí"åÅ#∞ q_çz ÃÑ@ì@"Õ∞ `«# ã¨∂„`«OQÍ rqã¨∞Î<åfl_»∞ r=Ù_»∞.
J"Õ `«# x[ã¨fi~°∂ÑÖ J~Ú`Õ q_çzÃÑ_»`å_®?
J~Ú`Õ *Ï„QÆ`«ÎQÆ qKå~°} KÕ¿ãÎ JxflO\˜x q_çKÕã¨∞Î<åfl_»∞ QÍx,
`«# LxH˜x q_çzÃÑ@ì@O ÖË^Œ∞. '<Õ#∞ L<åfl#∞— J<Õ ÉèÏ"åxfl q_»=@O
ÖË^Œ∞. u#@O =ke <Õ#∞ L<åfl#∞ J#fl J#∞Éèí=O LO@∞#flkQÍx,
<Õ#∞ L<åfl#∞ J#fl J#∞ Éèí"åxfl q_çz u#@O J<Õ J#∞Éèí=O
LO@∞#fl^•? ÖË^Œ∞ QÆ^•! WÖÏ Jxfl =º=Ç¨~åÅÖ’#∞ '<Õ#∞L<åfl#∞—
J<Õ `«# x[ã¨fi~°∂Ñ¨ J#∞Éèí=O =∂„`«O ã¨`«º"≥∞ÿ Ü«Ú#flk. Jxfl
"åº=Ç¨iHõ J#∞Éèí"åÅ#∞ `≥zÛ ÃÑ@∞ì ‰õΩO@∞<åfl_»∞, q_çKÕã¨∞Î<åfl_»∞.
QÆ_»z# [#‡ÅxflO\˜Ö’#∂ WO`Õ - D [#‡Ö’#∂ JO`Õ - ~åÉ’ÜÕ∞
[#‡ÅÖ’#∞ JO`Õ. - =∞iÑ¨C_ÕO KÕÜ«∂e? `«# „Ñü J#∞Éèí=OÖ’#∞
r=Ù}˜‚ - P`«‡#∞ W^ŒÌih ^ŒQÆæ~°QÍ LO_ç `≥Å∞HÀ"åe.
`«# x[~°∂ÑÖ`À `å#∞ KÕiáÈ"åe. "åº=Ç¨iHõ Ñ¨HõΔO q_çz
P`«‡Ñ¨HõΔO KÕ~åe. r=ÉèÏ=O q_çz P`«‡ÉèÏ=OÖ’ b#OHÍ"åe.
<Õ#∞ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞, <ÕqO@∞<åfl#∞...Ö’ <Õ#∞ L<åfl#∞ =∂„`«"Õ∞
LOK«∞H˘x K«∂_»@O, q#@O `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl=x QÆ∞iÎOz =kÖˇÜ∂« ºe.
JÖÏ KÕÜ∞« QÍ KÕÜ∞« QÍ, x[ P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_Õ P=Ù`å_»∞ r=Ù_»∞. #zˆH`å!
W^Õh=_çy# P`«‡ - JO@∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
- WOHÍ P`«‡ QÆ∞iOz -
=∞OII Ü«∞ó Ñ¨Ó~°fiO `«Ñ™¨ È *Ï`«O J^Œƒºù ó Ñ¨Ó~°fiO J*ÏÜ«∞`«I
QÆ∞Ç¨O „Ñ¨qâ◊º u+¨ìO`«O Ü≥∂Éèí∂`Õ aè~ü =ºÑ¨â◊º`«II
U`«`ü"≥·`«`ü II (6)
243
„ÑüII Ü«∞ó ´ Uk† `«Ñ¨ã¨ó ´ `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ† Ñ¨Ó~°fiO ´ =ÚO^Õ† *Ï`«O ´
Ñ¨Ù\˜#ì ^À† J^Œƒºù ó ´ h\˜H#õ fl† Ñ¨Ó~°fiO ´ =ÚO^Õ† J*ÏÜ«∞`« ´ Ñ¨Ù\˜#ì ^À†
Éè∂í `Õaóè ´ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ÅÜ≥ÚHõ¯† QÆ∞Ç¨O ´ ~°ÇÏ¨ ã¨º™ê÷<åxfl (Ç¨Ï$^Œ∞Çæ Ï¨ #∞)†
„Ñ¨qâ◊ºu+Öì `«O ´ „Ñ¨"tÕ Oz L#fl^À † (^•xx) =ºÑ¨âº◊ `« ´ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞
HÀ"åe† U`«`ü ´ W^Õ† "≥· ´ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ† `«`ü ´ h=_çy# P`«‡`«`«fiO.
ÉèÏ=O : Uk `«Ñã¨ ∞¨ û Hõ#fl =ÚO^Õ [x‡OzO^À† h\˜H#õ fl =ÚO^Õ Ñ¨Ù\˜#ì ^À†
ã¨ = ∞ã¨ Î „áê}∞Å Ç¨ Ï $^Œ Ü « ∞ QÆ ∞ Ç¨ Ï Ö’ „Ñ¨ " Õ t Oz L#fl^À ^•xx
^Œi≈OK«∞HÀ"åe. W^Õ h=_çy# P`«‡ `«`«Î fiO.
"åºYº : „Ñü rqÜ≥ÚHõ¯ x[ã¨fi~°∂ÑÖ P`«‡ÜÕ∞. J~Ú`Õ r=ÙÅO^Œ~°∂
D q+¨Ü∂« xfl `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~∞° . =∂#=ÙÅ∞ `«ÑÊ¨ q∞ye# r=Ùà◊§‰õΩ Jã¨Å∞
J=HÍâ◊ " Õ ∞ ÖË ^ Œ ∞ . =∂#=ÙÅ‰õ Ω J=HÍâ◊ O L<åfl JO^Œ ~ ° ∂
qxÜ≥∂yOK«∞HÀÖË~°∞. UH˘kÌ=∞Ok =∂„`«"≥∂ `«=∞ x[ã¨fi~°∂ÑÖ
P`«‡ÜÕ∞#x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ `å=Ú P`«‡QÍ LO_»‰õΩO_®
r=Ù_»∞QÍ LO@∞<åfl=∞x, JO^Œ∞ˆH ^Œ∞óMÏÅÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩ áÈÜ«∂=∞h
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl "åiÖ’ H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"∞Õ ã¨~fi° ^Œ∞ó
MÏÅ‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ `«=∞ r=ÉèÏ"åxfl q_çz `«=∞ x[ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ P`«‡QÍ
LO_ç áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ ™ê^èŒ# KÕ™êÎ~°∞. gi<Õ ™ê^èŒ‰õΩÅ∞ JO\Ï~°∞. D
™ê^èŒ#<Õ `«Ñ¨ã¨∞û JO\Ï~°∞.
J\˜ì ™ê^è‰Œ Ωõ Å∞ `«=∞ ™ê^è#Œ ^•fi~å, `«Ñã¨ ∞¨ û^•fi~å `«=∞ x[ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ
P`«‡#∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe. JÖÏ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞ HÀ=\ÏxˆH qKå~°} -
P`«‡ qKå~°}. ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ D =∞O„`«O `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flk.
(1) J^Œƒùºó Ñ¨Ó~°fiO J*ÏÜ«∞`« :
„Ñü ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `å#∞ XHõ r=Ù}‚x, D ÑÖK«Éèí∂`å`«‡Hõ "≥∞ÿ#
^ÕÇ¨ÏO`À Ñ¨Ù\Ïì#x J#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. `å#∞ Ñ¨Ó~°fiOÖË‰õΩO_® WÑ¨C_»∞
Ñ¨Ù\Ïì##∞‰õΩO\Ï_»∞ r=Ù_»∞. x[OQÍ J\Ï¡ Ñ¨Ù\Õì k ÑÖK«É∂íè `« xi‡`«"∞≥ #ÿ
244
D ã¨∂÷Åâ◊s~°O =∂„`«"Õ∞. `å#∞ D â◊s~°O Ñ¨Ù@ìHõ=ÚO^Õ Ñ¨Ù\Ïì_»∞. D
â◊s~åxfl `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# ÑÖK«Éèí∂`åÅHõ<åfl =ÚO^Õ Ñ¨Ù\Ïì_»∞. J^Õ
h\˜H<õ åfl =ÚO^Õ Ñ¨Ù\˜#ì k Jx K≥ÑÊ¨ @O. Éè∂í q∞Hõ#fl, h\˜H#õ fl, JyflHõ#fl,
"åÜ«Ú=ÙHõ#fl, PHÍâ◊O Hõ<åfl =ÚO^Õ `å#∞ Ñ¨Ù\Ïì_»∞. Jã¨Å∞ Ñ¨Ù\Ïì_»∞
JO>Ë XHõÑ¨C_»∞ ÖËHõ WÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù\˜ì#"å_»x HÍ^Œ∞. `å#∞ J<åk #∞O_ç
L#fl"å_Õ. ã¨$+≤ìH˜ Ñ¨Ó~°fiO‰õÄ_® `å#∞#fl"å_Õ. ã¨$+≤ìH˜ Ñ¨Ó~°fiO `å#∞
Z\Ï¡ - U ~°∂ÑÖÖ’ L<åfl_À, ã¨$+≤ìÖ’ WÑ¨C_»∂ JÖÏˆQ L<åfl_»∞.
WHõ=ÚO^Œ∞ ã¨$+≤ì „Ñ¨à◊Ü«∞"≥∞ÿ# `«~åfi`« ‰õÄ_® JÖÏˆQ LO\Ï_»∞. JÖÏ
ã¨$+≤ìH˜ =ÚO^Œ∂, ã¨$+≤ìÖ’#∂, ã¨$+≤ì JO`«"≥∞ÿ# `«~åfi`å LO_Õ `å<≥=~À
- `« # ã¨ fi ~° ∂ Ñ¨ O Uq∞\’ qKåiOK« ∞ HÀ"åe. P ã¨ fi ~° ∂ áêxfl
™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe. P ~°∂ÑÖ`À<Õ `å^•`«‡ºO K≥O^•e. P ~°∂ÑÖQÍ<Õ
LO_çáÈ"åe.
''<Õ#∞ uO@∂ L<åfl#∞—— J#flÑ¨C_»∞ u#@O`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®
'<Õ#∞ L<åfl#∞— J<Õ x[ J#∞Éèí=O Z\Ï¡ÔQ·`Õ u#\ÏxH˜ =ÚO^Œ∂,
u<Õ@Ñ¨C_»∞, u#fl `«~°∞"å`« - 3 HÍÖÏÅÖ’#∞ L#fl^À - JÖÏˆQ ã¨$+≤ìH˜
ãÖ|O^èŒO ÖË‰õΩO_® `å#∞ (P`«‡) 3 HÍÖÏÖ’¡#∂ L<åfl_»∞.
(2) `«Ñã¨ ó¨ Ñ¨Ó~°fiO *Ï`«O : ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ `«# ™ê^è#Œ Å#∞ ZO`À Ñ¨@∞ì^ÅŒ `À
KÕ¿ãÎ ^•xx `«Ñ¨ã¨∞û J<åfl~°∞. „Ñü™ê^èŒ‰õΩ_»∞ f„= `«Ñ¨ã¨∞û`À `«#
x[ÉèÏ=OÖ’ - P`«‡ ÉèÏ=OÖ’ xÅ"åÅx „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» . J~Ú`Õ WÑ¨C_»∞
`«# ~°∂ÑÖÖ’ ÖË_®? JO>Ë J^ÕOÖË^Œ∞. `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO ‰õÄ_® `å#∞
P`«‡ÜÕ∞. `«Ñã¨ ∞¨ û KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∂ P`«‡ÜÕ∞. `«Ñã¨ ∞¨ û `«~åfi`« ‰õÄ_® P`«‡ÜÕ∞.
J`«_≥Ñ¨C_»∂ `≥eã≤<å `≥eÜ«∞Hõ áÈ~Ú<å P`«‡ÜÕ∞. `«# `«O„_ç - xkèx
ZHõ¯_» ^•Kå_À `≥eÜ«∞#O`« HÍÅO ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ¿Ñ^Œ"å_»∞QÍ rqã¨∞<Î åfl_»∞.
xkè ^˘iHÕ`«~åfi`« ÉèÏQÆº=O`«∞_»Ü«∂º_»∞. x[OQÍ =ÚO^Œ∞ J`«_»∞
¿Ñ^Œ"å_®? HÍ^Œ∞. JÑ¨C_»∂ ÉèÏQÆº=O`«∞_Õ. HÍHõáÈ`Õ xkèq+¨Ü«∞O
245
`≥eÜ«∞#Ñ¨C_»∞ Éè’QÆ rq`«O QÆ_»Ñ¨ÖËHõ áÈÜ«∂_»∞. JÖÏˆQ `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ
=ÚO^Œ∞ `å#∞ P`«‡ÜÕ∞ J~Ú<å P`«‡ J<Õxkèx `≥eÜ«∞#O^Œ∞#
P#O^•xfl á⁄O^ŒÖËHõ áÈÜ«∂_»∞. P P#O^ŒO HÀã¨"Õ∞ WÑ¨C_»∞ `«Ñ¨ã¨∞û.
D `«Ñ¨ã¨∞û ^•fi~å `å#∞ `å#∞QÍ LO_çáÈ"åe. `«# ã¨fi~°∂áêxfl
™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe. ZHõ¯_» L#flk `«# x[~°∂ÑÖ? (P`«‡).
(3) Jxfl Éè í ∂ `åÅ Ç¨ Ï $^Œ ∞ æ Ç ¨ Ï Ö’ ~° Ç ¨ Ï ã¨ º OQÍ ^•y L#fl^•xx
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. '<Õ#∞ uO@∂ L<åfl#∞— J<Õ WO„kÜ«∂aè=∂#O <Õ#∞
L<åfl#∞ J<Õ x[ÉèÏ"åxfl (P`«‡#∞) ~°Ç¨Ïã¨ºO KÕã≤Ok-^•zOk. Jxfl
WO„kÜ«∂Å Ñ¨#∞Å`À `å^•`«‡ºO =Å¡, =∞#ã¨∞ûÖ’x PÖ’K«#Å`À
`å^•`«‡ºO =Å¡, |∞kúÖ’x HÀiHõÅ`À `å^•`«‡ºO =Å¡ Jã¨Å∞ '<Õ#∞—
(P`«‡) =∞~°∞QÆ∞# Ñ¨_çáÈ`«∞<åfl#∞. WÑ¨C_® WO„kÜ«∞=∞<À|∞^Œ∞úÅ
`å^•`å‡ºxfl q_çz - "å\˜`À QÆÅ Jaè=∂<åxfl q_çz `«#Ü«∞^•~°÷
ã¨fi~°∂áêxfl ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe. <Õ#∞ uO@∂L<åfl#∞, <Õ#∞ HõO@∂
L<åfl#∞, <Õ#∞ ~°∞zK«∂ã¨∂Î L<åfl#∞, <Õ#∞ PÖ’zã¨∂Î L<åfl#∞, <Õ#∞
HÀÑÖ`À L<åfl#∞, <Õ#∞ ãÖ`À+ÖQÍ L<åfl#∞† <Õ#∞ Q˘Ñ¨Ê Éè’QÍÅ∞
J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl#∞, <Õ#∞ =∞O„ux HÍ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞† <Õ#∞ D
^Õâ◊OÖ’ ÔHÖÏ¡ Q˘Ñ¨Ê"å}˜‚ HÍ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞ - JO@∂ HÀiHõÅ`À,
J#∞Éèí"åÅ`À, PÖ’K«#Å`À, Hõ~°‡Å`À ãÖ|O^èŒO ÃÑ@∞ìH˘x '<Õ#∞
L<åfl#∞— J<Õ <å x[ã¨fi~°∂áêxfl =∞~°∞QÆ∞# Ñ¨_»"Õã¨∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
Jx`«º"≥∞#ÿ , H˘kÌHÍÅO LO_ç áÈÜÕ∞ D Hõ~‡° Å∞, PÖ’K«#Å∞, J#∞Éè"í åÅ∞,
HÀiHõÅ∞ - J<Õ "å\˜`À âßâ◊fi`« P`«‡<≥#· <Õ#∞ =∞~°∞QÆ∞#Ñ¨_áç È`«∞<åfl#∞.
JO>Ë <å x[ã¨fi~°∂Ñ¨ J#∞Éèí"åxH˜ - <å P`å‡#∞Éèí∂uH˜ - <Õ#∞
âßâ◊fi`« P`«‡#∞ - P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡#∞ J<Õ x~°O`«~° Z~°∞Hõ‰õΩ
J_»∞=¤ ã¨∞#Î flk D `«∞K«Û"≥∞#ÿ , hK«"∞≥ #ÿ , Jx`«º"≥∞#ÿ Hõ~‡° Å∞ - PÖ’K«#Å∞
- J#∞Éèí"åÅ∞ - HÀiHõÖË† g\˜ ^•fi~å=KÕÛ Jx`«º"≥∞ÿ# ã¨∞MÏÖË. D
246
J_»∞¤ `˘Åy áÈ`ÕQÍx x[ã¨∞YO =ºHõÎO HÍ^Œ∞. Uk U"≥∞ÿ<å QÀÅO`å
`«# x[~°∂ÑÖ - J|^ŒúÑ¨Ù ~°∂ÑÖ =∞^èŒº<Õ. Hõ#∞Hõ<Õ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ x`«º=Ú,
x~°O`«~°=Ú `«# J|^ŒúÑ¨Ù ~°∂áêxfl `«# x[~°∂ÑÖ`À áÈÅ∞Û‰õΩO@∂ -
qKå~°} KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ LO>Ë `«ÑÊ¨ `«# J|^ŒÑú Ù¨ ~°∂áêxfl Ju„Hõq∞OKåÅ<Õ
l*Ï˝ã¨ HõÅQÆ^∞Œ † x[~°∂ÑÖÃÑ· (P`«‡) Pã¨H,Î˜ l*Ï˝ã¨ - J|^ŒÑú Ù¨ ~°∂ÑÖÃÑ·
(r=ÉèÏ=O) ~À`« - x~°ã#¨ ÉèÏ=# Hõey`Õ<Õ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ J#u HÍÅOÖ’<Õ
`«# x[`«`åÎ fixfl JO^Œ∞H˘x J#∞Éèqí ™êÎ_∞» - P#Ok™êÎ_∞» . F #zˆH`å!
W^Õ#Ü«∂º h=_çy# P`«‡ `«`«Î fiO. =∞~°}Ï#O`«~°O LO@∞O^•?
LO^Œ^•? J<åfl=Ù. Jã¨Å∞ JÖÏO\˜ ãÖ^ÕÇ¨xH˜ P™ê¯~°O LO^•?
PÖ’zOK«∞. =∞~°}O ^ÕÇ¨ xˆH QÆ^•! ã¨~fi° „`å, ã¨~fi° ^•, LO_Õ^Õ P`«‡`«`fi« O
- J^Õ h x[~°∂ÑÖ. -
- WOHÍ P`«‡ QÆ∞iOz
=∞OII Ü«∂„áê}Ë# ãÖÉèí=u Jkuˆ~Ì=`å =∞~¸ I
QÆ∞Ç¨O„Ñ¨qâ◊º u+¨ìOfO Ü«∂Éèí∂`Õ aè~°fi º *ÏÜ«∞`« II
U`«`ü "≥·`«`üII (7)
„ÑüII Ü«∂ ´ Uk† Jkuó^Õ=`å=∞~Ú ´ ^≥·gã¨fiÉèÏ="≥∞ÿ#^À† „áê}Ë#
ãÖÉèí=u ´ ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏÑ¨Ù „áê}O`À ã¨Ç¨ Ñ¨Ù_»∞`«∞#fl^À† QÆ∞Ç¨O „Ñ¨qâ◊º
´ Ç¨Ï$^Œ∞Çæ Ï¨ Ö’ „Ñ¨"tÕ Oz† u+Öì uO ´ LO@∞#fl^À† Ü«∂ ´ Uk† Éè∂í `Õaóè
´ ÑÖK«Éèí∂`åÅ`À ã¨Ç¨† =º*ÏÜ«∞`« ´ Ñ¨Ù_»∞`«∞#fl^À† U`«`ü ´ W^Õ† "≥·
´ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ† `«`ü ´ h=_çy# P`«‡`«`«fiO.
ÉèÏ=O : Uk ~åHõΔã¨"≥∞ÿ#k HÍHõ ^≥·gã¨fiÉèÏ="≥∞ÿ#^À† ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏÑ¨Ù
„áê}ÏÅ`À ã¨Ç¨ Ñ¨Ù_»∞`«∞#fl^À† Ç¨Ï$^Œ∞æÇ¨ÏÖ’ „Ñ¨"ÕtOz LO@∞#fl^À†
ÑÖK«Éèí∂`åÅ`À ã¨Ç¨ Ñ¨Ù_»∞`«∞#fl^À - W^Õ xâ◊ÛÜ«∞OQÍ h=_çy#
P`«‡`«`«fiO.
247
"åºYº : Jkuˆ~Ì=`å : Ö’HõOÖ’ H˘O^Œˆ~ ZO^Œ∞‰õΩ P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ
u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞? - „Ñü=∞x+≤H˜ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ „Ñ¨Hõ$u
LO@∞Ok. ã¨`«fi - ~°[ - ã¨Î"≥∂QÆ∞}ÏÅ`À ‰õÄ_ç# „Ñ¨Hõ$u. D
=¸_»∞QÆ∞}ÏÅ∞ ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO`À - ^ÕÇ¨Ïaè=∂#O`À<Õ Ñ¨Ù_»∞`«∞<åfl~Ú.
g\˜Ö’ `«"∂≥ QÆ∞} „Ñ¨H$õ u LO>Ë x„^Œ, ™È=∞i`«#O, J<åÖ’z`«O "≥ÚII#
ÅHõΔ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. J\˜ì "åiH˜ P`«‡Ü≥ÚHõ¯ PÖ’K«<Õ~å^Œ∞. WHõ ~°*’
QÆ∞} „Ñ¨Hõ$u LO>Ë ZÑ¨C_»∂ Hõ~°‡ÅÜ«∞O^Õ Pã¨H˜Î. Jk KÕ^•Ì=∂ - Wk
KÕ^•Ì=∂ Jx PÖ’K«#. D QÆO^Œ~° QÀà◊O =∞^èŒº P`«‡#∞ QÆ∞iOz
PÖ’zOK«\ÏxH˜ fiHõzHõ¯^Œ∞. WHõ ã¨`fi« QÆ∞}O ã¨∞YO, *Ï˝#O J<Õ "å\˜`À
‰õÄ_»∞H˘x LO@∞Ok. W^Õ ^≥·gQÆ∞}O. D QÆ∞}O LO>Ë<Õ „Ñ¨âßO`«`«.
|∞kúÖ’ K«H¯õ x PÖ’K«#Å∞ - ^≥g· ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
W\˜ì"åxH˜ P`«‡q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ Pã¨H˜Î, Jaè~°∞z LO\Ï~Ú.
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ fiHõ LO@∞Ok. `«"≥∂QÆ∞}O, ~°*’QÆ∞}O ~åHõΔã¨
QÆ∞}ÏÅ∞. ã¨`«fiQÆ∞}O ^Õ=QÆ∞}O. ^Õ=`å=∞Ü«∞O. JO^Œ∞ˆH P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë Jku - ^Õ=`å=∞~¸ HÍ"åe. Jku JO>Ë ku
(^≥`· º« O - ~åHõãΔ O¨ ) HÍxk. JO>Ë `«"∂≥ ~°*’QÆ∞}ÏÅ∞ HÍxk† ^Õ=`å=∞~¸
JO>Ë ^≥=· QÆ∞}"≥∞#ÿ ã¨`fi« QÆ∞}O`À xO_ç L#flk Jx J~°O÷ . Hõ#∞Hõ P`«‡#∞
JO^Œ∞HÀ"åÅ<Õ L^ÕÌâ◊O - Pã¨H˜Î h‰õΩ L#fl^•? h=Ù ~åHõΔã¨ QÆ∞}ÏÅ∞
ÖË x "å_ç " ≥ · , ^≥ · g QÆ ∞ }O QÆ e y# "å_ç " ≥ · Ü« Ú O_®e. P`« ‡ ^≥ · =
ãÖ|O^èŒO"≥∞ÿ#k† ^Õ=`å=∞Ü«∞"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ h=Ù JÖÏ ^Õ=`å=∞Ü«∞O
J~Ú`Õ<Õ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk, `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeˆQk.
`«e¡ QÆ~ƒ° Où Ö’ ã¨∂Å÷ ^ÕÇÏ¨ O `«Ü∂« ~Ô · =ã¨∞#Î flk. QÆ~ƒ° Où #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ
=¿ãÎ Ñ¨Ù\˜ìOk JO@∞<åflO. =∞i „áê}ÏÖ’? Jg QÆ~°ƒùOÖ’<Õ `«Ü«∂Ô~·
^ÕÇ¨ÏO`À ã¨Ç¨ =ã¨∞Î<åfl~Ú. =∞i P`«‡K≥·`«#º"≥∂? J^≥Ñ¨C_»∂ JO`«\Ï
L#fl^Õ QÆ#∞Hõ QÆ~°ƒùOÖ’x ^ÕÇ¨ÏO`À<Õ LO@∞#flk† „áê}ÏÅ‰õΩ P^è•~°OQÍ
248
LO@∞#flk† P „áê}ÏÅ`À ã¨Ç¨ Ñ¨Ù_»∞`«∞#flk. x[OQÍ P`«‡ Ñ¨Ù@ì@O
ÖË^Œ∞. „áê}ÏÅ∞ Ñ¨Ù_»∞`«∞O>Ë "å\˜`À L#fl P`«‡#∞ Ñ¨Ù\ì̃On JO@∞<åflO.
JO`Õ. Hõ#∞Hõ P`«‡ „áê}ÏÅHõ<åfl, ^ÕÇ¨ÏO Hõ<åfl =ÚO^Œ∞#∞O_Õ L#flk.
WÑ¨C_»∞ L#flk. Jq áÈ~Ú# `«~åfi`å LO@∞Ok. ÑÖK«Éèí∂`åÅ`À
ã¨Ç¨ Ñ¨Ù_»∞`«∞#fln JO>Ë - ÑÖK«Éèí∂`åÅ`À ‰õÄ_ç# ^ÕÇ¨ÏO`À ã¨Ç¨
Ñ¨Ù_»∞`«∞#flk - Jx. WHõ¯_® Ñ¨Ù@ì@O JO>Ë J^Õ. WHõ D P`«‡ ZHõ¯_»
LO@∞#flk? JO`«\Ï LO@∞#flk† LO@∞Ok. Ç¨Ï$^Œ∞æÇ¨ÏÖ’ „Ñ¨"ÕtOz
LO@∞#flk JO>Ë ã¨=∞ã¨Î Éèí∂`«=ÚÅÜ«∞O^Œe Ç¨Ï$^ŒÜ«∂O`«~åºq∞QÍ
L#fl^Œ<Õ J~°O÷ . Ç¨Ï$^Œ∞Çæ Ï¨ JO>Ë |∞kúQ∞Æ Ç¨Ï, JO>Ë |∞kúÖ’ „ÑüaOaOz
L#flk. ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ `«# ™ê^è#Œ Ö’ LáêÜ«∞OQÍ |∞kúx ÅHõΔ ºOQÍ KÕã∞¨ H˘x†
|∞kúx, |∞kúÖ’x HÀiHõÅ#∞ ™êH˜ΔQÍ K«∂z - `å#∞ P`«‡QÍ `«##∞
`å#∞ QÆ∞iÎOz Z~°∞HõÖ’ LO_»∞@ HÀã¨"Õ∞ WÖÏ K≥Ñ¨Ê@O. F #zˆH`å!
W^Õ h =_çy# P`«‡!
- P`«‡ QÆ∞iOz xQÆ∂_è»OQÍ K≥Ñ≤Ê# =∞O„`«O -
=∞OII 4J~°}Àº~ü xÇ≤Ï`À *Ï`«"^Õ •ó 3QÆ~ƒ° Wù = 2ã¨∞Éè$í `À 1QÆiƒù}a© óè I
6
k"Õ k"Õ D_Àº 5*ÏQÆ$=kƒùó Ç¨Ïq+¨‡kƒù~ü =∞#∞¿+ºaè ~°yfló II
U`«`"ü `·≥ `« ü II (8)
„ÑüII QÆiƒù}©aèó ´ QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅKÕ`«† ã¨∞Éèí$`«ó ´ *Ï„QÆ`«ÎQÍ áÈ+≤OK«|_ç#†
QÆ~°ƒùW= ´ QÆ~°ƒùOÖÏQÍ† J~°}Àºó ´ Ô~O_»∞ J~°}∞Å=∞^èŒº† xÇ≤Ï`«ó ´
^•yL#fl† *Ï`«"Õ^•ó ´ Jyflx† *ÏQÆ$=kƒùó ´ „¿Ñˆ~Ñ¨} KÕã≤† Ç¨Ïq+¨‡kƒùó
´ Ç¨Ïqã¨∞ûÅKÕ áÈ+≤OKÕ† =∞#∞¿+ºaèó ´ =∞#∞+¨μºÅKÕ`«, k"Õk"Õ ´
„Ñü~ÀE† JyflóD_è»ºó ´ Jyfl Ñ¨ÓlOÑ¨ |_»∞`«∞#flk† U`«`ü"≥·`«`ü ´
W^Õxâ◊ÛÜ«∞OQÍ h=_çy# P`«‡.
ÉèÏ=O : QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅKÕ`« Éèí„^ŒOQÍ áÈ+≤OK«|_ç# QÆ~°ƒùOÖÏQÍ, Ô~O_»∞
249
J~°}∞Å=∞^èŒº ^•y L#fl Jyflx Ç¨ÏŸ=∞„H˜Ü«∞Å∞ x~°fiiÎOKÕ Hõ~°ÎÅ∞
„¿Ñˆ~Ñ¨}KÕã≤, ^•xx Ç¨Ïqã¨∞ûÅ KÕ`« áÈ+≤™êÎ~°∞. JÖÏ „Ñü~ÀE Jyfl
Ñ¨ÓlOÑ¨|_»∞`«∞#flk. F #zˆH`å! W^Õ h=_çy# P`«‡`«`«fiO.
"åºYº : Ç¨ÏŸ=∂Å∞ KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ Jyflx ÉÁQÆ∞æÅ`À<À Jyæ ÃÑ>ˇìÅ`À<À
„Ñ¨[fieOÑ¨*ËÜ«∞~°∞. J~°}˜ Jx XHõH˘Ü«∞º ÑïHõ~°O LO@∞Ok.
J^èŒ~å~°}˜Ö’ ^Œ∂k#∞Oz L`«Î~å~°}˜`À Hõ"åfixfl „uÑ≤Ê#@∞¡ „uÑ¨C`å~°∞.
JÑ¨C_»∞ Jyfl ~°=fiÅ∞ ÖËz ^Œ∂k #O@∞H˘x =∞O_»∞`«∞Ok. ^•xx
Ç¨ÏŸ=∞‰õΩO_»OÖ’ LOz ^•xx ã¨q∞^èŒÅKÕ`«, Ç¨Ïqã¨∞ûKÕ`« P~°‰õΩO_®
„Ñ¨[fiiÅ¡ KÕ™êÎ~°∞. WÖÏ Jyflx „Ñü~ÀE Ñ¨Ó~°fiO QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Å∞ P~åkèã¨∂Î
LO_Õ"å~°∞. Jk Hõ+Oì¨ `À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl Ñ¨xQÆ#∞QÆ D ~ÀAÖ’¡ Ñ¨Ó*Ïq^è•#O
J=∞Å∞Ö’ H˘zÛOk. HÍx P<å_»∞ J~°}∞ÅÖ’ ^•y L#fl Jyflx =∞^è#Œ O
KÕã≤, „Ñ¨[fiiÅ¡KÕã≤, ^•xx Ç¨ÏŸ=∞‰õΩO_»OÖ’ LOz, Ç¨Ïqã¨∞ûÅ KÕ`«
Ñ¨ÓlOKÕ"å~°∞. P q^èŒOQÍ x`«º=¸ Jyfl „Ñ¨[fiiÅ∞¡`«∂ LO>Ë "åix
x`åºyfl Ç¨ÏŸ„`«∞Å∞ JO\Ï~°∞. Ñ¨Ó~°fiHÍÅOÖ’ QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷Å∞ KåÖÏ =∞Ok
WÖÏ x`åºyfl Ç¨ÏŸ„`«∞Å∞QÍ LO_ç Jyfl Ñ¨Ó[ - JyflK«Ü«∞#O ^•fi~å
^Õ=`«Å#∞ `«$Ñ≤Î Ñ¨~°KÕ"å~°∞. D Jyfl K«Ü«∞#O J~°÷O KÕã¨∞H˘<ÕO^Œ∞ˆH
WHõ¯_» QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅ QÆ~°ƒùOÖÏQÍ Jx XHõ LÑ¨=∂<åxfl WKåÛ~°∞.
(1) J~°}∞ÅÖ’ Jyfl ^•y L#fl@∞¡ QÆiƒù}© ¢ã‘Î QÆ~°ƒùOÖ’ Ñ≤O_»O
^•y LO@∞Ok. (2) Jyfl =∞^èŒ#O KÕã≤#@∞¡QÆ `«e¡ `«# QÆ~°ƒùOÖ’x
tâ◊√=Ù#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ áÈ+≤OK«∞‰õΩO@∂, HÍáê_»∞‰õΩO@∂ LO@∞Ok. (3)
„Ñ¨[fiie¡# Jyflx Ç¨ÏŸ=∞ ‰õΩO_»OÖ’ LOz ã¨q∞^èŒÅ`À - P[ºO`À
áÈ+≤Oz - PiáÈ‰õΩO_® xeÑ≤#@∞¡ QÆ~ƒ° Où #∞O_ç |Ü«∞@ Ñ¨_#ç tâ◊√=Ù#∞
`«e¡ ^ŒO„_»∞Å∞ PÇ¨~åxflzÛ, J=ã¨~åÅ#∞ ã¨=∞‰õÄiÛ ÃÑOzáÈ+≤ã¨∂Î
LO\Ï~°∞. (4) Éèí∂q∞Ö’x q`«Î<åxfl áÈ+≤Oz#@∞¡ `«e¡ - QÆ~°ƒùOÖ’x
tâ◊√=Ù#∞ áÈ+≤¿ãÎ† Éèí∂q∞ÃÑ·H˜ =zÛ# K≥@∞ì#∞ áÈ+≤Oz#@∞¡ QÆ~°ƒùO #∞O_ç
250
|Ü«∞@Ñ¨_¤» tâ◊√=Ù#∞ `«e¡ ^ŒO„_»∞Å∞ áÈ+≤ã∂¨ Î LO\Ï~°∞. D L^•Ç¨Ï~°}Å∞
ZO^Œ∞‰õΩ K≥Ñ≤Ê#@∞¡?
„Ñü =∞x+≤Ö’#∞ „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ „Ñ¨=$uÎ ^•y LO@∞Ok. Z=Ô~·`Õ
J<ÕHõ [#‡ÅÖ’ „Ñ¨Ü«∞uflOz `«"≥∂QÆ∞} ~°*’QÆ∞}ÏÅ#∞ `˘ÅyOK«∞H˘x
- ã¨`«fi QÆ∞}OÖ’ xez LO\Ï~À J\˜ì "åi<Õ Jku† ^Õ=`å=∞~¸ -
Jx „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨Ê@O [iyOk. ã¨`«fiQÆ∞}OÖ’ L#fl"å~°∞
Hõ~°‡ÅÑ¨@¡ Pã¨H˜Î K«∂Ñ¨~°∞. *Ï˝#OÃÑ· Pã¨H˜Î Hõey LO\Ï~°∞. „Ñ¨=$uÎ
=∂~°æOÖ’QÍHõ x=$uÎ =∂~°æOÖ’ LO\Ï~°∞. WÖÏ Z=Ô~·`Õ `«=∞Ö’
ã¨`«fiQÆ∞}Ïxfl x=$uÎx ÃÑOK«∞‰õΩO@∂ =™êÎ~À "åˆ~ f„==Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ∞
- f„= ™ê^èŒ‰õΩÅ∞. J\˜ì ™ê^èŒ‰õΩx QÆ∞iOKÕ WHõ¯_» K≥Ñ¨Ê@O. HÍHõáÈ`Õ
WHõ¯_» ™ê^èŒ‰õΩx QÆ∞iOz XHõ¯ =∂@ ‰õÄ_® K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® ˆH=ÅO
LÑ¨=∂<åÅ<Õ K≥Ñ≤Ê T~°∞‰õΩ<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH D =∞O„`«O xQÆ∂_è»O.
Uq∞\˜ D =∞O„`«O Ü≥ÚHõ¯ PO`«~°ºO?-
™ê^èŒ‰õΩ_≥·# "å_»∞ `«#Ö’ *Ï˝#O xQÆ∂_è»"≥∞ÿ L#fl^Œx QÆ∞iÎOKåe.
J~°}∞ÅÖ’ Jyfl xHΔ̃Ñ"Î̈ ∞≥ ÿ L#fl@∞¡† QÆiƒù}© QÆ~ƒ° Où Ö’ tâ◊√=Ù ^•yL#fl@∞¡
™ê^è‰Œ Ωõ xÖ’ *Ï˝#O ^•y LO@∞Ok. Jyflx J~°}∞Å ^•fi~å =∞kèOz#@∞¡
WÑ¨C_»∞ (1)`«#Ö’ xH˜ΔÑ¨Î"≥∞ÿ L#fl *Ï˝<åxfl =∞kèOz "≥Å∞Ñ¨Å‰õΩ `Õ"åe.
JÖÏ `Õ"åÅO>Ë LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ#∞ J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∂e† ÖË^• q<åe†
=∞##O KÕÜ∂« e† ÖË^• „Ñ¨=K«#O KÕÜ∂« e. x~°O`«~O° WÖÏ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ
*Ï˝<åxfl QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂, =∞##O KÕã¨∂ÎLO>Ë `«#Ö’x *Ï˝#O
„Ñ¨[fiiÅ∞¡`«∞Ok. (2)JÖÏ „Ñ¨[fiie¡# *Ï˝<åyflx K«Hõ¯QÍ áÈ+≤OKåe.
Ç¨ÏŸ=∂yflx Z\Ï¡ÔQ·`Õ ã¨q∞^èŒÅ∞ "Õã≤, P[ºO "Õã≤ P~°‰õΩO_® x~°O`«~°O
"≥eˆQ@@∞¡QÍ KÕã¨∞Î<åfl~À JÖÏˆQ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ „â◊=} =∞##, J^èŒºÜ«∞#,
„Ñ¨=K«<åÅ ^•fi~å „Ñ¨[fiie¡# *Ï˝<åyflx `«# rq`«OÖ’ [iˆQ „Ñü
ãÖÑ¶¨∞@##∞ - P`«‡`À áÈeÛ K«∂K«∞H˘O@∂ qKå~°} KÕã¨∞‰õΩO@∂,
251
[Ñ¨^è•º<åÅ#∞ H˘#™êyã¨∂Î, ™êH˜ΔQÍ LO@∂ ÃÑOz áÈ+≤OKåe. Wk
„Ñük#=Ú - „Ñü q+¨Ü«∞OÖ’#∂ [~°QÍe. (3)Jxfl Hõ~°‡Å "≥#∞Hõ,
PÖ’K«#Å "≥#∞Hõ, HÀiHõÅ"≥#∞Hõ ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊"≥∞ÿ, ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ,
Jxfl J#∞Éèí"åÅ#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ë¿ã P`«‡#∞ QÆ∞iÎOz, ^•x`À SHõº"≥∞ÿ -
P P`«‡QÍ<Õ LO_çáÈ"åe. D ÉèÏ"åxfl JO`«~°OQÆOÖ’ xQÆ∂_è»OQÍ
^•z Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞x`À #zˆH`å! h=_çy# P`«‡ W^Õ
JO@∞<åfl_»∞. JO>Ë U P`«‡ Jxfl J#∞Éèí"åÅ#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ëã¨∞Î#fl^À,
P P`«‡#∞ WkQÀ WÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ! „â◊.=∞. xkè^è•ºã¨#Å`À#∞, [Ñ¨^è•º#,
qKå~°}Å`À#∞, ™êH©ΔÉèÏ=#`À#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x, „QÆÇ≤ÏOz, ã¨g∞Ñ≤Oz,
^•x`À SHõº"≥∞ÿáÈ! Jx Ñ¨~ÀHõΔOQÍ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
- WOHÍ P P`«‡ Z\˜ì^À =i‚ã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞OII Ü«∞`«â’Û ^Õu ã¨∂~°ºó Jã¨ÎO Ü«∞„`«K« QÆK«Ûùu I
`«O^Õ"åó ã¨ˆ~fi-iÊ`åó `«^Œ∞<å`Õºu Hõâ◊Û#II
U`«^≥· fi`«`ü II (9)
„ÑüII Ü«∞`«óK« ´ ^Õx#∞O_ç† ã¨∂~°ºó ´ ã¨∂~°∞º_»∞† L^Õu ´
L^Œ~Úã¨∞Î<åfl_À† Ü«∞„`«K« ´ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞† Jã¨ÎOQÆK«Ûùu ´ Å~Úã¨∞Î<åfl_À†
`« O ´ ^•xÖ’<Õ † ã¨ ˆ ~ fi^Õ = `å ´ ^Õ = `« Å O^Œ ~ ° ∂ † JiÊ`åó ´
JiÊOK«|_®¤~°∞† `«`üL ´ x[OQÍ ^•xx† Hõâ◊Û# ´ Z=fi~°∂† # J`Õºu
´ ^•\˜áÈÖË~°∞† U`«`ü "≥·`«`ü ´ W^Õ Jk.
Éè Ï =O : ^Õ x #∞O_ç ã¨ ∂ ~° ∞ º_» ∞ L^Œ ~ Úã¨ ∞ Î < åfl_À† ^Õ x Ö’
Å~ÚOzáÈ`«∞<åfl_À† ^•xÖ’ ^Õ=`«ÅO`å JiÊOK«|_®¤~∞° . ^•xx Z=fi~°∂
x[OQÍ ^•\˜áÈÖË~°∞. W^Õ h=_çy# P`«‡.
"åºYº : ã¨∂~°∞º_»∞ x[OQÍ L^Œ~ÚOKÕ "å_»∂HÍ^Œ∞, Jã¨Îq∞OKÕ"å_»∂
HÍ^Œ∞. ã¨∂~°∞º_»∞ ã≤~÷ O° QÍ ZÑ¨C_»∂ XˆHÖÏ „Ñ¨HÍtã¨∂Î LO\Ï_»∞. ã¨∂~°∞ºx
252
L^ŒÜ«∂ã¨Î=∞Ü«∂Å∞ =∞# „Éèí=∞ÜÕ∞. Éèí∂q∞ `«#K«∞@∂ì `å#∞ u~°∞QÆ∞`«∂
LO>Ë ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOz#@∞¡, Jã¨Îq∞Oz#@∞¡ „Éèíq∞ã¨∞ÎO\ÏO. =∞i
J\˜ì ã≤÷~°OQÍ LO_Õ ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOK«@O - Jã¨Îq∞OK«@O JO>Ë
Uq∞\˜? ã¨$+≤ì „áê~°OÉèíOÖ’ L^Œ~ÚOK«@O - „Ñ¨à◊Ü«∞OÖ’ -
„ÉÇ¨Ï‡„Ñ¨àÜ◊ ∞« OÖ’ Å~ÚOK«@"Õ∞. ã¨∂~°∞º_»∞ Ñ¨Ù>Ënì P`«‡Ö’<Õ, Å~ÚOKÕn
P`«‡Ö’<Õ.
WHõ¯_» ã¨∂~°∞º_»∞ JO>Ë ˆH=ÅO ã¨∂~°∞º_˘Hõ¯_Õ HÍ^Œ∞. ã¨=∞ã¨Î [QÆ`«∞Î
‰õÄ_®. ã¨∂~°∞º_Õ P`«‡Ö’ Ñ¨Ù\˜ì - Å~ÚOKÕ"å_»∞ QÆ#∞Hõ ã¨~°fi [QÆ`«∞Î
P`«‡Ö’<Õ Ñ¨Ù\˜ì. Å~Úã¨∞ÎO^Œx ã¨Ê+¨ìO. Jã¨Å∞ Ñ¨Ù@ì@O J<Õ=∂@ ‰õÄ_®
X\˜^ì †Õ ã¨=∞ã¨Î [QÆ`∞« Î - ã¨∂~°º K«O„^Œ∞Å∞† Jhfl P`«‡Ö’ HõeÊOK«|_®¤~Ú.
J*Ï˝x ^Œ$+≤Öì ’ H˘O`«HÍÅO LO_ç z=~°‰Ωõ Hõ#∞=∞~°∞QÔ · áÈ`«∞<åfl~Ú. JO`Õ.
WÖÏ ã¨=∞ã¨Î [QÆ`∞« ‰Î Ωõ P^è•~°"∞≥ #ÿ P`«‡Ö’<Õ ^Õ=`«ÅO^Œ~∂° P^è•~°Ñ_¨ ç
L<åfl~°∞. ^Õ=`«Å∞ JO>Ë WO„kÜ«∂Å‰õΩ JkèÑ`¨ ∞« Å∞, Jkèëêì#=Ú J~Ú#
^Õ=`åâ◊‰õΩÎÖË. ™ê=∂#∞ºx ^Œ$+≤ìÖ’ ^Õ=`«ÅO>Ë HÀi# HÀiHõÅ∞ fˆ~Û
Q˘Ñ¨Êâ◊HÎ̃ ãÖÑ¨#∞flÅ∞ Jx. J~Ú`Õ ™ê=∂#∞ºÅ∞ ZÑ¨C_»∂ U^À HÀiHõ`À
ã¨`«=∞`«"≥∞ÿ áÈ`«∞O\Ï~°∞ QÆ#∞Hõ "å\˜x f~°∞Û H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ P ^Õ=`«Å#∞
Ñ¨Ól™êÎ~°∞. x[OQÍ ^Õ=`«Öˇ=fi~°∂ D HÀiHõÅ "åºáê~åxH˜ Ñ¨ÅHõ~°∞,
J~Ú<åã¨~ˆ gˆ~"≥∂ HÀiHõÅ#∞ q_»∞=~°∞. "åi |∞∞}Ïxfl f~°∞Û H˘#∞@ÜÕ∞
=∂#=Ù_ç ^èŒ~°‡O. HÍx P`«‡ l*Ï˝™êÑ¨~°∞Å‰õΩ P`«‡ ™ê^èŒ#`«Ñ¨Ê "Õˆ~
HÀiHõ LO_»^Œ∞. P`«‡ÜÕ∞ x["≥∞ÿ# ^Õ=Ù_»∞. P`«‡Ñ¨Ó[ÜÕ∞ x["≥∞ÿ# Ñ¨Ó[.
P`«‡#∞ KÕ~°∞‰õΩO>Ë Jxfl HÀiHõÅ∞ fiáÈ~Ú#>Ë¡. JO>Ë ^Õ=`«ÅO`å
P`«‡Ö’<Õ J=∞~°Û|_®¤~°∞. K«„HõOÖ’x P‰õΩÅÖÏQÍ ^Õ=`«ÅO`å P`«‡Ö’
ÉèÏQÆ"Õ∞. P ^Õ=`«ÅO`å =∞# WO„kÜ«∂Å‰õΩ JkèÑ¨`«∞Å∞QÍ L<åfl~°∞.
HõO\˜H˜ ã¨∂~°∞º_»∞, K≥qH˜ PHÍâ◊=Ú† <åÅ∞Hõ‰õΩ =~°∞}∞_»∞, =∞#ã¨∞û‰õΩ
K«O„^Œ∞_»∞... WÖÏ.
253
=∞#O pHõ\ ˜ QÆkÖ’ UO K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`åO? Ug∞ K«∂_»ÖËO. pHõ\ ˜
L#fl^Œx „QÆÇ≤Ï™êÎO. =∞i JHõ¯_» XHõ Öˇ·@∞ "≥ey`Õ - QÆkh, QÆkÖ’x
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ - JxflO\˜h K«∂_»QÆÅO. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õÄ_®
=ã¨∞Î=ÙÅ∞<åfl~ÚQÆ^•? ZO^Œ∞‰õΩ K«∂_»ÖËHõ áÈÜ«∂O? WÑ¨C_≥ÖÏ
K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO? - ˆH=ÅO „Ñ¨HÍâ◊O - "≥Å∞QÆ∞ "å\˜ g∞^Œ Ñ¨_»@O
=Å¡<.Õ JO>Ë "≥Å∞QÆ∞ LO>Ë<Õ Hõ#∞flÅ∞ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú ÖËHáõ È`Õ ÖË^∞Œ . JO>Ë
Hõ#∞flÅ‰õΩ P^è•~°O "≥Å∞ˆQ - ã¨∂~°∞º_Õ. JÖÏˆQ K≥qH˜ PHÍâ◊O. PHÍâ◊OÖËHõ
áÈ`Õ â◊|ÌO Ñ¨Ù@ì^Œ∞. K≥q q#^Œ∞. Hõ#∞Hõ K≥qH˜ PHÍâ◊O Jkèëêì# ^Õ=`«.
JÖÏˆQ JO^Œ~°∞ ^Õ=`«Å∞ ‰õÄ_®#∞. D ^Õ=`«ÅO`å ZHõ¯_» L<åfl~°∞?
JO^Œ~°∂ P`«‡Ö’<Õ† JO^Œ~°∂ P`«‡ P^è•~°O`À<Õ L<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH
P`« ‡ Ö’ J=∞~° Û |_®¤ ~ ° ∞ J#@O. J@∞=O\˜ P`« ‡ #∞ Z=~° ∞
Ju„Hõq∞OK«QÆÅ~°∞? JO>Ë JO^Œ~°∂ P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ PHõi¬OÑ¨|_ç P`«‡`À
SHõº`«#∞ á⁄Ok `«=∞ Jã≤÷`åfixfl =^Œ∞Å∞HÀ"åeûO^Õ. JÑ¨C_Õ P#O^ŒO.
âßâ◊fi`å#O^ŒO. F #zˆH`å! W^Õ - h=_çy# P`«‡! -
=∞OII Ü«∞^Õ "ÕÇ¨Ï `«^Œ=Ú„`« Ü«∞^Œ=Ú„`« `«^ŒxfiÇ¨Ï I
=∞$`Àºó ã¨ó =∞$`«∞º =∂áÈflu Ü«∞WÇ¨Ï <å<Õ= Ñ¨âº◊ uII(10)
„ÑüII Ü«∞`ü U= WÇ¨Ï ´ Uk x[OQÍ WHõ¯_»∞#fl^À† `«`ü J=Ú„`« ´ J^Õ
JHõ¯_»∞#flk† Ü«∞`üJ=Ú„`« ´ Uk JHõ¯_»∞#fl^À† `«`ü J#∞WÇ¨Ï ´
J^Õx[OQÍ WHõ¯_»∞#flk† Ü«∞ó ´ Z=Ô~·`Õ† WÇ¨Ï ´ WHõ¯_»† <å<åW= ´
J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ† Ñ¨âº◊ u ´ K«∂™êÎ_À† ã¨ó ´ J`«_∞» † =∞$`Àºó ´ =∞$`«∞º=Ù
`å~åfi`«† =∞$`«∞ºO PáÈflu ´ =∞~°}Ï<Õfl á⁄O^Œ∞`å_»∞.
ÉèÏ=O : Uk x[OQÍ WHõ¯_»∞#fl^À J^Õ JHõ¯_»∞#flk. Uk JHõ¯_»∞#fl^À
J^Õ x[OQÍ WHõ¯_»∞#flk. Z=~°∞ WHõ¯_» <å<å q^è•Å∞QÍ K«∂™êÎ_À
J`«_»∞ =∞~°}O #∞Oz =∞~°}ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∂}˜™êÎ_»∞.
254
"åºYº : P`«‡ =ºHÍÎ=ºHõÎ ã¨fi~°∂ÑÖ. J=ºHõOÎ QÍ#∂ LO@∞Ok. =ºHõOÎ QÍ#∂
LO@∞Ok. =ºHõOÎ QÍ L#flk Ü«∞^è•`«ÔŒè QÍ =ºHõOÎ HÍ^Œ∞. [QÆ`∞« Î - r=Ùà◊√§
"≥ÚII# J<å`«‡ ^•fi~å =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞Ok. â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ "åi q=~°"Î å^ŒO
„Ñ¨HÍ~°O L#flk XˆH XHõ ã¨`«Î - Ñ¨~°=∂`«‡. P Ñ¨~°=∂`Õ‡ [QÆ`«∞ÎQÍ
r=Ùà◊√§QÍ „Éèí=∞Q˘Å∞Ê`«∞#flk.
„`å_»∞#∞ pHõ\ ˜Ö’ áê=Ú Jx „Éèí=∞ Ñ¨_»`åO. JO>Ë áê=Ú
=ºHõÎ=∞=Ù`«∞#flk. J~Ú<å Jk Ü«∞^•~°÷OQÍ „`å_Õ. JÖÏˆQ Z_®i Ö’x
ZO_»=∂=ÙÅ#∞ K«∂z h~°x „Éèíq∞™êÎO. HÍx Ü«∞^•~°÷OQÍ JHõ¯_» h~°∞
ÖË<ÕÖË^Œ∞. Jk ˆH=ÅO Z_®i Wã¨∞Hõ =∂„`«"Õ∞. WÖÏ L#fl ã¨`«º=ã¨∞Î=Ù
=∞~˘Hõ q^èŒOQÍ „Éèí=∞Q˘eÊ#O`« =∂„`å# P =ã¨∞Î=ÙˆHg∞ HÍ=@O ÖË^Œ∞.
ÃÑ·QÍ =∞#OK«∂ã¨∞Î#fl =ã¨∞Î=Ù x[OHÍ^Œx - L#fl^Õ^À J^Õã¨`«º=∞x
`≥Å∞ã¨∞ÎOk.
J^Õ q^èOŒ QÍ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡"≥∞,ÿ ã¨~fi° "åºÑ¨H"õ ∞≥ ,ÿ ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊"∞≥ ,ÿ
WO„kÜ«∞ JQÀK«~°"≥∞ÿ Ñ¨~°=∂`«‡ L#flk. J*Ï˝#OÖ’ L#fl "å_çH˜ P
Ñ¨~=° ∂`«‡ [QÆ`∞« QÎ Í „Éè=í ∞ Q˘Å∞Ñ¨Ù`«∞#flk. JO>Ë [QÆ`∞« Î q∞^èºŒ - Ñ¨~=° ∂`«‡
ã¨`«ºO. JO`ÕHÍ^Œ∞ [QÆ`«∞Î ‰õÄ_® x[OQÍ Ñ¨~°=∂`Õ‡. JO>Ë [QÆ`«∞ÎQÍ
HõxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∂ JHõ¯_» L#flk. Ñ¨~°=∂`Õ‡ - [QÆ`«∞Î Jã¨Å∞
HõxÑ≤OK«#Ñ¨C_»∂ JHõ¯_» ã≤÷~°OQÍ L#flk Ñ¨~°=∂`Õ‡. WHõ¯_» - JHõ¯_» -
JO`«\Ï L#flk XˆH Ñ¨~°=∂`«‡. D q+¨Ü«∂<Õfl D =∞O„`«OÖ’
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. WHõ¯_» L#fl^Õ JHõ¯_» L#flk. JHõ¯_» L#fl^Õ WHõ¯_» L#flk
- Jx. JHõ¯_» L#fl ^Õ^À HõxÑ≤OK«^Œ∞. WHõ¯_»∞#fl^Õ^À L#flk L#fl@∞¡
HõxÑ≤OK«^Œ∞. =∞~˘Hõ\ ˜QÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JÖÏ HõxÑ≤Oz#O^Œ∞ =Å¡ UO
[~°∞QÆ∞`«∞#flk? „`å_»∞#∞ áê=ÚQÍ „Éèíq∞¿ãÎ ÉèíÜ«∞O† Z_®iÖ’ ZO_»
=∂=ÙÅ#∞ h\˜QÍ „Éèíq∞¿ãÎ x~åâß, xã¨Ê $Ç¨Ï. JÖÏˆQ Ü«∞^•~°÷OQÍ L#fl
Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ #∞ [QÆ ` « ∞ Î Q Í Éè Ï q¿ãÎ J<Õ H õ ã¨ = ∞ã¨ º Å∞, JÅ[_» ∞ Å∞,
255
PO^Àà◊#Å∞, ^Œ∞óMÏÅ∞. WHõ¯_» <å<å`«fiOQÍ HõxÑ≤OKÕ JO^Œ~°∞ r=Ùà◊√§,
Ñ¨â◊√ Ñ¨HΔÍº^Œ∞Å∞ - ã¨=∞ã¨ÎO x[OQÍ P`«‡ÜÕ∞ J~Ú<å "å\˜x P`«‡QÍ
K«∂_»Hõ r=Ùà◊√§QÍ - ã¨∞|ƒÜ«∞ºQÍ - Ñ¨ÙÅ¡Ü«∞ºQÍ - áê=ÚQÍ - `ÕÅ∞QÍ-
Ñ¨ÙeQÍ - "Õ∞HõQÍ K«∂_»@O=Å¡ ÉèË^Œ ^Œ$+≤ì, ÉèË^ŒÉèÏ=# - ^•x`À
r=ÉèÏ=#. HÀiHõÅ∞ - PÖ’K«#Å∞ - Hõ~°‡Å∞ - J#∞Éèí"åÅ∞ -"å\˜=Å¡
Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, "åã¨#Å∞. "å\˜x Y~°∞Û KÕã∞¨ H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ [#‡Å∞ - JO^Œ∞Ö’
^Œ∞óMÏÅ∞, z=~°‰õΩ =∞~°}O. WÖÏ [## =∞~°}ÏÅ`À - =∞~°}O #∞O_ç
=∞~°}ÏxH˜ „Ñ¨Ü∂« }O. WÖÏQÍHõ Z=~°∞ `å#∞ P`«‡#x ^Œ$_èO» QÍ J#∞Éè∂í u
K≥ O ^Œ ∞ `å_À J`« _ ç H ˜ JO`« \ Ï - JO^Œ ~ ° ∂ - Jhfl P`« ‡ QÍ<Õ
^Œ ~ ° ≈ #=∞=Ù`« ∞ Ok. `å#∞ [## =∞~° } ÏÅ∞ÖË x P`« ‡ QÆ # ∞Hõ
P#O^≥·Hõ~°ãÖQÍ<Õ LO_ç áÈ`å_»∞.
- ZÖÏ á⁄O^•e P`«‡#∞? U ™ê^èŒ#`À á⁄O^•e P`«‡#∞? -
Z=~°∞ á⁄O^ŒÖË~°∞? -
=∞OII =∞#Ãã· "Õ^Œ =∂Ñ¨Î=ºO <ÕÇ¨Ï <å<åã≤Î HÕK«# I
=∞$`Àºó ã¨ó=∞$`«∞ºO QÆKÛ« uù Ü«∞ WÇ¨Ï <å<Õ= Ñ¨âº◊ uII(11)
„ÑüII =∞#™ê U= ´ =∞#ã¨∞ûKÕ`«<Õ (qKå~°}KÕ`«<Õ)† W^ŒO PÑ¨Î=ºO ´
P P`«‡ á⁄O^ŒQÆey#k† WÇ¨Ï ´ WHõ¯_»† <å<å ´ J<ÕHõ`«fiO† HÕK«#<åã≤Î
´ H˘OK≥O ‰õÄ_® ÖË^Œ∞† Ü«∞ó ´ Z=_»∞† WÇ¨Ï ´ WHõ¯_»† <å<åW= ´
J<ÕHõO ÖÏQÍ† Ñ¨â◊ºu ´ K«∂ã¨∞Î<åfl_À† ã¨ó ´ J`«_»∞† =∞$`Àº ´
=∞~°}O#∞O_ç† =∞$`«∞ºO QÆK«Ûu ´ =∞~°}ÏxH˜ "≥àÏÎ_»∞.
ÉèÏ=O : =∞#ã¨∞û KÕ`«<Õ D P`«‡ á⁄O^Œ^Œy#k. WHõ¯_» J<ÕHõ`«fiO
ÖË<ÕÖË^Œ∞. Z=_»∞ WHõ¯_» <å<å`åfixfl K«∂™êÎ_À J`«_»∞ =∞~°}O #∞O_ç
=∞~°}ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∂}˜™êÎ_»∞.
"åºYº : WHõ¯_»∞#fl^Õ JHõ¯_»∞#flk, JHõ¯_»∞#fl^Õ WHõ¯_»∞#flk. Hõ#∞Hõ JO`«\Ï
256
L#flk XHõ¯>Ë P`«‡. J^Õh=Ù. x#∞fl h=Ù P`«‡QÍ „|Ç¨Ï‡=ÚQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘x
JO`«\Ï P`«‡<Õ ^Œi≈¿ãÎ ã¨ˆ~ãï - ÖË^• [## =∞~°}ÏÅ∞ `«Ñ¨Ê=Ù Jx
„HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ K≥áêÊ~°∞. J~Ú`Õ ZÖÏ á⁄O^•e D P`«‡ ÉèÏ=##∞?
=∞# =^Œ#Ì ∞#fl ÑïHõ~åÅÖ’ =∞#¿ãû JO^Œ∞‰õΩ `«y#k. P`«‡ =∞<À|∞^Œ∞Åú
HõQÀK«~°=Ú Hõ^•! =∞i =∞#ã¨∞ûKÕ`«<Õ ZÖÏ á⁄O^Œ gÅ=Ù`«∞Ok? J<Õ
ãÖ^ÕÇ¨ÏO ~å=K«∞Û. WHõ¯_» =∞#ã¨∞û JO>Ë â◊√^Œú=∞#ã¨∞û - ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ#
PÖ’K«#Å∞ Py# =∞#ã¨∞û. x[OQÍ D Ö’HõOÖ’ „Ñü =∂#=Ù_∞» Ö’HÍxˆH
Hõ@∞ì|_®¤_∞» . Ö∫H˜‰Ωõ _»Ü∂« º_»∞. HÀiHõÅ∞, PÖ’K«#Å∞, Hõ~‡° Å∞, J#∞Éè"í åÅ∞
- D K«„@OÖ’<Õ u~°∞QÆ∞`«∞O\Ï_»∞. J\˜ì "åxH˜ P`«‡ JQÀK«~O° . Z=Ô~`· Õ
D K«„@O #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄Ok, D Ö’HÍxH˜ „áê^è•#º`« x=fi‰õΩO_®,
Éè’QÆrq`åxfl HÀ~°‰õΩO_®, Hõ~°Î"åºÅ∞, ÉèÏ^Œº`«Å∞ <≥uÎÔH`«∞ÎHÀ‰õΩO_® -
ã¨=∞ã¨Î q+¨Ü«∂Å Ñ¨@¡ "≥·=ÚYºO Hõey - "≥·~åQÆºO Hõey LO\Ï_À J\˜ì
"åxH˜ HÀiHõÅ∂ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ PÖ’K«#Å∞ - Hõ~°‡Å J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. J\˜ì
"åx =∞#ã¨∞û ZO`À „Ñ¨âßO`« =∞=Ù`«∞Ok, Ñ¨q„`«=∞=Ù`«∞Ok,
xâ◊ÛÅ=∞=Ù`«∞Ok, P`«‡ÃÑ· UHÍ„QÆ=∞=Ù`«∞Ok. J\˜ì =∞#¿ãû P`«‡`À
SHõ º =∞=Ù`« ∞ Ok. ÖË ^ • P`« ‡ Ö’ JO`« " ≥ ∞ ÿ áÈ`« ∞ Ok. |O^è Œ O Ö’
LO_çáÈ=\ÏxÔH·<å, =ÚH˜ÎÔH·<å =∞#™⁄ûHõ¯>Ë HÍ~°}O. ''=∞#ÜÕ∞=
=∞#∞ëêº}ÏO HÍ~°}O |O^èŒ "≥∂HõΔÜ≥∂ó— J<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ „áêÑÖzHõ
PÖ’K«#Å`À ‰õÄ_ç# =∞#ã¨∞û#∞ PÖ’K«<å~°Ç≤Ï`«O KÕÜ«∂e. J^Õ
=∞<À<åâ◊#O. J~Ú`Õ WHõ¯_» Ç¨Ï`«º‰õΩ `å=ÙÖË^∞Œ . P`«‡Ç¨Ï`«ºÜÕ∞ â◊~} ° ºO.
=∞#ã¨∞û `«##∞`å#∞ K«OÑ¨ÙHÀ"åeûO^Õ. rq`«O g∞^Œ q~°H˜Î Ñ¨Ù\˜ì#
"å~°∞ P`«‡ Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏˆQ „Ñ¨ÑO¨ K« Jx`«º`åfixfl `≥Å∞ã¨∞H˘x
Éè’QÍã¨H˜Îx =ke`Õ =∞#ã¨∞û `«#O`«@`å<Õ JO`«=∞=Ù`«∞Ok. J\˜ì
=∞#ã¨∞û P`«‡"≥·Ñ¨Ù‰õΩ f„= "ÕQÆO`À Ñ¨Ü«∞xã¨∞ÎOk. x~°O`«~° P`«‡
qKå~°}`À =∞#ã¨∞û JO`«"≥∞ÿ P`«‡ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ LO_çáÈ`«∞Ok.
257
WÖÏ =∞#ã¨∞û JO`«"∞≥ ÿ P`«‡ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ LO_çáÈ`Õ WHõ "≥q· ^è•ºxH˜,
<å<å`åfixH˜ KÀ>ËÖË^Œ∞. HõO™êe |OQÍ~°∞ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ HõiyOKåeû
=zÛ#Ñ¨C_»∞ J`«_çH˜ =ã¨∞Î=ÙÅ #y+‘Å∞ HõxÑ≤OK«=Ù. JxflO\˜Ö’
|OQÍ~°"Õ∞ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ‰õΩ=∞‡iH˜ `«# ‰õΩO_»Å#∞ - ‰õÄ*ÏÅ#∞
J"Õ∞‡@Ñ¨C_»∞ JO`«\Ï =∞\˜ìÜÕ∞ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JÖÏˆQ P`«‡ ã≤÷uÖ’
L#fl "åxH˜ WHõ¯_» U <å=∞~°∂Ñ¨ ÉèË^•Å∞ HõxÑ≤OK«=Ù. JO^Œ~°∂ -
Jhfl P`«‡QÍ<Õ `«Å∞™êÎ~°∞. JÖÏ JxflO\˜x, JO^Œix XHõ¯\˜QÍ
K«∂_»ÖËHõáÈÜ«∂"å? =∞~°}O #∞O_ç =∞~°}ÏxH˜ h „Ñ¨Ü«∂}O `«Ñ¨Ê^Œ∞.
Hõ#∞Hõ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x, P`«‡ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ uiy, P`«‡ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ „Ñ¨Ü∂« }Õz,
P`«‡`À SHõº"≥∞ÿ, P`«‡QÍ LO_çáÈ. JO`«\Ï P`«‡<Õ ^Œi≈OKåÅ<Õ `«Ñ¨#
hÖ’ LO_®e. W^Õ h ÅHõΔ ºO HÍ"åe. W^Õ h rq`« ^èÕºÜ«∞O HÍ"åe.
JO^Œ∞H˘~°ˆH „|`«HÍe, JO^Œ∞H˘~°ˆH Kå"åe.
P`«‡ ZHõ¯_» LOk? ZÖÏ LOk? -
=∞OII JOQÆ∞+¨ì =∂„`«ó Ñ¨Ù~°∞+¨ó =∞^èŒº P`«‡x u+¨ìu I
Dâß<À Éèí∂`« Éèí=ºã¨º # `«`À qAQÆ∞Ñ¨û`ÕII
U`«^≥· fi`«`ü- (12)
„ÑüII JOQÆ∞+ì̈ =∂„`«ó Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ ÉÁ@#„"Õe Ñï=∂}OQÆÅ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞†
P`«‡x =∞^èŒº ´ D^ÕÇ¨Ï =∞^èŒºÖ’† u+¨ìu ´ L<åfl_»∞† Éèí∂`« Éèí=ºã¨º ´
Éèí∂`«Éèíq+¨º`«∞ÎÅ‰õΩ† Dâß#ó ´ „Ñ¨Éèí∞=Ù† `«`«ó ´ JÖÏ`≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë
WHõ† #qAQÆ∞Ñ¨û`Õ ´ ÉèíÜ«∞Ñ¨_®eû# Ñ¨xÖË^Œ∞† U`«^≥· fi`«`ü´ h=_çy#
P`«‡`«`«fiO W^Õ.
ÉèÏ=O : JOQÆ∞+¨ì =∂„`«∞_≥·# Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ D ^ÕÇ¨Ï =∞^èŒºÖ’ L<åfl_»∞.
J`«_Õ „uHÍÖÏÅ‰õΩ „Ñ¨Éèí∞=Ù. J`«}˜‚ `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë WHõ ÉèíÜ«∞OÖË^Œ∞. W^Õ
h=_çy# P`«‡.
258
"åºYº : `å#∞ ã¨~°fi„`å L#fl Ñ¨~°=∂`«‡<Õ J<Õ J#∞Éèí∂u Hõey`Õ<Õ D
=∂#= [#‡ ™ê~°÷Hõ =∞ÜÕ∞ºk. J\˜ì J#∞Éèí∂u =∞#ã¨∞û Ñ¨ÓiÎQÆ
JO`«"≥∞ÿ#Ñ¨C_Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÀiHõÅ∞, PÖ’K«#Å∞, JÅ[_»∞Å∞,
PO^Àà◊#Å∞, L„^ÕHÍÅ∞ "≥ÚII# "å\˜H˜ ™ê÷#O WzÛ#O`« =~°‰õΩ
=∞#ã¨∞ûO@∞Ok. "å\˜H˜ ™ê÷#O ÖË#Ñ¨C_»∞, U ãÖHõÅÊ qHõÖÏÊÅ∞,
JÅ[_»∞Å‰õΩ ™ê÷#O ÖË#Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞û JO`«"∞≥ #ÿ @∞¡. W^Õ J=∞#ã¨¯ã≤u÷ .
W\˜ì ã≤u÷ x á⁄O^Œ\ÏxH˜ „áê~°OÉè^í âŒ Ö◊ ’ Ü≥∂QÍÉèÏºãÖ ÖË^• ^è•º<åÉèÏºãÖ
K≥Ü∂« ºe. ^è•º#O K≥Ü∂« ºÅO>Ë =∞#‰õΩ U^À PÅO|#O HÍ"åe. JO^Œ∞Hˆ
P`«‡*Ï˝#O ÖËx"å~°∞ ‰õÄ_® `«=∞ W+¨ì^≥·"åxfl QÍx, QÆ∞~°∞=Ù#∞QÍx
Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ „Ñ¨fHõQÍ xÅ∞Ñ¨ÙH˘x ^è•º#O ™êy™êÎ~°∞. ^è•º#OÖ’ H˘O`«
UHÍ„QÆ`« ‰õΩki# `«~åfi`« x~°∞æ} Ñ¨~°=∂`«‡<Õ ^è•ºxOK«=K«∞Û. HÍx
JÑ¨Ê\˜^•HÍ U^À XHõ PÅO|#O LO_®e. JO^Œ∞Hˆ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O =∞^èºŒ Ö’
JOQÆ∞+¨ì „Ñ¨=∂}O QÆÅ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ (P`«‡) L<åfl_»<Õ ÉèÏ=#`À ^è•º#O
™êyOKåÅx „áê~°OÉè™í ê^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ WHõ¯_» LáêÜ«∞O K≥|∞`«∞<åfl~°∞. x[OQÍ
Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨~fi° „`å L<åfl_»∞. ã¨~fi° "åºÑ≤. JÑïq∞`«∞_»∞. J\˜ì Ñ¨~=° ∂`«‡#∞
^ÕÇ¨ xH˜ Ñïq∞`«O KÕã≤ ÉÁ@#„"ÕÅ∞ „Ñ¨=∂}ÏxH˜ ‰õΩkOK«@O ^À+ÖHÍ^•?
HÍx â◊$u=∂`« WHõ¯_» `«# a_»¤Öˇ·# „áê~°OÉèí ™ê^èŒ‰õΩÅHÀãÖ, "åiH˜
U^À q^èŒOQÍ XHõ PÅO|#O HõeÊOz - ^•x ^•fi~å =ÚO^Œ_»∞QÆ∞"Õã≤
P`«‡ ™ê„=∂[ºOÖ’ „Ñ¨"tÕ OK«\ÏxH˜ D ^Àëêxfl J#∞=∞uã¨∞#Î flk. =∞O„`«
Ñ¨Ù+¨ÊOÖ’ ‰õÄ_® Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ Z<Àfl<å_»∞Å∞ - "å\˜ =∞^èŒº JyflÖÏQÍ
„Ñ¨[fieã¨∞Î#fl tYÅ∞. '`«™êº tMÏÜ«∂ =∞^èÕº Ñ¨~°=∂`å‡=º=ã≤÷`«ó— P
Jyfl tY =∞^èŒº Ñ¨~°=∂`«‡ L<åfl_»∞ Jx K≥|∞`«∞#flk WO^Œ∞ H˘~°ˆH.
™ê^èŒ‰õΩÅ ™œÅÉèíºO HÀã¨"Õ∞.
Ñ¨~°=∂`«‡#∞ WHõ¯_» Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ JO@∞<åfl~°∞. D Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ U
PHÍ~°=¸ÖËx K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞. â◊s~°O J<Õ Ñ¨Ù~°=Ú #O^ŒO`«\Ï
259
#YtM Ñ¨~º° O`«O L<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ J<åfl~°∞. ÖË^• D â◊s~åxfl
K≥·`«#ºOKÕ Ñ¨ÓiOz# "å_»∞ QÆ#∞Hõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ J<åfl~°∞. D â◊s~°O
áêOK«[#ºO. D áêOK«[<åºxfl Ñ¨ÓiOKåeûOk Ñ¨~°=∂`Õ‡. PÜ«∞#
Ñ¨Ói¿ãÎ<Õ [_»"≥∞ÿ# áêOK«[#ºO K≥·`«#º =O`«=∞ø`«∞Ok. JO^Œ∞ˆH
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ J<åfl~°∞. WÖÏ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ Ñ¨ÓiOKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl"å_»∞ WHõ ^ÕxH© ÉèÜ í ∞« Ñ¨__» ∞» . JO>Ë - D â◊s~åxfl Ñ¨ÓiOKÕ
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `å<Õ#x `≥e¿ãÎ ^Œ∞óYO, ÉèíÜ«∞O UnÖË^Œ∞.
PÜ«∞# Éè∂í `« Éèqí +¨º`«∞ÅÎ ‰õΩ „Ñ¨É∞íè =Ù, âßã¨‰Ωõ _»∞, „uHÍÖÏÅÖ’ [iˆQ
Jxfl Hõ~°‡Å#∞, Jxfl J#∞Éèí"åÅ#∞, Jxfl PÖ’K«#Å#∞ âßã≤OKÕ"å_»∞.
PÜ«∞# P^è•~°OQÍ L#flÑ¨C_Õ Jhfl [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Jxfl Hõ~°‡Å‰õΩ - PÖ’K«#Å‰õΩ - J#∞Éèí"åÅ‰õΩ
P^è•~°OQÍ L#fl PÑ¨~°=∂`«‡#∞ x`«ºO x~°O`«~°O ã¨‡iOKåe.
QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞HÀ"åe. Z~°∞HõÖ’ LO_®e. W^Õ h=_çy# P`«‡.
- WOHÍ P`«‡ `«`åÎfixfl K≥|∞`«∂ P`«‡ ÅHõΔ}O`À =Úyã¨∞Î<åfl_»∞
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
=∞OII JOQÆ∞+¨ì =∂„`«ó Ñ¨Ù~°∞+¨ó *’ºu i"å ^èŒ∂=∞Hõó I
Dâß<À Éèí∂`« Éèí=ºã¨º ã¨ U"å^Œº ã¨ Lâ◊fió II
U`«^≥· fi`«`ü II (13)
„ÑüII JOQÆ∞+¨ì =∂„`«ó Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ É’@#„"Õe „Ñ¨=∂}OQÆÅ P`«‡†
J^èŒ∂=∞Hõó ´ á⁄QÆÖËx† *’ºuóW= ´ HÍOuÖÏQÍ† Éèí∂`«Éèí=ºã¨º ´
„uHÍÖÏÅ‰õΩ† Dâß#ó ´ „Ñ¨Éèí∞=ÙQÍ L<åfl_»∞† ã¨ U= ´ J`«_Õ† P^Œºó ´
D~ÀA† ã¨L ´ J`«_Õ† â◊fió ´ ˆ~Ñ¨Ù.
ÉèÏ=O : ÉÁ@# „"Õe „Ñ¨=∂}OQÆÅ P`«‡ á⁄QÆÖËx HÍOu Ñ¨ÙO[OÖÏQÍ,
„uHÍÖÏÅ‰õΩ „Ñ¨Éèí∞=ÙQÍ D ~ÀE ˆ~Ñ¨Ó L<åfl_»∞. h=_çy# P`«‡ W^Õ.
260
"åºYº : D =∞O„`« ÉèÏ"åxfl |\˜ì Ñ¨~°=∂`«‡ D ^ÕÇ¨ÏOÖ’<Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞
=∞^èºŒ OÖ’ ÉÁ@# „"Õe „Ñ¨=∂}OÖ’ L<åfl_»x ÉèÏqOz `«^HÕ Oõ QÍ ^•xÃÑ·
^Œ$+≤xì eÑ≤ ^è•ºxOz - ^è•ºxOz, P *’ºux D Hõ#∞flÅ ^•fi~å ^Œi≈OK«ÖHË õ
- P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O HÍÖË^Œx - Jã¨Å∞HÍ^Œx x~åâß xã¨Ê $Ç¨ÏÅ`À
H˘@∞ì q∞\Ïì_Õ"å~°∞ J*Ï˝#∞ÖË. Ñ¨~°=∂`«‡ `«#Hõ#fl "Õ~°∞QÍ L<åfl_»x,
PÜ«∞##∞ ^Œi≈OKåÅx JÑ¨C_Õ =ÚH˜Î Jx ÉèÏqOKÕ J*Ï˝#∞ÅÖÏQÍ<Õ
g~°∂ Ñ¨ÓiÎ J*Ï˝#OÖ’<Õ LO_çáÈ`å~°∞. Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞^èºŒ OÖ’ P`«‡ ÉèÏ=#
ˆH=ÅO „áê~°OÉèí™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ ^è•º# x+¨ì ‰õΩ^Œ~°\ÏxˆH `«Ñ¨Ê P`«‡
™êHΔÍ`å¯~åxH˜ HÍ^Œ∞. (1)x~°O`«~° âß¢ã¨Î„â◊=}O, (2)ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ`À
™êOQÆ`«ºO, (3) P`«‡ qKå~°} ÖË‰õΩO_® *Ï˝# =∂~°æOÖ’ „Ñ¨Ü«∂}ÕK«@O
„Ñ¨=∂^ŒHõ~°O. - J™ê^èŒºO ‰õÄ_®#∞.
Hõ#∞Hõ „áê~°OÉèí ™ê^èŒ‰õΩÅH˘~°ˆH D JOQÆ∞+¨ì =∂„`« P`«‡ *’ºu.
Wk á⁄QÆÖËx HÍOu Ñ¨ÙO[O ÖÏO\˜k. Jyfl á⁄QÆKÕ`«<Õ P=iOK«|_ç
LO@∞Ok. WHõ¯_» á⁄QÆÖËx *’ºu Jx ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊ~°∞? ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞úÅ∞, "å\˜ Ü≥ÚHõ¯ =$`«∞ÎÅ∞ P`«‡#∞ Z#fl\˜H˜ P=iOK«ÖË=Ù
Jx K≥Ñ¨Ê\ÏxˆH. âß¢™êÎÅÖ’ ZHõ¯_≥·<å P`«‡ J=iOK« |_ç L#flk Jx
K≥Ñ≤Ê LO>Ë Jq [Ç¨ÏÅ¡HõΔ} "åHÍºÖË. "åHÍº~å÷xfl q_çz ÉèÏ"å~å÷xfl
„QÆÇ≤ÏOKåe. ''=∂ WO\˜ g∞^Œ∞QÍ<Õ QÆ^•! g∞~°∞ "≥àı§k—— J#flÑ¨C_»∞
J~å÷xfl Ü«∞^è•`«^äŒOQÍ ZÖÏ „QÆÇ≤ÏOK«"≥∂ JÖÏˆQ P`«‡ J=iOK«|_çOk
JO>Ë á⁄QÆÖÏQÍ HõÑ≤Ê"Õã≤Ok Jx J~°÷OKÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. „`å_»∞#∞ áê=Ú
Jx „Éèí=∞ Ñ¨_»¤O`« HÍÅO áê=Ú HõxÑ≤ã¨∞ÎO^ÕQÍx „`å_»∞ HõxÑ≤OK«^Œ∞.
=∞i Ü«∞^•~°O÷ QÍ JHõ¯_»∞#flk „`å_®? áê=∂? JO>Ë „`å_Õ#x K≥|∞`åO,
P „`å_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞? áê=Ú HõÑ≤Ê"Õã≤Ok JO\ÏO. J<åe.
x[OQÍ áê=Ú Hõ¿ÑÊã≤O^•? ÖË^Œ∞. „`å_»∞‰õΩ U P=~°}ÏÖË^Œ∞. Jk
JkQÍ<Õ L#flk. h=Ù áê=ÚQÍ K«∂z#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® Jk „`å_Õ. Jk
261
ZÑ¨C_»∂ áê=Ú HõÑ¨Êx „`å_Õ (á⁄QÆ P=iOK«x JˆQfl). ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ "å\˜ =$`«∞ÎÅ∞ ZÑ¨C_»∂ P=iOK«x P`«‡ *’ºuÜÕ∞.
J*Ï˝#OÖ’ L#flO`«HÍÅO - P`«‡#x `≥eÜ«∞#O`«HÍÅO r=Ù_»∞QÍ<Õ
LO\ÏO. P`å‡#∞ Éèí∂u`À r=Ù_»∂ - r= ÉèÏ=O - J*Ï˝#O JO`å
J^Œ$â◊ºO. ˆH=Å P`«‡QÍ LO_ç áÈ`åO.
ã¨ U= J^Œºó ã¨Lâ◊fi : P`«‡ <Õ_»∂-ˆ~Ñ¨Ó- XHõ¯>Ë. JO>Ë D ~ÀA
J*Ï˝#OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ P`«‡ Z\˜^ì À - ~ˆ Ñ¨Ù P`å‡#∞ Éè∂í u<˘Ok#Ñ¨C_»∂
JÖÏO\˜^.Õ U =∂~°∞ÊÖË^∞Œ . LO_»^∞Œ . P`«‡ JqHÍi. ^•xÖ’ U qHÍ~åÅ∞,
U=∂~°∞ÊÅ∂ ÖË=Ù. h‰õΩ áê=ÚQÍ HõxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∞#fl „`å_Õ "≥Å∞QÆ∞Ö’
HõxÑ≤OKÕ„`å_»∞‰õÄ_®. JHõ¯_» „`å_»∞Ö’ U =∂~°∞Ê ÖË#>Ë¡ - P`«‡Ö’
U=∂~°∞ÊÖË^Œ∞. h=Ù P*Ï˝#O `˘ÅyOK«∞HÀ#@"Õ∞ „Ñ¨^è•#O. F #zˆH`å!
W^Õ h =_çy# P`«‡. J*Ï˝#O - r=ÉèÏ=O `˘ÅyOK«∞HÀ=@"Õ∞ h=Ù
KÕÜ«∂eûOk - Jx (K≥Ñ≤Ê) -
- P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x, J[˝<åxfl `˘ÅyOK«∞H˘x, P`å‡#∞Éèí∂ux
á⁄O^ŒÖËx"å_»∞ ZÖÏ Ñ¨`«# =∞ø`«∞<åfl_À -
=∞OII Ü«∞^èÀ^ŒHõO ^Œ∞ˆ~æ =$+¨ìO Ñ¨~°fi`Õ+¨μ q^è•=u I
U=O ^è~Œ å‡<£ Ñ¨$^èHŒ ± Ñ¨âº◊ <£ `å<Õ"å#∞ q^è•=u II(14)
„ÑüII Ü«∞^è• ´ U„Ñ¨HÍ~°OQÍ† ^Œ∞ˆ~æ =$+¨ìO ´ H˘O_»g∞^Œ ‰õΩiã≤#†
L^ŒHõO ´ =~°¬Ñ¨Ùh~°∞† Ñ¨~°fi`Õ+¨μ ´ H˘O_»K«iÜ«∞ÅQÆ∞O_®† q^è•=u ´
„Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎO^À† U=O ´ J^Õ„Ñ¨HÍ~°OQÍ† ^èŒ~å‡<£ ´ (QÆ∞}ÏÅ#∞)
q+¨Ü«∂Å#∞† Ñ¨$^èŒH± ´ "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ "≥·q^èŒºO`À qÑ¨s`«ÉèÏ=#`À† Ñ¨â◊º<£
´ K«∂ã¨∞Î#fl"å_»∞† `å<£U= ´ P qÑ¨s`« ÉèÏ=#Å<Õ† J#∞q^è•=u ´
J#∞ãïOz *ÏiÑ¨_»∞`«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : U „Ñ¨HÍ~°OQÍ H˘O_» tY~°O g∞^Œ ‰õΩiã≤# =~°¬Ñ¨Ù h~°∞
262
H˘O_»K«iÜ«∞Å QÆ∞O_® „Ñ¨=Ç≤ÏOz *Ïi Ñ¨_»∞`«∞#fl^À JÖÏˆQ q+¨Ü«∂Å
Ü≥ÚHõ¯ "≥·q^è•ºxfl K«∂KÕ"å_»∞ P q+¨Ü«∂Å "≥O@|_ç J^èŒóáê`åàÏxH˜
*ÏiÑ¨_çáÈ`«∞<åfl_»∞.
"åºYº : H˘O_»tY~°O g∞^Œ ‰õΩiã≤# =~°¬O JHõ¯_» XHõ¯ K«∞Hõ¯QÆ∂_®
xÅ∞= LO_»^Œ∞. J<ÕHõ K«iÜ«∞Å^•fi~å XHõ „Hõ=∞ Ñ¨^Œúu ÖË‰õΩO_®
U_˘OHõ^•i ^˘iH˜`Õ P ^•i# "ÕQÆOQÍ „HÕkH˜ *ÏiáÈ`«∞Ok.
ZQÆ∞~°∞‰õΩO@∂ - ÔQO`«∞‰õΩO@∂ - QÆÅQÆÅ áê~°∞`«∂ - L~°HõÅ∞ "Õã¨∂Î
Ñ¨`«#"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok. J\Ï¡ˆQ h=Ù âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# P`«‡=Ù† UHõ"≥∞ÿ# P`«‡=Ù†
hÖ’ J<ÕH`õ fi« O ÖË^∞Œ † Jx âß¢™êÎÅ∞ ZO`«QÍ <˘H˜¯K≥|∞`«∞<åfl, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞
ZO`« P^Œ~°O`À É’kèOz<å, J\˜ì P`«‡QÍ LO_»Hõ P`«‡^èŒ~°‡O #∞O_ç
*ÏiÑ¨_ç áÈ`«∞<åfl~°∞ J*Ï˝#∞Öˇ·# =∂#=ÙÅ∞. g~°∞ ™ê^èŒ<å=∂~°æO #∞O_ç
*ÏiÑ¨_ç, _˘OHõ^•~°∞Ö’¡ „Ñ¨Ü«∂}˜ã¨∂Î, J<ÕHõ „Ñ¨Ü«∂ã¨Å∞ Ñ¨_»∞`«∂,
ãÖ^ÕÇ¨Å#∞ ÃÑOK«∞‰õΩO@∂, âß¢ã¨Î ^èŒ~å‡xH˜ - P`«‡^èŒ~å‡xH˜ ^Œ∂~°"≥∞ÿ
áÈ`«∞<åfl~°∞. UHõ"∞≥ #ÿ P`«‡Ü«∞O^Œ∞ ^Œ$+≤xì ÅÑ¨Hõ J<ÕHOõ QÍ HõxÑ≤OKÕ J<å`«‡
q+¨Ü«∂ÅÜ«∞O^Œ∞ ^Œ$+≤ì xeÑ≤ J<å`«‡ q+¨Ü«∂Å H˘~°‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞
fã¨∞Î<åfl~°∞. JÖÏ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fã≤ - fã≤ z=~°‰õΩ J^èŒóáê`åàÏxH˜
kQÆ*ÏiáÈ`«∞<åfl~°∞. =∞x+≤ ZO`« `ÕeHõQÍ Ñ¨`#« O J=Ù`∞« <åfl_À K«∂_»O_ç-
=∞x+≤ XHõ q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz - XHõ =ã¨∞Î=Ù QÆ∞iOz TÇ≤ÏOz<å
- q<åfl ^•xÃÑ· Pã¨H˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok† Pã¨H˜Î =Å# HÀiHõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok,
HÀiHõ Ñ¶ëOK«Hõ áÈ`Õ HÀÑÖ =ã¨∞ÎOk, HÀÑÖ=Å¡ `«#‰õΩ UQÆu
Ñ¨@ìÉ’`«∞#fl^À `≥eÜ«∞x "≥∂Ç¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok† P "≥∂Ç¨ÏO =Å¡ `å#∞
q#fl âß¢ã¨Î "åHÍºÅ∞, QÆ∞~°∞É’^èŒ#∞ =∞~°záÈ`å_»∞. ^•x`À q"ÕHõO
HÀÖ’Ê`å_»∞, ^•x`À ã¨~fi° <åâ◊#O. W^Õ q+¨Ü∂« xfl w`« 2= J^•ºÜ«∞OÖ’
HÍºÖˇO_»~ü â’¡HÍÅ∞ K«Hõ¯QÍ =i‚Oz<å~Ú. ''^è•ºÜ«∞`À q+¨Ü«∂<£ Ñ¨ÙOã¨ó
... |∞kú<åâß`ü „Ñ¨}â◊ºu—— - Jx
263
H˘O_» tY~°O g∞^Œ Ñ¨_#ç =~°¬ÑÙ¨ h~°∞ „HÕkH˜ KÕ~ˆ =~°‰Ωõ PQÆ‰Ωõ O_®,
PQÆÖËHõ, qÑ¨s`«"≥∞ÿ# "ÕQÆO`À U^À ^˘iH˜# ^•i# ^˘~°∞¡H˘zÛ #@∞¡QÆ
`«#‰õΩ ^˘iH˜# ^•i# - ^˘OQÆ^•i# - ÃÑ_»^•i# Ö∫H˜Hõ ^Œ$+≤ì`À
=∞x+≤ ^˘~°∞¡H˘ã¨∞ÎO\Ï_»∞. H˘O_»g∞^Œ XHõ¯ÉÁ@∞ì h~°∞ xÅ=#>Ë¡ D
HÀiHõÅ "ÕQÆO`À - „Ñ¨=$uÎ "ÕQÆO`À Ñ¨~°∞ÔQ`ÕÎ "åxH˜ P`«‡ÉèÏ=O H˘OK≥O
‰õÄ_® HõÅQÆ^∞Œ - xÅ=^Œ∞. J@∞=O\˜ "åxH˜ XHõ [#‡ `«~åfi`« =∞~À[#‡
- =∞~°}O `«~åfi`« =∞~À =∞~°}O JO@∂ ãÖ™ê~° =∂~°æOÖ’ - =∞$`«∞º
=∂~°æOÖ’ „Ñ¨Ü«∂}O KÕÜ«∞@O `«Ñ¨Ê QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œ∞.
H˘O_»g∞k h\˜x H˘O_»g∞^Œ<Õ xÅ∞= Ü«ÚO_Õ@@∞¡ KÕã≤ XHõ HÍÅ∞=
^•fi~å ÑÖÑ≤`Õ ZO`À LÑ¨Ü≥∂QÆ Ñ¨_»∞`«∞Ok. JÖÏˆQ q"ÕHõO`À -
"≥·~åQÆºO`À q*Ï˝#O`À `«# â◊H˜Îx =∂#=Ù_»∞ =$^è• KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® P
â◊H˜Îx ''L#fl`«"≥∞ÿ# P`«‡ ÉèÏ=# - JO^Œ∞Hõ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# P^Œ~°≈ r=#O——
J<Õ HÍÅ∞= ^•fi~å „Ñ¨=Ç≤ÏOÑ¨*¿Ë ãÎ J\˜ì =∂#=Ù_»∞ =∂^è=Œ Ù_Õ J=Ù`å_»∞,
`«# âßâ◊fi`« k=º`åfixfl Pf‡Ü«∞OQÍ J#∞ÉèíqOz [#‡™ê~°÷HõO
KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞.
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ Ñ¨~°=∂`«‡QÍ `«# ã¨fiã≤÷uÖ’ ZÖÏ xÅ∞=QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞?
=∞OII Ü«∞^èÀ^ŒHõO â◊√^Õú â◊√^ŒúO Pã≤HõÎO `å„^Œ$ˆQ=Éèí=uI
U=O =Ú<Õifi *Ï#`«ó P`å‡ Éèí=u Q“`«=∞ II(15)
„ÑüII Q“`«=∞ ´ F #zˆH`å!† Ü«∞^è• ´ ZÖÏÔQ`· †Õ â◊√^ŒOú ´ Ñïâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ †
L^ŒHõO ´ h~°∞† â◊√^ÕÌ ´ â◊√^Œú"≥∞ÿ#h\˜Ö’† Pã≤HõÎO ´ áÈÜ«∞|_ç† `å^Œ$H±
U= Éèí=u ´ J^Õq^èŒOQÍ â◊√^Œú"≥∞ÿ#^Õ J=Ù`«∞O^À† q*Ï#`«ó =Ú<Õó ´
qKå~°}KÕ`« P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl ™ê^èŒ‰õΩx† P`å‡ ´ P`«‡† U=O
Éèí=u ´ PÑ¨~°=∂`Õ‡ J=Ù`«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : F #zˆH`å! â◊√^Œú"≥∞ÿ# [ÅO â◊√^Œú"≥∞ÿ# [ÅOÖ’ HõÅ∞Ñ¨|_ç Z\Ï¡
264
â◊√^Œú[Å"Õ∞ J=Ù`«∞O^À JÖÏˆQ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ U P`«‡#∞ zOuã¨∂Î -
qKå~°}KÕã¨∂Î L<åfl_À J`«_»∞ P P`«‡ÜÕ∞ J=Ù`«∞<åfl_»∞.
"åºYº : XHõQÍ¡ã¨∞Ö’ â◊√^Œú"≥∞ÿ# h~°∞Ok. Ô~O_»= QÍ¡ã¨∞Ö’#∂ â◊√^Œú"≥∞ÿ#
hˆ~ L#flk. WÑ¨C_»∞ Ô~O_çO\˜x HõeÑ≤`Õ â◊√^Œú"≥∞ÿ# hˆ~ J=Ù`«∞Ok.
JÖÏQÍHõ â◊√^Œú"≥∞ÿ# h~°∞#flQÍ¡ã¨∞Ö’ Jâ◊√^Œú"≥∞ÿ# h~°∞ HõeÑ≤`Õ "≥Ú`«ÎO
Jâ◊√^Œú hˆ~ J=Ù`«∞Ok. JÖÏˆQ x[OQÍ L#flk â◊√^Œú ã¨`«fi"≥∞ÿ# P`«‡
XHõ¯>Ë. J^Õ Ñ¨~°=∂`«‡. ^ÕÇ¨`«‡ r"å`«‡ JO@∂ "Õˆ~ P`«‡Å∞ ÖË<ÕÖË=Ù.
HÍx J*Ï˝x =∂#=Ù_»∞ `å#∞ P`«‡Hõ#fl "ÕÔ~·# r=Ù}˜‚ Jx ÉèÏqã¨∞Î<åfl_»∞.
`å#∞ r=Ù}˜‚ J<Õ J#∞Éè=í "Õ∞ J`«_‰ç Ωõ Ok. JO^Œ∞Hˆ r"å`«‡ JO@∞<åfl~°∞.
`å#∞ r=Ù_»∞ J#∞H˘<Õk `«# J#∞Éèí=O. `å#∞ P`«‡ÜÕ∞ J<Õk âß¢™êÎÅ∞
É’kèOKÕ ã¨`«ºO, `å#∞ á⁄O^Œ=Åã≤# J#∞Éèí=O. P J#∞Éèí"åxfl
á⁄O^•ÅO>Ë - `å#∞ Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ# P`«‡QÍ - ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ Ñ¨~°=∂`«‡QÍ
LO_®e. JÖÏ LO_®ÅO>Ë UO KÕÜ«∂Ö’ - ZÖÏ P J#∞Éèí"åxfl
á⁄O^•Ö’ ÃÑ· LÑ¨ = ∂#O ^•fi~å Ü« ∞ =∞^è Œ ~ ° ‡ ~åA #zˆ H `« ∞ xH˜
É’kèã¨∞Î<åfl_»∞.
`å#∞ ZÑ¨C_»∂ P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞. P`«‡ ZÑ¨C_»∂ â◊√^Œú"Õ∞.
^•xÔHÑ¨C_»∂ U =∞e<åÅ∂ JO@=Ù. Jk á⁄QÆÖËx HÍOu Ñ¨ÙO[O
(*’ºu). U P=~°}Å∞ ^•xx Ñïq∞`«O KÕÜ«∞=Ù. J~Ú`Õ P ã≤÷uÖ’ -
P`«‡ ã≤÷uÖ’ - ã¨fiã≤÷uÖ’ L#fl "å_ç q+¨Ü«∞OÖ’ Wk x["Õ∞ J~Ú<å
J*Ï˝# ã≤÷uÖ’ L#fl"å_çH˜ `å#∞ â◊√^Œú"≥∞ÿ# P`«‡#x `≥eÜ«∞^Œ∞. â◊√^Œú"≥∞ÿ#
P`«‡ÉèÏ"åxfl Jâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ r=ÉèÏ=O QÆ∞iÎOK«Ö^Ë ∞Œ . JO^Œ∞Hˆ âß¢ãOÎ¨ â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ
P`«‡ ÉèÏ"åxfl |Ü«∞@‰õΩ fã≤ r=ÙxH˜ ^Œ∂~°OQÍ xeÑ≤K«∂Ñ≤Ok. ^•xx
'ÉèQí =Æ O`«∞_»∞— J#flk. ^≥· fi`«OQÍ =i‚Oz<å `«`Î« fi^Œ$+≤`ì À J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë
J^≥· fi`«OQÍ<Õ `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
Ö’HõOÖ’ z„`«HÍ~°∞_Õ z„`«HÍ~°∞x „ÑüÉèí#∞ QÆ∞iÎOK«QÆÅ_»∞. JÖÏˆQ
265
*Ï˝xÜÕ∞ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ â◊√^Œú`åfixfl `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ_»∞. `≥Å∞ã¨∞HÀÖËx J*Ï˝x
ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ HõàÏº}ÏÅ∞ - ÃÑo§à◊√§ KÕ™êÎ_»∞. ÉèÏ~°ºÅ`À ã¨~°ãÖ -
q~°Ç¨ÏO, "åà◊§‰õΩ a_»¤Å∞ - "åiH˜ ÃÑo§à◊√§. ^Õ=`«ÅO^ŒiH© - XHõ¯sfl
q_» ∞ =‰õ Ω O_® q<åÜ« ∞ ‰õ Ω _ç H ˜ , PO[<Õ Ü « ∞ ™êfiq∞H˜ - JO^Œ i H©
|Å=O`«OQÍ ÃÑo§à◊√§KÕ¿ãã¨∞Î<åfl_»∞. "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ JO^ŒiH© ã¨∞„Ñ¨ÉèÏ`åÅ∞
~°zOKå_»∞. Ñ¨=fioOÑ¨Ù ¿ã=Å∞ KÕ™êÎ_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞x ‰õÄ_® JÅ∞ÊxQÍ
- `«#ÖÏQÍ (r=ÙxÖÏQÍ) KÕã≤ "åi HÍ=∞bÅÅ#∞ "Õ<Àà◊§ H©iãÎ ∞¨ OÎ \Ï_»∞.
DÜ«∞<Õ =∂^Õ=Ù_»∞. =∂ WÅ"ÕÅ∞Ê JO@∂ H˘|ƒi HÍÜ«∞Å∞ H˘\˜ì,
WO`« ÉèHí Î̃ KÕâß#∞ QÆ#∞Hõ =∂ˆHq∞™êÎ=x ÉË~O° ÃÑ_»`å_»∞. WO`«\ ˜ ÉèHí `Î̃ À
â◊√^Œ∞ú_» <≥·<å#x `«ÅáÈ™êÎ_»∞. WOHÍ Z<Àfl ÉèíH˜Î HÍ~åºÅ∞ KÕ™êÎ_»∞.
"≥∂HõΔ=∞O>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ∞ ^èŒ~å‡~°÷ HÍ=∞º "≥∂HõΔ ã≤^Œúº~°÷O
Ñ¨Ó[Å∞ KÕ™êÎ~°∞. `«# WO„kÜ«∂Å∞ - „Ñ¨=$uÎ - HÀiHõÅ∞ - x„QÆÇ¨ÏO -
xÜ«∞=∞O - QÆ∞~°∞=Ù - âß¢ã¨ÎO - qKå~°} J<Õq ã¨∞`«~å=¸ D
Ñ¨Ó[ÅÖ’ HõxÑ≤OK«=Ù. WÖÏ LO@Üü∞ r=ÙxH˜ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz#
Jâ◊√^Œú ÉèÏ"åÅ∞. Wq x[OQÍ r=Ù_çH˜ K≥Ok# ÉèÏ"åÖË. ÉèíQÆ=O`«∞xH˜
x[OQÍ W"Õg ÖË=Ù. ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ÖËx Jâ◊√^ŒúÉèÏ"åÅ#∞ ÖË#@∞¡QÆ
`≥Å∞ã¨∞H˘x, `«# Ü«∞O^Œ∞ ÖË‰õΩO_® KÕã¨∞H˘x, `å#∞ â◊√^Œú`åfixfl á⁄Ok`Õ
JÑ¨C_»∞ ÉèQí =Æ O`«∞x`À SHõº`« =Å¡ `å#∞ ÉèQí =Æ O`«∞_Õ J=Ù`å_»∞, â◊√^Œhú ~°∞
â◊√^Œúh\˜`À Hõeã≤#@∞¡ â◊√^Œú r=Ù_»∞ P`«‡ÜÕ∞ J=Ù`å_»∞.
- : K«`«∞~°÷ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-
266
ÑÖK«=∞ =e¡
- Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ™ê÷<åxfl K≥ÑÊ≤ , Ñ¨~=° ∂`«‡ P~å^è#Œ =Å¡ Ñ¶e¨ `åxfl
K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
=∞OII Ñ¨Ù~°O UHÍ^Œâ◊ ^•fi~°O J[™êº =„Hõ KÕ`«ã¨ó I
J#∞ëêìÜ«∞ # â’K«u q=ÚHõÎâ◊Û q=ÚK«º`Õ II
U`«^≥· fi`«`üII (1)
„ÑüII J[ã¨º ´ Ñ¨Ù@∞ìHõ ÖËx"åxH˜† J=„Hõ KÕ`ã« ó¨ ´ =„Hõ |∞kúÖxË "åxH˜
(Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨[˝ QÆÅ"åxH˜)† UHÍ^Œâ◊ ^•fi~°O Ñ¨Ù~°O ´ Ñ¨^HŒ ˘O_»∞ ^•fi~åÅ∞QÆÅ
Ñ¨@ì}O L#flk† J#∞ëêìÜ«∞ ´ ^•xx (^ÕÇ¨ÏO`À J#∞ãÖ^è•#O KÕã≤)
^è•ºxOz# "å_»∞† #â’K«u ´ â’HÕK«_»∞† q=ÚH˜ÎóK« ´ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ=O
q_ç z # "å_≥ · † q=ÚK« º `Õ ´ [## =∞~° } ÏÅ#∞O_ç q_» ∞ ^Œ Å
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞† U`«^≥· fi`«`ü ´ W^Õ h=_çy# P`«‡.
ÉèÏ=O : Ñ¨Ù@∞ìHõ ÖËx"å_»∞, =„Hõ|∞kúÖËx „Ñ¨*Ï˝âße J~Ú# P`«‡‰õΩ 11
^•fi~åÅ∞ QÆÅ Ñ¨@}ì O (Ñ¨Ù~°O) L#flk. J\˜ì Ñ¨Ù~°=Ú#O^Œ∞#fl Ñ¨~=° ∂`«‡#∞
P~åkèOz#"å_»∞ - ^è•ºxOz#"å_»∞ Z\˜ì ^Œ∞óY=ÚÅ∞ á⁄O^Œ_»∞.
P*Ï˝# |O^èŒO #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄Ok [## =∞~°}=ÚÅ#∞O_ç
q=Ú‰õΩÎ_»=Ù`å_»∞. W^Õ h=_çy# P`«‡ `«`«fiO.
"åºYº : Ñ¨~°=∂`«‡#∞ P~åkèOKåÅO>Ë ZÖÏQÀ WHõ¯_» LáêÜ«∂xfl K≥Ñ≤Ê
(`«`)ü ^•x Ñ¶e¨ `åxfl ‰õÄ_® `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ ^Õ=`«Å#∞
Ñ¨ÓlOKåÅO>Ë PÜ«∂ ~°∂áêÅ∞ QÆÅ q„QÆÇ¨Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞H˘x,
"å\˜H˜ "Õ~°∞ "Õ~°∞ ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ\˜ì Ñ¨ÓÅ`À - Ñ¨„`åÅ`À Ñ¨Ó[Å∞ KÕ™êÎ~°∞.
JëÈì`«Î~åÅ∞ K«^Œ∞=Ù`å~°∞. XH˘¯Hõ¯^Õ=`« XHÀ¯~°Hõ"≥∞ÿ# H˘Ô~¯Å∞ fˆ~Û
"å~°∞QÍ =Ú„^ŒÅ∞ "Õã≤ =keÃÑ\Ïì~°∞ QÆ#∞Hõ h ‰õΩ#fl HÀiHõ#∞ |\˜ì
^Õ=`«#∞ ÃãÖˇHì± KÕã∞¨ H˘x Ñ¨Ól™êÎ=Ù. WO^Œ∞Ö’ Z=~°∞ ÉÏQÍ =∞# HÀÔ~¯Å∞
267
fi¿ãÎ "åi<Õ =∞# W+¨ì ^≥·"åÅ∞QÍ =∞Å∞K«∞‰õΩO\ÏO. Wk J#º^Õ=`å
Ñ¨Ó[. =∞i ^Õ=`«ÅO^ŒiH˜ JkèÑü, Jkèëêì#=Ú J~Ú# Ñ¨~°=∂`«‡#∞
Ñ¨ÓlOKåÅO>Ë ZÖÏ? PÜ«∞#ˆH"≥∂ XHõ¿Ñ~°∞ ÖËHõáêÜ≥∞† XHõ ~°∂ÑÖ
ÖËHõáêÜ≥∞. LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞, ÉèíQÆ=næ`« Ñ¨~°=∂`«‡#∞ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡=Ú,
ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=Ú, ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨HÍâ◊=Ú, UHõ=Ú, J^ŒfiÜ«∞=Ú, x~åHÍ~°=Ú,
x~°∞} æ =Ú, x~°O[#=Ú, xsÇ¨Ï=Ú, J[=Ú, J=ºÜ«∞=Ú, JzO`«º=Ú,
Jxˆ~Ìâ◊º=Ú, WO„kÜ«∞ JQÀK«~°=Ú Jx Ñ¶¨∞’+≤ã¨∂Î LO_≥. =∞i PÜ«∞#
q„QÆÇ¨xfl ZÖÏ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∂e? ZÖÏ PÜ«∞##∞ Ñ¨ÓlOKåe?
P~åkèOKåe? Jã¨Å∞ ZHõ¯_» PÜ«∞##∞ K«∂_®e - ÖË^• ÉèÏqKåe? -
Ñ¨~°=∂`«‡ Jxfl Éèí∂`åÅÖ’#∞ L<åfl_»x, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞QÆ∞Ç¨ÏÖ’ ^•y
L<åfl_»x ã¨~fi° âß¢™êÎÅ Ñ¶∞¨ ’+¨. 'Dâ◊fi~°ó ã¨~fi° Éè∂í `å<åO Ç¨Ï$^ÕâÌ ~ı ∞° #Ì u+üì ——.
''ã¨~fi° ã¨º KåÇ¨ÏO Ç¨Ï$kã¨xfl q+¨óì —— 'JÇ¨Ï=∂`å‡ QÆ∞_® Hˆ â◊ ã¨~fi° Éè∂í `åâ◊Ü∞«
ã≤÷`«ó— - Jx ã¨=∞ã¨Î LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ ™ê~°"≥∞ÿ# ÉèíQÆnæ`« =∞m§ =∞m§ <˘H˜¯
=HÍ¯}˜ã¨∞Î#flk. Hõ#∞Hõ Ñ¨~°=∂`«‡ D ^ÕÇ¨ÅxflO\˜Ö’#∞ L<åfl_»∞. JO>Ë
<åÖ’#∞, hÖ’#∞, Ñ¨â◊√=ÙÖ’#∞, Ñ¨H˜ΔÖ’#∞, K≥@∞ìÖ’#∞, Ñ¨Ù@ìÖ’#∞,
áê=ÚÖ’#∞, `ÕÅ∞Ö’#∞ - JxflO\˜Ö’ L<åfl_»∞. JO^Œ∞Hˆ Ñ¨Ù~å`«# HÍÅO
#∞O_ç Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ QÀ=Ù#∞ Ñ¨Ól™êÎ~°∞, áê=Ú#∞ Ñ¨Ól™êÎ~°∞, K≥@∞ì#∞
Ñ¨Ól™êÎ~∞° , Ñ¨Ù@ì#∞ Ñ¨Ól™êÎ~∞° , ‰õΩHõ¯#∞ Ñ¨Ól™êÎ~∞° . H˘O_»Å#∞ Ñ¨Ól™êÎ~∞° ,
=∞#∞+¨μÅ#∞ Ñ¨Ól™êÎ~°∞. W^ŒO`å ã¨<å`«# ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. JO`«\Ï
Ñ¨~°=∂`«‡ L<åfl_»<Õ #=∞‡HõO. `å=Ú PÜ«∂~°∂áêÖ’¡ L#fl x~åHÍ~°,
x~°∞æ}, JQÀK«~° Ñ¨~°=∂`«‡<Õ Ñ¨Ólã¨∞Î<åflO - P~åkèã¨∞Î<åflO J<Õ ÉèÏ=#
HõÅQÆ\ÏxH˜, ^èŒ$_»Ñ¨_»\ÏxˆH WÖÏO\˜ Ñ¨Ó[Å∞ ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OQÍ
=ã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ =∂#=Ù_»∞ `«# J*Ï˝#O =Å¡ - Pâ◊Å∞, HÀiHõÅ
=Å¡ D ã¨~fi° „`å Ñ¨~=° ∂`«‡ L<åfl_»<Õ ÉèÏ=##∞ ÃÑOK«∞HÀ ÖËHõ P K≥@Ö¡ ’,
Ñ¨Ù@ìÖ’¡, =∂Ç¨`«‡ºO L#fl^Œx, "å\˜x ¿ãq¿ãÎ HÀi# HÀiHõÅ∞ f~°∞`åÜ«∞x
268
ÉèÏqOz =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞, =∞Ç¨`«∞‡Å∞ L^ÕÌtOz# ÉèÏ=# #∞O_ç kQÆ*Ïi
áÈ`«∞<åfl_»∞. =¸~°ö`åfixfl ÃÑOK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞.
JO^Œ∞Hˆ LÑ¨x+¨`ü |∞∞+¨μÅ∞ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ #∞ J^èºŒ Ü«∞#O KÕ¿ã ÑïÑ¨Hfiõ
™ê^èŒ‰õΩÅHÀãÖ, "Õ^•O`«l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ HÀãÖ, =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅHÀãÖ
Ñ¨~°=∂`«‡#∞ ZHõ¯_» ZÖÏ Ñ¨ÓlOKåÖ’ LáêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
h=Ù x[OQÍ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ Ñ¨ÓlOKåÅO>Ë ZHõ¯_»‰õÄ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ
"≥à◊§#=ã¨~°OÖË^Œ∞. U Ñ¨ÓÅ∂ Ñ¨„`åÅ∞ ¿ãHõiOK«#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. q„QÆÇ¨Å#∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. H˘# #Hõ¯~°ÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ÑÖK«Éèí∂`åÅ
ÑÖpHõ~} ° O ^•fi~å `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ ÑÖÑ≤# D ã¨∂Å÷ â◊s~å<Õfl ÉèQí =Æ O`«∞x
P"åãÖQÍ - x"åãÖQÍ ÉèÏqOK«=∞O@∞<åfl~°∞. JO^Œ∞Hˆ WHõ¯_» Ñ¨~=° ∂`«‡
11 ^•fi~åÅ∞ QÆÅ ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨Ï=∞<Õ Ñ¨Ù~°OÖ’ L<åfl_»x ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eÜ«∞
*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH ''^ÕÇ¨ÏŸ ^Õ"åÅÜ«∞ „áÈHõÎó -....—— Jx "Õ^Œ =K«#O.
D ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏOÖ’ 11 WO„kÜ«∂Å∞ ^•fi~åÅ∞QÍ L<åfl~Ú. J"Õ
5 *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å∞, 5 Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å∞ 1 JO`«i„kÜ«∞O =∞#ã¨∞û. D
ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏO XHõ ÃÑ^ŒÌ Éèí=#O =O\˜k. JO`«óÑ¨Ù~°O =O\˜k.
Éèí„^ŒOQÍ x=ã≤OK«\ÏxˆH D Éèí=#O - JO`«óÑ¨Ù~°O. Éèí=#O L#fln
JO>Ë Ö’Ñ¨Å LO_»\ÏxH˜ ™œHõ~åºÅ∞O_®e. JÖÏˆQ |Ü«∞@‰õΩ "≥àÏ§Å<åfl,
uiyÖ’Ñ¨Å‰õΩ ~å"åÅ<åfl ™œHõ~°ºOQÍ ^•fi~åÅ∞O_®e. P ^•fi~åÅ‰õΩ
HÍ=eQÍ ^•fi~°áêÅ‰õΩÅ∞O_®e. JO^Œ∞ˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `å#∞ x"åãÖ
LO_»\ÏxH˜ 11 ^•fi~åÅ∞, - P ^•fi~åÅ‰õΩ K«Hõ¯x ^•fi~°áêÅ‰õΩÅ∞QÆÅ
XHõ Éèí=<åxfl - Ñ¨Ù~åxfl `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞H˘x JO^Œ∞Ö’ ã≤÷~°OQÍ
LO@∞<åfl_»∞. ^ÕÇ¨ÏOÉèí=#O, WO„kÜ«∂Å∞ - ^•fi~åÅ∞, WO„kÜ«∂kè
^Õ=`«Å∞ ^•fi~°áêÅ‰õΩÅ∞, =∞#ã¨∞û. giÃÑ· PkèHÍi Ñ¨Ù~°∞+¨μ_Õ ~åA -
r=Ù_»∞. *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å^•fi~å q+¨Ü«∂Å HÀãÖ r=Ù_»∞ |Ü«∞@‰õΩ
"≥à√◊ `«∞O\Ï_»∞. â◊|OÌ HÀã¨"∂≥ , ã¨Ê~°≈HÀã¨"∂≥ , ^Œ$â◊ºOHÀã¨"∂≥ , ~°∞zHÀã¨"∂≥ ,
269
"åã¨#HÀã¨"≥∂ K≥q, K«~°‡O, Hõ#∞fl, <åÅ∞Hõ, =Ú‰õΩ¯ J<Õ WO„kÜ«∂Å#∞
LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘x „Ñ¨ÑÖK«OÖ’xH˜ "≥àÏÎ_»∞. "≥o§ JHõ¯_» J<ÕHõ
q+¨Ü«∂Å#∞ ¿ãHõiOK«∞H˘x uiy WO„kÜ«∂Å ^•fi~å Ö’ÑëH˜ =™êÎ_»∞.
Zxfl q+¨Ü«∂Å HÀãÖ ZHõ¯_≥Hõ¯_» uiy<å, ZO`«HÍÅO uiy<å
™êfiÅÜ«∂Ü≥∞ÿ = „kèÜ∞« `Õ (|$.L) J#fl@∞¡ `«# x"å™êxH˜, `«# PÅÜ«∂xH˜
uiy ~å"åeûO^Õ. WO\˜#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ "≥àı§@Ñ¨C_»∞ =∞#O
`«Å∞Ñ¨ÙÅ‰õΩ `åà◊O "Õã≤ `åà◊OK≥=ÙÅ∞ ‰õÄ_® Éè„í ^ŒOQÍ ^•K«∞H˘x ZHõ¯_≥H¯õ _À
uiy =∞#Ñ¨#∞Å∞ Ñ¨ÓiÎ KÕã¨∞H˘x uiy WO\˜H˜ =zÛ `åàÏÅ∞ `≥iz
Ö’Ñ¨Å‰õΩ =zÛ q„âßOu fã¨∞‰õΩO\ÏO. J~Ú`Õ WÖÏ WO\’¡H˜ =zÛ#
`«~åfi`« ‰õÄ_® W`«~°∞Å =Å¡ `«#‰õΩ ÉÏ^èŒHõÅ∞QÆ‰õΩO_®, `«# q„âßOuH˜
ÉèOí QÆO HõÅ∞QÆ‰Ωõ O_®, `«# ™⁄=Ú‡#∞ Éè„í ^ŒOQÍ LOK«∞HÀ=\ÏxH˜ `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞
=¸ã¨∞H˘x `åàÏÅ∞ "Õã¨∞‰õΩO\ÏO. JÖÏˆQ r=Ù_»∞ ‰õÄ_® `«#‰õΩ -
`«#ã¨fi~°∂áêxH˜ - (P`«‡‰õΩ) ÉÏ^èŒHõÅ∞QÆ‰õΩO_», Jã≤÷`åfixH˜ UÖ’@∂
~å‰õΩO_® ~ÚO„kÜ«∂Å#∞ `«# J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀ=\ÏxH˜ `åà◊O
"Õã≤#@∞¡ "Õã≤ LOKåe. JO>Ë WO„kÜ«∂Å#∞ `«# Jnè#OÖ’ - `«#
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ x„QÆÇ¨ÏOQÍ LOK«∞HÀ"åe.
JÖÏ WO„kÜ«∂Å#∞ x„QÆÇ¨ÏOQÍ LOK«∞HÀQÆey# "å_Õ
'J=„HõKÕ`«ã¨—. JÖÏ QÍHõ WO„kÜ«∂Å#∞ P`«‡ *Ï˝<åxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ‰õΩO_® =„Hõ=∂~°Oæ Ö’ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕ¿ãÎ - „áêÑÖzHõ
q+¨Ü«∂Å HÀãÖ - Éè’QÍÅHÀãÖ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕ¿ãÎ J`«_»∞ '=„Hõ
KÕ`«ã¨ó— J=Ù`å_»∞. ^•fi~åÅ ãÖQÆu Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀHõáÈ`Õ WÅ∞¡QÆ∞ÖË¡.
ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO WÅ∞¡ ÖÏO\˜k. WO„kÜ«∂Å∞ ^•fi~åÅ=O\˜q. P`«‡ WO\’¡
x=tOKÕ Ü«∞[=∂x ÖÏO\˜"å_»∞, WÅ∞¡ - Ü«∞[=∂x XHõ¯ˆ~ HÍ^Œ∞.
x"åãÖ - x"åã≤ J<Õ =º`åºãÖ LOk. WÅ∞¡ [_»O. ^•xx
LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘<Õ K≥·`«#ºO P`«‡. (r=Ù_»∞). Hõ#∞Hõ ^ÕÇ¨Ï=¸ - P`å‡
270
XHõ¯>Ë#<Õ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ"åxfl q_çzÃÑ\Ïìe. <Õ#∞ ^ÕÇ¨xfl HÍ^Œ∞ - ^ÕÇ¨xfl
"å_»∞H˘<Õ r=Ù}˜‚ (P`«‡#∞) Jx ^èŒ$_è»OQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe. JÖÏˆQ ^•fi~åÅ∞
- Ü«∞[=∂x XHõ\ H˜ Í^Œ∞. Hõ#∞Hõ WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡ XHõ\ ˜ HÍ^Œx† `å#∞
P`«‡<ÕQÍx WO„kÜ«∂Å∞ HÍ^Œx, `å#∞ P`«‡<ÕHÍx =∞#ã¨∞û#∞ HÍ^Œx
xâ◊ÛÜ«∂xH˜ ~å"åe. Ü«∞[=∂x `å#∞ L#fl"å_≥· `«#‰õΩ W+¨ìOQÆ `«#‰õΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ WÅ∞¡ Hõ\ ˜ìOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏˆQ r=Ù_»∞ =ÚO^Œ∞`å#∞
L#fl"å_≥· `«O„_ç ^•fi~å `«e¡ QÆ~°ƒùOÖ’ „Ñ¨"ÕtOz =ã¨∂Î =ã¨∂Î XHõ ã¨∂÷Å
^ÕÇ¨xfl `≥K«∞Û‰õΩO\Ï_»∞. =ã¨∂Î =ã¨∂Î `≥K«∞Û‰õΩ#fl ^•xx áÈ`«∂ áÈ`«∂
q_çzÃÑ\˜ì "≥o§ áÈ`«∞<åfl_»∞. JO>Ë Ñ¨Ù_»∞`«∞#flk ã¨∂Å÷ â◊s~°"∞Õ . ZO^Œ∞‰õΩ
`≥K«∞Û‰õΩO@∞<åfl_»∞ D ^ÕÇ¨xfl? - `«# "åã¨#Å#∞, Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ Y~°∞Û
KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ. =∞m§=∞m§ WÖÏ ^ÕÇ¨Å#∞ `≥K«∞Û‰õΩO@∂ - =^Œ∞Å∞`«∂
áÈ`«∂ J<ÕHõ Ü«∂`«#Å∞ J#∞ÉèíqOKÕ Ñ¨x ÖË‰õΩO_® `å#∞ Ñ¨~°=∂`«‡Ö’
SHõº"≥∞ÿ âßâ◊fi`« P#O^ŒOÖ’ LO_çáÈ=\ÏxH˜ - gÅ∞QÍ `«y#@∞¡QÍ
r=Ù_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ xi‡OK«∞‰õΩ#flk D ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO. JO>Ë Wk
Selective Construction J#fl=∂@. WO`« Hõ+¨ìÑ¨_ç `≥K«∞Û‰õΩ#fl ^•xx
`≥K«∞Û‰õΩ#fl Ñ¨xHÀãÖ qxÜ≥∂yOK«∞H˘O>Ë J`«_»∞ J=„HõKÕ`«ã¨ó. ÖË^•
=„HõKÕ`«ã¨∞_Õ. JO`ÕHÍ^Œ∞. Ñ¨Ù\˜ìOk ^ÕÇ¨Ï=∞x, `å#∞ Ñ¨Ù\˜ì# "å}˜‚
HÍ^Œ h 'J[ã¨ º — Jh† Ñ¨ Ù \˜ ì # D ^Õ Ç ¨  xfl P`« ‡ `« ` « fi ™ê^è Œ # ‰õ Ω
qxÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ"å_ç#h - Z=_»∞ QÆ∞iÎ™êÎ_À "å_çˆH D ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨ÏO
Ü≥ÚHõ¯ LÑ¨Ü≥∂QÆO. LÑ¨Ü≥∂QÆO JO>Ë Ü≥∂QÍxH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ LO^Õk.
WÖÏ `å#∞ J[ã¨º Jx† ^ÕÇ¨ xfl - WO„kÜ«∂Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞H˘<Õ
"å_ç#x, JO^Œ∞HÀãÖ <Õ#∞ nxfl `≥K«∞Û‰õΩ<åfl<Õ QÍx <Õ#∞ D ^ÕÇ¨ÏO
HÍ^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘x† =„Hõ |∞kúx q_çz, Ö∫H˜Hõ |∞kúx q_çz J=„HõK`Õ ã« ∞¨ _≥`· Õ
- J^Õ J#∞ëêìÜ«∞ - J^Õ P`«‡#∞ P~åkOK«@O. D P~å^èŒ# - D
Ñ¨Ó[=Å¡ ã¨=∞ã¨Î ^Œ∞óMÏÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú. =∞m§ =∞m§ ^ÕÇ¨ xfl `≥K∞« ÛH˘<Õ
271
Ñ¨xÖË^∞Œ . ^•x =Å¡ HõeQˆ ^Œ∞óMÏÅ#∞ á⁄O^Õ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . [## =∞~°}
ãÖ™ê~° |O^èŒO #∞O_ç q=Ú‰õΩÎ_Ò`å_»∞. F #zˆH`å! W^Õ h=_çy#
P`«‡ -
- Ñ¨Ù~°=Ú #O^Œ∞#fl P Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ZO`«\ ˜ "å_À....
=∞OII Ç¨ÏOã¨ó â◊√z+¨^£ =ã¨∞ ~°O`«iHõΔ ã¨^£
Ç¨ÏŸ`å "Õk+¨`ü Jukè~ü ^Œ∞~À}ã¨`ü I
#$+¨^£ =~°ã¨^£ |∞∞`«ã¨^£ "Àº=∞ ã¨^ŒÉÏ˚
QÀ*Ï |∞∞`«*Ï J„k*Ï |∞∞`«O |$Ç¨Ï`ü II(2)
„ÑüII Ç¨ÏOã¨ó â◊√z+¨^£ ´ ã¨∂~°ºxÖÏQÍ kqÜ«∞O^Œ∞† =ã¨∞ó JO`«iHõãΔ ^¨ £
´ "åÜ«Ú=ÙÖÏQÍ PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞† Ç¨ÏŸ`å "Õk+¨^£ ´ JyflÖÏQÍ
Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞† Jukäó ^Œ∞~À}ã¨`ü ´ JukèÖÏQÍ QÆ$Ç¨Ï=ÚÅO^Œ∞ (3
^ÕÇÏ¨ =ÚÅO^Œ∞)† #$+¨^£ ´ =∂#=ÙÅÜ«∞O^Œ∞† =~°ã^¨ £ ´ ^Õ=`«ÅÜ«∞O^Œ∞†
|∞∞`«ã¨^£ ´ Ü«∞[˝=ÚÅÖ’#∞ (xëê¯=∞Hõ~°‡ÅO^Œ∞)† "Àº=∞ã¨^£ ´
PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞† (P P`«‡ L#flk) JÉÏ˚ ´ h\˜Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜ì#k† QÀ*Ï
´ Éèí∂q∞ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#k† |∞∞`«*Ï ´ Ü«∞[˝=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜ì#k†
J„k*Ï ´ Ñ¨~°fi`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜ì#k† |∞∞`«O ´ Jk ã¨`«ºO† |$Ç¨Ï`ü
´ JxflO\˜Hõ<åfl Q˘Ñ¨Êk.
ÉèÏ=O : ã¨∂~°∞ºxÖÏ kqÜ«∞O^Œ∞† "åÜ«Ú=ÙÖÏ PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞, JyflÖÏ
Éè í ∂ q∞Ü« ∞ O^Œ ∞ † Jukè Ö Ï QÆ $ Ç¨ Ï =ÚÅO^Œ ∞ , =∂#=ÙÅÜ« ∞ O^Œ ∞ ,
^Õ=`«ÅÜ«∞O^Œ∞, Ü«∞[˝=ÚÅÜ«∞O^Œ∞, PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞ P`«‡ L#flk. Jk
h\˜Ü∞« O^Œ∞ Ñ¨Ù\Õì k, Éè∂í q∞#∞O_ç Ñ¨Ù\˜#ì k, Ü«∞[˝=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜#ì k,
Ñ¨~°fi`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜ì#k. Jk x[OQÍ ã¨`«ºO, JxflO\˜Hõ<åfl KåÖÏ
Q˘Ñ¨Êk.
272
"åºYº : 11 ^•fi~åÅ∞QÆ Å Ñ¨ Ù ~° = Ú#O^Œ ∞ (^Õ Ç ¨ Ï =Ú#O^Œ ∞ )
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞<åfl_»x J`«}˜‚ P~åkèOz# "å_çH˜ ^Œ∞óMÏÅ∞O_»=x, ã¨=∞ã¨Î
|O^è•Å#∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄O^Œ∞`å_»x K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. P Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ÖË^•
Ñ¨~=° ∂`«‡ XHõ¯ =∂#= ^ÕÇÏ¨ =Ú #O^ÕHÍ^Œ∞† JO`«\Ï JxflO\Ï L<åfl_»x
ã¨Ê+¨ìOKÕã¨∞Î<åfls =∞O„`«OÖ’.
Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨~°fi"åºÑ≤ J<Õ q+¨Ü«∂xfl ^Œ$_è»Ñ¨~°K«\ÏxH˜ K≥Ñ¨ÊQÆÅ
„Ñ¨ ^ Õ â ßÅ#xflO\˜ x K≥ | ∞`« ∞ <åfl~° ∞ . (JO`« i Hõ Δ O Ö’) kqÜ« ∞ O^Œ ∞
ã¨∂~°∞ºx=Öˇ - JO>Ë ã¨∂~°∞ºx HÍOu JO`«iHõΔOÖ’ ã¨=∞ã¨Î „Ñ¨^ÕâßÅ#∞
`å‰õΩ`«∞Ok. „Ñ¨ÑÖK«O JO`å ã¨∂~°∞ºx "≥Å∞QÆ∞#∞ P™êfikã¨∂Î<Õ L#flk.
JÖÏˆ Q P`« ‡ JO`« i Hõ Δ = Ú #O^Œ O `« \ Ï "åºÑ≤ O zÜ« Ú #flk.
PHÍâ◊=Ú#O^ŒO`«\Ï "åÜ«Ú=Ù "åºÑ≤Oz#@∞¡ P`«‡ ã¨=∞ã¨Î „Ñ¨^ÕâßÅ#∞
"åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk. ''Dâß"åã¨º q∞^ŒQ∑O ã¨~°fiO...—— J#fl@∞¡ D [QÆ`«∞Î
JO`å Ñ¨~=° ∂`«‡ =∞Ü«∞"Õ∞. JO`«iHõOΔ - PHÍâ◊O Jx L#fl`« ÉèÏQÍÅ#∞
q=iOz - WÑ¨C_»∞ Éè∂í q∞Ü«∞O^ŒO`«\Ï Jyfl=Öˇ P`«‡ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk
JO@∞<åfl~°∞. "Õk+¨`ü JO>Ë Éèí∂q∞ Jx XHõ J~°÷O - Ç¨ÏŸ=∞‰õΩO_»O
Jx =∞~À J~°÷O. ZÖÏÔQ·`Õ Ç¨ÏŸ=∞‰õΩO_»O JyflKÕ xO_ç LO@∞O^À JÖÏ
[QÆ`«∞Î JO`å P`«‡KÕ xO_ç LO@∞Ok Jx. QÆ$Ç¨Ï=ÚÅO^Œ∞ Jukè
Ñ¨ÓlOÑ¨|_ç#@∞¡ - 3 ^ÕÇÏ¨ =ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ P`«‡ LO_ç P^ÕÇ¨ Å#∞ K≥`· #« º
=O`«O KÕã¨∞Î#flk.
WOHÍ P`«‡ U U Láê^èŒ∞ÅO^Œ∞#fl^À K≥|∞`«∞<åfl~°∞. =∂#=ÙÅ
Ü«∞O^Œ∞, ^Õ=`«ÅÜ«∞O^Œ∞, P`«‡ L#flk. Ü«∞[˝=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#flk JO>Ë
ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å "≥#∞Hõ P^è•~°OQÍ P`«‡ L#flk. PHÍâ◊=Ú #O^Œ∞#flk
JO>Ë PHÍâ◊OÖÏQÍ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡OQÍ L#flk - Jx.
P`«‡ h\˜ Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\ì̃#k JO>Ë. h\˜Ö’ LO_Õ KÕÑÅ¨ ∞, "≥Úã¨à√◊ §,
„H˜q∞ H©@HÍ^Œ∞Å∞ - ã¨=∞ã¨Î [ÅK«~°=ÚÅ∞ - â◊OYO, =Ú`«ºO, QÆ=fiÅ∞
273
"≥ÚII JK«~° ~°∂Ñ¨=ÚÖ’#∞, Éèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞ Ñ¨Ù\˜ì# - JO>Ë ã¨ã¨º=ÚÅ∞,
"≥ÚHõ¯Å∞, K≥@∞¡, F+¨^èŒ∞Å∞, H˘xfl ~°HÍÅ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å ~°∂ÑÖÖ’ P`«‡ÜÕ∞
L#fl^Œx† Ü«∞[˝ Hõ~°‡Å ^•fi~å HõeˆQ Ñ¶¨ÖÏÅÖ’#∞ P`«‡ÜÕ∞ L#fl^Œx,
Ñ¨~fi° `åÅÖ’ Ñ¨Ù>Ëì #n#^•Å∞, [Å^è•~°Å ~°∂ÑÖÖ’#∂ P`«‡ÜÕ∞ L#fl^Œx
- ã¨~°fi„`å P`«‡ `«Ñ¨Ê J#ºOÖË^Œx - U ~°∂ÑÖÖ’ HõxÑ≤OKÕ^≥·<å Jk
P`«‡ÜÕ∞ - Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞#x - D =∞O„`«O ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ`åfixfl ã¨Ê+¨ìO
KÕã¨∞Î#flk.
- ã¨ˆ~. Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨~°fi"åºÑ≤ - JO`«\Ï L<åfl_»∞. =∞i 11
^•fi~åÅÑ¨Ù~°O (â◊s~°O)Ö’ L#fl@∞¡ K≥Ñ¨Ê@O ZO^Œ∞‰õΩ? ™ê^èŒ‰õΩÅ
™ê^èŒ#HÀã¨"Õ∞, =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÅ∞ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x P Ñ¨~°=∂`«‡`À
SHõº`« ™êkèOK«∞@ˆH. =∞i D ^ÕÇ¨ÏOÖ’ Ñ¨~°=∂`«‡ UO KÕã¨∞Î<åfl_»∞?
=∞OII T~°úfiO „áê}=Ú#flÜ«∞u Páê#O „Ñ¨`«ºQÆã¨ºu I
=∞^èÕº "å=∞# =∂ã‘#O qâıfi ^Õ"å Láêã¨`Õ II (3)
„ÑüII =∞^èºÕ ´ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞^èºŒ OÖ’† Pj#O ´ Pj#∞_≥· Ü«Ú#fl† "å=∞#O
´ Ñ¨Ó[hÜ«Ú_≥·# P Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ (P`«‡)† „áê}O ´ „áê}=Ú#∞† L~°úfiO
´ ÃÑ·H˜† L#flÜ«∞u ´ ÑÖÑ≤™êÎ_»∞† Jáê#O ´ Jáê<åxfl† „Ñ¨`«ºH± ´
„HÕkH˜† Jã¨ºu ´ qã¨∞~°∞`å_»∞† qâıfi^Õ"å ´ ã¨=∞ã¨Î ^Õ=`«Å∞† Láêã¨`Õ
´ (PÜ«∞##∞) P~åkèã¨∂Î L<åfl~°∞.
ÉèÏ=O : Ñ¨Ó[hÜ«Ú_≥#· Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞^èºŒ OÖ’ ‰õÄ~˘Ûx, „áê}Ïxfl
ÃÑ·H˜† Páê<åxfl „HÕ^Œ‰õΩ ÑÖÑ¨Ù`«∞<åfl_»∞. ã¨=∞ã¨Î^Õ=`«Å∞ J`«_çx
P~åkèã¨∞Î<åfl~°∞.
"åºYº : ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å Ç¨Ï$^ŒÜ«∂O`«~åàÏÅÖ’ Jj#∞_≥·Ü«Ú#fl P
Ñ¨~=° ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ÖË^• Ñ¨~=° ∂`«‡ Uq∞ KÕÜÚ« K«∞<åfl_»∞? x[OQÍ PÜ«∞#
Ug∞ KÕ¿ã"å_»∞ HÍ^Œ∞† KÕÜ∂« eû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . HÍx PÜ«∞# ™êxfl^èºŒ O
274
=Å¡ H˘xfl Ñ¨#∞Å∞ Ü«∞^è• qkèQÍ [iy áÈ`«∞O\Ï~Ú. q^Œ∞ºK«ÛHù Î˜ á¶êº#∞Ö’H˜
=zÛ ^•xx „uÑ¨Ê^Œ∞. Jk =¿ãKÎ åÅ∞ á¶êº#∞ u~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏˆQ Öˇ@· ∞#∞
Jk "≥eyOK«^Œ∞. HÍx Jk =¿ãÎ KåÅ∞ Öˇ·@∞ "≥Å∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏˆQ P`«‡
ã¨fiÜ«∞OQÍ Ug∞ KÕÜ«∞^Œ∞. HÍx ^•x ™êxfl^èŒºOÖ’ ã¨=∞ã¨Î WO„kÜ«∂Å∞
Ñ¨~°=tOz Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. P`«‡ K≥·`«#ºO =Å¡<Õ ^ÕÇ¨ÏOÖ’ ã¨=∞ã¨Î r=#
„H˜Ü«∞Å∞ [iyáÈ`«∞<åfl~Ú. HÍà◊√§, KÕ`«∞Å∞, Hõà◊√¡, =Ú‰õΩ¯, K≥=ÙÅ∞,
<åÅ∞Hõ, =∞#ã¨∞û, |∞kú Jhfl "å\˜"å\˜ Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú. x[OQÍ
W=hfl Ñ¨xKÕÜ«∂ÅO>Ë „áê}O HÍ"åeQÆ^•! J=Ù#∞. „áê}â◊H˜Î =Å¡<Õ
W=hfl Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~Ú. =∞i „áê}â◊H˜Î =Å¡ W=hfl Ñ¨xKÕã¨∞ÎO>Ë P`«‡ â◊H˜Î
=Å¡ JO\Ïˆ~q∞\˜? P „áê} â◊H˜Î P`«‡ â◊H˜Î =Å¡<Õ Ñ¨xKÕã¨∞Î#flk QÆ#∞Hõ.
P`«‡ â◊H˜Îx „QÆÇ≤ÏOK«QÆey#O`« HÍÅO „áê}â◊H˜Î Ñ¨xKÕã¨∂Î<Õ LO@∞Ok.
JO^Œ∞ˆH P`«‡ â◊H˜Î =Å¡<Õ ã¨=∞ã¨Î=¸ [iyáÈ`«∞<åflÜ«∞x J#@O.
D Éè∫uHõ ^ÕÇ¨ xfl #_çÑO≤ KÕ „áê}O XHõ¯>Ë J~Ú<å Jk â◊s~°OÖ’
KÕ¿ã Ñ¨xx|\˜ì ^•xx „áê}O - Jáê#O - L^•#O - ã¨=∂#O -
"åº#O Jx 5 ¿Ñ~°∞¡<åfl~Ú. W"ÕQÍHõ =∞iH˘xfl z#flz#fl Ñ¨#∞Å∞
[iyáÈ=\Ï#H˜ â◊H˜Îxã¨∞Î#fl „áê}ÏxH˜ JÑ¨#∞Å#∞ |\˜ì LÑ¨ „áê}ÏÅx
5 ¿Ñ~°∞¡<åfl~Ú. W=hfl XˆH „áê}â◊H˜Î Ü≥ÚHõ¯ qq^èŒ ~°∂áêÅ∞ - (1)
TÑ≤iu`«∞ÎÅÖ’ „Ñ¨"ÕtOz LKåÛfiã¨, xâßfi™êÅ^•fi~å âßfiã¨ „Ñ¨"åÇ¨xfl
ãïk^ÕkÌ „áê}O Jh - (2) =¸„`åâ◊Ü∞« O, Ñ¨Ùsëêâ◊Ü∞« OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz
Ñ¨x[iÑ≤OKÕk Jáê#=∞x - (3) r~°‚HÀâ◊=Ú#O^Œ∞ „Ñ¨"ÕtOz u#fl
PÇ¨~åxfl JiyOKÕk ã¨=∂#=∞x† (4) HõO~îO° Ö’ â◊ÉÏÌxfl L`«ÊuÎ KÕ¿ã^•xfl
L^•#=∞x† (5) <å_»∞ÅÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz ~°HÎõ „Ñ¨™ê~åxfl [iÑ≤OKÕk "åº#=∞x
- WÖÏ 5 Ñ¨#∞Å#∞ KÕ~ÚOKÕk „áê}â◊H˜Î XHõ¯>Ë. W^ŒO`å P`«‡ â◊H˜Îx
„QÆÇ≤Ïã¨∞Î#flO`« HÍÅ"Õ∞. P`«‡ â◊H˜Îx „QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈ`Õ „áê}O â◊H˜Î
Ç‘Ï#=∞=Ù`«∞Ok. „áê} â◊H˜Î Ç‘Ï#"≥∞ÿ`Õ r=# K«~°ºÅhfl PyáÈ`å~Ú.
275
ã¨ = ∞ã¨ Î ^Õ = `« Å ∞ P`« ‡ #∞ P~åkè ã ¨ ∞ Î < åfl~° ∞ . - ^Õ = `« Å O>Ë
WO„kÜ«∂kèëêì# ^Õ=`«Ö.Ë "åˆ~OKÕã∞¨ <Î åfl~°∞? "å~°∞ P`«‡#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl~°∞.
ZÖÏ? "åi "åiH˜ Hˆ \Ï~ÚOz# Ñ¨#∞Å#∞ x~°fiiÎOK«@O ^•fi~å „Ñ¨É∞íè "≥#·
P`«‡#∞ ¿ãqã¨∞<Î åfl~°∞. „Ñ¨ÑO¨ K«O#∞O_ç qq^èŒ q+¨Ü∂« Å#∞ *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å
^•fi~å ¿ãHõiOz P *Ï˝<åxfl =∞#ã¨∞û‰õΩ x"Õkã¨∞Î<åfl~°∞. =∞#ã¨∞û P^Õâ◊O
„Ñ¨HÍ~°O qq^èŒ Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å ^•fi~å Ñ¨#∞Å∞ x~°fiiÎã¨∞Î<åfl~°∞. - WÖÏ
^ÕÇÏ¨ OÖ’x Ñ¨Ù~°∞+¨μx - r=~°∂Ñ¨ Ñ¨Ù~°∞+¨μx P~å^è#Œ KÕã∞¨ <Î åfls ^Õ=`«Å∞
- JO^Œ∞ˆH qâıfi^Õ"å Láêã¨`Õ J<åfl~°∞.
- ^ÕÇÏ¨ =∞<Õ Ñ¨Ù~°O #∞O_ç - Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ "≥o§áÈ`Õ UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
- UO q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok?
=∞OII Jã¨º q„ãÖ ã¨=∂#ã¨º â◊s~°ã¨÷ã¨º ^ÕÇ≤Ï#ó I
^ÕÇ¨^£ q=ÚK«º =∂#ã¨º H˜=∞„`« Ñït+¨º`ÕII
U`«^≥· fi`«`üII (4)
„ÑüII â◊s~°ã¨÷ã¨º ^ÕÇ≤Ï#ó ´ â◊s~°OÖ’ LO@∞#fl P`«‡† ^ÕÇ¨`ü
q=ÚK«º=∂#ã¨º ´ (â◊s~åxfl) q_çz "≥à◊√Î#flÑ¨C_»∞† Jã¨º ´ „áê}ÏÅ∞,
WO„kÜ«∂Å∞, q+¨Ü«∂Å∞, É’QÍÅ∞† q„ãÖã¨=∂#ã¨º ´ Jhflq_çáÈQÍ†
J„`« ´ WHõ¯_» (D^ÕÇ¨ÏOÖ’) HÕ Ñït+¨º`Õ ´ Uq∞q∞ye LO\Ï~Ú?
ÉèÏ=O : WO`«=~°‰õΩ D ^ÕÇ¨ÏOÖ’ L#fl P`«‡ nxx q_çz "≥à◊√ÎO>Ë Jxfl
WO„kÜ«∂Å∞, „áê}ÏÅ∞, q+¨Ü«∂Å∞, Éè’QÍÅ∞ Jhfl =keáÈ`å~Ú.
JÑ¨C_çHõ D ^ÕÇÏ¨ OÖ’ Uq∞ q∞ye LO\Ï~Ú? W^Õ h=_çy# P`«‡`«`fi« O.
"åºYº : „Ñü ^ÕÇ¨xH˜ ãÖ|OkèOz# ã¨=∞ã¨Î WO„kÜ«∂Å∞ -
Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å∞, *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å∞, JO`«iO„kÜ«∂Å∞ - Jhfl ‰õÄ_® U
„áê}â◊H˜Î =Å¡ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åflÜ≥∂ - P „áê}â◊H˜ÎH˜ P^è•~°O P`«‡ K≥·`«#º"Õ∞.
P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ K≥·`«#º â◊H˜Î =Å¡<Õ „áê}ÏÅ∞ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~Ú? JÖÏˆQ Jxfl
276
WO„kÜ«∂Å∞ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~Ú. q+¨Ü«∂Å#∞ ¿ãHõiã¨∞Î<åfl~Ú. Hõ~°‡Å∞
KÕã¨∞Î<åfl~Ú, Éè’QÍÅ#∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~Ú. =∞i g@xfl\˜H˜ P^è•~°"≥∞ÿ#
P`«‡ K≥·`«#º â◊H˜Î D ^ÕÇ¨xfl q_çz"≥à◊√Î#flÑ¨C_»∞ D WO„kÜ«∂Å∞QÍx,
„áê}ÏÅ∞QÍx WOHÍ D ^ÕÇ¨ÏOÖ’ LO\ÏÜ«∂? LO_»=Ù. qâıfi^Õ"åó
J#|_Õ WO„kÜ«∂kè ^Õ=`«Å∞ WO`«=~°‰õΩ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ ¿ãqã¨∞Î<åfl~°∞
QÆ^•! P Ñ¨~°=∂`«‡ "≥o§áÈ`Õ "åiOHÍ JHõ¯_Õ LO\Ï~å? LO_ç Z=ix
¿ãq™êÎ~°∞? Hõ#∞Hõ WO`« =~°‰õΩ 11 ^•fi~åÅ∞ QÆÅ Ñ¨Ù~°=ÚÖ’ ~åAÖÏQÍ
L#fl P`«‡ D Ñ¨Ù~åxfl q_»=@O`À ã¨=∞ã¨Î Ñï"å~°=Ú D Ñ¨Ù~åxfl
q_çz "≥o¡ áÈ`«∞Ok.
WHõ~åA ~å[^è•xx =^Œe =∞~˘Hõ H˘`«Î ~å[^è•xx xi‡OK«∞H˘x
JHõ¯_»‰Ωõ "≥à√◊ OÎ >Ë Ñï"å~°=∞O`å Hõ@ì Hõ@∞ìH˘x ~åA`À áê@∞QÍ JHõ¯_çH˜
|Ü«∞Å∞ ^Õi#@∞¡ ^ÕÇÏ¨ O#O^Œe WO„kÜ«∂Å∞ -„áê}ÏÅ∞ - q+¨Ü∂« Å∞-
Éè’QÍÅ∞ - Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ∞, "åã¨#Å∞ ã¨=∞ã¨ÎO ^ÕÇ¨xfl =ke „Ñ¨Ü«∂}O
KÕ™êÎ~Ú.
HÕ J„`«Ñït+¨º`Õ : WOHõ D ^ÕÇ¨ÏOÖ’ UO q∞ye LO\Ï~Ú? Ug∞
LO_»=Ù. z=~°‰Ωõ P^ÕÇÏ¨ O U ÑÖK«É∂íè `åÅ #∞O_ç `«Ü∂« ~Ô O· ^À "å\˜Ö’<Õ
HõÅã≤ áÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ WO^Œ∞Ö’ #∞O_ç "≥àı§ P P`«‡#∞ WO`« =~°‰õΩ
WO^Œ∞Ö’ L#fl WO„kÜ«∂Å∞ - „áê}ÏÅ∞, Jq ãÖáêkOK«∞H˘#fl "åã¨#Å∞
- Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ∞ =∂„`«O "≥O|_çã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú. D ^ÕÇ¨xH˜ ZO`À
„áê^è•#º`« xzÛ, W^Õ ã¨=∞ã¨Î=Ú J#∞H˘x, =„Hõ |∞kú`À PÖ’zOz#
"å_»∞ JÅÊHÍÅO LO_ç #tOzáÈÜÕ∞ D ^ÕÇ¨ÏOHÀãÖ, Wk HÀi#
Éè’QÍÅHÀãÖ, J<ÕHõ"≥∞ÿ# PÖ’K«#Å∞ KÕ™êÎ_»∞, Ñ¨#∞Å∞ KÕ™êÎ_»∞, ã¨∞Y^Œ∞ó
MÏÅ∞ J#∞Éèíq™êÎ_»∞, ÉèÏq rq`«O HÀãÖ J<ÕHõ „Ñ¨}ÏoHõÅ∞ "Õã≤ áê@∞
|_»`å_»∞, ˆ~Ñ¨Ù ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÖÏxH˜ ZÅQÍ? Jx ^èŒ<å~°˚#Ö’ `«Å=Ú#Hõ
Ö∫`«∞O\Ï_»∞. „|`«∞HõO`å ãÖáê^Œ#HÀãÖ, ^•K«∞HÀ=@O HÀãÖ,
277
Y~°∞ÛÃÑ_ç`Õ `«#HÀãÖ - `«# "åiHÀãÖ =∂„`«"Õ∞ J#∞‰õΩO@∂ <å
ÉèÏ~åº, <åa_»¤Å∂, <å"å~°∂ JO@∂ - "å~°∞ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ h‰õΩ "≥∞_»‰õΩ
QÆ ∞ k |O_» Å ∞QÍ `« Ü « ∂ Ô ~ · < å ã¨ ˆ ~ - J^Õ g ∞ PÖ’zOK« ‰ õ Ω O_®
ZQÆ∞~°∞‰õΩO@∂, HõÅÅ∞HõO@∂ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞f™êÎ_»∞. z=~°‰õΩ U_»∞ã¨∂Î Jhfl
=ke, JO^Œih =ke áÈ`å_»∞. áÈ`«∂áÈ`«∂ `«# "≥∞_»‰Ωõ `«yeOK«∞‰õΩ#fl
Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, "åã¨#Å<Õ QÆ∞k|O_»Å#∞ `«yeOK«∞H˘x áÈ`å_»∞. JÖÏQÍHõ
D [#‡Ö’ L#flk =ÚH˜ÎH˜ QÆÅ J=HÍâ◊=∞x, =ÚH˜Î ™ê^èŒ#HÀã¨"Õ∞ D
^ÕÇ¨Ï=Ú, WO„kÜ«∂Å∞, q+¨Ü«∂Å∞, [QÆ`«∞Î ã¨~°fi=¸ L<åflÜ«∞x
`≥Å∞ã¨∞H˘x J=„HõKÕ`«ã¨∞_»=Ü«∂º"å? ZÖÏQÆ∂ =keÃÑ>Ëì "å\˜<Õ QÍHõ
h "≥∞_»‰õΩ QÆ∞k |O_»Öˇ·# "å\˜x ‰õÄ_® =^Œe - „Ñ¶‘QÍ - Ç¨~ÚQÍ -
P#O^ŒOQÍ - h=Ù h=ÙQÍ LO_çáÈ`å=Ù. #zˆH`å! W^Õ h=_çy# P`«‡!
=∞~°}O`«~åfi`« P`«‡ LO@∞O^•? LO_»^•? J<åfl"Õ. W^Œ∞QÀ WÖÏ
`≥Å∞ã¨∞HÀ....
Jã¨Å∞ =∞x+≤ ^Õx HÍ~°}OQÍ rqã¨∞Î<åfl_»∞? -
=∞OII # „áê}Ë# <åáê<Õ# =∞~ÀÎº r=u Hõâ◊Û# I
W`«ˆ~}`«∞ r=Ou Ü«∞ã≤‡<£ U`Ò Láê„t`Ò II (5)
„ÑüII Hõâ◊Û#ó ´ UXHõ¯† =∞~°Îºó ´ =∞~°}ã¨fiÉèÏ=O QÆÅ =∂#=Ù_»∞
‰õÄ_®† #„áê}Ë# # Jáê<Õ# r=u ´ „áê}OKÕ`«QÍx, Jáê#OKÕ`«QÍx
rqOK«@OÖË^∞Œ † `«∞ ´ HÍx† U`Ò ´ D ~Ô O_»∂† Ü«∞ã≤‡<£ ´ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞†
Láê„t`Ò ´ P^è•~°Ñ¨_çÜ«Ú#fl"À† W`«ˆ~} ´ J\˜ì =∞iÜ≥ÚHõ ^•xKÕ`«
(P`«‡ KÕ`«<Õ) r=Ou ´ rqOK«∞K«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : U =∞x+≤ ‰õÄ_® „áê}Ïáê#=ÚÅKÕ`« rqOK«@O ÖË^Œ∞. D
~Ô O_»∂ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞ P^è•~°Ñ_¨ ç L<åflÜ≥∂ J\˜ì P`«‡ KÕ`<« Õ rqOK«∞K«∞<åfl_»∞.
"åºYº : ™ê=∂#ºOQÍ „Ñü =∞x+≤ ZÖÏ rqã¨∞Î<åfl_»∞? JO>Ë J#flO
u#@O =Å¡ Jx J#∞‰õΩO\Ï~°∞. J^Õ x["≥∞ÿ`Õ J#flO uO@∂
278
ZO`«HÍÅ"≥∞ÿ<å „|uH˜ LO_®e QÆ^•! ÅHõΔãÖ=`«û~åÅ∞ u<åfl `«~°QÆx
Pã≤Î L#fl"å_»∞ uO@∂ uO@∂<Õ 40 Uà◊§HÀ 50 Uà◊§HÀ áÈ`å_»∞.
JO>Ë ˆH=ÅO J#flOu#@O =Å¡<Õ =∞x+≤ „|`«Hõ@O ÖË^Œ∞. WHõ „áê}Ï
áê<åÅ=Å¡ - JO>Ë âßfiã¨ P_»@O =Å¡<Õ „|`«∞‰õΩ`«∞<åfl_»∞ J#∞‰õΩO\ÏO.
J~Ú`Õ D „áê}â◊H˜Î =∞#Ö’ ZÖÏ Ñ¨xKÕÜ«∞QÆÅQÆ∞`«∞#flk? P`«‡â◊H˜Î
=Å¡<Õ QÆ^•! P`«‡ =Å¡<Õ „áê}â◊HÎ˜ WO„kÜ«∂Å#∞ P_çOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞#fl^Œx
3= =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. ÉèíQÆ=næ`« 7= P^è•ºÜ«∞O 9= â’¡HõOÖ’
'r=#O ã¨~fi° Éè∂í `Õ+μ¨ — Jxfl Éè∂í `åÅÖ’ „áê}Ïxfl <Õ<Õ - Jx ÉèQí „Æ "å#∞_»∞
`≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. Hõ#∞Hõ P`«‡ K≥·`«#ºO =Å¡<Õ =∂#=Ù_»∞ - ÖË^• „áê}˜
rqã¨∞Î#flk `«Ñ¨Ê PÇ¨~°O=Å¡<À - LKåÛùfiã¨ xâßfi™êÅ=Å¡<À HÍ^Œ∞ -
JO>Ë =∞#O^ŒiÖ’ „áê} ~°∂ÑÖÖ’ L#flk P Ñ¨~°=∂`«‡ K≥·`«#º"Õ∞.
Ñ¨~°=∂`«‡ K≥·`«#ºO =Å¡<Õ =∞x+≤ rqã¨∞Î<åfl_»∞ J<Õk Ü«∞^•~°÷O.
x[OQÍ D „áê}ÏÅ∞QÍx, LÑ¨„áê}ÏÅ∞QÍx, Jq P_çOKÕ
WO„kÜ«∂Å∞ QÍx - Jhfl ‰õÄ_® P`«‡Ü≥ÚHõ¯ P^è•~°O`À LO_»@"Õ∞QÍ^Œ∞
- P`«‡HÀã¨"Õ∞ L<åflÜ«∞x „QÆÇ≤ÏOz#"å_Õ *Ï˝x. ã¨ÎOÉèÏÅ∞, ^Œ∂ÖÏÅ∞,
W@∞HõÅ∞, QÀ_»Å∞, ^•fi~åÅ∞ - Jhfl WO\˜H˜ P^è•~°OQÍ LO\Ï~Ú.
WÅ∞¡ `«Ü«∂~°∞ HÍ=\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ WÅ∞¡ Hõ\ ˜ìOk
"å\˜ HÀã¨=∂? HÍ^Œ∞. P ~ÚO\˜Ö’ x=tOKÕ Ü«∞[=∂x HÀã¨"Õ∞.
Ü«∞[=∂x P ~ÚO\˜x LÑ¨Ü≥∂yOK«∞‰õΩO@∂ =ã¨∂Î áÈ`«∂ LO\Ï_»∞.
HÍx W@∞HõÅ∞QÍx, QÀ_»Å∞QÍx, ãÖ÷ ÉèÏÅ∞QÍx JÖÏ |Ü«∞@‰õΩ -Ö’Ñ¨Å‰õΩ
"≥o§ =™êÎÜ«∂? ÖË^Œ∞ QÆ^•! JÖÏˆQ D „áê}ÏÅ∞ - WO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄ_®
P`«‡HÀã¨"Õ∞. Ñ¨~°=∂`«‡HÀã¨"Õ∞ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. Ñ¨~°=∂`«‡ ZÑ¨C_≥·`Õ D
^ÕÇ¨ xfl q_çz ÃÑ_»`å_À ^•x`À D „áê}ÏÅ∞ - WO„kÜ«∂Å∞ ã¨=∞ã¨=Î Ú
^ÕÇ¨xfl q_çzÃÑ\˜ì "≥o§ áÈ`åÜ«∞x „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ ã¨Ê+¨ìOKÕâß~°∞.
WO`«‰õÄ D =∞O„`« ÉèÏ=O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOKåeûO^Õq∞\˜?
279
ã¨∂HõΔ ‡HÍ~°} â◊s~° ~°∂Ñ¨Ù_≥·# r=Ù_»∞ `«# Ü≥∂QÆOHÀãÖ =ã¨∂Î
=ã¨∂Î D ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨xfl `≥K«∞Û‰õΩO@∞<åfl_»∞. J~Ú`Õ J*Ï˝#OKÕ`« -
JÑï Ñ¨Hõfi`« =Å¡ `å#∞ =zÛOk Ü≥∂QÆOHÀã¨=∞x „QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõ -
Éè’QÆOHÀã¨=∞x `«Ñ¨CQÆ J~°÷O KÕã¨∞H˘x D ^ÕÇ¨xfl Éè’QÆOHÀãÖ -
`å`å¯eHõ ã¨∞Y ãÖ`ÀëêÅHÀãÖ qxÜ≥∂yOK«∞ ‰õΩO@∞<åfl_»∞.
„áê}Ïáê<åÅKÕ`« - PÇ¨~°OKÕ`« rqã¨∞Î<åfl##∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. =zÛ#
J=HÍâßxfl =º~°÷O KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ âß¢ã¨ÎO xˆ~ÌtOz#
=∂~°æOÖ’ „Ñ¨Ü«∂}Õz `å#∞ =zÛ# HÍ~°º"Õ∞^À `≥Å∞ã¨∞H˘x D
^ÕÇ¨^Œ∞ÅHÀãÖ Éè’QÍÅHÀãÖQÍHõ, Ü≥∂QÆOHÀãÖ - P`«‡`À ãÖÜ≥∂QÆO
HÀãÖ rqOKåe. x[^èºÕ Ü«∞O HÀãÖ Jxfl "åº=Ç¨iHõ q+¨Ü∂« Å∞ =^Œe
rqOKåe. Ö∫H˜‰Ωõ Å∞ ZÖÏÔQ`· Õ ^è<Œ å~°#˚ - <å@ºO - ãÖw`«O - ^Õâ¿◊ ã=
JO@∂ U^À ^èÕºÜ«∞OHÀãÖ ZÖÏ „|`«∞‰õΩ`«∞<åfl~À JÖÏˆQ P`«‡HÀãÖ
ã¨~°fi™êfixfl `åºQÆOKÕã≤ `åºQÆ=∞Ü«∞ rq`«O QÆ_»áêe.
- WHõ #zˆH`«∞_»∞ J_çy# 3= =~°O - =∞~°}Ï#O`«~°O P`«‡
LO@∞O^•? LO_»^•? J<Õ „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ã¨=∂^è•#OQÍ P`«‡ `«`Î« fiO QÆ∞iOz
ã¨∂\˜QÆ K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA -
=∞OII Ç¨ÏO`«`Õ W^ŒO „Ñ¨=HΔÍºq∞ QÆ∞Ç¨ÏºO „|Ç¨Ï‡ ã¨<å`«#OI
Ü«∞^è•K« =∞~°}O „áêÑ¨º P`å‡ Éèí=u Q“`«=∞! II(6)
„ÑüII Q“`«=∞! ´ F #zˆH`å† Ç¨ÏO`«`Õ ´ WÑ¨C_»∞ h‰õΩ† W^ŒO ´ D†
QÆ∞Ç¨ÏºO ´ ~°ÇÏ¨ ã¨º"≥∞#ÿ † ã¨<å`«#O ´ ã¨<å`«#"≥∞#ÿ † „|Ç¨Ï‡ ´ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞
QÆ∂iÛ† „Ñ¨=HΔÍºq∞ ´ K≥|∞`å#∞† K« ´ JÖÏˆQ† =∞~°}O „áêÑ¨º ´
=∞~°}Ï#O`«~°O† P`å‡ ´ P`«‡ (r=Ù_»∞)† Ü«∞^è• ´ ZÖÏQÆ† Éèí=u ´
J=Ù`«∞O^À - (Jk‰õÄ_® K≥|∞`å#∞)
280
ÉèÏ=O : F #zˆH`å! ã¨<å`«#=Ú, ~°Ç¨Ïã¨º=¸ J~Ú# „|Ç¨Ï‡`«`«fiO
QÆ∞iOz WHõ h‰õΩ K≥|∞`å#∞. JÖÏˆQ =∞~°}Ï#O`«~O° P`«‡ U=∞=Ù`«∞O^À
‰õÄ_® K≥|∞`å#∞.
"åºYº : „Ñ¨^èŒ=∞ =e¡Ö’<Õ #zˆH`«∞_»∞ 3= =~°OQÍ =∞~°}Ï#O`«~°O
P`«‡ U=∞=Ù`«∞O^Œx J_çQÍ_»∞. WO`«=~°‰õΩ Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA ã¨Ê+¨ìOQÍ,
ã¨∂\˜QÍ ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. WÑ¨C_»∞ P q+¨Ü«∂xfl h‰õΩ
K≥ÑÊ¨ É’`«∞<åfl#∞ JO@∞<åfl_»∞. JO>Ë WO`«=~°‰Ωõ K≥ÑÊ≤ #^ŒO`å Uq∞\˜?
ZO^Œ∞‰õΩ K≥Ñ≤Ê#@∞¡? ''=∞~°}Ï#O`«~°O P`«‡ U=∞=Ù`«∞Ok?—— J<Õ
„Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« OÖ’xH˜ „Ñ¨"tÕ OK«\ÏxH˜ WÑ¨Ê\˜ =~°‰Ωõ K≥ÑÊ≤ # ^ŒO`å
XHõ LáÈ^•…`«OÖÏO\˜^Õ Jx J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. r=Ù_»∞ `å#∞
=∞~°}ã˜ ∞¨ <Î åfl##∞‰õΩO\Ï_»∞. H˘O`« âß¢ãOÎ¨ `≥eã≤# "å_≥`· Õ ^ÕÇ¨ xfl =ke
áÈ`«∞<åfl ##∞‰õΩO\Ï_»∞. WO`«‰Äõ =∞~°}ã˜ ∞¨ <Î åfl_®? =ke áÈ`«∞<åfl_®?
J<Õk XHõ ãÖ^ÕÇ¨ÏO. XHõ"Õà◊ ^ÕÇ¨xfl =keáÈ`Õ ZHõ¯_»‰õΩ áÈ`«∞<åfl_»∞?
U"Õ∞OKÕ™êÎ_»∞? =∞m§ =™êÎ_®? ~å_®? J<Õk =∞~˘Hõ ãÖ^ÕÇ¨ÏO. D
ãÖ^ÕÇ¨Å‰õΩ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åÅ∞ K≥Ñ¨ÊQÆÅ"åiÖ’ =∞$`«∞º^Õ=`«Hõ#fl
q∞Oz#"å_»∞ =∞~˘Hõ_≥=_»∞O\Ï_»∞?
=∞~°}Õz# `«~åfi`« P`«‡ U=∞=Ù`«∞Ok? Jx J_çˆQ „Ñ¨â◊flÖ’ P`«‡
JO>Ë x[OQÍ Uq∞\˜? P`«‡ JO>Ë r=Ù_»∞ - ÖË^• r"åÇ¨ÏOHÍ~°=Ú
J<Õ WHõ¯_» J~°O÷ . LÑ¨x+¨`ü =∞O„`åÅÖ’ P`«‡ JO>Ë XHõKÀ@ â◊s~°=∞x
J~°÷O K≥|∞`å~°∞† =∞~˘HõKÀ@ =∞#ã¨ûx, WOH˘Hõ KÀ@ |∞kúÜ«∞x†
=∞iH˘xfl KÀ@¡ PÇ¨ÏOHÍ~°=∞x K≥Ñ¨Ê@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WHõ¯_» =∂„`«O
r"åÇ¨ÏOHÍ~°"Õ∞. r=~°∂ÑÖÖ’x â◊√^Œú K≥·`«#º"Õ∞. JÖÏQÍHõ P`«‡ JO>Ë
â◊√^Œú K≥·`«#º ~°∂Ñ¨ Ñ¨~°=∂`Õ‡ J<Õ "åKåº~å÷xfl fã¨∞‰õΩO>Ë LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ
ÉèÏ"åxˆH D =∞O„`«O q~°∞^Œ=ú ∞=Ù`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë â◊√^Œú K≥`· #« º ã¨fi~°∂Ñ¨
P`«‡‰õΩ ZÑ¨C_»∂ Ug∞HÍ^Œ∞. Jk x[OQÍ ZÑ¨C_»∂ ^ÕÇ¨ÏOÖ’xH˜
281
„Ñ¨"ÕtOK«^Œ∞. ^ÕÇ¨ÏO#∞O_ç |Ü«∞@‰õΩáÈ^Œ∞. JÖÏ „Ñ¨"ÕtOK«\ÏxH˜ -
áÈ=\ÏxH˜ Jk Ñïq∞`«"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. Jk ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ# K≥·`«#ºO.
Jk ã¨~°fi„`å ã¨~°fi^• LO_Õ^Õ. J~Ú`Õ D ^ÕÇ¨Ï=$`«∞ÎÅÃÑ· PkèÑ¨`«ºO
=Ç≤ÏOz# P`«‡#∞ ^ÕÇ¨ÏãÖ|O^èŒO =Å¡ „Ñ¨`«ºQÍ`«‡ JO@∞<åflO. =∞#
„Éèí=∞=Å¡ ^ÕÇ¨xH˜ Ñïq∞`«O KÕã≤ r=Ù_»∞ - JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú JO@∞<åflO.
JO`Õ. ^ÕÇÏ¨ O #tOz<å D ^ÕÇ¨ xH˜ PkèÑ`¨ º« O =Ç≤ÏOz# P k=º*’ºu
ZHõ¯_»‰Äõ áÈ^Œ∞, áÈÖË^∞Œ . Jk âßâ◊fi`«OQÍ JÖÏˆQ LO@∞Ok. =∞~°}OQÍx,
=∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ÕÇ¨xfl =^ŒeáÈ=Ù@QÍh, [##OQÍx, [##
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ÕÇ¨ÏOÖ’xH˜ =K«∞Û@QÍh W=hfl JÇ¨ÏOHÍ~°O Ü≥ÚHõ¯
„ÉèÏOuKÕ`« HõeÊ`«=ÚÖË.
=∞<À|∞^Œ∞úÅÖ’ „ÑüaOaOz# P Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ r=Ù_»∞ - ÖË^•
JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú. D JÇ¨ÏOHÍ~°"∞Õ <Õ#∞-<åk J<Õ ÉèÏ=#Å`À ã¨Ç¨ =∞$`«
^ÕÇ¨xfl =keáÈ`«∞#flk. H˘O`«HÍÅO ^ÕÇ¨ÏO ÖË‰õΩO_®<Õ J=ºHõÎOÖ’
LO_ç JO`«ó „¿Ñ~°}`À ^ÕÇ¨xfl á⁄O^•Å<Õ HÀiHõ`À =∞~˘Hõ ^ÕÇ¨ÏO`À
=ã¨∞OÎ @∞Ok - WÑ¨C_»∞ ^•x QÆ∞iOKÕ - P r=Ù_ç QÆ∞iOKÕ Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~åA
K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞.
- ^ÕÇ¨xfl =ke# r=Ù_»∞ U=∞ø`«∞<åfl_»∞? - ã¨~°fi ãÖ^ÕÇ¨Å∞
fiÛ Ñ¨Ù#~°˚#‡ ã≤^•úO`åxfl „ÑüáêkOKÕ J^Œ∞ƒù`« =∞O„`«O Wk?
=∞OII Ü≥∂x=∞<Õº „Ñ¨Ñ¨^ŒºO`Õ â◊s~°`åfiÜ«∞ ^ÕÇ≤Ï#ó I
™ê÷}∞ =∞<Õº -#∞ ãÖÜ«∂u Ü«∞^è•Hõ~‡° Ü«∞^è• „â◊√`«OII(7)
„ÑüII Ü«∞^è•Hõ~°‡ ´ "åi "åi Hõ~°‡Å##∞ãïOz† Ü«∞^è• „â◊√`«O ´
"åi"åi âß¢ã¨Î*Ï˝<åxfl J#∞ãïOz† J<Õº ^ÕÇ≤Ï#ó ´ H˘O^Œ~°∞ r=ÙÅ∞†
â◊s~°`åfiÜ«∞ ´ â◊s~åxfl ^èŒiOK«@O HÀãÖ † Ü≥∂xO ´ QÆ~åƒùxfl†
„Ñ¨Ñ¨^ŒºO`Õ ´ P„â◊~Ú™êÎ~°∞† J<Õº ´ =∞iH˘O^Œ∞ r=Ùà◊√§† ™ê÷}∞O ´
K≥@∞ì "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜x† J#∞ãÖÜ«∂u ´ J#∞ãïã¨∂Î LO\Ï~°∞.
282
ÉèÏ=O : "åi "åi Hõ~°‡Å#∞ |\˜ì, "åi "åi *Ï˝<åxfl |\˜ì r=ÙÅ∞
â◊s~°^è•~°}‰õΩ H˘O^Œ~°∞ QÆ~åƒùxfl, H˘O^Œ~°∞ K≥@∞ì "≥ÚII# "å\˜x
P„â◊~Ú™êÎ~°∞.
"åºYº : D =∞O„`«O Ñ¨Ù#~°˚#‡ ã≤^•úO`åxfl ^èŒ$=Ñ¨~°∞ã¨∞Î#flk. Jã¨Å∞
Ñ¨Ù#~°#˚ ‡ JO@∂ÖË<Õ ÖË^∞Œ † =∞~°}O`À ã¨~fi° O ã¨=∂ÑÖÎ Jx K≥¿ÑÊ Kå~åfiHõ,
<åã≤ÎHõ =∞`åÅ∞<åfl~Ú. =Úã≤¡O¢ÔH·ã¨Î= =∞`åÅ∂ L<åfl~Ú. "å^Œ#‰õΩ
xÅ∞==ÙQÆ#∞Hõ P =∞`åÅ#∞ J=ÅOaOKÕ "å~°∞ =¸~°öOQÍ #"Õ∞‡™êÎ~°∞.
W^Õ=∞x „Ñ¨tflOK«~°∞. JÖÏ „Ñ¨tflOK«@O =∞Ç¨áêÑÖ Jx ‰õÄ_® "åˆ~
K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. WOHõH˘O^Œˆ~"≥∂ Ñ¨Ù#~°˚#‡ L#flk QÍx =∞#∞+¨μºÅ∞
=∞#∞+¨μºÅ∞QÍ<Õ Ñ¨Ù_»`å~°∞, [O`«∞=ÙÅ∞ [O`«∞=ÙÅ∞QÍ, Ñ¨‰ΩΔõ Å∞ Ñ¨‰ΩΔõ Å∞QÍ,
K≥@∞¡ K≥@∞¡QÍ Ñ¨Ù_»`åÜ«∞O\Ï~°∞. g~°∞ ÉÏÇ¨Ïº"≥∞#ÿ Láê^è∞Œ Å #∞O_ç ^Œ$+≤xì
=∞o§OK«ÖËx (JÅÊ) ãÖ‰õΩz`«|∞kúQÆÅ"å~°∞† P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ â◊HÎ̃x - ã≤÷ux
ãïÜ≥∞ÿ # J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ HÀÖËx"å~°∞† âß¢™êÎÅ#∞ ãïQÍæ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËx
"å~°∞ - ÖË^• âß¢™êÎÅ#∞ J^èºŒ Ü«∞#O KÕÜ∞« ‰õΩO_® P^è•~°OÖËx =∂@Å#∞
=¸~°öOQÍ #"Õ∞‡"å~°∞† WHõ âß¢™êÎÅ#∞ J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤#"å~°∞, K«Hõ¯QÍ
q+¨Ü«∂Å#∞ qâı¡+≤Oz `≥Å∞ã¨∞H˘#fl "å~°∞ J~Ú# QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ H˘O^Œ~°∞
`«=∞ t+¨μºÅ‰õΩ „áÈ`åûÇ¨xflKÕÛO^Œ∞HÀãÖ ''XHõ™êi =∂#= [#‡ ZuÎ#
`«~åfi`« ZÖÏO\˜ Hõ~°‡Å∞ KÕã≤<å ã¨ˆ~ "å~°∞ [_»"≥∞ÿ# K≥@∞¡ KÕ=∞Å∞QÍ,
~åà◊√§ ~°Ñ¨ÊÅ∞QÍ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞QÍ Ju hK« ã≤÷uH˜ kQÆ *Ï~°~°∞.—— Jx
K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. WÖÏO\˜ ÉèÏ"åÅxflO\˜x D =∞O„`«O x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ
u~°ã¯¨ iOz Hõà√◊ § `≥iÑ≤ã∞¨ #Î flk. XHõ™êi =∂#=Ù_»∞QÍ [x‡Oz# `«~åfi`«
P r=Ù_»∞ =∂#= ^ÕÇÏ¨ OÖ’ LO_ç KÕã#≤ PÖ’K«#Å#∞ |\˜,ì Hõ~‡° #∞|\˜,ì
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl âß¢ã¨Î*Ï˝<åxfl |\˜ì, KÕã≤# ™ê^èŒ#Å#∞ |\˜ì =∞~°Å uiy
=∂#=Ù_»∞QÍ#∂ [x‡OK«=K«∞Û, Ñ¨â√◊ Ñ¨HÍΔ º^Œ∞Å∞QÍ#∂ [x‡OK«=K«∞Û, ÖË^•
K≥@∞¡ KÕ=∞Å∞QÍ#∞, ~åà◊√§ ~°Ñ¨ÊÅ∞QÍ#∞, H˘O_»Å∞ QÍ#∞ Ñ¨Ù\˜ì "ÕÅ H˘nÌ
283
ãÖ=`«û~åÅ∞ [_»OQÍ Ñ¨_ç LO_»=K«∞Û. D ^èŒ~°‡ ã¨∂HΔÍ‡xfl |>Ëì - D
Hõ~°‡ xÜ«∞=∂xfl |>Ëì ~å=∂Ü«∞}OÖ’ JÇ¨ÏÅº |O_»~å~Ú J~ÚOk†
ÉèÏQÆ=`«OÖ’ QÆO^èŒ~°∞fi_»∞ "≥ÚãëQÍ#∞, Éèí‰õΩÎ_≥·#~åA QÆ[~åAQÍ#∞
[x‡OKå~°∞† [_»Éèí~°`«∞_»∞ lOHõÑ≤Å¡QÍ [x‡Oz - P `«~åfi`« [_»∞_»∞QÍ
[x‡OKå_»∞. W^ŒO`å "åi "åi Hõ~°‡Å#∞ |\˜ì [#‡Å∞=™êÎÜ«∞x
K≥ÑÊ¨ \ÏxˆH.
r"å`«‡ =∂#=^ÕÇ¨xfl J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`«HÍÅO "å_»∞H˘x, WHõ`«#
J#∞Éè"í åÅ‰õΩ Ñ¨xH˜~å^Œ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ q_çzÃÑ\˜ì J=ºHõOÎ Ö’ LO@∞Ok.
=∞~ÀHõ ^ÕÇ¨ÏO`À ãÖ|O^èŒO ÃÑ@∞ìH˘<ÕO`« =~°‰õΩ - P r"å`«‡ XHõ
''ÉèÏ=<å~°∂ÑÖ——Ö’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∂ LO@∞Ok. JÖÏ `ÕeÜ«∂_»∞`«∞#fl P
r=Ù_»∞ `«# ãÖz`« Hõ~°‡Å#∞O_ç Ñ¨HÍfixH˜ =zÛ# Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ |\˜ì
`«y#^ÕÇ¨xfl Z#∞fl‰õΩO@∞Ok. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ÅaèOz# =∂#=
[#‡ÅÖ’ xHõ$+¨ì"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å∞, ¿ÇÏÜ«∞"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å∞, KÕã≤ Ñ¨â◊√„Ñ¨=$uÎ`À
rqOz L#fl>ˇÂ¡`Õ Ñ¨â◊√=ÙQÍ#∞, =∞$QÆ„Ñ¨=$uÎ`À rqOz L#fl>ˇÂ¡`Õ
=∞$QÆOQÍ#∞, ^èŒ~å‡^èŒ~å‡Å∞, hu<åºÜ«∂Å∞ Ñ¨@ìx [_»∞xÖÏ ^ÕxH©
ã¨ÊOkOK«‰Ωõ O_® rqOz L#fl>ˇ`¡Â Õ K≥@∞¡ KÕ=∞Å∞QÍ<À, ~åà◊√§ ~°ÑÊ¨ Å∞QÍ<À
[x‡™êÎ_»∞. JÖÏQÍHõ =∂#=`«fiO`À rqOz L#fl>ˇÂ¡`Õ H˘xfl ã¨`«¯~°‡Å∞ -
H˘xfl ^Œ∞+¨¯~°‡Å∞ KÕã≤ L#fl>ˇ`¡Â Õ J\˜ì r=Ù_»∞ =∂#=^ÕÇ¨ xfl ^èiŒ OK«\ÏxH˜
Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°º Hõ}OÖ’*Ëi - ¢ã‘Î QÆ~°ƒùOÖ’ „Ñ¨"ÕtOz - JHõ¯_» ^ÕÇ¨ÏO
Ü≥ÚHõ¯ ~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞Ì‰õΩO\Ï_»∞, Wk JO`å "åi "åi Hõ~å‡#∞™ê~°"Õ∞
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞ˆH 'Ü«∞^è•Hõ~°‡— Jx K≥Ñ¨Ê@O. WÖÏ hK«"≥∞ÿ# Hõ~°‡Å∞
KÕ¿ãÎ hK«[#‡Å∞ - ™ê=∂#º"≥∞#ÿ Hõ~‡° Å∞ KÕ¿ãÎ ™ê=∂#º [#‡Å∞, ã¨`¯« ~°‡Å∞
KÕ¿ãÎ =∞Oz [#‡Å∞ =™êÎ~Ú. WÖÏ Hõ~°‡Å#∞ |>ËìQÍHõ ''Ü«∂^è•„â◊√`«O—— -
Jx ‰õÄ_® J<åfl~°∞. =∂#=ÙÅÖ’ ‰õÄ_® =∞Oz -K≥_»¤ [#‡Å∞ QÍHõ
L`«Î=∞ [#‡Å∞ L<åfl~Ú. L`«Î=ÚÅ∞QÍ, =∞Ç¨`«∞‡Å∞QÍ, Éèí‰õΩÎÅ∞QÍ,
284
*Ï˝#∞Å∞QÍ [x‡OKÕ J~°∞^≥#· [#‡Å∞<åfl~Ú. WÖÏO\˜ [#‡Åhfl ^≥=· O"≥Ñ· Ù¨
uiy#"åiH˜ - JO>Ë ^≥·"åxfl QÆ∞iOz âß¢ã¨Î „â◊=}O KÕã≤#"åiH˜
(„â◊√`«O), „â◊=}O KÕã≤# q+¨Ü«∂Å#∞ „â◊^ŒúQÍ „QÆÇ≤ÏOz =∞##OKÕã≤,
qKå~°}KÕã≤, "å\˜x rq`«OÖ’ PK«~°}KÕ¿ã ™ê^èŒ‰õΩÖˇ·#"åiH˜ HõeˆQ
Q˘Ñ¨Ê - L`«Î"≥∂`«Î=∞"≥∞ÿ# J~°∞^≥·# [#‡Å∞. =∞#Éèíq+¨º`«∞Î =∞#KÕ`«∞Ö’¡<Õ
LOk J<Õ q+¨Ü«∞O D =∞O„`«O ^•fi~å J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
D ÅaèOz# =∂#=[#‡#∞ ~åHõãΔ O¨ QÍ - Ñ¨â√◊ `«fiO`À - [_»`fi« O`À
- ÃÑ·âßzHõOQÍ QÆ_çÑ≤`Õ Ç‘Ï#[#‡Å∞ ~å=@O† x~°O`«~°O ^Œ∞óYO, ÉÏ^èŒ
Hõ Å QÆ @ O MÏÜ« ∞ O. JÖÏQÍHõ ™ê=∂#ºOQÍ - JO>Ë - U^À
ãÖáêkOK«∞‰õΩO@∂, Y~°∞Û ÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∂, Éè’QÍÅ#∞Éèqí ã¨∂,Î W`«~∞° Å‰õΩ
™êÜ«∞Ñ¨_»∞`«∂, ^≥·=HÍ~åºÅ∞ KÕã¨∂Î, ^•# ^èŒ~å‡Å∞ KÕã¨∂Î, rq¿ãÎ =∂#=
[#‡ =ã¨∞OÎ k. ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ q∞„â◊=∞OQÍ LO@∞Ok. =∞m§ =∞m§ [#‡Å#∞
`≥K«∞Û‰õΩO@∂, H˘O`«HÍÅO ã¨fi~°æ Éè’QÍÅ∞, H˘O`«HÍÅO #~°HõÉÏ^èŒÅ∞,
H˘O`«HÍÅO Éèí∂Ö’HõOÖ’x ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ J#∞Éèíqã¨∂Î H˘#™êQÆ∞`«∂
LO@∞Ok. WHõ J~°∞^≥·# Q˘Ñ¨Ê[#‡Å∞ - =∞Ç¨`«∞‡Å∞QÍ [#‡Å∞
~å"åÅO>Ë „â◊√`«O - âß¢ã¨Î „â◊=}O `«Ñ¨Êxãï. U =∂#= [#‡Ö’ h‰õΩ
"≥∂HΔÍ ¿ÑHõΔ Hõey XHõ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~Ú™êÎ"À P [#‡`À h „Ñ¨Ü«∂}
kâ◊ =∂iáÈ`«∞Ok. h=Ù á⁄Ok# P`«‡*Ï˝#O HÍ~°}OQÍ P`«‡‰õΩ ^ŒQÆæÔ~·
- P`å‡#∞ Éèí∂u<˘Ok, "≥∂HΔÍxfl á⁄O^Õ [#‡Åaèã¨∞ÎOk -
- Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA D =∞O„`«O #∞O_ç „áê~°OaèOz #zˆH`«∞_»_çy#
P`«‡`«`åfixfl ã¨∂\˜QÍ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞QÍ 3 J=ã¨÷Å#∞
LÑ¨=∂#OQÍ K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞-
=∞OII Ü«∞ U+¨ ã¨∞¿Ñ+Î μ¨ *ÏQÆi,Î HÍ=∞O HÍ=∞O Ñ¨Ù~∞° ëÈ xi‡=∂}I
`«^Õ= â◊√„HõO, `«^£ „|Ç¨Ï‡ `«^Õ"å=∞$`« =ÚK«º`Õ I
`«ã≤‡OÖ’¡HÍó „t`åó ã¨ˆ~fi `«^Œ∞<å`Õºu Hõâ◊Û# I U`«`ü"≥·`«`ü II(8)
285
„ÑüII Ü«∞ U+¨ó ´ U† Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ (P`«‡)† ã¨∞¿ÑÎ+¨μ ´ x„^Œ
áÈ`«∞#flÑ¨C_»∞† HÍ=∞O HÍ=∞O ´ HÀ~°∞‰õΩ#fl"å\˜x† xi‡=∂}ó ´
xi‡OK«∞‰õΩO@∂ (HõeÊOK«∞ ‰õΩO@∂)† *ÏQÆiÎ ´ "Õ∞Å∞H˘x LO\Ï_À†
`«`üU= â◊√„HõO ´ J^Õ Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ#† `«^£ „|Ç¨Ï‡ ´ P „|Ç¨Ï‡=Ú† `«^£U=
J=∞$`«O LK«º`Õ ´ J^Õ J=∞$`«=Ú Jx Ñ≤Å∞=|_»∞`«∞Ok† ã¨ˆ~fióÖ’HÍó
´ JxflÖ’HÍÅ∞† `«ã≤‡<£ „t`åó ´ JO^Œ∞Ö’<Õ L<åfl~Ú† `«`üL ´ ^•xx
x[OQÍ† Hõâ◊Û# ´ Z=fi~°∂† # J`Õºu ´ ^•@ÖË~°∞† U`«^≥· fi`«`ü ´ W^Õ
h=_çy# P`«‡.
ÉèÏ=O : =∞#O x„kOKÕ@Ñ¨C_»∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl "å\˜x xi‡OK«∞‰õΩO@∂ U
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ "Õ∞Å∞H˘x LO\Ï_À J`«_Õ â◊√^Œú"≥∞ÿ# „|Ç¨Ï‡=Ú. ^•x<Õ
J=∞$`«O JO\Ï~°∞† JxflÖ’HÍÅ∞ JO^Œ∞Ö’<Õ L<åfl~Ú. ^•x<≥=fi~°∂
Ju„Hõq∞OK«ÖË~°∞. W^Õ h=_çy# P`«‡`«`«Î fiO.
"åºYº : '=∞^èºÕ "å=∞# =∂ã‘#O— Jx Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞^èºŒ OÖ’ Ñ¨Ó[hÜ«Ú_≥#·
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Pj#∞_≥· Ü«Ú<åfl_»x =¸_»= =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO.
UHÍ^Œâ◊ ^•fi~åÅ∞ QÆÅ D ^ÕÇ¨Ï=∞<Õ Ñ¨Ù~°OÖ’ P`«‡Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞<åfl_»x
"≥Ú^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. PÜ«∞# ™êxfl^èŒºO =Å¡<Õ Jxfl
WO„kÜ«∂Å∞ "å\˜ "å\˜ =$`«∞ÎÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åflÜ«∞x 5= =∞O„`«OÖ’
K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. D J=ã¨÷#∞ *Ï„QÆ^•=ã¨÷ J<åfl~°∞. JÖÏˆQ ã¨fiáêfl=ã¨÷ -
ã¨∞+¨μÑ≤Î J=ã¨÷ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. ã¨fiÑ¨flOÖ’ WO„kÜ«∂Å∞ Ñ¨x KÕÜ«∞=Ù.
=∞i JÑ¨C_»∞ P`«‡Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ÖË_®? L<åfl_»∞. JÖÏˆQ ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ Jã¨Å∞
Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. Ug∞ LO_»^Œ∞. =∞i JÑ¨C_À - JÑ¨C_»∂ P`«‡
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞<åfl_»∞. J`«_çH˜ =∂„`«O x„^Œ "≥∞Å‰õΩ= JO@∂ Ug∞ LO_»=Ù.
ZÑ¨C_»∂ K≥·`«#º =∂„`«OQÍ<Õ LO\Ï_»∞. JÖÏ LO_»|>Ëì ã¨∞+¨μÑ≤Î #∞O_ç
"Õ∞ÖÁ¯#fl `«~åfi`« ã¨∞+¨μÑ≤Î J#∞Éèí"åxfl K≥Ñ¨ÊQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO.
P`«‡ *Ï„QÆ`Öü ’ LOk. HÍx Ñ¨xKÕÜ∞« ^Œ∞. Ñ¶Ö¨ ÏÅ#∞ J#∞Éèqí OK«^∞Œ .
286
ã¨fiÑ¨flOÖ’ LOk. HÍx Ug∞ KÕÜ«∞^Œ∞† ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ LOk. HÍx Ug∞
KÕÜ«∞^Œ∞. Ug∞ J#∞ÉèíqOK«^Œ∞. ^•x ™êxfl^èŒºOÖ’ =~°∞ã¨QÍ 3 J=ã¨÷Å∞
[iy áÈ`«∂ LO\Ï~Ú.
gkènÑÖ ÃÑo§ Tˆ~yOÑ¨Ù#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*ãË ∞¨ OÎ k. =∞~˘Hõ x=Ú+ÖÖ’
â◊=O Tˆ~yOÑ¨Ù#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*Ëã¨∞ÎOk. ÃÑo§ Tˆ~yOÑ¨ÙÖ’ JO^Œ~°∂
P#Okã¨∞OÎ >Ë Jk P#OkOK«^∞Œ . â◊= Tˆ~yOÑ¨ÙÖ’ JO^Œ~∂° U_»∞ã¨∞OÎ >Ë
Jk U_»=^Œ∞. Jk ˆH=Å™êH˜Δ =∂„`«"Õ∞. JÖÏˆQ P`«‡ ™êxfl^ŒºOÖ’ 3
J=ã¨÷Å∞ [iyáÈ`«∞O\Ï~Ú.
WHõ¯_» Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞xH˜ J`«_ç J#∞Éèí==ÚÖ’ #∞#fl
ã¨fiÑ¨fl ^Œ$ëêìO`«O ^•fi~å P`«‡`«`åfixfl É’kèã¨∞Î<åfl_»∞. Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡Å‰õΩ
‰õÄ_ç‰õÅ∞ - fã≤"Õ`«Å∞ K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ \©K«~°∞ P Ñ≤Å¡Å‰õΩ `≥eã≤#
L^•Ç¨Ï~°}Å<Õ ã¨∂z™êÎ~∞° . <å^ŒQ~æÆ ° 4 =∂q∞_ç ÑÖ_»∞<¡ åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’
XHõ\ ˜ hH˜KåÛ#∞. WÑ¨C_»∞ <å^ŒQÆæ~°∞#fl ÑÖ_≥¡hfl? Jx....
JÖÏˆQ WHõ¯_» =∞#x`«º rq`«OÖ’x 3 J=ã¨÷Å#∞ LÑ¨=∂#OQÍ
K≥ Ñ ¨ Ù `« ∞ <åfl~° ∞ . D 3 J=ã¨ ÷ Å Ö’x J#∞Éè í " åÅ#∞ =∞#"≥ ∞ ÖÏ
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl=Ú? P =¸_»=ã¨÷Å#∞ K«∂ã¨∞Î#fl XHõ ã≤÷~°ã¨`«ºO
-™êH˜,Δ P`«‡ LO_çLO_®e - Jx P`«‡ *’ºu"≥Ñ· Ù¨ =∞#Å#∞ „uÑ¨C`«∞<åfl~°∞
LÑ¨x+¨`ü |∞∞+≤. P gkè nÑÖ ZÖÏ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ ÖËHõ, HÀiHõÅ∞,
Jã¨∂Ü«∞, ^Õfi+ÖÖË‰õΩO_®, áêÑ¨Ñ¨Ù}ÏºÅ =∂e#ºO ÖË‰õΩO_® ZÖÏ ˆH=Å
™êH˜ΔQÍ L#fl^À JÖÏˆQ P`«‡ *’ºu *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’x U Hõ~°‡Å`À -
PÖ’K«#Å`À ãÖÑ¨~¯° O ÖË‰Ωõ O_® - U J#∞Éè"í åÅ`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®
Hˆ =Å ™êH˜QΔ Í L#flk. JÖÏˆQ ã¨fiÑ¨flOÖ’ U^Õ^À [iyáÈ`«∞O>Ë P`«‡*’ºu
"Õ∞Å∞H˘x LO_ç ã¨~åfixfl K«∂ã¨∞ÎOk. ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ ‰õÄ_® "Õ∞Å∞H˘x LO_ç
U J#∞Éèí==¸ ÖËHõáÈ=\Ïxfl - Ug∞ `≥eÜ«∞Hõ áÈ=\Ïxfl K«∂ã¨∂Î
LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ<Õ "Õ∞Å∞‰õΩ#fl `«~åfi`« JÑ¨Ê\˜ J#∞Éèí"åÅ#∞
K≥Ñ¨ÊQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO.
287
(1) WÖÏ U Hõ ~ ° ‡ Å`ÀQÍx, HÀiHõ Å `ÀQÍx, PÖ’K« # Å`ÀQÍx,
D~å¬º^Õ fi ëêÅ`ÀQÍx, „HÀ^è Œ O , Ö’Éè í O =∞=∞HÍ~° O "≥ Ú II#
QÆ ∞ }ÏÅ`ÀQÍx U=∂„`« O ã¨ O |O^è Œ O ÖË ‰ õ Ω O_® - Ug∞
JO\ÕK«∞HÀ‰õΩO_® `«#‰õΩ`å#∞QÍ - ˆH=Å ™êH˜ΔQÍ `å#∞
=∂~°‰õΩO_®, =∂ˆ~ "å\˜x ˆH=ÅOQÍ K«∂ã¨∂Î L#flO^Œ∞ =Å¡ Jk
â◊√^Œú"≥∞ÿ#k. HõÅ‡ëêÅ∞ ÖËxk. JO^Œ∞ˆH ^•xx 'â◊√„HõO— J<åfl~°∞.
Hõ#∞Hõ „|Ç¨Ï‡=Ú Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ#k.
(2) Jk Jxfl J=ã¨Å÷ Ö’#∞ J#∞ã¨∂º`«OQÍ LO@∞Ok QÆ#∞Hõ J=∞~°=Ú
- J=∞$`«=Ú J<åfl~°∞.
(3) Jxfl Ö’HÍÅ∞ JO^Œ∞Ö’<Õ L<åfl~Ú. JO>Ë Jxfl q+¨Ü«∂Å∞ -
Jxfl ã≤ ÷ ` « ∞ Å∞, Jxfl Éè Ï "åÅ∞, JxflKÕ + ¨ ì Å ∞ P XHõ ¯ ^•x<Õ
P„â◊~ÚOK«∞H˘x L<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ JO^Œ∞Ö’<Õ L<åfl~Ú J<åfl~°∞.
(4) Un ^•xx Ju„Hõq∞Oz áÈÖË^Œ∞. JO>Ë P`«‡ ã¨Ê~°≈ ÖË‰õΩO_® U
J=™ê÷Ö^Ë ∞Œ , U Hõ~å‡ÖË^∞Œ , U PÖ’K«<åÖË^∞Œ , =∞OpÖË^∞Œ . K≥_∂» ÖË^∞Œ .
''<Õ#∞ L<åfl#∞—— J<Õ L#fl`«"≥∞ÿ# ã≤÷ux Ju„Hõq∞Oz u#@O -
K«∂_»@O - q#@O J<Õ „H˜Ü«∞Å∞ LO\ÏÜ«∂? LO_»=ÙQÆ^•!
JO^Œ∞ˆH P `«`«fiO P^≥· fi`«O J<åfl~°∞. W^Õ h=_çy# P`«‡`«`«fiO
#zˆH`å! JO@∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞ ^èŒ~°‡~åA -
- WHõ ~åÉ’ÜÕ∞ 4 =∞O„`åÅ ^•fi~å LÑ¨=∂# ã¨Ç≤Ï`«OQÍ P`«‡
`«`åfixfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
- =ÚO^Œ∞QÍ Jyfl`À áÈeÛ P`«‡`«`åÎ fixfl q=iã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞OII Jyfl~°º^è≥·HÀ Éèí∞=#O „Ñ¨q+¨ìó
~°∂ÑÖ ~°∂ÑÖ „Ñü~°∂áÈ |Éèí∂=I
UHõã¨Î^ä• ã¨~°fi Éèí∂`åO`« ~å`å‡
~°∂ÑÖ ~°∂ÑÖ „Ñü~°∂áÈ |Ç≤Ïâ◊Û II (9)
288
„ÑüII Ü«∞^ä• ´ U„Ñ¨HÍ~°OQÍ† UHõó Jyfló ´ XHõ¯>Ë J~Ú# Jyfl†
Éèí∞=#O „Ñ¨q+¨ìó ´ Ö’HõOÖ’ „Ñ¨"ÕtOz† ~°∂ÑÖ~°∂ÑÖ ´ „ÑüXHõ¯
~°∂áêxfl† „Ñü~°∂áÈ|Éèí∂= ´ áÈe# ~°∂ÑÖQÍ `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl^À†
`«^è• ´ JÖÏˆQ† UHõó ´ XHõ¯>Ë J~Ú#† ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`«‡ ´ Jxfl
„áê}∞ÅÖ’x P`«‡† ~°∂ÑÖ ~°∂ÑÖ ´ XH˘¯Hõ¯~°∂áêxfl† „Ñü~°∂Ñ¨ó ´
áÈe# ~°∂áêxfl ^èŒiã¨∞Î#flk† |Ç≤ÏóK« ´ "≥ÅÑ¨Å ‰õÄ_® -
ÉèÏ=O : Z\Ï¡ÔQ·`Õ Jyfl Ö’HõOÖ’ „Ñ¨"ÕtOz, Jk =∞O_çOKÕ ~°∂áêxfl
^èŒiã¨∞ÎO^À JÖÏˆQ Jxfl r=ÙÅÖ’x XHõ¯>Ë S# JO`«~å`«‡ `å#∞
„Ñ¨"ÕtOz# ~°∂áêÅ<Õ ^èŒiã¨∞ÎOk. P ~°∂áêÅ‰õΩ "≥Å∞Ñ¨Å `å#∞`å#∞QÍ
LO@∞Ok.
"åºYº : WHõ¯_ç #∞O_ç 4 =∞O„`åÅ∞ „âß=º"≥∞ÿ# Hõq`åQÍ#O`À
™êyáÈ`«∞<åfl~Ú. 108 LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’#∞ HÍ=º QÆ∞}=ÚÅ∞ QÆey#
LÑ¨x+¨`«∞Î W^Õ. XHõ "≥·Ñ¨Ù Hõq`«fi=Ú, Ô~O_»="≥·Ñ¨Ù "Õ^•O`«=Ú HõÅQÆÅã≤
™êyáÈÜÕ∞ ãÖã¨¯ $`« ™êÇ≤Ï`«ºO |Ç¨ïâß D LÑ¨x+¨`ÕÎ<Õ"≥∂!.
(1) XˆH XHõ „^•=HõO á⁄_»∞QÆ∞ ã‘™êÖ’ áÈ¿ãÎ á⁄_»∞QÍæ, á⁄\˜ì ã‘™êÖ’
áÈ¿ãÎ á⁄\˜ìQÍ, ÖÏ=Ù ã‘™êÖ’ áÈ¿ãÎ ÖÏ=ÙQÍ, QÆ∞O„_»\ ˜ ã‘™êÖ’ áÈ¿ãÎ
QÆ∞O„_»OQÍ LO@∞Ok. HÍx x[OQÍ „^•=HÍxH˜ á⁄_»∞QÆ∞ - á⁄\˜ì -
ÖÏ=Ù - QÆ∞O„_»O J<Õ PHÍ~åÅ∞ - ÅHõΔ}ÏÅ∞ ÖË=ÙQÍHõÖË=Ù. Láê^èŒ∞Å#∞
|\˜ì JÖÏ JxÑ≤ã¨∞ÎOk JO`Õ.
(2) q^Œ∞ºK«ÛùH˜ÎH˜ XHõ¯>Ë ~°∂ÑÖ. J~Ú<å |Å∞ƒÖ’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ Jk
„Ñ¨HÍtOKÕk† á¶êº#∞Ö’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ QÍexKÕÛk† „Ñ¶≤*òÖ’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ
K«Å¡^Œ<åxflKÕÛk, Ç‘Ï@~°∞Ö’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ "Õ_çxKÕÛk JO\ÏO. HÍx x*ÏxH˜
q^Œ∞ºK«ÛùH˜ÎH˜ D ÅHõΔ}ÏÖËg ÖË=Ù. P ÅHõΔ}ÏÅhfl PÜ«∂ Láê^èŒ∞Å"Õ.
(3) Jyfl Hõ>Åìˇ Ö’ „Ñ¨"tÕ ¿ãÎ Hõ>Åìˇ ~°∂áêxfl ^èiŒ ã¨∞OÎ k† W#∞Ñ¨ QÆ∞O_»∞Ö’
„Ñ¨"Õt¿ãÎ - QÆ∞O_»∞ ~°∂áêxfl ^èŒiã¨∞ÎOk. HÍx x[OQÍ JyflH˜ U
289
~°∂Ñ¨=¸ÖË^∞Œ . - JÖÏˆQ ã¨=∞ã¨Î „áê}˜HÀ@¡ Ü«∞O^Œ∞#fl JO`«~å`«‡ XHõ¯>Ë
S#Ñ¨Ê\˜H˜ PÜ«∂~°∂áêÅ#∞ |\˜ì P`«‡ PÜ«∂~°∂áêÅÖ’L#fl@∞¡ - PÜ«∂
QÆ∞}ÏÅ#∞ |\˜ì P`«‡ Ñ¨Ù}Ïº`«‡ - áêáê`«‡QÍ#∞ L#fl@∞¡ ÉèÏq™êÎO. x[OQÍ
P`«‡‰õΩ U ~°∂ÑÖQÍx, QÆ∞}OQÍx ÖË<ÖÕ ^Ë ∞Œ . P`«‡ x~åHÍ~°O - xifiHÍ~°O,
x~°∞æ}O† `å#∞ =º=Ç¨ÏiOKÕ ^ÕÇ¨Å∞ "ÕÔ~·#Ñ¨Ê\˜H© P`«‡ `«`«fiO =∂„`«O
XHõ¯>Ë. h=Ù "Õ~°∞, <Õ#∞"Õ~°∞, J`«_»∞ "Õ~°∞. P"≥∞ "Õ~°∞. HÍx =∞# P`«‡
XHõ¯>Ë. =∞Oz"å_çÖ’ - K≥_»¤"å_çÖ’ - HõqÖ’ - Ñ≤zÛ"å_çÖ’ JO^ŒiÖ’
XHõ¯>Ë P`«‡. P`«‡ Z~°∞Ñ¨ÙHÍ^Œ∞ #Å∞Ñ¨ÙHÍ^Œ∞† á⁄\˜ìHÍ^Œ∞ á⁄_»∞QÆ∞ HÍ^Œ∞†
ÖÏ=Ù HÍ^Œ∞ ã¨#flOHÍ^Œ∞† Ö’Ñ¨Å JO`«~å`«‡ÜÕ∞HÍ^Œ∞ |Ü«∞\˜ P`«‡‰õÄ_®
XHõ¯>Ë - Jã¨Å∞ P`«‡‰õΩ Ö’Ñ¨Å |Ü«∞@ J<Õ`Õ_® ÖË^Œ∞. Jxfl ÉèÏ"åÅ∞,
Jxfl ÉèË^•Å∞ Láê^èŒ∞Å#∞ |>Ëì. Láê^èŒ∞Å#∞ =kÖË¿ãÎ U ÉèË^Œ=¸ÖËx
XˆH XHõ P`«‡ JO`«\Ï L#flk. x[OQÍ =∞#O^Œi≈OKåeûOk, J#∞Éè∂í u
K≥O^•eûOk J\˜ì P`«‡<Õ. =∞#O LO_®eûOk J\˜ì P`«‡QÍ<Õ. =∞#O
LO_®eûOk áêáê`«∞‡_»∞QÍ<À, Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡_»∞QÍ<À, JÖÏÊ`«∞‡_»∞QÍ<À,
=∞Ç¨`«∞‡_»∞QÍ<À HÍ^Œ∞, Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ<Õ. PHÍ~°OÖ’ x~åHÍ~°OQÍ, QÆ∞}ÏÖ’¡
x~°∞æ}OQÍ, =∞e<åÖ’¡ x~°‡ÅOQÍ, Jâ◊√^ŒúOÖ’ â◊√^ŒúOQÍ LO_®e.
WÖÏ ã¨~fi° „`å XˆH XHõ P`«‡ K≥`· <« åºxfl ^Œi≈OKåe. Éè^Ë ^Œ $Œ +≤`ì ˘ÅQÍe.
JO^Œ∞ˆH D L^•Ç¨Ï~°}Å∞ - nx<Õ =∞~˘Hõ q^èŒOQÍ qâı¡+≤OK«=K«∞Û.
JyflH˜ 4 ÅHõΔ}ÏÅ∞<åfl~Ú. Jq "Õ_ç† HÍOu† tMÅ∞† á⁄QÆÅ∞. J~Ú`Õ
D Jyfl ~åuÖ’ „Ñ¨"ÕtOz#Ñ¨C_»∞ "Õ_ç XHõ¯>Ë LO@∞Ok. q∞ye#
ÅHõΔ}ÏÅ∞ Hõ#|_»=Ù. JÖÏˆQ Jyfl h\˜Ö’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ "Õ_ç - á⁄QÆÅ∞ Ô~O_»∞
ÅHõ Δ } ÏÅ∞ Hõ x Ñ≤ ™ êÎ ~ Ú. q∞ye# Ô ~ O_» ∂ Hõ # Ñ¨ _ » = Ù. J^Õ XHõ
W#∞Ñ¨QÆ∞O_»∞Ö’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ "Õ_ç, HÍOu J<Õ Ô~O_»∞ ÅHõΔ}ÏÅ∞O\Ï~Ú.
q∞ye# Ô~O_»∂ Hõ#Ñ¨_»=Ù. J^Õ XHõ Hõ>ˇìÖ’xH˜ „Ñ¨"Õt¿ãÎ "Õ_ç, HÍOu,
290
tYÅ∞, á⁄QÆÅ∞ Jhfl HõxÑ≤™êÎ~Ú. WÖÏ XH˘¯Hõ¯^•xÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz#Ñ¨C_»∞
H˘xfl ÅHõΔ}ÏÅ∞ HõxÑ≤OK«HõáÈ~Ú<å Jyfl PÅHõΔ}ÏÅ#∞ áÈQ˘@∞ì‰õΩ#fl@∞¡
HÍ^Œ∞. Jk P Láê^èŒ∞Å ^À+¨"Õ∞. JyflÖ’U ^À+¨=¸ÖË^Œ∞.
JÖÏˆQ P`«‡ ã¨`ü-z`ü-P#O^Œ ÅHõΔ}ÏÅ∞ QÆÅk. =∞#∞+¨μºÅÖ’ 3
ÅHõΔ}ÏÅ∂ HõxÑ≤™êÎ~Ú. [O`«∞=ÙÅÖ’ H˘xflO\˜Ö’ 3 - H˘xflO\˜Ö’
Ô~O_»∞ ÅHõΔ}ÏÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. ™ê÷=~åÖˇ·# K≥@∞¡, ~åà◊√§ ~°Ñ¨ÊÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
"å\˜Ö’ 'ã¨`ü— - 'L#flk— J<Õ ÅHõΔ}O `«Ñ¨Ê q∞ye# Ô~O_»∂ HõxÑ≤OK«=Ù.
JO`«=∂„`å# P`«‡ P q∞ye# ÅHõΔ}ÏÅ#∞ áÈQ˘@∞ì‰õΩ#fl@∞¡ HÍ^Œ∞.
Láêkè ^ÀëêÅ=Å¡ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÅHõΔ}ÏÅ∞ =ºHõÎOHÍ=Ù. P`«‡ Ü≥ÚHõ¯
ÅHõΔ}ÏÅ∞ =ºHõÎO HÍ"åÅO>Ë =∞# Láê^èŒ∞Å#∞ â◊√^ŒúO KÕÜ«∂e. =∞#
HÀiHõÅ∞ - PÖ’K«#Å∞ - Hõ~°‡Å∞ - Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∂ÅÑ¨@¡ QÆÅ Pã¨H˜Î -
~åQÆ=Ú ^Õfi+¨=Ú, "≥ÚII# "å\˜x q_çz Láê^èŒ∞Å#∞ â◊√^ŒúO KÕ¿ãÎ P`«‡
ÑïÑ¨Ó~°‚OQÍ „Ñ¨HÍtã¨∞ÎOk. w`«Ö’ ''LÑ¨„^Œëêì#∞ =∞O`åK«...—— â’¡HõOÖ’
K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ =∞#O =∞# =∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ ã¨=iOK«∞H˘x Ñ¨~°=∂`«‡QÍ
LO_çáÈ"åe. Láê^èŒ∞Å ^Œ$+≤ì `˘ÅyOz ã¨~°fi„`å UHõ"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡<Õ
^Œi≈OKåe.
- "åÜ«Ú=Ù#∞ LÑ¨=∂#OQÍ fã¨∞H˘x P`«‡ `«`«fi qKå~°}.
=∞OII "åÜ«Ú~°º^è≥·HÀ Éèí∞=#O „Ñü+¨ìó
~°∂ÑÖ ~°∂ÑÖ „Ñü~°∂áÈ |Éèí∂= I
UHõãÎ̈^è• ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`å‡
~°∂ÑÖ ~°∂ÑÖ „Ñü~°∂áÈ |Ç≤Ïâ◊Û II (10)
„ÑüII ÉèÏ=O : „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«ÖÏQÍ<Õ. Jyfl|^Œ∞Å∞ "åÜ«Ú=Ù.
"åºYº : XˆH "åÜ«Ú=Ù „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ „Ñ¨"ÕtOz qq^èŒ ~°∂áêÅ#∞ áÈe#
291
~°∂áêÅ#∞ ZÖÏ á⁄O^Œ∞`«∞#fl^À JÖÏˆQ ã¨~°fi r=ÙÅÖ’x JO`«~å`«‡
XHõ¯>Ë J~Ú<å `å#∞ „Ñ¨"ÕtOz# qq^èŒ ~°∂áêÅ∞QÍ J<ÕHõOQÍ
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
D =∞O„`« ÉèÏ=O Ñ¨ÓiÎQÆ „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`« ÉèÏ"åxfl |ÅÑ¨~°K«\ÏxˆH
K≥Ñ¨Ê|_çOk. q+¨Ü«∂xfl =∞iO`« QÆ\ ˜ì KÕÜ«∞\ÏxˆH K≥Ñ¨Ê|_»¤k.
XHõ¯>Ë J~Ú#QÍe ("åÜ«Ú=Ù) ‰õΩO_»Ö’ „Ñ¨"ÕtOz ‰õΩO_»QÍe
J~ÚOk. K≥@¡g∞k #∞O_ç =ã¨∂Î K≥@¡QÍe J~ÚOk. ÃÑ·~°∞ g∞^Œ#∞O_ç
=ã¨∂Î ÃÑ·~°QÍe J~ÚOk. #k g∞^Œ #∞O_ç =ã¨∂Î #kQÍe J~ÚOk
(K«Å¡x QÍe J~ÚOk) - ^ÕÇ¨ÏOÖ’ XHõ¯>Ë QÍe („áê}"åÜ«Ú=Ù) Jk
KÕ¿ã Ñ¨xx |\˜ì „áê}, Jáê#, "åº#, L^•#, ã¨=∂# Jx 5
"åÜ« Ú =ÙÖˇ · # k. D ¿Ñ~° ¡ h fl x[OQÍ XHõ ¯ >Ë J~Ú# QÍeH˜
ãÖ|OkèOz#"Õ. D "åÜ«Ú ~°∂áêÅ∞ qq^èŒOQÍ HõxÑ≤Oz<å, Jq
HõeÊ`«~°∂áêÖË. Jã¨Å∞ "åÜ«Ú=Ù Ü≥ÚHõ¯ ~°∂ÑÖÖ’QÍx, ÅHõΔ}ÏÖ’¡QÍx
U =∂~°∂Ê ÖË^Œ∞.
JÖÏˆQ XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞Åú Ö’ „Ñ¨"tÕ Oz,
"å\˜H˜ P^è•~°OQÍ LO_ç, "å\˜H˜ K≥·`«#º „Ñ¨^•`«QÍ LO_»@O =Å¡ Jq
"å\˜ "å\˜H˜ xÜ«∞q∞Oz# Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∂Î LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ P`«‡
WO„kÜ«∂Å∂ HÍ^Œ∞. WO„kÜ«∂Å∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å∞ P`«‡ KÕÜ«∞@=¸ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ P`«‡^ÕÇÏ¨ OÖ’ LO_ç HõÅã≤áÈ=@O =Å¡ ^ÕÇÏ¨ "Õ∞ P`«‡QÍ - ^ÕÇÏ¨ "Õ∞
<Õ#∞QÍ „Éèíq∞ã¨∞Î<åflO. JÖÏˆQ WO„kÜ«∂Å‰õΩ P^è•~°OQÍ LO_»@O =Å¡
- "å\˜`À `å^•`«‡ºO =Å¡ WO„kÜ«∂ÖË <Õ#∞QÍ „Éèíq∞ã¨∞Î<åflO. JO^Œ∞ˆH
<Õ#∞ K«∂Kå#∞† <Õ#∞ #_çKå#∞, <Õ#∞ =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl#∞ - JO@∞<åflO.
WHõ¯_» K«∂KÕk Hõ#∞fl, #_çKÕk HÍà◊√§, =∂\Ï¡_Õk "å‰õΩ¯ J~Ú<å "å\˜x
<Õ#∞QÍ - P`«‡QÍ ÉèÏqã¨∞Î<åflO, „Éèí=∞ Ñ¨_»∞`«∞<åflO. JO`« =∂„`«OKÕ`«
P`«‡<≥·# <Õ#∞ x[OQÍ K«∂_»@O, q#@O, #_»=@O, =∂\Ï¡_»@O J<Õ
292
Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞@O ÖË^Œ∞. K«∂KÕ, q<Õ, #_çKÕ, =∂\Ï¡_Õ WO„kÜ«∂Å‰õΩ
P^è•~°OQÍ L<åfl#∞. JO`Õ. <åÖ’ U =∂~°∞Ê ÖË<ÕÖË^Œ∞. r=Ù_ç ^Œ$+≤ìÖ’
x[ P`«‡ =º=Ç¨~° P`«‡ J~ÚOk. r=Ù_»∞ `«# ^Œ$+≤ìx =∂~°∞ÛH˘x, `«#
x[ã¨fi~°∂ÑÖ P`«‡ ã¨fi~°∂ÑÖ Jx `≥Å∞ã¨∞H˘x, ZÅ¡Ñ¨C_»∞ x[ P`«‡QÍ<Õ
LO_çáÈ`Õ J`«_ç „Éèí=∞`˘Åy áÈ`«∞Ok. r=Ù_»∞QÍ L#flÑ¨C_»∂, P`«‡QÍ
L#flÑ¨C_»∂ - Ô~O_»∞ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’#∞ P`«‡Ö’ U =∂~°∂ÊÖË^Œ∞.
^À+¨=∞O`å r=Ù_çÖ’<Õ. r=Ù_ç ÉèÏ=#Ö’<Õ.
WÖÏ Ô~O_»∞ LÑ¨=∂<åÅ`À K≥Ñ¨Ê@O P`«‡ `«`«Î fi™ê^èŒ#Ö’x
J=~À^è•Å∞ ™ê^èŒ‰õΩxH˜ #ëêàÏxH˜ JO\ÏÅ<Õ. J#QÍ J#QÍ - q#QÍ
q#QÍ - qKå~°} KÕÜ«∞QÍ - KÕÜ«∞QÍ Ju ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# D J=~À^èŒO
`˘ÅyáÈ`«∞Ok. JÑ¨C_Õ J=~À^è•xfl Ju„Hõq∞OKÕ LáêÜ«∞O - JÅ"å@∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WÑ¨C_»∞ r=ÉèÏ=O ZÖÏ JÅ"å@∞QÍ LO^À JÑ¨C_»∞
P`«‡ÉèÏ=O JÅ"å@∞QÍ - J#∞Éèí∂uQÍ LO@∞Ok.
WHõ ã¨∂~°∞ºx LÑ¨=∂#O -
=∞OII ã¨∂~ÀºÜ«∞^è• ã¨~°fi Ö’Hõã¨º K«‰õΔΩó
# eÑ¨º`Õ Kå‰õΔΩÃ+·~ü ÉÏÇ¨Ïº^ÀÃ+·ó I
UHõã¨Î^ä• ã¨~°fi Éèí∂`åO`«~å`å‡
# eÑ¨º`Õ Ö’Hõ ^Œ∞óMË# ÉÏÇ¨Ïºó II (11)
„ÑüII Ü«∞^ä• ´ ZÖÏÔQ·`Õ† ã¨~°fiÖ’Hõã¨º K«‰õΔΩó ´ Ö’HÍxHõO`«\ ˜H© Hõ#∞fl
J~Ú#† ã¨∂~°ºó ´ ã¨∂~°∞º_»∞† Kå‰õΩΔ Ã+ó· ´ <Õ„`« ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ † ÉÏÇ¨Ïº^ÀÃ+ó·
´ ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∞ ^ÀëêÅKÕ`«† # eÑ¨º`Õ ´ JO@|_»_À† `«^è• ´ JÖÏˆQ†
UHõó ´ XHõ¯>ËS#† ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`«‡ ´ Jxfl „áê}∞ÅÖ’x P`«‡†
ÉÏÇ¨Ïºó ´ ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ#† Ö’Hõ^Œ∞óMË# ´ Ö∫H˜Hõ ^Œ∞óMÏÅKÕ`«† # eÑ¨º`Õ ´
JO@ |_»^Œ∞.
293
ÉèÏ=O : Ö’HÍxHõO`«\ H˜ © Hõ#∞fl J~Ú# ã¨∂~°∞º_»∞ ÉÏÇ¨Ïº ^Œ$+≤ì ^ÀëêÅKÕ`«
ZÖÏ =∞e#∞_»∞HÍ_À, JÖÏˆQ Jxfl „áê}∞ÅÖ’x XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡
ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨ÑÖK« ^Œ∞óMÏÅ`À JO@|_»^Œ∞.
"åºYº : ã¨∂~°∞º_»∞ Ö’HÍxHõO`«\ ˜H© Hõ#∞fl. Hõ#∞flÖËHõ áÈ`Õ XHõ =ºH˜Î
^Õxh K«∂_»Ö_Ë ∞» . ã¨∂~°∞º_»∞ ÖËHáõ È`Õ Ö’HõOÖ’x JO^Œ~∂° ^Õxh K«∂_»Ö~Ë ∞° .
Hõ#∞Hõ ã¨∂~°∞º_»∞ Ö’HÍx HõO`«H© Hõ#∞fl. JO^Œ∞Hˆ „áêp# |∞∞+¨μÅ∞ ã¨∂~°∞ºx
HõO\˜H˜ Jkèëêì# ^Õ=`«QÍ K≥áêÊ~°∞.
Éèí∂q∞ `«#K«∞@∂ì `å#∞ u~°∞QÆ∞`«∞#flO^Œ∞# ã¨∂~°∞º_»∞ ~ÀAÖ’
ã¨QÆÉèÏQÆO HõxÑ≤OK«@O, ã¨QÆÉèÏQÆO HõxÑ≤OK«Hõ áÈ=@O [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
ã¨∂~°∞º_»∞ HõxÑ≤Oz# HÍÖÏxfl Ñ¨QÆÅ∞ Jx, HõxÑ≤OK«x HÍÖÏxfl ~å„u
Jx JO@∞<åflO. WÖÏ ~å„uO|=à◊√§ J<Õq U~°Ê_®¤~Ú. x[OQÍ
ã¨∂~°∞ºxÖ’ H˘kÌ¿ãÑ¨Ù HõxÑ≤OK«@O - H˘kÌ ¿ãÑ¨Ù HõxÑ≤OK«HõáÈ=@O J<Õ
^À+Ö U=∂„`«O ÖË^∞Œ . H˘kÌ ¿ãÑ¨Ù "≥ÅQÆ@O H˘kÌ ¿ãÑ¨Ù PiáÈ~Ú LO_»@O
J<Õk ÖË<ÕÖË^Œ∞. ã¨∂~°∞º_≥Ñ¨C_»∂ =∞O_»∞`«∞#fl JyflQÀà◊"Õ∞. J~Ú`Õ
Éèí∂q∞ u~°QÆ@O J<Õ ^À+Ö=Å¡ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞O, ã¨∂~åºã¨Î=∞Ü«∞O -
JO>Ë ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~ÚOKå_»∞, ã¨∂~°∞º_»∞ Jã¨Îq∞OKå_»∞ JO@∞<åflO.
P ^À+Ö=Å¡ Hõey# D P~ÀÑ¨} ã¨∂~°∞ºxH˜ JO@^Œ∞. ã¨∂~°∞ºx
"≥Å∞QÆ∞Ö’ áêÑÖKÕã≤<å Ñ¨Ù}ºO KÕã≤<å P áêÑ¨Ñ¨Ù}ÏºÅ∞ ã¨∂~°∞ºxH˜
JO@=Ù. Ö’Hõ^Œ$+≤ìÖ’ Ñ¨q„`«=∞#|_Õ QÆOQÍ #kÃÑ· |_»¤ ã¨∂~°º~°t‡H˜
Ñ¨q„`«`« JO@^Œ∞. PÑ¨q„`«"≥∞ÿ# =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅfiÃÑ· |_»¤ ã¨∂~°º~°t‡H˜
JÑ¨q„`«`« JO@^Œ∞.
J\Ï¡ˆQ Jxfl „áê}∞ÅÖ’#∂ L#fl XˆH XHõ P`«‡‰õΩ - JO`«~å`«‡‰õΩ
|Ü«∞\˜"≥·# ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å Hõ~°‡Ñ¶¨Å^ÀëêÅ∞ JO@=Ù. Hõ~°‡Å∞ KÕ¿ãk
WO„kÜ«∂Å∞, KÕÜ«∂Åx P^ÕtOKÕk =∞#ã¨∞û, x~°‚~ÚOz#k |∞kú†
|∞kúH˜ „¿Ñ~°} "åã¨#Å∞. JO>Ë Hõ~°‡Å∞ [~°QÆ\ÏxH˜ HÍ~°}O "åã¨#Å∞,
294
|∞kú, =∞#ã¨∞û, WO„kÜ«∂ÖË. Hõ~°‡KÕã≤Ok P WO„kÜ«∂Å`À ‰õÄ_ç#
JÇ¨ÏOHÍ~°"∞Õ . Hõ#∞Hõ Hõ~‡° Ñ¶Å¨ "≥∞#ÿ ã¨∞Y"≥∂, ^Œ∞óY"≥∂ J#∞Éèqí OKåeûOk
‰õÄ_® JÇ¨ÏOHÍ~°"∞Õ . D JÇ¨ÏOHÍ~åxH˜ - P WO„kÜ«∂Å‰õΩ P^è•~°OQÍ
LO_ç K≥·`«#º ã¨∂ÊùiÎQÍ #∞#fl P`«‡‰õΩ J"Õg JO@=Ù. P`«‡‰õΩ Hõ~°‡Å∞
KÕÜ∂« Å<Õ L^ÕâÌ =◊ ¸ ÖË^∞Œ , J=ã¨~=° ¸ ÖË^∞Œ , KÕ¿ãgÅ∂ ÖË^∞Œ , KÕÜ∞« ^Œ∞.
Hõ#∞Hõ ^•xH˜ Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ∞ JO>Ë J=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Å‰õΩ
™êH˜ΔQÍ ã¨∂~°∞º_»∞#fl>Ëì - P`«‡ ^ÕÇ¨^Œ∞Å‰õΩ ˆH=Å™êH˜Δ =∂„`«"Õ∞.
„`å_»∞#∞ K«∂z áê=Ú Jx „Éèíq∞Oz#Ñ¨C_»∞ áê=Ú ZO`«
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ^≥#· #∞ „`å_»∞‰õΩ Z\˜ì ÉÏ^è•ÖË^∞Œ . XHõ¯ q+¨ÑÙ¨ K«∞Hõ¯ ‰õÄ_®
„`å_»∞#∞ `åHõ^Œ∞. JÖÏˆQ r=Ùà◊√§QÍ =∞# J#∞Éèí"åÅ∞ ZÖÏ L#flÑ¨Ê\˜H©
=∞# J#∞Éèí"åÅ∞, ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ =∞#‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ# P`«‡#∞ `åHõ=Ù.
nxH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? -
Ç≤ÏO^Œ∂ "Õ^•O`«OÖ’ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ „Ñ¨ÑO¨ KåxH© - ÖË^• JO`«~å`«‡‰õΩ
^ÕÇ¨xH˜ =∞^èŒº QÆÅ ãÖ|O^èŒO q+¨Ü«∞OÖ’ Ô~O_»∞ "å^Œ#Å∞<åfl~Ú. 1.
Ñï}Ï=∞"å^ŒO. 2. q=~°Î"å^ŒO.
áêÅ∞ ÃÑ~°∞ÔQ·#@∞¡ Ñ¨~°=∂`«‡ [QÆ`«∞ÎQÍ =∂i áÈÜ«∂_»∞ J<Õk
Ñï}Ï=∞"å^ŒO. S`Õ "Õ^•O`«∞Å∞ nxÖ’x Ö’áêxfl ZuÎK«∂Ñ≤ nxx
x~°ÌfiO^ŒOQÍ u~°ã¨¯iOKå~°∞. (1) áêÅ∞ ÃÑ~°∞ÔQ·`Õ áêÅ∞ `«#~°∂áêxfl
HÀÖ’Ê`«∞<åfl~Ú. =∞i Ñï=∂`«‡ [QÆ`«∞ÎQÍ Ñï}Ï=∞O K≥Ok`Õ WHõ
Ñ¨~°=∂`«‡ ~°∂Ñ¨Ù ÖË‰õΩO_® áÈ"åe. (2) Jã¨Å∞ P`«‡ =∂~°∞ÊÅ∞
K≥O^Œ∞`«∞Ok Jx JOwHõi¿ãÎ - P`«‡ qHÍ~°=∞=Ù`«∞Ok. qHÍ~°"≥∞ÿ#k
q<åâ◊#=∞ø`«∞Ok. Hõ#∞Hõ nxx JOwHõiOK«ÖOË . ~Ô O_»=k q=~°"Î å^ŒO.
„`å_»∞ „`å_»∞QÍ LO_ç áê=ÚQÍ HõxÑ≤Oz#@∞¡ - Ñ¨~=° ∂`«‡ Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ<Õ
LO_ç [QÆ`«∞ÎQÍ „Éèí=∞Q˘Å∞Ê`«∞Ok. Ñ¨~°=∂`«‡ ÔH\˜ì =∂~°∞ÊÖË^Œ∞.
[QÆ¢^Œƒù=∞#∞ áÈQ˘@∞ìH˘O>Ë Ñ¨~°=∂`«‡ ^Œ~°≈#"Õ∞. - D HÍ~°}OQÍ<Õ -
295
áê=ÚˆHq∞ [iy<å „`å_»∞‰õΩ #+¨ìO ÖË#>Ë¡ - ^ÕÇ¨^Œ∞Å ^•fi~å Uq∞
[iy<å P^ÀëêÅ∞ - ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ P`«‡#O@=Ù. '<Õ#∞ ^Œ∞ód<≥· L<åfl#∞—,
J<Õ"åº=Ç¨iHõ ^Œ∞óY=Ú#∞ ^ÕÇ¨aè=∂#O`À <Õ#∞ g∞^Œ - P`«‡g∞^Œ
P~ÀÑ≤OK«∞‰õΩO@∞<åflO. WÖÏ P~ÀÑ≤OK«∞HÀ‰õΩO_® ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ‰õΩ
Jf`«"≥∞ÿ# `«# x[`«`åfixfl QÆ∞iÎOz, `å#∞ `å#∞QÍ LO_ç Hõ_»`Õ~åe.
- WHõ „Ñ¨`«ºHõΔOQÍ P`«‡`«`«fiO QÆ∞iOz, P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O =Å¡
HõeˆQ „Ñ¨Ü≥∂[#O QÆ∞iOz....
=∞OII UHÀ=j ã¨~°fi Éèí∂`åO`«~å`å‡
UHõO ~°∂ÑÖ |Ç¨ï^è• Ü«∞ó Hõ~Àu I
`«=∂`«‡ã¨÷O ÜÕ∞-#∞ Ñ¨â◊ºOu nè~åó
`ÕëêO ã¨∞YO âßâ◊fi`«O <Õ`«ˆ~ëêO II (12)
„ÑüII UHõó ´ XHõ¯>Ë J~Ú#k† =j ´ JxflO\˜h `«#=â◊OÖ’
LOK«∞H˘<Õn† ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`«‡ ´ Jxfl „áê}∞ÅÖ’x JO`«~å`«‡†
UHõO~°∂ÑÖ ´ `«# XHõ¯>Ë ~°∂áêxfl† Ü«∞ó ´ Uk (P`«‡)† |Ç¨ï^è•Hõ~Àu
´ J<ÕHõOQÍ KÕã¨∞Î#fl^À† `«O P`«‡ã¨÷O ´ J\˜ì `«#Ö’x `«`«fi=Ú#∞†
ÜÕ∞nè~åó ´ U |∞kú=∞O`«∞_»∞† J#∞Ñ¨â◊ºOu ´ K«∂™êÎ_À (J#∞ãÖ^è•#
=∞ø`å_À)† `ÕëêO ´ "åi^Õ† âßâ◊fi`«O ã¨∞YO ´ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# P#O^ŒO†
W`«ˆ~ëêO # ´ W`«~°∞Åk HÍ^Œ∞.
ÉèÏ=O : ã¨=∞ã¨Î „áê}∞ÅÖ’ JO`«~å`«‡QÍ L#flk† JxflO\˜x =â◊OÖ’
ÃÑ@∞ìH˘#flk† XHõ¯>Ë J~Ú#k† J~Ú<å `«# XHõ¯ ~°∂áêxfl J<ÕHõO
KÕã¨∞Î#fln J~Ú# P`«‡#∞, `«#Ö’<Õ L#fl^•xx, U |∞kú=∞O`«∞Å∞
^Œi≈™êÎ~À "åi^Õ âßâ◊fi`å#O^ŒO. JÖÏ `«#Ö’x P`«‡ `å<Õ#x
J#∞ãÖ^è•#O HÍx "åiH˜ âßâ◊fi`å#O^ŒO ÖË^Œ∞.
"åºYº : UHõ : =∂#=ÙÅO`å `å=Ú ^ÕÇ¨Ï"Õ∞#<Õ ÉèÏ=#Ö’<Õ LO\Ï~°∞.
296
ÖË^• XH˘¯Hõ¯ WO„kÜ«∞"Õ∞ <Õ#∞QÍ LO\Ï~°∞. ÖË^• =∞#ã¨∞û -
JÇ¨ÏOHÍ~°"Õ∞ <Õ#∞QÍ LO\Ï~°∞. JO^Œ∞ˆH <Õ#∞ QÆ∞O@∂~°∞ "≥àÏ§#∞.
<Õ#∞ `å*ò=∞Ç¨ÏÖòK«∂Kå#∞† <Õ#∞ Hõ~åfl@Hõ ãÖw`«O q<åfl#∞, <Õ#∞
=∂q∞_ç ÑÖ_»∞ u<åfl#∞† <Õ#∞ ZO`À ^Œ∞óYOÖ’ =Úxy L<åfl#∞. <Õ#∞
ZO`À PÖ’zOKå#∞ - Jx „Ñü~ÀE JO@∂ L<åfl_»∞. - WHõ¯_»
K≥Ñ≤Ê# <Õ#∞Åhfl ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÖË `«Ñ¨Ê x["≥∞ÿ# <Õ#∞
(P`«‡)HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ D <Õ#∞Åhfl J|^ŒúÑ¨Ù <Õ#∞Å∞ ´ J|^ŒúÑ¨Ù P`«‡Å∞.
D J|^ŒúÑ¨Ù <Õ#∞ (P`«‡) Å‰õΩ "Õ~°∞QÍ - P^è•~°OQÍ - Ö’Ñ¨Å Jf`«OQÆ
L#fl^Õ x["≥∞ÿ# <Õ#∞. x*Ï`«‡. P x[ P`«‡‰õΩ ã¨=∂#"≥∞ÿ#kQÍx,
JkèH"õ ∞≥ #ÿ kQÍx =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^∞Œ . `«#‰õΩ ~Ô O_»=k UnÖË^∞Œ . `«# ÖÏO\˜k
=∞~˘Hõ\ ˜ ÖË<ÕÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH Jk 'UHõó—.
=j : Jxfl WO„kÜ«∂Å#∞ - =∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ - Jxfl J|^ŒúÑ¨Ù <Õ#∞Å#∞
=â◊OÖ’ LOK«∞H˘<Õ^Õ x["≥∞ÿ# <Õ#∞. <å=Å¡<Õ Jxfl WO„kÜ«∂Å∞ "å\˜
"å\˜ Ñ¨#∞Å∞ x~°fiÇ¨Ïã¨∞Î#flk. Main Board g∞k Ñ¶‘A fã≤"Õ¿ãÎ WO\’¡x
Öˇ·@∞¡, áêº#∞¡, \˜q, „Ñ¶≤*òÅhfl PyáÈ~Ú#@∞¡ x[ <Õ#∞ (P`«‡) K≥·`«#ºO
JO^ŒHõáÈ`Õ Jxfl WO„kÜ«∞ =º=Ç¨~åÅ∞ PyáÈ`å~Ú. JO^Œ∞ˆH D
x*Ï`«‡#∞ '=j— J<åfl~°∞. UHõó =j - 'UHÀ=j—
x[OQÍ D K≥·`«#ºO XHõ¯>Ë QÆ#∞Hõ - ^•xx =ÚHõ¯Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜
gÅ∞ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ Jk 'ã¨~°fiÉèí∂`åO`«~å`«‡—QÍ L#flk. x[OQÍ Jxfl
Éè∂í `åÅ∞ P`«‡ÜÕ∞. XˆH XHõ¯ P`«‡. J~Ú`Õ XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡ J<ÕHOõ QÍ
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. J<ÕHõ P`«‡Å∞QÍ JxÑ≤ã∞¨ #Î flk. nxH˜ HÍ~°}O =∞<À|∞^Œ∞Åú <Õ
ÑïHõ~åÅÖ’ „ÑüaOaOK«@"Õ∞. XHõ J^ŒÌOÑÿe =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ
qÉèÏyOK«|_ç L#flk. ^•xÃÑ· ã¨∂~°ºHÍOux „Ñ¨ãïOÑ¨*Ë¿ãÎ J<ÕHõ
297
„ÑüaOÉÏÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. QÍA Ñ¨@ìHõO ^•fi~å H˜~°}Ïxfl ÑÖÑ≤`Õ 7
~°OQÆ∞Å∞ |Ü«∞\˜ `≥~°ÃÑ· Ñ¨_»∞`å~Ú. JÖÏˆQ P`«‡ J<Õ ã¨∂~°ºH˜~°}O
QÍAÑ¨@Hì õ =∞<Õ Láê^è∞Œ Å ^•fi~å J<ÕHOõ QÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. WHõ¯_» J<ÕHOõ QÍ
HõxÑ≤Oz#Ñ¨Ê\˜H˜ „Éèí=∞#∞ =^Œe - J*Ï˝<åxfl =^Œe - Láê^èŒ∞Å ^Œ$+≤ì
=^Œe K«∂¿ãÎ JO`å XHõ¯>Ë P`«‡. =∞x+≤QÍ HõxÑ≤Oz<å, Ñ¨â◊√=ÙQÍ
HõxOz<å, K≥@∞ìQÍ HõxÑ≤Oz<å, Ñ¨Ù@ìQÍ HõxÑ≤Oz<å Jã¨Å∞™ê~°O =∂„`«O
XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡ÜÕ∞.
|∞kú =∞O`«∞_≥·#"å_»∞ - JO>Ë |∞kúx ãïQÍæ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ#fl
"å_»∞ - JO>Ë |∞kÌx P`«‡*Ï˝#O`À xOÑ¨Ù‰õΩ#fl"å_»∞ - JO>Ë |∞kúx
âß¢ã¨Î „â◊=}O`À#∞ - =∞## xkè^è•ºã¨#Å`À#∞ - q*Ï˝#O`À#∞
xOÑ¨Ù‰õΩ#fl "å_»∞ `«# q"ÕK«#`À J*Ï˝#O =Å¡ ã¨$+≤ìOK«|_ç D
<å<å`« fi O`À Hõ e ã≤ uiˆ Q =∞#ã¨ ∞ û#∞ =∞~° e OK« ∞ HÀ"åe.
=∞~°eOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. x~°O`«~° P`«‡ ÉèÏ=#`À `å#∞ K≥·`«#º =∂„`«"≥∞ÿ#
P`«‡<Õ#x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. P`«‡ `«#Hõ#fl "Õ~°∞QÍ ÖË^Œx, `å#∞ D
^ÕÇ¨^Œ∞Å‰õΩ P^è•~°OQÍ L<åfl#x „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞.
WÖÏ Z=~°∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~À "åiˆH âßâ◊fi`å#O^ŒO. q∞ye# "åiH˜
J\˜ì âßâ◊fi`å#O^ŒO ÖË^Œ∞ - ~å^Œ∞. `å#∞ r=Ù}˜‚ J#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞
ã¨∞Y=¸ LO_»=K«∞Û. ^Œ∞óY=¸ LO_»=K«∞Û. Un âßâ◊fi`«OHÍ^Œ∞. `å#∞
^ÕÇ¨Ï=∞#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ QÍÜ«∞O HÍ=K«∞Û. ~ÀQÆO ~å=K«∞Û. HÍx `å#∞
P`«‡#∞ J#∞‰õΩO>Ë x[OQÍ P`«‡QÍ<Õ LO>Ë `«# ˆHg∞HÍ^Œ∞. XHõ "Õà◊
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂ÅˆH=∞<åfl J~Ú`Õ "å\˜x `å#∞ QÆ=∞xOKÕ ™êH˜ΔÜÕ∞ `«Ñ¨Ê
J#∞ÉèíqOKÕ"å_»∞ HÍ_»∞. Hõ#∞Hõ<Õ J\˜ì "åxH˜ - P`«‡`À J#∞ãÖ^è•#
"≥∞ÿ#"åxH˜ âßâ◊fi`å#O^ŒO.
298
WOHÍ Z\˜ì "åiH˜ âßâ◊fi`«âßOu? -
=∞OII x`Àº- x`åº<åO KÕ`«#âıÛ`« <å<åO
UHÀ|Ç¨˙<åO Ü≥∂ q^èŒ^è•u HÍ=∂<£I
`« =∂`«‡ ã¨÷O ÜÕ∞- #∞Ñ¨â◊ºOu nè~åó
`ÕëêO âßOuó âßâ◊fif <Õ`« ˆ~ëêO II (13)
„ÑüII Jx`åº<åO ´ Jx`«º"≥∞ÿ# "å\˜Ö’¡† x`«ºó ´ x`«º"≥∞ÿ#n†
KÕ`«<å<åO ´ K≥·`«#ºOQÆÅ"å\˜Ö’¡† KÕ`«#ó ´ K≥·`«#º=¸† UHõó ´ XHõ¯>Ë
S<å† |Ç¨˙<åO HÍ=∂<£ ´ J<Õ‰õΩÅHÀiHõÅ#∞† q^èŒ^è•u ´ <≥~°"Õˆ~Ûn†
Ü«∞ó ´ U^≥·`Õ L#fl^À† `«O ´ ^•xx† P`«‡ã¨÷O ´ `«#Ö’ L#fl^•xQÍ†
ÜÕ∞nè~åó ´ U |∞kú=∞O`«∞Å∞† J#∞Ñ¨â◊ºOu ´ ^Œi≈™êÎ~À† `ÕëêO
âßâ◊fifâßOuó ´ "åiˆH âßâ◊fi`«âßOu - P#O^ŒO† W`«ˆ~ëêO # ´
W`«~°∞Å‰õΩ J\˜ìâßOu ÅaOK«^Œ∞.
ÉèÏ=O : Jx`«º"≥∞#ÿ "å\˜Ö’¡ x`«º"≥∞#ÿ k, K≥`· #« ºOQÆÅ "å\˜Ö’¡x K≥`· #« ºO,
XHõ¯>Ë J~Ú<å J<Õ‰õΩÅ HÀÔ~¯Å∞ fˆ~Ûn U^À J\˜ì P`«‡#∞ `«#Ö’<Õ
L#flkQÍ U|∞kú =∞O`«∞Å∞ ^Œi≈™êÎ~À "åiˆH âßâ◊fi`« âßOu - P#O^ŒO.
W`«~°∞Å‰õΩ ÖË^Œ∞.
"åºYº : P`«‡ *Ï˝<åxfl JÉèíºã≤ã¨∞Î#fl q^•ºi÷ `«#Ö’x P`«‡ K≥·`«#º=Ú#∞
ZÖÏ QÆ∞iÎOKåÖ’ - ^Õxx P`«‡QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÖ’ D =∞O„`«O ã¨Ê+ì̈OQÍ
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. P`«‡#∞ ã¨Ç¨Ï[ *Ï˝#O`À J~°÷O KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ `«y#
™ê^èŒ#Å∞, LáêÜ«∂Å∞ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ WO^Œ∞Ö’ W=fi|_»¤q. x[OQÍ D
=∞O„`«O #zˆH`«∞_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA#∞ J_çy# 3= =~åxH˜ ã¨∂\˜Ü≥ÿ∞#
ã¨=∂^è•#OQÍ =∞#O K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û. P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨fiÉèÏ"åxfl QÆ∞iOz
ã¨∂\˜QÍ Jxfl =ÚMÏºOâßÅ`À q=iOz# D =∞O„`«O ÖÏO\˜ =∞O„`«O
LÑ¨x+¨`ü "åV‡Ü«∞OÖ’ |Ç¨ïâß ZHõ¯_® ^˘~°Hõ^Õ"≥∂!
299
(1) x`«ºó Jx`åº<åO : Jx`«º"≥∞ÿ# "å\˜Ö’ x`«º"≥∞ÿ#k P`«‡. JO>Ë
P`«‡#∞ ^Œi≈OKåÅO>Ë Jx`«º"≥∞ÿ# "å\˜ ^•fi~å<Õ ^Œi≈OKåe. 'D
„Ñ¨ÑÖK«O Jx`«ºO. <å=∞ ~°∂áêÅ`À ZÅ¡Ñ¨C_»∂ =∂~°∞ÊK≥O^Œ∞`«∂<Õ
LO@∞Ok—. =∞#^ÕÇ¨ÏO ‰õÄ_® JO`Õ. ZÑ¨C_»∂ =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`«∂<Õ
LO@∞Ok. Ñ¨Ù\ì̃#Ñ¨C_»∞ ~°∂ÑÖ "Õ~∞° . ÃÑiˆQ@Ñ¨C_»∞ "Õ~∞° . Ü«∞=fi#OÖ’
"Õ~∞° . =$^•úÑº¨ OÖ’ "Õ~∞° . Ö’ÑëQÍe áÈ~Ú# `«~åfi`« "Õ~∞° . 'Ãã<· û£ Ñ¨~O° QÍ
K«∂¿ãÎ ^ÕÇÏ¨ O J<ÕHõ r"å}∞=ÙÅ ã¨=¸Ç¨Ï"Õ∞. „ÑüHõ} Δ =¸ r"å}∞=ÙÅ∞
H˘xfl #tOzáÈ`«∞O>Ë =∞iH˘xfl #∂`«#OQÍ `«Ü«∂~°=Ù`«∂ LO\Ï~Ú.
„Ñü 7 ãÖ=`«û~°=ÚÅ‰õΩ ^ÕÇ¨ÏOÖ’x r"å}∞=ÙÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =∂iáÈ~Ú
^ÕÇ¨Ï`«`«Î fiO ‰õÄ_® =∂~°∞`«∂<Õ LO@∞Ok—. "Õ~°∞ "Õ~°∞ =º‰õΩÎÅ`À
ãÖ|O^èŒO Hõeã≤#Ñ¨C_»∞ =∞# JÅ"å@∞¡ ‰õÄ_® =∂iáÈ`«∂ LO\Ï~Ú.
H˘O^Œi`À Hõeã≤#Ñ¨C_»∞ ^Œ∞~°Å"å@∞¡, H˘O^Œi`À Hõeã≤#Ñ¨C_»∞ =∞Oz
JÅ"å@∞¡, H˘O^Œi`À ãÖ|O^èŒO =Å¡ J*Ï˝#O. H˘O^Œi`À ãÖ|O^èŒO
=Å¡ *Ï˝ # O. WÖÏ Z<Àfl =∂~° ∞ ÊÅ∞† Éè ∫ uHõ " ≥ ∞ ÿ # JÅ"å@∞¡
=∂iáÈ`«∞O\Ï~Ú. |∞kúÖ’x Jaè„áêÜ«∂Å∞ =∂iáÈ`«∞O\Ï~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ P^è•ºu‡Hõ qÅ∞=Å∞ =∂iáÈ`å~Ú.
D x~°O`«~°"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÖ’¡ =∂~°‰õΩO_® LO_Õ ^˘Hõ\ ˜ LO_ç
LO_®e. Uk ã≤÷~°OQÍ L#flO^Œ∞=Å¡ D =∂~°∞ÊÅhfl [iyáÈ`«∞<åflÜ≥∂
J^Õ P`«‡ K≥·`«#ºO. U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖË‰õΩO_® x`«ºOQÍ LO_Õ P`«‡ K≥·`«#ºO
HÍ~°}OQÍ<Õ D ^ÕÇ¨ÏO J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ‰õΩ PÅ"åÅ=∞=Ù`«∞#flk. Hõ#∞Hõ
=∂~°∞ÊÅ`À ‰õÄ_ç# ^ÕÇ¨xfl K«∂z#Ñ¨C_»ÖÏ¡ =∞# ^Œ$+≤ìx =∂~°∞ÊÖËx
P^è•~°O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =∞o§OKåe. Jx`«º"≥∞ÿ# ^ÕÇ¨^Œ∞Å#∞ K«∂z#Ñ¨C_»ÖÏ¡
g\˜H˜ P^è•~°OQÍ L#fl x`«º"≥∞ÿ# P`«‡ "≥·Ñ¨Ù =∞#^Œ$+≤ìx =∞o§OKåe.
<Õ#∞ uO@∞<åfl#∞ Jx J#∞‰õΩ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ u#@=∞<Õ Jx`«º"≥∞ÿ# Hõ~°‡Ö’
L#fl x`«º"≥∞ÿ# '<Õ#∞— ÃÑ· ^Œ$+≤ì =∞o§OKåe. W^Õ q^èŒOQÍ =∂\Ï¡_»@O,
300
áÈ\Ï¡_»@O - K«∂_»@O - #=fi@O, U_»=@O, PÖ’zOK«@O, q#@O,
„"åÜ«∞@O, K«^Œ=@O - J<Õ ã¨=∞ã¨Î „H˜Ü«∞Å∞ Jx`«º"≥∞ÿ#"Õ#x „QÆÇ≤ÏOz
- D Jx`«º „H˜Ü«∞Å "≥#∞Hõ P^è•~°OQÍ L#fl x`«º"≥∞ÿ# <Õ#∞ "≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì
=∞o§OKåe. „Ñü Jx`«º"≥∞ÿ# Hõ~°‡‰õΩ, Jx`«º"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂xH˜ "≥#∞Hõ
x`«º"≥∞ÿ# P`«‡ L#fl^Œx „QÆÇ≤ÏOz ^Œ$+≤ì P`«‡ÃÑ·H˜ áÈxzÛ - ^•x`À
J#∞ãÖ^è•#"≥∞ÿ xâ◊ÛÅOQÍ - P`«‡#<Õ Z~°∞Hõ`À - ˆH=ÅOQÍ L<åfl#∞
J<Õ Z~°∞Hõ`À LO_çáÈ"åe. (1) H˘kÌ¿ãÑ¨Ù P_çáÈÜÕ∞ z„`åxfl (ã≤x=∂
^Œ$âßºxfl) K«∂ã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ D Jx`«º"≥∞ÿ# z„`åxH˜ "≥#∞Hõ P^è•~°OQÍ
`≥~° L#fl^Œx, (2) JÖÏˆQ ã¨=Ú„^ŒO X_»∞#¤ xez#Ñ¨C_»∞† =zÛ áÈ`«∞O_Õ
ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ JÅÅ∞QÍx, z#fl z#fl JÅÅ∞QÍx Jx`«º"≥∞ÿ#=x "å\˜H˜
P^è•~°OQÍ Ö’`≥#· ã¨=Ú„^ŒO ã≤~÷ O° QÍ - x`«ºOQÍ L#fl^Œx, (3) pHõ\ Ö˜ ’
ã¨~°ÊÉèÏOu Hõey`Õ D Jx`«º"≥∞ÿ# ã¨~åÊxH˜ "≥#∞Hõ ã≤÷~°"≥∞ÿ, x`«º"≥∞ÿ#
„`å_»∞L#fl^Œx - ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ"≥∂ -JÖÏˆQ =∞#O x`«º rq`«OÖ’
KÕ¿ã Jxfl Ñ¨#∞Å‰õΩ - PÖ’K«#Å‰õΩ, HÀiHõÅ‰õΩ, J#∞Éè"í åÅ‰õΩ P^è•~°OQÍ
XHõ x`«º ã¨`«ºO L#fl^Œx - J^Õ P`«‡Ü«∞x, J^Õ <Õ#∞ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
KÕ¿ã Hõ~‡° Å∞ - PÖ’K«#Å∞ - á⁄O^Õ J#∞Éè"í åÅ∞, q+¨Ü∂« Å∞ - Jhfl‰õÄ_®
Jx`«º"≥∞#ÿ "Õ#x - g\˜H˜ P^è•~°OQÍ P`«‡K≥`· #« ºO L#fl^Œx, Jk ÖËHáõ È`Õ
Wq ÖË<ÕÖË=x „QÆÇ≤ÏOz =∞# ^Œ$+≤ìx J\˜ì P`«‡ÃÑ·H˜ =∞~°eOz ^•x`À
J#∞ãÖ^è•#"≥∞ÿ JkQÍ LO_çáÈ"åe.
(2) KÕ`«#ó KÕ`«<å<åO : KÕ`«#=ÚÅÖ’x K≥·`«#º=Ú P`«‡ K≥·`«#º"Õ∞†
[_»"∞≥ #ÿ ÃÑ#∞fl [_»"∞≥ #ÿ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ ÃÑ· w`«Å∞ wÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞#fl^ŒO>Ë JHõ¯_»
XHõ K≥~Úº P^è•~°OQÍ LO_ç LO_®eûO^Õ QÆ^•! JÖÏˆQ K≥~Úº JÖÏ
„"åÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞#fl^ŒO>Ë P KÕuH˜ P^è•~°OQÍ XHõ K≥·`«#ºO LO_®e.
(1) XHõ ã≤ Q Æ Ô ~ \ò Ñ‘ H õ g∞^Œ H ÍÅ∞ "Õ ¿ ãÎ K« ∞ „~° ∞ =∞O@∞Ok.
JÖÏK«∞„~°∞=∞xÑ≤OzOk ã≤QÆÔ~\ò Ñ‘HõHÍ^Œ∞. JO^Œ∞Ö’x Jyfl.
301
(2) XHõ y<≥fl#∞ Ñ¨@∞ì‰õΩO>Ë K≥~ÚºHÍeOk. JÖÏ HÍÅ\ÏxH˜ HÍ~°}O
P y<≥flÖ’x "Õ_ç. JO>Ë ã≤QÆÔ~\ò Ñ‘HõQÍx, y<≥flQÍx Jyfl #∞O_ç "Õ_çx
„QÆÇ≤ÏOz =∞# HÍex, KÕux K«∞„~°∞=∞xÑ≤OKå~Ú Jx `≥Å∞ã¨∞Î#flk.
JÖÏˆQ Hˆ =ÅO ÑÖK«É∂íè `åÅ`À xi‡`«"∞≥ #ÿ D ^ÕÇÏ¨ OQÍx, WO„kÜ«∂Å∞
QÍx Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åflÜ«∞O>Ë, K≥`· <« åºxfl =ºHõOÎ KÕã∞¨ <Î åflÜ«∞O>Ë ^•xH˜ HÍ~°}O
Jq â◊√^Œú K≥·`«#º"≥∞ÿ# P`«‡ #∞O_ç K≥·`«<åºxfl Z~°∞=Ù `≥K«∞Û‰õΩ#flO^Œ∞
=Å¡<.Õ Hõ#∞Hõ<Õ [_»"∞≥ #ÿ ^ÕÇ¨ Å∞ Ñ¨xKÕã∂¨ Î - Hõ^∞Œ Å∞`«∂ HõxÑ≤Oz#Ñ¨C_»ÖÏ¡
D ^ÕÇ¨Å‰õΩ P^è•~°OQÍ L#fl P`«‡ ÃÑ·H˜ ^Œ$+≤ì =∞o§OKåe. JÖÏˆQ
Hõ#∞fl K«∂ã¨∞Î<åfl, K≥qqO@∞<åfl, =Ú‰õΩ¯"åã¨# K«∂ã¨∞Î<åfl, "å‰õΩ¯
=∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl, <åÅ∞Hõ ~°∞z K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl, =∞#ã¨∞û
PÖ’K«#KÕã¨∞Î<åfl - g\˜ Ü≥ÚHõ¯ K≥·`«<åºxH˜ P^è•~°OQÍ XHõ x`«º ã¨`«º
P`«‡ K≥·`«#ºO L#fl^Œx „QÆÇ≤ÏOz ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `«# ^Œ$+≤ìx P`«‡ K≥·`«#ºO
"≥·Ñ¨ÙQÍ =∞o§OKåe. `å#∞ J\˜ì P`«‡ K≥·`«#ºOQÍ LO_ç áÈ"åe.
(3) UHõó |Ç¨˙<åO HÍ=∂<£ q^èŒ^è•u : XHõ¯>Ë J~Ú<å J<Õ‰õΩÅ
HÀÔ~¯Å#∞ fˆ~Ûk P`«‡. HÀi# HÀiHõÅ∞ f~°∞ã¨∞ÎO^Œx Q˘O`≥=∞‡ HÀiHõÅ∞
HÀi Un f~°ÛÖË^∞Œ QÆ^•! J#@O HÍ^Œ∞. nxx ÉÏQÆ∞QÍ J~°Oú KÕã∞¨ HÀ"åe.
WHõ¯_Õ Hõ~°‡ ã≤^•úO`«O "≥#∞Hõ #∞#fl k=ºâ◊H˜Î P`«‡ÜÕ∞#x „QÆÇ≤ÏOKåe.
r=Ù_»∞ KÕã≤# Hõ~°‡Å∞ U"≥·`Õ L<åflÜ≥∂ "å\˜ Ñ¶ë`åÅ#∞ `«Ñ¨ÊHõ
J#∞ÉèíqOKåe. "å\˜x `«y# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J#∞ÉèíqOÑ¨ *Ë¿ãk P`«‡ÜÕ∞.
JÖÏ KÕã≤# Hõ~°‡Å Ñ¶¨ÖÏÖË HÍ^Œ∞. h=Ù ZÑ¨C_≥Ñ¨C_»∞ U"Õq HÀ~°∞‰õΩ<åfl"À
P HÀiHõÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# PÖ’K«#ÖË hÖ’ =Ú„^ŒÅ∞QÍ LO\Ï~Ú. P
=Ú„^ŒÅ∞ Ñ¨HÍfixH˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ `«y# „¿Ñ~°}Å∞ =zÛ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∞@O
- "å\˜ Ñ¶ë`åÅ∞ J#∞aèqOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O ‰õÄ_®
P`«‡ K≥·`«#º"Õ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ Q˘O`≥=∞‡ HÀiHõÅ∞ ‰õÄ_® f~°∞ã¨∞ÎO^•?
JO>Ë f~°∞ã¨∞OÎ ^Œ<Õ K≥áêÊe. h=Ù QÍeÖ’ ZQÆ~åÅ#∞ ‰õΩ<åfl=Ù Ñ¨HÖΔ̃ ÏQÍ.
302
ÖË^• „Ñ¨=~°∞_çÖÏQÍ HÀi# KÀ@∞‰õΩ HõΔ}OÖ’ "≥àÏ§Å#∞‰õΩ<åfl=Ù. D
PÖ’K«# Ü≥ÚHõ¯ f„=`«#∞ |\˜ì hÖ’ Jk "åã¨#QÍ =Ú„^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
Jk =∞iO`« f„="≥∞#ÿ "åã¨<Õ J~Ú`Õ ã¨fiÑ¨flOÖ’ Zyi áÈ`«∂ J#∞Éè"í åxfl
á⁄O^Œ∞`å=Ù. ÖË^• P"åã¨# Hõ~°‡Å`À ‰õÄ_ç J#∞ÉèíqOKåeû =¿ãÎ =KÕÛ
[#‡Ö’ Ñ¨H˜ΔQÍ [x‡™êÎ=Ù. f„=`«ÖËHõáÈ`Õ ZÑ¨C_À U[#‡Ö’<À
ã¨fiáêfl#∞Éè=í O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W^ŒO`å J=∞Å∞ [i¿Ñk Z=~°∞? P`«‡ÜÕ∞.
Hõ#∞Hõ Jxfl HÀiHõÅ∞ f~°@O "≥#∞Hõ L#flk P`«‡ÜÕ∞#x =∞# ^Œ$+≤ìx
P`«‡"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ =∞o§OKåe. HÀiHõ fi#Ñ¨C_»ÖÏ¡ ^Œ$+≤ì P`«‡"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ =∞~°ÖÏe.
(4) P`«‡ã¨÷O : J\˜ì P`«‡ ZHõ¯_À ÖË^Œ∞, ^ÕÇ¨ÏOÖ’<Õ hÖ’<Õ LOk. Jk
x[OQÍh"Õ. Jk h"Õ#x ^•x`À J#∞ãÖ^è•#=∞Ü«∂º"å? h=Ù
nè~°∞_»"Ò`å=Ù. nè~°∞_Õ J#∞ãÖ^è•#O KÕ™êÎ_»∞. âßâ◊fi`« âßOux
á⁄O^Œ∞`å_»∞. JÖÏ KÕÜ«∞ÖË"å? - âßOux á⁄O^ŒÖË=Ù.
=∞OII `«^Õ`«ku =∞#ºO`Õ, -xˆ~Ìâ◊ºO Ñ¨~°=∞O ã¨∞MOI
HõÔŒä #∞ `«kfi*ÏhÜ«∂O, H˜ =ÚÉèÏu qÉèÏu "åII(14)
„ÑüII Jxˆ~Ìâ◊ºO ´ xˆ~ÌtOK«gÅ∞ÖËxn† Ñ¨~°=∞O ã¨∞YO ´ Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ#
ã¨∞Y=¸ J~Ú#† `«`ü ´ Jk (P`«‡)† U`«`ü Wu ´ W^ÕJx† =∞#ºO`Õ
´ (=∞Ç¨`«∞‡Å∞, |∞∞+¨μÅ∞) `≥Åã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞† Hõ^äŒO#∞ ´ ZÖÏQÆ† `«`ü
´ ^•xx† q*ÏhÜ«∂O ´ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ#∞† ÉèÏuHÕL ´ ã¨fiÜ«∞OQÍ
„Ñ¨HÍtã¨∞ÎO^•? qÉèÏu"å ´ =∞~˘Hõ ^•xKÕ`« (|∞kú) „Ñ¨HÍtã¨∞ÎO^•?.
ÉèÏ=O : Ñ¨~=° ∂#O^ŒH~õ =° Ú, Wn Jx xˆ~tÌ OK« gÅ∞ÖËxn J~Ú# P`«‡#∞
'W^Õ Jk— Jx |∞∞+¨μÅ∞ ^Œi≈ã¨∞<Î åfl~°∞. ^•xx ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ#∞? Jk
ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ñ¨HÍtã¨∞OÎ ^•? =∞~˘Hõ^•x KÕ`« „Ñ¨HÍtOÑ¨|_»∞`«∞O^•?-
"åºYº : (1) Wn Jx xˆ~ÌtOz K≥¿ÑÊ gÅ∞ÖËxk P`«‡. ZO^Œ∞HõO>Ë Jk
=∞# Hõ#fl "ÕÔ~·# =ã¨∞Î"À, q+¨Ü«∞"≥∂ HÍ^Œ∞, ÃÑ·QÍ ^•xx D Hõ#∞fl
303
K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . K≥=ÙÅ∞ q#ÖË=Ù. ã¨Êi≈Oz `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ gÅ∞ ÖË^∞Œ . =∞#ã¨∞û‰õΩ
JO^Œ^Œ∞. |∞kú`À qKåiOz `≥Å∞ã¨∞H˘<Õn HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë D
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅhfl [_»O, HõeÊ`«O. W=hfl U P`«‡ K≥·`«#º
HÍ~°}OQÍ K≥·`«#º =O`«"≥∞ÿ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åflÜ≥∂ P P`«‡ K≥·`«<åºxfl Wq
Z#fl\˜H© `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ù. =∞#K«∞@∂ì L#fl ^Õx<≥·<å K«∂_»QÆÅO QÍx
=∞#‰õΩ P^è•~°OQÍ L#fl <ÕÅ#∞ - =∞#O HÍÅ∞"≥∂Ñ≤# <ÕÅ#∞
K«∂_»ÖËOQÆ^•! JO^Œ∞ˆH P`«‡#∞ Jxˆ~Ìâ◊ºO J<åfl~°∞. (2) JÖÏˆQ Wk
Ñ¨~°=∞ ã¨∞Y Hõ~°"≥∞ÿ#k, Ñ¨~°=∂#O^Œ Hõ~°"≥∞ÿ#k. =∞#‰õΩ q+¨Ü«∞ã¨∞YO
- WO„kÜ« ∞ ã¨ ∞ YO `≥ Å ∞ã¨ ∞ . HÍx q+¨ Ü « ∂ Å`À WO„kÜ« ∂ Å
ãÖÑ¨~°¯OÖË‰õΩO_® =KÕÛ P#O^ŒO ZÖÏO\˜^À Z=fiiH© `≥eÜ«∞^Œ∞. Jk
J#∞ÉèíqOz# "åiˆH `≥Å∞ã¨∞ÎOk. - Hõ#∞Hõ TÇ¨Ï‰õΩ JO^Œ^Œ∞. (3) S`Õ
J\˜ì ã¨∞MÏxfl - P#O^•xfl P`å‡#∞Éè∂í u K≥Ok# "å~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ~°∞.
J#∞ÉèíqOK«QÆÅ~°∞. P`«‡*Ï˝#O QÆÅ"å~°∞ - JO>Ë <Õ#∞ P`«‡#∞ Jx
J#∞Éèí∂u K≥Ok#"å~°∞, ã¨=∞ã¨Î HÀiHõÅ#∞ `«ºlOz#"å~°∞, |∞kúÖ’x
=∂e<åºÅ#∞ Hõ_çy "Õã¨∞‰õΩ#fl"å~°∞ =∂„`«O W^Õ Jk Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ
„QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ~°∞. P`å‡#O^•xfl J#∞Éèíqã¨∂Î W^Õ Jk J<Õ ÉèÏ=#Ö’
LO_çáÈ`å~°∞.
=∞#=^ŒÌ#∞#fl ÑïHõ~åÅ∞ WO„kÜ«∂Å∞ - =∞#ã¨∞û - |∞kú.
WO„kÜ«∂Å∞ q+¨Ü«∞ „Ñ¨ÑÖKåxfl `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ=Ù† =∞#ã¨∞û
q+¨Ü«∞zO`«#Å∞ KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞. |∞kú q+¨Ü«∂Å#∞ ÉèÏqOK«QÆÅ^Œ∞. =∞i
P`«‡#∞ D WO„kÜ«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ"å? =∞#ã¨∞û J#∞ÉèíqOK«QÆÅ^•†
|∞kú Wn Jx x~åúiOK«∞HÀQÆÅ^•? JO>Ë ÖË^Œ∞ J<ÕK≥áêÊe.
ZO^Œ∞HõO>Ë D ÑïHõ~åÅhfl q+¨Ü«∂Å`À q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿáÈ~Ú#q.
HõÅ∞+≤`"« ∞≥ áÿ È~Ú#q. JO^Œ∞Hˆ |∞∞+¨μÅ∞ D =¸_çO\˜x â◊√kúKãÕ ∞¨ H˘x,
"å\˜`À `«#‰õΩ QÆÅ SHõº`«#∞ - `å^•`å‡ºxfl q_çz ÃÑ\˜ì `å#∞ `å#∞QÍ
304
LO_ç J\˜ì J=ã¨÷Ö’ ''<ÕxO`«=~°‰õΩ "≥^Œ‰õΩ`«∞#fl P`«‡ <åÖ’x P`«‡ÜÕ∞
- W^Õ Jk.—— Jx `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞.
(4) WO`«=~°‰õΩ QÆ∞~°∞É’^èŒ#∞ PÅHÕz# #zˆH`«∞xÖ’ Q˘Ñ¨Ê L`åûÇ¨ÏO
HõeyOk. |∞∞+¨μÅ∞ - =∞Ç¨`«∞‡Å∞ J\˜ì P`«‡#∞ W^Õ Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞
QÆ^•! =∞i <Õ<≥ÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ#∞? ^Õx ã¨Ç¨Ü«∞O`À `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ#∞?
J^Õ`«#O`«@`å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ñ¨HÍtã¨∞ÎO^•? ÖËHõ "Õ~˘Hõ "≥Å∞QÆ∞`À -
„Ñ¨HÍâ◊O`À - ÑïHõ~O° `À K«∂_»QÅÆ <å? Jx „Ñ¨tflã¨∞<Î åfl_»∞. - #zˆH`«∞x
l*Ï˝ã¨‰õΩ P#OkOz# Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA z=i =∞O„`«OÖ’ "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ∞
`˘ÅQÆQÍ<Õ ã¨∂~°∞º_»∞ „Ñ¨HÍtOz#@∞¡ J*Ï˝#O `˘ÅQÆ@O`À P`«‡ `«#O`«
`å#∞QÍ „Ñ¨HÍtã¨∞ÎO^Œx ~°∂_èç KÕÜ«∞É’`«∞<åfl_»∞.
=∞OII #`«„`« ã¨∂~ÀºÉèÏu #K«O„^Œ `å~°HõO,
<Õ=∂ q^Œ∞º`À ÉèÏOu ‰õΩ`À-Ü«∞=∞yflóI
`«"Õ∞= ÉèÏO`«O J#∞ÉèÏu ã¨~°fiO
`«ã¨ºÉèÏ™ê ã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu II (15)
„ÑüII `«„`«ã¨∂~°º ´ JHõ¯_» ã¨∂~°∞º_»∞† #ÉèÏu ´ „Ñ¨HÍtOK«_»∞†
K«O„^Œ`å~°HõO# ´ K«O„^Œ∞_»∂, #HõΔ„`åÅ∞ „Ñ¨HÍtOK«=Ù† W=∂q^Œ∞º`«ó ´
D "≥∞~°∞Ñ¨ÙÅ∞† #ÉèÏOu ´ „Ñ¨HÍtOK«=Ù† JÜ«∞=∞yfló‰õΩ`«ó ´ D JyflZÖÏ
„Ñ¨HÍtã¨∞OÎ k?† ÉèÏO`«O ´ „Ñ¨HÍtOKÕ† `«OU= ´ ^•x<Õ† ã¨~fi° O J#∞ÉèÏu
´ ã¨∂~°ºK«O„^Œ`å~°HõÅ∞ ã¨~°fiO J#∞ãïOz „Ñ¨HÍtã¨∞Î#flq† `«ã¨ºÉèÏ™ê
´ ^•x HÍOuKÕ`«<Õ† W^ŒO ã¨~°fiO ´ D [QÆ`«ÎO`å † qÉèÏu ´
„Ñ¨HÍtã¨∞Î#flk.
ÉèÏ=O : JHõ¯_» ã¨∂~°∞º_»∞QÍx, K«O„^Œ∞_»∞QÍx, #HõΔ„`åÅ∞QÍx
„Ñ¨HÍtOÑ¨ÖË=Ù. D"≥∞~°∞Ñ¨ÙÅ∞ ‰õÄ_® „Ñ¨HÍtOK«=Ù. WHõ Jyfl ãÖQÆu
K≥Ñ¨Ê<ÕÅ?. „Ñ¨HÍtOKÕ ^•x<Õ Jhfl J#∞ãïOz „Ñ¨HÍtã¨∞Î#flq. x[OQÍ
305
D [QÆ`«ÎO`å ^•x „Ñ¨HÍâ◊O =Å¡<Õ „Ñ¨HÍtOK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞#flk.
"åºYº : W^Õ =∞O„`« O =ÚO_» H ÀÑ¨ x +¨ ` « ∞ Î ( II-2-10) Ö’#∞,
âıfi`åâ◊fi`«~ÀÑ¨x+¨`«∞Î (VI -14) Ö’#∞ Ü«∞^•`«^äŒOQÍ XHõ¯ JHõΔ~°O á⁄Å∞¡
áÈ‰õΩO_® L#flk. JÖÏˆQ H˘OK≥O Ñ¨^•Å =∂~°∞Ê`À W^Õ ÉèÏ=O =KÕÛ@∞¡
ÉèíQÆ=næ`« (15-6)Ö’ L#flk. ''#`«^•ƒùã¨Ü«∞`Õ ã¨∂~°ºó #â◊âßOHÀ
#áê=Hõó—— - ^•xx ã¨∂~°∞º_»∞ "≥eyOK«ÖË_»∞† K«O„^Œ∞_»∞, Jyfl ‰õÄ_®
"≥eyOK«ÖË~°∞ - Jx K≥Ñ¨Ê|_çOk. Wxfl LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’ XˆH =∞O„`«O
L#fl^ŒO>Ë ^•x „áê^è•#º`« Uq∞\’ =∞#"Õ∞ J~°Oú KÕã∞¨ HÀ"åe. JO`ÕQÍHõ
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ `«=∞ Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# =∞`« ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# L`«û==ÚÅÖ’#∞,
^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅÖ’, Ñ¨Ó*Ï =∞Ok~åÅÖ’ Ñ¨Ó[Å∞ Ñ¨Ó~°Î~Ú# `«~åfi`«,
h~å[# q∞KÕÛ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, <Õ\ ˜H© KåÖÏ=∞Ok D =∞O„`åxfl Ñïîã¨∂Î
LO\Ï~°∞. nx ÉèÏ"åxfl `≥Å∞ã¨∞HÀHõáÈ~Ú<å, ÖË^• ÃÑ·ÃÑ· J~°÷O =∂„`«O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl D =∞O„`åxfl JÅ"å@∞QÍ K«k"Õã¨∞ÎO\Ï~°∞. JO>Ë nxH˜
ZO`À „áê^è•#º`« L#fl^Œx J~°ú =∞=Ù`«∞#flk. JO`«ó Hõ~°} â◊√kú QÆey#
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ *Ï˝#=Ú`À P`«‡‰õΩ â◊~°}ÏQÆ`«∞_»∞ HÍ=@"Õ∞ D =∞O„`åxfl
ÑïîOK«@OÖ’x qâı+Ö. ''ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, #HõΔ„`åÅ∞, "≥∞~°∞Ñ¨ÙÅ∞,
Jyfl „Ñ¨HÍtOÑ¨KÕÜ«∞ÖËx h k=º „Ñ¨HÍâßxfl <å KÕuÖ’ L#fl D z#fl
h~å[#=∞<Õ Jyfl`À x#∞fl ^Œi≈OK«QÅÆ <å? Wk Hˆ =ÅO „Ñ¨fHõ =∂„`«"∞Õ .
h Ü«∞^•~°ú „Ñ¨ÉèÏ=O J"≥∂Ñ¶¨∞O. ''h=Ù J#O`« *’ºu ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»=Ù——.
Jx „QÆÇ≤ÏOK«@"Õ∞ WO^Œ∞Ö’x qâı+Ö.
P`«‡#∞ HÀ\˜ ã¨∂~°º ã¨=∞„Ñ¨ÉÏè `ÕA_»x =i‚™êÎ~∞° . Jk Ñ¨ÓiÎÜ∞« ^•~°O÷
HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë HÀ\˜ ã¨∂~°∞ºÅ∞QÍ^Œ∞ HÀ\˜HÀ@¡ ã¨∂~°∞ºÖˇ·<å P`«‡
ã¨∂~°∞ºx =ÚO^Œ∞ kQÆ^∞Œ _»∞¿Ñ. x[OQÍ D ã¨∂~°∞ºà◊√§ ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâßÅ∞
HÍ^Œ∞. =∞i P`«‡ÜÕ∞"≥∂ ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨HÍâ◊O. Hõ#∞Hõ Jk ã¨fiÜ«∞O *’ºu -
Jk J#O`«O. J\˜ì P`«‡ =ÚO^Œ∞ WHõ¯_ç ã¨∂~°∞º_»∞QÍx, K«O„^Œ∞_»∞QÍx,
306
`å~°HõÅ∞QÍx, "≥∞~°∞Ñ¨ÙÅ∞QÍx Ug „Ñ¨HÍtOK«ÖË=Ù. WHõ Jyfl=∂@
K≥ÑÊ¨ <ÕÅ? D Éè∂í q∞ g∞^Œ ã¨∂~°∞º_»∞ q∞@ì =∞^è•ºÇ¨ÏflO K«O_» „Ñ¨KO« _»OQÍ
"≥Å∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ K«O„^Œ∞_»∞QÍx, #HõΔ„`åÅ∞QÍx HõxÑ≤ã¨∞Î<åflÜ«∂? -
JÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥~Úº HÍºO_çÖò |ÖòƒQÍx, "≥∞~°∞¯ ºs |ÖòƒQÍx
"≥ey¿ãÎ U"≥∞ÿ<å `≥Å∞ã¨∞ÎO^•? XHõ HÍºO_çÖò "≥ey¿ãÎ<À! Jx J_»QÍÖÏ?
^•x =ÚO^Œ∞ Wq Jhfl kQÆ^Œ∞_»∞¿Ñ. JÖÏˆQ P`«‡ „Ñ¨HÍâ◊O =ÚO^Œ∞ D
ã¨∂~°∞º_»∞QÍx, K«O„^Œ∞_»∞QÍx, #HõΔ„`åÅ∞QÍx, "≥∞~°∞Ñ¨ÙÅ∞QÍx Ug
„Ñ¨HÍtOK«=Ù. WHõ Jyfl=∂@ K≥ÑÊ¨ <ÕÅ? - =∞i J\˜ì P`«‡#∞ ^Œi≈OK«@O
ZÖÏ? -
ã¨∂~°ºHÍOu =Å¡ ã¨=∞ã¨Î =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åflO. =∞i
ã¨∂~°∞ºx K«∂_»\ÏxH˜ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ nÑÖ HÍ"åÖÏ? J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . JÖÏˆQ
~å„u Ñ¨Ó@ nÑÖ "≥Å∞QÆ∞Ö’ JxflO\˜x K«∂™êÎO. =∞i P náêxfl
K«∂_®ÅO>Ë =∞~À "≥Å∞QÆ∞ HÍ"åÖÏ? JHõ¯~°ÖË^Œ∞. J^ÕKåÅ∞. JÖÏˆQ
ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊"≥∞ÿ# P`«‡#∞ ^Œi≈OK«\ÏxH˜ =∞~˘Hõ "≥Å∞QÆ∞ - =∞~˘Hõ
„Ñ¨=∂}O JHõ¯~°ÖË^Œ∞. Jk ã¨fiÜ«∞O *’ºu. ^•x =Å¡<Õ Jhfl
„Ñ¨HÍtã¨∞Î<åfl~Ú. Jk ã¨fiÜ«∞OQÍ<Õ `≥eÜ«∞|_»∞`«∞Ok.
''ã¨fiÜ«∞O*’ºu~ü „|Ç¨Ï‡ x~°O[#O ÉèË^Œ~°Ç≤Ï`«O——
- 'x~°O[#=Ú, ÉèË^Œ~°Ç≤Ï`«=Ú J~Ú# „|Ç¨Ï‡=Ú ã¨fiÜ«∞O *’ºu Ü≥ÿ∞
"≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞#flk— Jx *’ºuiƒO^Œ∂Ñ¨x+¨`«∞Î K≥|∞`«∞#flk.
`«"Õ∞= ÉèÏO`«O J#∞ÉèÏuã¨~°fiO : ^•x ##∞ãïOzÜÕ∞ ã¨~°fi=¸
„Ñ¨HÍtã¨∞Î#flq. P`«‡K≥·`«#ºO =Å¡<Õ ã¨∂~°º, K«O„^Œ, `å~°HõÅ∞ „Ñ¨HÍtã¨∂Î
L#flq. JO>Ë ã¨∂~°º K«O„^•^Œ∞Å‰õΩ ‰õÄ_® „Ñ¨HÍâ◊=Ú xKÕÛk P`«‡ÜÕ∞.
P`« ‡ #∞ J#∞ã¨ i OzÜÕ ∞ ã¨ ~ ° fi =¸ "≥ Å ∞Q˘O^Œ ∞ K« ∞ #flq. ã¨ = ∞ã¨ Î
„Ñ¨HÍâ◊=Ú#‰õΩ P`«‡ÜÕ∞HÍ~°}=∞x w`«Ö’ 15= J^•ºÜ«∞O 6= â’¡HOõ Ö’
ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. '#`«^•ƒùã¨ Ü«∞`Õã¨∂~°ºó— - Jx.
307
Hõ#∞Hõ P`«‡#∞ U "≥Å∞QÆ∞Å∂ „Ñ¨HÍtOÑ¨*ÜË ∞« ÖË=Ù. P`«‡ÜÕ∞ JxflO\˜x
„Ñ¨HÍtOÑ¨*Ëã¨∞Î#flk. P`«‡ ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨HÍâ◊O QÆ#∞Hõ ^•xx ^Œi≈OK«\ÏxH˜
"Õ~˘Hõ ^•x ™êÜ«∞O JHõ¯~°ÖË^Œ∞. P=iOz# J*Ï˝#O `˘Åy`ÕKåÅ∞.
P=iOz# "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞ `˘Åy`Õ KåÅ∞ - "Õ∞Ñ¶¨∂Å "≥#∞Hõ #∞#fl ã¨∂~°∞º_»∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ñ¨HÍt™êÎ_»∞. JÖÏˆQ J*Ï˝#O `˘Åy`ÕKåÅ∞ P`«‡ ã¨∂~°∞º_»∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ñ¨HÍt™êÎ_»∞.
-: ÑÖK«=∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-
308
+¨+¨ì =e¡
- „Ñ¨ÑÖK«O Jx`«º=∞x K≥Ñ≤Ê D Jx`«º „Ñ¨ÑÖKåxH˜ P^è•~°O
Ñ¨~°=∂`«‡ JxK≥Ñ≤Ê ^Œ$+≤ìx Ñ¨~°=∂`«‡ÃÑ·H˜ =∞o§OKÕ q^è•<åxfl D
=∞O„`«OÖ’ -
=∞OII T~°÷fi=¸Ö’ -"åH± âßY UëÈ-â◊fi`«÷ó ã¨<å`«#óI
`«^Õ= â◊√„HõO `«^£„|Ç¨Ï‡ `«^Õ"å-=∞$`« =ÚK«º`ÕII
`«ã≤‡<£ Ö’¡HÍó „t`åó ã¨ˆ~fi `«^Œ∞<å`Õºu Hõâ◊Û#I
U`«^·≥ fi`«`.ü (1)
„ÑüII T~°÷fi =¸Åó ´ =¸ÅOÃÑ·H˜ (L#fl`«OQÍ L#flk)† J"åH±âßYó ´
H˘=∞‡Å∞ „HÕkH˜ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flk† U+¨ó ´ D† ã¨<å`«#ó ´ ã¨<å`«#
"≥∞ÿ#† Jâ◊fi`«÷ó ´ Jâ◊fi`«÷=$HõΔO (~åq K≥@∞ì)† `«`ü U= â◊√„HõO ´ J^Õ
Ñ¨ i â◊ √ ^Œ ú " ≥ ∞ ÿ # k† `« ^ Õ = J=∞$`« O LK« º `Õ ´ J^Õ J=∞$`« = ∞x
K≥ÑÊ¨ |_»∞`«∞#flk† `«ã‡≤ <£ ´ JO^Œ∞Ö’<Õ† ã¨~ˆ fiÖ’HÍó „t`å ´ JxflÖ’HÍÅ∞
L<åfl~Ú† `«`ü L ´ ^•xx† Hõâ◊Û# ´ Z=fi~°∂† # J`Õºu ´
Ju„Hõq∞OK«ÖË~°∞.
ÉèÏ=O : D ã¨<å`«"∞≥ #ÿ Jâ◊fi`«÷ =$HΔÍxH˜ =¸ÅO L#fl`«OQÍ#∞, H˘=∞‡Å∞
„HÕkH˜ "åºÑ≤Oz Ü«Ú#flq. J^Õ Ñï â◊√^Œú „|Ç¨Ï‡=Ú, J^Õ J=∞$`«=Ú†
JxflÖ’HÍÅ∞ nxÜ«∞O^Õ L<åfl~Ú. Z=~°∂ nxx Ju„Hõq∞OK«ÖË~°∞.
"åºYº : XHõ QÆ∞ÖÏc Ñ¨Ù=Ùfi#∞ K«∂_»QÍ<Õ `À@ =∂eH˜ P Ñ¨Ù=Ùfi
=∂„`«"Õ∞QÍHõ QÆ∞ÖÏc K≥@∞ì, H˘=∞‡Å∞, P‰õΩÅ∞, Ñ¨ÓÅ∞, "å\˜H˜ J@∂
W@∂ L#fl =Úà◊√§† "Õ~°∞† "å\˜x áÈ+≤OK«@OÖ’x ™ê^èŒHõ ÉÏ^èŒHÍÅ∞
Jhfl QÆ∞~°∞Î =™êÎ~Ú. J^Õ XHõ ¢ã‘Î P QÆ∞ÖÏc Ñ¨ÙëêÊÅ#∞ K«∂_»QÍ<Õ
=∞Oz JO^ŒOQÍ L#fl ~°OQÆ∞#∞, PHõ~°¬}©Ü«∞OQÍ L#fl Ñ¨Ù=Ùfi#∞ U~°∞
309
‰õΩO@∞Ok. JO`Õ. JÖÏˆQ D „Ñ¨ÑÖKåxfl K«∂ã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ XHõ "Õ^•O`«
q^•ºiú D „Ñ¨ÑÖKåxH˜ =¸ÅHÍ~°}O Uq∞\Ï? Jx K«∂™êÎ_»∞. P
HÍ~°}ÏÅ#∞ qâı¡+¨} KÕ™êÎ_»∞. Jã¨Å∞ D „Ñ¨ÑÖK«O ZÖÏO\˜k? nxÖ’
U=Ú#flk? nx ^•fi~å UO „QÆÇ≤ÏOKåe? Jx PÖ’z™êÎ_»∞. J^Õ XHõ
™ê=∂#∞º_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞ WO^Œ∞Ö’ U"Õ∞q∞ q+¨Ü∂« Å∞,
Éè’QÍÅ∞ L<åfl~Ú. "å\˜x Z\Ï¡ ãÖáêkOKåe? ZÖÏ J#∞ÉèíqOKåe?
Jx =∂„`«"∞Õ K«∂™êÎ_∞» . WHõ¯_» „â◊√u=∂`« D <å=∞ ~°∂áê`«‡Hõ „Ñ¨ÑO¨ KåxH˜
P^è•~°OQÍ L#fl =¸ÅHÍ~°}O Uq∞\Ï? Jx K«∂ã¨∞Î#flk. HõxÑ≤OKÕ
HÍ~åºxH˜ "≥#∞Hõ#∞#fl HõxÑ≤OK«x HÍ~°}Ïxfl "≥`«∞‰õΩ`«∞#flk. WHõ¯_»
HÍ~åºxfl ‰õÄ_® qâı+¡ } ¨ KÕã≤ K«∂z nx HÍ~°}O ZÖÏO\˜^À =i‚ã∞¨ #Î flk.
HÍ~°º~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# D [QÆ`«∞Î#∞ Jâ◊fi`«÷ =$HõΔO`À áÈeÛK«∂áê~°∞.
'Jâ◊fi^Œ=ú $HõOΔ — - P ¿Ñ~°∞Ö’<Õ D [QÆ`∞« ‰Î Ωõ ^•xH˜ Q˘Ñ¨Ê áÈeHõÅ∞<åfl~Ú.
(i) J - â◊fi - `«÷, â◊fi JO>Ë ˆ~Ñ¨Ù. Jâ◊fi JO>Ë ˆ~Ñ¨ÙÖËxk. ZÅ¡Ñ¨C_»∞
=∞~°}=Ú, <åâ◊#=Ú`À ‰õÄ_ç# Jx`«º Ñ¨^•~°=÷ ÚÅ`À L#flk D [QÆ`∞« .Î
JO^Œ∞ˆH Wk #â◊fi~°O. âßâ◊fi`«O HÍ^Œ∞. #tOKÕ ã¨fiÉèÏ=O HõÅk. ˆ~Ñ¨Ù
ÖËxk. Hõ#∞Hõ Jâ◊fi`«÷O J<åfl~°∞.
(ii) D [QÆ`«∞Î ZO`À qâßÅ"≥∞ÿ#k, J#O`«"≥∞ÿ#k. Éèí∂q∞ÃÑ· #∞O_ç
ÃÑ·H˜ K«∂¿ãÎ J<ÕHõ #HõΔ„`åÅ∞. Jq HÀ\Ï#∞HÀ@¡ "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’ L#flq.
=∞m§ JHõ¯}˜‚Oz K«∂z<å JO`Õ. JO>Ë ZO`« ^Œ∂~°"≥∂ - ZO`«=~°‰õΩ
D [QÆ`«∞Î#fl^À =∞# TÇ¨Ï‰õΩ JO^Œ^Œ∞. J\˜ì P#O`«"≥∞ÿ# [QÆ`«∞Î#∞
áÈÅÛ\ÏxH˜ Jâ◊fi`«÷ =$HõΔOHõ#fl =∞~˘Hõ =$HõΔO ÖË^Œ∞. ZO`À qâßÅOQÍ
"åºÑ≤Oz, ^Œ$_è»"≥∞ÿ# "≥Ú^ŒÅ∞ (HÍO_»O) HõÅk Jâ◊fi`«÷ =$HõΔ"Õ∞.
(iii) =$HõΔó - '=$â◊Û<å`ü - =$HõΔó— JO>Ë #~°∞Hõ|_Õk K≥@∞ì Jx J~°÷O.
JO>Ë K≥@∞ì ZÖÏQÆ ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ ZÖÏ #~°∞Hõ|_»∞`«∞O^À JÖÏˆQ
D [QÆ„^Œƒù=∞#∞ ‰õÄ_® ZÑ¨C_À XHõÑ¨C_»∞ KèÕkOK«=Åã≤O^Õ. „Ñ¨ÑÖK«O
310
g∞^Œ #∞O_ç h ^Œ$+≤xì =∞o§¿ãÎ QÍx Ñ¨~=° ∂`«‡ ^Œ~≈° #O HÍ^Œ∞. ã≤x=∂#∞O_ç
h ^Œ$+≤ìx =∞o§¿ãÎ<Õ `≥~°Ü≥ÚHõ¯ ^Œ~°≈#O. Hõ#∞Hõ<Õ 'JãÖQÆâ◊ ¢¿ãÎ} ^èŒ$_èÕ#
zè`åfi—— Jx w`«Ö’ K≥Ñ≤ÊOk.
D =∞O„`«O ™ê^è‰Œ Ωõ Å ^Œ$+≤xì „Ñ¨ÑO¨ K« g∞k#∞O_ç Ñ¨~=° ∂`«‡ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ
=∞o§OKÕ LáêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. D „Ñ¨ÑÖK«O #â◊fi~°=∞x Jâ◊fi^Œú
=$HõOΔ `À áÈÖÏÛ~°∞. W\˜ì #â◊fi~°"∞≥ #ÿ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ h |∞kúx WiHÕK«‰Ωõ O_®
nxH˜ P^è•~°"≥∞ÿ# =¸ÅO "≥·Ñ¨Ù‰õΩ h ^Œ$+≤ìx =∞o§OK«∞ - Jx WHõ¯_»
„Ñ¨É’kèã¨∞Î<åfl~°∞. „Ñ¨ÑÖK«=∞<Õ D Jâ◊fi^Œú =$HΔÍxH˜ =¸ÅO T~°ÌfiOQÍ
L#flk. L#fl`« O QÍ L#flk JO@∞<åfl~° ∞ . H˘=∞‡Å∞ qâßÅOQÍ
"åºÑ≤OK«∞H˘x „HÕkˆH L<åfl~Ú. JO>Ë „Ñ¨ÑÖK«O âßM’Ñ¨âßYÅ∞QÍ
qã¨ÎiOz WHõ¯_» HõxÑ≤ã¨∂Î<Õ L#flk. HÍx nx =¸Å HÍ~°}"≥∞ÿ# P`«‡
K≥`· #« ºO =∂„`«O L#fl`«OQÍ -J=ºHõOÎ QÍ L#flk - Jx. qâ◊fi "åºÑ¨H"õ ∞≥ #ÿ
Ñ¨~°=∂`«‡ P^è•~°OQÍ<Õ D [QÆ`«∞Î "åºÑ≤OzOk. h=Ù P Ñ¨~°=∂`«‡<Õ
^Œi≈OKåe. P Ñ¨~°=∂`«‡`À<Õ J#∞ ãÖ^è•#O HÍ"åe. H˘=∞‡Å∞ „HÕkH©
=¸ÅOÃÑ·H© LO_ÕK≥@∞ì ZHõ¯_»<åfl LO@∞O^•? ÖË^Œ∞. HÍx h\˜Ö’ „Ñü
Ñ¶ëOz#Ñ¨C_»∞O@∞Ok. JO>Ë „ÑüaO| ÅHõΔ}ÏÖË QÍx Jq aO|
ÅHõΔ}ÏÅ∞ HÍ^Œ∞. P`«‡ÅHõΔ}ÏÅ∞ HÍ^Œ∞. ZHõ¯_»<åfl =Oâ◊ =$HΔÍxfl QÆ∞iOz
Ñ¨\Hì˜ õ WzÛ#Ñ¨C_»∞ XHõ =¸ÅÑ¨Ù~°∞+¨μx ¿Ñ~°∞ ÃÑ#· (T~°fiú OQÍ) LO@∞Ok.
PÜ«∞# ãÖ`å#O (âßYÅ∞) „HÕkH˜ LO\Ï~Ú. Wk =Oâ◊=$HõΔO. JHõ¯_»
=¸Å Ñ¨Ù~°∞+¨μx `«ÅK«∞‰õΩ#fl>Ë¡, PÜ«∞#Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl, „ÑüÉèí#∞
`«ÅK«∞‰õΩ#fl>Ë¡ WHõ¯_® =¸Å"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂`«‡#∞ â◊√^ŒÌ „|Ç¨Ï‡=∞x,
J=∞~°=∞x, ^•xÜ«∞O^Õ ã¨=∞ã¨Î Ö’HÍÅ∞ L<åflÜ«∞x, Z=fi~°∂
^•x#u„Hõq∞Oz áÈÖË~°h K≥áêÊ~°∞. F #zˆH`å! W^Õ #Ü«∂º h=_çy#
P`«‡`«`fi« O. h ^Œ$+≤ì ZÅ¡ÑC¨ _»∞ L#fl`«OQÍ LO_®e. T~°fi÷ OQÍ LO_®e.
P^è•~°OÃÑ· LO_®e. =¸ÖÏxfl "≥^ŒH˜ ^•xÃÑ·<Õ ^Œ$+≤ì xÅáêe -
Ñ¨~°=∂`«‡ÃÑ· ^Œ$+≤ìxeÑ≤`Õ<Õ Ñ¨~°=∂`«‡`À ™êxflÇ≤Ï`«ºO.
311
- P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ J#O`«`åfixfl, qâßÅ`åfixfl - ã≤÷ux `≥eÜ«∞
*Ëã¨∞Î<åfl~°∞ -
=∞OII Ü«∞k^ŒO HÕK« [QÆ`«û~°fiO „áê} U[u xóã¨$`«O I
=∞Ç¨^ŒƒÜù ∞« O =„[ =Ú^Œº`«O Ü«∞ U`«^£ q^Œ∞~°=∞$`å¿ãÎ Éè=í OuII
(2)
„ÑüII Ü«∞`üHÕK« ´ U H˘OK«"≥∞ÿ<å† W^ŒO ã¨~°fi[QÆ`ü ´ D [QÆ`«ÎO`å†
xã¨û$`«O ´ P`«‡#∞O_ç |Ç≤Ï~°æ`«"≥∞ÿ† „áê} U[u ´ „áê}=Ú#O^Œ∞
Hõ^Œ∞Å∞K«∞#flk† L^Œº`«O ´ Z`«Î|_ç#† =„[O ´ =„*ÏÜ«Ú^èŒOÖÏ†
=∞Ç¨Ï^£ÉèíÜ«∞O ´ Q˘Ñ¨Ê ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#k† Ü«∞ó ´ Z=~°∞† U`«`üq^Œ∞ó ´
nxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À† `Õ ´ "å~°∞† J=∞$`åÉèí=Ou ´ =∞$`«∞º=ÙÖËx
"å~°=Ù`å~°∞, J=∞~°∞Å=Ù`å~°∞.
ÉèÏ=O : D [QÆ`«ÎO`å H˘OK≥O ‰õÄ_® =^ŒÅ‰õΩO_® ã¨~°fi=¸ P`«‡
#∞O_ç |Ç≤Ï~°`æ "« ∞≥ ÿ „áê}=Ú#O^Œ∞ HõOÑ≤ã∞¨ #Î flk. Z`«|Î _»¤ =„*ÏÜ«Ú^èOŒ ÖÏ
=∞Ç¨ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#k. Z=~°∞ nxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À "åˆ~ =∞$`«∞º=Ù#∞
^•@∞`å~°∞.
"åºYº : D [QÆ`«∞Î "≥Ú`åÎxH˜ =¸ÅO T~°÷OQÍ L#fl Ñ¨~°=∂`«‡ ÜÕ∞#x
„HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«O ã¨Ê+¨ìOKÕã≤Ok. P Ñ¨~°=∂`«‡ #∞O_ç |Ü«∞ÅÊ_ç#k -
|Ç≤Ï~°æ`«"≥∞ÿ#^Õ D[QÆ`«∞Î. D [QÆ`«∞Î „áê}=Ú#O^Œ∞ - JO>Ë r=
ÉèÏ=OÖ’ K«eã¨∞#Î flk. ã¨$+≤-ì ã≤u÷ - ÅÜ«∂Åhfl r=ÉèÏ=OÖ’<Õ. h=Ù P`«‡
ÉèÏ=#Ö’ LO>Ë [QÆ`«∞ÎÖË^Œ∞. ã¨$+≤ìã≤÷u ÅÜ«∂Å∂ ÖË=Ù. JO>Ë h
P*Ï˝#OÖ’<Õ D [QÆ`«ÎO`å xÅz L#flk. P`«‡#∞ q_»z r=ÉèÏ=OÖ’
xÅz L#flk. Jã¨Å∞ D ^Œ∞óMÏÅhfl P`«‡#∞ q_»=@O =Å¡<Õ. `«O„_ç
"ÕÅ∞ Ñ¨@∞ìH˘x |*Ï~°∞‰õΩ "≥o§# Ñ¨ã"≤ å_»∞ `«#‰õΩ HÍ=Åã≤# ^•xfl `«O„_ç
H˘x=fiHõ áÈ`Õ U_çÛ, Jey, `«O„_ç "ÕÅ∞#∞ =^Œe - Ñ¨~°∞QÆ∞fâß_»∞. P
312
`«~∞° "å`« WO\˜H˜ ~å=\ÏxH˜ ^•i `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . `«O„_çH˜ ^Œ∂~°"∞≥ #ÿ O^Œ∞‰õΩ
ÉèíÜ«∞Ñ¨_®¤_»∞. `«~°∞"å`« PHõÅ~ÚOk. PHõe f~°Hõ U_®Û_»∞. PÇ¨~°O-
h~°∞-WÅ∞¡ - W"ÕgÖË#O^Œ∞# U_»=@O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì_»∞.
JÖÏˆQ J*Ï˝#OÖ’ P`«‡#∞ q_çz `å#∞ HõeÊOK«∞H˘#fl [QÆ`«∞ÎÖ’
ãÖK«iã¨∞Î<åfl_»∞ r=Ù_»∞. ^Œ∞óMÏÅ áêÅ=Ù`«∞<åfl_»∞. D [QÆ`«∞Î Ü≥ÚHõ¯
ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∂Åhfl - =∂~°∞ÊÅhfl ã≤÷~°"≥∞ÿ# P`«‡#∞O_Õ. =¸Å"≥∞ÿ#
P`«‡ HÍ~°}OQÍ<Õ D [QÆ`«∞Î, XHõ JQÆ~°∞=uÎx "≥eyOz y~°y~° „uÑ≤Ê`Õ
XHõ K«„HõOÖÏO\˜ PHÍ~°O U~°Ê_»∞`«∞Ok. Jk J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞
K≥O^Œ∞`«∞Ok. Wk JO`å ã≤÷~°"≥∞ÿ# JQÆ~°∞|uÎ L#flO`«=~°ˆH. JO^Œ∞ˆH
[QÆ`«∞Î#∞ WHõ¯_» 'U[u— Hõ^Œ∞Å∞`«∞#flk J<åfl~°∞. D Hõ^ŒeHõÅhfl Hõ^ŒÅx
P^è•~°O (P`«‡) =Å¡<Õ. WÖÏ HõkÖË, =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Õ [QÆ`«∞ÎÖ’ Ñ¨_»¤
r=Ù_»∞ `«# ^Œ∞óMÏÅ#∞ áÈQ˘@∞ìHÀ"åÅO>Ë [QÆ„^Œƒù=∞#∞ =^Œe [QÆ`«∞Î‰õΩ
P^è•~°"≥∞ÿ# ã≤÷~°ã¨`åºxfl - P`«‡#∞ Ñ¨@∞ìHÀ"åe. `«O„_ç "ÕÅ∞ =^Œe
<å<å Ü«∂`«#Å∞ Ñ¨_»¤ a_»¤ ZxflHõëêìÖˇ·<å Ñ¨_ç z=~°‰õΩ `«O„_çx KÕi
`«O„_ç "ÕÅ∞ Ñ¨@∞ìHÀ"åeûO^Õ. JÖÏÑ¨@∞ìH˘<Õ@∞ì KÕÜ«∞\ÏxˆH KÕuÖ’
=„*ÏÜ«Ú^èOŒ `À ÉèÜ í ∞« ÃÑ_»∞`«∂ P`«‡ÜÕ∞ xÅ∞ã¨∞OÎ k. ÉÏÅ∞xÔH=~À `«O„_ç
=^ŒÌ‰õΩ ^•iK«∂Ñ≤#@∞¡ P`«‡ =^ŒÌ‰õΩ h „Ñ¨Ü«∂}O ™êyOK«\ÏxH˜ P`«‡ÜÕ∞
ÉÏ^èÅŒ ~°∂ÑÖÖ’ - ÖË^• É’^èÅŒ ~°∂ÑÖÖ’ h =ÚO^Œ∞H˘zÛ xÅ|_»∞`«∞Ok.
WÖÏ |Ü«∞\˜#∞O_ç HõeQˆ ÉÏ^èÅŒ ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞ J<Õ "≥Ú\˜ì HÍÜ«∞Å∞ uxQÍx†
ÖË^• =∞Ç¨`«∞‡Å∞ - QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ S#"åi ™êOQÆ`«ºO - É’^èŒÅ∞ qxQÍx,
D „Ñ¨ÑÖKåxH˜ - r=Ù_çH˜ =¸ÅOQÍ L#fl P L#fl`« ã¨`åºxfl -
P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Z=~°∞ JÖÏ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À "åˆ~ =∞$`«∞º=Ù#∞
^•@∞`å~°∞. [## =∞~°}ÏÅ#∞ ^•@∞`å~°∞. U =∂~°∞ÊÅ∞ÖËx P`«‡QÍ
LO_çáÈ`å~°∞ -
313
- D [QÆ`«∞Î‰õΩ =¸ÅO Ñ¨~°=∂`Õ‡ ZÖÏ J=Ù`«∞<åfl_À -
Ñ¨~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ PkèHõº`« - Ñ¨~°=∂`«‡ =Å¡ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flk? J<Õ
q+¨Ü«∂Å#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞OII ÉèíÜ«∂^Œ ™êºyflã¨ÎÑü ÉèíÜ«∂`«ÎÑü ã¨∂~°ºó I
ÉèÜ
í ∂« kO„^ŒâÛ◊ "åÜ«Úâ◊Û =∞$`«∞º~å÷=u ÑÖK«=∞ó II(3)
„ÑüII Jã¨ºÉèíÜ«∂`ü ´ J`«_ç ÉèíÜ«∞O =Å¡<Õ† Jyfló`«Ñü ´ Jyfl
=∞O_»∞`«∞#flk† ÉèíÜ«∂`ü ´ ÉèíÜ«∞O=Å¡<Õ† ã¨∂~°ºó`«Ñü ´ ã¨∂~°∞º_»∞
„Ñ¨HÍtã¨∞<Î åfl_»∞† ÉèÜ
í ∂« `ü ´ ÉèÜ
í ∞« O=Å¡<†Õ WO„^ŒóK« ´ WO„^Œ∞_»∂† "åÜ«Úó
´ "åÜ«Ú=Ù† K« ´ =∞iÜ«Ú† ÑÖK«=∞ó ´ S^Œ="å_≥·#† =∞$`«∞ºó^è•=u
´ =∞$`«∞º=Ù Ñ¨~°∞ÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞.
ÉèÏ=O : P Ñ¨~°=∂`«‡ ÉèíÜ«∞O =Å¡<Õ Jyfl =∞O_»∞`«∞<åfl_»∞† ã¨∂~°∞º_»∞
„Ñ¨HÍtã¨∞<Î åfl_»∞† WO„^Œ∞_»∞, "åÜ«Ú=Ù, 5= "å_≥#· =∞$`«∞º^Õ=`« - JO`å
"åi "åi q^èŒ∞Å∞ <≥~°"Õ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
"åºYº : D [QÆ`∞« Î Jx`«º"Õ∞ J~Ú<å - Wk "åº=Ç¨iHõ ã¨`º« O =∂„`«"∞Õ
J~Ú<å W^ŒO`å Ñ¨~=° ∂`«‡ÃÑ<· Õ P^è•~°Ñ_¨ ç L#flk. Ñ¨~=° ∂`«‡ HÍ~°}OQÍ<Õ
„Ñ¨Hõ$u XHõ „Hõ=∞ |^Œú"≥∞ÿ# suÖ’ =º=Ç¨Ïiã¨∞Î#flk. „Ñ¨Hõ$uÖ’x ã¨=∞ã¨Î
Éè∂í `åÅ∞, „QÆÇ¨ Å∞, LÑ¨„QÆÇ¨ Å∞ - Jhfl ‰õÄ_® „Hõ=∞ Ñ¨ûúŒ Ö’ =º=Ç¨ÏiOK«
|>Ëì D [QÆ`«∞Î - r=Ùà◊√§, „áê}˜HÀ\˜ JO`å rqOK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞#flk.
„Ñ¨H$õ uÖ’x Éè∂í `åÅhfl "å\˜ "å\˜ q^è∞Œ Å∞ <≥~"° ~Õ Û° HõáÈ`Õ WHõ¯_» „áê}˜HÀ\˜
=∞#∞QÆ_» J™ê^èŒº=∞ÜÕ∞ºk. Jyfl, ã¨∂~°∞º_»∞, WO„^Œ∞_»∞, "åÜ«Ú=Ù,
Ü«∞=Ú_»∞ - JO`å Ñ¨~°=∂`«‡ =Å¡<Õ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
(1) ã¨∂~°∞º_»∞ x~°O`«~°O `«# „Ñ¨HÍâßxfl Wã¨∞ÎO_»|>Ëì „áê}∞Å∞ "åi
"åi ^≥·#Ok# HÍ~åºÅ∞ <≥~°"Õ~°∞Û HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. ã¨∂~°∞º_»∞
„áê}∞Å‰õΩ K≥·`«<åºxfl HõeyOK«@O =Å¡<Õ `«"≥∂QÆ∞}Ïxfl =^Œe „áê}∞Å∞
314
- =ÚYºOQÍ =∂#=ÙÅ∞ rqã¨∞Î<åfl~°∞. K≥@∞¡ ‰õÄ_® PÇ¨~åxfl
`«Ü«∂~°∞KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. ã¨∂~°∞ºx =Å¡<Õ ã¨=Ú„^Œ [ÖÏÅ∞ "Õ_≥H˜¯,
PqÔ~·, "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞QÍ =∂i =~å¬xflã¨∞Î<åfl~Ú. ÑÖ@Å‰õΩ, ^ŒÑ≤ÊHõ
f~°∞ÛH˘#∞@‰õΩ h~°∞ =ã¨∞Î#flk. (2) JÖÏˆQ Jyfl =Å¡<Õ ^ÕÇ¨ÏOÖ’x
JxflÜ«∞O„`åÅ∞ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~Ú. u#fl PÇ¨~°O r~°‚=∞=Ù`«∞#flk†
Ñ¨xH˜~åxk |Ü«∞@‰õΩ áÈ`«∞#flk. Jyfl ÖËHõáÈ`Õ =O@ K≥Ü«∞º\ÏxH˜
gÅ∞ÖË^Œ∞. PÇ¨~°O LO_»^Œ∞. WHõ (3) "åÜ«Ú=Ù Ü≥ÚHõ¯ J=ã¨~°O ZO`À
K≥Ñ¨Ê#ÅqHÍ^Œ∞. "åÜ«Ú ãÖKå~°O =Å¡<Õ Éèí∂q∞ g∞^Œ „áê}˜ HÀ\˜
rqã¨∞Î#flk. "åÜ«Ú=ÙÖËx W`«~° „QÆÇ¨Åhfl „áê}˜ HÀ\˜ r=<åxH˜ Ñ¨xH˜
~å‰õΩO_® L<åfl~Ú. "åÜ«Ú=Ù JO^ŒHáõ È`Õ JO^Œ~∂° Hõ>ì̌ Öˇá· È"åeûO^Õ.
(4) WO„^Œ∞_»∞ D ^Õ=`«Å‰õΩ - kHÍÊÅ‰õΩÅ‰õΩ JkèÑü QÆ#∞Hõ g~°O^Œix
„Hõ=∞ tHõΔ}Ö’ ÃÑ\˜ì Ñ¨x KÕ~Ú™êÎ_»∞. PÜ«∞# ÖËHõáÈ`Õ ^Õ=`«Å∞ Z=i
W+Öì =zÛ#@∞¡ "å~°∞ =º=Ç¨ÏiOKÕ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. (5) F #zKÕ`å!
JO^Œi q+¨Ü«∞O ÉÏQÍ<Õ LOkQÍx z=~°‰õΩ <å q+¨Ü«∞O =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜
JO^Œ~∂° ##∞fl ^Œ∂+≤™êÎ~∞° . HÍx <Õ#∞ ‰õÄ_® <å qkèx <Õ#∞ x~°fiiÎOK«|>Ëì
D Éèí∂q∞ g∞^Œ „áê}˜HÀ@∞¡ Ç¨~ÚQÍ rqã¨∞Î<åfl~Ú. <Õ#∞ QÆ#∞Hõ Strike
KÕâß##∞HÀ - ÖË^• ÃãÅ=Ù ÃÑ\Ïì##∞HÀ! D Éè∂í q∞ g∞^Œ `Õà√◊ ¡ áê=ÚÅ`À
ã¨Ç¨ Jxfl ~°HÍÅ „‰õÄ~° [O`«∞=ÙÅ∞ JkèHõ"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. JO`ÕQÍ^Œ∞.
=∂#= =∞#∞QÆ_» ‰õÄ_® Hõ+¨ì"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. Z=fi~°∂ Kå=Hõ áÈ`Õ
XH˘¯Hõ¯~ÚO\˜Ö’ =O^ŒÅ=∞Ok LO_®eû =ã¨∞ÎOk. =$^Œ∞úÅ ãÖYº
JÑïq∞`«OQÍ ÃÑiyáÈ`«∞Ok. "åà◊§x áÈ+≤OK«@O Z=iÔH·<å ZÖÏ
™ê^èºŒ O J=Ù`«∞Ok? ZHõ¯_»K∂« z<å PHõe, ^Œi„^ŒO, =Úãë`«#O, ™êfi~°Oú
ÃÑK«∞Û ÃÑiy áÈ~Ú Éèí∂q∞ Ñ¨@ì#O`« [#O LO\Ï~°∞. „|`«∞‰õΩ ^Œ∞~°ƒù~°O
J=Ù`«∞Ok. <Õ#∞ <å Hõ~°Î"åºxfl x~°fiÇ≤ÏOK«@O =Å¡<Õ JO^Œ~°∂ ã¨∞YOQÍ
rqã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ#∞ÖËx ã≤÷ux TÇ≤ÏOK«∞HÀ=\ÏxH˜ ‰õÄ_® Hõ+¨ì"Õ∞#Ü«∂º
315
#zˆH`å! WÖÏ Jyfl, ã¨∂~°º, WO„^Œ, "åÜ«Ú=ÙÅ`À ‰õÄ_ç# <Õ#∞ -
=∂ q^èŒ∞Å∞ "Õ∞=Ú ã¨„Hõ=∞OQÍ x~°fiiÎã¨∞Î<åflO JO>Ë "Õ∞=∞O^Œ~°O P
Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ÉèíÜ«∞O=Å¡<Õ. XHõ¯ HõΔ}O ‰õÄ_® q~å=∞O ÖË‰õΩO_®,
qã¨∞QÆ∞ÖË‰õΩO_® HÀ\Ï#∞HÀ@¡ ãÖIIÅ #∞O_ç "Õ∞=Ú Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl =∞O>Ë
J^ŒO`å Ñ¨~=° ∂`«‡^ŒÜ∞« . PÜ«∞# ÉèÜ í ∞« OKÕ`<« .Õ =∂‰õΩ ~ÀQÍÅ∞, ~˘+¨μÅì ∂
=¿ãÎ Ñ¨xKÕÜ∞« ÖË=∞x, J"Õg =∂‰õΩ ÖË‰Ωõ O_® KÕâß_»∞ Ñ¨~=° ∂`«‡. JO^Œ∞Hˆ
"Õ∞=Ú J=∞~°∞Å =∞Ü«∂º=Ú.
JO`Õ HÍ^Œ∞ D J#O`« qâ◊fiOÖ’ Éèí∂q∞`À áê@∞ J<ÕHõ „QÆÇ¨Å∞
ã¨∂~°∞ºx K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. P „QÆÇ¨ÅK«∞@∂ì J<ÕHõ LÑ¨„QÆÇ¨Å∞
u~°∞QÆ∞`«∂ L<åfl~Ú. W=hfl "å\˜ "å\˜ HõHõΔ ºÅÖ’ XHõ ^•x<˘Hõ\ ˜
_èôH˘#‰õΩO_® "å\ỖH· xˆ~útOz# =∂~åæÅÖ’<Õ u~°∞QÆ∞`«∂ L<åfl~Ú. Jq
U=∂„`«O ^•i `«ÑÊ≤ <å ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨àÜ ◊ ∞« "Õ∞. Éè∂í q∞ g∞^Œ „áê}˜HÀ\˜ LO_»^∞Œ .
W^ŒO`å ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok? g\˜x Z=~°∞ âßã≤ã∞¨ <Î åfl~°∞? PÜ«∞<Õ Ñ¨~=° ∂`«‡.
P Ñ¨~=° ∂`«‡ ÉèÜ
í ∞« O KÕ`<« Õ Jhfl `«=∞ `«=∞ q^è∞Œ Å#∞ <≥~"° ~Õ ∞° ã¨∂Î L<åfl~Ú.
„Ñ¨Hõ$u Ü«∂=`«∞Î P Ñ¨~°=∂`«‡ âßã¨<åxH˜ ÉèíÜ«∞O`À ã¨~°fi^• ÖÁOy
`«# qkèx `å#∞ <≥~°"Õ~°∞ã¨∞Î#fl^Œ<Õ q+¨Ü«∞O `≥·uÎsÜ≥∂Ñ¨x+¨`«∞ÎÖ’ ‰õÄ_®
L#flk.
=∞OII cèëê-™ê‡ ^•fi`«ó Ñ¨=`Õ cèëÈ-^Õu ã¨∂~°ºó I
cèëê-™ê‡ ^Œyfl â◊Û WO„^ŒâÛ◊ =∞$`«∞º~åú=u ÑÖK«=∞II
Hõ#∞Hõ D „Ñ¨ÑÖKåxH˜ Ñ¨Ù+≤ìxzÛ ~°H˜ΔOKÕ"å_»∞ P Ñ¨~°=∂`Õ‡ - PÜ«∞<Õ
nxH˜ =¸ÅO - J~Ú`Õ UO KÕÜ«∂e? -
™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ „Ñ¨Éè’^•`«‡Hõ =∞O„`«O.
=∞OII WÇ¨ÏKÕ^£ Jâ◊Hõ^£ É’^Œ∞úO, „áêH± â◊s~°ã¨º q„ã¨ã¨óI
`«`«ó ã¨ˆ~æ+¨μ Ö’ˆH+¨μ â◊s~°`åfiÜ«∞ HõÅÊ`ÕII (4)
316
„ÑüII â◊s~°ã¨ºq„ã¨ã¨ó ´ â◊s~°O Ñ¨_çáÈ=\ÏxH˜† „áêH± ´ =ÚO^Õ† WÇ¨Ï
´ WHõ¯_Õ, D[#‡Ö’<Õ† É’^Œ∞Oú ´ P`«‡#∞`≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜† Jâ◊H`õ Kü `Õ ´ü
ã¨=∞~°∞_ú "» `·≥ †Õ (h[#‡ ™êÑ¶Å¨ º"≥∞#ÿ >Ë)¡ (ÖËHáõ È`Õ) `«`ó« ´ JÑ¨C_»∞† ã¨~ˆ +æ μ¨
Ö’ˆH+¨μ ´ ã¨$+≤ìÖ’x J<ÕHõ Ö’HÍÅÖ’† â◊s~°`åfiÜ«∞HõÅÊ`Õ ´ â◊s~åÅ∞
á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°∞›_»"Ò`å=Ù ([## =∞~°} K«„HõOÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈ`å=Ù).
ÉèÏ=O : â◊s~°O Ñ¨_çáÈ=\ÏxH˜ =ÚO^Õ D [#‡Ö’<Õ - D ™ê^èŒ#Ö’<Õ
P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ ã¨=∞~°÷`« QÆeyO^• =ÚH˜ÎÜÕ∞ - Jkh‰õΩ „âıÜ«∞¿ãû.
ÖËHõáÈ`Õ Jxfl Ö’HÍÅÖ’ â◊s~°^è•~°} KÕã≤ [## =∞~°}ÏÅ`À ã¨`«=∞`«
=∞"åfieûO^Õ.
"åºYº : P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O Ü≥ÚHõ¯ P=â◊ºHõ`« Uq∞\’ - ^•xH˜ ZO`«
f„=OQÍ `«Ñ≤OKåÖ’ D=∞O„`«OÖ’ q=iã¨∞Î<åfl~°∞. P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O
JO>Ë P`« ‡ #∞ `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘#∞@ - JO>Ë P`« ‡ JHõ ~ ° Î , JÉè ’ Hõ Î ,
ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=Ú, ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊=Ú, J~°∂Ñ¨=Ú, P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú
Jx `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ - Jk UHõ=Ú - J^ŒfiÜ«∞=Ú - Jk<Õ<Õ Jx
`≥Å∞ã¨∞H˘x ^•x`À SHõº"≥∞ÿ UHõ`åfi#∞Éèí∂ux á⁄O^Œ@"Õ∞. ^•x<Õ P`«‡
™êHΔÍ`å¯~°=Ú J<åfl~°∞. Jk á⁄O^Œ\ÏxˆH D =∂#= [#‡ =zÛOk.
HÍx J*Ï˝#O`À =∂#=Ù_»∞ `å#∞ =zÛ# Ñ¨x =∞~°z Ñ¨ÙzÛ# q+¨Ü∂« Å`À
HÍÅˆHÑΔ O¨ KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. „|uH˜ L#flO`« =~°‰Ωõ Ç¨~ÚQÍ Z\Ï¡ LO_»@=∂?
ZÖÏ ÉÏQÍ ãÖáêkOK«@=∂? ZÖÏ Éè’QÍÅ∞ J#∞ÉèíqOK«@=∂? -
Jx PÖ’zã¨∞<Î åfl_»∞. ^•^•Ñ¨ÙQÍ Ñ¨â√◊ =ÙÅ∞ ‰õÄ_® WO`Õ. ZÖÏ „|`«HÍÖÏ?
Jx =∂„`«"Õ∞ PÖ’z™êÎ~Ú. PÇ¨~° - x„^• - "≥∞ÿ^èŒ∞<åÖË =ÚYºO
Ñ¨â√◊ =ÙÅ‰õΩ. „|`«H@õ "Õ∞ „Ñ¨^•è #O "å\˜H˜ ‰õÄ_®. =∂#=Ù_»∞ Ñ¨â√◊ =ÙHÍ^Œ∞.
|∞kúrq. `≥eq`Õ@Å∞QÆÅ"å_»∞. Hõ#∞Hõ UO KÕÜ«∂e? =∂#=Ù_»∞
`«iOK«\ÏxH˜ =∂~åæxfl K«∂¿Ñ âß¢™êÎÅ#∞ qx, J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤,
`≥Å∞ã¨∞H˘x, `å<≥=~À, `å<≥O^Œ∞H˜ÖÏ =zÛ Ñ¨_®¤_À, `«# ÅHõΔ ºO Uq∞\’,
317
P ÅHΔÍºxfl KÕ~∞° H˘<Õ=∂~°Oæ Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞H˘x, P =∂~°Oæ Ö’ „Ñ¨Ü∂« }Õz
[#‡ ™êÑ¶¨ÅºO KÕã¨∞HÀ"åe. J~Ú`Õ D q+¨Ü«∞OÖ’ JO^ŒiH©
JO`«`˘O^Œ~° LO_»^Œ∞. „Ñü~ÀA Éè’[#O KÕÜ«∞\ÏxH˜ >ˇÿ"£∞
^•\˜áÈ`«∞O^Œx `˘O^Œ~°Ñ¨_»`å_»∞, Ñ≤Å¡Å#∞ ã¨∂¯Ö’¡ KÕ~°Û\ÏxH˜
`˘O^Œ~°Ñ¨_»`å_»∞, L^ÀºQÆOÖ’ KÕ~°\ÏxH˜ `˘O^Œ~°Ñ¨_»`å_»∞, ÃÑo§
KÕã∞¨ HÀ=\ÏxH˜ `˘O^Œ~° Ñ¨_`» å_»∞, a_»Å¤ #∞ Hõ#\ÏxH˜ `˘O^Œ~° Ñ¨_`» å_»∞,
`«fi~°QÍ HÀ\©â◊fi~°∞_»∞ HÍ"åÅx `˘O^Œ~° Ñ¨_»`å_»∞† Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`åÅ∞
uiy~å"åÅx `˘O^Œ~°Ñ¨_»`å_»∞ - x„^Œ‰õΩ `˘O^Œ~° Ñ¨_»`å_»∞, |ã¨∞û
ZHõ¯\ÏxH˜ `˘O^Œ~°Ñ¨_»`å_»∞, ã≤x=∂ >ˇÔH¯@∞ì‰õΩ ‰õÄºÖ’ xÅ|_ç
`˘O^Œ~°Ñ¨_»`å_»∞. Ñ¨x=∞x+≤ ~åÖË^Œx `˘O^Œ~° - ëêÑ≤OQ∑‰õΩ "≥à◊§\ÏxH˜
`˘O^Œ~° - ˆ~+¨<£ ëêÑ¨Ù^ŒQÆæ~°`˘O^Œ~°. HÍx D [#‡#∞ ™êÑ¶¨ÅºO
KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ - "≥∂HΔÍxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ - JÜ≥∂º D â◊s~°O ZÑ¨C_»∞
~åeáÈ`«∞O^À QÆ^•! D Ö’Ñ¨Å <Õ#∞ =zÛ# Ñ¨x Ñ¨ÓiÎKÕã¨∞HÀ"åÖË Jx
=∂„`«O `˘O^Œ~° Ñ¨_»_»∞. JO>Ë Jx`«º"≥∞ÿ# "å\˜HõhflO\˜H© `˘O^Œˆ~.
x`«º"≥∞ÿ#^•xˆH `˘O^Œ~°ÖË^Œ∞. KåÖÏ „Ñ¨âßO`«OQÍ LO\ÏO. âß¢™êÎxfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxÔH·<å, ™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«∞\ÏxÔH·<å JO`« `˘O^Œ~° ÖË^Œ∞.
`˘O^Œ~° Ñ¨#∞Åhfl Ñ¨Ó~°Î~Ú =∞#‰õΩ MÏm^˘iH˜`Õ<Õ nxH˜ >ˇÿ"£∞
ˆH\Ï~Ú™êÎO. ÖËHõáÈ`ÕÖË^Œ∞.
D =∞O„`«O ^•fi~å =∞#‰õΩ XHõ q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D
â◊s~°O ~åeáÈHõ=ÚO^Õ, D [#‡Ö’<Õ, D ™ê^èŒ# [#‡Ö’<Õ P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ. P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ∞. JÑ¨C_Õ h‰õΩ „âıÜ«∞ã¨∞û Jx.
W^Õ q+¨Ü«∂xfl ˆH<ÀÑ¨x+¨`«∞Î kfifÜ«∞YO_»O 5= =∞O„`«O ‰õÄ_® ã¨Ê+¨ìO
KÕã¨∞Î#flk.
''WÇ¨ÏKÕ`ü J"Õn^£ J^èŒã¨`«º=∞ã≤Î #KÕ^£ WÇ¨ "Õn#‡Ç¨Ïfq#+≤ìó——
318
Jx. rqOz LO_»QÍ<Õ D ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ. ÖË^• ZO`À #+¨ìO -
Jx nxÉèÏ=O - JÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀHõáÈ`Õ Uq∞\˜ JO\Ï~å?
h"≥=~À h=Ù `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_® WOHÍ D r=ÉèÏ=#Ö’<Õ LO>Ë
WOHÍ WOHÍ h ^ÕÇ¨`«‡ÉèÏ=O ÃÑiyáÈ`«∞Ok. =∞m§ =∞m§ [#‡Öˇ`åÎeû
LO@∞Ok. nx`À Z<Àfl ^Œ∞óMÏÅ∞. [#‡-[~å-"åºkè- =∞~°} ^Œ∞ó
MÏÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∂ LO_®eûO^Õ. ÃÑ·QÍ Zxfl~°HÍÅ [#‡Ö’ - Zxfl hK«
[#‡Ö’. h "≥=~À `≥Å∞ã¨∞H˘x h=Ù h=ÙQÍ L<åfl"å - WHõ h‰õΩ U ^Œ∞ó
MÏÅ∂ LO_»=Ù. U [#‡Å∂ LO_»=Ù.
ã¨fiÑ¨flOÖ’ h g∞^Œ‰õΩ L~°∞‰õΩ`«∞#fl Ñ¨Ùex K«OÑ¨\ÏxH˜ "Õ∞Å∞‰õΩ#fl
`«~åfi`« Ñ≤ã¨ìÅ∞ HÀãÖ "≥`«∞‰õΩ`å"å?
ã¨fiÑ¨flOÖ’ h Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÃÑo§à◊√§ KÕÜ∞« ÖËHõ ¿Ñ^ŒiHõO`À „‰õΩOyáÈ~Ú#
h=Ù "Õ∞Å∞‰õΩ#fl `«~åfi`« P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩO^•=∞#∞ ‰õΩO\Ï"å?
JÖÏˆQ JÇ¨ÏOHÍ~°O`À - r=ÉèÏ=O`À =zÛ# D ^Œ∞óMÏÅ∞, ÉÏ^èÅŒ ∞
"≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜H˜ P`«‡*Ï˝#OÖ’ "Õ∞Å∞H˘#fl h=Ù qKåi™êÎ"å? ^Œ∞ó
YÑ¨_»`å"å? - #=Ùfi‰õΩO\Ï=Ù - JO`Õ.
Hõ#∞Hõ D rq`« HÍÅOÖ’<Õ h „Ñ¨Ü«∞`«flO - ™ê^èŒ# =Ú=∞‡~°O
KÕÜ∂« e. W^Õ „Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe. nxH˜ J_»∞=¤ ã¨∞<Î åflÜ«∞#∞H˘<Õ
Jx`«º"≥∞#ÿ q+¨Ü∂« Å#∞ „`Àã≤ "ÕÜ∂« e. âßâ◊fi`å#O^ŒO H˘~°‰Ωõ JÅÊ"≥∞#ÿ
"å\˜x `«ºlOKåe. ÉèíQÆ=næ`«Ö’ ÉèíQÆ"å#∞_»∞ `«∞k =∂@QÍ K≥Ñ≤Ê#
'ã¨~fi° ^è~Œ å‡<£ Ñï`«º[º =∂"Õ∞HõO â◊~}° O „=[— - J#fl Ñ¨ã_≤ ç Ñ¨Å∞‰õΩÅ#∞
=∞kÖ’ xOÑ¨ÙHÀ"åe. JO`ÕQÍx P Ñ¨ã_≤ ç Ñ¨Å∞‰õΩÅ#∞ zÅ∞Hõ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞QÍ
=e¡Oz#O`« =∂„`å# „Ñ¨Ü∂≥ [#O ÖË^∞Œ . P Ñ¨Å∞‰õΩÅ#∞ „Ñ¨âO◊ ã≤Oz#O`«
=∂„`å# „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ K≥áêÊ_»∞ QÍh, =∞#‰õΩ ZÖÏ
‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞O^ŒO_ô! Jx ã¨<åfl~Ú <˘‰õΩ¯Å∞ <˘Hõ¯@OHÍ^Œ∞. KÕ*Ë`«∞ÖÏ
319
h‰õΩ ÅaèOz# D J=HÍâßxfl KÕ*Ï~°∞ÛHÀ~å^Œ∞. =∞#∞+¨º[#‡ -
"≥∂HΔÍ¿ÑHõΔ - =∞Ç¨`«∞‡Å P„â◊Ü∞« O - W"Õh‰õΩ ÅaèOz# Q˘Ñ¨Ê J=HÍâßÅ∞
- Q˘Ñ¨Ê=~åÅ∞. Wxfl ÅaèOz<å '=Ú`åºÅ∞ áÈã≤ ˆ~QÆ∞ |O_»∞¡
H˘#∞‰õΩ¯O\Ï#O_ô— - <Õ#∞ =¸~°∞ö_»∞QÍ - =¸~°∞ö~åeQÍ rq™êÎ#O_ô
JO>Ë - WHõ hY~°‡. Ñ¨Ù#~°Ñ≤[##O - Ñ¨Ù#~°Ñ≤ =∞~°}O.
D [#‡Ö’ ™êkèOK«ÖxË k ZÑ¨C_À ™êkè™êÎ##∞ HÀ=@O ÃÑ^ŒÌ `≥eq
`«‰õΩ¯=`«#O - =¸~°ö`«fiO. WO`«=¸~°ö`«fiO h |∞„~°Ö’ LO>Ë h‰õΩ
=¸~°öÑ¨Ù [#‡ÖË =™êÎ~Ú. WO`«=∞Oz [#‡Å<Õ =¸~°öOQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩ#fl
h=Ù WHõ =¸~°ö [#‡Å#∞ =∞Ô~O`« =¸~°Oö QÍ QÆ_∞» Ñ¨Ù`å"À TÇ≤ÏOK«∞HÀ.
h=Ù ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ=O =Å¡ - ^ÕÇ¨Ïaè=∂#O =Å¡ - âß¢™êÎÅ#∞ q#\ÏxH˜
QÍx, ™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜QÍx JÅã¨`«fiO K«∂Ñ≤`Õ - PÅã¨ºO KÕ¿ãÎ -
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ"åÅx K«∂¿ãÎ h‰õΩ WOHÍ WOHÍ ^ÕÇ¨ aè=∂#O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
^ÕÇ¨aè=∂#O WOHÍ WOHÍ ÃÑiy`Õ J*Ï˝#OÖ’ - r=ÉèÏ=OÖ’ WOHÍ
WOHÍ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ`å=Ù. WHõ JÑ¨C_»∞ ZO`«\ ˜ =∞Ç¨`«∞‡Å∞ h‰õΩ Z^Œ∞~°∞QÍ
L<åfl "åix ÖˇH¯õ K≥Ü∞« º=Ù. "åi É’^èÅŒ ∞ K≥qHÔ H˜¯OK«∞HÀ=Ù. gÖˇ`· Õ "åiˆH
É’^èŒÅ∞ KÕ™êÎ=Ù. âß¢ã¨ÎÉ’^èŒÅ∞ HÍ^Œ∞ Jâß„ã‘Ü«∞ É’^èŒÅ∞ - ^Œ∞~Àƒ^èŒÅ∞.
ÖË^• "åi É’^èŒÅ#∞ ZQÆ`åo KÕã≤, ZO_»QÆ\ ˜ì ÃÑ·âßzHõ P#O^•xfl
á⁄O^Œ∞`å=Ù.
Hõ#∞Hõ D ^ÕÇ¨ÏO ãïQÍæ Ñ¨xKÕã¨∞Î#flÑ¨C_Õ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxÔH·
`«fi~°Ñ_¨ ∞» . `«~åfi`« K«∂ã¨∞‰õΩ^•O J<Õ =∂@#∞ =∞~°záÈ. =^ŒeÃÑ\˜áì ÈÜÕ∞
JÅÊ"≥∞ÿ#, hK«"≥∞ÿ# xHõ$+¨ì"≥∞ÿ#, áê~°=∂i÷HõOQÍ U qÅ∞=ÖËx, h‰õΩ
^ÕÇ¨#O`«~°O U =∂„`«O LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»x - q+¨Ü«∂ÅH˘~°‰õΩ, =ã¨∞Î=ÙÅ
H˘~°‰õΩ, Éè’QÍÅ H˘~°‰õΩ rq`åxfl =$^è•KÕã¨∞HÀ=^Œ∞Ì. 'KÕ`«∞Å∞ HÍe#
`«~åfi`« P‰õΩÅ∞ Ñ¨@∞ìH˘#fl@∞¡— PÜ«Ú+¨μ¡ fi áÈÜÕ∞^•HÍ ZyÔ~yi QÆO`«∞Å∞
"Õã≤ P `«~åfi`« (Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA) <Õ#∞ ÃÑ>Ëì ÉÏ^èŒÅ‰õΩ U_çÛ ÖÏÉèíOÖË^Œ∞.
320
Hõ#∞Hõ ''nÑ¨=ÚO_»QÍ<Õ WÅ∞¡ K«Hõ¯ÃÑ@∞ìHÀ—— Jx D =∞O„`«O ™ê^èŒ‰õΩÅ#∞
f„=OQÍ ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î#flk.
rqOz LO_»QÍ<Õ P`«‡#∞ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe? ZHõ¯_» `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe?
P`«‡ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡O, ã¨~°fi"åºÑ¨HõO. Hõ#∞Hõ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
ZHõ¯_»‰õÄ Ñ¨~°∞QÆ∞Öˇ`åÎeû# Ñ¨xÖË^Œ∞. L#flKÀ@<Õ LO_ç ^Œi≈OK«=K«∞Û.
Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ù_»∞ Ç¨ÏiHÀãÖ ZHõ¯_≥Hõ¯_À "≥uHÍ_»∞. =ÚÖ’¡HÍÅ∞
QÍeOKå_»∞. J~Ú<å ZHõ¯_® HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞
„Ñ¨Ç¨¡^Œ∞x =Å¡ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. Ñ¨~°=∂`«‡ `«# WO@<Õ - ã¨÷OÉèíOÖ’
L<åfl_»x. P ã¨÷OÉèÏxfl „|^ŒÌÅ∞ KÕÜ«∞QÍ<Õ JO^Œ∞O_ç #~°ã≤OÇ¨Ï™êfiq∞QÍ
Ñ¨~°=∂`«‡ ^Œ~°≈#q∞KåÛ_»∞, ^Œ~°≈# q∞=fi@OQÍ^Œ∞ Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ùx peÛ
JO`«O KÕâß_»∞.
=∞#O ‰õÄ_® Ç≤Ï~°}º HõtÑ¨ÙxÖÏQÍ ZHõ¯_≥H¯õ _À uiy HÍÖÏxfl =$^è•
KÕã¨∞HÀ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. Hõ^äŒÖ’ Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ù_»∞ ^Œ∞~å‡~°∞æ_≥·# ~åHõΔã¨∞_»∞. HÍx
=∞#O nxx P^è•ºu‡HõOQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩO>Ë =∞#‰õΩ Z<Àfl ã¨`åºÅ∞ -
ã¨∂K«#Å∞ `≥Å∞™êÎ~Ú. Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ù_Õ r=Ù_»∞. =Ú=Ú‰õΔΩ=Ù. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞.
J`«_»∞ q+¨μ‚=Ù HÀãÖ =ÚÖ’¡HÍÅ∞ "≥^ŒHõ@"Õ∞ "≥∂HΔÍ¿ÑHõΔ`À ™ê^èŒ#Å∞
KÕÜ«∞@O. f„=OQÍ `«Ñ≤OK«@O. JÖÏ`«Ñ≤OK«QÍ, `«Ñ≤OK«QÍ „Ñ¨Ç¨¡^Œ∞_»<Õ
ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù ÅaèOKå_»∞. (Z<Àfl Ñ¨s‰õΔÅ∞) ZHõ¯_»~å h^Õ=Ù_»∞? JO>Ë
ZHõ¯_»ÖË_»∞ ^Õ=Ù_»∞! Jx É’kèOKå_»∞. ã¨÷OÉèíOÖ’ L<åfl_®? JO>Ë
WO^Œ∞QÆÅ_»O^Œ∞ÖË_»#∞ ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú =Å^Œ∞ J<åfl_»∞. ã¨÷OÉèÏxfl „|^ŒÌÅ∞
KÕâß_»∞. ãÖ÷ Éè"í ∞Õ =∂#=^ÕÇÏ¨ O. JO>Ë D ^ÕÇÏ¨ OÖ’<Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ L<åfl_»x
K≥Ñ¨Ê@"Õ∞. #~°tOÇ¨Ï ™êfiq∞ÜÕ∞ Ñ¨~°=∂`«‡. PÜ«∞# Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ùx
peÛ"Õâß_»∞ - JO>Ë r=Ù_çÖ’x r=ÉèÏ"åxfl peÛ"Õâß_»∞. r=ÉèÏ=O
JO`«"≥∞ÿ`Õ r=Ù_»∞ ^Õ=Ù_Õ. J^Õ Ç≤Ï~°}º HõtÑ¨Ùx ^ÕÇ¨ÏO #∞O_ç "≥_»e#
P`«‡*’ºu Ñ¨~°=∂`«‡Ö’ b#"≥∞ÿáÈ=@O. WÖÏ r=ÉèÏ"åxfl JO`«O
321
KÕã∞¨ HÀ=@"Õ∞ "≥∂HõOΔ J<Õ q+¨Ü∂« xfl, Ñ¨~=° ∂`«‡ h^ÕÇÏ¨ OÖ’<Õ L<åfl_»#fl
q+¨Ü«∂xfl Hõ^è•~°∂ÑÖQÍ D ÉèÏQÆ=`« Hõ^èŒ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk.
Hõ#∞Hõ rqOz LO_»QÍ<Õ f„= „Ñ¨Ü«∞`«flO K≥~Úº. K«zÛ# `«~åfi`«
=KÕÛ JÜ≥∂=∞Ü«∞ =ÚH˜Îx QÆ∞iOz Z<Àfl =∞`åÅ∞ K≥|∞`«∞O\Ï~Ú.
LÑ¨ + ¨ x `« ∞ Î Å *Ï˝ # O r=#∞‡H˜ Î < Õ `≥ e Ü« ∞ *ˇ | ∞`ÀOk. D Kè å <£ û
áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl"å? h‰õΩ Z<Àfl Ö’HÍÅ ^Œ~°≈#O, Z<Àfl J#∞Éèí"åÅ∞,
Z<Àfl^ÕÇ¨Å#∞ ^èŒiOK«@O `«Ñ¨Ê^Œ∞. #~°Hõ ÉÏ^èŒÅ∞, ã¨fi~°æ ã¨∞MÏÅ∞, [#‡ÔH·
„Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞† ^ÕÇ¨Ï^è•~°}Ö’ Ü«∂`«#Å∞, ^ÕÇ¨xfl `≥K«∞Û‰õΩ#fl `«~åfi`«
Ü«∂`«#Å∞, Ñ¨â◊√=ÙÅ∞QÍ - =∞$QÍÅ∞QÍ - JÅÊ „áê}∞Å∞QÍ, Ç‘Ï#*Ïu
Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞QÍ [x‡OKÕ ^Œ∞~°=ã¨÷Å∞ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ - F#zˆH`å! W^Õ#Ü«∂º
ã¨=∞ã¨Î =∂#"åoH© <ÕxKÕÛ ã¨ÅÇ¨ - JO@∞<åfl_»∞ Ü«∞=∞~åA.
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `«# ^ÕÇ¨ÏOÖ’<Õ L#fl P`«‡#∞ ^Œi≈OK«@O ZÖÏQÀ -
=∞OII Ü«∞^ä•^Œˆ~≈ `«^ä•`«‡x Ü«∞^è• ã¨fi¿Ñfl`«^è• Ñ≤`«$Ö’ˆH I
Ü«∞^è•Ñ¨Ùû Ñ¨s= ^Œ^Œ$âı `«^è•QÆO^èŒ~°fi Ö’ˆH
KèåÜ«∂ `«Ñ¨Ü≥∂i= „|Ç¨Ï‡Ö’ˆH II (5)
„ÑüII Ü«∞^è• J^Œˆ~≈ ´ J^ŒÌ=Ú#O^Œ∞ ZÖÏQÀ† `«^ä•P`«‡x ´ J\Ï¡
*Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’x`«#Ö’#∞† Ü«∞^è•ã¨fi¿Ñfl ´ ã¨fiÑ¨flOÖ’QÍ† `«^è• Ñ≤`«$Ö’ˆH
´ Ñ≤`«$Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞† Ü«∞^è• JÑ¨Ùû ´ h\˜Ö’ÖÏQÍ, `«^è• QÆO^èŒ~°fiÖ’ˆH
´ QÆO^èŒ~°fi Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞† Ñ¨s=^Œ$âıW= ´ K«∂_»|_»∞`«∞Ok†
KåÜ«∂`«Ñ¨Ü≥∂ó W= ´ ZO_»h_»Å ÖÏQÍ† `«^è• „|Ç¨Ï‡Ö’ˆH ´
„|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’ K«∂_»|_»∞`«∞Ok.
ÉèÏ=O : =∂#=Ù_ç Ü«∞O^Œ∞ J^ŒÌOÖ’ „ÑüaO|OÖÏQÍ† Ñ≤`«$Ö’HõOÖ’
ã¨fiÑ¨flOÖ’ÖÏQÍ† QÆO^èŒ~°fiÖ’HõOÖ’ h\˜Ö’ÖÏQÍ† „|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’ KåÜ«∂
"≥Å∞QÆ∞Å∞QÍ K«∂_»|_»∞`«∞Ok.
322
"åºYº : „|Ç¨Ï‡ ™êHΔÍ`å¯~°O qq^èŒ Ö’HÍÅÖ’ U U ÉèË^•Å`À LO@∞O^À
LÑ¨ = ∂<åÅ`À ã¨ Ç ¨  `≥ e Ü« ∞ *Ë ã ¨ ∞ Î < åfls =∞O„`« O Ö’. x["≥ ∞ ÿ #
„|Ç¨Ï‡™êHΔÍ`å¯~°O D =∂#=Ö’HõOÖ’<Õ ™êkèOK« gÅ=Ù`«∞O^Œx,
=∂#=[#‡#∞ x~°~Hú° Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë WHõ UÖ’HÍxH˜ "≥o§<å P`«‡™êHΔÍ`å¯~°O
- P`å‡#∞ Éè∂í u J™ê^èºŒ "Õ∞#x WO^Œ∞ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞.
D Ö’HõOÖ’ =∂#=Ù_»∞QÍ [x‡Oz, WO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ ^•fi~å
J<ÕHõ q^è=Œ ÚÖˇ#· Hõ~‡° Å∞ KÕã∂¨ ,Î J<ÕHõ J#∞Éè∂í `«∞Å∞ á⁄O^Œ∞`«∂ L<åfl_»∞
r=Ù_»∞. D Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ# q^èŒ∞Å#∞ x~°fiiÎã¨∂Î<Õ J<ÕHõ [#‡ÅÖ’ KÕã≤#
ã¨∞Hõ$`åÅ HÍ~°}OQÍ, J<ÕHõ [#‡ÅÖ’ Ñ¨~°=∂`«‡ H˘~°‰õΩ `«Ñ≤Oz#
HÍ~°}OQÍ Z<Àfl J=HÍâßÅ∞ Åaè™êÎ~Ú. J^Œ$+¨ì=O`«∞_≥·# =∂#=Ù_»∞
`«#‰õΩ ÅaèOz# J=HÍâßÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«∞H˘x ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ ^•fi~å
âß¢ã¨Î „â◊=}O KÕã≤, =∞## xkè^•ºã¨#Å`À P`«‡ *Ï˝<åxfl á⁄Ok,
P`å‡#∞Éèí∂uÔH· `«y# ™ê^èŒ#Å#∞KÕ™êÎ_»∞. P ™ê^èŒ#Å Ñ¶ë`«OQÍ Jxfl
~°HÍÅ Ö∫H˜Hõ PÖ’K«#Å∞ JO`«"∞≥ ÿ Ñ¨~=° ∂`«‡ ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å`À
|∞kúx xOÑ≤ - z=~°‰õΩ xifiHõÅÊ ã≤÷ux KÕ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. J\˜ì ã≤÷uÖ’
J`«_Hç ˜ P`«‡™êHΔÍ`å¯~°O - JO>Ë `«# ã¨fi~°∂Ñ¨ ™êHΔÍ`å¯~°O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
ZÖÏ ^Œi≈OK«QÆÅ_»∞ `«# ã¨fi~°∂áêxfl? JO>Ë WHõ¯_˘Hõ LÑ¨=∂<åxfl
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. J^ŒOÌ Ö’ `«# „Ñü aOÉÏxfl ^Œi≈Oz#@∞¡ - Jx. J^ŒOÌ Ö’
„ÑüaOÉÏxfl ZO`À ã¨Ê+Öì QÍ K«∂_»=K«∞Û. x[OQÍ U=ºH©Î `«# =ÚMÏxfl
`å#∞ K«∂_»Ö_Ë ∞» . JÖÏˆQ `«# (P`«‡) ã¨fi~°∂áêxfl ‰õÄ_®`å#∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ .
=ÚMÏxfl K«∂_»\ÏxH˜ J^ŒÌO ZÖÏ J=ã¨~°"≥∂ JÖÏˆQ P`«‡ ^Œ~°fi<åxH˜
|∞kú J<Õ J^ŒÌO LO_®e. S`Õ =∂#=ÙÅO^ŒiH© |∞kú L#flk QÆ^•!
JO\Ï"Õ"≥∂! JÉËƒ P |∞kúJO`å HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ LOk. H˘O^ŒiH˜ ^Œ∞=Ú‡
H˘@∞ìH˘x LO>Ë, H˘O^ŒiH˜ =∞ã≤Ñ¨Óã≤ LOk. =∞iH˘O^ŒiH˜ K«Hõ¯QÍ
Z<åq∞Öò ÃÑ~ÚO\ò "Õã≤#@∞¡ LO@∞Ok. WÑ¨C_® J^ŒÌOg∞^Œ L#fl
323
^Œ∞=Ú‡#∞QÍx, =∞ã≤xQÍx, Z<åq∞Öò ÃÑ~ÚO\ò#∞QÍx Ñ¨ÓiÎQÍ `˘Åy¿ã<Î Õ
x#∞fl h=Ù K«∂K«∞H˘<Õ gÅ∞O@∞Ok. ÃÑ~ÚO\ò `˘ÅyOKåÅO>Ë KåÖÏ
Hõ+Ñì¨ _¨ ®e. ÉÁQÆ∞=æ ∞ã≤x `«∞_»"åÅO>Ë H˘OK≥O Hõ+Ñì¨ _¨ `ç Õ KåÅ∞. ^Œ∞=Ú‡#∞
`˘ÅyOK«\ÏxH˜ Jã¨Å∞ Hõ+¨ì"Õ∞O LO_»^Œ∞. ZÖÏÔQ·`Õ<ÕO |∞kúx â◊√^ŒúO
KÕâß"å? WHõh‰õΩ P`«‡^Œ~≈° #"Õ∞. Ñ¨~=° ∂`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°"∞Õ . Jk â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ
J^ŒÌOÖ’ „ÑüaO|O ÖÏQÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ LO@∞O^Œx WHõ¯_» K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
S`Õ =∞# „ÑüaOÉÏxfl =∞#O =∞#Hõà◊§`À K«∂z#@∞¡ P`«‡#∞
‰õÄ_® K«∂_»QÆÅ=∂? JO>Ë HÍ^Œ∞ J<Õ K≥áêÊe. LÑ¨=∂<åxfl Jã¨Å∞
q+¨Ü«∂xfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ fã¨∞HÀ"åÖË `«Ñ¨Ê
Ü«∞^è•`«^äŒOQÍ fã¨∞HÀ~å^Œ∞. Jˆ~! "å_»∞ QÆ∞O„_®~ÚÖÏQÍ L<åfl_»∞ JO>Ë
QÆ∞O„_»\ ˜~å~Ú ÖÏQÍ K≥·`«#ºO ÖË‰õΩO_®, J=Ü«∞"åÅ∞ ÖË‰õΩO_®
L<åfl_»xHÍ^Œ∞. á⁄\˜ìQÍ - ÖÏ=ÙQÍ L<åfl_»x J~°÷O. Jˆ~! "å_»∞
Öˇ·@∞ã¨÷OÉèíOÖÏQÍ L<åfl_»∞ J<åfl=∞#∞HÀO_ç. JO>Ë ^•#~°÷O HÍà◊√§,
KÕ`«∞Å∞ ÖË‰õΩO_® L<åfl_»hHÍ^Œ∞† W#∞=Ú`À ^ÕÇ¨ÏO`«Ü«∂Ô~·O^Œh HÍ^Œ∞.
"å_»∞KåÖÏ á⁄_»=ÙQÍ L<åfl_»∞ J<Õ. JÖÏˆQ WHõ¯_» J^ŒOÌ Ö’ „ÑüaO|O`À
áÈeÛK≥Ñ≤Ê#^•xfl ãïQÍæ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. J^ŒÌOÖ’ K«∂K«∞‰õΩO@∂
h^ÕÇÏ¨ OÖ’ U ÉèÏQÍ<≥fl· <å ã¨Ê+Öì QÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. J^ŒOÌ Ö’ K«∂K«∞‰õΩO@∂
ÉÁ@∞ì ÃÑ@∞ìHÀ=@=∞O>Ë ÉÁ@∞ì#∞ J^ŒOÌ Ö’ L#fl „Ñü aOÉÏxH˜ ÃÑ@ì@O
HÍ^Œ∞. `«# =ÚYO g∞^Œ ÃÑ@∞ìHÀ=@"Õ∞ QÆ^•! JÖÏˆQ „Ñ¨QÍ_è» ^è•º#ã≤u÷ Ö’
Jxfl PÖ’K«#Å∞ PyáÈ~Ú# xifiHõÅÊ ã≤÷uÖ’ =∞<À|∞^Œ∞úÅO`«"≥∞ÿáÈQÍ
L#fl ã¨`«º"Õ∞^À J=QÆ`« =∞=Ù`«∞Ok. P ã¨`«ºO`À UHõ`åfi#∞ Éèí∂u
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P J#∞Éèí∂u ZO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ LO@∞O^ŒO>Ë J^ŒÌOÖ’
„ÑüaOÉÏxfl ^Œi≈Oz#O`« ã¨Ê+¨ìOQÍ LO@∞Ok. „ÑüaOÉÏxfl
^Œi≈OK«@O =Å¡ `«# ã¨fi~°∂ÑÖ Z\Ï¡ J=QÍÇ¨Ï# J=Ù`«∞O^À J\Ï¡
`≥Å∞ã¨∞ÎOk Jx =∂„`«"Õ∞.
324
=∂#=Ö’HõOÖ’ =∂#=Ùx q+¨Ü«∞OÖ’ - JO^Œ∞<å ÑïÑ¨Hõfi
™ê^èŒ‰õΩx q+¨Ü«∞OÖ’ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O J^ŒÌOÖ’x „ÑüaO|=∞O`«
ã¨Ê+¨ìOQÍ LO>Ë - =∞i Ñ≤`«$Ö’HõO - QÆO^èŒ~°fiÖ’HõO - „|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’
ZO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ LO@∞O^À q=iã¨∞Î<åfl~°∞.
Ñ≤`«$Ö’HõOÖ’ ã¨fiÑ¨flOÖ’x „ÑüaO|O ÖÏQÍ LO@∞O^Œx WHõ¯_»
LÑ¨ = ∂<åxfl K≥ | ∞`« ∞ <åfl~° ∞ . ã¨ fi Ñ¨ fl OÖ’ `« # H˘Hõ ã¨ fi ~° ∂ Ñ¨ O
HõeÊOK«|_»∞`«∞Ok. Jk HõeÊOK«|_»¤ ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ u~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. Hõ~‡° Å∞ KÕã∞¨ OÎ k, J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ã¨Ê+ì̈OQÆ L#fl>Ë¡
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx J^ŒOÌ Ö’x „ÑüaO|ÖÏ `«##∞`å#∞ ã¨=iOK«∞HÀ\ÏxH˜
Ñ¨xH˜~å^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ ã¨fiÑ¨flOÖ’x `«# ~°∂ÑÖ Ñ¨@∞ì ‰õΩO^•=∞O>Ë
Ñ¨@∞ì|_»^Œ∞. JÖÏˆQ Ñ≤`«$Ö’HõOÖ’ - JO>Ë =∞~°}Õz# `«~åfi`« `«#
ã¨fi~°∂ÑÖ Ñ¨@∞ì|_ÕkHÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ ™êHΔÍ`å¯~°O J<Õk ã¨Ê+¨ìOHÍ^Œ∞,
ã¨`«ºOHÍ^Œ∞.
WHõ QÆO^èŒ~°fiÖ’HõOÖ’ h\˜Ö’x „ÑüaO|OÖÏQÍ LO@∞Ok. JO>Ë
HõxÑ≤Oz#@∂¡ HÍHõ, HõxÑ≤OK«#@∂¡HÍHõ, Jã¨Ê+¨ìOQÆ LO@∞Ok.
ÑïjÅ#QÍ K«∂^•ÌO J#∞H˘<Õ@Ñ¨Ê\˜H˜ K≥kiáÈ`«∞Ok. h\˜Ö’x
„ÑüaOÉÏxfl K«∂z x#∞fl h=Ù ã¨=iOK«∞HÀ=\ÏxH˜ gÅ∞‰õΩ^Œ~°^Œ∞. D
=∞#∞+¨ºÖ’HõOÖ’ |∞kú`À qKå~°} KÕÜ∞« \ÏxH˜ L#fl J=HÍâßxfl, |∞kúx
ãïKÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ L#fl J=HÍâßxfl q_çz QÆO^äŒ~°fi Ö’HõOÖ’ Éè’QÍÅ
=∞`«∞ÖÎ ’ Ñ¨_áç È~Ú J`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ∞^•=∞O>Ë Jk JOk=zÛ#
J=HÍâßÅ#∞ KÕ*Ï~°∞ÛH˘x `«~°∞"å`« fiHõQÍ ‰õÄ~°∞Ûx zOuOKÕ
`«"≥∂QÆ∞} ÅHõΔ}"Õ∞ `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜HÍ^Œ∞. QÆO^èŒ~°fiÖ’HõO TÇ¨Ö’HõO,
PâßÖ’HõO Hõ#∞Hõ TÇ¨ÏÅ∞ - Pâ◊Å∞ J<ÕQÍeH˜ ^Œ$+≤ì K«eã¨∞ÎO>Ë
`«#ã¨fi~°∂ÑÖ K«eã¨∞Î#fl>Ë¡ „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞. K«eOKÕ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ `«#ã¨fi~°∂ÑÖ
Jx „Éèí=∞Ñ¨_»`å_»∞. `«# ã¨fi~°∂ÑÖ JK«Å=∞x, ã≤÷~°=∞x `≥Å∞ã¨∞HÀÖË_»∞.
325
WHõ „|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’x q+¨Ü«∞O q=iOÑ¨|_»¤k. „ÉÇ¨Ï‡Ö’HõOÖ’
KèåÜ«∞`«Ñ¨=ÚÅ=Öˇ - JO>Ë ZO_»Ö’ "≥àı§@Ñ¨C_»∞ `«# h_» Ñ¨_»∞`«∞Ok.
h_» `«#ÖÏˆQ L<åfl JO^Œ∞Ö’ U ÉèÏQÆ=Ú ã¨Ê+¨ìOQÍ LO_»^Œ∞. JO`å XHõ
=Ú^ŒÌÖÏQÍ LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ WHõ¯_» ‰õÄ_® J^ŒÌOÖ’x „ÑüaO|OÖÏQÍ
`«##∞`å#∞ ã¨=iOK«∞H˘<Õ gÅ∞ÖË^∞Œ . „|Ç¨Ï‡Ö’HõO KÕi# r=Ù_»∞ ã¨∂HΔÍ‡u
ã¨∂HõΔ ‡=ÚÖˇ·# P#O^Œ=ÚÅ##∞Éèíqã¨∂Î ã¨$+≤ìHõ~°Î Ü≥ÚHõ¯ =∂~°æ
^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ #_»∞K«∞‰õΩO\Ï_»∞. ã¨$+≤ìHõ~°Î`À áê@∞ J=∞$`«`åfixfl
á⁄O^Œ∞`å_»∞. JÑ¨Ê\˜ ^•HÍ H˘xflÜ«ÚQÍÅ Ñ¨~º° O`«O Z^Œ∞~°∞K«∂_®eûO^Õ.
Jã¨Å∞ D „|Ç¨Ï‡Ö’HÍxfl KÕ~°∞HÀ"åÅO>Ë x[OQÍ ZO`À Hõ+¨ìO. Hõ~°‡-
Láêã¨#Å ~Ô O_çO\˜ ãÖÜ≥∂QÆO`À HõeQˆ J^è•º`«‡Ü≥∂QÍxfl JÉèºí ã≤OKåe.
Wk JÇ¨ÏOHÍ~°O`À ‰õÄ_ç# r=ÙÅ „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞. JO^Œ∞ˆH r=ÉèÏ=O
ã¨∂HõΔ ‡OQÍ LO@∞Ok. D K≥·`«#º ã≤÷uKåÖÏ Hõ+¨ì`«~°"≥∞ÿ#k.
D =∞O„`«O ^•fi~å ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ Q˘Ñ¨Ê ã¨∂K«# - ã¨ÅÇ¨Wã¨∞Î<åfl~°∞.
D ^ÕÇÏ¨ O LO_»QÍ<Õ h J=HÍâßÅ#∞ ã¨kfixÜ≥∂QÆO KÕã∞¨ HÀ. ™ê^è#Œ K≥~Úº.
P`«‡™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ∞. Ñ≤`$« Ö’HõOQÍx, QÆO^è~Œ fi° Ö’HõOQÍx „Éè=í ∞`À
‰õÄ_ç# J#∞Éè∂í `«∞ÖË `«ÑÊ¨ x[ J#∞Éè∂í `«∞Å∞ HÍ^Œ∞. „ÉÇ¨Ï‡Ö’HõOÖ’ Hõ~‡° Å∞
KÕã¨∂Î -ZO`À UHÍ„QÆ`«`À Láêã¨#Å∞ KÕÜ«∞@"Õ∞HÍHõ - P Ö’HõOÖ’
„|Ç¨Ï‡#∞ =∂~°^æ ~Œ ≈° ‰õΩ_çQÍ (QÆ∞~°∞=ÙQÍ) ã‘fiHõiOz |Ç¨ïHÍÅO - ^•^•Ñ¨Ù
J#O`«HÍÅO Z^Œ∞~°∞K«∂_®eûO^Õ. Wk Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨Ü«∂ã¨`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk.
Hõ#∞Hõ D Kèå<£û =^Œ∞Å∞HÀ=^Œ∞Ì Jx ã¨ÅÇ¨.
D [#‡Ö’<Õ P`«‡ *Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^•ÅO>Ë WO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ P`«‡
Hõ#fl aè#fl"≥∞ÿ#=x QÆ∞iÎOKåe. Jk ZÖÏQÀ....
=∞OII WO„kÜ«∂}ÏO Ñ¨$^èHŒ ± ÉèÏ=O, L^ŒÜ∂« ã¨=Î ∞Ü«∞ø K«Ü∞« `üI
Ñ¨$^èŒ QÆ∞`«Ê^Œº =∂<å<åO =∞`åfi nè~À #â’K«u II(6)
326
„ÑüII WO„kÜ«∂}ÏO ´ WO„kÜ«∂ÅÜ≥ÚHõ¯† Ñ¨$^èŒH±ÉèÏ=O ´ qaè#fl"≥∞ÿ#
ã¨fi~°∂áêxfl† L^ŒÜ∂« ã¨=Î ∞Ü«∞ø ´ "å\˜ L^ŒÜ∂« xfl, Jã¨=Î ∞Ü«∂xfl† Ñ¨$^èHŒ ±
L`«Ê^Œº=∂<å<åO ´ aè#fl"≥∞ÿ# "å\˜ L`«ÊuÎx† K« ´ ‰õÄ_®† Ü«∞`ü ´
U^À† =∞`åfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† nè~ó° #â’K«u ´ |∞kú=∞O`«∞_»∞ ^Œ∞ódOK«_∞» .
ÉèÏ=O : WO„kÜ«∂ÅÜ≥ÚHõ¯ aè#fl"≥∞ÿ# ã¨fi~°∂áêxfl† "å\˜ L^ŒÜ«∞
Jã¨Î=∞Ü«∂Å#∞, "å\˜ "Õ~°∞"Õ~°∞ L`«ÊuÎx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl |∞kú=∞O`«∞_»∞
^Œ∞ódOK«_»∞.
"åºYº : WO„kÜ«∂Å∞ JO>Ë Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å∞, *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å∞,
JO`«iO„kÜ«∂Å∞ - "≥Ú`«ÎO 14. Jq P`«‡Hõ#fl aè#fl"≥∞ÿ#=x - P`«‡
âßâ◊fi`« ã¨`«º=Ú, WO„kÜ«∂Å∞ Jx`«º=ÚÅ∞ Jx ^Œ$_è»OQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe.
JO^Œ∞ˆH D =∞O„`«O.
(1) WO„kÜ«∂Åhfl HÍ~°}[#º=ÚÅ∞, JO>Ë HÍ~°}O LO>Ë Wq
L<åfl~Ú. P`«‡ÜÕ∞"≥∂ HÍ~°}Ïf`«=Ú, ^•xH˜ UHÍ~°}=¸ÖË^Œ∞. J^Õ
JxflO\˜H˜ HÍ~°}O. WO„kÜ«∂Åhfl qaè#fl"≥∞ÿ#q. XHõ^•xH˜ -
=∞~À^•xH˜ áÈeHõÖ^Ë ∞Œ . x~å‡}OÖ’QÍx, q^è∞Œ Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«@OÖ’QÍx
XHõ ^•xH˘Hõ\ ˜ ãÖ|O^èŒOÖË^Œ∞. P`«‡ÜÕ∞"≥∂ XHõ¯>Ë. UHõO -J^ŒfiÜ«∞O.
^•xHõ#fl "ÕÔ~·#^Õg∞ ÖË#O^Œ∞# JO^Œ∞Ö’ U ÉèË^Œ=¸ÖË^Œ∞. - LO_»^Œ∞.
(2) P`«‡ ã¨fiÜ«∞OÉè∂í . HÍx WO„kÜ«∂Å∞ ÑÖK«É∂íè `åÅ#∞O_ç U~°Ê_ç#q.
Hõ#∞Hõ "å\˜ ã¨fiÉèÏ=O ‰õÄ_® "Õ~∞° "Õ~ˆ . Hõ#∞flK«∂_»\ÏxH˜, K≥q q#\ÏxH˜,
=Ú‰õΩ¯"åã¨# K«∂_»\ÏxH˜ - WÖÏ "Õ~°∞"Õ~°∞ q^èŒ∞Å#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î
L<åfl~Ú. P`«‡‰õΩ U qnè ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ Wq P`«‡‰õΩ aè#flO.
(3) WO„kÜ« ∂ Å‰õ Ω L^Œ Ü « ∂ ã¨ Î = ∞Ü« ∂ Å∞<åfl~Ú. *Ï„QÆ ^ Œ = ã¨ ÷ Ö ’
WO„kÜ«∂Å∞ "Õ∞Å∞‰õΩO\Ï~Ú. "å\˜ "å\˜ q^èŒ∞Å∞ x~°fiiÎOK«\ÏxH˜
#_»∞OHõ_»`å~Ú. J~Ú`Õ ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ WO„kÜ«∂Åhfl `«=∞`«=∞ â◊H˜Îx
LÑ¨ãO¨ Ç¨ÏiOK«∞H˘x [_»"∞≥ Üÿ Ú« O\Ï~Ú. J^Õ "å\˜H˜ JãÎ̈=∞Ü«∞O. =∞m§
327
*Ï„QÆ`Öü ’ *ÏQÆ$u#Ok "å\˜"å\˜ qkè x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ ã≤^"úŒ ∞≥ ÿ "Õ∞Å∞‰õΩO\Ï~Ú
- L^Œ~Ú™êÎ~Ú.
D „Ñ¨HÍ~°OQÍ 14 WO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄ_® XHõ ^•xÖ’ XHõ ^•xH˜
ãÖ|O^èŒOÖË‰õΩO_® ZÅ¡Ñ¨C_»∂ "å\˜H˜ ˆH\Ï~ÚOz# q^èŒ∞Å∞ x~°fiiÎã¨∂Î
LO\Ï~Ú. JO>Ë WO„kÜ«∂Å∞ K«OK«Å`«fiOÖ’ L<åfl~Ú, LO\Ï~Ú.
P`«‡xâ◊ÛÅO. WÖÏ WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡Hõ#fl "ÕÔ~·#=x „QÆÇ≤ÏOKåe. WÖÏ
Z=Ô~·`Õ qK«HõΔ}Ï *Ï˝#O`À, q"ÕHõO QÆey# |∞kú`À `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_À
J\˜ì "åxH˜ ^Œ∞óMÏÖË LO_»=Ù. Z=_»∞ `«##∞ `å#∞ r=Ù_»∞ Jx „Éè=í ∞Ñ¨_,ç
á⁄~°Ñ_¨ ,ç JÅ"å@∞Ñ¨_ç - =∂#ã≤Hõ ãÖHõÖÏÊÅ‰õΩ, |∞kúÖ’x x~°Ü ‚ ∂« Å‰õΩ,
WO„kÜ«∂Å Jaè~°∞K«∞Å‰õΩ ÖÁOyáÈ`å_À J\˜ì"åx rq`«O ^Œ∞~°ƒù~°
=∞ø`«∞Ok D Ñïq∞`«∞Å#∞ ^•\ÏÅO>Ë =∞#‰õΩ P`«‡*Ï˝#O LO_®e.
WÖÏ P`«‡*Ï˝#O`À LO_ç D [#‡Ö’<Õ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^•Åx
Hõ$+≤KÕã¨∂Î LO>Ë J\˜ì "åxH˜ WHõ U ^Œ∞óMÏÅ∂ LO_»=Ù Jx =∞O„`«O
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. Jxfl WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡Hõ#fl aè#fl=∞x, `å#∞
P`«‡ÜÕ∞QÆ#∞Hõ WO„kÜ«∂Åhfl `«#Hõ#fl "Õ~°x ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ „QÆÇ≤ÏOKåe.
- WO„kÜ«∂ÅÖ’ XHõ ^•xHõ#fl XHõ\ ˜ Uk Q˘Ñ¨Ê^À - JxflO\˜H#õ fl
Q˘Ñ¨ Ê k U^À - ^•xx `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘O>Ë „Ñ¨ Ü ≥ ∂ [# "Õ ∞ q∞\’
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞OII WO„kÜÕ∞Éèíºó Ñ¨~°O=∞#ó =∞#ã¨ó ã¨`«fi =Ú`«Î=∞O I
ã¨`åfi^Œkè =∞Ç¨<å`å‡ =∞Ç¨Ï`À-=ºHõÎ =Ú`«=Î ∞O II(7)
=∞OII J=ºHÍÎ`«∞Î Ñ¨~°ó Ñ¨Ù~°∞+¨ó "åºÑ¨HÀ- eOQÆ U=K«I
Ü«∞*Ï˝`åfi =ÚK«º`Õ [O`«∞ó J=∞$`«`fi« O K« QÆKÛ« uù II(8)
„ÑüII WO„kÜÕ∞Éèíºó Ñ¨~°O=∞#ó ´ WO„kÜ«∂ÅHõ#fl =∞#ã¨∞ûQ˘Ñ¨Êk†
=∞#ã¨óã¨`«fiOL`«Î=∞O ´ =∞#ã¨∞ûHõ#fl |∞kú„âı+¨ìO† ã¨`åfi`ü ´ |∞kúHõ#fl†
328
=∞Ç¨<£P`å‡ ´ =∞Ç¨Ï`«∞Î† Jkè ´ Q˘Ñ¨Êk† =∞Ç¨Ï`«ó J=ºHõÎO L`«Î=∞O ´
=∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl J=ºHõOÎ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k, J=ºHÍÎ`ü ´ J=ºHõOÎ Hõ#fl † "åºÑ¨Hóõ
´ ã¨~°fi"åºÑ¨‰õΩ_»∞† JeOQÆó ´ U ÅHõΔ}ÏÅ∞ ÖËx† Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
† Ñ¨~°ó ´ „âı+¨μì_»∞† Ü«∞`ü *Ï˝`åfi ´ nxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë (PÑ¨Ù~°∞+¨μ}˜‚
`≥Å∞ã¨∞ HõO>Ë)† [O`«∞ó ´ =∂#=Ù_»∞† =ÚK«º`Õ ´ =Ú‰õΩÎ_»=Ù`å_»∞†
J=∞$`«`«fiOK«QÆK«Ûùu ´ J=∞$`«`åfixfl á⁄O^Œ∞`å_»∞.
ÉèÏ=O : WO„kÜ«∂ÅHõ#fl =∞#ã¨∞û, =∞#ã¨∞û Hõ#fl |∞kú, |∞kúH#õ fl =∞Ç¨Ï`«∞,Î
=∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl J=ºHõÎO, J=ºHõÎO Hõ#fl ã¨~°fi"åºÑ¨‰õΩ_»∞ - ÅHõΔ}ÏÖËgÖËx
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „âı+μ¨ _ª ∞» . J\˜ì Ñ¨Ù~°∞+¨μx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë =Ú‰õΩ_Î ·≥ J=∞~°∞_Ò`å_»∞
=∂#=Ù_»∞.
"åºYº : `«$fÜ«∞ =e¡Ö’ 10, 11 =∞O„`åÖË H˘kÌ =∂~°∞Ê`À WHõ¯_»
W=fi|_®¤~Ú. P`«‡ Hõ#fl WO„kÜ«∂Å∞ aè#fl"≥∞#ÿ =x, "å\˜ ã¨fi~°∂ÑÖQÍx,
"å\˜ L`«ÊuÎQÍx, "å\˜ =º=Ç¨~°OQÍx aè#fl aè#fl=∞x „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’
K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. "å\˜H˜ L^ŒÜ∂« ã¨=Î ∞Ü«∂Å∞ L<åflÜ«∞h K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. J\˜ì
WO„kÜ«∂ÅHõ<åfl P`«‡"Õ~°x - "Õ~°∞ =∂„`«"Õ∞HÍ^Œ∞ ã¨~°fi„âı+¨ì=∞x D
~Ô O_»∞ =∞O„`åÅÖ’ ã¨Ê+Öì KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. ^•x`À =∞# ^Œ$+≤xì WO„kÜ«∂ÅÃÑ·
#∞O_ç XH˘¯Hõ¯ "≥∞@∞ì =∞~°eã¨∂Î ã¨~Àfi#fl`«"≥∞ÿ# P`«‡ g∞^Œ‰õΩ =∞~°eOz
P`«‡`À SHõºO KÕÜ«∞\ÏxH˜ =∂~åæxfl K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞.
(1) WO„kÜ«∂ÅHõ#fl =∞#ã¨∞û „âı+¨ìO J<åfl~°∞. WO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄbÅ
=O\˜q. XH˘¯Hõ¯ Ñ¨x<Õ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. =∞#ã¨∞û Jxfl Ñ¨#∞ÅÃÑ·
PkèÑ`¨ º« O =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. Jxfl WO„kÜ«∂Å#∞ xÜ«∞q∞OKÕk =∞#ã¨∞û QÆ#∞Hõ
WO„kÜ«∂ÅHõ#fl =∞#ã¨∞û Q˘Ñ¨Êk.
(2) =∞#ã¨∞û Hõ<åfl |∞kúQ˘Ñ¨Êk J<åfl~°∞. =∞#ã¨∞û ^Õxh xâ◊Û~ÚOK«Ö^Ë ∞Œ .
|∞kú xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ *Ï˝#O HõÅk. =∞#ã¨∞û QÆ∞=∂™êÎÖÏQÍ |∞kú K≥Ñ≤Ê#@∞¡
#_»∞K«∞HÀ=@"Õ∞. ^•xH˜ ã¨fiO`« `≥eq `Õ@Å∞ ÖË=Ù. Jxfl WO„kÜ«∂Å
329
^•fi~å q+¨Ü«∂Å#∞ ¿ãHõiOz |∞kúH˜ JOkã¨∞ÎOk† |∞kú xâ◊ÛÜ«∞OKÕã≤
=∞#ã¨∞û‰õΩ `≥eÑ≤`Õ =∞#ã¨∞û WO„kÜ«∂Å^•fi~å P x~°‚Ü«∂xfl J=∞Å∞
[~°∞Ñ¨Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ |∞kú „âı+¨ìO.
(3) |∞kú Hõ#fl =∞Ç¨Ï`«∞Î Q˘Ñ¨Êk. |∞kúH˜ xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ*Ï˝#O L#flk.
HÍx ã¨fiÜ«∞OQÍ xâ◊ÛÜ«∞O KÕ¿ã „Ñ¨=∂}O ÖË^∞Œ . JO>Ë |∞kú U xâ◊ÛÜ«∞O
KÕã≤<å ^•x "≥#∞Hõ XHõ „¿Ñ~°} LO@∞Ok J^Õ =∞Ç¨Ï`«∞Î. ™ê^èŒ‰õΩxÖ’
™ê^è#Œ K≥Ü∂« ºÅ<Õ ÉèÏ=O x„^•}"≥∞ÿ LO@∞Ok. ^•xx x„^ŒÖÑË ≤ PK«~} °
~°∂ÑÖQÍ - „H˜Ü«∂ ~°∂ÑÖQÍ L`åûÇ¨ÏO HõeyOKÕ^Õ =∞Ç¨Ï`«∞Î. JÖÏ
|∞kúH˜ „¿Ñ~°} WKÕÛk QÆ#∞Hõ |∞kúHõ#fl =∞Ç¨Ï`«∞Î „âı+¨ìO. (=∞Ç¨Ï`«∞Î ´
ã¨q∞+≤ª ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~° ã≤÷u)
(4) =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl J=ºHõÎO „âı+¨ìO : J=ºHõÎO JO>Ë ã¨q∞+≤ì HÍ~°} â◊s~°
ã≤÷u. ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡â◊s~° ã≤÷u S# =∞Ç¨Ï`«∞Î |∞kúH˜ „¿Ñ~°} Wã¨∞Î#fl^Œx,
P „¿Ñ~°} =Å¡<Õ |∞kú xâ◊ÛÜ«∞*Ï˝#O Hõey LO^Œx WO`«‰õΩ =ÚO^Õ
K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. J~Ú`Õ P =∞Ç¨Ï`«∞Î #∞O_ç „¿Ñ~°} Z\Ï¡ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk?
^•x "≥#∞Hõ #∞#fl J=ºHõÎO - =∂Ü«∞ - „Ñ¨Hõ$u - HÍ~°} â◊s~°ã≤÷u
=Å¡<.Õ JO^Œ∞=Å¡ J=ºHõOÎ =∞Ç¨Ï`«∞Î Hõ#fl „âı+Oì¨ . c[~°∂ÑÖÖ’ J=ºHõOÎ Ö’
L#fl^Õ =∞Ç¨Ï`«∞ÎÖ’ „¿Ñ~°}Å∞ Hõeyã¨∞Î#flk.
(5) J=ºHõÎO Hõ#fl Ñ¨~°=∂`«‡ „âı+¨ìO : J=ºHõÎOÖ’x "åã¨#Å∞ =ºHõÎO
HÍ"åÅO>Ë P`«‡ K≥`· #« ºO LO>Ë<.Õ „Ñ¨àÜ◊ ∞« HÍÅOÖ’ ã¨q∞+≤Hì Í~°} â◊s~°O
J#|_Õ „Ñ¨Hõ$u - JÖÏÑ¨_ç LO@∞Ok. U K«Å#=¸ LO_»^Œ∞. =∞~°Å
ã¨$+≤ì [~°QÍÅ#∞ ‰õΩ#flÑ¨C_»∞ Ñ¨~°=∂`«‡ ^Œ$+≤ì - ã¨Ê~°≈ P J=ºHÍÎxH˜
`«QÆ∞Å∞`«∞Ok. ^•x`À JO^Œ∞Ö’x "åã¨#Å∞ |∞@ìÖ’x áê=ÚÖÏ¡QÍ
|∞ã¨∞û# ÃÑH· ˜ ÖË™êÎ~Ú. JÖÏ Hõey# „¿Ñ~°} =∞Ç¨Ï`«∞ÖÎ ’ K«Å#O HõeyOK«QÍ
- JHõ¯_ç #∞O_ç |∞kú - =∞#ã¨∞û - WO„kÜ«∂Å ^•fi~å D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’
=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ P`«‡ÜÕ∞ J=ºHõÎO Hõ#fl - JxflO\˜ Hõ#fl
330
ã¨~°fi„âı+¨ìO. D P`«‡<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ J<åfliHõ¯_». Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ JO>Ë
''Ñ¨Ùi â◊Ü«∞<å`ü Ñ¨Ó~°‚`åfi`ü Ñ¨Ù~°∞+¨ó - ^ÕÇ¨Ï=∞<Õ Ñ¨Ù~°=Ú#O^Œ∞
#YtYÑ¨~°ºO`«=Ú "åºÑ≤OzÜ«ÚO_ç, `«# K≥·`«<åºxfl - `«# x[ x=$uÎ
~°∂áêxfl J=ºHõÎO #∞O_ç ^ÕÇ¨ÏO=~°‰õΩ, ^ÕÇ¨ÏO #∞O_ç J=ºHõÎO =~°‰õΩ
"åºÑ≤OÑ¨*Ëã≤, `«^•fi~å JO`«\Ï - Jxfl WO„kÜ«∞=ÚÅO^Œ∂ x=$uÎ
`«`åfixfl "åºÑ≤OÑ¨*Ëã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH Ñ¨Ù~°∞+¨μx '"åºÑ¨Hõó— J<åfl~°∞.
JO`ÕQÍHõ ''JeOQÆó—— Jx ‰õÄ_® J<åfl~°∞. JO>Ë ^ÕxKÕ`#« ∂ QÆ∞iÎOK«|_»^∞Œ
- Jx. Jxfl WO„kÜ«∂ÅÖ’ - =∞#ã¨∞ûÖ’ - |∞kúÖ’ - Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
(P`«‡) "åºÑ≤Oz L<åfl - U WO„kÜ«∞=¸ `«#Ö’x Ñ¨Ù~°∞+¨μx QÆ∞iÎOK«^∞Œ .
JO^Œ∞ˆH JeOQÆó J<åfl~°∞.
Z=Ô~·`Õ WO„kÜ«∂Å#∞ - WO„kÜ«∞q+¨Ü«∂Å#∞ - =∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞
- "å\˜H˜ „¿Ñ~°} S# J=ºHõÎ - =∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ#∞ QÍHõ "å\˜Hõ#fl „âı+¨ì"≥∞ÿ#
P`«‡#∞ - Ñ¨Ù~°∞+¨μx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À - `å#∞ J\˜ì Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ „QÆÇÏ≤ Oz
- LO_çáÈ`å~À "åiˆH ã¨~°fi Hõ~°‡ |O^èŒ<åÅ#∞O_ç q=ÚH˜Î =∞iÜ«Ú
J=∞$`«`«fiO - P#O^Œ„áêÑ≤Î.
J\˜ì P`«‡#∞ KÕ~°∞@‰õΩ z=i ™Èáê<åxfl K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞ -
=∞OII # ãÖ^Œ$âı u+¨ìu ~°∂Ñ¨=∞ã¨º,
#K«‰õΔΩëê Ñ¨â◊ºu Hõâ◊Û<≥·#OI
Ç¨Ï$^•=∞hëê =∞#™ê -aèH±¡Ñ¨Îó,
Ü«∞U `«kfi^Œ∞~ü J=∞$`å¿ãÎ Éèí=OuII (9)
„ÑüII Jã¨º ´ D P`«‡Ü≥ÚHõ¯† ~°∂ÑÖ ´ ~°∂ÑÖ† ãÖ^Œ$âı ´ ^Œ$âßºxfl
K«∂z#@∞¡ K«∂_»\ÏxH˜† #u+¨ìu ´ gÅ∞Ñ¨_»^Œ∞† Hõâ◊Û# ´ Z=_»∂† U#O
´ nxx† K«‰õΔΩëê ´ =∂Oã¨=∞Ü«∞<Õ„`åÅ`À† #Ñ¨â◊ºu ´ K«∂_»ÖË_»∞†
=∞hëêÇ¨Ï$^• ´ „Ñ¨*Ï˝~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# |∞kúKÕ`«† =∞#™ê ´ =∞##OKÕ`«-
q"ÕHõOKÕ`«† JaèH±¡Ñ¨Îó ´ `≥eÜ«∞|_»∞`«∞Ok† Ü«∞ó ´ Z=~°∞† U`«`ü q^èŒ∞ó
331
´ nxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À† `Õ ´ "å~°∞† J=∞$`åó ´ J=∞~°∞Å∞QÆ (=∞~°}O
ÖËx"å~°∞QÆ) Éèí=Ou ´ J=Ù`å~°∞.
ÉèÏ=O : D P`«‡#∞ ^Œ$âßºxfl K«∂z#@∞¡ K«∂_»gÅ∞Ñ¨_»^Œ∞. D Hõà◊§`À
Z=fi_»∂ nxx K«∂_»ÖË_»∞. „Ñ¨*Ï˝~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# |∞kúKÕ`«, x~°O`«~° qKå~°}
(=∞##O) KÕ`« `≥eÜ«∞|_»∞`«∞Ok. Z=~°∞ nxx `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~À "åˆ~
=∞$`«∞º=Ù#∞ ^•\˜ J=∞~°∞Å=Ù`«∞<åfl~°∞.
"åºYº : „HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ P`«‡ 'JeOQÆó— J<åfl~°∞. JO>Ë `«#Ö’x
Ñ¨Ù~°∞+¨μx WO„kÜ«∞, =∞<À, |∞^Œ∞úÅ∞ QÆ∞iÎOK«ÖË=Ù Jx. Jk Z@∞=O\˜
ÅHõΔ}ÏÅ∞ ÖËxk QÆ#∞Hõ K«∂_»@O, ÉèÏqOK«@O - Un ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. W^Õ
ÉèÏ"åxfl J<ÕHõ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flq. #`«„`« K«‰õΔΩ~°æK«Ûùu ...
Jx. ˆH<ÀÑ¨x+¨`«∞Î W^Õ q+¨Ü«∂xfl `≥eÑ≤Ok. |∞kú„QÍÇ¨Ïº =∞fO„kÜ«∞O—
Jx w`« `≥eÜ«∞*ËãO≤ k. =∞i =∞#=^ŒÌ L#fl ™ê^è<Œ åÖË"∂≥ WO„kÜ«∂Å∞,
=∞#ã¨∞û, |∞kú, J"Õ"≥∂ P`«‡#∞ ^Œi≈OK«ÖË=x K≥|∞`«∞<åfl~°∞. áÈh
=∂#∞‰õΩO^•=∂! - P`«‡ ^Œ~°≈#"Õ∞ =∂#=rq`« Ñ¨~°=∂~°ú=∞x, P`«‡
™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ\ÏxˆH =∂#=[#‡ =zÛO^Œx, D ^ÕÇ¨xfl
=kÖËÖ’Ñ¨Å P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^•Åx, JÖÏ á⁄O^ŒÖËHõ áÈ`Õ
[##=∞~°} ãÖ™ê~° K«„HõOÖ’ W~°∞‰õΩ¯ áÈ"åeû =ã¨∞ÎO^Œx WO`«‰õΩ
=ÚO^Õ K≥áêÊ~°∞. =∞i D P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxH˜ - r=# ™êÑ¶¨ÖÏºxH˜
WO„kÜ«∂Å∞, =∞<À|∞^Œ∞Åú ∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ H» áõ È`Õ J*Ï˝xÜ≥∞ÿ # ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞,
ãïÜ≥∞ÿ # =∂~°æ ^Œ~≈° ‰õΩ_≥#· QÆ∞~°∞=Ù ÅaèOK«x ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ „â◊√`«∞ÅKÕ K≥ÑÊ¨ |_»¤
k=ºr=<åxfl QÆ_Ñ» \¨ ÏxH˜ x~°∞`åûÇ¨ï_≥,· J\˜ì k=ºr=#O JãÖÉè=í =∞x
ÉèÏqOz ™ê^èŒ#Å#∞O_ç q~°q∞Oz ™ê^è•~°} rq`åxfl QÆ_»Ñ¨=K«∞Û.
`«^•fi~å ã¨=∞ã¨Î =∂#=*Ïu qHÍ™êxH˜ =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ É’kèOz#
„â◊√`«∞Å*Ï˝#O x~°∞Ñ¨Ü≥∂QÆO J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞ˆH WHõ¯_» h ^ŒQÆæ~° L#fl
ÑïHõ~åÖˇ#· WO„kÜ«∞ =∞<À |∞^Œ∞Åú ^•fi~å<Õ - "å\˜x ãïKÕã,≤ „â◊√uKÕã≤
332
P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄O^Œ=K«∞Û J<Õ z@ì z=i™Èáê<åxfl ZH˜¯OK«\ÏxH˜
=∞$`«∞º^Õ=`« „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl_»∞.
ãÖ^Œ$âı# u+¨ìu : P`«‡‰õΩ ~°∂ÑÖ ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ, ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# zÇ¨ÏflOQÍx,
QÆ∞~°∞ÎQÍx, Un ÖË^Œ∞QÆ#∞Hõ - Ö’HõOÖ’x Ñ¨^•~å÷Å#∞, ^Œ$âßºÅ#∞
K«∂z#@∞¡ K«∂_»\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞ (Ö’HõOÖ’x ^Œ$âßºÅ‰õΩ - =ã¨∞Î=ÙÅ‰õΩ
XHõ PHÍ~°O LO@∞Ok† Ñïq∞u LO@∞Ok† ~°OQÆ∞Å∞O\Ï~Ú†
zÇ¨flÅ∞O\Ï~Ú. HÍx P`«‡ x~åHÍ~°O, ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡O, xifiHÍ~°O,
ã¨~°fi"åºÑ¨HõO. Hõ#∞Hõ ^Œ$âßºxfl K«∂z#@∞¡ K«∂KÕgÅ∞ ÖË^Œ∞) =∞i
JÖÏK«∂KÕgÅ∞ ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ KÕ¿ã^Õ=ÚOk Jx KÕ`«∞Å∞ =Ú_»∞K«∞‰õΩ
‰õÄ~ÀÛ=@"Õ∞<å?
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ fiHõQÍ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë #=∞™ê¯~°O KÕ™êÎ#∞QÍx, PÜ«∞#
J@∂W@∂ u~°∞QÆ∞`«∞O>Ë ZÖÏ #=∞™ê¯~°O KÕÜ«∞QÆÅ#∞? J<Õ ÉèÏ=O`À
LO\Ï~°∞ KÕ`«QÍx t+¨μºÅ∞ H˘O`«=∞Ok. PÜ«∞#‰õΩ `å<Õ Z^Œ∞~°∞"≥o§
("≥`∞« ‰õΩ¯O@∂ "≥o§, PÜ«∞# ZHõ¯_»∞<åfl) Jaè=∂# Ñ¨_‰» Ωõ O_® #=∞™ê¯~°O
K≥Ü∂« ºe. JÖÏˆQ zÇ¨ÏflOÖËx P`«‡#∞ `å#∞ zÇ¨‡Å#∞ =^Œe, zÇ¨ÏflOÖËx
"å_≥· "≥`«∞‰õΩ¯O@∂ áÈ~Ú`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÖËQÍx `å#∞ K«∂_»\ÏxH˜ gÅ∞QÍ
K«Hõ¯QÍ "Õ∞HõÑπKÕã¨∞H˘x, Ñ¨ÓÅ^ŒO_»Å∞, H˜s@O ^èŒiOz fiHõQÍ h HÀãÖ
xsH˜ãΔ ∂¨ Î ‰õÄ~°∞ÛO\Ï_® Ñ¨~=° ∂`«‡? - xifiHõÅÊ Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ ^Œi≈OKåÅO>Ë
h=Ù xifiHõÅÊ ã≤÷uÖ’ xÅ"åe. (x~åHÍ~° `«`åÎ fixfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë
PHÍ~åÅ‰õΩ "≥#∞Hõ#∞#fl x~åHÍ~°``« åÎ fixfl K«∂_»QÅÆ QÍe. JO`ÕQÍx <Õ#∞
WO`« ÉèíH˜ÎQÍ L<åfl#∞, Wxfl Ñ¨Ó[Å∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞, WO`«<≥·"Õ^ŒºO
ã¨=∞iÊã¨∞Î<åfl#∞, Wxfl âß¢™êÎÅ#∞ Ñ¨Ù~å}ÏÅ#∞ qO@∞<åfl#∞, Wxfl
âß¢™êÎÅ#∞ K≥|∞`«∞<åfl#∞ P ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <å‰õΩ Hõ#|_»HõáÈ`å_®?
JO`«x~°ÌÜ«Ú_®? JO\Ï"Õ"≥∂! JO^Œ∞ˆH WHõ¯_» ZO`À K«Hõ¯QÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. 'HõâÛ◊ # U=O K«‰ΩΔõ ëê#Ñ¨âº◊ u— - Z=_»∂‰õÄ_® D P`«‡#∞
333
D Hõà§◊ `À K«∂_»Ö_Ë ∞» Jx. WO`«=~°‰Ωõ Hõ^ÖŒè ’¡, Ñ¨Ù~å}ÏÅÖ’, ã≤x=∂ÅÖ’
ZHõ¯_≥·<å ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ñ¨`«ºHõΔ=∞Ü«∂º_»∞ Jx K≥Ñ≤Ê# ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ U"≥·`Õ
L<åflÜ≥∂ J=hfl '`«ÑC¨ — Jx D =∞O„`«O ã¨Ê+Öì KÕã∞¨ #Î flk. S`Õ Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞
WuÇ¨™êÅ∞ „"åã≤Ok =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞, =∞Ç¨`«∞‡ÖËQ^Æ •! ZO^Œ∞H˜ÖÏ P|^•úÅ∞
„"åâß~°∞? "åiˆHOÖÏÉèíO? JO\Ï~å? x["Õ∞ "åiˆHO ÖÏÉèíOÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ
"åiH˜ J|^•úÅ∞ K≥áêÊeû# J=ã¨~°O ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. U^À Q˘Ñ¨ÊHÀãÖ
J"å‰õΩÅ∞ - K«"å‰õΩÅ∞ „¿ÑÖË"å~°∞ HÍ<ÕHÍ^Œ∞. =∞Ô~O^Œ∞‰õΩ K≥áêÊ~°∞ JÖÏQÆ?
™ê=∂#∞ºÖˇ#· "åix ÉèQí =Æ O`«∞x "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ „uÑ¨Ê\ÏxH˜, ÉèQí =Æ O`«∞x Ü«∞O^Œ∞
ÉèHí xÎ̃ HõeyOK«\ÏxˆH JÖÏ K≥áêÊ~°∞. g∞~°∞ WÖÏ ÉèQí =Æ O`«∞x HÀãÖ KÕ¿ãÎ
- ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ñ¨`«ºHõΔ"≥∞ÿ HÀi# =~åe™êÎ_»∞ - Jx Pâ◊K«∂Ñ≤ "åix
ÉèíQÆ=O`«∞x "≥·Ñ¨Ù‰õΩ PHõi¬OK«@"Õ∞ "åi L^ÕÌâ◊O. JO`Õ `«Ñ¨Ê D
=∂Oã¨=∞Ü«∞ <Õ„`åÅ`À Ñ¨~°=∂`«‡#∞ Z=~°∂ - ZÑ¨Ê\˜H© ^Œi≈OK«ÖË~°∞
QÍHõ ^Œi≈OK«Ö~Ë ∞° . WHõ¯_» Hõ#∞flÅ∞ =∂„`«"∞Õ K≥ÑÊ≤ <å - Jxfl WO„kÜ«∂Å‰õΩ
LÑ¨ÅHõΔ}OQÍ K≥Ñ≤Ê#>Ëì. JO>Ë Hõ#∞flÅ∞ K«∂_»ÖË=Ù. K≥=ÙÅ∞ q#ÖË=Ù.
=Ú‰õΩ¯ "åã¨# K«∂z Ñ¨~°=∂`«‡#∞ Ñ¨ã≤QÆ@ì ÖË^Œ∞. K«~°‡O Ñ¨~°=∂`«‡#∞
ã¨Êi≈OK«Ö^Ë ∞Œ . <åÅ∞Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡ ~°∞zx K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . =∞#ã¨∞û Ñ¨~=° ∂`«‡#∞
ÉèÏqOK«Ö^Ë ∞Œ . JO>Ë „áêÑÖzHõ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞, q+¨Ü∂« Å#∞ „QÆÇÏ≤ OK«QeÆ Qˆ
D WO„kÜ«∂Å∞ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ Z#fl\˜H© `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ù - Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ
„â◊√u ¿Ñ~˘¯O@∞#flk. (WO„kÜ«∞ QÀK«~=° ÚÖˇ#· q+¨Ü∂« Å∞ ZO`« k=º"≥∞#ÿ
`«$Ñ≤ÎxzÛ<å Jq =∂#= =∞<À „ÉèÏOu HõeÊ`«=ÚÖË `«Ñ¨Ê ã¨`«º=ÚÅ∞
HÍ=Ù.
ã¨ˆ~! ZÖÏ =∞i P`«‡#∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞ HÀ=@O? -
=∂#=Ùx |∞kúÖ’ J=ºHõÎOQÍ L#fl ã¨Ç¨Ï[ *Ï˝#O =Å¡<Õ ™ê^èŒ‰õΩ_»∞
P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ_»∞. 'ã¨ÇÏ¨ [ *Ï˝#O— JO>Ë *Ï˝<åxfl `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅâ◊H.Î˜
J^Õ „Ñ¨[˝. P „Ñ¨[˝ ZÑ¨C_»∞ `«# „Ñ¨[˝#∞ K«∂Ñ¨QÆÅ^Œ∞? =∞#ã¨∞û Ñ¨ÓiÎQÍ
334
J}y#Ñ¨C_Õ. JO>Ë =∞<À=$`«∞ÎÅ∞ PyáÈ~Ú#Ñ¨C_Õ. ãÖHõÖÏÊÅ∞
PyáÈ~Ú#Ñ¨C_Õ. XHõ¯ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë =∞#ã¨∞û #tOz#Ñ¨C_Õ.
=∞#ã¨∞û J}˜y`Õ |∞kú „Ñ¨âßO`«=∞=Ù`«∞Ok. J\˜ì |∞kú#∞O_ç ã¨ÇÏ¨ [*Ï˝#O
- *Ï˝<åxfl J=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞H˘<Õâ◊H˜Î - „Ñ¨[˝ =ºHõÎ"≥∞ÿ |∞kú‰õÄ_®
JO`«~å÷#=∞=Ù`«∞Ok. JÑ¨C_Õ P`«‡^Œ~°≈#O - P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O -
P`å‡#∞Éèí∂u.
WÖÏ =∞#ã¨∞û J}QÆ@O g∞^Œ<Õ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O P^è•~°Ñ_¨ Lç #fl^Œx
`≥e¿ãÎ =∞#O UO KÕÜ∂« e? =∞#ã¨∞û J}QÆ\ÏxH˜ „Ñ¨QÍ_è^» •è º#O† ^è•º#O
q[Ü«∞=O`«O HÍ=\ÏxH˜ âß¢ã¨Î*Ï˝#O† âß¢ã¨Î*Ï˝<åxfl qx, =∞##O
KÕã¨∞H˘x, x~°O`«~°O qKå~°} KÕÜ«∞@O - D ™ê^èŒ#Å=Å¡<Õ
„Ñ¨[˝"Õ∞Å∞H˘x P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ^Œ∞. P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ JO>Ë
`«##∞ `å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ÜÕ∞.
WÖÏ Z=Ô~·`Õ D rq`«OÖ’<Õ `«##∞`å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_À, `å#∞
P`«‡#x J#∞Éèí∂u K≥Ok LO\Ï_À - Z=_çH˜ =∞<À |∞^Œ∞úÅ∞ JO`«"≥∞ÿ
áÈ`åÜ≥∂ J`«_»∞ WHõ [x‡OKÕ Ñ¨xÖË^Œ∞. =∞~°}=¸ ÖË^Œ∞. J`«_≥Ñ¨C_»∂
J=∞~°∞_Õ. [## =∞~°} ~°∂Ñ¨ ã¨∞_çQÆ∞O_»O #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_ç ˆH=ÅOQÍ
- P#O^ŒOQÍ - P#O^Œãfi¨ ~°∂ÑÖQÍ LO_çáÈ`å_»∞. P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~åxH˜
gÅ∞Ñ¨_Õ D q+¨Ü«∂xfl `«~åfi`« =∞O„`«OÖ’ <˘H˜¯ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
ZÑ¨C_»∞ "≥∂HõΔ ã≤÷uÖ’ L#fl\’¡? .........
=∞OII Ü«∞^• ÑÖKå=u+¨ìO`Õ *Ï˝<åx =∞#™ê ã¨Ç¨ÏI
|∞kúâ◊Û #qKÕ+¨ì`Õ `å=∂Ç¨ïó Ñ¨~°=∂OQÆuO II(10)
„ÑüII Ü«∞^• ´ ZÑ¨C_≥·`Õ† ÑÖK« ´ S^Œ∞† *Ï˝<åx ´ *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å∞†
=∞#™êã¨ÇÏ¨ ´ =∞#ã¨∞û`À‰õÄ_®† J=u+Öì `Õ ´ (P`«‡Ü«∞O^Õ) xâ◊ÛÅOQÍ
LO\ÏÜ≥∂† |∞kúóK« ´ |∞kú‰õÄ_®† # qKÕ+¨ì`Õ ´ K«eOK«‰õΩO_®
335
LO@∞O^À† `å"£∞ ´ ^•xx (Jã≤÷ux)† Ñ¨~°=∂OQÆuO ´ Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ#ã≤÷u
("≥∂HõΔã≤÷u)† JÇ¨ïó ´ JO\Ï~°∞.
ÉèÏ=O : ZÑ¨C_≥`· Õ =∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨ 5 *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞, P`«‡Ö’ xâ◊ÛÅOQÍ
xezáÈ`åÜ≥∂† |∞kú‰õÄ_® ZÑ¨C_»∞ K«eOK«‰õΩO_® xezáÈ`«∞O^À P
ã≤÷u<Õ "≥∂HõΔ ã≤÷u (Ñ¨~°=∞Ñ¨^ŒO) JO\Ï~°∞.
"åºYº : âßâ◊fi`« Ñ¨~°=∞Ñ¨^ŒO - ÖË^• "≥∂HõΔã≤÷u ZÖÏ LO@∞O^À ÉèÏ+¨‰õΩ
JOk#O`«=~°‰Ωõ ™ê^è‰Œ Ωõ xH˜ q=iOK«@O D =∞O„`«O L^ÕâÌ O◊ . ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞
ZÑ¨C_≥·`Õ 5 *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =â◊OKÕã¨∞H˘<åfl_À JÑ¨C_Õ
=∞#ã¨∞û ^•^•Ñ¨Ù 3 =O`«∞Å∞ xâ◊ÛÅ=∞ø`«∞Ok. JO>Ë PÖ’K«<å ~°ÇÏ≤ `«O
J=Ù`«∞Ok. JO>Ë ^Õxx K«∂z<å, q<åfl, "åã¨# K«∂z<å ~°∞z K«∂z<å,
ã¨Êi≈Oz<å =∞#ã¨∞û P q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz U=∂„`«O Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®
LO@∞Ok. WHõ q∞ye# XHõ =O`«∞ =∞#ã¨∞û K«eOK«\ÏxH˜ - JO>Ë
PÖ’K«#Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ HÍ~°}O Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù ã¨‡ $`«∞Å∞† JÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞
KÕã¨∞H˘<Õ TÇ¨ÏÅ∞. S`Õ =∞#ã¨∞û |∞kúH˜ Jnè#"≥∞ÿ, |∞kú P`«‡*Ï˝#O`À -
âß¢ã¨Î*Ï˝#O`À xO_ç L#flÑ¨C_»∞ D q∞ye# PÖ’K«#Å∞ ‰õÄ_®
JO`«=∞=Ù`å~Ú. ^•x`À ÃÑ·# =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ =∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨
ÑÖK« *Ï˝<ÕO„kÜ«∂Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =â◊OÖ’ L#fl>Ë¡. Ñ¨ÓiÎQÍ xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ
q„âßOuÖ’ L#fl>Ë¡, S`Õ Wk KåÅ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë WÖÏO\˜ ã≤÷uÖ’
‰õÄ_® |∞kúÖ’ H˘xfl P^Œ~å≈Å∞, Jaè„áêÜ«∂Å∞, Hõ~°Î"åºÅ∞ JO@∂ U"À
LO\Ï~Ú. ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ |∞kú`«# QÆ∞} Hõ~°‡Å =∂~°æOÖ’ K«eã¨∂Î<Õ
LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ D |∞kúÜ≥ÚHõ¯ K«Å<åÅ∞ ‰õÄ_® PyáÈ"åe. JÖÏ
PQÍÅO>Ë |∞kúÖ’ ã¨Ç¨Ï[*Ï˝#O - ã¨Ç¨Ï[ P`«‡*Ï˝#O HõÅQÍe. JO>Ë
`≥zÛÃÑ@∞ì‰õΩ#fl@∞¡ HÍ‰õΩO_® ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ |∞kú âß¢ã¨Î *Ï˝<åxfl
xOÑ¨ÙHÀ"åe. JO>Ë âß¢ã¨Î *Ï˝#O ^•fi~å <Õ~°∞Û‰õΩ#fl, `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl
q+¨Ü«∂ÖË `«#‰õΩ Ñ¨~°=∞Ñ¨q„`« "≥∞ÿ#qQÍ - "å\˜ PK«~°}Ë `«# Ñ¨q„`«
336
Hõ~°Î=ºOQÍ, `å#∞ JO^Œ∞ˆH L#fl@∞¡QÍ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Ö’ LO_®e.
WÖÏ |∞kúÖ’ Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∞ „áê^è•#º`«Å∞ Ñ¨ÓiÎQÆ `˘Åy, q∞#∞fl qiy
g∞^ŒÑ¨_ç<å K«eOK«x ã≤÷uÖ’ |∞kú LO>Ë - |∞kú xâ◊ÛÅOQÍ, x~°‡ÅOQÍ
P`«‡ ÉèÏ=#`À LO>Ë† D |∞kú K≥Ñ¨CKÕ`«Ö’¡ L#fl =∞#ã¨∞û, P =∞#ã¨∞û
Jnè#OÖ’ L#fl 5 *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞ |∞kú K«∂Ñ≤# P`«‡ `«`fi« OÖ’<Õ ã≤~÷ O° QÍ
xez LO\Ï~Ú. J^Õ ™ê^èŒ‰õΩxH˜ Ñ¨~°=∞"≥∞ÿ# ã≤÷u. =ÚHõÎ ã≤÷u.
x[OQÍ WÖÏ WO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ xâ◊ÛÅOQÍ q„âßOu
K≥OkÜ«Ú#fl ã≤÷ux =∞#O ^•^•Ñ¨Ù „Ñü~ÀE J#∞Éèíqã¨∂Î<Õ L<åflO.
J^Õ ã¨∞+¨μÑ≤Î - QÍ_è»x„^•=ã¨÷. W\˜ì J=ã¨÷Ö’ WO„kÜ«∂Å∞ Ñ¨xKÕÜ«∞=Ù.
=∞<À|∞^Œ∞Åú ∞ PyáÈ~Ú LO\Ï~Ú. Jã¨Å∞ g\˜ Ü≥ÚHõ¯ HõêŒ Hõ - Jã≤`÷ fi« O
‰õ Ä _® `≥ e Ü« ∞ ^Œ ∞ . =∞i W\ ˜ ì ã≤ ÷ u Ö’ =∞#O P`« ‡ QÍ<Õ -
P#O^•#∞Éèí=O`À<Õ LO@∞<åflOQÆ^•! nxx |\˜ì „â◊√u =∞#Å#∞ D
ã¨∞+¨μÑ≤Î J=ã¨Ü ÷ ∞Õ =ÚHÍÎ=ã¨÷ Jx K≥ÑÊ≤ x„^•|^Œ∞Åú #∞ KÕÜ∞« ^ŒÅzO^•?-
x[OQÍ ã¨∞+¨μÑ≤Î - =ÚH˜Î Ô~O_»∂ XHõ¯>Ë<å? - HÍ^Œ∞. HÍ<ÕHÍ^Œ∞.
ã¨∞+¨μÑ≤ÎH˜ - =ÚHõÎ ã≤÷uH˜ KåÖÏÉèË^Œ=ÚOk. =∞#O
r=ÉèÏ=OÖ’L<åflO. Ñïq∞`«*Ï˝#O`À L<åflO. W\˜ì ã≤÷uÖ’ =∞#‰õΩ
J~°úO HÍ=\ÏxH˜ =∞# J#∞Éèí=OÖ’ L#fl ã¨∞+¨μÑ≤Î ã≤÷ux =∞#‰õΩ
L^•Ç¨Ï~°}QÍ LÑ¨x+¨^£ |∞∞+¨μÅ∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. WO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞Åú ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ q„â◊q∞Oz# ã≤u÷ QÍ_èx» „^Œ -ã¨∞+¨μÑ≤QÎ ÍHõ =∞~˘Hõ\ ˜
=∞# J#∞Éèí=OÖ’ ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ nx<Õ L^•Ç¨Ï~°}QÍ K≥áêÊ~°∞. ã¨=∂kè
ã≤u÷ H˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í LO_Õk W^Õ. JO^Œ∞Hˆ ã¨=∂kèx *Ï„QÆ`Öü ’ ã¨∞+¨μÑ≤Î JO\Ï~°∞.
JO>Ë ã¨=∂kè-ã¨∞+¨μÑ¶≤Î J=ã¨÷Å∞ Ô~O_çO\˜Ö’ =∞<À|∞núO„kÜ«∂Å∞
q„âßOuÖ’ LO\Ï~Ú. JO`« =~°‰õΩ D LÑ¨=∂#O ÉÏQÍ<Õ LO@∞Ok.
S`Õ k=º K≥·`«<åº =ã¨÷‰õΩ ã¨∞+¨μÑ≤Î J=ã¨÷‰õΩ QÆÅ ÉèË^ŒO Uq∞\’ ã¨Ê+¨ìOQÍ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë<Õ =∞#O =ÚHõÎ ã≤u÷ x - P`å‡#∞Éè∂í u ã≤u÷ x á⁄~°Ñ_¨ ‰» Ωõ O_®
- „Éèí=∞ Ñ¨_»‰õΩO_® LO\ÏO.
337
ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ [_»"≥∞ÿ - JKÕ`«#"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. Hõ#∞Hõ
Wk XHõ JO^èŒHÍ~°ã≤÷u. HÍx =ÚHÍÎ=ã¨÷Ö’ =∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ JkèQÆq∞Oz
P`«‡QÍ LO_çáÈ`å_»∞. Hõ#∞Hõ Wk *Ï˝# „Ñ¨HÍâ◊OÖ’ `ÕeÜ«∂_Õ ã≤÷u.
WOH˘Hõ q^èOŒ QÍ K≥áêÊÅO>Ë ã¨∞+¨μÑ≤xÎ J#∞Éèqí ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ '`å#∞ L#fl@∞¡
‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œ∞—. =ÚHõÎ ã≤÷uÖ’ `å#∞— P`«‡#x `≥Å∞ã¨∞ÎOk—. JO`«\Ï
`å<Õ L#fl@∞¡ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ `å#∞ÉÏxã¨. =ÚHõÎã≤÷uÖ’
`å#∞Ü«∞[=∂x.
W\˜ì =ÚHõÎ ã≤u÷ x J#∞Éèqí OKåÅO>Ë =∞<À|∞^Œ∞Åú #∞ ã¨ÇÏ¨ [*Ï˝<åyfl
„Ñ¨[fiiÅ¡ *ËÜ«∂e. ZÖÏ? - `«~°∞"å`« =∞O„`«OÖ’ -
=∞OII `åO Ü≥∂QÆ q∞u =∞#ºO`Õ ã≤~÷ åO WO„kÜ«∞ ^è•~°}ÏOI
J„Ñ¨=∞`«Î ã¨^Î • Éè=í u Ü≥∂QÀÇ≤Ï „Ñ¨É"íè åÑ¨ºÜ«∞ø II(11)
„Ñ¨ u II `åO ´ J\˜ ì † ã≤ ÷ ~ åO WO„kÜ« ∞ ^è • ~° } ÏO ´ ã≤ ÷ ~ ° " ≥ ∞ ÿ #
WO„kÜ«∞x„QÆÇ¨Ï=Ú#∞† Ü≥∂QÆOWu =∞#ºO`Õ ´ Ü≥∂QÆ=∞x (ÃÑ^ŒÌÅ∞)
K≥|∞`«∞<åfl~°∞† `«^• ´ JÑ¨C_»∞† J„Ñ¨=∞`«Îó ´ *ÏQÆ$u #Ok#"å_»∞
("Õ∞ÖÁ¯x#"å_»∞) Éèí=u ´ J=Ù`«∞<åfl_»∞† Ç≤Ï ´ ZO^Œ∞HõO>Ë† Ü≥∂QÆó ´
Ü≥∂QÆO† „Ñ¨Éèí"åÑ¨ºÜ«∞ø ´ á⁄O^Õn-áÈQ˘@∞ìH˘<Õn.
ÉèÏ=O : J\˜ì ã≤÷~°"≥∞ÿ# WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨Ï"Õ∞ Ü≥∂QÆO Jx ÃÑ^ŒÌÅ∞
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. JÑ¨C_»∞ J`«_»∞ "Õ∞ÖÁ¯#fl "å_»=Ù`«∞<åfl_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
Ü≥∂QÆO J<Õk á⁄O^ŒQÆeˆQn - áÈQ˘@∞ìH˘<Õn.
"åºYº : ã≤÷~°"≥∞ÿ# WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨Ï"Õ∞ Ü≥∂QÆO J<åfl~°∞. WO„kÜ«∞
x„QÆÇÏ¨ O JO>Ë ZÖÏ LO_®Ö’ =ÚO^Œ∞ =∞O„`«OÖ’ K≥áêÊ~°∞. Z=iÖ’<≥`· Õ
=∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨ 5 WO„kÜ«∂Å∞ xâ◊ÛÅOQÍ xÅzáÈ`åÜ≥∂ - |∞kú
P`«‡Ü«∞O^Õ ã≤÷~°OQÍ xez áÈ`«∞O^À J^Õ ã≤÷~°"≥∞ÿ# WO„kÜ«∞
x„QÆÇ¨ÏO. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ `˘OyK«∂KÕ WO„kÜ«∂Å∞ WHõ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’
338
u~°Q\Æ ÏxH˜ W+¨Ñì _¨ =» Ù. =∞#ã¨∞û ã¨^• P`«‡ ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ PÖ’K«#ÅÖ’<Õ
LO_çáÈ`«∞Ok. |∞kúÖ’ Jxfl~°HÍÅ HÀiHõÅ∞, ÉèÏ^Œº`«Å∞, Hõ~°Î"åºÅ∞,
ÅHΔÍºÅ∞ xezáÈ~Ú xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ P`«‡ ÉèÏ=#Ö’ xez áÈ`«∞Ok. P`«‡
Ug∞ HÀ~°xk, Ug∞ KÕÜ«∞xk, Ug∞ J#∞ÉèíqOK«xk. J\˜ì ã≤÷uÖ’ |∞kú
xez#Ñ¨C_»∞ WHõ =∞#ã¨∞û ^Õxx QÆ∞iOz PÖ’zOKåe? WO„kÜ«∂Å∞
"Õ\ ˜HÀãÖ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ Ñ¨~°∞QÆ∞Å∞ fÜ«∂e? Jhfl P`«‡ "≥·Ñ¨ÙˆH uiy
P`«‡Ö’ xâ◊ÛÅOQÍ xezáÈ`å~Ú. J^Õ ã≤÷~åO WO„kÜ«∞^è•~°}ÏO.
™ê^è‰Œ Ωõ _≥#· "å_»∞ âß¢™êÎÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ J`«ºO`« Pã¨HÎ˜ QÆey#
"å_≥,· ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ É’^è^Œ •fi~å âß¢ãÎ¨ „â◊=}O KÕã∂¨ ,Î =∞## xkè ^è•ºã¨#Å∞
™êyã¨∞OÎ >Ë `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ „áêÑÖzHõ"∞≥ #ÿ "åº"≥∂Ç¨Å∞ JO`«"∞≥ ÿ
áÈ=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À WO„kÜ«∞ x„QÆÇÏ¨ O „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok.
J`«_≥Ñ¨C_≥·`Õ „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ãÖÑ¨Ó~°‚"≥·~åQÍºxfl Hõey -
âß¢™êÎÅ∞, QÆ∞~°∞=Ù ZÑ¨C_»∞ `«#‰õΩ ã¨~°fiã¨fiO J=Ù`å~À JÑ¨C_Õ J`«_»∞
P`«‡Ö’ ã≤~÷ O° QÍ xez áÈ`å_»∞. JÖÏ xÅ=@O`À WO„kÜ«∂Å∞, =∞#ã¨∞û,
|∞kú Ñ¨ÓiÎQÍ xâ◊ÛÅ"≥∞,ÿ „Ñ¨âßO`«"∞≥ ,ÿ Ñ¨q„`«"∞≥ ÿ P`«‡Ö’ JO`«"∞≥ ÿ áÈ`å~Ú,
W\˜ì ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ , ãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨ <Õfl 'Ü≥∂QÆO— Jx =∞Ç¨`«∞‡Å∞
JO@∞<åfl~°∞. Ü≥∂QÆO JO>Ë HõÅ~ÚHõ Jx. WO`«=~°‰õΩ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’
u~°∞QÍ_Õ WO„kÜ«∂Å∞ P`«‡Ö’ Hõeã≤áÈ~Ú - xezáÈ`å~Ú. W^ÕÜ∂≥ QÆO
- HõÅ~ÚHõ. WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨ÏO =Å¡ WHõ =∞#ã¨∞ûÖ’ Z\˜ì JÅ[_»∞Å∞
ÖËHõ „Ñ¨âßO`«`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. P „Ñ¨âßO`«`« f„="≥∞ÿ# UHÍ„QÆ`«‰õΩ
^•ifã¨∞OÎ k. P UHÍ„QÆ`« Ü≥ÚHõ¯ Jaè=$kúÜ∞Õ Q˘Ñ¨Ê`«Ñã¨ ∞¨ û. W\˜ì WO„kÜ«∞
x„QÆÇÏ¨ O ^•fi~å<Õ =∂#=Ùx #_»=_çHõ Hˆ =Å áê~°=∂i÷HOõ QÍ =∂~°∞`«∞Ok.
`«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ K«H¯õ x „Ñ¨âßO`«`,« =∞Oz „Ñ¨=~°#Î JÅ=_»∞`«∞Ok.
Jxfl „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å∞ JÅÊ"≥∞ÿ#"≥· áÈ`å~Ú. Ñ¨~°=∂`«‡`À
™êxflÇ≤Ï`«ºO =Å¡ HõeˆQ P#O^•#∞Éèí∂ux ~°∞zK«∂ã¨∂Î LO\Ï_»∞.
339
WO„kÜ«∞x„QÆÇ¨xfl ZÖÏ JÅ=~°K«∞HÀ=@O? |Å=O`«OQÍ<å?
`≥eqQÍ<å?
WO„kÜ«∞x„QÆÇ¨Ï=∞O>Ë WO„kÜ«∂Å#∞ "å\˜"å\˜ „Ñ¨=$`«∞ÎÅ#∞Oz
q~°q∞OÑ¨*Ëã≤ P`«‡Ö’ xÅÑ¨@"Õ∞ J<åfl~°∞QÆ^• Jx |Å=O`«OQÍ
WO„kÜ«∂Å#∞ =∞~°eOK«@O HÍ^Œ∞. Hõ#∞fl ^Õxh K«∂_»‰õΩO_® ZÑ¨C_»∂
=¸ã¨∞H˘x LO_»@O, K≥=ÙÅ∞ ^Õxh q#‰õΩO_® - =Ú‰õΩ¯ ^Õxh "åã¨#
K«∂_»‰õΩO_®, <åÅ∞Hõ ^Õxh ~°∞zK«∂_»‰õΩO_® "å\˜ „Ñ¨=$`«∞ÎÅ #∞O_ç
|Å=O`«OQÍ q~°q∞OÑ¨KÕ¿ãÎ ÃÑ^ŒÌ #+¨ìO [iyáÈ`«∞Ok. Hõ#∞Hõ Wk
ãïÜ≥ÿ∞# x„QÆÇ¨ÏOHÍ^Œ∞ - x~°O`«~° qKå~°}Ö’ „Ñ¨ÑÖK«O Ü≥ÚHõ¯
Jx`«º`åfixfl, JÅÊ`åfixfl ÉÏQÆ∞QÍ „QÆÇÏ≤ Oz† WHõ¯_ç =ã¨∞=Î ÙÅ∞, q+¨Ü∂« Å∞,
Éè’QÍÅÖ’ L#fl ^ÀëêÅ#∞ |∞kú`À ÉÏQÍ„QÆÇ≤ÏOz - |∞kúx P`«‡
q+¨Ü«∂Å`À, P`«‡ *Ï˝#O`À xOÑ≤ `«# QÆ=∞ºO P`«‡`À SHõºO
K≥O^Œ@"Õ∞#x ÉèÏqOz#Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞û P`«‡ ãÖ|O^èŒ q+¨Ü«∂Å#∞
QÆ∞iOKÕ PÖ’K«# KÕã¨∞ÎOk. JO`ÕQÍ^Œ∞ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ u~°∞QÆ∞`«∞<åflO
QÆ#∞Hõ „áêÑÖzHõ PÖ’K«#Å∂ Hõ^∞Œ Å∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú, S`Õ P „áêÑÖzHõ
q+¨ Ü « ∂ Å#∞ P`« ‡ ã¨ O ÉO^è Œ q +¨ Ü « ∂ Å`À áÈeÛ K« ∂ K« ∞ HÀ=@O
JÅ"å\∫`« ∞ Ok. JÖÏ =∞#ã¨ ∞ û P`« ‡ ã¨ O |O^è Œ PÖ’K« # Å`À
xO_çáÈ`«∞Ok. W\˜ì ã≤÷uÖ’ WO„kÜ«∂Å∞ ^Õxx K«∂z<å K«∂_»#>Ë¡ -
^Õxx q<åfl q##>Ë¡ - ^Õxx "åã¨# - ~°∞z K«∂z<å K«∂_»#>Ë¡. W^Õ
x["≥∞ÿ# WO„kÜ«∞ x„QÆÇ¨ÏO.
J~Ú`Õ D Ü≥∂QÆO - Ñ¨~=° ∂`«‡`À WO„kÜ«∂Å SHõº`« q+¨Ü∞« OÖ’
J„Ñ¨=`«Î`« LO_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë ZÑ¨C_≥·<å WO„kÜ«∂Å∞ JÅ"å@∞QÍ
„Ñ¨ÑÖK«O "≥·Ñ¨Ù u~°QÆ=K«∞Û. J~Ú`Õ |∞kú J<Õ™ê~°kè =∞#ã¨û<Õ Ñ¨QÍæxfl
QÆ\ ˜ìQÍ ayOzÑ¨@∞ìHÀ"åe. U=∞~°∞áê@∞ Ñ¨xH˜~å^Œ∞. JO`≥`«∞Î #∞Oz
340
^˘~°¡@O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_ç`Õ J^èŒó áê`åà◊OÖ’<Õ PˆQk. `«™ê‡`ü *Ï„QÆ`«Î.
Jx ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î<åfl~°∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
- P`å‡#∞ Éèí∂ux á⁄O^Œ\ÏxH˜ Z=i ^•fi~å „Ñ¨Ü«∞uflOKåe?
Z=~°∞ D =∂~åæxfl É’kèOKÕk? =∂~åæxfl K«∂¿Ñ^≥=~°∞? -
=∞OII <≥·= "åKå#=∞#™ê „áêÑ¨ÙÎO â◊HÀº #K«‰õΔΩëêI
Jã‘Îu „|∞=`À -#º„`« Hõ^èŒO `«^Œ∞Ñ¨ ÅÉèíº`Õ II(12)
„ÑüII `«`ü ´ PÑ¨~°=∂`«‡#∞† „áêÑ¨ÙÎO ´ á⁄O^Œ\ÏxH˜† # U="åKå ´
=∂@ÅKÕ`Q« Íx† # =∞#™ê ´ =∞#ã¨∞û KÕ`Q« Íx† K«‰ΩΔõ ëê ´ Hõà§◊ KÕ`Q« Íx†
# â◊Hõº ´ ™ê^èŒºOHÍ^Œ∞† Jã≤ÎWu ´ L#flk Jx† „|∞=`«ó ´ K≥¿ÑÊ"åi
#∞O_ç HÍHõ† J#º„`« ´ W`«~°∞Å #∞O_ç† Hõ^èŒO LÑ¨ÅÉèíº`Õ ´ ZÖÏ
á⁄O^Œ|_»∞`«∞Ok.
ÉèÏ=O : P`«‡ =∞#ã¨∞û KÕ`«QÍx, "å‰õΩ¯ KÕ`«QÍx, <Õ„`«=ÚÅ ^•fi~åQÍx
á⁄O^ŒgÅ∞ ÖËxk. 'L#flk— Jx K≥¿ÑÊ"åi #∞O_Õ ^•xfl á⁄O^•e.
W`«~°∞Å#∞O_ç ZÖÏ á⁄O^ŒQÆÅ=Ú? -
"åºYº : P`«‡ WO„kÜ«∂Å KÕ`,« =∞#ã¨∞ûKÕ`« á⁄O^Œ|_Õk QÍ^Œ∞, WO`«‰Ωõ
=ÚO^Õ '#K«‰õΔΩëê Ñ¨â◊ºu Hõâ◊Û<≥·#O— - Z=_»∂ ‰õÄ_® Hõ#∞flÅ ^•fi~å
^•xx ^Œi≈OK«ÖË_»∞ Jx 9= =∞O„`«OÖ’ ‰õÄ_® K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. Jxfl
LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ W^Õ q+¨Ü«∂xfl <˘H˜¯ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. J~Ú`Õ ZHõ¯_» D
WO„kÜ«∂Å∞ =∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨ xâ◊ÛÅOQÍ xez áÈ`åÜ≥∂ J^Õ =ÚHõãÎ u÷≤
- Ñ¨~°=∞QÆu Jx 10= =∞O„`«OÖ’ K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. Hõ#∞Hõ P`«‡#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O Hõ+™ì¨ ê^èºŒ "Õ∞QÍx J™ê^èºŒ O =∂„`«O HÍ^Œ∞. =∞i =∞#ã¨∞û`À
ã¨Ç¨ S^Œ∞ *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞ ã≤~÷ O° QÍ xez áÈ"åÅO>Ë - =∞#ã¨∞û Ñ¨ÓiÎQÍ
„Ñ¨âßO`«O HÍ"åÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ "≥·~åQÆº ™ê^èŒ# KÕÜ«∂e. P "≥·~åQÆºO
q"ÕHOõ `À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl^≥· LO_®e. JÑ¨C_Õ |∞kúÖ’ Z\˜ì HÀiHõÅ∞ ÖË‰Ωõ O_®
341
=∞#ã¨∞û xâ◊ÛÅ=∞=Ù`«∞Ok. J\˜ì ã≤u÷ Ö’ âß¢ãÎ¨ „â◊=}O KÕ¿ãÎ Ñ¨ÓiÎ Ñ¶e¨ `«O.
Ñ¨ÓiÎQÆ J=QÍÇ¨Ï# J=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ =∂#ã≤Hõ „Ñ¨âßO`«`«#∞
™êkèOK«‰Ωõ O_®<Õ âß¢ãÎ¨ „â◊=}O KÕ™êÎ~∞° JO^Œ~∂° . ^•x =Å¡ P`«‡^Œ~≈° #O
JO`« `ÕeHõ HÍ=@O ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞#ã¨∞û âßOuOK«Hõ áÈ`Õ |∞kú
ã¨∂HõΔ ‡OHÍ^Œ∞. J\˜ì ã≤u÷ Ö’ q#fl "Õ^•O`«O - âß¢ã*Î¨ Ï˝#O ÉÏQÍ J`«H^õ ∞Œ .
J~Ú<å ã¨~ˆ ÉèÏëêáêO_ç`º« O KÕ`Q« Íx, J#~°àæ O◊ QÍ =∂\Ï¡_» QÆÅ "åH±âH◊ Î˜
=Å¡QÍx, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î =Å¡QÍx LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ#∞ ÃÑ·H© - „HÕkH© =Öˇ¡"Õã≤,
âß¢ã¨ÎOÖ’ K«∂Ñ¨|_ç# Ü«Ú‰õΩÎÅ`À H˘O`«=~°‰õΩ P^è•ºu‡Hõ q+¨Ü«∂Å#∞
J=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. JÖÏˆQ W`«~°∞Å‰õΩ É’kèOK«#∂ =K«∞Û. J~Ú`Õ
PK«~}° ‰õΩ gÅ∞Ñ¨_x» D áêO_ç`º« O, „Ñ¨=K«<åÅ∞ á⁄QÆ_ÅÎ» ‰õΩ-ã¨<å‡<åÅ‰õΩ
Ñ¨xH˜ =™êÎÜÕ∞"≥∂QÍx `«#‰õΩ=∂„`«O Ñ¨ÓiÎQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»=Ù. `«#
„Ñ¨=K«<åÅ∞ q#fl"å~°∞, l*Ï˝ã¨`À x[™ê^èŒ#‰õΩ LÑ¨„Hõq∞™êÎˆ~"≥∂QÍx
`«#‰õΩ =∂„`«O ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»^Œ∞. ÃÑ·QÍ Jaè=∂# JÇ¨ÏOHÍ~åÅ‰õΩ
^•ifã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ x["≥∞ÿ# - xO_≥·# "≥·~åQÆºO`À âß¢ã¨Î =∞^èŒ#O
KÕ¿ãÎ<Õ Ñ¶ë`«O. ÖËHõáÈ`Õ K≥q\˜"åx =ÚO^Œ∞â◊OYO Tk#>Ë¡. Hõ#∞Hõ
x["≥∞ÿ# "≥·~åQÆºO LO>Ë âß¢ã¨Î „Ñ¨=∂}O "≥∞~°∞QÆ∞ÃÑ\˜ì *Ï˝<åxfl
„Ñ¨™êkã¨∞ÎOk. JO>Ë "≥·~åQÆºO âß¢ã¨Î *Ï˝#O`À ~°OQÆiOz ™ê^èŒ#Ö’
f„=l*Ï˝ã¨`À PK«~°}KÕ¿ãÎ P`å‡#∞Éèí=O `«Ñ¨ÊHõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÑ¨C_Õ
P`«‡ L#flk Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥e¿ãk.
x[OQÍ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ LxH˜x Z=~°∂ x~åúiOz ã¨Ê+Öì QÍ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ .
ZO^Œ∞HõO>Ë Jk JfO„kÜ«∞O Hõ#∞Hõ. L#flk Jx K≥¿ÑÊ "å~°∞ ZO`«QÍ
`«i¯Oz<å ÖË^Œ<Õ "å~°∂ |ÅOQÍ<Õ "åk™êÎ~°∞. LO>Ë K«∂Ñ¨=∞O\Ï~°∞.
h=Ù K«∂Kå"å? JO\Ï~°∞. Hõ#∞Hõ WÖÏ `«~°¯ q`«~å¯Å∞ KÕã≤ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯
Jã≤÷`åfixfl x~åú~°} KÕÜ«∞ÖË~°∞. JO^Œ∞ˆH "Õ^Œ"åºã¨∞_»∞ ˆH=ÅO `«~°¯
q`«~å¯Å∞ `«`«Î fi x~°‚Ü«∂xfl KÕÜ«∞*ÏÅ=Ù Jx `«# "Õ^•O`« ã¨∂„`åÅÖ’
342
`≥eÜ«∞*Ëâß_»∞, =∞i ZÖÏ x~°‚Ü«∞O KÕÜ«∞@O? - Jk L#flk Jx K≥¿ÑÊ
"åi ^•fi~å<Õ P`«‡#∞ á⁄O^•e `«Ñ¨Ê W`«~°∞Å =Å¡ ™ê^èŒºÑ¨_»^Œ∞ Jx D
=∞O„`«O ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk. 'Jk L#flk— Jx Z=~°∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ
K≥|∞`«∞<åfl~°∞? „â◊√`«∞Å∞, P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄Ok# |∞∞+¨μÅ∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞
=∂„`«"Õ∞ - „Ñ¨=∂}O - "åˆ~ K≥Ñ¨ÊQÆÅ~°∞ xã¨ûOâ◊Ü«∞OQÍ. Hõ#∞Hõ "åi
=∂@Å ^•fi~å<Õ „QÆÇÏ≤ OKåe `«ÑÊ¨ `«~¯° q`«~å¯Å ^•fi~å HÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡
P`«‡#∞ á⁄O^•Å<Õ f„= l*Ï˝ã¨ QÆÅ"å~°∞ "Õ^Œ ~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ â◊|Ì „Ñ¨=∂}Ïxfl
- JO>Ë LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ#∞ - J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∞@O ^•fi~å<À - ÖË^•
„â◊=}O KÕÜ«∞@O ^•fi~å<À `≥Å∞ã¨∞H˘x ^•xx =∞## xkè^è•ºã¨Å`À#∞,
Ü«ÚH˜Î - J#∞Éèí"åÅ`À#∞ qKå~°} KÕã¨∞H˘x ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞HÀ"åe. ÖË^•
P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄Ok# QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ - =∞Ç¨`«∞‡Å∞ - =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞
`«@ã¨÷ Ñ¨_ç`Õ "åi ^•fi~å P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. JÖÏ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl
`«~åfi`« WO„kÜ«∂Å`À ã¨Ç¨ =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinè#OÖ’ LOK«∞H˘x
„QÆÇ≤ÏOz# q+¨Ü«∂Å#∞ J#∞Éèí=OÖ’xH˜ `≥K«∞ÛH˘#∞@‰õΩ f„=™ê^èŒ#
K≥Ü∂« ºe. J\˜"ì åiˆH P`å‡#∞Éè∂í u ã≤ÔúŒ . JÖÏQÍHõ U âß¢ãÎ¨ „Ñ¨=∂}=¸
ÖË‰Ωõ O_® K≥¿ÑÊ"å~°∞ - "å~°∞ ZO`« Q˘Ñ¨Ê"åÔ~<· å - "Õ∞^è•=ÙÖ<·ˇ å - ã¨~fi° ãÖQÆ
Ñï`åºQÆ∞Öˇ#· ã¨<åºã¨∞Öˇ<· å - "åi =∂@Å∞ qxÑ≤OK«∞HÀ#Hõ¯~° ÖË^∞Œ .
- P`å‡#∞ Éèí∂uÔH· ™ê^èŒ#KÕ¿ã ™ê^èŒ‰õΩÅÖ’ Z=iH˜ P`«‡ ã¨fiÜ«∞O
=ºHõÎ=∞=Ù`«∞Ok?
=∞OII Jã‘Î`Õº, "À Ñ¨Å|ú=ºó, `«`«Î fi ÉèÏ"Õ# KÀÉèíÜ≥∂ó I
Jã‘Î`Õº, "À Ñ¨Å|ú ã¨ºó `«`«Î fiÉèÏ=ó „Ñ¨ã‘^ŒuII (13)
„ÑüII LÉèíÜ≥∂ó ´ âß¢ã¨Î*Ï˝#O, J#∞Éèí=*Ï˝#O J<Õ Ô~O_çO\˜Ö’†
`«`«Î fiÉèÏ"Õ# ´ J#∞Éèí=*Ï˝#O`À† Jã≤Î WuU= ´ P`«‡L#fl^Õ Jx†
LÑ¨Å|ú=ºó ´ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe† Jã≤Î Wu U= ´ P`«‡ L#fl^Õ Jx†
343
LÑ¨Å|úã¨ºó ´ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞ H˘#fl"åxH˜† `«`«Î fiÉèÏ=ó ´ P`«‡Ü≥ÚHõ¯
x[ÉèÏ=O (`«`-ü `«fiOÅ SHõºÉèÏ=O)† „Ñ¨ã^‘ uŒ ´ ã¨fiÜ«∞OQÍ =ºHõ=Î ∞=Ù`∞« Ok.
ÉèÏ=O : âß¢ãÎ̈*Ï˝#O-J#∞Éèí=*Ï˝#O J<Õ Ô~O_çO\˜Ö’ J#∞Éèí=*Ï˝#O`À
P`«‡ L#fl^Õ Jx Z=~°∞ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞ H˘O\Ï~À J\˜ì "åiˆH P`«‡
Ü≥ÚHõ¯ x[ÉèÏ=O - `«`ü -`«fiOÅ SHõºÉèÏ=O ã¨fiÜ«∞OQÍ =ºHõÎ =∞ø`«∞Ok.
"åºYº : 'LÉèíÜ≥∂ó— - Ô~O_çO\˜Ö’. JO>Ë 'P`«‡ L#flk - ÖË^Œ∞ J<Õ
Ô~O_»∞ ÉèÏ"åÅÖ’— Jx J~°÷O K≥Ñ¨CH˘x H˘O^Œ~°∞ "åºMÏº`«Å∞ =ÚYºOQÍ
~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ "å~°∞ "åºMÏºxˆ¿ãÎ- Ô~O_çO\˜Ö’ JO>Ë 'P`«‡ Ü≥ÚHõ¯
ã¨QÆ∞} x~°∞æ} ~°∂áêÅÖ’— Jx â◊OHõ~°∞ÅÉèÏëêºxfl |\˜ì H˘O^Œ~°∞
"Õ^•O`«∞Å∞ D =∞O„`åxfl [\˜ÅO KÕâß~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ=O JO`«
ã¨=∞~°÷hÜ«∞O HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë P`«‡ L#fl^•? ÖË^•? J<Õ ãÖâ◊Ü«∞O
Hõey# "å_»∞ ™ê^èŒ‰õΩ_»∂ HÍ^Œ∞† P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O =~°‰õÄ ~åÖË_»∞. WHõ
â◊OHõ~°∞Å ÉèÏ+¨ºO „Ñ¨HÍ~°O ã¨QÆ∞} x~°∞æ} ÉèÏ"åÅ#∞ fã¨∞H˘O>Ë -
ã¨QÆ∞}Ï~å^èŒ‰õΩ_»∞ „|Ç¨Ï‡Ö’Hõ=Ú #O^Œ∞ P#Ok™êÎ_»x, x~°∞æ}Àáêã¨‰õΩ_»∞
`å<Õ P`«‡#x „QÆÇ≤ÏOz P`«‡QÍ LO_ç P#O^Œ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ LO_ç
áÈ`«∞<åfl_»x `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. S`Õ WO`« ^Œ∂~°O =zÛ# `«~åfi`« ã¨QÆ∞}-
x~°∞æ} ÉèÏ"åÅ∞ JO`«ÉèÏ=ºO HÍ^Õ"≥∂! - =∞i? -
„HÕ^Œ\ ˜ =∞O„`«OÖ’ 'P`«‡ L#flk— J<Õ "åi #∞O_Õ „QÆÇÏ≤ Oz P`«‡#∞
á⁄O^•e - JO>Ë P`≥·‡Hõº=Ú K≥O^•e Jx K≥áêÊ~°∞. S`Õ WÖÏ „â◊√`«∞Å
^•fi~åQÍx, P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄Ok# =∞Ç¨`«∞‡Å ^•fi~å QÍx - P`«‡
L#flk Jx „QÆÇ≤ÏOz# `«~åfi`« WHõ L#fl^•? ÖË^•? J<Õ ÉèÏ"åxH˜
P™ê¯~°"Õ∞ÖË^Œ∞. HÍHõáÈ`Õ L#flk Jx „QÆÇ≤ÏOK«@O ˆH=ÅO |∞kú`À
„QÆ Ç ≤ Ï OK« @ =∂? ÖË H õ |∞kú H ˜ Jf`« O QÍ J#∞Éè í = Ñ¨ Ó ~° fi Hõ O QÍ
„QÆÇ≤ÏOK«@=∂? J<Õ^Õ ã¨=∞ã¨º. âß¢ã¨Î*Ï˝#=∂? - J#∞Éèí= *Ï˝#=∂?
J<Õ^Õ ã¨=∞ã¨º. D Ô~O_çO\˜Ö’ P`«‡ L#flk Jx '`«`«Î fiÉèÏ"Õ#— ´
344
J#∞Éèí=*Ï˝#O`À<Õ ™êHΔÍ`«¯iOK«∞HÀ"åe Jx D =∞O„`« „Ñ¨^èŒ=∞ áê^ŒO
Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ=O Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. ZO^Œ∞HõO>Ë (1) Ô~O_»∞ ÉèÏ"åÅÖ’#∞
âß¢ã¨Î*Ï˝#O ^•fi~å P`«‡ L#flk Jx `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë Ñ¨ÓiÎ „Ñ¨Ü≥∂[#O
HõÅQÆ^Œ∞. x["Õ∞ âß¢ã¨ÎO g∞^Œ h‰õΩ qâßfiãÖ LO_˘K«∞Û. ÖË^• âß¢™êÎxfl
L#flk L#fl@∞¡ K«H¯õ QÍ É’kèOKÕ QÆ∞~°∞=Ù g∞^Œ ‰õÄ_® qâßfiãÖ LO_˘K«∞Û.
JO^Œ∞=Å¡ h=Ù P`«‡ L#flk Jx #=∞‡=K«∞Û. JÖÏ #q∞‡ ™ê^èŒ#
™êyOK«#∂ =K«∞Û. HÍx ZÑ¨C_≥·<å ™ê^èŒ# ã¨_»e<å, ÖË^• "Õ~°∞
Jaè„áêÜ«∂xfl =ºHõÎO KÕ¿ã âß¢™êÎÅ∞QÍx, QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ QÍx `«@ã¨÷Ñ¨_ç<å h
PÖ’K«# =∂iáÈ=K«∞Û. P`«‡ L#fl^À ÖË^À J#=K«∞Û. Ug∞ KÕÜ«∞x,
Ug∞ J#∞Éèqí OK«x P`«‡ LO>Ë UO ÖËHõ áÈ`Õ UO J#∞HÀ=K«∞Û. ZÖÏÔQ<· å
D Jaè„áêÜ«∞O#∞O_ç *ÏiáÈ=K«∞Û. `«Ñ¨Êx ãïQÍ *ÏiáÈ`å~°x HÍ^Œ∞,
*ÏiáÈ=\ÏxH˜ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O LOk Jx =∂„`«"Õ∞.
(2) WHõ Ô~O_»= ^≥·# J#∞Éèí=*Ï˝#O`À P`«‡ L#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë
WHõ ™ê^è‰Œ Ωõ xH˜ u~°∞QÆ∞ÖË^∞Œ . „â◊√`«∞Å∞ K≥ÑÊ≤ # "å‰õΩ¯Å∞ ÖË^• QÆ∞~°∞É’^èÅŒ ∞
*Ï„QÆ`«ÎQÍ qx, =∞##O KÕã≤, *Ï˝Ñ¨HõO ÃÑ@∞ìH˘x, Ü«ÚH˜Î`À Ö’HõOÖ’
`«#‰õΩ `«@ã¨÷Ñ¨_Õ q+¨Ü«∂Å`À ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕã¨∞‰õΩO@∂, „QÆÇ≤Ïã¨∂Î -
QÆ\ ˜ì Ñ¨~°K«∞‰õΩO@∂ - JÖÏˆQ `«# Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éèí=O`À ã¨=∞#fiÜ«∞O
KÕã¨∞‰õΩO@∂, x~°O`«~°O qKå~°}`À ™ê^èŒ# KÕ¿ãÎ WHõ P ÉèÏ"åxH˜
u~°∞QÆ∞O_»^Œ∞. =∞m§ ZÑ¨Ê_»∂ ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõeˆQ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. Wk h
ã¨fiO`« J#∞Éèí=O`À „QÆÇ≤ÏOz#k QÆ#∞Hõ =∞~°Ñ¨Ù‰õΩ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞.
*ÏiáÈÜÕ∞ „Ñ¨âıflÖË^Œ∞.
Ö’HõOÖ’ Z=Ô~·<å `å[=∞Ç¨ÏÖò#∞ QÆ∞iOz =i‚¿ãÎ qx J~°÷O
KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï=Ù. J^Õ h Hõà§◊ `À h=Ù ã¨fiÜ«∞OQÍ K«∂¿ãÎ Jk ZÖÏ LO@∞Ok?
nxx ZÑ¨Ê\˜H© =∞~°∞=ÖË=Ù. QÆ∞~°∞Î=¿ãÎ P ^Œ$â◊ºO h Hõ#∞flÅ =ÚO^Œ∞
™êHΔÍ`«¯iã¨∞ÎOk. JÖÏˆQ âß¢ã¨Î*Ï˝#O`À P`«‡ L#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘#fl"å_»∞
345
™ê^èŒ# ™êyOK«#∂ =K«∞Û - *ÏiáÈ#∂ =K«∞Û. ™ê^èŒ# ™êy<å D
[#‡Ö’ ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^ŒÖË_»∞. WHõ J#∞Éèí=*Ï˝#O`À P`«‡ L#fl^Œx
„QÆÇ≤ÏOz# "å_»∞ ™ê^èŒ#Ö’ J„ÑüÇ¨Ï`«OQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩáÈ~Ú P
J#∞Éèí=OÖ’ xezáÈ`å_»∞. JO>Ë `«`«Î fiOÖ’ `«`ü- `«fiO J^Õ h=Ù, J^Õ
<Õ#∞ J<Õ J#∞Éèí∂uÖ’ D [#‡Ö’<Õ xez áÈ`å_»∞. JÖÏ J#∞Éèí=O`À
„QÆÇ≤Ï¿ãÎ J`«_çH˜ `«`«Î fiÉèÏ=O „Ñ¨ã‘^Œu-„Ñ¨™êkã¨∞ÎOk. JO>Ë ã¨fiÜ«∞OQÍ
`å#∞ P`«‡QÍ LO_çáÈ`å_»∞. WO`« =~°‰õΩ P P`«‡ Jx ^Œ∂~°OQÍ
ÉèÏqOz#"å_»∞ WÑ¨C_»∞ JÇ¨ÏO ´ <Õ#∞ J<Õ x[ÉèÏ=OÖ’ -
SHõº"≥∞ÿáÈ`å_»∞ - Hõ#∞Hõ „â◊√u - Ü«ÚH˜Î - J#∞Éèí=O`À ™ê^èŒ# ™êQÍe
- JÑ¨C_Õ P`«‡™êHΔÍ`å¯~°O.
- ZÑ¨C_»∞ =ÚH˜Îx á⁄Ok#@∞¡? ZÑ¨C_»∞ „|Ç¨‡#∞Éèí∂uÖ’
xez#@∞¡?
=∞OII Ü«∞^•ã¨~ˆ fi „Ñ¨=ÚK«ºO`Õ HÍ=∂ÜÕ∞-ã¨º Ç¨Ï$k„t`åóI
J^è=Œ ∞~ÀÎº -=∞$`À Éè=í u J„`« „|Ç¨Ï‡ ã¨=∞â◊√fl`Õ II(14)
„ÑüII Jã¨º ´ J`«_çH˜ (™ê^èŒ‰õΩ_çH˜) Ç¨Ï$k„t`åó ´ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ L#fl†
ã¨ˆ~fiHÍ=∂ó ´ JxflHÀiHõÅ∞† Ü«∞^• ´ ZÑ¨C_»∞† „Ñ¨=ÚK«ºO`Õ ´
=keáÈ`åÜ≥∂† J^èŒ ´ JÑ¨C_»∞† =∞~°Îºó ´ =∞~°} ã¨fiÉèÏ=OQÆÅ
=∂#=Ù_»∞† J=∞$`«ó Éèí=u ´ J=∞~°∞_Ò`å_»∞† J„`« ´ D^ÕÇ¨ÏOÖ’
LO_»QÍ<Õ† „|Ç¨Ï‡ ã¨=∞â◊√fl`Õ ´ „|Ç¨‡#∞ Éèí∂ux á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O : P`«‡#∞ <Õ#∞ Jx ™ê^èŒ#KÕã¨∞Î#fl ™ê^èŒ‰õΩxÖ’ ã¨~°fiHÀiHõÅ∞
ZÑ¨C_»∞ JO`«"∞≥ ÿ áÈ`åÜ≥∂, JÑ¨C_Õ J`«_∞» J=∞~°∞^Ò`å_»∞. D ^ÕÇÏ¨ OÖ’
LO_»QÍ<Õ „|Ç¨‡#∞Éèí∂ux K≥O^Œ∞`å_»∞.
"åºYº : Z=~°∞ P`«‡ L#fl^Õ Jx âß¢ã¨Î "å‰õΩ¯`À `≥Å∞ã¨∞H˘x, Ü«ÚH˜Î,
J#∞Éèí"åÅ`À ã≤÷~°Ñ¨~°K«∞H˘O\Ï~À J\˜ì "å_»∞ `«`«Î fiOÖ’ xÅ∞™êÎ_»∞.
346
P`«‡#∞ <Õ<Õ#x „QÆÇ≤ÏOz P`«‡QÍ LO_ç áÈ`å_»∞. W\˜ì "åxÖ’ WHõ
Ö∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ HÀiHõÅ‰õΩ, Éè’QÍÅ‰õΩ J=HÍâ◊OÖË^∞Œ . Ñ¨ÓiÎQÍ =keáÈ`å~Ú.
HÀiHõÅhfl Ñ¨ÓiÎQÆ =ke`Õ WHõ J`«_»∞ J=∞~°∞_Õ. HÀiHõÅ∞ U=∂„`«O
L<åfl J`«_»∞ =∞~°∞Îº_Õ. =∞~°}ã¨fiÉèÏ=O QÆÅ"å_Õ. HÀiHõÅ∞O>Ë "å\˜x
f~°∞Û H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ U"Õ"À Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«∂e. JÖÏKÕ¿ãÎ Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ∞-
J#∞Éèqí ¿ãÎ "åã¨#Å∞ ¿Ñ~°∞ H˘O\Ï~Ú. "å\˜x Y~°∞ÛKÕã∞¨ HÀ=\ÏxH˜ =∞m§
=∞m§ [#‡Öˇ`åÎe - [#‡Öˇ`åÎÅO>Ë =∞~°}ÕKåe. WÖÏ [## =∞~°}ÏÅ
|O^èOŒ Ö’ W~°∞H˘¯x ÉÏ^èŒ Ñ¨_®eûO^Õ. Jã¨Å∞ HÀiHõÖË ÖËHáõ È`Õ Hˆ =ÅOQÍ
LO_çáÈ`å_»∞. D ˆH=Åã≤÷u<Õ ÔH·=ÅºO JO\Ï~°∞. ˆH=ÅOQÍ - P`«‡QÍ
- JHõ~QÎ° Í -JÉè’HõQÎ Í LO_çáÈ~Ú#"å_»∞, '`å#∞ P`«‡#∞— Jx J#∞Éè∂í u
K≥Ok#"å_»∞ WHõ =∞m§ [x‡OKåeû# J=ã¨~°"Õ∞ ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ
=∞~°}=¸ÖË^Œ∞. J^Õ J=∞~°∞_»∞ HÍ=@O JO>Ë.
W\˜ì ã≤÷ux =∂#=Ù_»∞ ZÑ¨C_»∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞? WÑ¨C_Õ - D
^ÕÇ¨ÏOÖ’ LO_»QÍ<Õ - WHõ¯_Õ (J„`«) á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞. r=#∞‡H˜Î JO>Ë
rqOz LO_»QÍ<Õ á⁄O^Õ =ÚH˜Î. ã¨~°fiHõ~°‡ |O^èŒ<åÅ#∞O_ç -
^ÕÇ¨Ï=∞<À|∞^Œ∞úÅ `å^•`«‡ºO #∞O_ç q_çáÈ~Ú `å#∞ `å#∞QÍ P`«‡QÍ
LO_çáÈÜÕ∞ ã≤÷uÜÕ∞ r=#∞‡H˜Î, ^•x<Õ „|Ç¨‡#∞Éèí∂u - „|ÃÇ·Ï‡Hõº=Ú
Jx D =∞O„`«OÖ’ K≥áêÊ~°∞. `å<≥=~À `≥eÜ«∞Hõ Wxfl [#‡Å∞ ZuÎ#
"å_»∞ `å#∞ P`Õ‡J~Ú P#O^ŒOQÍ LO_çáÈ`å_»∞.
1. „H˘`«Î T~°∞ "≥o§ K«∞\ÏìÅ WÅ∞¡ `≥eÜ«∞Hõ, "åix, gix J_»∞QÆ∞`«∂
ZO`À HÍÅO J@∂ W@∂ u~°∞QÆ∞`«∂, "≥`∞« ‰õΩ`«∂, "åHõ|∞KÕã∂¨ Î „â◊=∞Ñ¨_,ç
z=~°‰õΩ Z@ìˆHÅ‰õΩ P WO\˜x Hõ#∞Q˘#fl>ˇÂ¡`Õ ZÖÏ ãÖ`À+¨Ñ¨_»`å~À -
2. áÈ~ÚO^Œ#∞‰õΩ#fl HõÅO WÅ¡O`å "≥kH© "≥kH© qã≤y "Õ™êi áÈ~Ú#
`«~åfi`«, `å#∞ ‰õÄ~°∞Û#fl ‰õΩsÛ„HÕ^Œ<Õ HõxÑ≤¿ãÎ ZO`« P#O^ŒO
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À - JO`«Hõ#fl Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO r= „|ÃÇ·Ï‡HõºO`À<Õ.
347
3. `«# ã¨fi~°∂áêxfl `å#∞=∞~°z - HÀ\Ï#∞ HÀ@¡ [#‡ÖˇuÎ† J<ÕHõ
[#‡ÅÖ’ KÕã≤# ã¨∞Hõ$`åÅHÍ~°}OQÍ `«# ã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ
`«Ñ¨#Hõey, Z<Àfl ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤ Z@ì̂HÅ‰õΩ `«# ã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞H˘x
`å#∞`å#∞QÍ (P`«‡QÍ) LO_çáÈ`Õ ZO`«\ ˜ P#O^Œ"≥∂ TÇ¨ÏHõO^Œ^Œ∞.
=∞OII Ü«∞^•ã¨ˆ~fi „Ñäè^ŒºO`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞¿ãºÇ¨Ï „QÆO^èŒÜ«∞ó I
J^äŒ =∞~ÀÎº-=∞$`ÀÉè=í u U`å=^Œºú #∞ âßã¨#O II(15)
„ÑüII Ç¨Ï$^ŒÜ∞« ã¨º ´ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’x† ã¨~ˆ fi „QÆO^èÜ
Œ ∞« ó ´ Jxfl =Ú_»∞Å∂†
Ü«∞^• ´ ZÑ¨C_≥·`Õ† WÇ¨Ï ´ WHõ¯_Õ (D[#‡Ö’<Õ)† „Ñäè^ŒºO`Õ ´
ÉèkË OK«|_»`åÜ≥∂† J^èŒ ´ JÑ¨C_»∞† =∞~°ºÎ ó ´ =∂#=Ù_»∞† J=∞$`ÀÉè=í u
´ J=∞~°∞_Ò`å_»∞† U`å=`ü ´ Wk WO`Õ Jx† J#∞âßã¨#O ´ âß¢ã¨Î=Ú
Ü≥ÚHõ¯ É’^èŒ-P[˝. ("Õ^•O`« É’^èŒ).
ÉèÏ=O : Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’x =Ú_»∞Åhfl ZÑ¨C_≥·`Õ D [#‡Ö’<Õ ÉèËkOK«
|_»`åÜ≥∂ JÑ¨C_Õ =∂#=Ù_»∞ J=∞~°∞_»=Ù`å_»∞. WÖÏ Jx âß¢ãOÎ¨ Ü≥ÚHõ¯
P[˝ - ã¨~°fi"Õ^•O`« LÑ¨^Õâ◊O.
"åºYº : D =∞O„`«O ‰õÄ_® =ÚO^Œ\˜ =∞O„`«OÖÏQÍ LÑ¨x+¨`∞« Î É’^èÜ Œ Ú≥ Hõ¯
LÑ¨ ãÖÇ¨~°"Õ∞. =∂#=Ù_»∞ =∂^èŒ=Ù_»ÜÕ∞º - r=Ù_»∞ ^Õ=Ù_»ÜÕ∞º -
#~°∞_»∞ <å~åÜ«∞}∞_»ÜÕ∞º =∞Ç¨ÏŸ#fl`«ã≤÷u ZÑ¨C_À `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞ D
~Ô O_»∞ =∞O„`åÅÖ’#∞. Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’x HÀiHõÅhfl Ñ¨ÓiÎQÆ =ke áÈ~Ú#
ã≤ ÷ u ÜÕ ∞ P`å‡#∞Éè í ∂ uã≤ ÷ u Jx „H˜ O ^Œ \ ˜ =∞O„`« O Ö’ K≥ Ñ ¨ Ê QÍ
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’x =Ú_»∞Åhfl ZÑ¨C_»∞ KèÕkOK«|_»`åÜ≥∂ JÑ¨C_Õ „|Ç¨‡#∞
Éèí∂u Jx D =∞O„`«OÖ’ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
Jã¨Å∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’x =Ú_»∞ÖËq∞\˜? Jq^Œº-HÍ=∞O-Hõ~°‡. D
=¸_çO\˜x Ç¨Ï$^ŒÜ∞« „QÆO^è∞Œ Å∞ - =Ú_»∞Å∞ JO\Ï~°∞. pHõ\ Ö˜ ’ `å_»∞#∞
K«∂z áê=Ú Jx „Éèí=∞ Ñ¨_»`åO - ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`åO. nxH˜ HÍ~°}O Jk
348
`å_»∞ Jx `≥eÜ«∞x J*Ï˝#"Õ∞. `å_»∞ Jx `≥eÜ«∞Hõ áÈ=@O =Å¡ ^•xx
=∞~˘Hõ\ ˜QÍ „Éèí=∞Ñ¨_»∞`«∞<åflO. JÖÏˆQ =∂#=Ù_»∞ `å#∞ Ü«∞^•~°÷OQÍ
P`«‡<Õ Jx `≥eÜ«∞Hõ áÈ=@O =Å¡ r=Ù}˜‚ Jx „Éèí=∞ Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»∞.
P`«‡#<Õ q+¨Ü«∞O =∞~°∞QÆ∞Ñ¨_ç áÈ=@"Õ∞ Jq^Œº. `å#∞ P`Õ‡QÆ#∞Hõ
J~Ú`Õ P#O^Œ ã¨fi~°∂ÑÖ QÆ#∞Hõ WHõ^Õx H˘~°‰õÄ „áê‰õΩÖÏ_®eû#
Ñ¨xÖË^Œ∞. U HÀiHõÅ∂ LO_»=Ù. U Hõ~°‡Å∂ KÕÜ«∞#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. HÍx JÖÏ
`«# Ü«∞^•~°÷ `«`«Î fiO `≥eÜ«∞#O^Œ∞ =Å¡ `å#∞ r=Ù}˜‚ Jx „Éèí=∞ Ñ¨_®¤_»∞.
|∞kúÖ’x HÀiHõÅ∞ `«# HÀiHõÖË J#∞‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞Hõ#∞QÆ∞}OQÍ Hõ~‡° Å∞
KÕã¨∞Î<åfl_»∞. `«`«Êùe`«OQÍ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl_»∞. [##
=∞~°}ÏÅÖ’ u~°∞QÍ_»∞`«∞<åfl_»∞. P^è•ºu‡Hõ ã≤÷uÖ’ Jq^Œº =Å¡ =∂#ã≤Hõ
ã≤÷uÖ’ HÀiHõÅ∞† =∂#ã≤Hõ ã≤÷uÖ’x HÀiHõÅ =Å¡ ^ÕÇ¨Ïã≤÷uÖ’ Hõ~°‡Å∞
KÕã¨∂Î r=Ù_»∞ (JÇ¨ÏOHÍ~°O) =∞~°}O J<Õ "≥#∞Hõ ^•fi~°O QÆ∞O_® "≥o§†
[##O J<Õ ã≤OÇ¨Ï ^•fi~°O QÆ∞O_® Ö’ÑëH˜ „Ñ¨"Õtã¨∞Î<åfl_»∞. - D
Jq^Œº - HÀiHõÅ∞ - Hõ~°‡Å∞ J<Õ =¸_çO\˜<Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆO^èŒ∞Å<åfl~°∞.
g\˜H˜ HÍ~°}O J*Ï˝#O. Wq KèÕkOK«|_®ÅO>Ë J*Ï˝#O `˘ÅQÍe.
J*Ï˝#O `˘ÅQÍÅ>Ë *Ï˝#O HõÅQÍe. *Ï˝#O KÕ`«<Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆO^èŒ∞Å∞
KèÕkOK«|_ç ÔH·=ÅºO HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. J^Õ =∞~°∞Îº_»∞ J=∞~°∞_»QÆ∞@. WÖÏ
J=∞~°∞_≥·# "å_çH˜ =∞~°}Õz# `«~åfi`« P`«‡ LO@∞O^•? LO_»^•?
J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅQÆ<Õ HõÅQÆ^Œ∞. WÖÏ D [#‡Ö’<Õ =∞$`«∞º=Ù#∞
[~ÚOKåe. Wk „â◊√`«∞Å P[˝ - âßã¨#O. u~°∞QÆ∞ ÖËx âßã¨#O. D <å
âßã¨<åxfl áêeOK«Hõ, <å P[˝#∞ t~°™ê =Ç≤ÏOK«Hõ x~°¡HõΔ ºO KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞
KåÖÏ=∞Ok =∂#=ÙÅ∞. z=~°‰Ωõ ™ê^è‰Œ Ωõ Å∞ ‰õÄ_® JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀ~°∞.
JÖÏ <å =∂@Å∞ qx - `≥Å∞ã¨∞H˘x ‰õÄ_® x~°H¡ Δõ ºO KÕâß~å? <å#∞O_ç
"å~°∞ `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖË~∞° . #zˆH`å! <Õ#∞ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï#∞ "åi QÆu Uq∞\’
- JO@∞<åfl~°∞ Ü«∞=∞~åA.
349
WÖÏ r=#∞‡H˜Î á⁄Ok#"å_»∞ q^ÕÇ¨Ï=Ú‰õΩÎ_≥ÖÏ J=Ù`å_»∞? Ü≥∂QÆ
=∂~°æOÖ’ J=∞~°∞_»∞ JÜÕ∞º "å_≥=_»∞?-
=∞OII â◊`«O K≥·HÍK« Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ã¨º <å_»ºó
`å™êO =¸~åú#O Jaè xã¨$`≥· HÍI
`«Ü≥∂~°úfi =∂Ü«∞<£ J=∞$`«`«fi"Õ∞u
q+¨fiO QÆ<åº L„`«¯ =∞}ËÉèí=OuII (16)
„ÑüII Ç¨Ï$^ŒÜ∞« ã¨º <å_»ºó ´ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« <å_»∞Å∞† â◊Ò« K« UHÍK« ´ #∂~°∞#∞fl
XHõ¯\˜ L#flq, `å™êO - JO^Œ∞Ö’† UH© ´ XHõ¯\˜† =¸~å÷#O ´
t~°ã¨∞û =~°‰õΩ† Jaè#ã¨$`å ´ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk† `«Ü«∂ ´ ^•x ^•fi~å†
T~°÷fi"£∞ PÜ«∞<£ ´ ÃÑ·H˜ áÈ~Ú† J=∞$`«`«fi Uu ´ J=∞~°`åfixfl
á⁄O^Œ∞`å_»∞† q+¨fiH± J<åºó ´ JO`«\Ï "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl W`«~° <å_»∞Å∞†
L„`«¯=∞}ËÉèí=Ou ´ r=Ù_»∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊§\ÏxH˜ L<åfl~Ú.
ÉèÏ=O : Ç¨Ï$^ŒÜ«∞<å_»∞Å∞ 101 L<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ XHõ\ ˜ (ã¨∞+¨μ=∂fl
<å_ç) #_ç<≥uÎH˜ áÈ`«∞#flk. ^•x ^•fi~å ÃÑ·H˜ "≥o§ =∂#=Ù_»∞
J=∞~°∞_»=Ù`«∞<åfl_»∞. W`«~°<å_»∞Å∞ "Õ~°∞ "Õ~°∞QÍ r=Ù_»∞ |Ü«∞@‰õΩ
"≥à◊§\ÏxH˜ L<åfl~Ú.
"åºYº : ^ÕÇ¨ÏOÖ’ H˘xfl ÅHõΔÅ <å_»∞Å∞<åfl~Ú. Jq HõO\˜H˜ HõxÑ≤OKÕq,
ÖË^• ã¨∂HõΔ ‡ ^Œi≈xÖ’ HõxÑ≤OKÕq† HÍx P^è•ºu‡Hõ ^ÕÇ¨ÏOÖ’ -
(Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’) 101 <å_»∞Å∞<åfl~Ú. g\˜x ZO`«\ ˜ ã¨∂HõΔ ‡ ^Œi≈x`À
‰õÄ_® K«∂_»ÖOË . "å\˜x Hõu`Î À HÀÜ«∞\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ . Wq P^è•ºu‡HõOQÍ
=∂„`«"Õ∞ L#fl=x K≥Ñ¨Ê|_Õq. g\˜Ö’¡ „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# <å_çÜÕ∞ ã¨∞+¨μ=∂fl
<å_ç. Wk "≥<≥fl=ÚHõ ^•fi~å t~°=Ú#∞ KÕi JHõ¯_» „|Ç¨Ï‡~°O„^è•xfl `åˆH
<å_ç. =ÚYºOQÍ K«O\˜ Ñ≤Å¡Ö’¡ #_ç<≥uÎ ZO`À =∞$^Œ∞=ÙQÍ LO@∞Ok.
JHõ¯_» KÕ~ÚÃÑ\˜ì <å_ç H˘@∞ìHÀ=\Ïxfl =∞#O QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
350
WHõ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ r=Ù_»∞ ^ÕÇ¨xfl q_çzáÈÜÕ∞ q+¨Ü«∞OÖ’
J<ÕHõ qâıëêÅ∞<åfl~Ú. Z=Ô~`· Õ "≥∞^Œ_∞» #∞ ÉÏQÍ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~À J\˜"ì å~°∞
=∞~°}O˜ KÕ@Ñ¨C_»∞ ã¨∞+¨μ=∂fl<å_ç ^•fi~å r"å`«‡ (JÇ¨ÏOHÍ~°O) |Ü«∞@‰õΩ
áÈ`«∞Ok. t~°ã∞¨ ûÖ’x „|Ç¨Ï‡~°O„^èOŒ ^•fi~å r=Ù_»∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥o§#Ñ¨C_»∞
JHõ¯_» t~°ã∞¨ û Ñ¨Q∞Æ Å∞`«∞Ok. WÖÏ „|Ç¨Ï‡~°O„^èOŒ ^•fi~å - ã¨∞+¨μ=∂fl<å_ç
QÆ∞O_® r=Ù_»∞ áÈ`Õ J`«_»∞ J=∞$`«`åfixfl á⁄O^Œ∞`å_»∞ Jx ÃÑ·
=∞O„`«OÖ’ K≥áêÊ~°∞. Wk Ñ¨ÓiÎQÍ x[OHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Ö’HõOÖ’
ZO^Œ~À "Õ∞^è•=ÙÅ∞, Ãã·O\˜ãπìÅ∞, "≥∞^Œ_»∞#∞ ÉÏQÍ LÑ¨Ü≥∂yOz
Ñ¨xKÕ¿ã"å~°∞<åfl~°∞. WÖÏ U ~°OQÆOÖ’ <≥<· å "≥∞^Œ_∞» #∞ ÉÏQÍ LÑ¨Ü∂≥ yOz
ã¨∂HõΔ ‡OQÆ PÖ’zã¨∂Î Ñ¨xKÕ¿ãÎ "å~°∞ =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ t~°ã¨∞û Ñÿe
ã¨∞+¨μ=∂fl <å_ç^•fi~å |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊§=K«∞Û#∞. WÖÏ t~°ã¨∞û Ñÿe#
"å~°O`å ÔH·=ÖÏºxfl - "≥∂HΔÍxfl á⁄Ok#@∞¡ HÍ^Œ∞. Z=Ô~·`Õ P^è•ºu‡Hõ
q^ŒºÖ’ x["≥∞ÿ#, xO_≥·# ÉèíH˜Î, *Ï˝#, "≥·~åQÆº=ÚÅ∞ Hõey rq™êÎ~À, P
~°OQÆOÖ’ q„âßOuQÆ, ã¨∂HõΔ ‡OQÆ, `«`Î« fi ^Œ$+≤`ì À PÖ’zOKÕ *Ï˝#∞Å∞<åfl~À
"å~°∞ ^ÕÇ¨ =™ê# HÍÅOÖ’ t~°ã∞¨ û Ñÿe ã¨∞+¨μ=∂fl <å_çQ∞Æ O_® |Ü«∞@‰õΩ
"≥o§áÈ`å~°∞. WHõ q∞ye# "å~°O`å q∞ye# 100 <å_»∞ÅÖ’ U^À XHõ
<å_ç ^•fi~å |Ü«∞\˜ÔHo§ áÈ`å~°∞. Z=Ô~=iÖ’ UÜÕ∞ HÀiHõÅ∞<åflÜ≥∂
"åi "åi HÀiHõÅ∞ - Hõ~°‡Å##∞ãïOz uiy â◊s~° ^è•~°} KÕÜ«∞\ÏxH˜
J#∞=ÙQÍ PÜ«∂<å_»∞Å^•fi~å x„+¨¯q∞™êÎ~°∞.
Z=_»∞ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ, ã¨~°fi"åºÑ≤Ü≥ÿ∞# x~°∞æ} „|Ç¨Ï‡ `«`åfixfl
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_À J`«_Õ r=#∞‡H˜Î #Ok#@∞¡ - JO`Õ`«Ñ¨Ê `«ÅÅ∞
Ñ¨QÆÅQ˘_ç`Õ =ÚH˜Î~å^Œ∞. ã¨QÆ∞} „|Ç¨‡~å^èŒ‰õΩÅ∞ „|Ç¨Ï‡~°„^èŒO ^•fi~å
„|Ç¨Ï‡Ö’HÍxH˜ "≥à◊`å~°x H˘O^Œ~°O\Ï~°∞. Wk ‰õÄ_® x[O HÍ^Œ∞.
351
LÑ¨x+¨`«∞Î =ÚyOÑ¨Ù
=∞OII JOQÆ∞+¨ì =∂„`«ó Ñ¨Ù~°∞ëÈ-O`«~å`å‡
ã¨^•[<å<åO Ç¨Ï$^ŒÜÕ∞ ã¨xfl q+¨ìó I
`«O ™êfi`ü Kè«s~å`ü, „Ñ¨=$¿ÇÏ`ü
=ÚO*Ïk "Õ+‘HÍO ^è≥·ˆ~º} I
`«O q^•º`ü â◊√„HõO J=∞$`«O II
`«O q^•º`ü â◊√„HõO J=∞$`« q∞u II (17)
„ÑüII JOQÆ∞+¨ì =∂„`«ó ´ ÉÁ@#„"ÕÅO`«, Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞†
JO`«~å`«‡ ´ JO`«~å`«‡QÆ† ã¨^• ´ ZÅ¡Ñ¨C_»∂† [<å<åO ´ „áê}∞Å†
Ç¨Ï$^ŒÜÕ∞ ´ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’† ã¨xflq+¨ìó ´ x=tOz L<åfl_»∞† `«O ´ P
JO`«~å`«‡#∞† ™êfi`üâs◊ ~å`ü ´ `«#â◊s~°O #∞O_ç† =ÚO*Ï`ü ´ =ÚO[QÆ_æç
#∞O_ç† W+‘HÍO W= ´ D<≥Å#∞ fã¨#@∞¡† ^è~ˆ·≥ º} ´ ^è~·≥ º° O`À† „Ñ¨=$¿ÇÏ`ü
´ "Õ~°∞KÕÜ«∂e† `«O ´ JÖÏ "Õ~°∞KÕÜ«∞|_»¤ ^•xx† â◊√„HõO ´
Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ#k† J=∞$`«O ´ J=∞~°"≥∞ÿ#k Jx† q^•º`ü ´ `≥Å∞ã¨∞HÀ†
Wu ´ WÖÏ LÑ¨x+¨`«∞Î.
ÉèÏ=O : JOQÆ∞+¨ì =∂„`« Ñ¨Ù~°∞+¨μ_≥·# JO`«~å`«‡ Jxfl „áê}∞Å
Ç¨Ï$^ŒÜ∂« ÅÖ’ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ x=tOz L<åfl_»∞. J`«_xç `«# â◊s~°O #∞O_ç
=ÚO[QÆ_ç¤ #∞O_ç (áÈK«Å#∞) D<≥Å#∞ "Õ~°∞ KÕã≤#@∞¡ "Õ~°∞KÕÜ«∂e.
JÖÏ "Õ~°∞ KÕÜ«∞|_ç# "åxx Ñïâ◊√^Œ∞ú_»∞, J=∞~°∞_»∂ Jx `≥Å∞ã¨∞HÀ.
J`«_Õ â◊√^Œú"≥∞ÿ#"å_»∞, J=∞~°∞_»∂ Jx `≥Å∞ã¨∞HÀ - WÖÏ LÑ¨x+¨`«∞Î.
"åºYº : WO`«‰õΩ =ÚO^Õ Ñ¨~°=∂`«‡ JO`«~å`«‡QÍ Jxfl „áê}∞Å
Ç¨Ï$^ŒÜ∂« ÅÖ’#∞ ÉÁ@#„"Õe Ñï=∂}O`À L<åfl_»x K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. WÖÏ
Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ XHõ xÜ«∞q∞`« ã¨fi~°∂áêxfl, xÜ«∞q∞`« Ñï=∂}Ïxfl ZO^Œ∞‰õΩ
=i‚OKåeû =zÛO^À ‰õÄ_® K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO. Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ <å=∞~°∂áêÅ∞
352
ÖË=Ù. J~Ú<å WHõ¯_» <å=∞ ~°∂áêÅ∞ =i‚OK«|_®¤~Ú. W^ŒO`å
„áê~°OÉèí™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ ^è•º# =∂~°æOÖ’ XHõ PÅO|#O HÀã¨"Õ∞. "åi
=∞#ã¨∞û‰õΩ UHÍ„QÆ`« HõeæOK«@O HÀã¨"Õ∞.
^ÕÇ¨Ï=Ú - WO„kÜ«∂Å∞ - =∞#ã¨∞û - |∞kú - |∞kúÖ’x "åã¨#Å∞
- g@xflO\˜H˜ "≥#∞Hõ P^è•~°OQÍ - K≥·`«#º =∂„`«OQÍ P`«‡ L#flk.
JO>Ë P`«‡ - (JO`«~å`«‡) g@xfl\˜ KÕ`« Ñï"Õ+≤ìOÑ¨|_ç L#flk.
P=iOÑ¨|_ç L#flk. =¸_»∞ â◊s~åÅ‰õΩ P=Å - ÑÖK«HÀâßÅ‰õΩ P=Å
Hˆ =ÅOQÍ - xi¡ÑO¡¨ QÍ P`«‡ L#flk. J\˜ì P`«‡#∞ D ÉÏÇ¨Ïº"≥∞#ÿ P=~°}Å
#∞O_ç q_»nã≤ J^Õ `å#∞QÍ - `å<Õ JkQÍ LO_çáÈ"åe. ZÖÏ
q_»nÜ«∞@O? nxˆH XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# LÑ¨=∂#O W=fi|_»¤k. J^Õ
=ÚO[QÆ_ç¤ #∞O_ç D<≥Å#∞ "Õ~°∞ KÕã≤#@∞¡ Jx. =ÚO[QÆ_ç¤H˜ D<≥Å∞
JO\˜ L#fl@∞¡QÆ - `«=∞Åáê‰õΩ‰õΩ D<≥ JO\˜ L#fl@∞¡QÆ JO`«~å`«‡‰õΩ
D 3 ^ÕÇ¨ Å∞ JO\˜ L<åfl~Ú. 5 HÀâßÅ∞ JO\˜ L<åfl~Ú. =ÚO[QÆ_H¤ç ˜
D<≥ P^è•~°"∞≥ #ÿ @∞¡, `«=∞Åáê‰õΩ#∞ Ñ¨@∞ì HÀ=\ÏxH˜ D<≥ P^è•~°"∞≥ #ÿ @∞¡
P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ D^ÕÇ¨Ï"Õ∞ P^è•~°O. JHõ¯_» HÍ"åeûOk
D<≥HÍ^Œ∞. P‰õΩ =∂„`«"∞Õ . WHõ¯_»HÍ"åeûOk ^ÕÇÏ¨ OHÍ^Œ∞ JO`«~å`«‡ÜÕ∞.
Hõ#∞Hõ P‰õΩz#QÆ‰õΩO_® *Ï„QÆ`«ÎQÍ D<≥#∞ `˘ÅyOz#@∞¡ ^è≥·~°ºO`À
ã¨∞xfl`«OQÍ ^ÕÇ¨`«‡ ÉèÏ=O HõÅQÆ‰õΩO_®, J_»∞QÆ_»∞QÆ∞# - Jxfl
q+¨Ü«∂ÅÖ’ "Õ~°∞ KÕã¨∞‰õΩO@∂ JO`«~å`«‡#∞ qt+¨ìOQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe.
ã¨∂÷Å^ÕÇ¨xfl <Õ#∞ J<Õ ÉèÏ=O#∞O_ç ã¨∂HõΔ ‡ ^ÕÇ¨xfl <Õ#∞ Jx, P
`«~åfi`« D ã¨∂HõΔ ‡ ^ÕÇ¨ xH˜ P^è•~°OQÍ L#fl P`«‡<Õ <Õ#∞ Jx „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
^è•º# qKå~°}Å`À „QÆÇ≤ÏOz ã≤÷~° Ñ¨~°K«∞HÀ"åe.
WÖÏ ã¨∞xfl`«OQÍ - ^è≥·~°ºOQÍ `å^•`å‡ºxfl q_»Q˘@∞ìHÀ"åe. ''^ÕÇ¨Ï
=∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ =â◊O KÕã¨∞H˘x #_»∞Ñ¨Ù`«∞#fl JO`«~å`«‡ÜÕ∞ =∂#=Ùx
353
Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂Ñ¨=∞x „QÆÇ≤ÏOKåe† Jk`å<Õ#x „QÆÇ≤ÏOKåe—— Jx
Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA #zˆH`«∞x`À Ñ¨Å∞‰õΩ`«∂ `«#É’^èŒ#∞ =Úyã¨∞Î<åfl_»∞.
^ÕÇ¨ÏO#∞O_ç JO`«~å`«‡#∞ "Õ~°∞ KÕÜ«∞@"Õ∞ x["≥∞ÿ# ™ê^èŒ#. D
J=∞$`« =∞Ü«∞"≥∞ÿ# ™ê^èŒ#^•fi~å<Õ J=∞$`«`åÎ fixfl JO^Œ∞HÀ"åe. Jn
D[#‡Ö’<Õ ™êkèOKåe. D ™ê^èŒ# PK«iOK«‰õΩO_® ^ÕÇ¨ÏO q_çz#
`«~åfi`« LO\Ï<å? LO_»<å? J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO`À TQÆ∞ÖÏ_ç`Õ UO
„Ñ¨Ü∂≥ [#O? Hõ#∞Hõ F #zˆH`å! D ^ÕÇÏ¨ O #∞O_ç JO`«~å`«‡#∞ "Õ~∞° KÕã≤
Jk h"Õ#x „QÆÇÏ≤ Oz - Jk <åâ◊~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ ^Œx, â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ ^Œx „QÆÇÏ≤ OK«∞,
h=Ù â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ , <åâ◊~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ P`«‡"ÕQ#Æ ∞Hõ S`Õ <Õ#∞O\Ï<å? LO_»<å?
J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO ZÖÏ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^ŒÜ«∂º?. Hõ#∞Hõ `«`«Î fi^Œ$+≤ì - ™ê^èŒ#
^Œ$+≤ì =ÚYºO. x#∞fl h=Ù J=∞$`«=∞Ü«Ú_»∞QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O =ÚYºO.
D q+¨Ü«∂xfl q=iOK«\ÏxˆH 108 LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ - „|Ç¨Ï‡ã¨∂„`åÅ∞ -
ÉèíQÆ=næ`« - ÉèíH˜Îã¨∂„`åÅ∞ - Ü≥∂QÆã¨∂„`åÅ∞ - Jhfl L<åflÜü∞. Hõ#∞Hõ
âß¢ã¨ÎO K«∂Ñ≤# =∂~°æOÖ’#_»∞=Ù. ™ê^èŒ#K≥~Úº. h ã¨fi~°∂ÑÖ `≥Å∞ã¨∞HÀ.
^ÕÇ¨ÏÉèÏ=# g_»∞. P`«‡ÉèÏ=# K≥~Úº. P`«‡QÍ xÅ∞=Ù. JO`«=~°‰õΩ
q+¨Ü«∂xfl q_»∞=‰õΩ - Jx `«#É’^èŒ#∞ =ÚyOKå_»∞ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA.
z=iáê^ŒO Ô~O_»∞=∂~°∞¡ Ñ¨ÅHõ@O LÑ¨x+¨`«∞Î =Úyã≤O^Œx K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜
QÆ∞~°∞Î. 'Wu— J<Õ „Ñ¨Ü≥∂QÆO ‰õÄ_® LÑ¨x+¨`«∞Î =ÚyOÑ¨Ù#∞ ã¨∂zã¨∞ÎOk.
=∞Ô~·`Õ =∞~À =∞O„`«O ZO^Œ∞‰õΩ#flk? Z=~°∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡? -
- z=iQÍ „â◊√u=∂`« Pjã¨∞ûÅ∞ -
=∞OII =∞$`«∞º „áÈHÍÎO, #zˆH`À-^äŒ ÅÉÏúfi
q^•º"Õ∞`åO, Ü≥∂QÆ qkèOK« Hõ$`«ûflO I
„|Ç¨Ï‡ „áêáÈÎ, q~°*’- Éèí∂`ü q=∞$`«∞ºó
J<Àº- ¿Ñº=O, Ü≥∂ q^Œ^•è º`«‡ "Õ∞= II(18)
354
„ÑüII =∞$`«∞º „áÈHÍÎO ´ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åAKÕ É’kèOK«|_ç#† U`åO ´
D† q^•ºO ´ *Ï˝<åxfl-„|Ç¨Ï‡q^Œº#∞† Ü≥∂QÆqkèOK« ´ ™ê^èŒ#qkèx
‰õÄ_®† Hõ$`«ûflO ´ Ñ¨ÓiÎQÍ† #K«ˆH`«ó ´ #zˆH`«∞_»∞† ÅÉÏúfi ´ á⁄Ok†
J^èóŒ ´ JO`«@, q~°[ó ´ Jxfl =∂e<åºÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩ_Î †·≥ q=∞$`«∞ºó
´ =∞~°}OÖËx"å_»∞QÆ† „|Ç¨Ï‡„áêÑ¨óÎ ´ „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ á⁄Ok#"å_»∞† PÉè∂í `ü
´ JÜ«∂º_»∞† J#ºó JÑ≤ ´ W`«~∞° Å∞‰õÄ_®† U=O ´ WÖÏˆQ† J^è•º`«‡Oq`ü
´ JO`«~å`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë† U= ´ JÖÏˆQ „|Ç¨Ï‡„áêÑ≤Î <˘O^Œ∞`å~°∞.
ÉèÏ=O : =∞$`«∞º^Õ=`« KÕ`« É’kèOK«|_»¤ D „|Ç¨Ï‡ q^Œº#∞, ™ê^èŒ#KÕ¿ã
q^è•<åxfl Ñ¨ÓiÎQÍ #zˆH`«∞_»∞ á⁄Ok, JO`«@ Jxfl=∂e<åºÅ#∞O_ç
q=Ú‰õΩÎ_≥·, =∞$`«∞º~°Ç≤Ï`«∞_≥· „|Ç¨Ï‡„áêÑ≤Îx á⁄O^•_»∞. W`«~°∞Å∞ Z=Ô~·<å
‰õÄ_® WÖÏˆQ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘O>Ë PÖÏˆQ „|Ç¨Ï‡ „áêÑ≤Î <˘O^Œ∞`å~°∞.
"åºYº : Ñ¨Ó~°fi =∞O„`«O`À<Õ LÑ¨x+¨`ü É’^èŒ Ñ¨ÓiÎ J~ÚOk. =∞i D
=∞O„`åxfl Z=~°∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡? #zˆH`«∞_®? HÍ^Œ∞. Ü«∞=∞^è~Œ ‡° ~å*Ï? HÍ^Œ∞.
=∞i Z=~°∞ K≥áêÊ~°∞? „â◊√u =∂`« `«#=∂@QÍ K≥|∞`«∞#flk. „â◊√u
=∂`« LÑ¨x+¨`ü áê~î°‰õΩÅ‰õΩ „áÈ`åûÇ¨xfl, Pjã¨∞ûÅ#∞ JOkã¨∞Î#flk.
=∞$`«∞º ^Õ=`« #zˆH`«∞xH˜ J^è•º`«‡ q^Œº#∞ - „|Ç¨Ï‡ q^Œº#∞
Éè’kèOK«@O Ñ¨Ó~°~Î ÚOk. JÖÏˆQ Ü≥∂QÆqkèx - JO>Ë ™ê^è#Œ KÕÜ∞« =Åã≤#
qkèx ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎQÆ É’kèOK«@O [iyOk. „Ñ¨^äŒ=∞=e¡Ö’ 20=
=∞O„`«OÖ’ #zˆH`«∞_»∞ J_çQÍ_»∞. 'U`«`ü q^•ºO J#∞ t+¨ìó `«fiÜ«∂
JÇ¨ÏO— ´ `«fiÜ«∂ J#∞t+¨ìó U`«`ü JÇ¨ÏO q^•ºO ´ hKÕ`« <Õ~°Ê|_ç#
"å_»<≥· D*Ï˝<åxfl <Õ#∞ <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï#∞ - Jx. ^•xH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ
LÑ¨x+¨`ü q^Œº#∞ É’kèOz, 'U`å=`ü J#∞âßã¨#O— - WO`Õ - D
q^èŒOQÍ âßã≤OÑ¨|_çOk. "Õ~°∞ =∂~°æOÖË^Œ∞ - Jx Ü«∞=∞~åA ã¨Ê+¨ìOQÍ
- ãÖ^ÕÇ¨xH˜ `å=Ù ÖË‰õΩO_® âßã¨<å Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ É’kèOKå_»∞.
J@∞=O\˜ *Ï˝<åxfl `«`«Î fi ^Œ$+≤ì`À q#fl #zˆH`«∞_»∞ uiy Éèí∂Ö’HÍxH˜
355
=zÛ, `«O„_ç P„â◊Ü«∞OÖ’ LO_ç, ™ê^èŒ# KÕâß_»∞. `«# Ü«∞^•~°÷ ã¨fi~°∂ÑÖ
Uq∞\’ J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „QÆÇÏ≤ OKå_»∞. ^•x`À #zˆH`«∞_»∞ „|Ç¨‡#∞
Éèí∂ux á⁄Ok#"å_≥· [<å‡O`«~° áêÑ¨=ÚÅ#xflO\˜x (Jxfl ãÖz`«
Hõ~°‡Å#∞ - "åã¨#Å#∞) ^ŒQÆúO KÕã¨∞H˘x =∞$`«∞º=Ù#∞ [~ÚOKå_»∞.
J=∞~°∞_»Ü«∂º_»∞. Éèí∂q∞ÃÑ· ^Õ=Ù_»Ü«∂º_»∞.
#zˆH`«∞_»∞ "Õ^ŒHÍÅ=Ú<å\˜ "å_»∞. HÀi#O`«<Õ Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA
^ŒQÆæ~°‰õΩ ã¨â◊s~°∞_≥· "≥àÏ§_»∞. PÜ«∞##∞ "≥∞Ñ≤ÊOKå_»∞. „|Ç¨Ï‡q^Œº#∞
á⁄O^•_»∞. =∞i D HÍÅOÖ’ Z=Ô~·<å JO`«™êÇ¨ÏãÖ KÕÜ«∞QÆÅ~å?
=∞$`« ∞ º ^Õ = `« =O\˜ QÆ ∞ ~° ∞ =Ù Åaè O K« @ O ™ê^è Œ º =∂? Jx
ãÖ^ÕÇ≤ÏOK«=K«∞Û. J\˜ì ãÖ^ÕÇ¨xfl f~°∞ã¨∂Î - LÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ K≥Ñ¨Ê|_»¤
ÅHõΔ}ÏÅ∞ Hõey LO_ç, #zˆH`«∞x ÖÏO\˜ „â◊^Œú - Pã¨H˜Î - "≥·~åQÆºO
Hõey# "å_≥=Ô~·<å „|Ç¨Ï‡q^Œº#∞ JÉèíºã≤Oz - P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x
P`≥·‡Hõº=Ú á⁄O^Œ=K«∞Û#x „â◊√u „Ñü[˝ KÕã¨∞Î#flk. -
D LÑ¨x+¨`∞« #Î ∞ J`«ºO`« „â◊^•ú ã¨‰Ωõ ÅÎ `À „â◊=}O KÕã#≤ g∞~°∞‰õÄ_®
nxx =∞m§ =∞m§ =∞##O KÕã¨∞‰õΩO@∂, WO^Œ∞Ö’ K≥Ñ≤Ê# ™ê^èŒ<å
=∂~åæxfl J#∞ãïOz, ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ #∞O_ç JO`«~å`«‡#∞
"Õ~°∞ KÕã≤ - J\˜ì P`«‡QÍ, Ñ¨~°=∂`«‡QÍ LO_çáÈ~Ú - r=#∞‡H˜Îx á⁄Ok
D ÅaèOz# JÑ¨Ù~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#, ^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ# =∂#= [#‡#∞ ™ê~°÷HõO
KÕã¨∞HÀQÆÅ~°x Ptã¨∂Î - Pj~°fikã¨∂Î -
Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒÑ¨Ù „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅÖ’x HÍ~î°Hõ=Úx „Ñ¨=zOz# D
J`«º^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ã¨<å`«#"≥∞ÿ# LÑ¨x+¨`«∞Î#∞ - É’kèOKÕ J^Œ$+¨ìO D
ÑïHõ~åxH˜ HõeyOz #O^Œ∞‰õΩ g∞‰õΩ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞Ñ¨Ó~°fiHõ ^èŒ#º"å^•Å∞
`≥Å∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂ =Úyã¨∞Î<åfl#∞ -
FO âßOuó âßOuó âßOuó
356
(D Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î#∞ `ÕeHõQÍ QÆ∞~°∞ÎOK«∞ H˘#∞@‰õΩ áê@
~°∂ÑÖÖ’ JOkã¨∞Î<åflO.)
Hõ~îÀÑ¨x+¨`«∞Î áê@
~°K«# : N=∞u ^Õqâ‹\ ˜ì =∂^èŒq
Ñ¨~°=∞ â◊√ÉèíHõ~°O - "Õ^•O`« Ñ¨~î°#=Ú,
Ñ¨~°=∞ "≥·~åQÆº Hõ~°O - "Õ^•^èŒºÜ«∞#O.
1. Hõ$+¨‚ Ü«∞Aˆ~fi^ŒÑ¨Ù - „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅÖ’x,
HÍ~î°Hõ =Úx „Ñ¨=zOz# - LÑ¨x+¨`«∞Î#∞,
âß¢ã¨Î=ÚÃÑ· Pã¨H˜Î`À - QÆ∞~°∞=Ù #O^Œ∞ „â◊^Œú LOz,
"≥·~åQÆº ÉèÏ==Ú`À - J^èŒºÜ«∞#=Ú KÕÜ«∞~å. IIÑ¨~=° ∞II
2. Q“`«=Ú_»∞ `«ÅÃÑ>ˇì#∞ - qâ◊fil`«∞Î Ü«∂QÆ=Ú#∞,
Ñ¨xH˜ ~åx QÀ=ÙÅ#∞ - ^•#q∞=fi™êÔQ#∞.
Jk K«∂z# #zˆH`«∞_»∞ - „â◊^Œú P=Ç≤ÏOK«QÍ,
#<≥fl=iH˜ WK≥Û^Œ=x - `«O„_çx „Ñ¨tflOK≥#∞. IIÑ¨~=° ∞II
3. Ü«∞=Úx H˜K≥Û^Œ#x `«O„_ç - qã¨∞QÆ∞`À Ñ¨Å∞HõQÍ,
^ÕÇ¨Ï=Ú`À #zˆH`«∞_»∞ - Ü«∞=∞ã¨xflkèˆHÔQ#∞,
#zˆH`«∞x ~åHõ`À - Ü«∞=Ú_»∞ =∂Ü«∞ =∞Ü≥∞º#∞
x~åÇ¨iQÍ JK«@ - =¸_»∞ ~ÀAÅ∞O_≥#∞. IIÑ¨~=° ∞II
4. #zˆH`«∞x „â◊^Œú‰õΩ - Ü«∞=Ú_»∞ ãÖ`«ã≤OK≥#∞,
ÑïÇ¨~°=ÚQÍ J`«xH˜ - =¸_»∞ =~°=Ú eK≥Û#∞,
`«O„_ç `«##∞ QÆ∞iÎOK«∞@ - "≥Ú^Œ\ ˜ =~°=ÚQÍ,
Jyfl K«Ü«∞#, P`«‡*Ï˝# - q^ŒºÅ É’kèOK«=∞<≥#∞. IIÑ¨~=° ∞II
357
5. #zˆH`«∞x HÀiHõÅ‰õΩ - Ü«∞=Ú_»∞ ãÖ`«ã≤OK≥#∞,
[QÆuH˜ =¸Å"≥∞ÿ# - Jyfl q^Œº É’kèOK≥#∞,
JyflK«Ü«∞# q^Œº=Å¡ - x`«ºã¨∞Y=Ú ~å^Œ∞~å,
ã¨fi~°æ ã¨∞Y=ÚÅxfl ‰õÄ_» - =ÚH˜ÎH˜ P@OHõ=Ú~å. IIÑ¨~=° ∞II
J#∞K«∞ É’kèOK≥#∞ - Ü«∞=∞^èŒ~°‡~åA,
#zˆH`«∞x „Ñ¨â◊flÜÕ∞ - LÑ¨x+¨`åÎÜ≥∞#∞. IIÑ¨~=° ∞II
6. ^ÕÇ¨Ï=Ú =^Œe# r=Ùx - Ü«∂`«#Å#∞ q#~å,
`«# "åix q_»∞=ÖËHõ - `«Ñ≤~ÚOK«∞#∞ f„==ÚQÍ,
`«#∞ KÕã≤# áêáêÅ‰õΩ - Ñ¶ë`«=ÚQÍ r=Ù_»∞,
#~°HÖõ ’Hõ Ü«∂`«#Å#∞ - XO@iQÍ Ñ¨_∞» #∞~å.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
7. Ñ¨Ó~°fi [#‡ ãÖzO`åÅ∞ - D [#‡Ö’ ãÖz`åÅ∞,
HõÅQÆÅã≤ XHõ¯>ˇÿ - K«∞@∞ì =Ú@∞ì~å,
#~°[#‡=Ú ~å^Œh - `≥eã≤#KÀ XHõ Ü«∂`«#,
=ã¨∞OÎ ^Œx `≥eã≤<å - á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ Ü«∂`«#ÖË.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
8. `«O„_ç g~°º=Ú#∞O_ô - `«e¡ QÆ~°ƒù=Ú KÕi,
JO_»=Ú Ñ≤O_»"≥∞ÿ - tâ◊√=ÙQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞#∞,
`«Å„HÕ^Œ∞Å∞QÍ #∞O_ç - Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨‡ $`«∞Å`À,
QÆ~°ƒù#~°Hõ =∞#∞ÉèíqOz - Éèí∞qÃÑ·H˜ =K«∞Û#∞.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
9. „âıÜ«∞ã¨∞û „¿ÑÜ«∞ã¨ûx - Ô~O^Œ∞ ^•~°∞Å∞#flq~å,
„âıÜ«∞ã¨∞ûÖ’ â◊√Éèí=ÚHõÅ∞QÆ∞ - „¿ÑÜ«∞ã¨∞ûÖ’ ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ∞,
„âıÜ«∞ã¨∞û`À nè~°∞Å∂ - "≥∂HõΔ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞
„¿ÑÜ«∞ã¨∞û`À =∞O^Œ=∞`«∞Å∞- [#‡Öˇ`«∞Î K«∞O^Œ∞^Œ∞~°∞.
IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~°=∞II
358
10. Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ Ñ¨^Œ‡=Ú #O^Œe - *’ºu~°∂Ñ¨Ùx,
"Õ^•^èŒºÜ«∞#=Ú`À - HÍOK«ÖË=Ù~å,
âß¢ã¨Î *Ï˝#=Ú `À_»#∞ - |∞kúx xOÑ‘,
P`«‡ H˘~°‰õΩ `«Ñ≤~ÚOz# - P`«‡Ü≥∞ =i~ÚOK«∞#∞~å.
IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
11. ^ÕÇ¨Ï=∞<Õ ~°^èŒ=ÚÖ’ - r=Ù_»∞ Ñ¨Ü«∞xOK«∞#∞~å,
|∞^Õú"≥∂ ™ê~°kèQÍ - =∞#¿ã"≥∂ Hõà‹§=ÚQÍ,
WO„kÜ«∂Öˇ QÆ∞„~åÅ∞QÆ - q+¨Ü«∂ÖË =∂~°æ=ÚQÍ,
Ñ¨Ü«∞#=Ú ™êQÍe~å - P`«‡ "≥·Ñ¨ÙQÍ. IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~°=∞II
12. |∞kúÜ«∞<≥_ç ™ê~°nè - WO„kÜ«∞ QÆ∞„~åÅ#∞,
=∞#ã¨<Õ Ñ¨QÆæ=Ú`À - Hõ@ì_çKÕÜ«∂e~å,
JÑ¨C_≥ r=Ù_»∞ K«Hõ¯QÆ - P`«‡"≥·Ñ¨Ù Ñ¨Ü«∞xOz,
QÆ=∞º"≥∞#ÿ Ñ¨~=° ∞Ñ¨^=Œ Ú - KÕi=ÚH˜Î <˘O^Œ∞~å.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
13. Ü«∞=∞~åA K≥Ñ≤Ê# - D #zˆH`«∞x Hõ^èŒ#∞,
K≥Ñ¨C"å~°∞ q#∞"å~°∞ - Ñ¨Ó[hÜ«ÚÖË#∞~å,
„ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨ÉèíÖ’#∂ - „âß^ŒúHÍÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’,
ÉèíH˜Î`À qxÑ≤Oz# - JO`«∞ÖËx Ñ¶¨Å=Ú~å.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~°=∞II
14. HÀi# HÀiHõÅ∂ - HÍ^Œ#Hõ fiÛ fiÛ,
Ñ¨ã≤"åix =Ú^Œ∞ÌKÕã≤ - K≥_»Q˘\˜ì# suQÍ,
WO„kÜ«∂Å Hõxfl WzÛ - ÉÏxã¨Öˇ· áÈ~Ú [#∞Å∞,
^ÕÇÏ¨ =Ú Ü≥∂QÆ=Ú H˘~°Hxõ - `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl~°∞~å.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
15. ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# WO„kÜ«∂Å∞ - q+¨Ü«∂Å#∞ ã‘fiHõiOz,
=∞#ã¨∞Ö’x âßOuh - Ç¨Ïi~ÚOK«∞#∞~å,
WO„kÜ«∂Å `Õ[ã¨∞û#∞ - P`«‡ "≥·Ñ¨Ù =∞~°eOz,
WO„kÜ«∞ Ñ¨Ó[Å =∂x - P`«‡Ñ¨Ó[ KÕÜ∞« ~å.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
359
16. Ñ¨^Œ∞<˘HõO_»∞ ^•fi~åÅ - Ñ¨Ù~°=Ú#O^Œ∞#,
J=ºÜ«∞"≥∞ÿ, JkèÑüÜ≥ÿ∞ - P`«‡"≥Å∞QÆ∞K«∞#flk~å,
â◊√^Œú [Å=Ú â◊√^Œú[Å=Ú - XHõ¯>ˇÿ#@∞¡QÍ
â◊√^Œú |∞kú P`«‡`À - HõÅã≤ XHõ¯@=Ù#∞~å. IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~°=∞II
17. ã¨~°fiHÍ=∞# Öˇ=iH˜ - JO`«"≥∞ÿ áÈ=Ù<À,
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆO^èŒ∞Åxfl ‰õÄ_® - Ñ¨ÓiÎQÆ q_çáÈ=Ù<À,
`å#∞ P`«‡<Õ#x - J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞#∞~å,
J\˜ì "å_≥ J=∞~°∞_≥· - Éèí∞qÃÑ·# ^Õ=Ù_»QÆ∞#∞.IIJ#∞K«∞II IIÑ¨~=° ∞II
18. Ü«∞=∞~åE É’kèOz# - „|Ç¨Ï‡q^Œº#∞,
PÅHÕz #zˆH`«∞_»∞ - ™ê^èŒ#Å∂ KÕÃã#∞,
Jxfl HõÅ‡ëêÅ∞ g_ç - „|Ç¨Ï‡„áêÑ≤Î <˘O^≥#∞,
Z=Ô~·##∞ JÖÏKÕã≤ - =ÚH˜Î <˘O^Œ=K«∞Û#∞.
J#∞K«∞ É’kèOK≥#∞ - „â◊√u=∂`« z=~°QÍ,
™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ JÉèíÜ«∞=Ú#∞ - Pjã¨∞ûÅxK≥Û#∞. IIÑ¨~=° ∞II
(D Hõ~îÀÑ¨x+¨`ü P_çÜ≥∂ CD Å∞ g_çÜ≥∂ DVD Å „Ñ¨=K«#=ÚÅ
H˘~°‰õΩ 8008539770 ÖË^• 09886265225 <≥O|~°¡#∞
ãÖ„Ñ¨kOK«O_ç.)
ÉèíQÆ=næ`«, „|Ç¨Ï‡ ã¨∂„`«=ÚÅ∞, LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞, qq^èŒ „Ñ¨Hõ~°}
„QÆO^äŒ=ÚÅÃÑ· qÑ¨ÙÅ"≥∞ÿ# "åºYº`À ‰õÄ_ç# „QÆO^äŒ=ÚÅ∞, Jxfl
„Ñ¨=K«#=ÚÅ P_çÜ∂≥ ã≤_Åç ∞, g_çÜ∂≥ _çq_çÅ H˘é‰õΩ 8008539770
ÖË^• 09886265225 <≥O|~°¡‰õΩ ãÖ„Ñ¨kOK«O_ç.
360

కతోపనిషత్ PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

కతోపనిషత్ PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

క�ప�ష�

ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట��

ఈ గ�ం��లను ఉ�తం�ా ఆన్ ల�ౖన్ ల� చదువ�టక�, ��గ�మ�(�ౌ��్లడ్) �ేసు��నుటక� గల మ��ాగ్ల�:

ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం��న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

SaiRealAttitudeManagement(SAI RAM) - �ా� �జ వయ్��త్త్వ �ర్వహణ(�ా� �ామ్)

* సర్వం �� ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *

'Jaè#= "åºã¨— '*Ï˝#„Ñ¨Ñ¨Ó~°‚—

-: Ñ¨„^äŒ=∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-

- : kﬁfÜ«∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-

You might also like

కతోపనిషత్ PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

కతోపనిషత్ PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

క�ప�ష�

ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట����

ఈ గ�ం��లను ఉ�తం�ా ఆన్ ల�ౖన్ ల� చదువ�టక�, ��గ�మ�(�ౌ��్లడ్) �ేసు��నుటక� గల మ��ాగ్ల�:

ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం���న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

SaiRealAttitudeManagement(SAI RAM) - �ా� �జ వయ్��త్త్వ �ర్వహణ(�ా� �ామ్)

* సర్వం �� �ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *

'Jaè#= "åºã¨— '*Ï˝#„Ñ¨Ñ¨Ó~°‚—

-: Ñ¨„^äŒ=∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-

- : kﬁfÜ«∞ =e¡ ã¨=∂Ñ¨ÎO :-

You might also like

ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట��

ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం��న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

* సర్వం �� ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *