TOPIK 2 ........

Bahagian 1

PENGUKURAN
PENGUKURAN
 Kepersisan & Kejituan
(Consistency & Accuracy)
 Kepekaan (Sensitivity)
 Ralat (Errors)
 Angkup Vernier (Vernier Callipers)
 Penyiasatan Saintifik
 Analisa Graf
 PENGUKURAN

 Pengukuran ialah proses

menentukan nilai sesuatu
kuantiti dengan peralatan
sains yang mempunyai skala
piawai
......... PENGUKURAN

 Pengukuran ialah percubaan untuk

mencari nilai yang tepat dan jitu untuk
sesuatu kuantiti fizik.
 Pengukuran yang baik dan berkesan
ialah pengukuran yang mempunyai nilai
yang hampir dengan nilai sebenar.
Kepersisan & Kejituan
(Consistency & Accuracy)

 Dalam kajian saintifik adalah perlu

untuk membuat pengukuran yang tepat
dengan penggunaan alat yang sesuai.
 Semasa membuat pengukuran,
kepersisan dan kejituan pengukuran
mesti diutamakan.
Kepersisan (Consistency)
 Kepersisan sesuatu alat pengukur
bermaksud keupayaan alat
tersebut untuk mencatatkan nilai
bacaan yang konsisten apabila
pengukuran diulangi.
KEJITUAN (Accuracy)

Kejituan adalah betapa hampir

nilai pengukuran itu dengan nilai
sebenar
Kepersisan vs Kejituan
Kepersisan vs Kejituan
Kepersisan vs Kejituan
 Kepersisan
 Pengukuran yang persis akan
memberikan set bacaan yang
hampir sama iaitu sisihan relatif
yang kecil atau hampir tiada

Kepersisan tinggi  Sisihan relatif kecil

Sisihan
Sisihan suatu bacaan ialah perbezaan antara
bacaan itu dengan nilai purata.

Contoh bagi bacaan 1

| 23.2 – 22.0 | = 1.2

 Jadual bacaan ukuran
Bacaan Ukuran Sisihan

1 22.0 |23.2 – 22.0| = 1.2

2 23.5 |23.2 – 23.5| = 0.3
3 24.8 |23.2 – 24.8| = 1.6
4 22.5 |23.2 – 22.5| = 0.7

Purata 23.2 1.0

Sisihan Relatif

Sisihan Relatif = Sisihan Purata x 100%

Bacaan Purata
 Sisihan Relatif
Sisihan Relatif = 1.0 x 100%
23.2
= 4%

Maka, nilai bacaan ukuran = 23.2  4% kepersisan

Satu ukuran adalah lebih persis jika sisihan

relatifnya lebih kecil.
Latihan :-
Penyelesaian :-
Kepekaan (Sensitivity)
 Kepekaan sesuatu alat pengukur ialah
kebolehan alat itu untuk mengesan
perubahan yang kecil dalam kuantiti
yang diukur.
 Semakin kecil pembahagian skala
terkecil, semakin peka suatu alat
pengukur.
……. take 5 please
Ralat (Errors)
 Tidak selalu pengukuran yang
sempurna dapat dilakukan.
 Terdapat pelbagai ketidakpastian atau
ralat yang boleh wujud semasa
membuat pengukuran.
 Ralat Mutlak
 Ralat mutlak ialah ralat
maksimum yang mungkin pada
sebuah alat pengukur.
 Ralat mutlak adalah bergantung
pada unit ukuran terkecil.
 Ralat Mutlak

 Ralat mutlak, δ = ½ (unit pengukuran terkecil)

Pengukuran x, biasanya ditulis sebagai x ± δ

i.e. unit ukuran terkecil bagi angkup vernier ialah 0.01

cm, maka ralat mutlak ialah ± 0.005
Ralat Mutlak

Em = |O - A |

O ialah nilai cerapan/bacaan

A ialah nilai sebenar
Ralat Relatif

Er = Em x 100%
A

Em ialah ralat mutlak

A ialah nilai sebenar
Eksperimen menilai pecutan graviti
Eksperimen menganggar nilai pecutan graviti
bagi satu jasad yang jatuh bebas

Eksperimen Bacaan m s-2

1 9.7
2 10.2
3 9.8
4 10.6

Nilai sebenar pecutan graviti ialah 9.8 m s-2

Eksperimen menilai pecutan graviti
Bacaan m s-2 Em Catatan

9.7 0.1 |9.8 – 9.7|

10.2 0.4
9.8 0.0
10.6 0.8

10.1 0.3
 Ralat relatif Er
Em (purata) x 100%
A
0.3 x 100% = 3%
9.8
Nilai pecutan graviti eksperimen ialah
9.8 m s-2  3% kejituan
 Ralat relatif Er
Nilai pecutan graviti eksperimen ialah
9.8 m s-2  3% kejituan

 Kejituan adalah berkaitan dengan

Ralat relatif.
Ralat Rawak (Random Errors)
 Ralat rawak disebabkan oleh :-
 Pemerhati tidak dapat menjalankan
pengukuran dengan sempurna.
 Alat pengukur tidak mempunyai kepersisan
yang cukup tinggi.
 Satu contoh ralat rawak ialah RALAT
PARALAKS.
….. Ralat Rawak

 Apabila satu kuantiti diukur

beberapa kali, ralat rawak
menyebabkan bacaan-bacaan yang
diperoleh kadang-kadang lebih
besar DAN kadang-kadang lebih
kecil daripada nilai sebenar.
….. Ralat Rawak

 Ralat rawak tidak boleh

dihapuskan.
 Ralat rawak dapat dikurangkan
dengan mengulangi pengukuran
beberapa kali dan menghitung
nilai puratanya.
….. punca Ralat Rawak

 Kesilapan membaca skala bacaan

 Kesilapan membilang
 Perubahan suhu persekitaran
 Teknik pengukuran yang salah
 i.e. mengenakan tekanan yang terlalu
kuat
Ralat Paralaks (Parallax Errors)
 Ralat rawak
 Ralat tidak sengaja
 Disebabkan oleh kesilapan
pengukuran seseorang yang membaca
tanda skala dari garis penglihatan atau
kedudukan yang salah
….. Ralat Paralaks
Ralat paralaks adalah disebabkan oleh mata
pemerhati tidak berada tegak di atas skala alat
yang dibaca. Ini menyebabkan garis
penglihatan tidak serenjang dengan skala alat
itu.
 ….. Ralat Paralaks

 Kedudukan mata X memberikan bacaan yang lebih

besar daripada nilai sebenar manakala kedudukan Z
memberikan bacaan yang terlalu kecil.
 Kedudukan mata Y memberikan bacaan tanpa ralat
paralaks.
 Ralat paralaks boleh menyebabkan sesuatu bacaan
yang diperoleh itu lebih besar atau lebih kecil
daripada nilai sebenar.
 Seorang pemerhati yang lebih cekap akan
memperoleh bacaan dengan tiada ralat paralaks atau
ralat paralaks yang kecil.
 Ralat Bersistem
(Systematic Errors)
 Ralat bersistem ialah ralat yang
disebabkan oleh keadaan alat.
 Ralat bersistem tidak dapat
dielakkan dan sering berlaku
sepanjang semua eksperimen.
 Ralat Bersistem (Systematic Errors)

 Ralat bersistem disebabkan oleh :-

 Alat pengukur yang tidak sempurna
 Pemerhati sentiasa mengulangi kaedah
yang kurang tepat atau salah.
 Satu contoh ralat bersistem ialah
RALAT SIFAR.
 Ralat Bersistem (Systematic Errors)

 Ralat bersistem menyebabkan

bacaan-bacaan ulangan bagi satu
kuantiti SAMA ADA sentiasa lebih
besar ATAU sentiasa lebih kecil
daripada nilai sebenar.
 Ralat Bersistem (Systematic Errors)

Ralat bersistem dihapuskan dengan :-

 Menggunakan alat yang sempurna atau
membaiki/membetulkan alat yang tidak
sempurna.
 Membetulkan kaedah yang kurang
tepat atau salah.
 Membuat pembetulan bagi bacaan-
bacaan yang diperolehi.
Ralat sifar (Zero error)

 Ralat pada alat yang tidak

menunjukkan sifar apabila ia
sepatutnya menunjukkan bacaan
sifar (apabila tidak mengukur
sebarang kuantiti)
Ralat Sifar
Ralat Sifar terdapat pada :-
 Pembaris yang hujungnya sudah haus.
 Angkup vernier dan tolok skru mikrometer
yang tidak menunjukkan bacaan sifar
walaupun rahangnya ditutup.
 Ammeter dan voltmeter yang tidak
menunjukkan bacaan sifar walaupun tidak
disambung kepada litar.
 Neraca yang tidak menunjukkan bacaan
sifar walaupun tiada objek diletak di
atasnya.
Ralat sifar boleh dihapuskan dengan :-
 Membaiki alat pengukur

 Membuat pelarasan sifar

 Membetulkan bacaan yang diperolehi

……. sekian terima kasih