Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Praktijkboek Arborichtlijnen, Reed Elsevier

Praktijkboek Arbeidsomstandigheden, Kluwer
Arbobalans 2004, SZW
Feiten over Toners – XEROX (factsheet 2)
Feiten over Ozon – XEROX (factsheet 1)
Blootstelling aan tonerstof bij kopieer- en printapparatuur (NKAL, 2007) – Tijdschrift voor
Toegepaste Arbowetenschap 2006-4.
Particle Emission characteristics of Office Printers – Environ. Sci. Technology (2007)

NPR 1813 april 2004 Ergonomische uitgangspunten en aanwijzingen voor

kantoormeubelen. Maatvoering (hét PvE) van de Nederlandse
werkstoel.
NEN 2441 Ergonomische criteria voor zit-sta tafels voor kantoorwerk
NEN 2449 Ergonomische criteria voor kantoorwerktafels
NEN-EN 1335 Kantoormeubelen – Kantoorstoelen
NEN-EN-ISO 11064 Ergonomisch ontwerp van controlecentra
NEN-EN 12464-1 Licht&Verlichting Werkplekverlichting-Werkplekken binnen
NSVV Toelichting op NEN-EN 12464-1
NEN 3087 Visuele ergonomie in relatie tot verlichting. Principes en
toepassingen
NPR 7022 Kleurgebruik: Toetsing op zichtbaarheid en redundantie
NVN 3438 Ergonomie. Geluidhinder op de arbeidsplaats. Streefwaarden voor
geluidsniveau en nagalmtijden met betrekking tot verstoring van
communicatie en concentratie.
NEN-EN-ISO 7730 Gematigde thermische binnenomstandigheden.
NEN-EN-ISO 13406 Ergonomische eisen voor werkplekken met platte beeldschermen
NEN 1824 Ergonomische eisen voor de oppervlakte van kantoorwerkplekken
NEN-EN-ISO 9241 Alle delen: Ergonomische eisen voor kantoorarbeid met
beeldschermen
NEN 2075 Richtlijnen voor het schoonmaken van kantoorgebouwen
NEN-EN 50110-1 / Bedrijfsvoering van elektrische installaties – algemene bepalingen
NEN 3140 + de Nederlandse aanvullingen daarop.

Websites
http://www.hippus.nl/ne/main/hetpaard.php?page=ergonomie
http://www.hoverstop.nl
RSI of muisarm voorkomen met sneltoetsen(Exmouse)
Workrave (pauzeprogramma)
inTAAL bv, taal en spraaktechnologie - inTAAL
AVT - Advance Voice Technology bv de Specialisten in spraakherkenning
Nuance - Dragon NaturallySpeaking Professional 9
Licht (Philips Lighting)
BMA Ergonomics
Sneltoetsen voor sneller gebruik (Microsoft sneltoetsen voor Windows)
Sneller werken met het toetsenbord. Voorkom RSI. (Keyboardcontrol.nl)
Bakker & Elkhuizen Ergonomie - laptophouder, monitorsteun, documenthouder... tegen RSI
Visio (ondersteuning voor zienden, slechtzienden en blinden)
VSR - Vereniging Schoonmaak Research

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 103 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Fama. Reïntegratie voor slechthorenden, doven, slechtzienden en blinden.

Sneltoetsen => Homepage

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 104 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

8. Bijlagen

Bijlage 1. Voorbeelden van veel voorkomende sneltoetscombinaties


 

 

 





 

 

 

 

 





 

 







 





 

 

 

 

 

 

 

 

 





 

 

 







Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 105 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Bijlage 2 Voorbeelden van Risico inventarisatie instrumenten

Voorbeeld van een Risico-inventarisatielijst Beeldschermwerk

(voor gebruik door arbodeskundigen)

Fysische factoren

Licht, verlichting, helderheid

- Zijn er voldoende daglichttoetredingsopeningen in de ruimte aanwezig (gezamenlijk
oppervlak  1/20 x vloeroppervlak)?
- Is er adequate, regelbare (zon)lichtwering aanwezig?
- Is de verlichting op het werkvlak voldoende (ca. 500 lux)?
- Is de verlichting in de werkruimte voldoende min.200 lux?
- Zijn de aanwezige helderheidsverhoudingen beeldscherm :
werkvlak/wanden/plafond : venster niet groter dan 1:10:30?
- Is er sprake van helderheidsverblinding door spiegeling, verlichtingsarmaturen,
vensters?

Binnenklimaat, ventilatie en luchtvochtigheid

- Zijn de ruimte- en stralingstemperatuurwaarden binnen de gestelde
(comfort)grenswaarden? (Denk aan verschil zomer-winter)
- Hoe is de ventilatie geregeld (systeem, capaciteit min. 30 m³/persoon/uur)?
- Is er sprake van tocht?
- Eventueel kan als indicatie voor voldoende ventilatie het CO2-gehalte worden
bepaald (daggemiddelde < 800 ppm; pieken < 1000-1200 ppm).
- Wordt de luchtvochtigheid geregeld (systeem, recirculatie?); blijft het RV% binnen
redelijke grenzen?
- Zijn er te openen ramen?

Geluid
- Blijft het geluidsniveau binnen redelijke grenzen (eventueel indicatieve meting)?
- Zo nodig kunnen communicatie- en concentratie indices worden bepaald.
- Is er hinder van geluid van collega’s?
- Is er hinder van geluid door activiteiten in belendende ruimten?

Straling en velden
- Zijn er trillingen in de gebruikte CRT-beeldschermen waarneembaar?
- Liggen er voedings- of krachtstroomkabels van bv. de hoofdverdeelkast, LBK’s,
compressoren, liftinstallaties direct boven of onder werkplekken?

Stoffen en stof
- Is er kans op blootstelling aan bv. tonerstof en ozon t.g.v. printers/kopieermachines?
- Is er sprake van geurhinder door frequent gebruik van printers/kopieermachines?
- Is er gezien de capaciteit van printers/kopieermachines rekening gehouden met juiste
plaatsing, afzuiging, e.d.?
- Is de uitblaasopening van de printer niet gericht op personen?
- Zijn er duidelijke stofbronnen in de werkomgeving zoals gordijnen/vitrages,
(versleten) vloerbedekking, e.d.?
- Is het schoonmaakregiem voldoende effectief (visuele inspectie ook achter het
beeldscherm)?

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 106 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Fysieke factoren

Werkhouding
- Zijn de instelmogelijkheden van het meubilair voldoende; aangepast aan de uit te
voeren werkzaamheden en aan de antropometrie van de medewerkers zoals:
- Hoogte en ondersteuning van rug en onderarmen door de bureaustoel
- Hoogte en beschikbare beenruimte van het bureau
- Zijn er voldoende mogelijkheden om te bewegen/ontspannen tijdens het werk?
- Worden zo nodig functionele hulpmiddelen beschikbaar gesteld en gebruikt (b.v.
monitorstandaard, documenthouder, voetensteun, additionele verlichting,
pauzesoftware, intelligente muissoftware, e.d.)?
- Is de kwaliteit en het gebruik van de invoermiddelen (toetsenbord, muis, e.d.)
voldoende? Denk hier b.v. aan de grootte en dikte van het toetsenbord,
zicht/leesbaarheid van tekens en afwezigheid van reflecties daarin.
- Wat is bij laptopgebruik de dagelijkse tijdsduur daarvan en worden eventueel
hulpmiddelen zoals laptopstandaard en apart, klein toetsenbord beschikbaar gesteld?
- Hoe worden bureau- en mobiele telefoons gebruikt gelet op duur en houding
(klemmen tussen nek en schouder)?
- Hoe worden de beschikbare arbeidsmiddelen gebruikt gelet op het bereiken van een
goede werkhouding en het voorkomen van klachten?

Werkruimte
- zijn er mogelijkheden van reflecties in het scherm t.g.v. verlichting en
lichttoetredingsopeningen?
- Kan er hinder ontstaan t.g.v. lawaaiige activiteiten in de werkruimte of eventueel in
belendende ruimten?
- Bestaat er kans op hinder door slechte klimaatregeling en/of luchtstroombeheersing,
lekke gevels, e.d.?
- Zijn er, gezien het gekozen kantoorconcept, specifieke hinderaspecten voor bepaalde
functies, activiteiten, werkplekken( denk aan plaatsing bij break-out space,
flexplekken voor vaste medewerkers, onvoldoende overlegruimtes etc.).

Werkplekafmetingen
- Zijn de afmetingen van werktafels afgestemd op de activiteiten?
- Is de hoogte van het werkblad zelf aan te passen?
- Is de totale hoeveelheid beschikbare (werkplek)ruimte per persoon toereikend gezien
de uitgevoerde activiteiten en gebruikte hulpmiddelen?
- Zijn de gebruikte afscheidingen voldoende qua afmetingen en doelmatig gebruikt?

Hardware en Software

Hardware
- Wat is de grootte van het beeld (beelddiagonaal)?
- Worden meer dan één windows op het scherm gebruikt?
- Wat is de gebruikte schermresolutie?
- Is de kijkafstand goed afgestemd op het beeldschermformaat?

Software
- Is de applicatie afgestemd op het gebruik van zowel CRT- als LCD/TFT-

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 107 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

beeldschermen?
- Voldoen de grootte en type van de in de belangrijkste applicaties gebruikte karakters
aan de wettelijke eisen en aan de eisen ten aanzien van leesbaarheid?
- Is er voldoende logica in de informatiepresentatie en de volgorde van de uit te voeren
handelingen?
- Is er in de applicaties geen sprake van onnodig muisgebruik?
- Is er in de applicatie de mogelijkheid om muisgebruik af te wisselen met
andersoortige invoermiddelen zoals trackpoint, touchpad, penmuis, e.d. en/of
sneltoetscombinaties?
- Wordt een teveel aan (zin)loze informatie op het scherm vermeden?
- Is het gebruik van kleuren functioneel (goed leesbaar en niet afleidend)?
- Worden scherm ontwerpelementen zoals radiobuttons, uitklapmenu’s, sliders,
spinboxen, e.d. functioneel gebruikt d.w.z. dragen ze bij aan de overzichtelijkheid en
beperking van het aantal (muis)handelingen?

Veiligheid

- Hoe is de situatie ten aanzien van orde en netheid in de werkomgeving (losse snoeren,
rommel op de grond of op kasten, e.d.)?
- Zijn kasten en stellingen stevig vast gezet, zijn zware voorwerpen laag en lichte,
kleine voorwerpen hoog geplaatst en liggen er geen losse voorwerpen boven op
(boven een hoogte van ca. 1.75 m)?
- Wat is de onderhoudssituatie (regiem, contracten, slijtage van vloerbedekking, e.d.,
functioneren van verstelmechanismen in meubilair, e.d. , onderhoud
kantoorapparatuur, moppen van harde vloerbedekking tijdens werkuren, e.d.?
- Wordt de elektrische veiligheid periodiek gekeurd en is een certificaat volgens NEN
3140 afgegeven? Zo niet, geef dan een oordeel over de elektrische veiligheid (aarding
van apparatuur, deugdelijkheid van stekers en stekerdozen, mogelijke overbelasting
bij te vaak doorlussen van verlengsnoeren, e.d.).

Stress en Organisatie van het werk

(signalen voor mogelijke problemen op dit gebied)

- Is er voldoende afwisseling in taken mogelijk?

- Treden er irritaties op t.g.v. niet goed functionerende apparatuur en/of toepassingen?
- Is er sprake van lange wachttijden bij het tot stand komen van verbindingen of bij
noodzakelijke hulp door ondersteunende afdelingen?
- Heeft men te maken met een overvloed aan elektronische post (informatie-overload)?
- Is de beeldschermwerker voldoende opgeleid voor de uit te voeren taak (specifiek
programma of ‘in het diepe’)?
- Heerst er in de organisatie een ‘overwerkcultuur’?
- Is er een (gestructureerd) goed sociaal contact tussen de collega’s?
- Is men tevreden met de wijze waarop wordt leiding gegeven op de afdeling?
- Wordt er veel internationaal gewerkt? Wat is het effect hiervan op de gehanteerde
werktijden?
- Wordt er veel thuis of vanuit huis gewerkt?
- Worden vakantiedagen in voldoende mate opgenomen?
- Is er sprake van over- of onderbezetting van personeel?

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 108 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Specifieke vormen van beeldschermwerk

Flexibel werken, werkplekdeling, thuiswerken

- Wordt in enige vorm van flexibel werken of werkplekdeling toegepast en zo ja, is dat
dan functiegebonden of algemeen geldend?
- Wordt er (veel) thuis gewerkt en zo ja, zijn hiervoor dan speciale regelingen van
kracht en voorzieningen beschikbaar?

Balies
- Kan er hinder ontstaan door reflecties in de gebruikte beeldschermen?
- Kan hinder ontstaan door verblinding t.g.v. invallend dag/zonlicht
(contractverhoudingen)?
- Werkt de zittende baliemedewerker op gelijke ‘ooghoogte’ als de klant voor de balie?
- Moet men veel staand werken en is het beeldscherm dan op stahoogte ingesteld?
- Blijven de reikafstanden binnen de geldende normen?
- Is er voldoende been- en voetruimte onder de balie met de mogelijkheid voor het
afsteunen van de voeten?

Kassa’s
- Zijn er geen hinderlijke reflecties in het beeldscherm?
- Is er sprake van gedraaide/getordeerde werkhoudingen?
- Is er voldoende (been)ruimte bij gebruik van kassa lades, lopende banden, etc.?
- Kan men makkelijk in- en uit de werkplek draaien?
- Blijven de reikafstanden naar (touch)screen, toetsenbord, kassalade, producten binnen
de geldende normen?

Callcenters
- Is er sprake van hinderlijke reflecties in de beeldschermen?
- Zijn er adequate en comfortabele hulpmiddelen aanwezig zoals hoofdtelefoons,
switches, e.d.?
- Zijn hoofdtelefoons akoestisch beveiligd tegen schadelijke piekgeluiden?
- Is er voldoende akoestische en visuele afscherming tussen de callcenter werkplekken?
- Is er voldoende ruimte op het werkblad voor naslagwerken, schrijfgelegenheid,
bedieningsmiddelen, e.d.?
- Is er sprake van hinderlijke tocht op de werkplek?

Bewakingsloges
- Is de opstelling van beeldschermen en bewakingsmonitoren aangepast aan
gebruik(frequentie) en kijkpositie (richting, afstand)?
- Zijn veel gebruikte knoppen en hendels, alsmede eventuele touchscreens goed onder
handbereik geplaatst?
- Zijn de groottes van de tekens op alle schermen makkelijk leesbaar?
- Is daglicht toetreding aanwezig?
- Zijn er voldoende voorzieningen om reflecties en/of verblinding t.g.v.
kunstverlichting en/of invallend daglicht te voorkomen?
- Is de verlichting regelbaar?
- Zijn bij 24 uurs loges adequate pauze voorzieningen aanwezig?
- Wordt de loge goed geventileerd?
- Is de dikte van het werkblad  5 cm?
- Is de onderzijde van het werkblad tot 60cm van de voorrand vrij van constructiedelen,

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 109 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

alsmede van bevestigingsmiddelen?

- Is onder het werkblad een vrije voet/beenruimte aanwezig van tenminste 80cm?
- Ligt de reflectiefactor van de bovenzijde van het werkblad tussen de 0,3 en 0,5?
- Zijn de helderheidsverhoudingen tussen beeldschermen/monitoren en periferie in de
ruimte en het venster niet groter dan 1 : 10 : 30?

Bijlage 3. Voorbeelden van beeldschermwerk gerichte werknemers vragenlijsten.

Voorbeeld van een deel van een werknemers vragenlijst (ontleend aan Sectorfondsen Zorg en
Welzijn, Utrecht 2004 te vinden op www.rie.nl).

Antwoord
Werktaken -mogelijk-
heden
1. Bestaat uw functie in hoofdzaak uit uitvoerend werk? U heeft dus weinig tot geen werkvoorbereiding, Ja
ondersteuning, organiserende of controletaken? Nee
Toelichting:
Als u fulltime achter een beeldscherm werkt, is er weinig afwisseling in lichamelijke belasting. Weinig
afwisseling maakt het ook moeilijk om de werkdruk te beheersen. De oplossingen zijn dan gering.
2. Bestaat uw functie uit een mix van makkelijke en moeilijke taken? Ja
Toelichting: nee
Wanneer de beeldschermfunctie bestaat uit een mix van makkelijke en moeilijke taken beschouwen mensen
hun werk als uitdagender. Zij kunnen dan in het algemeen makkelijker met werkdruk omgaan.
3. Werkt u bij het beeldschermwerk voornamelijk met de muis in plaats van af te wisselen tussen typen en ja
muiswerk? nee
Toelichting:
Alleen met de muis werken of alleen typen betekent nog minder afwisseling binnen het beeldschermwerk en
verhoogt daarom de kans op RSI.
4. Kunt u bij problemen hulp inroepen om gezamenlijk de knelpunten op te lossen? ja
Toelichting: nee
Bij technische problemen is snel hulp nodig, zodat u weer snel kunt doorwerken. Als er te veel werk is, kunt
u ook collega's of uitzendkrachten vragen een handje te komen helpen.

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 110 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Antwoord
Werktijden -mogelijk-
heden
1. Verricht u langer dan vijf uur per dag beeldschermwerk? ja
Toelichting: nee
Hoe langer u aan het beeldscherm werkt, des te groter is de kans op RSI en andere gezondheidsklachten.
Vijf à zes uur is een goede (en wettelijke) grens, die in de praktijkrichtlijnen is vastgelegd.
2. Moet u wekelijks langer dan twee uur per dag met een laptop of notebook werken? ja
Toelichting: nee
Het werken met een laptop of notebook gebeurt vaak in een sterk belastende lichaamshouding. Na twee uur
per dag neemt de kans op RSI en andere gezondheidsklachten toe. Gebruik daarom een los toetsenbord en
een losse muis of een dockingstation.
3. Neemt u na twee uur beeldschermwerk een pauze van tien minuten of meer? Wisselt u het werk aan het ja
beeldscherm minstens iedere 2 uur af met ander werk? nee
Toelichting:
Na twee uur aaneengesloten beeldschermwerk kunt u beter afwisselen met ander werk of een pauze van ten
minste 10 minuten nemen. Dit is ook vastgelegd in de praktijkrichtlijnen. Regelmatig korte pauzes houden,
is een goede oplossing om de belasting van het beeldschermwerk te beperken.
4. Verricht u meer dan eenmaal per week overwerk achter het beeldscherm? ja
Toelichting: nee
Overwerk kan leiden tot overbelasting, zeker als het structureel is. Het aantal uren voor het beeldscherm
neemt hierdoor toe en u overschrijdt hiermee een van de praktijkrichtlijnen.

Antwoord
Werkdruk -mogelijk-
heden
1. Moet u wekelijks zeer hard werken om uw werk op tijd af te krijgen? ja
Toelichting: nee
Tijdelijk hard werken is geen probleem, maar als dit erg vaak gebeurt, is dit een zeer duidelijk signaal dat de
hoeveelheid werk te groot is. Hierdoor ontstaat extra werkdruk.
2. Krijgt u wekelijks uw werk niet af? ja
Toelichting: nee
Als het werk regelmatig niet afkomt, is dit een zeer duidelijk signaal dat de hoeveelheid werk te groot is.
Hierdoor ontstaat werkdruk.
3. Komt het regelmatig voor dat de hoeveelheid werk of krappe deadlines een aanslag doen op de kwaliteit van Ja
uw werk? nee
Toelichting:
Als de werkdruk zo groot is dat de kwaliteit van het werk daaronder leidt, begint een duidelijk probleem
voor u te ontstaan dat serieuze aandacht vraagt.
4. Heeft u voldoende invloed op de planning van uw werkzaamheden? ja
Toelichting: nee
Werkdruk kan voor een deel worden voorkomen wanneer oplevertijdstippen en deadlines in overleg met u
worden vastgesteld.
5. Heeft u in het algemeen voldoende overlegmogelijkheden met uw collega’s over uw werkzaamheden? ja
Toelichting: nee
Bij voldoende overleg is iedereen op de hoogte van elkaars planning, vorderingen, problemen etc. Hierdoor
kan de werkdruk beter worden ingeschat en beheerst.

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 111 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

6. Krijgt u regelmatig te horen dat u uw werkzaamheden al dan niet ‘goed’ uitvoert? ja

Toelichting: nee
U hoort te weten wat het ziekenhuis (instelling/organisatie) van u verwacht. Hiermee kunt u beter plannen en
uw energie beter verdelen over uw werkzaamheden.
7. Moet u uw werk steeds onderbreken om andere taken te doen (telefoontjes, mensen die wat vragen etc)? ja
Toelichting: nee
Als onnodig ervaren onderbrekingen tasten de kwaliteit en kwantiteit van de productie aan, zeker als u
geconcentreerd moet werken.
8. Kunt u zich na uw werk voldoende ontspannen? ja
Toelichting: nee
Werken is altijd inspannend. U moet uw vrije tijd ook gebruiken voor herstel en ontspanning.
9. Heeft u de avonden en weekenden altijd vol gepland met activiteiten? ja
Toelichting: nee
Wanneer er geen tijd is voor herstel en ontspanning van de werkbelasting, zal de kans op RSI en
gezondheidsklachten toenemen.

Antwoord
Werkplek -mogelijk-
heden
1. Kunt u recht voor uw beeldscherm zitten op een voor u prettige afstand? ja
Toelichting: nee
De minimumafstand tussen uw ogen en het scherm is 50 cm maar bij grotere schermen is meer afstand
nodig. Bij 21 inch schermen is bijvoorbeeld 80 cm nodig.
2. Staat de bovenrand van uw beeldscherm op of iets onder ooghoogte? ja
Toelichting: nee
De bovenrand van het scherm moet op ooghoogte geplaatst worden, zodat u met natuurlijke hoofdstand uw
werk kunt doen.
3. Kunt u de armsteunen van uw kantoorstoel zodanig instellen dat uw onderarmen goed ondersteund zijn? ja
Toelichting: nee
Armsteunen die in hoogte en breedte verstelbaar zijn, geven u precies de steun onder de ellebogen en
bovenarmen die nodig is. U kunt dan met ontspannen schouders, maar toch ondersteund typen, en de muis
gebruiken.
4. Zijn de armsteunen van uw kantoorstoel zo kort dat zij niet in de weg zitten bij het aanschuiven aan het ja
bureau? nee
Toelichting: Wanneer de armsteunen te lang zijn, kunt u niet aanschuiven aan het bureau omdat de steunen
tegen het bureau stoten. Het gevolg is dat u met een gekromde rug gaat werken om goed bij het bureau te
komen.
5. Is de oppervlakte van uw bureau groot genoeg voor uw werkzaamheden? ja
Toelichting: nee
Wanneer uw bureaublad te klein is, kunt u niet in de juiste lichaamhouding werken, bijvoorbeeld omdat u
niet recht voor het beeldscherm kunt zitten.
6. Is de dikte van uw bureaublad (inclusief de balk/rand daaronder) minder dan 5 centimeter? ja
Toelichting: nee
Wanneer de bureaubladen en/of de daaronder liggende steunbalk te dik zijn, kunt u niet hoog genoeg zitten
om met ontspannen schouders te werken.
7. Heeft u onder uw bureau voldoende vrije been- en voetruimte? ja
Toelichting: nee

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 112 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Om in een normale zithouding te werken heeft u vrije been- en voetenruimte onder het bureaublad nodig.
Het betreft minimaal 80 cm vrije diepte ter hoogte van de voeten (gerekend van de voeten naar de muur) en
minimaal 60 cm vrije breedte (ruimte naar links en naar rechts).
8. Kunt u - als u dat nodig heeft - beschikken over een documenthouder? ja
Toelichting: nee
Een documenthouder is nodig wanneer u veel vanaf papier werkt, bijvoorbeeld bij het overtypen van een
stuk tekst. U kunt de papieren dan opstellen tussen het toetsenbord en het beeldscherm.
9. Is uw bureau in hoogte verstelbaar of kunt u anders beschikken over een goede voetensteun, waarbij u met ja
beide voeten ontspannen kunt steunen? nee
Toelichting:
Een bureau moet qua hoogte aangepast worden aan uw afmetingen. Belangrijk is dat het bureau niet te hoog
staat, zodat u met ontspannen schouders kunt werken. Bij een niet verstelbaar hoog bureau kan (een hoge
stand van de stoel en) een voetensteun gebruikt worden.
10. Heeft u wekelijks last van koude of tocht op uw werkplek? Ja
Toelichting: Nee
Koude of tocht heeft als gevolg dat u de spieren aanspant. Hierdoor belemmert de doorbloeding van het
lichaam. Dit is een van de belangrijkste oorzaken van RSI.
11. Kunt u spiegelingen (van bijvoorbeeld lampen, wanden, daglicht) in uw beeldscherm zien? Ja
Toelichting: nee
Om ondanks de hinder van spiegelingen toch goed te kunnen werken, wordt vaak een verkrampte of
onnatuurlijke lichaamshouding aangenomen. Dit vergroot de kans op RSI.
12. Zijn alle ramen op uw werkplek voorzien van goede zonwering, die u zelf kunt bedienen? ja
Toelichting: nee
De hinder van zonlicht veroorzaakt vaak een verkrampte of onnatuurlijke lichaamshouding. Dit vergroot de
kans op RSI.
13. Heeft u -als u thuis beeldschermwerk verricht- een goede werkplek ter beschikking? ja
Toelichting: nee
Als u naast het beeldschermwerk in het ziekenhuis regelmatig meer dan 2 uur per dag een werkplek thuis
gebruikt, moet deze een goede lichaamshouding bij het werken mogelijk maken.

Antwoord
Werkwijze -mogelijk-
heden
1. Zit u meer dan 1 uur in één houding stil? ja
Toelichting: nee
Langdurig in één houding zitten zonder afwisseling of beweging belemmert de doorbloeding van het
lichaam. Het is daarmee een van de belangrijkste oorzaken van RSI.
2. Steunen uw armen op de armsteunen van uw stoel of op uw werkblad (de armsteunen staan even hoog als ja
uw werkblad)? nee
Toelichting:
Tijdens het gebruik van de muis en (eventueel) het typen kunnen de ellebogen steunen op de armsteunen.
Eventueel kunt u de onderarmen op het werkvlak steunen.
3. Zijn uw schouders gespannen tijdens het werk? ja
Toelichting: nee
Gespannen schouders belemmeren de doorbloeding van de armen en handen. Daarom moet u proberen
zoveel mogelijk met ontspannen schouders te werken.

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 113 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

4. Houd u tijdens het typen en werken met de muis uw polsen min of meer recht? ja
Toelichting: nee
Met een rechte (=neutrale) stand van het polsgewricht zijn de spieren het minst belast en is de kans op
schade door wrijving het kleinst.
5. Verricht u naast het beeldschermwerk minimaal iedere 2 uur ander werk? ja
Toelichting: nee
Door beeldschermwerk af te wisselen met ander werk treedt minder eenzijdige belasting op.
6. Verricht u tijdens het beeldschermwerk regelmatig (minstens elk uur) enkele bewegingsoefeningen? ja
Toelichting: nee
Beweging tussen het belastende werk door is het beste om de doorbloeding van het lichaam te verbeteren.
7. Neemt u (bijna) elke dag ten minste een half uur beweging (fietsen, lopen, zwemmen, sporten etc.)? ja
Toelichting: nee
Om de belasting van het werk te doorbreken, is het goed dat medewerkers buiten de werkplek pauzeren en
(dan) bij voorkeur beweging nemen, zoals wandelen of sporten.

Voorbeeld van een deel van een werknemers vragenlijst gericht op risico’s van
beeldschermwerk voor vaste en mobiele medewerkers (naar vragenlijst IBM Nederland NV
mede op basis van VBBA en SKB)

Beeldscherm / toetsenbord / muis

Staat het beeldscherm recht voor u als u recht voor de tafelrand zit? Nee Ja
Is de bovenrand van het beeldscherm op of net onder ooghoogte?
Nee Ja
(als u niet blind typt mag het scherm tot ca. 10 cm lager staan)
Staat het beeldscherm op tenminste 50 cm van de tafelrand? Nee Ja
Ligt het toetsenbord recht voor u én met de 1e toetsenrij op ca. 10 cm van de
Nee Ja
tafelrand?
Heeft uw muis - een scrollwiel Nee Ja
- een scrollpoint Nee Ja
Kunt u de knoppen op uw muis bedienen zonder dat u uw vingers moet
Nee Ja
buigen?
Is uw muis erg gevoelig ingesteld, d.w.z. veroorzaakt een kleine beweging
Nee Ja
met de muis een grote verschuiving van de pointer op het scherm?
Moet u vaak iets op het scherm verplaatsen terwijl u de muisknop ingedrukt
Nee Ja
houdt(‘slepen’)?
Ligt uw muis direct naast het toetsenbord? Nee Ja
Heeft u voorlichting ontvangen over gezond werken en een juiste werkwijze
Nee Ja
bij beeldschermwerk?
Uw bedrijf biedt de - wettelijke - mogelijkheid om i.v.m. het werken met
beeldschermen de gezichtsscherpte te laten controleren. Nee Ja
Wilt u in het kader van dit PAGO gebruik maken van deze mogelijkheid?

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 114 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Werktijden

Hoeveel uur per dag werkt u gemiddeld aan een beeldscherm voor
.. uren per dag
uw werk (incl. laptop, notebook, thuiswerken)?
Hoeveel uur per week zit u gemiddeld aan een beeldscherm voor
.. uren per week
privé doeleinden?
Indien u langer dan 2 uur per dag aan een laptop of notebook
werkt, gebruikt u dan:
- een muis Altijd Vaak Soms Nooit
- een apart ‘fullsize’ toetsenbord Altijd Vaak Soms Nooit
- een apart ‘mini’ toetsenbord (IBM Travelkeyboard) Altijd Vaak Soms Nooit
- een laptopstandaard (Ergo-Q) Altijd Vaak Soms Nooit
- een apart beeldscherm Altijd Vaak Soms Nooit
- anders, nl: …………………….. Altijd Vaak Soms Nooit
Werkt u meer uren dan contractueel zijn vastgelegd? Ja, structureel
Ja, incidenteel
Nee, nooit
Zo ja, hoeveel overuren maakt u dan gemiddeld per week? .. uren per week

Meubilair

Bent u bekend met de instelmogelijkheden van uw bureaustoel en bureau? Nee Ja

Stelt u normaliter beiden goed af vóór u aan de slag gaat? Nee Ja
Steunen uw voeten in uw normale werkpositie plat op de vloer? Nee Ja
Is de hoogte van het bureau zodanig dat u met afhangende (ontspannen)
Nee Ja
schouders kunt werken?
Geeft de rugleuning van uw stoel steun in de holte van uw onderrug? Nee Ja
Zitten uw armsteunen in de weg als u uw stoel wilt aanschuiven? Nee Ja
Heeft u voldoende vrije ruimte voor uw benen bij het zitten? Nee Ja
Maakt u gebruik van een voetensteun? Nee Ja
Zo ja, is deze voldoende groot zodat uw voeten hier plat op kunnen staan? Nee Ja
Heeft u voldoende ruimte op uw bureau voor de bij uw werk noodzakelijke
Nee Ja
hulpmiddelen, documenten, e.d.
Heeft uw bureau relatief scherpe randen of hoeken? Nee Ja
Zijn de ramen op uw werkplek voorzien van goede zonwering? Nee Ja

Werkhouding

Werkt u met uw bovenlichaam in een ontspannen houding? Altijd Vaak Soms Nooit
(dit is: rechtop, zonder opgetrokken schouders, met een hoek van ca. 90 graden tussen
boven- en onderarm)
Zit u tijdens het werken goed achter in uw stoel (steun in Altijd Vaak Soms Nooit
onderrug)?
Zit u recht voor uw beeldscherm? Altijd Vaak Soms Nooit
Zijn tijdens het typen en muizen uw polsen min of meer recht? Altijd Vaak Soms Nooit
Wordt uw onderarm tijdens het muizen ondersteund door bureau Altijd Vaak Soms Nooit
of armsteun?
Maakt u, wanneer dat mogelijk is gebruik van toetsaanslagen Altijd Vaak Soms Nooit
(shortkeys, sneltoetsen) in plaats van muisklikken?

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 115 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Gebruikt u als afwisseling met muisgebruik een trackpoint of Altijd Vaak Soms Nooit
touchpad?
Typt u met veel kracht of knijpt u hard in de muis? Altijd Vaak Soms Nooit
Onderbreekt u het beeldschermwerk bewust om te ontspannen? Altijd Vaak Soms Nooit
Doet u tijdens het beeldschermwerk rek- en strekoefeningen? Altijd Vaak Soms Nooit

Werkomgeving

Ondervindt u hinder van koude of temperatuurswisselingen op uw Altijd Vaak Soms Nooit

werkplek?
Ondervindt u hinder van tocht op uw werkplek? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u last van tegenlicht of spiegelingen van lichtbronnen,
Altijd Vaak Soms Nooit
ramen of lichte vlakken in uw beeldscherm?
Heeft u hinder van geluiden, lawaai in uw werkomgeving? Altijd Vaak Soms Nooit
Ondervindt u hinder ten gevolge van stof in uw werkomgeving? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u hinder van droge lucht in uw werkomgeving? Altijd Vaak Soms Nooit

Mobiliteit

Reist u veel? (zakelijk en/of woon-werkverkeer) Nee Ja

Reist u dan met - het Openbaar Vervoer
- de auto
- anders, nl:
Als u met de auto reist hoeveel kilometer rijdt u dan gemiddeld
… km
per jaar? (zakelijk + woon-werk)
Heeft u bij de keuze van uw (lease)auto bewust rekening
gehouden met de ergonomische eigenschappen van uw auto Nee Ja
(zitpositie, stoel, e.d.)?
Heeft u klachten ten gevolge van het reizen? Zo ja, welke?
- rug Altijd Vaak Soms Nooit
- nek Altijd Vaak Soms Nooit
- arm Altijd Vaak Soms Nooit
- irritatie aan het verkeer om u heen Altijd Vaak Soms Nooit
- anders; nl: …………………………
Heeft u thuis een
- ADSL- aansluiting van de zaak Nee Ja
- een goed verstelbare bureaustoel Nee Ja
- een op de juiste hoogte ingesteld bureau Nee Ja
Kunt u aangeven hoeveel procent van een gemiddelde werkweek
u op de volgende plekken werkzaam bent:
- eigen werkplek op kantoor ... %
- flexibele werkplek op kantoor ... %
- werkplek thuis ... %
- bij de klant ... %
- anders, namelijk: ... %
Voor welke werkplek heeft u deze vragenlijst ingevuld? …
Wat is uw WorkPlaceIndicator (WPI) code? …

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 116 van 117

 Praktijkgids Arbeidshygiëne - Beeldschermwerk

Veiligheid

Bent u bekend met de procedure voor het melden van (bijna) ongevallen? Nee Ja
Heeft u wel eens een (bijna) ongeval gemeld? Nee Ja
Doen zich op uw werkplek(ken) wel eens ongelukken of bijna-ongelukken
voor (bijv. zich snijden of branden, struikelen of uitglijden over losliggende Nee Ja
voorwerpen?
Weet u wat u moet doen bij een calamiteit? Nee Ja
Weet u wat het centrale alarmnummer binnen uw bedrijf is? Nee Ja
Kent u de vluchtwegen? Nee Ja
Zijn de vluchtwegen volgens uw waarneming vrij van obstakels? Nee Ja
Is er op uw werkplek(ken) voldoende aandacht voor het voorkómen van
Nee Ja
ongelukken?
Zijn er op uw werkplek(ken) voldoende maatregelen genomen voor het
Nee Ja
voorkómen en bestrijden van brand of andere rampen?

Werktaken

Bevat uw functie, naast uitvoerende taken, ook taken gericht op Altijd Vaak Soms Nooit
werkvoorbereiding, ondersteuning en overleg?
Bestaat uw functie uit een combinatie van zowel gemakkelijke als
Altijd Vaak Soms Nooit
moeilijker taken ?
Kunt u bij problemen met apparatuur en/of software voldoende
Altijd Vaak Soms Nooit
hulp inroepen?
Moet u in uw werk telkens dezelfde dingen doen? Altijd Vaak Soms Nooit
Is uw werk gevarieerd? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u in uw werk voldoende afwisseling? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u invloed op het werktempo? Altijd Vaak Soms Nooit
Kunt u zelf bepalen hoe u uw werk uitvoert? Altijd Vaak Soms Nooit
Kunt u zelf de volgorde van uw werkzaamheden bepalen? Altijd Vaak Soms Nooit
Kunt u meebeslissen over het tijdstip waarop iets af moet zijn? Altijd Vaak Soms Nooit
Kunt u uw werk zelf indelen? Altijd Vaak Soms Nooit

Werktempo en werkhoeveelheid

Moet u erg snel werken? Altijd Vaak Soms Nooit

Heeft u te veel werk te doen? Altijd Vaak Soms Nooit
Moet u extra hard werken om iets af te krijgen? Altijd Vaak Soms Nooit
Werkt u onder tijdsdruk? Altijd Vaak Soms Nooit
Moet u zich haasten? Altijd Vaak Soms Nooit
Kunt u uw werk op uw gemak doen? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u te maken met een achterstand in uw werkzaamheden? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u te weinig werk? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u problemen met het werktempo? Altijd Vaak Soms Nooit
Heeft u problemen met de werkdruk? Altijd Vaak Soms Nooit
Zou u het kalmer aan willen doen in uw werk? Altijd Vaak Soms Nooit

Concept CGK2.2 21-02-2008 Pagina 117 van 117