SREDNJA ŠKOLA PAKRAC

SMJER : FIZIOTERAPEUTSKI TEHNIČAR

ZAVRŠNI RAD

PRIMJENA FIZIOTERAPIJSKIH POSTUPAKA KOD PACIJENATA SA

LUMBOSAKRALNIM SINDROMOM

IME I PREZIME UČENIKA: MENTOR:

ANDREA KREJČI MARINA MILJANIĆ, dipl.psyisioth.

PAKRAC, 2015
SADRŽAJ
1. 1. .............................................................................................................................................. UVOD
.......................................................................................................................................................... 5
2. 1. ..................................................................................................................................... CILJ RADA
.......................................................................................................................................................... 6
3. 2. ..................................................................................... ANATOMSKA GRAĐA KRALJEŠNICE
.......................................................................................................................................................... 7
4. 2.1. ................................................................................................. KRIŽNA KOST (OS SACRUM)
.......................................................................................................................................................... 9
5. 2.2. .................................................................................................... LUMBALNA KRALJEŠNICA
........................................................................................................................................................ 10
6. 2.3. .....................................................................................................LIGAMENTI KRALJEŽNICE
........................................................................................................................................................ 11
7. 2.4. ................................................................................. MIŠIĆI U LUMBALNOJ KRALJEŽNICI
........................................................................................................................................................ 12
8. 2.5. ...................................................................................... ŽIVČANA I KRVOŽILNA OPSKRBA
........................................................................................................................................................ 12
9. 4. ........................................................... LUMBOSAKRALNI BOLNI SINDROM KRALJEŽNICE
........................................................................................................................................................ 13
10. 5. ..................................................................................................... POSTAVLJANJE DIJAGNOZE
........................................................................................................................................................ 16
11. 5.1. FIZIOTERAPIJSKA PROCJENA.......................................................................................... 16
12. 6. ...................................................................................................................................... LIJEČENJE
........................................................................................................................................................ 17
13. 6.1. ..................................................................................................LIJEČENJE U AKUTNOJ FAZI
........................................................................................................................................................ 17
14. 6.2. ............................................................................................. LIJEČENJE U KRONIČNOJ FAZI
........................................................................................................................................................ 18
15. 6.3. ................................................................................................. MEDIKAMENTNO LIJEČENJE
........................................................................................................................................................ 18
16. 7. .......................................................................................................................... KINEZITERAPIJA
........................................................................................................................................................ 19
17. 7.1. ............................................................................................................................ VJEŽBE ZA LS
........................................................................................................................................................ 20
18. 7.2. .......................................................................................................... HIDROKINEZITERAPIJA
........................................................................................................................................................ 23
19. 7.3. .......................................................................................................................... McKenzie vježbe
........................................................................................................................................................ 24

2
20. 8. ................................................................................................................. FIZIKALNA TERAPIJA
........................................................................................................................................................ 25
21. 8.1. ..................................................................................................................................... PARAFIN
........................................................................................................................................................ 26
22. 8.2. ....................................................................... TENS (transkutana električna nervna stimulacija)
........................................................................................................................................................ 26
23. 8.3. .............................................................................................................................. ULTRAZVUK
........................................................................................................................................................ 27
24. 8.4. .......................................................................................................................... KRIOTERAPIJA
........................................................................................................................................................ 28
25. 8.5. ............................................................................... InterX – INTERAKTIVNA STIMULACIJA
........................................................................................................................................................ 30
26. 9. ................................................................................................. PRIKAZ KLINIČKOG SLUČAJA
........................................................................................................................................................ 31
27. 9.1. ....................................................................................................SUBJEKTIVNA ANAMNEZA
........................................................................................................................................................ 32
28. 9.2. ...................................................................................................... OBJEKTIVNA ANAMNEZA
........................................................................................................................................................ 32
29. 9.3. ............................................................................................................................... ASSESMENT
........................................................................................................................................................ 33
30. 9.4. ......................................................................................................................... PLAN TERAPIJE
........................................................................................................................................................ 33
31. 10. ....................................................................................INICIJALNI FUNKCIONALNI STATUS
........................................................................................................................................................ 33
32. 10.1. ................................... INDEKS SAGITALNE GIBLJIVOSTI LUMBALNE KRALJEŽNICE
33
33. 10.2. ................................................................................................................... LASEGUOV ZNAK
34
34. 10.3. ........................................................................................................................ ZNAK ZVONCA
35
35. 10.4. ....................................................................................................... THOMAYEROVA MJERA
36
36. 10.5. ............................................................................................................................. SKALA BOLI
36
37. 11. ........................................................................................ FINALNI FUNKCIONALNI STATUS
........................................................................................................................................................ 37
38. 11.2. LASEGUOV ZNAK .............................................................................................................. 37
39. 11.3. ZNAK ZVONCA ................................................................................................................... 37
40. 11.4. THOMAYEROVA MJERA .................................................................................................. 38

3
41. 11.5. SKALA BOLI ........................................................................................................................ 38
42. 12. ................................................................................................................................ ZAKLJUČAK
........................................................................................................................................................ 39
43. 13. .............................................................................................................................. LITERATURA
........................................................................................................................................................ 40

4
 1. UVOD

Reumatologija je grana medicine koja se bavi proučavanjem, dijagnostikom i liječenjem

reumatskih bolesti

Reumatske su bolesti velika heterogena skupina bolesti koje zahvaćaju zglobove i vezivno
tkivo. Neke od njih imaju lokalizirano, a druge pak sistemno obilježje, a i njihova je priroda
također različita (upalna, degenerativna, metabolička). Svima je njima glavni znak bol u
zglobu i vezivnom tkivu. (Jajić, 1995.)

Reumatske bolesti dijele se u četiri skupine:

1) UPALNE REUMATSKE BOLESTI karakterizira upalni proces pri čemu dolazi do

gomilanja upalnih stanica te izlijevanja upalne tekućine u zglob (eksudat). Dolazi do
oštećenja zglobnog tijela te buja granulacijsko tkivo. Jedan od primjera upalnih
reumatskih bolesti su reumatoidni artritis (RA) i ankilozantni spondilitis (AS).
2) DEGENERATIVNE REUMATSKE BOLESTI karakterizira degeneracija i
propadanje hrskavice. To su najčešće lokalne bolesti zgloba ili kralješaka. Za sve
degenerativne bolesti nastavak je –oza; spondiloza je degenerativna bolest kralježnice,
a artroza degenerativna bolest zglobova. Tako u ovu skupinu spadaju artroze zglobova
(npr. coxartroza, gonartroza) i bolni sindromi kralježnice.
3) IZVANZGLOBNE REUMATSKE BOLESTI karakterizira oštećenje mišića ili tetiva
(epicondilitis, trigger finger), a nije zahvaćena unutarnja struktura zgloba. Najčešće je
riječ o PHS – u (periartritisu humeroscapularisu). Pod PHS pripada: artroza ramenog
zgloba, impigment sindrom, smrznuto rame, ruptura rotatorne manžete, kalcifirajući
tendinitis, epycondilitis ulnaris humeri te epycondilitis radialis humeri.
4) METABOLIČKE REUMATSKE BOLESTI nastaju kao rezultat metaboličkih
poremećaja, a očituju se na zglobovima i kostima (urički artritis, osteoporoza).

U rehabilitacijskom procesu važan je program edukacije bolesnika. Ona uključuje:

1) teorijsko znanje: o bolesti i načinu liječenja, lijekovima, prehrani, vježbama, odmoru i
zaštiti zglobova.
2) navike: redovito provođenje fizikalne terapije, vježbe relaksacije, "antistres" program
komunikacije.
3) unapređenje dnevnih aktivnosti i prilagodbe bolesnika na novi način života.
5
 1. CILJ RADA

Cilj rada je prikazati fizioterapijske postupke u liječenju lumbosakralnog sindroma

kralježnice, prikazati anatomsku građe kralježnice, opisati kliničku sliku i simptome.
Inicijalnim i finalnim funkcionalnim statusom prikazat će se rezultati mjerenja koja su
provedena na jednom pacijentu sa lumbosakralnim sindromom.

6
 2. ANATOMSKA GRAĐA KRALJEŠNICE

Kralješnica, columna vertebralis, čvrsta je , ali gipka osovina trupa koju oblikuju 33 ili 34
kralješka, a prema smještaju ih dijelimo na : 7 vratnih (cervikalnih), 12 prsnih (torakalnih) , 5
slabinskih (lumbalnih) , 5 križnih (sakralnih) te 3 – 5 trtičnih (coccygijalnih) (Slika 1.).

Svaki kralješak ima valjkasto tijelo, corpus vertebrae, kojega su gornja i donja ploha malo
uleknule. Veličina se tijela kralješaka prema dolje povećava sve do gornjih križnih kralješaka.
Na stražnjoj je strani tijela luk, arcus vertebrae. Na gornjoj i donjoj strani početka luka
kralješka nalazi se incisura vertebralis superior et inferior. Na mjestima gdje se dodiruju,
incisure susjednih kralježaka oblikuju koštani otvor, foramen intervertebrale kroz koji prolaze
korjenovi moždinskih živaca. Koštana stijenka kanala kralješničke moždine tvori kralješnični
otvor , foramen vertebrale. Slaganjem kralješaka u niz svi otvori kralježaka oblikuju
kralješnični kanal, canalis vertebralis, u kojem je zaštićena kralješnička moždina koja se
nastavlja neposredno na lubanjski prostor. Luk kralješka ima sedam nastavaka, i to su prema
straga , trnasti nastavak, processus spinosus, lijevi i desni poprečni nastavak, processus
transversus, te prema gore i prema dolje dva zglobna nastavka, processus articulares. Trnasti
su nastavci gotovo vodoravni i rascijepljeni na vrhu. Poprečni su nastavci također rascijepljeni
te imaju otvor kroz koji prolazi kralješnička arterija.

Odlike pojedinih kralješaka jedinstvene su za sve kralješke u skupini i ujedno ih razlikuju od

ostalih skupina kralješaka. Tako je odlika vratnih kralješaka otvor na poprječnim nastavcima,
foramen transversarium. Vratnih kralježaka ima sedam. Osobitom građom ističu se prvi vratni
kralješak , nosač (atlas), potom drugi kralježak, obrtač (axis) te sedmi vratni kralježak,
verterbra prominens , koja se ističe dugim trnastim nastavkom. Odlika pet slabinskih
kralježaka su rebrasti nastavci , koji su, zapravo zakržljala rebra. Vrlo su krupni jer
preuzimaju težinu cijelog gornjeg dijela tijela, a najveći je peti slabinski kralježak. Križna
kost, os sacrum, jedinstvena je kost nastala sraštenjem pet križnih kralježaka. Trtična kost, os
coccygis, nastala je sraštenjem 3 – 5 trtičnih kralježaka, a nastavlja se neposredno na donji
kraj križne kosti.

7
Slika 1. - Kralješnica i podjela kralježaka

8
 2.1. KRIŽNA KOST (OS SACRUM)

Os sacrum ili križna kost masivna je trokutasta kost koja je umetnuta između zdjeličnih
kostiju, a sastavljena je od pet sraslih križnih kralješaka i osnove sakralnih rebara, koji tvore
koštanu masu na lateralnoj strani sacruma (lat.pars laterales).

Križna kost ima oblik istokračnog trokuta s vrhom usmjerenim prema dolje dolje i bazom.
Gornji dio križne kosti prenosi težinu s lumbalnih kralješaka na zdjelicu, zbog čega su i jače
razvijeni u usporedbi s donjim dijelom. Prednja ili zdjelična strana glatka je i izdubljena
prema naprijed, a na njoj se nalaze i četiri poprečne pruge (lat. lineae transversae) na mjestu
sraštenja križne kosti (Slika 2).

Stražnja strana hrapava je i izbočena, a srednjim dijelom se proteže greben (lat.crista sacralis
mediana) . (Grazio, 2009.)

Slika 2 - Prikaz križne kosti

9
 2.2. LUMBALNA KRALJEŠNICA

Slabinski ili lumbalni dio kralježnice (Slika 3.) je specifičan zbog najveće opterećenosti u
odnosu na druge dijelove kralježnice. Sastoji se od pet kralježaka koji su povezani
ligamentima, mišićima i mekanim diskovima. Zglobovi između lumbalnih kralježaka pravi su
sinovijski zglobovi, obloženi fibroznom ovojnicom.

Peti lumbalni kralježak (L5) je najveći kralježak u tijelu. Posebno je građen i prilagođen
spoju s križnom kosti i čovjekovu uspravnu stavu. Karakterizira ga trup koji je viši s prednje
strane u odnosu na stražnju stranu (Grazio, 2009.).
Peti kralježak podnosi najveće opterećenje, koje se dalje prenosi na os sacrum i zdjelicu te
posjeduje trup koji je veći u odnosu na torakalni ili cervikalni kralježak. Za razliku od ostalih
lumbalnih kralježaka, donji zglobni nastavak je usmjeren direktno prema naprijed. Plohe trupa
su velike, poprečno bubrežaste i ravne, stražnja ploha trupa je izdubljenija. Zglobne plohe
gornjih zglobnih nastavaka usmjerene su medijalno, a zglobne plohe donjih nastavaka
okrenute su lateralno.
U lumbalnom dijelu kralježnice gibanje se odvija oko poprečne osi – antefleksija i
retrofleksija. Spoj između L5 kralješka i S1 zajedno s klinastim diskusom pri stojećem
položaju zatvara tupi kut što strši prema naprijed, a zove se promontorium.

Slika 3 - Prikaz slabinske kralježnice (5. lumbalni kralježak, sacrum, pelvis, coccygis)

10
 2.3. LIGAMENTI KRALJEŽNICE

Prednji i stražnji uzdužni ligament (lat. longitudinale anterius et posterius) fibrozne su veze
razapete na ventralnoj i dorzalnoj strani trupova kralježaka i intervertebralnih diskova.
Stražnji uzdužni ligament postupno se sužava od prvog do petog lumbalnog kralješka. Zbog
unutarnjeg tlaka uzdužni su ligamenti nategnuti, čime pridonose održavanju normalnog
izgleda kralježnice i ograničavaju kretnje prilikom fleksije i ekstenzije kralješnice. Lukove
kralježaka spajaju debeli i elastični žuti ligamenti (lat.ligg flava).

Između transverzalnih i spinoznih nastavaka razapeti su intertransverzarni ligamenti (lat.ligg

intertransversaria) te interspinalni i supraspinalni ligamenti (lat.ligg interspinale et
supraspinale) (Slika 4.). Navedeni ligamenti ograničavaju pokrete lumbalne kralježnice zbog
čega je moguća samo fleksija i ekstenzija lumbalne kralježnice. (Grazio, 2009)

Slika 4 - Prikaz ligamenata kralježnice

11
 2.4. MIŠIĆI U LUMBALNOJ KRALJEŽNICI
Za stabilnost kralježnice važna je i paravertebralnamuskulatura koju čine duboki mišići leđa
(m. erector spine, m. spinalis toracis, mm. transversospinalisi m. multifidus, mm.
intertransversarii, mm.interspinales) koji su fascijom odvojeni od mišića stražnje trbušne
stijenke, m.quadratus lumboruma. Mišići leđa svojim tonusom sudjeluju u održavanju
uspravnog stava, a međusobno usklađene mišićne kontrakcije osiguravaju stabilnost i položaj
kralježnice pri različitim pokretima i stavovima tijela.

2.5.ŽIVČANA I KRVOŽILNA OPSKRBA

Kralješnička moždina (medulla spinalis) valjkasta je tvorba koja se gore nastavlja na
produženu moždinu i dugačka je 40 do 50 cm, a debela oko centimetar. Kralješnička je
moždina smještena i zaštićena u gornje dvije trećine kralješničkog kanala jer je od njega kraća
pa u odraslih ljudi završava u razini drugoga, a u djece u razini trećeg lumbalnog kralješka.
Ona se postupno stanjuje od vratnog prema slabinskom dijelu. Odsječci kralješničke moždine,
sukladni su broju i podjeli kralješaka, pa ih u vratnom dijelu ima osam u prsnom dijelu
dvanaest, u slabinskom i križnom pet, a u trtičnom tri. U pojedinim odsječcima moždine na
obje strane izlaze snopovi živčanih vlakana što tvore trideset i jedan korijen moždinskih
živaca.

Krvne žile koje opskrbljuju lumbalnu kralježnicu izravni su ogranci abdominalne aorte. Četiri
parne lumbalne arterije (lat.arteriae lumbales) su ispred trupova kralježaka L1 – L4, dok peti
sakralni par tih arterija polazi od sakralne arterije. Intervertebralni disk odraslih nema
vaskularizacije stoga se opskrba anulusa fibrosusa i nukleusa pulposusa obavlja difuzijom
tekućine. Venska opskrba odgovara arterijskoj opskrbi. Vene ne posjeduju zaliske i ulijevaju
se u donju šuplju venu (lat.vena cava inferior) (Grazio, 2009.)

12
 4. LUMBOSAKRALNI BOLNI SINDROM KRALJEŽNICE

Većina ljudi tijekom života iskusi barem jednu epizodu križobolje. Statistički je utvrđeno da
oko 80% ljudi, u toku svog života, pati od bolova u donjem dijelu leđa. Lumbosakralni bolni
sindrom predstavlja najčešći uzrok kroničnih tegoba (bolova) kod osoba starijih od 45 godina.
Križobolja je jedan od najčešćih uzroka traženja liječničke pomoći, drugi je po redu uzrok
izostajanja s posla i povezana je s visokim direktnim i indirektnim troškovima, pa je velik
zdravstveni i socijalno – ekonomski problem, a utječe na kvalitetu života, uključivo i odnose
unutar obitelji.

Križobolja se konvencionalno klasificira kao „specifična“ , za koju je poznat određen

patomorfološki uzročni čimbenik, ili „nespecifična“ , bez poznatog uzroka.

Lumbosakralni zglob, kao granica između pokretljivog i nepokretljivog dijela kralježnice,

izvrgnut je stalnim mehaničkim pritiscima, te predstavlja centar moguće lumbalne
insuficijencije. Takva lumbalna insuficijencija je potaknuta djelovanjem drugih faktora kao :
iznenadnim pokretom, ozljedom, rastezanjem i slično. Manifestira se kao bol u križima. Ona
nastaje kao posljedica traume, degenerativnih i patoloških promjena, statičkih smetnji ili više
faktora udružena djelovanja. Pritisak težine tijela pri uspravnom stavu i držanju tijekom dana
ima kao posljedicu bolna križa i stanjivanje diskova. Bilo koji pokret ili serija pokreta koji
djeluju na kralježnicu kao stres ili opterećenje, mogu ozlijediti kralješnicu. Preopterećenje
može biti trenutačno (podižemo neki veliki teret ili učinimo neki nagli pokret) ili
akumulirajuće (više puta podižemo neki manji teret). Ako kod preopterećenja podižemo teret
pod krivim kutom, vrši se pritisak na diskove i dolazi do istezanja ligamenata. (Grazio, 2009.)

13
4.1. KLINIČKA SLIKA

Lumbalni bolni sindrom se očituje pojavom boli, povišenim tonusom paravertebralne

muskulature, ograničenom pokretljivošću lumbalne kralježnice u svim smjerovima. Klinička
slika nastaje naglo (akutno), ili postupno (kronično) od samog početka. Bol je lokalizirana u
lumbosakralnom području ili se kroz glutealnu regiju širi prema stražnjoj i lateralnoj strani
natkoljenice, sve do stopala i prstiju što se naziva lumboishialgija. Tijelo na bol reagira tako
što zauzima zaštitni, najmanje bolan položaj - antalgičan položaj. Bol je promjenjiva u odnosu
na vremenske uvjete i aktivnost te se pojačava pri napinjanju, kašljanju, kihanju, pri
nepravilnim položajima tijela i pri istezanju nervusa ishiadicusa.
Često su izražene parestezije i ispadi površinskog osjeta u pojedinim dermatomima. U
najtežim slučajevima nastaju neurološki ispadi koji se sastoje u: potpunom ili djelomičnom
gubitku refleksa na donjim ekstremitetima (patelarni refleks, refleks Ahilove tetive), motornoj
slabosti pripadajuće muskulature (najčešće mišići prednje ili stražnje lože potkoljenice),
trofičkim promjenama mišića glutealne regije,potkoljenice i stopala.

Najčešće promjene na kralježnici koje uzrokuju lumbalnu bol

1. Degenerativne promjene diskusa i zglobova:
1.1.Spondiloza (spondylosis) – okoštavanje dva ili više susjednih kralježaka, kao
posljedica degenerativnih promjena.
1.2.Spondilolisteza (spondylolisthesis) – pomicanje kralješka unaprijed u odnosu na
susjedne kralješke kao posljedica traume.
1.3.Spinalna stenoza (stenosis spinalis) – suženje kralježničkog kanala, kao posljedica
degenerativnih i upalnih procesa na jednom ili više diskusa.
1.4. Hernija diska (discus hernia) – pucanje vanjskog fibroznog omotača diska i
ispadanje mekog pulpoznog sadržaja, koji čini disk, u okolni prostor (Slika 5.)
2. Strukturalni poremećaji:- skolioza (scoliosis) – iskrivljenje kralježnice u frontalnoj
ravni, kifoza (kiphosis) i lordoza (lordosis) – iskrivljenje kralježnice u sagitalnoj
ravnini
3. Povrede koštanog, mišićnog i ligamentarnog sistema lumbalnog područja – traume.

14
4. Upalne reumatske bolesti : ankilozantni spondilitis (spondylitis ankylosans) – upalna
reumatska bolest gdje dolazi do okoštavanja vezivnog tkiva te reumatoidni artritis u
fazi zahvaćanja intervertebralnih zglobova.
5. Infektivne bolesti
6. Tumori

Slika 5 - Prikaz hernije diska

Slika 6 - Prikaz spondiloisteze

15
 5. POSTAVLJANJE DIJAGNOZE

"Uzroci bolova u donjem dijelu kralježnice mogu biti brojni, stoga je važno napraviti
kvalitetne pretrage kako bi se ustanovila točna dijagnoza." dr. med. Bojan Jernej, specijalist
radiolog

Uz nezaobilazni klinički pregled, dijagnosticiranje križobolje temelji se na radiološkoj obradi.

Čitav niz dijagnostičkih radioloških metoda oslikavanja stoji nam danas na raspolaganju:
konvecionalna radiografija, konvecionalana mijelografija, kompjuterizirana tomografija (CT),
mijelografija kompjuteriziranom tomografijom (CT), diskografija, magnetska rezonancija
(MR), spinalna ultrasonografija te scintigrafija, odnosno udružene radiološke i scintigrafske
metode (PET-CT). Svaka od navedenih metoda ima svoju važnost, odnosno ima svoje
prednosti i ograničenja. Osnovni nedostatak scintigrafskih pretraga je njihova malena
specifičnost, pa gotovo uvijek nakon scintigrafije slijedi CT ili MR pregled.

Ponekad jedna metoda isključuje drugu, ali često se i nadopunjuju u postavljanju konačne
dijagnoze. Laboratorijske pretrage najčešće nisu potrebne u kliničkoj evaluaciji pacijenata s
akutnom križoboljom i stoga se ne bi trebale ordinirati, osim u slučajevima kada postoji visoki
stupanj sumnje na nemehaničke uzroke kao što su neoplazme, infekcije ili upalne reumatske
bolesti.

(Grazio, 2009.)

5.1. FIZIOTERAPIJSKA PROCJENA

Inspekcija se provodi prilikom svlačenja i oblačenja pacijenta, prilikom hodanja, sjedanja ili
lijeganja. Pacijent zauzima uspravni, tzv. „vojnički stav“ u kojem su noge ekstendirane, ruke
su aducirane i ekstendirane sa srednjim položajem podlaktica između supinacije i pronacije.
Držanje se promatra u dvije ravnine, frontalnoj i sagitalnoj. Moraju se zabilježiti odstupanja u
fiziološkoj zakrivljenosti kralježnice (cervikalna lordoza, torakalna kifoza i lumbalna
lordoza).

Uzrok križobolje ponekad može biti i u udaljenim regijama koje dovode do poremećaja
biomehaničkih odnosa, kao što je to u slučaju postojanja asimetričnog opterećenja kod razlike

16
u dužini noge. Također se gleda trofika prvenstveno onih paravertebralnih koji su nerijetko
napetiji. (Grazio, 2009.)

6. LIJEČENJE

Tretman lumbalnog bolnog sindroma ovisi o uzroku. Bol je većinom uzrokovana mehaničkim
opterećenjem i ima tendenciju samoizlječenja (90% boli se povuče unutar 2 mjeseca), stoga se
najčešće koristi konzervativni (neoperacijski) pristup.

Osnovni terapijski cilj i zadaća je prekid u zatvorenom krugu „bol – spazam – bol“ , što se
postiže najrazličitijim načinima liječenja (medikamentna terapija, fizikalna terapija,
kineziterapija i akupunktura). Pri tome je različit pristup bolesnicima u akutnoj i kroničnoj
fazi. Osim ta dva stadija može se razlučiti i tzv. subakutni koji se ponekad spominje u
literaturi. (Kosinac, 2006.)

Liječenje je usmjereno na uklanjanje boli, sprječavanje recidiva i održavanje funkcionalne

sposobnosti lumbalne kralježnice. (Jajić, 1995.)

6.1.LIJEČENJE U AKUTNOJ FAZI

U fazi akutnoga lumbalnog sindroma nužno je mirovanje i ležanje u položaju koji najviše
odgovara bolesniku. Kada je smanjena lumbalna lordoza, indiciran je tzv, Wiliamsov položaj
u postelji. Pri ležanju na boku, između nogu u visini koljena postavlja se jastuk. Tako se
izravnava lumbalna lordoza i šire se intervertebralni prostori, čime se postiže dekompresija
živčanih struktura i ublažava bol. Ako je lumbalna lordoza pojačana bolesnik mora ležati na
leđima, a lordozu mora zadržavati valjkastim jastukom. Mirovati treba jedan do tri tjedna,
ovisno o težini kliničke slike, a već nakon sedam dana nastupa znatno poboljšanje. (Jajić,
1995.)
Mirovanje bi se trebalo ograničiti na nekoliko dana kako bi se izbjegao negativan efekt
mirovanja kao što je atrofija mišića ili prelazak bolesti u kroničnu fazu.

17
Od fizikalnih procedura preporučuje se aplikacija leda (kriomasaža ili kriopak) koja može
smanjiti bol te razne struje (TENS, galvanska struja, interferentne struje, dijadinamske struje).
Ukoliko je bol vrlo jaka, vježbe se ne preporučuju, osim statičkih vježbi koje se mogu
provoditi ukoliko ne izazivaju bol. Indicirane su vježbe disanja te mobilizacija prsnog koša.

6.2. LIJEČENJE U KRONIČNOJ FAZI

Od medikamentne terapije mogu se primijeniti nestereoidni antireumatici te analgetici po
potrebi. Fizikalnu terapiju treba primijeniti intenzivno uz primjenu toplinskih i analgetskih
procedura (galvanizacija, dijadinamske i interferentne struje, elektrostimulacija, ultrazvuk,
hidroterapija, parafin). Manualna masaža je djelotvorna i dovodi do značajnog kliničkog
poboljšanja. Sve spomenute fizikalne procedure preporučuju se kao priprema za
kineziterapiju. Naročita pažnja pridaje se programu vježbi koji dovodi do klinički značajne
redukcije boli i poboljšanja stanja bolesnika. Preporučuju se dozirane, individualno
prilagođene vježbe koje usmjerene ka podizanju mišićne snage i fizičke kondicije.
Kontraindicirani su brzi i nagli pokreti u smislu hiperekstenzije i rotacije trupa te nepravilni
položaji kao i sve aktivnosti koje izazivaju bol. Preporučuju se vježbe istezanja za lumbalnu
kralježnicu i hamstringse te vježbe po programu za LS sindrom. Indicirana je mobilizacija
kralježnice. Vrlo povoljan učinak donose vježbe po McKenziju.

6.3. MEDIKAMENTNO LIJEČENJE

Najčešće primjenjivani lijekovi su nesteroidni antireumatici (NSAR) zbog svog dokazanog
analgetskog i protuupalnog djelovanja. Općenita je preporuka da se primjenjuju u što kraćem
vremenu i najmanjoj djelotvornoj dozi, uz postupno smanjenje doze.

Boli se kupiraju analgeticima, uz uvjet da se ne postiže potpuna analgezija kako bi bolesnika

mogao kontrolirati svoje subjektivno stanje. U akutnoj fazi, koja traje od 7 do 10 dana nije
potrebno tražiti kliničku obradu ili bolesnika radi liječenja transportirati do najbliže
ambulante. Infiltracijom lijeka obično se blokiraju dorzalni ogranci spinalnih živaca. Kod
iritacije korjenova spinalnih živaca daju se epiduralne blokade (sakralna i lumbalna) te
subarhnoidalna blokada. (Jajić, 1995.)

18
 6.4. KIRURŠKO LIJEČENJE

Pri postupcima liječenja, ne bi trebala postojati dvojba koji pacijent je kandidat za operativno
liječenje. Kod pacijenata u kojih bolest nastupi naglo, uz progresivni neurološki deficit,
obično nema mnogo razmišljanja i operaciji treba pristupiti što hitnije.

Operativni zahvati:

1. Interventni i poluinvazivni postupci kod boli u donjem dijelu leđa. Perikutani spinalni
postupci uglavnom se rade pod kontrolom rendgena uz iznimku nekih specijalnih
postupaka, kao što je biopsija kralješka. Svi ti postupci mogu se raditi i ambulantno, u
lokalnoj anesteziji.
2. Intradiskalna elektrotermalna terapija (IDET)- postupak za liječenje bolova u križima,
gdje je utvrđena diskogeno uzrokovana bol
3. Nukleoplastika je minimalno invazivna metoda u liječenju hernije lumbalnog diska
koja se izvodi ambulantno.
4. Laminektomija je najstarija operacija koja je dugo bila temelj u liječenju hernije
lumbalnog diska. Ona omogućuje direktan pristup duralnoj vreći, spinalnim
korijenovima, i uzroku kompresije. Sastoji se u uklanjanju trnastog i poprečnog
nastavka stražnjeg dijela luka kralješnice.
5. Interlaminektomija je najčešći postupak u liječenju hernije lumbalnog
intervertebralnog diska. Indikacijsko područje je vrlo široko. Služi kao izbor za
rješavanje protruzije diska i ekstruzije diska. (Grazio, 2009.)

7. KINEZITERAPIJA
Kineziterapija (grč. kinesis, therapeia - liječenje) fizioterapijska je metoda koja se u liječenju
ili prevenciji koristi pokretom. Kineziterapija je pratitelj ostalih oblika liječenja,
konzervativnih i operacijskih te se njome može znatno utjecati na razvoj i održavanje
postignute razine pojedinih motoričkih sposobnosti. (Pope – Gajić, 2007.)

Opći ciljevi terapijskih vježbi su:

a) Prevencija općeg stanja izdržljivosti tijela i duha

b) Poboljšanje kondicije i stava te prevencija deformacija
c) Povratak u normalno stanje i uspostavljanje izgubljene funkcije
d) Smanjenje rizika od pogoršanja i napredovanja bolesti

19
 e) Poboljšanje funkcioniranja sveukupnog sustava organizma

Bitno je održati i povećati snagu mišića, koordinaciju i brzinu pokreta kako bi došlo do
poboljšanja metaboličkih procesa, poboljšanja prehrane tkiva te smanjenja edema i boli.
(Kosinac, 2006.)

Za lumbosakralni sindrom najčešće se provode vježbe po dijagnozi za LS, hidrokineziterapija

te vježbe po McKenziju gdje se potiče prirodno klizanje zglobova kralježnice istovremeno s
određenim pokretom pacijenta.

7.1.VJEŽBE ZA LS
Pravilan program vježbi povećava snagu mišića, stabilnost kralježnice,fleksibilnost i
izdržljivost.Preporučuju se vježbe jačanja ekstenzora trupa (paravertebralne muskulature),
fleksora trupa (abdominalne muskulature) i mišića stabilizatora lumbalne kralježnice.
Prije i poslije terapijskih vježbi, preporučuju se vježbe istezanja pri čemu postupci moraju biti
nježni i polagani. Vježbe ne trebaju biti forsirane, već se trebaju lagano izvoditi. Pri izvođenju
treba paziti na pravilan položaj kralježnice kako bi učinak vježbe bio što povoljniji Po
završetku svake vježbe slijedi pauza koja odgovara pacijentu individualno.

Početni položaj - na leđima

1. Razgibavanje stopala
2. Podizati nogu prema gore bez savijanja u koljenu.
3. Savijati jednu nogu u kuku i koljenu prema prsima koliko je moguće, stopalo je
zategnuto, dok je druga noga ispružena na podlozi (Slika 6.)
4. Koljena su savijena, a stopala su na podlozi, podizati glavu i vrat prema prsima i
ispruženim rukama krenuti prema koljenima. Ramena podići koliko je moguće, te
zadržati neko vrijeme.
5. Koljena su savijena, rukama privlačiti jedno po jedno koljeno prema trupu, stopalo je
zategnuto.
6. Istovremeno savijati trup prema koljenima i koljena prema trupu, obuhvatiti rukama
oba koljena i privlačiti prema trupu
7. Koljena su savijena, odići savijenu nogu od podloge, ispružiti je u vis, saviti natrag, te
potom spustiti na podlogu
20
 8. Koljena su savijena, spajati lakat i suprotno koljeno
9. Koljena su savijena, ruke su na natkoljenicama, pritiskati rukama natkoljenice

Slika 7 - Prikaz vježbe pod rednim brojem 3

Početni položaj – na trbuhu

1. Osloniti se na pod čelom,ispružiti ruke i istezati se rukama i nogama.

2. Glavu čelom osloniti na pod. Naizmjenično podizati lijevu ruku i desnu nogu, a zatim
desnu ruku i lijevu nogu
3. Ruke prekriženih prstiju postaviti na potiljak. Polako podizati laktove prema gore
4. Ruke ispreplesti ispod brade, podizati prema gore (Slika 7.)
5. Čelom se osloniti na pod, ruke postaviti uz tijelo što više odizati ruke skupa s
ramenima
6. Čelom se osloniti na pod, ruke saviti pod pravim kutom te podizati prema gore
7. Postaviti ruke uz tijelo, čelom se osloniti o pod. Podizati naizmjence lijevu pa desnu
nogu
8. Postaviti ruke uz tijelo, čekom se osloniti na pod, saviti jednu nogu u koljenu te
podizati naizmjence lijevu pa desnu nogu.

21
 Slika 8 - Prikaz vježbe pod rednim brojem 4

Početni položaj - četveronožni

1. Ispružiti desnu ruku i lijevu nogu dok ne budu paralelne s podlogom te zadržati (Slika
8.)
2. Izviti leđa prema gore, s glavom prema dolje, kao "mačka" te polako pustiti da se leđa
ulegnu uz podizanje glave (Slika 9.)
3. Privlačiti jedno pa zatim drugo koljeno prema trbuhu
4. Sjesti na pete i istegnuti se prema naprijed

Slika 9 - Prikaz vježbe pod rednim brojem 1

22
 Slika 10 - Prikaz vježbe pod rednim brojem

7.2.HIDROKINEZITERAPIJA
Hidroterapija je termin koji se upotrebljava za uporabu vode u terapijske svrhe i pripada među
najstarije metode fizikalne terapije. Dolazi od grč.riječi hidro, što znači voda i terapein što
znači liječenje. Ako povoljan učinak vode kombiniramo s pokretom riječ je o
hidrokineziterapiji (hidrogimnastici). Svojstva vode koja se primjenjuju pri hidrokineziterapiji
jesu : uzgon, hidrostatski tlak i površinska napetost.

Za primjenu hidrokineziterapije koristimo terapijski bazen (Slika 10.) . On je opremljen

rampama, stepenicama, dizalima za pomoć pri ulasku i izlasku te usporednim hvataljkama sa
strane ili sjedalicama. Vježbe imaju opće i lokalno djelovanje. Opće aktivira cijeli organizam,
a lokalno određenu skupinu mišića. S obzirom na način primjene vježbe se mogu vršiti
grupno ili individualno te sa pomagalima (plutače, lopte itd.) ili bez njih. Vrijeme trajanje
terapija je od 15 do 45 minuta (stalno treba kontrolirati pacijenta da ne ostane predugo).
Temperatura vode: je od 32 do 38°C.

Opći učinci terapijskog bazena su:

1. Poboljšavanje cirkulacije

2. Relaksacija

3. Poboljšavanje pokretljivosti (povećanje opsega pokreta)

23
 4. Jačanje mišića

5. Osiguravanje treninga hoda s manje otpora na zglob

6. Sila uzgona smanjuje opterećenje

7. Poboljšanje psihičkog i emotivnog stanja

Slika 11 - Prikaz terapijskog bazena

7.3. McKenzie vježbe

McKenzie metodu osmislio je Robin McKenzie, fizioterapeut sa Novog Zelanda.
Karakteristika ove metode je da, osim fizioterapeuta, i sam pacijent mora aktivno sudjelovati
u provođenju terapije (Slika 11.). Kod prvog dolaska pacijenta, treba učiniti McKenzie test
koji točno određuje u kojem se segmentu javlja bol i u kojem se smjeru razvija, te se na taj način
može planirati daljnji tijek terapije. Cilj same metode je smanjiti ili potpuno ukloniti tegobe i
bol, povećati mobilnost kralješnice i ojačati pripadajuću muskulaturu. Kralježnica se više
postavlja u prirodni položaj i dolazi do smanjenja tegoba. Koristi se i centralizacija boli, koja
se tijekom vježbi iz udaljenijih segmenata se vraća u oštećeni dio kralježnice. Važno je
ponavljati pokrete uzastopno.

Veliku ulogu ima i edukacija pacijenta o pravilnim položajima pri stajanju, sjedenju i ležanju,
potrebno je naučiti pacijenta pravilno izvoditi vježbe i motivirati ga za svakodnevno
provođenje istih kod kuće.

24
 Slika 12 - Prikaz jedne vježbe po McKenziju

8. FIZIKALNA TERAPIJA
Fizikalna terapija je sistemska grana medicine koji se bavi primjenom fizikalnih agenasa u
prevenciji, dijagnostici i rehabilitaciji prirođenih mana, bolesti i ozljeda i prisutna je u većini
kliničkih grana medicine.

Neujednačenost u korištenju dijagnostičkih metoda nastavlja se i u procesu liječenj fizikalnom

terapijom te potrebom stacionarne rehabilitacije takvih bolesnika. Tako nije rijetkost da se
fizikalna terapija provodi mjesecima. (Kosinac, 2006.)

Neke metode fizikalne terapije koje se primjenjuju kod lumbosakralnog sindroma kralježnice
su:

1. Parafin
2. TENS
3. Ultrazvuk
4. Krioterapija
5. Galvanizacija
6. Dijadinamske struje
7. InterX

25
 8.1.PARAFIN
Parafin je površinska metoda zagrijavanja.

Masna je opipa, zagrijavanjem se topi te nema boje i mirisa. Karakterističan je po tome što
ima veliki toplinski kapacitet, a malu toplinsku vodljivost. Stoga je izvanredan za lokalnu
primjenu topline.

Topljenjem parafin akumulira veliku količinu topline koju zatim predaje na dio tijela koji
tretiramo. Zahvaljujući njegovoj elastičnosti prilikom hlađenja lako se modelira prema
podlozi na koju je stavljen te se tako lako skida.

Točka topljivosti je od 50 – 57°C, a temperatura parafina može iznositi i oko 70°C. Na koži
neće izazvati opekline, već samo lokalnu hiperemiju i zagrijavanje.

Toplina povećava cirkulaciju i ublažuje bol i ukočenost. Istovremeno, toplina otvara pore u
koži te na taj način povećava cirkulaciju. Tretman parafinom smiruje kroničnu bol, opušta
mišiće te poboljšava protok krvi na tretiranom području. To se odražava i na bolji
metabolizam tkiva te eliminaciju otpadnih tvari. Najčešći dijelovi tijela za primjenu su
zglobovi gornjih i donjih ekstremiteta ili kralješnica.

8.2.TENS (transkutana električna nervna stimulacija)

Razvoj TENS je povezan sa teorijom ulaska boli po Melzacku i Waluu iz 1965.godine. TENS
se primjenjuje kod raznih bolova kao što su akutne boli:

 Postoperativna bol
 Bol nakon kirurških zahvata na lokomotornom aparatu
 Bol ginekološkog podrijetla
 Orofacijalna bol (zubobolja)

Te kronične boli:

 Križobolja

26
  Artroza
 Osteogeneza
 Bol neuralnog podrijetla

TENS je kod bolesnika sa kroničnom križoboljom doveo do smanjenja boli , a nekim je

pacijentima omogućio i povratak na posao.

Elektrode postavljamo na mjesto boli u blizini medulle spinalis na živčanim korjenovima koji
se odnose na zahvaćene dermatome, miotome, uzduž perifernog živca, na motoričke točke,
trigger točke ili akupunkturne točke. Elektrode se mogu postaviti unilateralno, bilateralno,
proksimalno ili distalno od bolne točke, u obliku slova „v“ ili u križnom obliku tako da se
struja križa u mjestu boli.

Bolesnik mora osjetiti mravinjanje i trnjenje dok peckanje i žarenje nisu poželjni tijekom
primjene.

8.3.ULTRAZVUK
Terapija ultrazvukom sastoji se primjenom ultrazvučne energije u svrhu liječenja.
Najprikladnijom se pokazala frekvencija od 800 do 1.000 kHz. Fizikalni agensi koji djeluju u
dubini, uključujući dijatermiju i ultrazvuk, mogu povećati temperaturu tkiva u dubinu 3-5 cm
bez zagrijavanja kože i potkožnoga tkiva.

Intenzitet je omjer u kojem se energija oslobađa po jedinici površine . Intenzitet koji se

primjenjuje u fizikalnoj terapiji kreće se od 0.5 do 3.0 W/cm2.

Kontaktno sredstvo eliminira zrak između glave ultrazvuka i kože i zbog toga povećava
količinu ultrazvuka koja ulazi u tijelo. Viskoznost gela treba biti dovoljno visoka da priječi
curenje za vrijeme liječenja i dovoljno niska da olakša pokret glave ultrazvuka preko kože.
Kontaktno sredstvo može biti gel, ulje, krema ili voda (Slika 13.)

27
Ultrazvuk je indiciran kod stanja kao što su kontraktura zglobnih čahura , kroničnih artritisa,
bolnih sindroma kralježnice, ekstraartikularnog reumatizma, kod spazma, fibroze…

Ultrazvuk je kontraindiciran kod bolesti oka, srčanih bolesti i postojanja srčanog stimulatora,
u gravidnih žena, na testise, pri zračenju zloćudnih tumora, na dijelove tijela sa slabom
cirkulacijom, u djece i mladeži, kod osteoporoze i kod osoba s ugrađenim metalnim
predmetima. (Jajić, 2000.)

Slika 13 - Prikaz primjene ultrazvuka

8.4.KRIOTERAPIJA
Dolazi od grč.riječi krios što znači led i therapein što znači liječenje. To je primjena leda u
terapijske svrhe. Postoji više načina primjene krioterapije:

1. Kriomasaža
2. Kriooblozi
3. Kriokupke

Kriomasaža je površinsko hlađenje putem masaže ledom. (Slika 14.) Masira se 3 – 10 minuta,
ovisno o području koje se tretira i osjetljivosti bolesnika. Masaža se izvodi laganim kružnim

28
pokretima po koži. Za vrijeme masaže treba promatrati boju kože , a terapija se prekida po
subjektivnom osjećaju pacijenta ili ako koža pomodri.

Fizološki odgovor organizma na hladnoću je pad temperature tkiva, odnosno smanjenje

lokalnog protjecanja krvi i metaboličkih aktivnosti. Sprječava se ili smanjuje razvoj
postraumatskih edema u akutnoj fazi, a aktivnost motoričkih i osjetilnih živaca se hlađenjem
smanjuje. Sekundarni vaskularni odgovor na hlađenje je povećanje protoka krvi čime se
sprečava oštećenje tkiva.

Krioterapija je indicirana kod:

1. Oteklina
2. Upala
3. Lokalnog krvarenja
4. Akutnih boli
5. Akutnih opeklina
6. Smanjenja spastičnosti mišića

Kontraindikacije su:

1. Alergija na hladnoću
2. Ozebline
3. Osobe sa poremećajima osjeta

Slika 14 - Prikaz primjene krioterapije

29
 8.5.InterX – INTERAKTIVNA STIMULACIJA

InterX je američki aparat registriran 2004. godine, odobren od strane FDA agencije. Svrha
njegove primjene bila je smanjiti uporabu lijekova protiv bolova za vrijeme boravka u
svemiru. Aparat je tehnološki usavršen i pojednostavljen za primjenu na svim dijelovima
tijela koja se mogu tretirati kod bolnih sindroma.

InterX vrlo precizno određuje mjesto najveće boli na površini kože na principu interaktivne
neurostimulacije – neuromodulacije. InterX je prvi aparat koji izravno prima i modulira
električne impulse s površine bolesnikove kože određujući otpor kože, otkriva razliku između
zdravog i oštećenog tkiva i informira nas gdje je najoptimalnije područje za tretman. Kako se
stanje mijenja, smanjuju se bolovi, mijenja se i stimulacija što onemogućava tijelu da se
prilagodi stimulaciji.

Cilj terapije:

1) Smanjenje boli (akutna, kronična)

2) Povećanje opsega pokreta

3) Smanjenje edema

4) Poboljšano cijeljenje tkiva

5) Ubrzan povratak u funkcionalno stanje lokomotornog sustava

Slika 15 - Prikaz uređaja za primjenu interX terapije

30
 9. PRIKAZ KLINIČKOG SLUČAJA

Prikaz kliničkog slučaja ima temelj na funkcionalnom statusu pacijenta. Funkcionalni status je
osnova za izradu plana i programa terapije. Dijeli se na

I. inicijalni funkcionalni status,

II. transformacijski i
III. završni ili finalni status.

Početni funkcionalni status (funkcionalni status koji uzimamo od pacijenta kad nam prvi put
dolazi na terapiju) naziva se inicijalni funkcionalni status. U tijeku terapije radi se ponovno
funkcionalni status u cilju provjere napretka terapijom, eventualne korekcije i modifikacije
terapije.

Procjena funkcionalnog statusa se radi po metodi SOAP.

S - Subjektivna anamneza (dob, spol, zanimanje, trajanje poteškoća, bol, aktivnosti pri kojima
se javlja bol, stresovi, promjene raspoloženja…)

O - Objektivni pregled (postura - stav pacijenta, aktivni i pasivni pokreti, prisutnost

deformiteta, stanje tkiva, stanje kože, procjena hoda, znakovi upale)

A – Assessment - procjena (testovi odnosno različita mjerenja:testovi mišićne jakosti, testovi

mobilnosti zglobova, mjere longitudinalnosti, mjere cirkularnosti, testovi funkcionalne
aktivnosti….)

P - plan terapije (odnosno fizioterapijske procedure koje su na temelju procjene propisane

pacijentu)

31
 9.1.SUBJEKTIVNA ANAMNEZA
IME : Mirjana
PREZIME: Androšević

SPOL: Ž

DOB: 71 g.

ZANIMANJE: Domaćica

DIJAGNOZA :

- contractura omeris l.sin.

- hypertensio art.
- Sy L – S chr.

POČETAK TERAPIJA: 30.10.2014.

ZAVRŠETAK TERAPIJA: 14.11.2014.

Pacijentica se žali na bol u lumbalnom i sakralnom dijelu kralježnice. Poteškoće se javljaju

pri dužem stajanju (primjerice pranje suđa). Pacijentica se tada brzo umara i počinje ju boljeti
stoga uvijek mora odmoriti pri dužim aktivnosti koje zahtijevaju stajanje. Bol se pojavljuje
duži niz godina, traje neko vrijeme pa stane. Najčešće se javlja pri promjeni vremenskih
prilika. Pacijentica navodi pad niz stepenice prije nekoliko godina te dugogodišnje vožnje
motorom.

9.2.OBJEKTIVNA ANAMNEZA
Pacijentica nema većih poteškoća sa hodanjem. Pokretljivost u kralježnici je dobro održana.
Pacijentica se žali na bol pri saginjanju i teško se ispravlja pri podizanju. Ponekad osjeća
prijelaz boli uz križa u desnu nogu. Lumbalna lordoza je malo izravnata. Tonus
paravertebralne muskulature je malo povišen. Na kralježnici nema znakova upala niti
oteklina. Pacijentica samostalno izvodi osnovne životne funkcije te joj nije potrebna nikakva
pomoć.

32
 9.3.ASSESMENT
Provode se sljedeći testovi i mjerenja:

1) indeks sagitalne gibljivosti kralježnice

2) Lasegueov znak i
3) znak zvonca.
4) Tomayerova mjera

Rezultati mjerenja inicijalnog i finalnog statusa prikazani su u daljnjem tekstu.

9.4.PLAN TERAPIJE
Pacijentici su propisane sljedeće terapije:

1) TENS lumbalno
2) Parafin na križa
3) MG suspenzije za noge i koljena
4) Bazen za L – S
5) Ultrazvuk

10.INICIJALNI FUNKCIONALNI STATUS

Inicijalni funkcionalni status je početni status koji se uzima od pacijenta kada prvi put dolazi
na terapije.

10.1. INDEKS SAGITALNE GIBLJIVOSTI LUMBALNE KRALJEŽNICE

Mjerenje se izvodi dok bolesnik stoji u nultom položaju leđima okrenut prema ispitivaču. U
visini petog lumbalnog kralješka povuče se demografskom olovkom poprečna crta na koži, a
druga deset centimetara iznad nje. Drugi način pronalaženja referentnih točaka je da su u
nultom položaju označi Th12 ( 30cm ispod vertebre prominens) i transilijakalna linija od koje
se prema dolje izmjeri 3 cm. Izmjeri se razmak između te dvije točke centimetarskom trakom
(A).

Potom se razmak između tih dviju vodoravnih crta mjeri pri položaju inklinacije, odnosno
maksimalne fleksije trupa. Taj razmak normalno iznosi oko 4 do 6 centimetara. Razlika
između vrijednosti inklinacije i nultog položaja naziva se inklinacijski indeks (B-A).
33
 Poslije toga određuje se razmak te dvije vrijednosti u položaju maksimalne ekstenzije ili
reklinacije. Naginjanjem trupa prema natrag razmak između te dvije crte smanjuje se za 1,5
cm. Razlika između vrijednosti reklinacije i nultog položaja naziva se reklinacijski indeks (C-
A).

Zbrajanjem vrijednosti inklinacije i reklinacije dobiva se indeks sagitalne gibljivosti lumbalne

kralježniceg koji normalno iznosi od 5,5 do 7,5. (Jajić, 2004.)

Rezultati inicijalnog mjerenja sagitalne gibljivosti lumbalne kralježnice prikazani su u tablici

1.

Položaj pacijenta: Stojeći

Datum mjerenja: 31. 10. 2014.
Nulti položaj (A) 12 cm

Inklinacija (B) 16 cm

Reklinacija (C) 10 cm

Inklinacijski indeks (B-A) 4

Reklinacijski indeks (A-C) 2

Indeks sagitalne gibljivosti 6

(B-A)+(A-C)

Tablica 1. Prikaz indeksa sagitalne gibljivosti lumbalne kralježnice na početku terapija

10.2. LASEGUOV ZNAK

Laseugov znak (ili test podizanja ispružene noge) su opisali Lazarević i Lasegue .

Bolesnik leži na leđima u relaksiranu položaju. Ispitivač jednu ruku postavi na bolesnikovu
petu, a drugu na natkoljenicu neposredno iznad patele (Slika 15.). Ispitivač postupno podiže
nogu od podloge rukom koja čvrsto drži petu , a drugom preko natkoljenice izvodi pritisak na
zdjelicu. U većini slučajeva taj pokret ide do 90 stupnjeva. U bolesnika s iritacijom spinalnih
korjenova pokret iznosi i manje od 30 stupnjeva.

34
Ograničenje pokreta dolazi zbog dva razloga. Prvi je patološka promjena u lumbalnoj
kralježnici. Drugi je razlog bol u toku ishijadičnog živca koja nastaje zbog iritacije spinalnog
živca. Pozitivan test označava pojavu boli u lumbalnom dijelu i ima najveću ulogu u
otkrivanju hernije diska između petog lumbalnog i prvog sakralnog, a negativan test ne
upućuje na odsutnost hernije diska u višim razinama (Jajić, 2004.)

U ovom kliničkom slučaju test je bio negativan.

Slika 16 - Prikaz izvođenja Laseguovog znaka

10.3. ZNAK ZVONCA

Bolesnik leži na trbuhu. Da bi se izravnala lumbalna lordoza i proširio stražnji dio
intervertebralnog prostora, pod trbuh se stavlja mali valjkasti jastuk. (Slika 16.) Bol izazvana
na pritisak ili udarac spinoznog procesusa obično je koštanog podrijetla. (Jajić, 2004.) Test je
pozitivan ukoliko dođe do pojave boli prilikom pritiska.

U ovom kliničkom slučaju test je bio negativan.

Slika 17 - Prikaz izvođenja znaka zvonca

35
 10.4. THOMAYEROVA MJERA

O gibljivosti slabinske kralježnice možemo se posredno orijentirati mjerenjem udaljenosti

između prstiju i tla ili Thomayerovom mjerom. Iz vojničkog stava „mirno“ , sagibajući se što
više naprijed , bolesnik pokušava vrškom srednjeg prsta dotaknuti pod. Pri tome u punoj mjeri
mora ekstendirati koljena. Mjeri se udaljenost između vrška srednjaka i poda. Veličina
udaljenosti iznosi od 0 do 40 ili više centimetara ovisno o naravi i intenzitetu afekacije
slabinske kralježnice. (Jajić, 2004.)

U ovom kliničkom slučaju vrijednost je bila 0, 5 cm.

10.5. SKALA BOLI

Bol je potpuno subjektivno iskustvo koje ne možemo objektivno mjeriti. Od jednostavnih
tehnika mjerenja jačine boli poznate su grafičke, verbalne i numeričke skale. Bolesnikov je
zadatak označiti na skali mjesto koje odgovara njegovom trenutačnom doživljaju boli.
(Havelka, 2003.)

Kod numeričke skale pacijent odabire broj između 0 i 10. 0 označava odsutnost boli dok broj
10 označava najjaču bol. U ovom kliničkom slučaju pacijentica je u inicijalnom statusu svoj
osjećaj boli u mirovanju označila brojkom 5. (Skala boli 1.) Svoj osjećaj boli prilikom
aktivnosti označila je brojkom 8. (Skala boli 2.)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Skala boli 1.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Skala boli 2.

36
 11.FINALNI FUNKCIONALNI STATUS
Finalni funkcionalni status je završni status koji se uzima prilikom otpusta bolesnika iz
ustanove, prijelaza u drugu ustanovu ili odlazak kući. Služi nam za praćenje napretka
pacijenta te kako bismo usporedili stanje pacijenta na početku i na kraju terapija.

11.1. INDEKS SAGITALNE GIBLJIVOSTI LUMBALNE KRALJEŽNICE

Rezultati finalnog mjerenja indeksa sagitalne gibljivosti lumbalne kralježnice prikazani su u

tablici 2.

Položaj pacijenta: Stojeći

Datum mjerenja:12. 11. 2014.

Nulti položaj (A) 12 cm

Inklinacija (B) 15 cm

Reklinacija (C) 8 cm

Inklinacijski indeks (B-A) 3

Reklinacijski indeks (A-C) 5

Indeks sagitalne gibljivosti 8

(B-A)+(A-C)

Tablica 2. Prikaz indeksa sagitalne gibljivosti lumbalne kralježnice na kraju terapija

11.2. LASEGUOV ZNAK

U finalnom mjerenju u ovom kliničkom slučaju test je bio negativan.

11.3. ZNAK ZVONCA

U finalnom mjerenju u ovom kliničkom slučaju test je bio negativan.

37
11.4. THOMAYEROVA MJERA
U finalnom mjerenju u ovom kliničkom slučaju , Thomayerova mjera iznosila je 0,2 cm.

11.5. SKALA BOLI

Pacijentica je u finalnom mjerenju svoju bol prilikom mirovanja na skali boli označila
brojkom 2 (Skala boli 3.), dok je bol prilikom aktivnosti označila brojkom 8. (Skala boli 4.)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Skala boli 3.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Skala boli 4.

38
 12.ZAKLJUČAK
Križobolja (syndroma lumbosacrale) označava bol u donjem, lumbalnom dijelu leđa jer je tu i
opterećenje najjače.. Križobolja može nastati zbog poremećaja mišićno-koštanog sustava,
neuroloških bolesti ili se javlja kao refleksni simptom kod bolesti unutarnjih organa.
Pogoduju joj način života i navike s pretežnim sjedenjem, premalo kretanja, prekomjerna
težina, premekani ležaj, loše držanje, spuštena stopala. Kada dođe do degeneracije središnjeg
dijela diska (bilo zbog ozljede ili prirodnog toka starenja ljudskog organizma)
međukralježnični prostor se suzi i dolazi do labavosti ligamenata. S vremenom prsten diska
sve jače degenerira i preko ligamenata sve jače pritišće i korijen živca leđne moždine što
dovodi do boli

Križobolja zahtijeva brzu liječničku pomoć. Liječenje može biti dugotrajno, a potrebna je i
promjena načina života. Svrha je otkloniti uzrok bolesti - okolne štetne podražaje, suzbiti bol i
spriječiti ponavljanje bolesti.. . Procijenjeno je da je u 1998. godini, utrošeno 90
milijardi američkih dolara u troškove liječenja križobolje, a 5 % pacijenata je podnijelo
većinu (75 %) ukupnih troškova.

http://www.zdravobudi.hr/10539/degenerativne-bolesti-kraljeznice

Pacijentica je zadovoljna dobivenim terapijama. Njezino stanje se dosta poboljšalo što se

može vidjeti u razlici između inicijalnog i finalnog funkcionalnog statusa. Pacijentica se može
više sagnuti te se smanjila bol prilikom mirovanja. Prilikom aktivnosti bol je i dalje ista, ali
pacijentica je naučila koristiti zaštitne položaje koji će joj pomoći u daljnjim aktivnostima.
Njezino stanje još će se više poboljšati ukoliko nastavi vježbati kod kuće.

39
 13. LITERATURA
1. Jajić,I., Jajić,Z., Fizijatrijsko-reumatološka propedeutika. Zagreb: Medicinska naklada.
(2004.) 181 – 182, 222
2. Grazio S., Buljan D. i suradnici Križobolja, Zagreb: Naklada slap. (2009.), 41 – 62
3. Jajić I., Reumatologija, Zagreb, Medicinska knjiga, 1995. 477. – 481. , 492. – 493.
4. Kosinac Z., Kineziterapija – tretman, poremećaji i bolesti organa i organskih sustava,
Split 2006. 362, 364, 368
5. Havelka M. , Zdravstvena psihologija, Zagreb, Školska knjiga 2003. , 79-80
6. Pope - Gajić O., Liječenje pokretom, Zagreb, Školska knjiga 2007. 133. – 134.
7. Andreis I., Jalšovec D., Anatomija i fiziologija, Zagreb, Školska knjiga, 2008. 24 – 26
8. Keros P., Matković B. Anatomija i fiziologija, Zagreb, Ljevak, 2008. 21 – 23
9. http://www.zdravobudi.hr/10539/degenerativne-bolesti-kraljeznice
10. http://www.reha.hr/cms/interx-terapija/
11. http://toplice-lesce.com/savjetom-do-zdravlja/131-podjela-reumatskih-bolesti.html
12. http://perpetuum-lab.com.hr/wiki/plab_wiki/_/anatomija-covjeka-
enciklopedija/krizna-kost-r49
13. http://www.svkatarina.hr/kraljeznica.aspx
14. http://www.mojdoktor.hr/article.php?id=2336&naziv=bolni-sindromi-kraljeznice

40