Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres podstawowy. Grupa A

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

1. Zwrotnikowa kontynentalna. Za podanie prawidłowej nazwy. . 1 p. 1

Za prawidłowe wpisanie:
2. Toruń, Wrocław, Kielce, Zakopane. – 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
– 3–4 miast . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Przykładowe wyjaśnienie: w Polsce wschodniej

częściej występuje masa powietrza polarnokontynen-
3. Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p. 1
talnego, którego napływ zimą powoduje występowa-
nie ujemnej temperatury powietrza.

a) Deltowe.
Za prawidłowe wpisanie:
b) Przybrzeżne.
4. – 2 typów genetycznych . . . . . . . 1 p. 2
c) Polodowcowe morenowe.
– 3–4 typów genetycznych . . . . . 2 p.
d) Polodowcowe cyrkowe.

Przykładowy opis: Jezioro przybrzeżne jest pozosta- Za prawidłowy opis . . . . . . . . . . 1 p.

łością dawnej zatoki morskiej, która została zamknięta Za podanie nazwy:
5. 3
przez mierzeję zbudowaną przez prąd przybrzeżny. – 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
Przykłady: Łebsko, Jamno, Gardno, Wicko. – 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Za prawidłowe wpisanie:
– pierwszego i ostatniego
6. a – c – d – b – e 2
wydarzenia. . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– wszystkich wydarzeń . . . . . . . . 2 p.

Surowiec mineralny: węgiel kamienny.

Przykładowe sposoby wykorzystania:
Za rozpoznanie surowca . . . . . . . 1 p.
–– do produkcji energii elektrycznej i energii cieplnej
7. Za podanie 1 sposobu 3
–– w przemyśle farmaceutycznym
wykorzystania . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
–– w przemyśle koksowniczym
–– w przemyśle hutniczym.

Za podanie czynnika dla:

a) Działalność rzeki.
8. – 1 krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
b) Działalność lądolodu.
– 2 krain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Przykładowe wyjaśnienie: Góry Świętokrzyskie nie

są tak wysokie jak Tatry, ponieważ zostały sfałdowane
dużo wcześniej, w erze paleozoicznej, podczas
9. Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p. 1
fałdowania hercyńskiego, zaś Tatry – podczas fałdo-
wania alpejskiego. Proces niszczenia Gór Świętokrzy-
skich trwa dużo dłużej, dlatego są one niższe od Tatr.

Za prawidłowe wpisanie gleb:

a) Czarne ziemie.
10. – 1 krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
b) Mady.
– 2 krain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Za prawidłowe wpisanie:
Parki Narodowe: Biebrzański, Narwiański, Białowie-
11. – 2–3 nazw. . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
ski, Kampinoski, Poleski.
– 4 nazw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

31
 Za zaznaczenie właściwego
12. c) 1
opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

a) Wieprz, Pilica, Bzura, Raba.
13.
b) Warta, Nysa Kłodzka, Stobrawa.
Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 4–5 nazw rzek . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
– 6–7 nazw rzek . . . . . . . . . . . . . 2 p.

32
 Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres podstawowy. Grupa B

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

1. Powietrze arktyczne. Za podanie prawidłowej nazwy. . 1 p 1

Za prawidłowe wpisanie:
2. Białystok, Warszawa, Toruń, Wrocław. – 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
– 3–4 miast . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Przykładowe wyjaśnienie: w Polsce wschodniej

częściej występuje masa powietrza polarnokontynen-
talnego, którego napływ latem powoduje występo-
3. Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p. 1
wanie temperatur powietrza powyżej 20°C, zaś
w części zachodniej napływa powietrze polarnomor-
skie przynoszące ochłodzenie.

a) Przybrzeżne.
Za prawidłowe wpisanie:
b) Polodowcowe morenowe.
4. – 2 typów genetycznych . . . . . . . 1 p. 2
c) Polodowcowe rynnowe.
– 3–4 typów genetycznych . . . . . 2 p.
d) Deltowe.

Przykładowy opis: jezioro rynnowe powstawało pod

Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p.
lodowcem lub przed czołem lodowca, w wyniku
Za podanie nazwy:
5. erozji rzek płynących pod lodem lub w wyniku erozji 3
– 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
samego lodowca żłobiącego teren.
– 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
Przykłady: Hańcza, Jeziorak, Gopło, Raduńskie.

Za prawidłowe wpisanie:
– pierwszego i ostatniego
6. b – e – a – d – c 2
wydarzenia. . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– wszystkich wydarzeń . . . . . . . . 2 p.

Surowiec mineralny: sól kamienna.

Przykładowe sposoby wykorzystania: Za rozpoznanie surowca . . . . . . . 1 p.
7. –– w gospodarstwach domowych Za podanie 1 sposobu 3
–– w przemyśle chemicznym wykorzystania . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
–– w przemyśle spożywczym.

Za podanie czynnika dla:

a) Ruchy górotwórcze.
8. – 1 krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
b) Działalność morza.
– 2 krain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Przykładowe wyjaśnienie: Sudety nie są tak

wysokie jak Tatry, ponieważ zostały sfałdowane dużo
wcześniej, w erze paleozoicznej, podczas fałdowania
9. Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p. 1
hercyńskiego, zaś Tatry – podczas fałdowania alpej-
skiego. Proces niszczenia Sudetów trwa dużo dłużej,
dlatego są one niższe od Tatr.

Za prawidłowe wpisanie gleb:

a) Czarnoziemy.
10. – 1 krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
b) Czarne ziemie.
– 2 krain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

33

Parki Narodowe: Drawieński, Wigierski, Wielkopol-
11.
ski, Bory Tucholskie, Ujście Warty.
Za prawidłowe wpisanie:
– 2–3 nazw. . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
– 4 nazw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Za zaznaczenie właściwego
12. b) 1
opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

a) Dunajec, Pilica, Bug, Brda.
13.
b) Nysa Łużycka, Barycz, Noteć.
Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 4–5 nazw rzek . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
– 6–7 nazw rzek . . . . . . . . . . . . . 2 p.

34
 Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres rozszerzony. Grupa A

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

1. Amplituda rocznej temperatury powietrza powyżej Za podanie:

1. 23°C we wschodniej części kraju. – 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
2. Maksimum opadów latem. – 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Szczecin. Za podanie prawidłowej nazwy

2. Występuje tu najmniejsza amplituda rocznej tempera- miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
tury powietrza (18,2°C), najbardziej łagodne są zimy. Za 1 argument uzasadniający . . . 1 p.

Przykładowe wyjaśnienie: obszar Polski był kilkakrotnie Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p.

objęty zlodowaceniem, po raz ostatni zlodowaceniem
Wisły. W wyniku działalności lądolodu i wód lodowco-
3. 1
wych powstała duża liczba jezior w pasie pojezierzy.
Żaden inny czynnik nie prowadzi do powstania tak
dużej liczby jezior na małym obszarze.

a) Granity i gnejsy. Za podanie skał dla 1 obszaru. . . 1 p.

4. 2
b) Wapienie.

A. Wyniesienie Mazursko-Suwalskie. Za prawidłowe podpisanie nazw:

B. Monoklina Przedsudecka. – 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
5. 3
C. Zapadlisko Przedkarpackie. – 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
D. Zapadlisko Śląsko-Krakowskie. – 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

Przykładowe cechy rzeźby staroglacjalnej:

–– obszar płaski, wyrównany
–– brak jezior polodowcowych
Za podanie 1 poprawnej
6. –– małe różnice wysokości względnej 3
cechy rzeźby. . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
–– wyraźnie zaznaczone pradoliny
–– pozostałościami ciągów moren czołowych są
wysoczyzny porozcinane przez doliny rzeczne.

Za podanie nazwy:
Nazwa krainy geograficznej: Nizina Mazowiecka.
7. – krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
Nazwa układu rzecznego: promienisty.
– układu rzecznego. . . . . . . . . . . 1 p.

Przykładowe przyczyny:
–– nagłe topnienie śniegu wiosną
–– duże sumy opadów deszczu
8. Za 1 prawidłową przyczynę. . . . . 1 p. 2
–– gwałtowne opady deszczu
–– silne wiatry wiejące na wybrzeżu, powodujące
powstanie tzw. „cofki”.

Ocena: Nizina Śląska ma lepsze warunki dla rozwoju

ogrodnictwa.
Przykładowe argumenty:
–– na Nizinie Śląskiej okres wegetacji trwa dłużej (ponad Za prawidłową ocenę i podanie:
9. 220 dni), zaś na Pojezierzu Suwalskim tylko 190 dni – 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
–– na Pojezierzu Suwalskim częściej występują przy- – 2 argumentów. . . . . . . . . . . . . 2 p.
mrozki wiosenne
–– na Nizinie Śląskiej występują bardziej żyzne gleby (duży
udział czarnych ziem, czarnoziemów, brunatnych, mad).

35
 a) Wiatr.
b) Lodowiec górski.
10. Za 1 czynnik rzeźbotwórczy . . . . 1 p. 4
c) Wody lodowcowe.
d) Lądolód.

a) (...) wyżyn.
b) (...) dla minionych okresów geologicznych. Za poprawne uzupełnienie
11. 4
c) (...) drzew iglastych. 1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
d) (...) mada rzeczna.

Przykładowe elementy:
–– rzeźba wysokogórska
–– rzeźba polodowcowa
12. Za 1 poprawny element . . . . . . . 1 p. 3
–– rośliny – relikty
–– piętra roślinne
–– charakterystyczne zwierzęta, np. świstaki, kozice.

a) Żuławy Wiślane.
13. b) Pojezierze Suwalskie. Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . . 1 p. 3
c) Sudety.

a) 3 Za prawidłowe przyporządkowanie:
b) 4 – 2 surowców. . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
14. 3
c) 5 – 3 surowców. . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
d) 1 – 4 surowców. . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

Przykładowe argumenty:
–– złoża rudy zalegają bardzo głęboko, w podłożu
platformy prekambryjskiej, więc ich eksploatacja
będzie bardzo kosztowna
–– wydobycie całkowicie zniszczy okoliczny krajobraz,
a obszar ten graniczy z Suwalskim Parkiem Krajo-
15. Za podanie 1 argumentu. . . . . . . 1 p. 2
brazowym, w którym chroniony jest krajobraz
młodoglacjalny
–– wydobycie spowoduje powstanie leja depresyjne-
go, obniżenie poziomu wód podziemnych,
a w konsekwencji przyczyni się do częściowego
zaniku okolicznych jezior.

36
 Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres rozszerzony. Grupa B

Maks.
Nr
Przewidywana odpowiedź Kryteria zaliczenia liczba
zad.
punktów

Za podanie:
1. Suma opadów rocznych 600 mm.
1. – 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
2. Częsty napływ powietrza PPm.
– 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

Suwałki. Za podanie prawidłowej nazwy

2. Występuje tu największa amplituda rocznej tempera- miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
tury powietrza (20,5°C), najbardziej surowe są zimy. Za 1 argument uzasadniający . . . 1 p.

Przykładowe wyjaśnienie: Morze Bałtyckie powstało

w wyniku wytopienia się lądolodu skandynawskiego
i ruchów pionowych Półwyspu Skandynawskiego.
3. Za prawidłowe wyjaśnienie. . . . . 1 p. 1
W niektórych okresach dziejów geologicznych ląd
podnosił się na tyle, że przestawał istnieć przesmyk
łączący Bałtyk z Morzem Północnym.

a) Flisz karpacki (piaskowce, zlepieńce, łupki).

4. Za podanie skał dla 1 obszaru. . . 1 p. 2
b) Ganity.

A. Karpaty. Za prawidłowe podpisanie nazw:

B. Niecka Miechowska. – 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
5. 3
C. Wyniesienie Sławatycz. – 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
D. Wyniesienie Łeby. – 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

Przykładowe cechy rzeźby młodoglacjalnej:

–– obszar pagórkowaty, falisty
Za podanie 1 poprawnej cechy rzeźby
6. –– duże różnice wysokości względnej 3
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
–– liczne jeziora polodowcowe
–– wyraźnie zaznaczone ciągi moren czołowych.

Za podanie nazwy:
Nazwa krainy geograficznej: Pojezierze Wielkopolskie.
7. – krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
Nazwa układu rzecznego: kratowy.
– układu rzecznego. . . . . . . . . . . 2 p.

Przykładowe przyczyny:
–– wycinanie lasów w obszarze górnego dorzecza rzek
–– zagospodarowanie terasy zalewowej pod osiedla
8. –– zabudowanie terasy zalewowej betonem i asfaltem Za 1 prawidłową przyczynę. . . . . 1 p. 2
lub innymi materiałami utrudniającymi przesiąka-
nie wody
–– złe zabezpieczenie wałów przeciwpowodziowych.

Ocena: Nizina Szczecińska ma lepsze warunki dla

rozwoju ogrodnictwa.
Przykładowe argumenty:
–– na Nizinie Szczecińskiej okres wegetacji trwa dłużej Za prawidłową ocenę i podanie:
9. (ponad 220 dni), zaś na Nizinie Podlaskiej tylko 190 dni – 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
–– na Nizinie Podlaskiej częściej występują przymrozki – 2 argumentów. . . . . . . . . . . . . 2 p.
wiosenne
–– na Nizinie Szczecińskiej występują bardziej żyzne
gleby (duży udział czarnych ziem, brunatnych).

37
 a) Morze.
b) Wody deszczowe.
10. Za 1 czynnik rzeźbotwórczy. . . . . 1 p. 4
c) Wody lodowcowe.
d) Wietrzenie mrozowe (fizyczne).

a) (...) nizin środkowopolskich.

b) (...) niewystępująca nigdzie poza określonym
Za poprawne uzupełnienie
11. terenem. 4
1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
c) (...) liściastych.
d) (...) czarnoziemy.

Przykładowe elementy:
–– gołoborza
12. –– Puszcza Jodłowa Za 1 poprawny element . . . . . . . 1 p. 3
–– krajobraz starych gór
–– kaptaż.

a) Wyżyna Lubelska.
13. b) Nizina Śląska. Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . . 1 p. 3
c) Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.

a) 3 Za prawidłowe przyporządkowanie:
b) 4 – 2 surowców. . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
14. 3
c) 1 – 3 surowców. . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
d) 2 – 4 surowców. . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

Przykładowe argumenty:
–– złoża zawierają bardzo bogate rudy wielu metali
–– w Polsce nie wydobywa się rudy żelaza, więc
eksploatacja ich w tym terenie zmniejszyłaby
15. Za 1 argument . . . . . . . . . . . . . . 1 p. 2
import Polski
–– tak duża inwestycja spowodowałaby rozwój
gospodarczy regionu, powstanie wielu miejsc
pracy.

38