Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 7

Zur Ragnarsdrápa.

F innur Jónsson: De a lä ste S k ja ld e og deres K va d .

U n te r d e m T ite l " D e æ ld s te S k ja ld e o g d e r e s K v a d " h a t F in n u r


J o n sso n in den A arbøger f. nord. O ld k . 1895, S . 271— 359 auf
B ugges S c h r ift " B id r a g til den æ ld s te S k a ld e d ig tn in g s H is to r ie " ,
d ie h a u p ts ä c h lic h gegen ih n g e r ic h te t w ar, g e a n tw o r te t. A u szu ­
z e ic h n e n is t d ie F orm d ie s e r P o le m ik , u n d es w äre zu w ü n sch en ,
d a ss w is s e n s c h a ftlic h e S t r e itfr a g e n im m e r so s a c h lic h und vornehm
b e h a n d e lt w ürden, w ie d a s v o n d ie s e n b e id e n G egnern g esch eh en
is t. F. J ó n sso n is t du rch B ugges A u sfü h r u n g e n n ic h t ü b e r z e u g t
w orden, un d e r h ä lt d ie v o n ih m g e s te llte F o r d e r u n g , B u g g e m ö g e ,
a ls d ie n o tw e n d ig e V o r a u sse tz u n g fü r s e in e s a g e n g e s c h ic h tlic h e n
U n te r su c h u n g e n , den z w in g e n d e n N a c h w e is d a fü r e r b r in g e n , d a ss
d ie ä lte s te n s k a ld is c h e n G e d ic h te u n ech t s e ie n , fü r n o c h im m e r
n ic h t e r fü llt. Ich habe zu m e in e r F r e u d e in F . J o n sso n s A b h a n d ­
lu n g m an ch e Ü b e r e in s tim m u n g m it den E in w ä n d e n g e fu n d e n ,
w e lc h e ic h s e lb s t im A r k iv X II S. 204 ff . g e g e n B ugge vorge-
b ra ch t hab e. Ich s tim m e je tz t a u c h g a n z der B eh a u p tu n g F . J o n s ­
son s b e i, d ass B ugges B e w e is fü h r u n g n ic h t z w i n g e n d is t, a b er
e in e an d ere F rage is t es, ob d ie E c h th e it des G e d ic h te s s o s ic h e r
is t, w ie F. Jón sso n a n n im m t, und ob jed e B e r e c h tig u n g zum
Z w e ife l fe h lt .
Ich habe sch on in m e in e r A n z e ig e von B ugges S c h r ift b e ­
m e r k t, d ass ic h den A b s c h n itt "R agnar i B r a g is V ers o g i H i­
s to r ie n " fü r b e w e is e n d e r h a lte , a ls a lle s ü b r ig e , w a s von B ugge
vorgeb rach t w orden is t, u n d F . J ó n sso n s c h e in t m ir d o ch e tw a s zu
s c h n e ll ü b e r d ie s e n Punkt h in w e g g e g a n g e n zu s e in .
D ie is l. T r a d itio n , d a s s B r a g i s e in e R a g n a r s d r á p a fü r R a g n a r
lo d b r o k g e d ic h t e t h a b e , fin d e t im G e d ic h t e s e lb s t ih r e B e s t ä t ig u n g ,
wo R a g n a r a ls Siguräar mggr b e z e ic h n e t w ir d . E s w äre n u n seh r
b e d e n k lic h , w enn m an, um d ie E c h th e it des G e d ic h te s z u v e r te i­
d ig e n , je n e N a c h r ic h t, d a ss e s fü r R a g n a r lo d b r o k v e rfa sst is t, a n ­
z w e ife ln , und s ic h au f das F e h le n des B e in a m e n s IJringr im G e­
d ic h t e b e r u fe n w o llte . W er jed en Z w e ife l a n der E c h th e it b e s e i­
tig e n w ill, der m u ss e in e n h is to r is c h e n S ig u r d R in g g eg en J essen ,
S to rm und S tee n str u p w a h r s c h e in lic h m achen.
D as hat nun a lle r d in g s J ó n Jón sso n im A r k iv X , S. 130 ff.
v ersu ch t, aber kaum m it G lü c k . Jón J ó n sso n m e in t, d ass zu r
Z e it, a ls d ie d ä n . G e sc h ic h tss c h r e ib u n g b e g a n n , e in e n o r d is c h e T r a ­
d itio n b e sta n d , nach w e lc h e r S ig u r d R in g der V a te r des R agnar
lo d b r o k w ar, und d ass d e s h a lb d ie dän. H is to r ik e r , w e lc h e ih r e
h e im is c h e n Sagen m it d e m B e r ic h t d e s A dam von B rem en c o n ta -
m in ie r te n , d ie N a m e n S ig ifr id u s (S iw a r d ), A n u lo (R in g ), R e g in fr id u s
in S iw a r d , S iw a r d R in g , R a g n a r , o d e r S iw a r d R in g , R in g , R a g n a r
verän d ert hab en .
Á S X IT F O R N O R D ISK FIL O L O G I X I II, NT /FÖ L JD I X .
3G4 Detter: Zur Ragnarsdrápa.

P r ü ft m an aber d ie D a r s te llu n g S a x o s a u f ih r e Z u sam m en ­


setzu n g , so w ir d das V o r h a n d e n s e in e in e r n o r d is c h e n T r a d itio n
üb er S ig u r d R in g w e n ig w a h r s c h e in lic h .
D en h is to r is c h e n G o d e fr id u s , d e r nach E in h a r d im Jahre 810
von e in e m s a te lle s e r m o r d e t w u r d e , h a b e n d ie d ä n is c h e n G e s c liic h t -
d a r s te llu n g e n b e k a n n tlic h m it G a u tr e k r g ia fm ild i v e r w e c h s e lt . Saxo
fü h r t b e id e N am en an ( Gotricus, qui et Godefridus est appell atus),
und d ie s e C o n ta m in a tio n is t auch in Saxos B e r ic h t üb er d ie R e­
g ie r u n g des K ö n ig s d e u tlic h erk en nbar. Er e r z ä h lt v o n G o d e fr id s
B e z ie h u n g zu K arl dem G r. u n d von s e in e m T od du rch den sa­
te lle s , a b e r er b r in g t a u c h d ie G e sc h ic h te von G a u trek r u n d R e fr .
Er s c h ie b t fern er g e g e n d a s Z e u g n is des A dam von B rem en z w i­
sch en G o tr ic u s und H e m m in g u s e in e n O la f e in , e in e n Sohn des
G o tr ic u s , und b e r u ft s ic h d a b e i a u f e in e L o c a lsa g e , a u f d e n G rab­
hü gel d ie s e s O la f b e i L e th r a , s. S to r m K r it. B id r a g 55.
D er H e m m in g u s der d eu tsch en A n n a le n e r s c h e in t in d e n d ä n .
G e sc h ic h tsw e r k e n und auch bei Saxo u n te r dem g le ic h e n N am en,
und dem en tsp r e c h en d geht auch aus dem ku rzen B e r ic h t Saxos
k la r hervor, d ass er üb er d ie s e n K ö n ig n ic h ts an d res w u sste, a ls
w a s w ir a u c h b e i E in h a r d u . a . le s e n . H e m m in g u s s c h lie s s t F r ie d e n
m i t K a i s e r L u d w i g ( e i g t l . K a r l d . G r .) , et forte eomplura tempo-
rum eins insignia, quanquam praeclara extitcrint, vetustatis livorc
teguntur.
D as fo lg e n d e üb er den K a m p f d e r b e id e n K ö n ig e Syvardus
co g n o m e n to R in g und R in g o d e c k t s ic h in a lle m w e s e n tlic h e n m it
dem B e r ic h t E in h a r d s oder A dam s von B rem en üb er S ig ifr id u s
und A n u lo . D ie e in g e s c h o b e n e R ede d es ju n g e n R e g n e r u s w ir d
m an s c h w e r lic h fü r m e h r a ls e in e A u ssch m ü ck u n g h a lte n können,
w ie s ic h e in e s o lc h e ja auch in der G e sc h ic h te des G o tr ic u s bei
Saxo fin d e t, n ä m lic h d ie E r z ä h lu n g vom S ch a tzh a u s in F r ie s la n d .
E b en so w e n ig w e is t es a u f e in e h e im is c h e T r a d itio n , w e n n Saxo
a n g ib t, d ass der V a te r des Syvardus e in norw . K ö n ig gew esen
s e i, denn das geht auf das B estr e b e n z u r ü c k , e in e n Z u sam m en ­
hang z w is c h e n dem B e in a m e n R in g und dem n o r w . H r in g a r ik i
h e r z u s te lle n , so w ie d ie is l. Sage den S ig u r d R in g m it d e m R in g
der B r á v a lla s c h la c h t id e n t ific ie r t h a t, s. S to r m , K r it. B id r a g 107,
1 2 3 , J e s s e n , U n d e r s ø g e ls e r 32. D agegen is t in S a x o s B e r ic h t ü b e r
R egneru s d ie Z u sa m m e n setzu n g w ie d e r d e u tlic h , d e n n der H a r a l-
d u s, m it w e lc h e m R egneru s m e h r m a ls zu k ä m p fe n h a t, der zu
K a is e r L u d w ig nach M a in z flie h t u n d g e ta u f t w ir d , is t z w e ife llo s
id e n t is c h m it H a r io ld u s , d e m M itr e g e n te n d e s R e g in fr id u s , d e r v o n
den filii G o d e fr id i b e s ie g t , s ic h zu L u d w ig b e g a b , u n d 8 2 6 in M a in z
m it s e in e r G e m a h lin und s e in e m G e fo lg e g e ta u ft w u rd e, s. S teen -
str u p , N o r m a n n e r n e I, 86, und s o m it e n ts p r ic h t a u c h R egner zum
T h e il d e m R e g in fr id u s . W e n n S ig ifr id u s in S iw a r d v e r ä n d e r t w u r d e ,
so hat das s e in e b e k a n n t e P a r a lle le in d e r S ie g f r ie d s a g e ; w e n n S i g i ­
fr id u s und A n u lo n ic h t a ls S iw a r d und R in g , son d ern a ls S iw a r d
Detter: Zur Ragnarsdrápa. 365

R in g und R in g e r s c h e in e n , so h at Jessen d a fü r e in e v o llk o m m e n


b e fr ie d ig e n d e E r k lä r u n g g e fu n d e n : es la g e in e N a m e n r e ih e vor:
Hemmingus
Sivardus Ringo (vom Verfasser der Reihe als zwei Personen, dem
Sigifridus und Anulo entsprechend, gedacht)
Regnerus.
D as hat zur A nnahm e g e fü h rt, d a ss S iw a r d R in g der V a te r des
R egner s e i, u n d j e nachd em m an den S iw a r d oder R in g m it d e m
S iw a r d R in g g le ic h s te llte , e r h ie lt m an e in e n S iw a r d R in g und
R in g (S a x o ), oder e in e n S iw a r d und S iw a r d R in g ( H is t , b r e v io r ).
E in e n o r d is c h e T r a d itio n üb er S ig u r d R in g w ir d s ic h a ls o
kaum w a h r s c h e in lic h m achen la s s e n . Ich b in m ir w o l b e w u s s t ,
d ass m it d e m g esa g ten noch k e in z w in g e n d e r B e w e is gegen d ie
E c h th e it d e r R a g n a r sd r á p a e r b r a c h t is t, a b e r ic h g la u b e a lle r d in g s ,
d ass h ie r d e r Z w e ife l b e r e c h t ig t is t , und w as m an b is h e r fü r d ie
E c h th e it d e s G e d ic h te s a n g e fü h r t h a t , s c h e in t m ir u m n ic h ts z w i n ­
g en d er zu s e in .
M an v e r w e is t auf d ie F orm haufuä , d ie du rch das M etru m
g e s ic h e r t is t. G e r in g m a c h t d a b e i d ie V o r a u sse tz u n g , d ass haufuä
d ie ä lte r e F orm s e i, a u s w e lc h e r s ic h hgfuä e r s t e n tw ic k e lt h a b e.
D a s is t aber kau m r ic h tig , e b e n so w e n ig , w ie ags. hêafod ä lte r is t
a ls hafola. D ie b e id e n W o r te s in d e ty m o lo g is c h v e r s c h ie d e n , o d e r
doch n u r e n tfe r n t v e r w a n d t: hçfuâ e n t s p r i c h t d e m l a t . eaput, haufuä
is t dagegen m it Haube, a n o r d . huf a , v i e l l e i c h t a u c h m i t l a t .
nhd.
cupa ’F a s s * ( cuppa , w o r a u s n h d . K opf) z u s a m m e n z u s t e l l e n , u n d d i e
vorgerm . F orm der W u r z e l lie g t w a h r s c h e in lic h im g o t. L eh n w o r t
leaupatjan ' o h r f e i g e n * vor. D ie F orm haufuä is t n ic h t m e h r , a ls
e in &7ia§ elggjusvov, und kann a ls s o lc h e s fü r d a s A lte r des G e­
d ic h te s n ic h ts b e w e is e n , denn so n st k ö n n te m an z. B . auch aus
dem V orkom m en des åna§ elgtj/uévov elclcia — a h d . encha ’S c h e n k e l ,
F u ss’ in der le tz te n S tro p h e der E g ils s a g a s c h lie s s e n , d a s s d ie s e
S tro p h e cc. 8 4 0 v e r f a s s t s e i 1).
D agegen lä s s t s ic h e in s p r a c h lic h e s A rgum ent gegen d ie
E c h th e it d e r R a g n a rsd rá p a a n fü h r eo . D er Amlaoeibh Conung, Sohn
d es K ö n ig s von L o c h la n n , w e lc h e n d ie ir is c h e n A n n a le n z u m J a h r e
8 ,5 3 n enn en , is t doch Anleifr ( n i c h t Ahdfr o d e r
w ohl e in norw .
O lafr) 2), u n d d e m e n t s p r e c h e n d m ü s s t e d i e Z e i l e A la undirkiilu
c c . 8 4 0 Anla undirkúlu g e l a u t e t h a b e n . D a m it is t a b e r d e r R e im
z e r stö r t. M an kann a lle r d in g s e in w e n d e n , d ass e s s ic h h ie r u m

t) eigum ekkiur
aUkaldar tvær,
en þœr konur
þurfu blossa
:ich habe zwei sehr kalte Schenkel, Füase, und diese Frauen bedürfen W ärme’
(W ortspiel m it ekkia ’Schenkel’ und ekkici ’W itwe’).
2) Dagegen kann Imhar, Amlaoeibh’s Bruder, ein nord. Tvar sein, mit.
mutated m, das wie v gesprochen wird.
A T IK JV F Ü R N O R D ISK F IL O I.O O I X III , NY F Ö I.JD IX . 27
B66 Detter: Zur Kagnarsdrápa.

eine u n g e r a d e V e r s z e i l e h a n d e lt, und dass reim lose ungerade Zeilen


bei B r a g i Vorkommen.
B ugge bat auf d ie K r ä k u m ä l a u fm erk sa m g e m a c h t, w e lc h e
d ie s e lb e n m e tr is c h e n U n r e g e lm ä s s ig k e ite n z e ig e n , w ie d ie R a g n a r s -
drápa. F. J ó n sso n m acht d agegen g e lte n d , d a ss F ä lsc h u n g e n erst
im 12, u n d IB . J lid . v o r k a m e n . A b e r v o n e in e r s o lc h e n F ä ls c h u n g ,
d ie ä lte r is t, hab en w ir s ic h e r e N a c h r ic h t. D as s in d d ie B ia r k a m ä l
en fo r n u , w e lc h e Þ orm ódr K o lb r u n a r s k á ld vor der S c h la c h t b e i
S tik la s ta ð ir (1 0 3 0 ) v o rg etra g en h a t. D as G e d ic h t z e ig t, w ie es
je t z t v o r lie g t, d e u tlic h s k a ld is c h e F orm . D a s M e tr u m i s t d e r M ä la -
h á ttr , w ie in änd ern s k a ld is c h e n G e d ic h te n , d ie z u d e n ä lte s te n g e ­
rechn et w erd en ; d ass d ie U m s c h r e ib u n g e n fü r G o ld e in sp ä te r e r
Z u sa tz s in d , hat F. J ó n sso n s e lb s t z u r ü c k g e w ie s e n , L itt. H is t. I,
471, er r e ih t d ie B ia r k a m ä l in d ie s k a ld is c h e n D ic h tu n g e n e in ,
und g ib t a ls A b f ä s s u n g s z e it d a s 10. Jhd . an. Es is t ü b r ig e n s fü r
u n s h ie r g le ic h g iltig , ob d a s L ie d d ie F o r m , in der es a u f u n s g e ­
kom m en is t, s c h o n vor der S c h la c h t b e i S t ik la s ta d ir h a tte , o d e r o b
e s d ie s e lb e v ie lle ic h t e r s t du rch Þ o r m ó c tr e r h a lte n hat — d e r T ite l
cn form t w e is t m ö g lic h e r W e is e a u f z w e i R e d a k tio n e n h in — ; j e d e n ­
fa lls h a t e in D ic h te r dem H e ld e n B i a r k i 1) o d e r H ia lti d ie s e S t r o ­
ph en in den M und g e le g t. B esä sseu w ir d ie N a c h r ic h t ü b er Þ or-
m ódr n ic h t, u n d w äre das G e d ic h t nur bei Saxo und e tw a in der
H r ó lfs s a g a kraka e r h a lte n , w o es ja d ie P r o s a v o r a u s se tz t, so h ä tte
es F . J ó n sso n g e w is s e r s t im z w e ite n B a n d e s e in e r L itt. G e s c h ic h te
zu sam m en m it den K r ä k u m ä l, den S t a r k a d -L ie d e r n u. a. be­
sp roch en .
F. J ó n sso n fin d e t a u c h in dem I n h a lt d e r R a g n a r s d r ä p a e in e n
B e w e is fü r ih r e E c h t h e it u n d ih r h o h e s A lt e r . W e n n m a n d ie R e s te
d e r ä lte s te n s k a ld is c h e n D ic h tu n g m u ste r e , so fin d e m a n h ie r m e h ­
rere S c h ild g e d ic h te ; das könne k e in Z u fa ll s e in , s o n d e r n im 9 :ten
Jhd. habe m an v o n d e r G a b e g e s u n g e n , n ic h t v o n d e m G eb er. E rst
u n te r H a r a ld h ä r fa g r i m it d e r E n tw ic k lu n g d e s H ir d s k a ld e n w e s e n s
sei d ie e ig e n tlic h e s k a ld is c h e D ic h tu n g , d ie d e n F ü r s t e n s e lb s t z u m
G eg en sta n d h a t, e n tsta n d en . B ugge hat s ic h dagegen auf das
Z e u g n is der E g ils s a g a . b e r u fe n , w o von zw ei S c h ild g e d ic h te n be­
r ic h te t w ir d , d ie E g ill cc. 970 g e d ic h te t h a t. D a r a u f a n tw o r te t F .
J o n sso n ; m an m ü sse in B etra c h t z ie h e n , von w em E g ill d ie s e
b e id e n S c h ild e bekom m en hab e. D er e in e G eber w ar e in ta ten ­
lo s e r n o r w e g is c h e r bóndi, d e r z w e ite w ar d er ju n g e E in a r r s k ä la -
g la r o m , d a m a ls auch noch ta te n lo s . W a s h ä tte E g ill von d ie s e n
b e id e n sagen s o lle n ? Er g r iff d e s h a lb zu dem a lte n B rau ch zu­
rück, un d d ic h te te ü b e r d ie G a b e s e lb s t.

*) Der Held heisst eigentlich B ia rk i 'der kleine B är! als Sohn des
Biçrn und der Bera. B gåvar ist gen. von bgå ’K am p f’ und B gåvar B ia rki
vergleicht sich sehr genau dem llohngpnyu B e rs i ; vgl, FAS. I. 1 0 0 :...
B gåvar B ia rk i emi tólfti, ok var hann því svá kalla år, at, hann rým di á
hurt gllum berserkimn . . . en drap suma . . wo offenbar das B g åvar richtig
aufgefasst ist.
Detter: Zur Ragnarsdrápa. B67

M an kann aber au ch and ers ü b e r le g e n : E in F ä lsc h e r m u sste ,


nm es m ö g lic h s t g la u b h a ft z u m a ch en , d a ss e tw a B ragi der V er­
fa sse r e in e s G e d ic h te s s e i, e in e B e z ie h u n g d ie s e s D ic h te r s zu s e i­
nem F ü rste n zum A u sd ru ck b r in g e n , a u s w e lc h e r das G e d ic h t h e r ­
vorgegan gen s e i. D ie F orm des S c h ild g e d ic h te s w a r da e in seh r
bequ em es M itte l, und so e r k lä r te e s s ic h , w a r u m w ir g e r a d e u n te r
den a n g e b lic h ä lte s te n s k a ld is c h e n E r z e u g n iss e n m ehrere S c h ild ­
g e d ic h te fin d e n .
E in z w in g e n d e r B e w e is fü r d ie E c h th e it d er R a g n a rsd rá p a
is t a ls o b is h e r noch n ic h t erb ra ch t, u n d m an hat d a s R e c h t e in e n
s o lc h e n z u v e r la n g e n , d e n n d ie h is to r is c h e n V o r a u s s e tz u n g e n , w e lc h e
das G e d ic h t m a c h t, s in d b e d e n k lic h e r N a tu r . U rn es d er g u ten
G róa g le ic h z u t u n , w e lc h e ih r e m Sohne u n fe h lb a r e R a ts c h lä g e gab,
w ährend s ie sta n d á iarâfçstwn steini, fe h lt u n s d ie H a u p tsa ch e,
der iaräfastr steinn. M an w ir d dah er g u t tu n , von d er R a g n a rs-
d r ä p a v o llk o m m e n ab zu seh en , u n d s ie w e d e r fü r n o c h gegen B ug­
ges T h e o r ie von der E n tste h u n g d e r n o r d is c h e n S a g e v e rw e r te n zu
w o lle n . S te lle n w ie der S c h lu s s der V qIu sp á, w o v o n d em g ro ssen
G e r ic h t, v o n dem m ä c h tig e n R ic h te r , v o n d e r B e lo h n u n g d e r G u te n
und B e str a fu n g der B ö sen d ie R e d e is t, o d e r d er M y th u s v o n d e m
R ie s e n , d e r s ic h aus d er a llg e m e in e n F lu t in e in e m lüctr (Ü b e r se t­
zung von la t. area) r e tte t, sp rech en d e u tlic h genug, und es is t
e in e F rage von v e r h ä ltn is m ä s s ig u n te r g e o r d n e te r B e d e u tu n g , ob
d ie s e fr e m d e n Z üge von I r la n d oder and ers w o h e r g e k o m m e n s in d .
A uch F. J ó n sso n g la u b t je tz t an fr e m d e E in flü s s e in d e r n o r d i­
sch en M y th o lo g ie , nur denkt er dab ei an D e u ts c h la n d .
Im E in g ä n g e s e in e r A b h a n d lu n g b e s p r ic h t F . J ó n sso n auch
Z i m m e r ’s k e ltis c h e S t u d ie n , auf w e lc h e s ic h B ugge b e r u fe n h a t.
Er hebt w ol m it R ech t hervor, d ass es d ie d eu tsch e F o rm der
N ib e lu n g e n s a g e is t, w e lc h e s ic h nach Z im m e r s A u sfü h r u n g e n in
den ir is c h e n E r z ä h lu n g e n fin d e t, u n d d ass d e s h a lb d ie Sage w ahr­
s c h e in lic h d ir e k t a u s D e u ts c h la n d zu d e n I r e n g e k o m m e n is t. A ber
d ie Ü b e r se tz u n g von in centum ferme annis in der b e k a n n te n D i-
c u il-S te lle m it ” in d en le tz te n h u n d e r t J a h r e n ” is t d u r c h a u s n ic h t
n o t w e n d ig . Am w a h r s c h e in lic h s te n s c h e in t m ir d ie E r k lä r u n g ,
w e lc h e Z im m e r in den S itz . B e r ic h te n d er p reu ss. A k a d . 1891, S.
290 v o rg etra g en h a t: ’a u f d e n F ä r ö e r n w o h n t e n in n e r h a lb u n g e f ä h r
100 Jahre ir is c h e E r e m ite n , w a s je tz t g a n z a u f g e h ö r t h a t ’, s o d ass
s ic h aus der S te lle k e in genaues D a tu m g e w in n e n lä s s t. A u c h d ie
V e rm u tu n g Z im m e r s , d ass in d e r B r a n d a n le g e n d e N o r d le u te b e im
hestavír/ v o rg efü h rt w erd en , is t d o c h seh r w a h r s c h e in lic h . Es is t
fe r n e r zw ar r ic h tig , d a s s ir . elta fo r m e ll e b e n s o g u t au f ags. Mit
w ie auf anord. Malt z u r ü c k g e fü h r t w erd en kan n ; w enn m an aber
von Z im m e r Z s. f. d . A. 32, 268 e r fä h r t, d a ss ttø s ir . W o r t g a n z
so w ie das uord. den S c h w e r tk n o p f und d ie S c h u tz v o r r ic h tu n g
z w is c h e n H a n d g r iff u n d S c h n e id e b e d e u tet, u n d d ass d a s , w a s im
368 Detter: Zur Ragnarsdrápa.

nord. meäalkafli h e is s t, ir a ir . auch m it e in e m änd ern A u sd ru ck


b e z e ic h n e t w ir d , s o s ie h t d ie Sache doch and ers au s.
Zum S c h lü s s e e in k le in e r B e itr a g z u r I n te r p r e t a tio n d e r e r s te n
S t r o p h e *).
D er A u sd ru ck baugnafaz w ir d S n E . I, 4 2 6 e r k lä r t. D a h e is s t
es, B ragi habe den S c h ild M as R ad d e r H i l d r ’, u n d den baugr
'd ie N abe des R a d e s ’ g e n a n n t. A ls o baitgnafaz hióls b e d e u t e t 'd e s
baug-ben&bien R a d e s ' , d h . ' d e s R a d e s , w e l c h e s a n S t e l l e d e r N a b e
e in e n baugr h a t ’. W a s d e r baugr i s t , e r f a h r e n w i r a u s S n E . I ,
4 2 0 : á fornum skigldum var titt at skrifa rond p á er baugr var
kalladr, ok eru v id pann baug skil dir kendir. H i e r w e r d e n a l s o
baugr u n d rgnd e i n a n d e r g l e i c h g e s t e l l t . F a s s t m a n n u n rgnd, w i e
das g e w ö h n lic h g e s c h ie h t, a ls 'S c h ild r a n d ', so is t d e r V e r g le ic h
m it d er N a b e ganz u n v e r s tä n d lic h , d e n n h ie r f e h lt s o g u t w ie j e d e s
te r tiu m c o m p a r a tio n is , m an m ü sste denn e in s o lc h e s sch o n d a r in
fin d e n , d a s s s o w o l d ie N a b e , a ls der R an d des S c h ild e s r in g fö r m ig
is t. A uch d ie Ü b e r se tz u n g e n von rgnd m it ’R u n d i n g ' ( B u g g e ) ,
oder m it 'R in g , K r e s ' (F . J ó n s so n ) tr e ffe n kaum d a s r ic h tig e . M it
der R adnabe kann e in z ig und a lle in d e r m ittle r e T e il d e s S c h ild e s ,
der S c h ild b u c k e l, v e r g lic h e n w erd en , und der e ty m o lo g is c h e Zu­
sam m en h an g von Nabe m it la t. urnbo, gr. ôjurpaÀôg hat d ie s e Ä h n ­
lic h k e it zu r V o r a u sse tz u n g .
A hd. rant und ags. rond b ed eu ten aber au ch n ic h t 'S c h ild -
r a n d ’, s o n d e r n ’u m b o ' , u n d der G le ic h s te llu n g von rgnd u n d baugr
in der S n . E . v e r g le ic h t s ic h ganz genau ahd. rantboug, ags. rond-
béa% 'u m b o ’ 2 ). D ie s e Ü b e r e in s tim m u n g kann n ic h t um gangen
w erd en ; d ie D a r s te llu n g e n m ü ssen s ic h au f dem B u ck el des S c h il­
des b e fu n d e n hab en , und w ir h ab en an M e ta lla r b e it z u denk en .
D er A u sd ru ck skrifa , d e r v o n d ie s e n D a r s t e llu n g e n g e b r a u c h t w ir d ,
s p r ic h t n ic h t g e g e n d ie s e A u ffa ssu n g , d en n d e r s e lb e b e d e u t e t n ic h t
a u s s c h lie s s lic h ' m a l e n ’, s o n d e r n a l l g e m e i n ' b i l d l i c h d a r s t e l l e n ' . D a ss
skrifa auch von M e ta lla r b e it g e b r a u c h t w e r d e n k a n n , z e ig t k la r d ie
S t e i l e F M S . V I I , 9 7 : cru par sknfuil margskonar forn tidendi,
Æ sir, Giukungar , Vglsungar, steypt a f kopar ok málmi med svá
miklum hagl eik, at pat pykkir allt kvikt vcra . E b e n s o w e n i g k a n n
d e r A u s d r u c k fá b e w e i s e n , d a s s e s s i c h h i e r u m M a l e r e i a u f H o l z
h a n d e lt. Ich g la u b e n ic h t m it B u g g e , N orges I n d s k r ifte r S. 85,

’) V ilid, H ra fn k etill , heyra.


livé hreingróit steini
p rú fta r skalk oh þengil
þiófs ilia b la d ley f a.
Nema svát g ó d ens gialln
g ig id bau gn afaz v ila i
m eyia r hiöls enn mœri
* m ggr Sigurctar H ggna.
2) vgl. auch ahd. rantbogo , mhd. rantboge ’umbo’. (Schiiå-)Biickel ist
wahrscheinlich nicht aus afrz. b o d e 1 Schnalle1, lat. buccula ’Bäckchen1entlehnt,
sondern ist identisch m it Buckel. Puckel L ü ck en 1, eigentlich ’K rüm m ung’,
und verhält sich zu biegen Bühel , wie lecken zu got. bi-laigün.
Detter: Zur Ragnarsdrápa. 369

und ä n d e r n , d a s s H á v a m á l 1 4 2 es fd d c fimbolfiulr, oh gerdo ginn-


regm, oh reist hroptr rggna e i n G e g e n s a t z z w i s c h e n Jäde u n d reist
v o r l i e g t , u n d fade a u f d a s A u s m a l e n d e r R u n e n z u b e z i e h e n i s t ;
s o n d e r n f å i s t d e r w e i t e r e B e g r i f f , e b e n s o w i e gera, u n d b e d e u t e t
’z e i c h n e n * , a l s o = marha. I n grundar vals gulli fá d a r, K r á k u m á l 7
hat das V erb um d ie B e d e u tu n g ’s c h m ü c k e n * , d ie auch in a in d .
pingdti v o r lie g t, und in oh i nimmt fá k , H á v a m á l 157 h e is s t es
’s c h r e i b e n * , w i e a s l a v . pisati. A u c h malen h a t i n d e r a lte n S p r a c h e
d ie a llg e m e in e r e B e d e u tu n g ’z e i c h n e n , m i t O r n a m e n t e n v e r s e h e n ’,
und kann von e in g e le g te r A r b e it in M e ta ll gebraucht w erd en ;
v g l. anord. mdla-sax, -idrn, -spiót, a g s . scirmdled sw yrd, a h d .
m hd. blahmdl, geblahmdlot blachmdlen * ), d u r c h w e g s A u s d r ü c k e
fü r e in g e le g te A r b e it in M e ta ll (T a u s c h ir a r b e it u n d N ie llo v e r z ie -
r u n g ), d ie auch zum bifum fd d r i n d e r H a u s t l ç n g 2)
V e r s tä n d n is d e s
v e r h e l f e n , bifum i s t d a t . p l u r . v o n hif n . ’m o t u s ’, d a s h i e r d i e B e ­
d e u t u n g ’G l a n z ’ h a t , v g l . l a t . corusco ’z i t t e r n , s c h i m m e r n ’, m h d .
spiln ’s i c h i n z u c k e n d e r B e w e g u n g b e f i n d e n , g l i t z e r n , s c h i m m e r n * .
E s v e r g l e i c h t s i c h a l s o bifum fd d r ’g l a n z - g e s c h m ü c k t - v e r z i e r t ’ g a n z
gen au dem a g s . scirm dled , a h d . geblahmâlôt, u n d i s t s o m i t e i n e
w e ite r e B e s tä tig u n g fü r d ie V e r m u tu n g , d ass h ie r D a r s te llu n g e n
a u f M e ta ll g e m e in t s e ie n .
A uch hreingróit steini w i r d a n d e r s a u f g e f a s s t w e r d e n
das
m ü s s e n , w ie steinn i s t s o v i e l w i e ’G e s t e i n ’, u n d hreingróit
b is h e r ,
steini = gróit hreinum steini b e d e u t e t ’b e w a c h s e n m i t g l ä n z e n d e m
G e s t e i n ’, hreinn steinn i s t d a s s e l b e w i e biartr steinn = iarhnasteinn
G ud rú narkv. I, 1 7 3) , B r a g is S c h ild w a r a ls o m it S t e in e n v e r z ie r t,
w ie d a s ja auch so n st so o ft v o n S c h ild e n g e sa g t, und a u c h in d er
E g ils s a g a c. 78 (F . J o n sso n ) a u s d r ü c k lic h h ervorgehob en w ir d :
kann (shigldrinn) var shrifadr fornsggum, en allt m illi shriptanna
vdru lagdar yfir spengr a f gulli, oh settr steinum.

'Grlanzzeichnung, glanzgeschmückt’ zu bläh ’glänzend1; vgl. sin ctnt-


litz blah und m issevar , wo es Gleich1 bedeutet, und synonym m it m issevar
ist. Dazu nhd. blecken eigentlich ’glänzend machen1, und m it nasal-infix
blank , blinken , vgl. m it blachm äle verblenket, jiing. Tit. ü45. bair. blaich-
m ailen (bei Schmcller 322) entspricht ahd. blahmälön.
a) B au gs þák bifum fá fta
b ifk le if at p o rle iß .
3) hreinn = f a g r , b ia rtr , vgl. hrein vópn, sverd, rgnd.
W ie n , im Januar 1897.
F . D e tte r.

You might also like