Düzlem Gerilme

GERİLME ANALİZİ VE
MOHR ÇEMBERİ
MUKAVEMET
Yrd. Doç. Dr. Emine AYDIN Yrd. Doç. Dr. Elif BORU 1
GENEL YÜKLEME DURUMUNDA GERİLME ANALİZİ
Daha önce incelenen gerilme örnekleri eksenel yüklü yapı
elemanları ve enine yüklü bağlantılarla sınırlıydı. Fakat gerçekte
birçok yapı elemanı ve makine parçası daha karmaşık yükleme
koşulları etkisi altındadır.Genel yükleme durumundaki eleman
üzerinde bir Q noktasını üç boyutlu olarak temsil eden kübik
gerilme elemanı üzerinde 6 gerilme bileşeni gösterilebilir: σx , σy ,
σz , τxy , τyz , τzx.
2
GENEL YÜKLEME DURUMUNDA GERİLME ANALİZİ
Söz konusu kübik eleman koordinat eksenleri döndürüldüğünde, aynı
gerilme hali farklı bir bileşen takımıyla temsil edilecektir. x-y-z eksenleri
yerine döndürülmüş x’-y’-z’ eksenlerine paralel alınırsa gerilme
bileşenleri; σ’x , σ’y , σ’z , τ’xy , τ’yz , τ’zx olacaktır.
Gerilme dönüşüm bağıntıları kullanılarak x-y-z eksen takımındaki 6
gerilme bileşeninin döndürülmüş başka bir eksen takımındaki
karşılıkları bulunur.
DÜZLEM GERİLME
En genel gerilme durumu birbirinden bağımsız altı gerilme ile ifade
edilmektedir. Fakat mühendisler birçok durumda basitleştirme ve
kabuller yaparak, bir noktada oluşan gerilme durumunun iki boyutlu
bir eleman ile tarif edilebileceğini kabul eder. Bu durumda,
malzemenin düzlem-gerilme durumuna maruz kaldığı kabul edilir
a. Genel Gerilme Hali b. Düzlem Gerilme b. Düzlem Gerilme

(3 boyutlu görünüm) (2 boyutlu görünüm)
DÜZLEM GERİLME
• Düzlem gerilme durumunda, birbirinden bağımsız iki normal
gerilme ve bir de kesme gerilmesi vardır. Dikkat edilirse kesme
gerilmesi dört kenara da etkimektedir.
Bir noktadaki gerilme durumu birbirinden bağımsız üç gerilme ile

• 
tanımlanabiliyorsa, aynı noktada fakat farklı doğrultudaki gerilme
durumu yine birbirinden bağımsız üç farklı bileşenle
tanımlanabilir.
• Buradaki amaç, bir koordinat sistemindeki gerilme durumunu, bir

başka koordinat sistemindeki eşdeğer gerileme durumuna
dönüştürebilmektir.
POZİTİF İŞARET KABULLERİ
Normal ve kesme kuvveti gerilmelerini x-y koordinat sisteminden, x’-
y’ koordinat sistemine dönüşüm formülleri çıkarılmadan önce,
kuvvetler için pozitif yönler belirlenmelidir.
Normal gerilme için elemanın tüm yüzeylerinden dışarı doğru
yönlenen gerilme pozitif normal gerilmedir. Kesme gerilmesi için ise
elemanın sağ yüzünde yukarı doğru yönlenmiş gerilme pozitif kesme
gerilmesidir.
Pozitif gerilme yönleri

Dört yüzdeki kesme
gerilmesinden sadece
birinin yönünü bilmek, diğer
üçünün yönünü bilmek için
yeterlidir (denge şartından
dolayı).
POZİTİF İŞARET KABULLERİ
Gerilme durumunu bildiğimiz bir elemanın gerilme durumunu farklı
bir doğrultuya dönüştürmek için pozitif θ açısını bilmek
gerekmektedir, pozitif bu açı ve pozitif x’- y’ eksenleri aşağıda
gösterilmiştir. Burada pozitif z ekseninin yönü sağ el kuralına göre
belirlenir. Pozitif θ açısı pozitif x ekseninden pozitif x’ eksenine doğru
ölçülür.
NORMAL-KAYMA GERİLME DÖNÜŞÜMLERİ
Pozitif yön kabulleri dikkate alınarak, aşağıdaki eleman şekildeki gibi
kesilmiş ve pozitif eksenler gösterilmiştir:
Kesilen alan ∆A ise diğer

yüzlerin en kesit alanları
şekildeki gibi olmaktadır.
Ortaya çıkan serbest cisim diyagramından, kesilen elemanın dengesi
incelenerek bilinmeyen σ x′ ve τ x′y′ değerleri bulunur:
Bu iki denklem aşağıdaki trigonometrik eşdeğerlikler kullanılarak
basitleştirilebilir:
Bu durumda, şu ifadeleri yazmak mümkündür:

σy′ denklemi ise,(1) nolu denklemde θ=θ+90 konarak bulunur:
Bu denklemde trigonometrik bağıntılar yerine konursa:

ASAL GERİLMELER-MAKSİMUM KAYMA GERİLMESİ
(1) ve (2) denklemlerinden, gerilmelerin θ açısına bağlı olduğu
görülmektedir. Mühendislikte, genellikle maksimum ve minimum
normal gerilmelerin oluştuğu ve yine maksimum kesme gerilmelerinin
oluştuğu düzlemlerin bilinmesi önemlidir.
Maksimum ve minimum normal gerilmeleri bulmak için denklem (1)

θ’ya göre bir kez türevi alınıp sıfıra eşitlenirse:
Bu denklem çözülürse, θ = θp‘nin, yani maksimum ve minimum normal

gerilmelerin olduğu düzlemlerin açısı bulunacaktır:
Bu denklemin (4) iki kökü vardır, bunlar θp1 ve θp2’dir. 2θp1 ve 2θp2
arasındaki açı 180 derecedir, bu durumda θp1 ve θp2 arasındaki açı
ise 90 derecedir. Bu açılar, normal gerilme formülünde (1)’de yerine
konursa gerekli ifadeler elde edilir. Aşağıdaki grafiğe referansla, θp1
için:
Aşağıdaki grafiğe referansla, θp2 için ise:

(5) ve (6) nolu denklem setinden herhangi biri, denklem (1)’de

yerine konursa, asal normal gerilmeleri bulmak için kullanılan
basitleştirilmiş ifadeler elde edilir:
Asal normal gerilmelerin bulunduğu düzleme asal düzlemler denir.

Dikkat edilirse, θp1 ve θp2 ifadeleri denklem (2)’de yerine konursa,

kesme gerilmelerinin asal düzlemlerde sıfır olduğu görülür. Yani bir
başka deyişle, asal düzlemlerde kesme gerilmesi oluşmamaktadır.
Maksimum kesme gerilmelerinin oluştuğu düzlemse, denklem
(2)’nin θ’ya türevi alınıp bu ifade 0’a eşitlenerek aşağıdaki gibi
bulunur:
Bu denklemin iki kökü, aşağıdaki şekle referansla bulunabilir:

Dikkat edilirse, asal normal gerilmelerin olduğu düzlem ve

maksimum kesme gerilmesinin olduğu düzlem birbirinden 90 derece
açıyla ayrılmıştır, bu durumda θs ve θp birbirinden 45 derece ile
ayrılır. Yani, maksimum kesme gerilmelerinin olduğu düzlem, asal
düzlemleri tanımlayan düzlemleri 45 derece döndürerek bulunabilir.
θs lerden herhangi birini denklem (2)‘de yerine koyarak, maksimum

kesme gerilmesi değerini aşağıdaki gibi buluruz
θs lerden herhangi biri denklem (1)‘de yerine konulursa da bu

düzlemde oluşan normal gerilmeler bulunur. Dikkat edilirse,
maksimum kesme gerilmelerinin oluştuğu düzlemde, ortalama
normal gerilme de oluşmaktadır.
MOHR DAİRESİ
Denklem (1) ve (2) aşağıdaki gibi yazılabilir:
Her iki denklemin karesini alıp birbirine eklersek θ değerinden

kurtuluruz, sonuç aşağıdaki gibi olur:
MOHR DAİRESİ
Spesifik bir problem için σ x ,σ y ve τ xy bilinen sabitler ise, bu
durumda yukarıdaki denklem daha kompakt formda yazılabilir:
Burada:
MOHR DAİRESİ
Eğer σ ve τ için pozitif eksenler aşağıdaki gibi olacak şekilde
düşünürsek denklem (13)’ün R yarıçaplı , merkezi C (σ a v e, 0)’da olan
bir daire denklemi olduğunu görürüz. Alman mühendis Otto Mohr
tarafından geliştirilen bu daireye Mohr Dairesi denilmektedir.
Mohr dairesi üzerindeki her bir nokta bir gerilme durumunu ifade
etmektedir. Mohr dairesi çizildikten sonra asal düzlemler ve bunlara
karşılık gelen asal gerilmeler veya herhangi bir düzlemdeki
gerilmeler hesaplanabilir.
MOHR DAİRESİ
Aşağıda Mohr dairesinin çizimi gösterilmiştir.
MOHR DAİRESİ
MOHR DAİRESİ NASIL ÇİZİLİR?
• Koordinat düzleminde yatay
eksen çekme / basma gerilimleri
(σ) için, dikey eksen ise kesme
gerilimleri (ζ) için kullanılır.
• σ ekseninde çekme gerilimleri
(+) değerli olarak, basma
gerilimleri ise (-) değerli olarak
işaretlenir.
• ζ ekseninde ise kesme gerilimi
aynı büyüklükte fakat ters
işaretli (–ζy , +ζy )olacak şekilde
işaretlenir.
• Aynı yüzey üzerinde etkin olan
gerilimler bir koordinat
oluşturacak şekilde düzlem
üzerinde işaretlenir
• Örnek : A(σx ,-ζxy) ,B(σy , ζyx)

SORU 1
60 MPa
a-) Şekildeki düzlem saat ibresinin tersi yönünde 40o çevrilince ,

b-) Saat ibresi yönünde 15o çevrilince düzlemde oluşan gerilmeleri formüller
yardımıyla bulunuz.
a)
27
b)
28
SORU 2
Düzlemsel gerilme hali verilen elemanın;

a-) Normal (σ) ve Kayma gerilmelerini (τ) ,
b-) Asal gerilmelerini ,
c-) Asal doğrultularını bulunuz.
31

Düzlem Gerilme

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Düzlem Gerilme

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Düzlem Gerilme

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GERİLME ANALİZİ VE

a. Genel Gerilme Hali b. Düzlem Gerilme b. Düzlem Gerilme

Bir noktadaki gerilme durumu birbirinden bağımsız üç gerilme ile

• Buradaki amaç, bir koordinat sistemindeki gerilme durumunu, bir

Pozitif gerilme yönleri

Kesilen alan ∆A ise diğer

Bu durumda, şu ifadeleri yazmak mümkündür:

Bu denklemde trigonometrik bağıntılar yerine konursa:

Bu denklem çözülürse, θ = θp‘nin, yani maksimum ve minimum normal

Aşağıdaki grafiğe referansla, θp2 için ise:

(5) ve (6) nolu denklem setinden herhangi biri, denklem (1)’de

Asal normal gerilmelerin bulunduğu düzleme asal düzlemler denir.

Dikkat edilirse, θp1 ve θp2 ifadeleri denklem (2)’de yerine konursa,

Bu denklemin iki kökü, aşağıdaki şekle referansla bulunabilir:

Dikkat edilirse, asal normal gerilmelerin olduğu düzlem ve

θs lerden herhangi birini denklem (2)‘de yerine koyarak, maksimum

θs lerden herhangi biri denklem (1)‘de yerine konulursa da bu

Her iki denklemin karesini alıp birbirine eklersek θ değerinden

• Örnek : A(σx ,-ζxy) ,B(σy , ζyx)

a-) Şekildeki düzlem saat ibresinin tersi yönünde 40o çevrilince ,

Düzlemsel gerilme hali verilen elemanın;

You might also like