M 105 IIISTORIA SEPTEM DORMIENTIUM.

41(;6

furoris insaniam, qua totus in sanctorum sanguinem A nesciendo fecerunt, ut videlicet fons sacro sanguine
præceps invehebatur, de beati Juliani nece dictabat. irroratus, futura salus multis fieret, et pretiosius
Sed occulta Dei dispensatione agebatur, quod et ille sanctos Dei, quos conjunxerat militare collegium,
damnationis cumulum sibi exaggeraret, et gloriosus pariter etiam ibi retineret sepulturæ consortium.
martyr ad Christum, sicut jam dudum desiderabat, Nam sicut ei nulla discretione minor est in coelo, ita
celeriter perveniret. Festinus itaque, lictor, cum in maxima et praecipua corporis parte sociatur in tuinu
loco qui Winicella vocatur sanctum Julianum conse lo. 0 quam feliciter beatissimus vir, quamque con
quenti aspeetu imprimens contemplaretur, ille quo cito gradu ad summum meruit perveniro fastigium !
cumdam scnium quasi occultandus ingreditur tugu quam subito profectu pro Christo alacriter dimicans
rium. Sed quia nutu Dei adversarios insequi se tyro rudis factus est emeritæ militiæ veteráus! quod
sentiebat, nec jam evocante Deo, qui ad coelum para strenui commilitones vix longo tempore multoque
tum habebat ascensum, immorari per divortium labore percipiunt propositum victoribus praemium,
amplius ^ licellat, illico se detegi poposcit, cum vide brevi conflictu foftis bellator obtinuit, immortalitatis
licet eum senes certatim occulere vellent. Quibus stipendia percepturus, inexercitata principia victrici
nutantibus ac remorantibus, cum quidem ille minaci auctoritate inclytis sanctorum finibus exæquavit.
irrumpentium terrore peteretur, ne qnid periculi B Quibus itaque sicut prædicanda martyris patientia
excusantibus immineret, continuo foris exsiliens, consecratis, ita profana persecutorum atrocitate
inquit : Quem poscitis? quem quæritis? En coram peractis, in tribus, ut ita dicam, partibus gloriosus
alsum; in me convertite ferrum, optatas poenas jam dividitur miles. Nam caput Wiennæ defertur, corpus
mihi date, imperata supplicia de me sumite : reatum a loco in quo percussus est Brivatim delatum est,
apostasiæ vestræ nullatenus ascribi patientiæ inno felix anima a Christo conditore suscipitur.
centis sanguinis sinat effusio. At illi cum ad tantam Beatissimi vero senes qui, succensi spiritali gratia,
constantiam beati Martyris 1268 obstupescentes sacrosanctum corpus sepulturæ mancipaverant, ita
hæsissent, ille constantior subinde adjecit : Nolo redintegrali sunt, ut in summa senectute positi, juve
ultra commorari in hoc sæculo, quia Christum tota nilis ætatis vigore firmati, tanquam juvenes baberen
aniini aviditate sitio. Ecce occurro obvius, caput tur. Ilic igitur Christi martyr et testis ibidem studio
subdo intrepidus : habetis quod tota mente petistis; se reconditus , læta quolidie fidelium devotione
ictus tantum exerite, et vestram devotionem b meum veneratur : ubi tanta beneficia virtutesque patrantur
que desiderium implete. Et cum hujusmodi confes assidue, ut eas humana lingua 1269 nullatenus
sione beatissimus vir animam studeret consecrare sufficiat enarrare. In loco e autem illo, quo beatus
martyrio, subjuncta nihilominus religiosa oratione, martyr percussus est, fons habetur splendidus, lenis,
commendavit Christo. Barbaram vero immanitatem, et dulcibus aquis uberrimus, in quo a persecutoribus
cruentosque insanientium animos non constantia pii caput ampntatum ablutum est, de quibus aquis
propositi, non- tam mira in sui oblatione fiducia, ab multæ sanitates tribuuntur infirmis Nam sæpe cæco
effusione innocui sanguinis reflexit; sed eductam rum oculi ab his tacti illuminati sunt; tertianarum,
vibranti dextera frameam in cervicem ejus vibrant. quartanarumve febrium accensi, ut potati qui patiun
Sanctum vero caput, desecto gutture, abscissum in tur fuerint, conquiescunt. Nam et si quis gravi labo
fontem, qui forte propter locum effusi sanguinis rans incommodo, inspirante martyre, desiderium
eiuanat, carnifices abluunt : et quia nec patrata nece 127o habuerit hauriendi, protinus ut hauserit con
persecutorum animus, ut pote insatiabiliter æstuans, valescit, et ita velociter exstinguitur vis febrium,
parcere novit, corpus truncum relinquentes, ad san ceu si videas super immensum rogum projectis undis
ctum Ferreolum illud, quod parricidales inanus incendia universa restingui. Semper enim de tanti
abluerant, caput deferunt; quatenus non dubitaret patroni gratia, indulto supplicationis affectu [Nonne
cst:sum, quem ense, veritate attestante, videbat de leg. effeclu?], populus gaudet; et quos locus ille mœ
$ectum, et agnosceret hoc excepturum se in inorte,rentes excipit, lætosremittit, regnante Domino nostro
quod per passionem ejus cernebat in corpore. D Jesu Chrislo, cui cum Patre et Spiritu sancto est
Quod totum juxta divinam voluntatem carnifices honor, virtus et gloria in sæcula sæculorum. Amen.
* In plerisque deest amplius. • Hsec usque ad semper enim desunt in Germ. b
* Maj m. duo et Gem., devotationem. et Germ. u; in aliis vero Mss. et Edit. est caput. 5.

HISTORIA SEPTEM DORMIENTIUM.

EPIST0LA SANCTI GREGORII EPISCOPI TURONENSIS AD BEATUM SULPICIUM BITURICENSEM
ARCHIEPISCOPUM IN VITAM SANCTORUM SEPTEM DORMIENTIUM. -

beatissimo • patri Sulpicio, Dei gratia Bituricensi archiepiscopo, Gregorius Turonorum indignus sacerdos, in
Deo salutari n9stro salutem perpetuam.
Aptid poetam sub figura apum sanctorum virtus et prudentia laudatur, cum dicit:
* Ilæc epistela deest in Cod. Clarom. Laudatur in Patriarchio Biturieensi.
1 137 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 4109

Quo magis exhaustae fuerint, hoc acrius oipnes -

Incumbùnt generis lapsi sarcire ruinas (Virgil. iv Georgic.)

IIoc, Pater beatissime, in fronte epistolæ præmisisse lieuerit, consideranti quanta prudentia, quanta solli
ci!udine titubantis Ecclesiæ statum firmare, et ejus ruiuas resarcire contenditis. Hoc in te proprie exemplis
lucentibus, hoc melliflufis exhortantium a sermonum verbis, hoc denique gestis præcedentium sanctorum in
medium prolatis, agere non cessatis. Hinc est enim quol inter cætera, quæ parvitati meæ vestra sublimitas
imperavit, urgens scilicet imperium est amici adtuouitio, quatenus Septem Dormientes, qui apud Majus
monasterium dicuntur quiescere, quorumque fama percelebris longe lateque diffunditur, actus, vitam vel
finem, si uspiam possem reperire, scripto naiidarem. Tunc ego juxta poeticum illud, pro more meo, pro
vestra reverentia respondi,
..... Tuus est, pater alme, quid optes
Exposuisse labor, iuihi jussa capessere fas est (Virgil. i Æneid.).
Statimque vicino, ut dicitur, obedientiæ pede, vestram prosequens jussionem, perscrutatus ecclesiarnm
sciinia, et bibliothecas revolvens, tandem apud præfatum Majus monasterium reperi quod quærebam.
Servato igitur tenore 1271-1272 Ecclesiæ, Paternitati vestræ, ut petieratis, transcriptum destinavi. De
cætero vestrum est et proimere, vestrum est et ob Christi gratiam quærere, ædificare ecclesias, et aiuico,
imo servo obedienti, Christi Domini gratiam impetrare.
uscipit vita, vel coNveasAtio, sive et Moas sANCToRUM sePTeM dormientium b, QUomUM
coapoRA mN MAJORI MONASTeRIO C0NTINENTUR, ET N0M1NA HIC INSCRIBUNTUR, CLEMENs, *
Pralmus , laeTUs , TheodoraUs , GAUDENS , QUiRiACUs , iNNocENTiUs.

1. Temporibus Diocletiani et Maximiani, crudeli- A Captosque duxit secum Romam, inter quos fuerunt
tate eorum exigente, defieere coepit et discedere duo fratres Flori regis, Martinus et Amnarus. Filios
pene universus orbis a Romanorum potestate : inter autem nondum genuerat, nisi primogenitum suum,
multos autem llunnqrum e regnum discessit, præ- Florum videlicet trium annorum, alios autem duos
sidente eis Floro rege strenuissimo. Qni Florus, pa- post reversionem captivitatis genuit. Cum autem
tre suo Amnaro d nomine noviter viam universæ præsentati essent Diocletiano, misit eos in carcerem.
carnis ingresso, regnum adeptus est, cum viginti Post annum fere dimidium, recordatus Diocletianus
esset annorum. Ilabebat autem idem Florus duos probitatum Flori, jussit eum sibi præsentari. Videns
fratres minores se, Martinum et Amnarum. Duxit autem pulehritudinem ejus ob fecem et laborem car
autem praedictus Florus uxorem puellam pulcherri- ceris emarcuisse, misericordia motus est; al)solu
mam, Brichildem nomine, filiam Ghut regis Saxo- tumque remisit ad propria, permisso et regno suo
num, ex qua genuit tres filios : primogenitum Flo- in vita sua cum redditibus, sublatis vel saisitis [Ed.,
rnm, beati Martini Turonensis genitorem; secundum fractis] munitionibus. Tali etiam pacto permis t eum
Hilgrinum; tertium Amnafum. Secundus siquidem regnare, ut post mortem ipsius, filius ejus non su
Hilgrinus quatuor filios genuit, Clementem, Primum, blimaretur in regno, nec in consulatu, sed tantum
Lælum, et Theodorum. Tertius autem Amnarus tres IB tribunus exsisteret. Quod cum ex utraque parte fir
genuit, Gaudentem, Quiriacum et Innocentium. malum fuisset, recessit cum omnibus suis.
Florus igitur cum regno suo fere per decem annos II. Reversus autem, eodem anno genuit duos filios
feliciter potiretur, a Maximiano aggreditur. Qui fere geminos, Hilgrinum et Aimnarum. [Deus vero e, qui
per tres annos laborans, vix, et cum maxima diffi- non accipit personam principum, et reprobat con
cultate, primas partes regni ejus ingressus est, nec silia eorum ; qui quos vult indurat, et tradiu in re
sine inorte et sanguine suorum pugn torum. Siqui- probum sensum, et adducit in stuporem; el impe
dem Florus cum eo bis terque confligens eum turpi- ratores ipsos, qui Ecclesiam persecutionibus gravis
ter devictum fugaverat. Sed proditione suorum sai- simis diu vexaverant, in tantam amentiæ et vanitatis
sivit quoddam castrum, et imuiiivit contra eum, et devenire permisit mutationem, ut Diocletianus Ni
ejus regnum; et sic secundum et tertium. Tandem comediæ, Maximianus Mediolani, uno die depositis
obsedit eum in quodam castro munitissimo cum omni insignibus imperii, post imperium privali viverent,
fere nobilitate Hunnorum. Obsessus autem per di- quasi plebeii. Werum Maximianus haud mullo post
midium annum ad deditionem compulsus est venire, facti pœnitens, cum dispositis insidiis genero suo
vita sibi cum membris suis atque suorum concessa. _ Constantino, jam regnum tenenti, mortem molire
^ Cod. Vict., e.rhortationum. • Loco eorum quae hic ansulis includuntur, cod.
b Clar. addit consanguineorum beati Martini. Vict. cum Editis habet : t Diocletianus autem uon
e Clar., Iiungrorumi, sed infra eos, ut cæteri, ap- multum post, privatam eligens vitam, apud Medio
pellat Ilunnos. lanum diem clausit extremum. Maximianus vero cum
d Idem Cod., Aumarus, et sic infra. Victorin., ut dispositus insidiis, genero suo Constantino tunc re
plurimum, Ainarus. Albericus, qui sæculo xui Chro- gnum tenenti mortem moliretur, deprehenso dolo
nicam scripsit, ex hac Septetn Doriuientium Vita, illius, apud Massiliam captus, nec post multum in
quam Gregorio nostro auribuit, descripsiu sancti carcere a dæmonibus strangulatus, iinpiam vitaiio
Σtaiuini genealogiam. digna morte finivit. »
A 109 HISTORIA SEPTEM DORMIENTIUM. 1110

tur, deprehenso dolo illius, apud Massiliam captus, A nopolim venit cum filio suo Floro d parvulo, queia
nec post multum in carcere, fractis laqueo cervici imperatori commendavit, qui eum secum retinuit, et
bus, est strangulatus : vel, ut quidam asserunt, a militem fecit •. [Quem etiam adhuc adolescentulum
dæmonibus suffocatus impiam vitam digna morte fi Julianus Cæsar, ab eodem Constantio patruele suo
nivit. Di cletianus vero et ipse eadem de causa, ei in Gallias adversus Barbaros, qui Romanorum terras
dem Constantino factum se intelligens suspectum , infestabant, ignarus quid de eo disponeret, secum ad
hausto veneno sui ipsius effectus est punitor impius, ferenda præsidia adduxit, et exercitandum militia,
et in villa sua secus Salonas oppidum dieum vitæ quandiu prævaluit, in comitatu suo detinuit.] Sed
clausil extremum. His ita el temporali et æterna vir sanctus magis elegit Deo servire coelesti, quam
morte multatis, cum post tetram et horridam bello sub imperatore terreno militare. [Quia t ad hòc spe
rum et persecutionum caliginem, diu desideratæ pa cialiter effectus est, ut triumphale sanctæ crucis
cis tranquillitas divino nutu late per mundum splen vexillum in occiduis mundi partibus erigendum et
descere inciperet.] Florus primogenitum suum Flo adorandum deveheretur, et militiæ sacramenta evan
rum Constantino, qui eisdem imperatoribus, Diocle gelicis mutaret edictis. Qui clarus avis, sed clarior
tiano et Maximiano, brevissimo tempore Constantio meritis, sanctus ab infantia, devotus 1274 a pue
patre suo et Galerio Maximiano insimul tantum me B ritia, perfectus in adolescentia, perenniter de die in
diis a, successerat, 1273 educandum tradidit, diem, de virtute in virtutem proficiens, magnis in
quem semper charum et dilectum Constantinus idem mundo claruit miraculis, et doctrinis catholicis longe
habuit. Adultoque, et militi facto, uxorem dedit ne lateque resplenduit. Qui enim a tanta virtute, et mi
ptem suam, filiam sororis suæ, tribunumque consti raculo iam grandi et stupendo, in initio viarum Dei
tutum remisit ad patrem suum. Qui ex eadem uxore inchoaverat, quid mirum si et prosperos in eis sem
sma filium, vivente patre suo, genuit, quem Florum per excursus et beatos exitus haberet? lmo mirum,
vocari præcepit. Qui [natus est quidem Constantini si post tam mirabilem, qua ad se Deus illum traxit,
anno 17, sed] postmodum tempore [filii ejus] Con conversionem, et virtutum sublimitate arduam, et
stantii a beato Paulo Constantinopolitano episcopo, miraculorum claritate gloriosam, et religionis decore
Deo disponente, catechumenus factus, et baplizatus, splendidam, jugiter usque ad vitæ terminum non
M rtinus est vocatus b. [Venerabilis autem baptiza ageret conversationem. Quis enim non omni fere vir
tor ejus, idem patriarcha Paulus, ab eodem Con tute et miraculo mirabilius dueat, infantulum vix de
stantio, qui patri in imperium succedens, in Aria cennem ab uberibus, ut sic dicam, cum lacte ma
nam hæresim declinaverat, apud civitatulam quam terno imbibitam erroris fanatici exhorruisse super
dain Cappadociæ, Cucusam nomine, ob Catholicam C. stitionem, parel, libus, tutoribusque, atque actori
fidem pulsus exsilio, Arianorum iusidiis crudeliter bus, nunc minis, nunc verberibus, nunc blanditiis
sirangulatus, ad cœlestia regna victor migravit e.] insistendo dehortantibus, ad Christi fidem, et ad Ec
Florus autem antiquus senio confectus diem clausit clesiæ, cujus sacramenta necdum perceperat, confu
extremum, terram suam primogenito suo dimisit, et gisse societatem? Quis non summis attollat præco
duos fratres juvenes in iiianu ejus reliquit. Qui mor miis puerum duodennem, instar cordati et fortis viri,
trio patre terram viriliter rexit, et fraures suos cum aetatis teneritudinem non respiciendo, eremi squalo
filiabus nobilissimorum pagi Hunnorum copulavit, ' rem, et quidquid ibi tolerare posset, ac si delicias
ex quibus primogenitus suus, Hilgrinus videlicet, ut concupiisse; et quod interim pro corporis iubecilli
prædictum est, quatuor filios generavit ; secundus tate non valebat, sed postea impleturus erat, medi
autem Amnarus, tres. .
tando saltem et desiderando in conspectu Dei, qui
III. Florus igitur tribunus, filius Flori regis, mor velle nonnunquam pro facto reputat, jam facere?
tuo Constautino, et regnante Constantio, Constanti Quis non insigni laude prædicandum censeat adole

* Editi, cum Vict., brevi tempore Aurentio me
diante successerat.
D Cappadociæ, Culhusam nomine, ob catholicam fidem
* Editi cum Vict., vocatus. Natus est autem Con
stantini undecimo anno. Florus, etc.
* Quæ de sancto Paulo hic habet Codex Clarom.
caeteri referunt in num. sequenti. Idem habet de ejus
martyrio sanctus Athanasius. Ipsius vero festum ce
lebratur die 7 Junii.
' Id est, Martino. Sic quippe eum tunc appellatum
vo!unt.
* Sic Clar. At alii, fecit : juvenem etiam secum ha
buit post mortem Constantii, sed vir sanctus, etc.
' Quæ habet Cod. Clarom. inter ansulas inclusa
proferimus, quæ vero editi cum Cod. Vict. habent,
hic in notis apponere visum est. w Quia specialiter
effectum est, ut vexilum sanctæ crucis occiduas or
bis portaret in partes, et militiæ sacramenta evange
licis mutaret edictis. Qui, ut diximus, a beato Paülo
£onstantinopolitano episcopo tempore Constantii ,
fico educante, primo ca'eclumenüs faetus, et posi
non multum baptizatus est. Qui beatus episcopus a
Constantino imperatore apud civitatem quamdam
puisus exsilio, Arianorum insidiis crudeliter suam
gulatus ad cœlestia regna migravit. Beatus autem
Martinus post sacri baptismatis mysterium niagnis in
mundo claruit miraculis, et doctrinis calholicis longe
lateque resplenduit in orbe. Hic vir primo florem
adolescentiæ suæ Mediolana transegit in urbe, sed
exinde Arianorum sævitia principum expulsus, Gal
licanas secessit in partes, venerabilique Pictavensi
antistiti Hilario est conjunctus, hujus se disciplinis
sanctus Martinus post relictum militiæ cingulum So
ciavit. Inde quoque sanctus vir divino adinoi;itus
oraculo parenies suos, errore relicto, ad sanctæ fidei
professionem convertit; et matrem quæ ilium mun
άo genuit, ipse in Christo generavit, et exemplo
avorum suorüm Martini et Amnari, qui Christianis
simi erant, et civitatibus, etc. »
A || 11 §. GREGORIl EPlSC0PI TUR0NENSIS A 112

scentem in summis enutritnm deliciis, juribus patris A urgeretnr innumeris. Quid faceret, vel potlus quid
sseculari implicitum militiae, quasi solitarium vel non faceret pro salute multorum, qui pro unius de
monachum se exhibendo, non solum ab operibus votione tantum taedii sustinuit, tam diuturnuin quie
malis, sed et ab omni concupiscentia nefaria conti tis suæ dispendium pertulit ? Quas cruces, quæ sup
nuisse, et in medio fornacis Babylonicae sulphure et plicia, quas injurias, si inferrentur pro Salvatore,
pice ferventis se illibatum custodisse; inter alios aliena non epulis omnibus quamvis delicatis anteferret, qui
diripientes, et eum irridentes, sua non modo superflua, pro amore hominis iuortalis sirgularis gaudii sni
sed etiam necessaria pauperibus erogasse, et quidem unicum æque desiderium, pro cujus dilalione acriter
pra-cepta quoque transcendat [transcendisse syntaris cruciabatur, tamdiu adimplere distnlit? Sed profecto
postulat], ut in divisa chlamyde patet fecisse? De altera sancti juvenis exercebatur patientia, probaba;ur for
quippe duarum vestiuin pro Christo danda, non de una titudo, experientia formabatur, et praediscebat in se
dividenda præceptum habemus, quod fecit iste, cujus ipso 1276 spontanea charitate quod postea tem
cor et sua et se ipsum Christo et pro Christo fratribus pore opportuno, episcopus atrimarum positus, debita
impendere paratum erat. In quo et illud quis 1275 sollicitudine faciendum sibi esset de multis. lia do
non cum supore accipiat, quo I inter parentes ditis ctus a juventute, fecit hoc ipsuiu in senecta, ultra
simos, et inclytos, ut pote regibus atavis editos, B
fere omnes homines, et plus quam exigi deberet ab
constitutus, quod et regis Constantii, et Juliani Cæ eo. In diebus Maximi imperatoris, quando secun
saris, nunc hujus, nunc illius, in diversis terrarum dum charitatem quæ sua non quærit ambulans, non
partibus comitatum sequi; et eis, ut pote materno solum juxta Panlum fieri optavit, sed etiam anathe
rum avunculorum filiis, in adolescentia adhærere et ma pene se fecit a Christo pro fratribus noxiæ com
obsequi coactus, quorum alter Arianus, alter apo munionis : non voluntate, sed necessitate conven
stata, uterque persecutor orthodoxorum erat, in tum iniens, ut his quoruin cervicibns sævi regis gla
1anta rerum sibi oppositarum contrarietate, et fidem dius imminebat, Ilispaniarum ecclesiis consuleret.
incorruptam servavit, et paupertatem terrenam sem Sed sciens procul dubio ad iinplendam legem aliorum
per amplexatus est, et humilitatem perfectam tenuit ! onera ab aliis esse portanda, sciens dilectionem esse
Quis et illud in eo incousileratum prætereat, quod legis plenitudinem, sciens charitatem esse vinculum
ea qua pamperem conteverat parte chlamydis, Chri perfectionis, et principium fructuum spiritualium;
stum videns circumdatum, et illam quasi ostentando sciens per ipsam serviendum invicem, ipsam vero
apud angelos inde gloriantem, de visione tam grandi, nunquam excidere, et ambulantem in ea non errare
tamque gloriosa, de qua alius gloriaretur, ipse glo nec deficere, tantæ virtutis fretus suffragiis, secure
riatus non est : sed magis humilatus, anhelanti de- C præsumebat, quoniam quidquid aliquando detrimenti
siderio instar cervi sitientis ad fontes aquarum, re pro ejus conservatione incurreret, per ipsam quae
versusConstantinopol m, percepto a beato Paulo urbis operit multitudinem peccatorum facillime restaurari
ejusdem patriarcha, ut praediximus, baptisini sacra vel impleri posset. Nec obsecro cuiquam vel onerosa
mento, quod sedulo volvebat pectore, et longo æstu sit, vel otiosa judicetur ista ob admirationem, et con
parturiverat, et jam quasi in partum maturitate na templanda Martini in aetate adhuc juvenili merita fac a
tura;i ad fructum vitae erumpere gestiebat, ipse li digressio, cum totius opus uli hujus summa in ipsum
hens ad effectum perducere iustituit? Quid hoc, respiciat, nec minus propter ostendendam et charitatis
videiicet, ut calcatis omnibus sæculi lenocinantis oble ejus abundantiam, qua semper totusaffluxit, et originis
ctamentis, libere vacaret Deo, et al)sque interpella nobilitatem a Severo, primoVitæ ipsius scriptore, præ
tione curæ exterioris coelestem erigens conversatio termissam, quam propter prædictorum consanguineo
nem, gustaret crebrius, et videret quam suavis est rum ejus venerabilem conversationem, vel obitum po
Dominus? Quod unum cum juxta sententiam Do sleris insinuandum, inertem licet stylum moverimus.
mini maxime duceret necessarium, et ad hoc solum IW. Se,l ut ab his jam ad susceptæ narrationis se
adipiscendum vehementer ferveret, quis non con riem recurramus, Martinus veteri exutus, et novo
templari delectetur, quis non imitari conetur, quam D per baptismum indutus homine, tribuni sui, quem
simplici et germana charitate pro salute fratris dis tantopere liiciari Christo satagebat, qui evoluto
uulerit? 0 vere mirabilem sancti adolescentis beni tribunatus sui tempore, mutatum vita et babitu,
gnitatem ! qui cum hanc partem optimam, quæ nulli serviturum se Deo pollicebatur, revictus suppli
consequenti eam aufertur, nonnisi in foramine petræ catione, eu dilectione quasi ligatus, per bieunium
et caverna maceriæ, obtinere se posse cognosceret, non rapinis, sed sanctis, ut coeperat, insistens ope
ubi unica protectio, et singulare refrigerium confu ribus in comitatu moratus est. Qua ex-pectauione,
gientibus in umbraculum diei ab æstu, et in securi quam gravissime ferebat, exacta, continuo non ac
lateiu et in absconsionem a turbine et a pluvia, voto quievit, sed renuntiavit carni et sanguini; et licet
1amen salvandi socium, contra votum biennio mala repugnante et indignante Caesare, abjurata sæcu.ari
mundi toleravit, stans foris quasi sine tecto inter militia, abdicatis parentibus, prædiis et patria in
procellas, nimbos et grandines in li.no profundi, in qua natus et notns, dives et inclytus, et ob hoc re
lubrica saeculi, ubi non inveniret requiem pes ejus; verendus et magnificus haberi poterat, Deo uobis
ubi uoa solutw injuriis affligeretur, sed et periculis illum in patronum destinante, in exteras bas re
A | 15 IIISTORl \ SEPTEM DORMIENTIUM. M 114
giones diffugiens, ubi incognitus et inglorius repu- A fratres paternam hæreditatem dividentes, $ed sicut
taretur, exsul et pauper laudabilis, in argumentum uno ortu gemini nati sunt, sic una domo, uno fundo,
smæ magnae humilitatis, doctriaa et exemplis prae una re coummuni cum uxoribus et filiis contenti
stantissimi et spectabilis viri Hilarii, qui in diebus il sunt. Eodem autem anno quo baptizati sunt, viam
fis Ecclesiæ Gallicanæ singularis et luceria et c0 universæ carnis ingressi sunt. IIorum itaque præno
lumna apparebat, erudiendum se subdidit, discipu minati septem filii 1278 omnia praedia sua venun
lis, ne in vacuum vel periculose curreret, si suo fer dantes, pretium pauperibus distribuerunt, servosque
retur judicio, et se sibi magistrum constitueret ; et ne smos ingenuos fecerunt. Ipsi vero in quodam loco se
incideret in eorum 1277 numerum, quibus dicitur: incluserunt, lectioni, orationi, et psalmodiæ vacan
Væ vobis qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobis tes, duobus tantum servulis contemti, qui eis ofli
ipsis prudentes (Isai. v, 21). Cui cum in schola virtu cium consolationis impenderent. Vivebant in cœna
tum desudanti juberetur a magistro celsiorem Levi culo constituti sine querela, tam Deo quatm hominibus
tici ordinis gradum ascendere, ipse in augmentum placentes, uxorum et liberorum grato consortio c:
profectus sui, in infimo exorcistæ officio, eo securius rentes, coelibemque vitam actitare satagentes. De re
quo humilius, eodem laudem magistro suo conce liquiis autem ciborum suorum, ad quascunque partes
dente et mirante, subsedit. Quid igitur jam de hoc deferrentur, vel a quibuscunque infirmis sutneren
viro tanta humilitate fundato fieret ? Non ut, secun tur, qualicunque infirmitate tenerentur, protinus sa
dum Scripturas, humilem spiritu susciperet gloria, nabantur. Quamobrem primo ex adjacenti provincia,
et qui se humiliaverat, a summo humilitatis doctore, postmodum ex omni regione illa pene universi ve
quem pene sequebatur, exaltaretur; quasque in si nientes, illos sicut prophetas Dei venerabantur. Ex
lentio subditus investigaverat, potens opere et ser quibus multi prædicatione eorum fidem ipsorum imi
mone, et apostolico dignus ministerio, aliis notas tantes, Christianitati subjiciebantur, et veterem ho
faceret vias vitæ? Sed quomodo ad ministerium ac minem exuentes, novum, qui secundum Deum crea
cederet, nisi assumeretur? et quomodo prædicaret tus est, induebantur. Denique omnes eos et obse
nisi mitteretur? Propterea cum apud imagistrum in quiis et multis donativis venerabantur ^. Cæterum
summa degens subjectione, et quiete instrueretur; principes, tribuni et milites Christiani, Judæi et gen
mihil de se magni æstimans, nihil alti disponens, a tiles eos visitabant, reverebantur et excolebant. Qua
Domino, qui cor parvuli sui intuebatur et magni de re servi Dei per moli, inani gloriæ et ambitioni
pendebat, opus evangelistæ per revelationem jube hujus saeculi subjici timentes, fugæ latibulum expe
tur exercere, et parentes, quos adhuc gentilitatis er tentes, patriam relinquere disposuerunt : quippe cum
ror obligabat, ad insinuandam illis fidem Christi, C. in hoc exemplo eis esset Abraham, et recentius multi
monetur visitare. Oraculo itaque fretus divino, ex alii justi, et recentissime eorum patruelis b beatissi
licentia beati Hilarii, nam necdum ab Augusto Con mus Martinus. [Qui sicut obtemperanter, et præcepta
stantio pro fidei defensione in exsilium missus fuerat, Christi audiens et consilia, nihil ejus amori præpo
quorsum jussus fuerat devotus proficiscitur : et cir suerat, sed, omnibus relictis, assumpta cruce, et se
cunquaque verbum Dei spargens, multam ex conver sibi abnegato, ipsum ducem sequens, arbitrioquo
sione infidelium messem horreo Christi inferre con ejus se committens, damnosam cunctis propriæ vo
tendit, parentesque suos, cooperante gratia superna, luntatis faculiatem abjecerat, ita Christns quoque
ad Christianæ fidei professionem convertit, solo pa pollicitationis suæ sententiam in eo liberaliter coin
tre, inscrutabili Dei judicio, in imagine et errore plens, et miraculorum gloria et honore pontificatus,
terreni hominis permanente, et ex sola veteris usus et divitiarum copia, illum quamvis ista fugientem
auctoritate male ab infantia imbibiti superstitionem illustraverat, et promissum sequacibus suis centu
fanatici cultus defendente. Matrem quoque, quæ eum plum ei jam et hic reddiderat, in futuro servans illi
mundo genuerat, ipse in Christo regeneravit; factus plenitudinem interminae retributionis. Cumque de
ejus spiritualis pater cujus carnalis erat filius; et terra et de cognatione sua solus propter Christuiu
præstans ei ut esset initium aliquid novæ mundo D exisset, magniflcante eum eodem Christo duce suo,
creaturæ, a qua ipse homo ut exsisteret, post Deum, in terra peregrinationis suae, et ad verbum oris ejus
initiuin acceperat. Effecit autem ut et ista et cæteri, faciente prodigia, mirum dictu ! de lapidibus suscita
quos saluti conquisierat in Chrislo renascerentur vit filios Abrahæ, et mutabat corda hominum, erro
per manus patruoruin patris sui, suorum scilicet neosque et incredulos conducebat ad semitas justitiae,
propatruorum Martini et Aumari, qui Christianis el ad prudentiam justorum. Evertebat delubra, fun
simi erant, et qjvitatibus sibi] deputatis episcopa dabat monasteria, ædificabat ecclesias; et ita paula
tus officio fungebantur, inter quos baptizati sunt tim succrescens, factus erat in gentem magnam].
etiam Ililgrinus et Amnarus patrui ejus, cum septem W. Audientes igitur prædicti famam sanctitatis et
filiis suis, Clegmente videlicet, Primo, Laeto, et Theo celebritatem nominis ejns, et quod in episeopatu
doro, Gaudente, Quiriaco et Innocentio. Quorum pa Turonicæ civitatis esset subrogatus, consilio inito,
tres, llilgrinus scilicet et Amnarus, non sicut alii brevi expensa, et axiguis sarcinis collectis. usque
- £lar,, donariis honorabant. eorum consobrinus beatus Martinus. Cæterum audientes
b Editi cum Wicv. : Et multi alii justi, et maxime famam sanctita:is, etc.
M 115 S. GREGORII EPISCOPI TUR0NENSIST H 116

ad ipsum venire et consilio ejusvivere stabiliverunt: A scipiens in commune cum fratribus aliis singulariter
1279 quod et factum est. Venientes autem usque eos diligebat, et spiritualiter revisebat et confortabat.
ad Turonensetu civitatem invenerunt beatum Mai ti VI. Beatus autem Martinus post obituim suum usque
tinum in episcopatu more suo Dominico die missa ad diem migrationis eorum sæpissime eis apparebat
rum solemnia celebrantem, petieruntque more pere in visione, consolans eos et corroborans °. Vixerunt
grinorum benedictionem. Post consummata divina autem cum eo in sancto proposito annis sexdecim,
[Al., acta autem] missarum solemnia, cognovit eos post transitum ejus viginti quinque : videlicet sub
beatissimus Martinus eonsanguineos et consobrinos Gualberto abbate primo annis viginti tribus; sub Ai
suos; flevitque super singulos, et osculatus est eos : cardo secundo abbate annis duobus. Ilujus scilicet
ducensque eos trans fluvium secum, ubi multitudo Aicardi secundi abbatis tempore, contigit festivita
commanebat fratrum, invitavit ad prandium in com tem I)eati Martini de transitu Sabbato evenire ; se
mune cum fratribus. Sequenti autem die, omnem quenti vero die, qua Dominicam celebramus, post
peregrinationis suæ seriem retexuerunt, voluntatem peracta matutinorum solemnia, inedia nocte apparuit
que suam in hoc esse dicentes, ut limina apostolorum eis beatus Martinus, nuntians eis diem obitus sui,
Petri et Pauli visitarent, ut et in Hierosolymis per dicens : Crastina die summo mane vocate huc Aicar
gerent, sepulcrum Domini visitaturi, et crucem Do B dum abbatem ad vos : qui dum astiterit, intimate ei
mini adoraturi, et per beati Jacobi sepulcrum venturi, singuli omnem vitae vestræ seriem, et actus vestros,
et sic ad ipsum reversuri. Quam viam cum benedi confitentes omnia peccata vestra. Dicite quoque illi
ctione beati Martini aggredientes nudis pedibus, laneis ex me, ut in honore sanctæ Trinitatis missam cele
utendo vestibus, pane et aqua, et crudis herbis con bret, commemorationem mei faciens, et sanctorum
tenti quinquennio peregerunt. Revertentes autem quorum reliquiæ in præsenti altario a me consecrato
sani et incolumes, beato Martino se præsentaverunt continentur, ponatque singulas hostias pro vobis sin
cum multis reliquiis, videlicet de sepulcro Domini et gulis immolandas [Al., oblaturas], quibus consecratis
ejus sanctissima cruce, de sepulcro etiam sanctæ singuli communicabitis. Peracta communione, viati
Maria: matris Domini et ipsius vestimentis, de reli coque percepto corporis et sanguinis Domini nostri
quiis apostolorum Petri et Pauli et sancti Jacobi Jesu Christi, missaque finita, prosternetis vos ad
fratris Domini, et ex multis aliis, quas beatus Marti orationem, viam universæ carnis ingrediemini, tarn
nus reverenter accipiens in apsida majoris ecclesiæ a dolore mortis extranei, quam a corruptione carnis
cum reverentia posuit. Ipsi vero septem fratres beato estis alieni; sicque ab Angelis suscipiemini, et a
Martino, et fratribus ibidem manentibus, tam in meipso sursum conducemini, donec assignemus vos
anima quam in corpore se dedentes, voverunt seC. ante tribunal Christi : quod totum factum est ut bea
de loco illo non recessuros. Statim autem beatus tus Martinus imperavit. Cum autem communio rem
Mlartinus eos gratanter excepit, et mon vchico habitu [Al., viaticum] accepissent de manu Aicardi abbatis,
eos induit, et benedictione propria confirmavit, po finita missa, genibus flexis, sani atque incolumes, in
suitque eos in latere cavati montis in quodam specu, oratione prostrati viam universæ carnis ingressi sunt,
fecit quoque eis oratorium ^ in ipsa rupe, benedixit ut beatus prædixerat Martinus, tam a dolore mortis
que altare, ubi et reliquias proprias manu condidit, extranei quam a corruptione carnis fuerant alieni.
quas ipsi apportaverant. 0rdinavit autem Clementem [tepleta est autem illico cella illa tanto odore, ac si
et Primum presbyteros, Lætum et Theodorum dia multorum aromatum congeries ibi sparsa putaretur.
conos, Gaudentem, Quir,acum et Innocentium sub Suscipiens autem eos non de morte, sed quasi de
diaconos. Permanserunt autem in eadem cella sive oratione abbas Aicardus una cum fratribus, non mor
oratorio, ubi et delectabantur jejuniis, oratione, si tuos putabat sed dormientes, cum facies eorum ut
leotio, lectioiie, quandiu beatus Martinus superfuit. rosa ruberet. caro ut nix splendesceret. Quam ob
Ipse quidem per revelationem obitum suum longe rem per sedilia illos disposuit. sicuti soliti erant se
ante prænoscens, ad Condatensem vicum ire dispo dere in cella sua, posuitque eos ita ut ab omnibus
suit, ut pacem inter clericos ecc!esiæ illius dissidenD. inspici possent, solis necessariis, quibus ab injuria
tes reformaret : cognoscens etiam per spiritum non irruentium defenderentur, inter eos et intrantes me
se reversuruin, convocatisque omnibus monasterii diis repagulorum obicibus. Patebant e et'am limina
fratribus, singulos osculatus esl, atque benedixit, et ut omnes advenienles viderent sanctorum facies, non
praefecit eis unum ex fratribus loco suo, nomine sicut mortuorum, sed sicut dormientium : quia licet
Cualberium, abbatemque constituit, et benedictione hominibus mortui essent, 1281 Deo tamen cui
sua confirmavit, cui et commendavit septem supra otnnia vivunt, dormiebant. Per seMtem autem dies,
dictos 1280 fratres et patrueles suos, qui eos su quibus super terram fuerunt, non defuit odor ille
a Hoc ipsum esse aiunt quod hodieque prope Ma cim annis, tempore autem Galberti post beatum Mfarti
joris monasterii basilicam visitur, in rupe imminenti mum primi abbatis tricenis annus, tempore vero Aichardi
cavatum, ubi eorum sepulcra, s\u potius sepulcrorum secundi abbatis duobus annis. Tempore si juidem
repræsentatio in lapide excisa habetur. Aichardi, etc.
b Sic Clar., quo solvitur MaroIlii scrupulus, qui in * Sic C'ar. : alii vero, posuit eos mediante januarum
elitis !egeliat : Virerunt autem post obitum beati Mar rrp'gulo. I'utebant, elc.
dixi tiginti quinque annis, tempore beati Martini sexde
 VITA S. ARIDII ABBATIS. H 118
M : 17
suavissiinus. Tanta autem fuit adventantium mulu- A Brictium una cum elero et populo : initoque consilio,
tudo, quantum aut locus admisit, aut viæ vel semitæ sicut erant vestiti, sepelierunt eos in ipsa cella vel
capere potuerunt. Oinnes febricitantes vel frigoritici, oratorio, ante altare ipsius oratorii, a beato Mariino
cum pignoribus sanctorum consecrati. Transierunt
} qui adveniebant, sani revertebantur; leprosi autem,
surdi, muti et claudi multi curabantur. Affereban autem pridie ldus Novembris, secundo die a festo
turque qui venire non poterant in lectis et grabatis, quo celebratur transitus sancti Martini, et depositi
w

et ex odoris fragrantia sospites revertebantur. Se
ptimo demum die a transitu ipsorum abbas Aicardus,
congregatis fratribus sancti monasterii, ad funus ad
fuit. Misit quoque et accersivit sanctissimum senem,
Turonicæ 1282 sedis civitatis præsulem a, beatum
sunt b xiii Kalendas Decembris. Qui sepulti terris,
in Christo se vivere manifestant virtutibus et mira
culis, præstante eodem Jesu Christo Domino nostro,
qui vivit et regnat cum Deo Patre in unitate Spiritus
sancti Deus, per omnia sæcula sæculorum. Amen.

* Sic Clar.; a!ii, archiepiscopum. Quo nomine Gre monasterii. Porro præter hos Septem Dormientes,
gorii aevo Metropolitani in Occidente non donaban sunt alii item celebres apud Ephesum, de quibus agit
tur. Nec eo alias usquam usus est Gregorius. Gregorius cap. 95 libri , de Gloria martyr. Sepleim
a tes laudat Paulus D;ac. iu
* Sic Clar.; alii autem, sepultique sunt. Ex his col item in Germani Dormien
lige non semper depositionis diei nomine intelligi euim B lib. i de Gestis Langob. cap. 4, qui ab istis post I3a
qui fuit obitus. Sacra eorum corpora in capsis ser rouium Marollio alii esse non viJentur.
vantur retro majus altare principalis basilicæ Majoris
Explicit vita et mors Septem Dormientium.

INcipit PROLOGUS BeATI GREGOail TUR0N0RUM ARCH!EPISCOPl 1N VITAM Ibe Atl MAU tui LII

EPiSCOPI ET CONFESS0RIS.

(Ex compluribus Codd. mss.).

Sanctissimo sanctæ Parisiorum matris Ecclesiæ præsulum domino Germano, Gregorius Turonicæ metro
polis humi is episcopus, salutein. Petisti sane uti Witas et miracula quæ Dominus per beatum Maurilium at
que Alhinum Andecavorum antistites operari dignatus est, quas Fortunatus presbyter luculento sermone
descripserat, scriptorum vitiis jam pene depravatas, nostræ auctoritatis peritia corrigeremus, vestraeque
Devotioni, qui priorum exemplis proficere cupitis, misissemus. Sed nos recolentes, si id egerimus, perfido
rum nos latratibus atque morsibus, qui doctrinam quærere nesciunt sed invidere, dilaniari; duplicis tædii
moerore concutimur, dum et vestris non parere jussionibus, ipsisque displicere metuimus. Fisi tamen Omni
potentis promissionibus, qui per prophetam suum loquens innotuit, quia qui seminant in lacrymis metent in
„audiis (Ps. cxxv, 6), vestræ satisfaciam voluntati. Scimus namque quia si quæ digna sunt imitari, et alteri
possunt sæculo prodesse, sanctissimorum Christi confessorum Witas atque virtutes stylo quis digesserit, cor
rexeritque vel rustico, et sibi mercedem, et imitari volentibus conferet adusque salutem. Permaximas igitur
pretiosissimorum christi confessorum Maurilii atque Albini virtutes non loqui, sive corrigere, quia memoria
dignæ sunt, crimen ducentes, plebeio, ut postulastis, ulentes calamo, quo potius vulgaribus prosint, de plu
rimis pauca, sed tamen, Deo teste, verissima corrigemus, omittentes plurima a Fortunato edita, quæ fortas
gis infidelibus incredibilia viderentur. Quæ vero a nobis correcta sunt vestræ Sanctitudinis petitioni dignius
ofierenda putavimus, ut qui illos imitari gaudetis, illorum proficiatis virtutibus informati. -

INCIPIT VItA SANCYtl MAURILII.

1, itur Maurilius Mediolanensis oppidi indigena ex- C tunato tribui solet, habetur hæc clausula : Explicit Wita
beati Albini composita a beato Gregorio Turonicæ
stitit parentibus splendidissimis, etc. (In Codice Pa
triciacensi, de Percy, in Burgundia, ab annis circiter urbis episcopo.)
octingentis scripto, post Vitam sancti Aibini, quæ For
* Melius diceretur in vitas beatorum Maurilii et noluerit Ruiuartius, consule præfationem num. 80.
col. 65. Edit.
Albinr. lias vitas quæ sub Fortunati ngimine alibi re
cudentur, si scire velis qua de causa hic exscribere

s Avcti gaegorii episcopi TURONENSiS ANtiPHONA DE SANcTis MedARdo ft GildaRdo, EPiscoPi8

FT FRATR1BUS.

( Ex ms. Codice apud Surium die 8 Junii.)

Avete, magni toto orbe praesules, ortu gemelli, sanitate compares, sacrati simul, coronati pariter, juncti
Jieastis jiem festum : meritis sancte Medarde cum Gildardo inclyto, opem poscenti semper ferte popul^.