Pisownia przyimków złożonych i wyrażeń przyimkowych - zasady

Na początek – łyk gramatyki:

Przyimek to „mały”(krótki), ale bardzo ważny wyraz. Sam nic nie znaczy. Łączy się z innym wyrazem (np.
rzeczownikiem, zaimkiem), z którym tworzy całość znaczeniową - wyrażenie przyimkowe.
Przyimek razem z wyrazem, przy którym stoi, określa miejsce, czas lub inne okoliczności (w szkole, na
przerwie, wśród uczniów, bez nauczyciela, oprócz ciebie, dla wszystkich, na skutek, …).
Przyimki dzielą się na proste (w, do, na, o, z, za, przed, po, pod, przez, bez, dla, od, u, ku, miedzy, …)
oraz złożone (pomiędzy, ponad, zza, oprócz spod, sprzed, poza, wśród, …)

ROZDZIELNIE piszemy: ŁĄCZNIE piszemy:

Przyimki złożone
np. ponad, poprzez, pomiędzy, oprócz, poza
np. znad, spod, sprzed, spoza, sponad, spośród,
spomiędzy, zza – w tej grupie na początku
wyrazu piszemy „z” lub „s” – tak jak
słyszymy i wymawiamy
np. obok, podczas, według, zamiast, wskutek,
pośród, wewnątrz, naokoło, wbrew, wśród

Wyrażenia przyimkowe, tzn. Wyrażenia przyimkowe mające dziś charakter

- połączenia przyimków z rzeczownikami zrostów – zgodnie z tradycją.
np. do sklepu, na śniadanie, w domu, Należy zapamiętać ich pisownię:
z powrotem, po kolei, na przykład
po południu, w ogóle, z powodu, dlaczego, dlatego, dopóki,
za mąż, do widzenia, bez wątpienia dopóty, dotychczas, nadaremnie,
naprędce, naprzeciwko, naraz,
- połączenia przyimków z zaimkami nareszcie, nawzajem, pokrótce,
np. po co, o nim, dla nas, z tobą, pomału, pośrodku, wówczas,
beze mnie, po tym, poza tym wpół, wręcz, znienacka
wzdłuż, wszerz, wzwyż,
- połączenia przyimków z przymiotnikami zanadto, nadzwyczaj, naprawdę,
np. za mały, o dawnych, z miłym

- połączenia przyimków z przysłówkami

np. od zaraz, na czczo, na zawsze,
za darmo, na pewno, po prostu

- połączenia przyimków z liczebnikami

np. po trzecie, do tysiąca, przed pierwszym

Przyimki z wyrazami występującymi wyłącznie w

połączeniach przyimkowych, np. w zamian, na
przemian, na wyrost,
w poprzek, po kryjomu, na przełaj,
w razie,
wyjątek: nawzajem
Zapamiętaj pisownię:
co dzień, na co dzień
(ale codziennie)
 Zadania na listopad – termin wykonania: 30.11.2016r.
Przed wykonaniem zadań zapoznaj się z zasadami ortograficznymi dotyczącymi pisowni przyimków
złożonych i wyrażeń przyimkowych.

1.Dopisz przyimki proste w, o, do, we, po, pod, tak aby powstały przyimki złożone. Pamiętaj o zasadzie
ortograficznej.

w + koło = wkoło … + koła = ……….. ….. + czas = ………………

… + bok = ……… … + śród = ……….. … + wnętrz = ……………..

… + dług = ……… … + skutek = ……....... … + nad = ………………..

… + za = ………… … + przez = ………… … + między = ………..

2. Ułóż pięć zdań z przyimkami złożonymi z zadania nr 1 – tymi, których pisownia sprawia Ci największą
trudność.

.………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

3. Utwórz i zapisz przyimki złożone.

Uwaga! Jeżeli na początku przyimka złożonego występuje przyimek „z”, to piszemy „z” lub „s” – tak jak
słyszymy i wymawiamy.

z + pod = spod (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy „s”)

z + nad = …….. (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy…….)

z + przed = …... (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy…….)

z + za = ……… (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy…….)

z + po + między = ……………. (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy…….)

z + po + śród = ……………….. (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy…….)

z + po + nad = …………………. (bo na początku wyrazu słyszymy i wymawiamy…….)

4. Wypisz przyimki, które ukryły się w podanych wyrazach. Podkreśl przyimki złożone.

spodnie – spod, od, do, po, o ponadto - ………………………………..

oaza – …………………………… przyczyna - …………………………….

podczaszy - …………………….. dolina - ……………………………

5. Uzupełnij zdania odpowiednimi przyimkami złożonymi lub wyrażeniami przyimkowymi, zwracając

uwagę na sens wypowiedzi.
………………… zamku królewny Różyczki wyrósł potężny płot.

Piotr stanął ……………. Arturem.

Powrót …………. rzeki był gwarny i wesoły.

………………… kwitnących gałęzi jabłoni wychyla się dach starego domu.

Biegaliśmy …….. …… boiska.

Czy ………………….. rozumiesz, co do ciebie mówię?

7. Z podanych niżej czasowników i odpowiednich wyrażeń przyimkowych z ramki utwórz i zapisz zwroty.

na oścież, na jaw, w zamian, na płask, na opak, na wznak, na ślepo, wszerz, wzwyż

wzdłuż, na skos, wpław, z naprzeciwka, na raty, po macoszemu, na stałe, po polsku

wyjść …………………… dać ……………………… otworzyć ………………

rozumieć ……………….. położyć …………………. trafić ………...................

przewrócić się …………… skakać …………………… ciąć ……………………..

rozciągnąć ………………. iść ………………………. przepłynąć ………………

kupować ………………… nadjeżdżać ………………. mieszkać …………………

traktować……………….. mówić …………………..

8. Podane w nawiasach wyrazy zapisz łącznie lub rozdzielnie.

Za ……… (nim) ostygnie twój zapał do nauki, dokończ odrabiać rozpoczęte za ………. (dnia)
lekcje. Odszukaj po………… (śród) książek zeszyt ćwiczeń, a po………. (tem) wykonaj zadania.
Na …………….. (prędce) wykonane prace mają na………… (zbyt) wiele błędów. Jeśli wykonasz pracę
bez………….. (zarzutu), w ………………. (zamian) spotka cię miła niespodzianka. Pracuj po………
(woli), ale za…………. (to) dokładnie.

9. Z podanych niżej wyrazów i przyimków w nawiasie utwórz i zapisz wyrażenia przyimkowe.

(za) zwyczaj - ………………… (na) prawdę - ………………………… (za) tem -…………………..

(z) powrotem - ……………...... (do) widzenia - ……………………….. (z) lekka - …………………

(przede) wszystkim - …………………………. (po) angielski - ……………………………

(na) pewno - ………………. (na) przykład - ……………………. (w) ogóle - ……………………….

(z) wolna - ………………… (w zamian) - ……………………... (w) zdłuż - ……………………….

(po) prostu - ……………….. (poza) tym - ……………………… (po) południu - …………………..

(w) razie - ………………….. (beze) mnie - …………………….. (na) co dzień - …………………..

(w) środku - ……………….. (w) razie - ………………………… (po) kolei - ………………............