Filipino

Ponolohiya/Palatunugan --- pag-aarl ng tunog.

 Ponema-pinakamaliit na yunit ng tunog. Nakabubuo ng bagong kahulugan.(Tunog ng bawat

titik) Ex. Tindera-tindero
 Ponetiko-hindi nagdudulot ng bagong kahulugan.
 Diptonggo-mga patinig na sinusundan ng malapatinig ng /w/ at /y/.
 Klaster-kambal ng katinig. Ex klase, blangko, braso, klima, droga
 Pares Minimal-magkaiba ang kahulugan ngunit magkatulad ng bigkas.
Ex. Batas-katas, patay-palay, pala-bala,
 Intonasyon-tono ng pagsasalita. Ex. Kumain kana ba?/ Kumain kana.
 Diin-Lakas, bigat o bahagyang pataas ng tinig. Ex. Buhay (life) Buhay (alive)
 Hinto o Antala- Pagtigil ng ating pagsasalita upang maging malinaw ang mensahe.
Ex. Padre, Martin, ang tatay ko.
Padre Martin, ang tatay ko.
 Haba-paghaba o pag-ikli ng bigkas.

Bahagi ng pangungusap.

 Pangalan-tumutukoy sa tao,bagay,hayop, at pangyayari.

 Pantangi (specific)
 Pambalana (common) (general)
 Basal- di tumutukoy sa bagay o material (emotion-feelings-nasa isip)
 Tahas-material (nahahawakan)
 Palansak-collective

 Panghalip

 Pandiwa-nagsasaad ng kilos.
 Perpektibo (tapos na)
 Imperpektibo (kasalukuyang ginaganap)
 Kontemplatibo (mangyayari)
 Perpektibong katatapos (nangyari kanina lang)

 Pang-uri-naglalarawan ng katangian ng pangngalan at panghalip.

 Lantay –masarap
 Pahambing-mas masarap
 Pasukdol-pinakamasarap
  Pang-abay
 Pamanahon (oras)
 Panlunan (pook)
 Pamaraan (paano ginawa?)
 Pang-agam (di tiyak) EX. Marahil, baka, maaari?
 Panang-ayon (direktang sang-ayon) EX. Lubhang, talagang
 Pananggi (di sang-ayon) EX. Wala pa, hindi pa.
 Pampanukat—Ex. Tumaba si Tricia ng limang libra.
 Pamitagan –po at opo
 Paningit-hindi nalalagyan ng panlapi EX. ANG, MGA, NGA, BA, PA.
 Kondisyunal-clue:KAPAG

 Pangatnig (conjuction) –Ginagamit para ipakita ang relasyon ng mga salita sa pangungusap.

 Pang-ukol- (preposition) Ginagamit kung para kanino o para saan ang kilos. Ex. SA ILALIM.

 Pang-angkop (ligature) bahagi ng pananalita na ginagamit para maging maganda pakinggan ang
pagkakasabi ng pangungusap. EX. NGA at GA.

Kayarian ng salita

 Payak (salitang ugat)

 Maylapi: Hulapi, gitlapi,unlapi, kabilaan
 Ganap: araw-araw , taon-taon, gabi-gabi, iba-iba
 Di ganap: para-paraan,bali-balita,kakanta,uusok
 Tambalan-dalawang salita na pinagsama
 Bahag-hari
 Hating-gabi
 Bungang-kahoy
 Takdang-aralin
 Patay-gutom
 Kapit-patalim
 Bahay-kubo
 Bantay-salakay
 Asal-hayop
 Silid-aralan

Morpolohiya-sangay ng lingwistika ng nag-aaral ng morpema (murpheme) o ang pinakamaliit na yunit

ng salita na may kahulugan.
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

 ASIMILASYON-pagbabagong naganap sa /ng/ sa posisyong pinal dahil sa impluwensya ng

ponemang kasunod ito.

a. Parsyal- ang pagbabago ay nasa panlaping “pang” lamang.

(d,l,r,s,t,b,p,k,g,h,m,n,ng,w,y)

Ex. Pang +dikdik=pandikdik

Pang+bayan=pambayan
b. Ganap- ang pagbabago ay nasa panlaping “pang” at nawawala ang unang tiktik ng salitang
nilapian. Tandaan ganoon pa rin ang tuntunin gaya ng parsyal.
Ex.pang+sukli=panukli
Pang+palo=pamalo

 METATESIS-kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa /i/, /o/, /y/, ay ginitlapian ng /in/,
ang /i/, /o/, /y/, ng salitang ugat ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng posisyon.
Ex. in+lipad= linipad=nilipad
in+yaya=yinaya=niyaya

 PAGKAKALTAS NG PONEMA -nagaganap ang pagbabago ng ito kung ang huling

ponemang patinig ng salitang ugat ay nawawala sa paghuhulapi nito:
Ex. Takip+an=takipan=takpan

 PAGLILIPAT DIIN- may mga salitang nagbabago ng diin kapag nilapian.

EX.laro+an =play
Laruan=toy
Laruan= playground

 May angkop-

 Paggamit ng ponema

 Maysudlong o pagdaragdag ng ponema