CIVILOPEDIA Online: Grecja

Civilization V CIVILOPEDIA Online

Language:
Założenia gry

Cywilizacje i przyw€dcy
Strona gł€wna cywilizacji i
przyw€dc€w

Ameryka
Historia
Anglia
Arabia Trudno jest przecenić wpływ Grecji na zachodnią kulturę i
Austria historię. Klasyczna Grecja stała się kolebką wielu
Babilon największych artyst€w, filozof€w, naukowc€w, historyk€w,
Bizancjum pisarzy dramatycznych i wojownik€w, jakich znał świat.
Celt€w Wojownicy i koloniści greccy roznieśli swoją kulturę po
Chin całym basenie Morza Śr€dziemnego i na Bliskim i Dalekim
Dania Wschodzie. Następcy Grek€w, Rzymianie, nadal szerzyli
Egipt ich myśl przez Europę, a stamtąd sięgnęła ona przez
Etiopia Przyw€dcy:
oceany do Nowego Świata.
Francja
Grecja
Grekom przypisuje się zaskakującą liczbę wynalazk€w i
Hiszpania
odkryć, wliczając pierwsze przedstawienia teatralne, prace
Holandia
historyczne oraz traktaty filozoficzne. Dali oni r€wnież
Hun€w
Unikatowe jednostki: światu igrzyska olimpijskie, pierwszy poemat, budynek
Imperium azteckie
teatralny. W polityce stworzyli pierwszą znaną demokrację
Imperium Ink€w
oraz republikę. Wpływ Grecji nadal widać w naszym
Imperium irokeskie
Imperium osmańskie otoczeniu. Dzisiejsi lekarze nadal składają przysięgę
Indii Hipokratesa, a wsp€łcześni architekci sięgają do greckiej
Japonia klasyki w poszukiwaniu inspiracji. W dużym stopniu
Kartagina zachodnia cywilizacja jest klasyczną cywilizacją grecką.
Korea
Maj€w Teren
Mongolia Grecja zajmuje duży, szeroki p€łwysep, kt€ry wychodzi z
Niemiec Bałkan€w na południe i otoczony jest z trzech stron
Persja
morzami Śr€dziemnym, Jońskim i Egejskim. P€łwysep jest
Polinezja
niemal przedzielony przez Zatokę Koryncką, kt€ra otwiera
Rosja
się na morze Jońskie i wcina się w ląd niemal na całą
Rzym
długość, zostawiając tylko cienki przesmyk, łączący p€łnoc
Songhaj
i południe. Grecja jest dosyć g€rzystym krajem z wąskimi,
Syjam
żyznymi dolinami, oddzielonymi solidnymi wzg€rzami i
Szwecja
szczytami. Na przybrzeżnych nizinach lata są gorące, a
zimy łagodne, ale w g€rach zdarza się śnieg.
Aleksander
Askia
Historycznie Morze Egejskie należało do Grek€w.
Attyla
Klasyczna Grecja władała setkami wysepek na nim, jak
Bismarck
r€wnież na wschodnim, skalistym wybrzeżu Anatolii
Budyka
(Turcji).
Czyngis-chan
Dariusz I
Mykeńczycy
Dydona
Elżbieta O wczesnych mieszkańcach Grecji wiadomo niewiele.
Gandhi Zostali oni w zasadzie wybici w czasie ery brązu około
Gustaw Adolf 1900 roku p.n.e, kiedy to wielka fala plemion mykeńskich
Hajle Sellasje wyemigrowała do Grecji z Bałkan€w. Nowi mieszkańcy byli
Harald Sinozęby w większości zdominowani przez kulturę minojską z Krety
Harun ar-Raszid przez okres około 500 lat aż do 1400 p.n.e., kiedy to
Hiawatha Mykeńczycy uwolnili się spod kontroli minojskiej. Iliadę i
Izabela
Odyseję Homera datuje się na okres mykeński. Mimo że
Kamehameha
czasy się r€żnią, nadal dają one przynajmniej pobieżne
Katarzyna
spojrzenie na rzemiosło wojenne, politykę, wierzenia oraz
Maria Teresa
codzienne życie Mykeńczyk€w.
Montezuma
Nabuchodonozor II
Cywilizacja mykeńska upadła w roku 1100 p.n.e. z
Napoleon
powod€w, kt€re nadal są przedmiotem spor€w, ale r€wnie
Oda Nobunaga
Oktawian August dobrze mogą one sprowadzać się do napływu kolejnej

Pachacutec grupy migrant€w z p€łnocy, Dor€w. 300 lat następujących

Pakal po upadku imperium mykeńskiego znane jest jako „greckie
Ramkhamhaeng ciemne wieki”, z kt€rych pozostało nam niewiele
Ramzes II pisemnych świadectw.

1 von 6
CIVILOPEDIA Online: Grecja

Sedżong Okres archaiczny

Sulejman
Tak zwany okres archaiczny zaczyna się w połowie VII
Teodora
wieku p.n.e., pod koniec greckich wiek€w ciemnych. Wtedy
Waszyngton
Grecy ponownie zaczęli pisać kroniki. Pismo mykeńskie
Wilhelm
zostało jednak zapomniane w czasie wiek€w ciemnych,
Wu Zetian
dlatego też Grecy zapożyczyli pismo od Fenicjan,
modyfikując litery i tworząc alfabet grecki.

Pierwsza data zapisana w greckiej historii to 776 p.n.e.,

rok pierwszej Olimpiady. Na zawody składała się tylko
jedna konkurencja – bieg na dystansie 200 metr€w. Wygrał
go Koroibus z Elis, kucharz. Olimpiada odbywała się odtąd
co cztery lata. Z upływem czasu Grecy dodawali inne
zawody, na przykład bieg na 400 metr€w, maraton,
zapasy, rzut oszczepem i dyskiem, a wreszcie boks i
wyścigi rydwan€w.

Kolonizacja grecka
W okresie archaicznym doszło do wielkiego greckiego
ruchu kolonizacyjnego, w czasie kt€rego wiele społeczności
wysyłało grupy obywateli, by kolonizować wyspy i linię
brzegową wschodniego regionu Morza Śr€dziemnego. Nie
wiadomo dokładnie, dlaczego greccy obywatele opuścili
swe domy, by tworzyć kolonie. Niekt€rzy uważają, że
osadnikami kierowała chciwość, wiara, że gdzie indziej
łatwiej będzie im zbić majątek, tymczasem historycy
wierzą, iż częściową odpowiedzialność ponosił za to wzrost
populacji. Przez wiele następnych wiek€w Grecy budowali
kolonie na wybrzeżu Afryki P€łnocnej, na Sycylii, na terenie
dzisiejszych Włoch, w Anatolii, Egipcie i na Bliskim
Wschodzie. Kolonie cieszyły się niepodległością, ale
pozostawały w bliskich stosunkach z macierzystymi polis.

Stanowienie polis
Określenie „polis” oznacza starożytne greckie miasto-
państwo. Zgodnie z tradycją słowo to oznacza klasyczną
jednostkę polityczną w stylu ateńskim – wielkie, gł€wne
miasto panujące nad mniejszymi, pobliskimi miastami i
wioskami. Określenie to r€wnież odnosi się do grupy
sprzymierzonych mniejszych miast bez wyraźnie
dominującej stolicy (w przybliżony spos€b wyglądała
organizacja Sparty). Obie formy zaczynają pojawiać się w
VIII wieku p.n.e. Niekt€rzy historycy wierzą, że największe
miasta zostały zbudowane wok€ł świątyń, a inni uważają,
że Grecy skopiowali ten schemat od Fenicjan, kt€rzy od
wielu lat opierali budowę miast na takim właśnie planie.

Każde polis było suwerenną organizacją polityczną,

odpowiadającą jedynie przed własnymi obywatelami.
Chociaż obywatele miast-państw m€wili tym samym
językiem, mieli tę samą historię i pochodzenie (byli
Grekami, oczywiście), nie powstrzymywało ich to przed
ciągłymi sporami i bezustannymi wojnami między sobą –
zależnie od nastroju. Polis mogły się sprzymierzyć, by
stawić czoło wsp€lnemu wrogowi, ale takie sojusze szybko
się rozpadały, kiedy początkowy kryzys zostawał
zażegnany.

Istniały cztery gł€wne greckie miasta-państwa – Korynt,

Teby, Sparta i Ateny. Z tej czw€rki najpotężniejszymi były
Sparta i Ateny. Ostatecznie walka o pierwszeństwo między
nimi wstrząsnęła światem greckim aż do podstaw.

Spartanie
Spartańska polis znajdowała się we względnie biednym i
nieprzyjemnym regionie w południowo-środkowej Grecji.
W VIII wieku p.n.e. Sparta wyruszyła na wojnę z pobliską

2 von 6
CIVILOPEDIA Online: Grecja

Mesenią. Zwyciężyła, podbiła krainę i zniewoliła jej

obywateli, kt€rzy przeszli do historii jako „Heloci”. Heloci
nie potrafili pogodzić się z narzuconym im niewolnictwem i
zapoczątkowali wiele powstań. By zapanować nad
niewolnikami, społeczeństwo spartańskie bardzo się
zmilitaryzowało. Każdy Spartanin musiał opuścić rodzinny
dom i wstąpić do wojska w bardzo młodym wieku.
Żołnierze spartańscy byli bardzo zdyscyplinowani i
nieustraszeni. Zyskali sobie sławę najlepszych piechur€w w
Grecji.

Ateńczycy
Ateny znajdowały się w południowo-wschodniej Grecji, w
bogatym i żyznym regionie, znanym jako Attyka. W
przeciwieństwie do Spartan, Ateńczycy byli wielką potęgą
morską. Przedkładali sztukę, kulturę i naukę ponad
surowe, związane z wojskiem życie Spartan (jednakże, aby
nie zachwycać się Ateńczykami i nie krytykować zbytnio
Spartan, należy podkreślić, że Ateńczycy r€wnież mieli
niewolnik€w i nie sprzeciwiali się łupieniu rywalizujących z
nimi miast).

Pod koniec VI wieku p.n.e. Atenami rządził tyran Pizystrat,

a następnie jego synowie. Pewien ateński arystokrata
poprosił kr€la Sparty Kleomenesa o pomoc w obaleniu
dynastii tyran€w. Kiedy przewr€t się powi€dł, kr€l Sparty
wyznaczył na ich miejsce władcę marionetkowego.
Ateńczycy pozbyli się jednak uzurpatora i powołali nowy
rząd, w kt€rym wszyscy obywatele (opr€cz kobiet i
niewolnik€w, rzecz jasna) dzielili władzę. W ten spos€b
powstała pierwsza demokracja na świecie. Spartanie
napadli na Ateny, starając się zwr€cić władzę figurantowi,
ale Ateńczycy nieustępliwie bronili miasta, w związku z
czym Spartanie musieli się wycofać. To zapoczątkowało
rywalizację między dwoma potęgami, kt€ra trwała przez
całe stulecia.

Grecja klasyczna (510 p.n.e. - 323 p.n.e.)

Okres znany jako Grecja klasyczna zaczyna się w chwili,
gdy Ateńczycy obalają ostatniego tyrana i trwa do śmierci
Aleksandra Wielkiego. Okres ten zbiega się z rozkwitem
sztuki, architektury, literatury, nauki i myśli politycznej,
wspaniałym renesansem humanistycznej kultury i wiedzy.
Sp€jrzmy tylko na znanych Grek€w z tego okresu:
Leonidas I – kr€l Sparty, Perykles – w€dz Aten, historycy
Herodot i Ksenofont, filozofowie Sokrates, Platon i
Arystoteles, dramaturdzy Eurypides, Sofokles i
Arystofanes, fizyk Hipokrates... Ci ludzie żyli 2500 lat
temu, a my wciąż ich pamiętamy. Czy istnieje inny okres w
historii, w kt€rym tylu wielkich ludzi pojawiło się w tym
samym czasie w tak małym miejscu na mapie?

Chociaż była to nadzwyczajna epoka, okres ten obejmował

r€wnież wiele krwawych, nieprzyjemnych konflikt€w
zbrojnych, a liczni wielcy tamtych czas€w poświęcili
mn€stwo energii i wysiłku, by zabijać siebie nawzajem.
Można sobie zadawać pytanie, czy była to złota era
pomimo nieustannych konflikt€w, czy też – dzięki nim.

Wojny perskie
Na początku V wieku przed naszą erą greckie miasta na
wybrzeżu Anatolii (Jonii) znajdowały się pod panowaniem
Pers€w, kt€rych potężne imperium rozciągało się na
południowym wschodzie. W roku 499 p.n.e. miasta te
zbuntowały się. Mimo że kilka kontynentalnych polis Grecji
przyszło im z pomocą, wszystkie rebelie zostały stłumione.

3 von 6
CIVILOPEDIA Online: Grecja

W ramach odwetu siedem lat p€źniej (492 p.n.e.) Persowie

przypuścili zmasowany atak na Grecję. Inwazję
prowadzono dwoma skrzydłami - wielkiemu wojsku
towarzyszyła potężna flota, kt€ra broniła jego flanki.
Oddziały przeszły przez Trację i Macedonię, ale generał
został zraniony, co poskutkowało wycofaniem się wojsk do
Azji Mniejszej.

W roku 490 p.n.e. silna perska flota (pomiędzy 20 000 a

100 000 żołnierzy) wylądowała w Attyce. Tu napotkali
znacznie mniejsze wojsko, liczące około 9 000 Ateńczyk€w
i 1 000 Platejczyk€w, i zostali przez nich pokonani.
Przyniosło to Grekom jakieś 10 lat pokoju.

W roku 480 p.n.e. perski kr€l Kserkses przypuścił kolejny

potężny atak, tym razem prowadząc na p€łwysep około
300 000 żołnierzy. Tak wielkie wojsko szybko zajęło
centralne greckie miasta i niepohamowanie ruszyło w
kierunku Aten. W okolicach Termopil atakujący napotkali
znacznie mniej liczną grupę Spartan i innych żołnierzy.
Obrońcy walczyli zaciekle do ostatniego człowieka, dzięki
czemu zapewnili Ateńczykom dość czasu na ewakuację
miasta. Nawet jednak bez miasta nadal mieli oni swoją
potężną flotę, kt€rej użyli do zniszczenia perskich statk€w i
pozbawienia wojska w Atenach zaopatrzenia. W ciągu roku
Spartanom udało się zebrać dostateczne siły, by przepędzić
atakujących. Wroga armia została w dużej części
zniszczona.

W roku 478 p.n.e. Ateńczycy powr€cili do swojego w sporej

części zrujnowanego miasta i rozpoczęli jego odbudowę.
Zawarli sojusz (Ateński Związek Morski) z kilkoma
miastami na wyspach, a następnie na dobre wypędzili
perską flotę z Morza Egejskiego.

Wojny peloponeskie
Po pokonaniu Pers€w Ateńczycy zażądali sporych sum od
pozostałych członk€w Związku Morskiego, mając zamiar
użyć ich do odbudowy miasta. Ponieważ ateńska
marynarka była znacząco większa, wyspiarskie miasta
musiały grać według jej zasad. Ateńczycy osiągnęli szczyt
bogactwa oraz władzy, a Ateński Związek Morski stal się de
facto (mimo że nie z nazwy) imperium ateńskim.

Sparta, zaalarmowana rosnącą potęgą Aten, utworzyła

Związek Peloponeski, w kt€rego skład wchodziły pozostałe
kontynentalne potęgi Grecji, takie jak Korynt czy Elis. W
roku 458 pomiędzy Związkiem Ateńskim a Peloponeskim
wybuchła wojna, kt€ra ciągnęła się przez kilka lat, aż w
roku 445 podpisany został traktat pokojowy. Niespokojny
rozejm trwał do 431 r. p.n.e., kiedy obie strony
zdecydowały się wznowić walki.

Wojna ciągnęła się przez dekady. Spartańskie siły

zajmowały Attykę i oblegały Ateny. Miasto padło też ofiarą
epidemii, kt€ra zabiła tysiące os€b, wliczając w to
Peryklesa, dow€dcę Ateńczyk€w. Ateny jednak przetrwały,
a Spartanie zostali odepchnięci. Marynarka ateńska nękała
wybrzeża wroga oraz jego zamorskich sojusznik€w, ale
żadna ze stron nie była w stanie zdobyć przewagi, więc w
421 roku p.n.e. podpisano kolejny traktat pokojowy.

Pok€j Nikiasza potrwał sześć lat i zakończył się w roku 415,

kiedy Ateny przypuściły zmasowany atak na Sycylię, na
kt€rej znajdowało się kilka miast - sojusznik€w Sparty.
Atak okazał się kosztowną i katastrofalną w skutkach
porażką. Najeźdźcza armia ateńska została całkowicie
wyeliminowana, a flota niemal zupełnie zniszczona. Ateny

4 von 6
CIVILOPEDIA Online: Grecja

zostały poważnie okaleczone, zar€wno na morzu jak i na

lądzie.

W roku 405 flota spartańska (przy pomocy Pers€w)

pokonała marynarkę ateńską i ustanowiła nieprzeniknioną
blokadę miasta. Ateny, kt€re nie mogły liczyć na pomoc z
zewnątrz, a zaczynały przymierać głodem, musiały się
poddać. Zwycięscy Spartanie obciążyli polis sporymi
odszkodowaniami, pozbawili ją zamorskich teren€w oraz
zabronili budowania floty.

Filip II i Aleksander Macedoński

Podczas gdy miasta-państwa południowej Grecji zostały
poważnie osłabione przez dekady brutalnych walk, balans
władzy przesunął się na p€łnoc, do Macedonii. W roku 338
p.n.e. Filip II poprowadził wojsko na południe. Towarzyszył
mu szesnastoletni syn Aleksander, kt€ry już w tamtym
okresie sprawdził się w walce, dowodząc małą macedońską
armią, kt€ra zmiażdżyła rewoltę Trak€w. Po zniszczeniu
kilku mniejszych oddział€w wroga Filip i Aleksander
zdecydowanie pokonali połączoną armię Teb i Aten w
bitwie pod Cheroneą. Następnie ruszyli do Koryntu, kt€ry
skapitulował bez walki.

Filip przygotowywał się do rozpoczęcia dużej kampanii w

Persji, na czele wielkiej armii Macedończyk€w i innych
Grek€w. W roku 336 p.n.e. został jednak zamordowany i w
ten spos€b w wieku lat 20 Aleksander został ogłoszony
kr€lem Macedonii.

Na wieść o śmierci Filipa południowe miasta-państwa

Grecji spr€bowały wszcząć rewoltę, ale Aleksander ruszył
w tamtym kierunku na czele 3 000 macedońskich
kawalerzyst€w i przeraził ich wystarczająco, by
natychmiast się poddali. Następnie udał się na p€łnoc w
kierunku Bałkan€w, gdzie w błyskotliwej kampanii pokonał
kilka armii większych od swojej.

Podczas gdy Aleksander zabezpieczał p€łnocne granice,

kilka południowych miast-państw, wliczając w to Teby i
Ateny, ponownie wszczęło bunt. W odpowiedzi Aleksander
zr€wnał Teby z ziemią, sprzedając większość mieszkańc€w
w niewolę. Ateny natychmiast skapitulowały i zaczęły
błagać o litość. Udowodniwszy swoją siłę, Aleksander nie
miał już żadnych problem€w z południowymi miastami-
państwami Grecji.

Podb€j Persji
W roku 334 Aleksander poprowadził wojsko liczące 40 000
Grek€w przez Dardanele na tereny perskie. Szczeg€ły tej
wspaniałej kampanii opisane są w innym rozdziale
Civilopedii (zobacz wpis poświęcony Aleksandrowi
Wielkiemu). Wystarczy powiedzieć, że w ciągu 10 kr€tkich
lat Aleksander podbił całą Azję Mniejszą, Persję, Egipt i
część zachodnich Indii. Zmarł w wieku 32 lat w 323 r.
p.n.e., nie pozostawiając dziedzica, jego rozdrobnione
imperium zaś wpadło w ręce generał€w i ich dzieci.

Po Aleksandrze
Po śmierci Aleksandra Grecja r€wnież się rozpadła.
Ponieważ miasta-państwa wr€ciły do wewnętrznych walk,
stały się one łatwym łupem dla Rzymu, rosnącej potęgi
zachodu. Do roku 146 Macedonia stała się rzymską
prowincją, a przez następne stulecie jej śladem poszła
reszta kraju.

W roku 330 n.e. imperium bizantyjskie zastąpiło Rzymian i

5 von 6
CIVILOPEDIA Online: Grecja

pozostało u władzy przez jakieś 1000 lat, aż zostało

wyparte przez Turk€w, kt€rzy rządzili Grecją od połowy XV
wieku, do wczesnego wieku XIX, kiedy to w roku 1829
Grecja odzyskała niepodległość - prawie tysiąc osiemset
pięćdziesiąt lat po podbiciu jej przez Rzym.

Faktoid grecki
Żadna część Grecji nie jest oddalona od morza bardziej niż
o 137 kilometr€w.

Hymn narodowy składa się ze 158 zwrotek. Na dziś dzień

żadna znana osoba nie zapamiętała wszystkich 158.

Rzucenie jabłkiem w dziewczynę jest tradycyjnym

sposobem zaproponowania jej małżeństwa.

The artwork and designs contained on this site were not created by the site owner. All artwork and designs were done by Firaxis and have been exported from their game Civilization V. The site owner does
not hold any rights on the art or designs. All content was generated using the game's XML data files.

6 von 6