ARSIM QYTETAR

Feja
Feja është marrëdhënia që vendoset mes një personi
dhe një apo më shumë hyjnish ose fuqish mbinatyrore, pa
pasur nevojë te vërtetohet logjikisht nëse këto të fundit
ekzistojnë, dhe mes njerëzve që ushtrojnë të njëjtin kult; me
fjalë të tjera mund të përcaktohet si një përçim tejnatyror
(metafizik) i ndarë, i koduar dhe i trashëguar në brendësinë e
një bashkësie shoqërore. Nevoja fetare është e pranishme
në çdo kulturë në trajta të dukshme nga rite që kanë një vlerë
shoqërore e munden pak a shumë të kenë një
përmbajtje etike dhe filozofike.
Shintoizmi
Shinto, i njohur edhe si Shintoism, është
një fe me origjinë nga Japonia. Të klasifikuar si fe
të Azisë Lindore nga studiues të fesë,
praktikuesit e saj shpesh e konsiderojnë atë si fe
autokton të Japonisë. Dijetarët ndonjëherë i
quajnë praktikuesit e saj Shintoists , megjithëse
aderuesit rrallë e përdorin vetë këtë term. Shinto
është politeist dhe sillet rreth kami ("perëndive"
ose "shpirtërave"), subjekte të mbinatyrshme që
besohet se banojnë në të gjitha gjërat. Lidhja
midis kami dhe botës natyrore ka bërë që Shinto
të konsiderohet animist dhe panteist.
Kami adhurohet në faltoret shtëpiake të kamidanës, faltoret familjare dhe faltoret
publike . Këta të fundit janë të punësuar nga priftërinjtë të
cilët mbikëqyrin ofertat për kami dhe sigurimin e parafjalëve
fetare siç janë amulet për adhuruesit e fesë. Ritualet e tjera
të zakonshme përfshijnë kagurënvallet rituale, festimet
specifike për moshën dhe festat sezonale. Këto festa dhe
rituale kolektivisht quhen matsuri . Një fokus kryesor
konceptual në Shinto është sigurimi i pastërtisë duke
pastruar praktikat e llojeve të ndryshme, përfshirë larjen
rituale ose larjen. Shinto nuk thekson kode specifike morale
përveç pastërtisë rituale, nderimit për kami dhe shoqërim të rregullt pas praktikave
sezonale. Shinto nuk ka një krijues të vetëm ose një tekst të veçantë doktrinor, por
ekziston në një gamë të larmishme formash të lokalizuara dhe të rajonalizuara.
Shprehja "Shinto" shpesh është përkthyer në anglisht si "mënyra e kami". Rrjedh
nga kombinimi i dy personazheve kinezë: shen, që do të thotë kami në kinezisht,

1
 ARSIM QYTETAR

dhe dao , që do të thotë të bësh në kinezisht. Shinto është një sistem besimi politeist që

përfshin nderimin e shumë hyjnive, të njohur si kami
Kami ( Japonisht : 神 ,[kaꜜmi] )janë shpirtrat, fenomenet ose "fuqitë e shenjta" që
nderohen në fenë Shinto. Ato mund të jenë elementë të peizazhit, forca të natyrës, si
dhe qenie dhe cilësi që shprehin këto qenie; ato gjithashtu mund të jenë shpirtrat e
personave të vdekur të nderuar. Në Shinto, kami nuk janë të ndara nga natyra, por janë
të natyrës, që posedojnë karakteristika pozitive dhe negative, dhe të mira dhe të liga.
Kami është fjala japoneze për një perëndi, hyjni , hyjni ose shpirt, përdorur për të
përshkruar mendjen, Zotin, qenie supreme, një nga hyjnitë Shinto, një efikasitet ,
një parim dhe çdo gjë që adhurohet.
Konfuçizmi
Konfucie ishte filozof Chinese dhe politikan e periudhës pranveror dhe Vjeshtor.
Filozofia e Konfucit, e njohur edhe si Confucianism, theksoi
moralin personal dhe qeveritar, korrektësinë e marrëdhënieve
shoqërore, drejtësinë, mirësinë dhe sinqeritetin. Pasuesit e tij
konkurruan me sukses me shumë shkolla të tjera
gjatë epokës Qindra Shkollat e Mendimit vetëm për t'u shtypur në
favor të Legalistëve gjatë dinastisë Qin . Pas fitores
së Hanit mbi Chu pas rënies së Qin, mendimet e Konfucit morën
sanksione zyrtare në qeverinë e re dhe u zhvilluan më tej në një
sistem të njohur në Perëndim si Neo-Konfucianizëm , dhe më
vonë Konfucianizmi i Ri (Neo-Konfucianizmi Modern).
Konfuci tradicionalisht merret me autorizimin ose
redaktimin e shumë prej teksteve klasike kineze, përfshirë të
gjitha Pesë Klasikët , por studiuesit modernë janë të kujdesshëm
që t'i atribuojnë pohime specifike vetë Konfucit.  Aforizmat
në lidhje me mësimet e tij u përpiluan në Analizë , por vetëm shumë vite pas vdekjes së
tij.
Parimet e Konfuciusit kanë të përbashkët me traditën dhe besimin kinez. Ai
përkrahu besnikërinë e fortë të familjes, nderimin e paraardhësve dhe respektimin e
pleqve nga fëmijët e tyre dhe burrat nga gratë e tyre, duke rekomanduar familjen si një
bazë për qeverisje ideale. 
Konfuci konsiderohet gjerësisht si një nga individët më të rëndësishëm dhe me
ndikim në formimin e historisë njerëzore. Mësimi dhe filozofia e tij ndikuan shumë
njerëzit në mbarë botën dhe mbetet me ndikim edhe sot.
Emri "Konfuci" është një Latinized formë e Mandarin kineze "Kǒng Fūzǐ", dhe u
vendos në fund të shekullit të 16 nga fillim misionarët jezuit në Kinë. Emri klan Konfuci
ishte " Kǒng ", dhe emri i tij i dhënë ishte "Qiu". "Emri i tij i mbuluar", i dhënë pas arritjes
së moshës madhore dhe me të cilin ai do të ishte i njohur për të gjithë, por anëtarët e tij

2
 ARSIM QYTETAR

më të vjetër të familjes, ishte "Zhòngní", "të zhong" tregon se ai ishte djali i dytë në
familjen e tij.
Jehudizmi
Jehudizmi ose Judaizmi është feja e popullsisë hebre. Është një fe Abrahamike e
lashtë monoteiste që ka Torahun si tekst themelues, që është pjesë
e një teksti më të gjerë të quajtur Tanak ose Bibla hebre dhe burime
gojore shtesë si Midrash dhe Talmud. Përfshin religjionin, filozofinë
dhe kulturën e popullit hebre. Sipas hebrenjve tradicionalë,
Judaizmi pandehet të jetë shprehi e besëlidhjes që Zoti bëri me
Bijtë e Izraelit. Me rreth 15 milionë besimtarë siç u njoftua nga
statistikat e vitit 2006, përbën fenë e dhjettë më të madhe në botë.
Është një nga besimet e para monoteiste të regjistruara dhe një prej
feve më të vjetra trashegimore (tradicionale) të ushtruara gjer në ditët e sotme.
Jehudizmi ke një vazhdimësi historike që përfshin më shumë se 3.000 vjet (dhe
pretendon se ke më shumë se 3.000). Jehudizmi ka rrënjët e saj si një fe të strukturuar
në Lindjen e Mesme gjatë Epokës së Bronzit. Prej feve të mëdha botërore, Jehudizmi
konsiderohet si një prej feve monoteiste më të vjetra.