SCENE 2

IKAAPAT NA KABANATA
*tabi ng kalsada with lumang bahay, vigan style

Hindi matiyak ni Ibarra kung saan siya patutungo. Ang hangin sa

gabi na sa mga buwang yaon ay lumalamig na sa Maynila ay waring
humawi sa bahagyang ulap na nagpadilim sa kanyang noo.
(naglalakad lakad si Ibarra habang may mabagal ma tumatakbo
na kalesa at mga taong naglalakad)
#Technical ( kalesa )

(Napadaan si Ibarra sa tindahan ng intsik na may tabing na rehas

na bakal)
C. Ibarra: Mabagal na pagsulong ito! (pabulong lamang)
(Sa background ay may magsosorbetes)
Magsosorbetes: Sorbetes!
(pinagmasdan ni Ibarra ang paligid)
(biglang pinatong ni Tenyente ang kamay sa balikat ni Ibarra at
lumingon si Ibarra)
T. Guevara: Mag-iingat kayo, binata! Matuto kayo sa karanasang
sinapit ng inyong ama!
C. Ibarra: Ipagpatawad ninyo, palaga'y ko po'y labis na napamahal sa
inyo ang aking ama. Masasabi ba ninyo kung ano ang kanyang sinapit?
T. Guevara: A, hindi pa ba ninyo nalalaman?
C. Ibarra: Nagtanong na po ako kay don Santiago ngunit nangakong
bukas pa niya sasabihin. Nalalaman po ba ninyo?
T. Guevara: Opo, kagaya ng pagkaalam ng lahat! Siya'y namatay sa
bilangguan!
(napaurong si Ibarra at masusing tinitigan ang tenyente)
C. Ibarra: Sa bilangguan? Sino ang namatay sa bilangguan?
T. Guevara: Ang inyong ama!
C. Ibarra: Ang aking ama? Sa bilangguan? Nabilanggo? Kilala ba
ninyo ang aking ama? Alam ba ninyo?
T. Guevara: Palagay ko'y hindi ako nagkakamali. Siya'y si Don Rafael
Ibarra.
C. Ibarra: Siya nga po.... si Don Rafael Ibarra.
(naghinagpis si Ibarra at naawa si tenyente)
T. Guevera: Ako'y nag-aakalang kayo'y...... ngunit lakasan ninyo ang
inyong loob. Dito po ay hindi maaaring maging marangal nang hindi
nabibilanggo!
(matagal bago nakatugon si Ibarra)
C. Ibarra: Naniniwala akong hindi ninyo ako binibiro. Maaari po bang
sabihin ninyo sa akin kung bakit siya nabilanggo?
T. Guevara: Malabis ko pong ipinagtataka ang hindi pagkakabalita sa
inyo ng mga nangyari sa inyong pamilya.
C. Ibarra: Ang kanila pong huling sulat na aking nabasang may isang
taon na ngayon; ang nagsasabing huwag akong mabalisa kung di ako
makatanggap ng sulat sapagkat abala sila.
T. Guevera: Samakatuwid, iyan ang huling sulat na ipinadala sa inyo
bago sila mamatay. Di na po maluluwata't santaon nang sila'y aming
inilibing sa inyong bayan.
C. Ibarra: Bakit po nabilanggo ang aking ama?
T. Guevara: Isang napakarangal na dahilan. Mabuti pang sumama kayo
sa akin. Pupunta ako sa kwurtel at ikukuwento ko sa inyo sa daan.
(sabay silang lumakad at hindi nag imikan sandali habang si
tenyente ay nag-iisip at hinahaplos ang balbas)
T. Guevera: Ang inyong ama ay siyang pinakamayaman sa lalawigan.
Bagama't siya'y mahal at iginagalang ng marami, may mga napopoot sa
kanya. Hindi tama ang inaasal naming mga Kastila sa Pilipinas. Ang
walang lubay na pagbabago-bago, pagkawalang disiplina ng matataas na
opisyal, pagtatangkilikan, kamurahan at kalapitan ng paglalayag ang
ugat ng lahat.
(sandaling tumigil si tenyente)
T. Guevara: Ilang buwan makaraang umalis kayo ng Pilipinas ay
nagsimula ang samaan ng loob ng inyong ama at ni Padre Damaso.
Hindi ko alam ang tunay na kadahilanan, ngunit si Don Rafael ay
pinaratangan ng di pangungumpisal ni Padre Damaso. Napakarangal ni
Don Rafael, siya'y banal pa kaysa maraming nagpapakumpisal at
ngungumpisal. Hanggang sa pulpito ay inaatake ni Padre Damaso ang
inyong ama.
(sandaling tumigil muli ang tenyente)
T. Guevara: Nang panahong yao'y naglilibot sa lalawigan ang isang
naging artilyero. Hindi siya nakapag-aral kaya't nilibak ng mga Pilipino
ang pobreng hangal na nilulunok na lamang ang kahihiyan habang
naniningil ng buwis. Ganito po ang nangyari sa isang araw. Habang
binibiling-biling niya ang kasulatang ibinigay sa kanya ng isang
tindahan ay may lumapit na batang lalaking nagtawa nang malakas ay
itinuro ang artilyero sa mga kalaro. Napansin niya ang mga pagtawa sa
paligid at nawalan siya ng hinahon kaya't hinabol niya ang mga bata.
Nagtakbuhan ang mga nanunukso na malakas na isinisigaw ang ba-be-
bi-bo-bu. Nang hindi niya abutan ang mga bata ay pinukol niya ng
baston ang mga iyon. Tinamaan sa ulo ang isang batang lalaki. Nilapitan
ito ng kolektor at tinadyakan. Nagkataong dumaraan noon ang inyong
ama, na sa pagkagalit ay sinugod ang maniningil at hinawakan sa
kamay. Nagtangkang lumaban ang kolektor ngunit higit na malakas ang
inyong ama. Sinasabi ng ilan na kanyang pinalo, anang iba'y itinulak
lamang niya. Nawalan ng panimbang ang Kastila, nabuwal at tumama
ang ulo sa isang bato. Binuhat naman at dinala sa tribunal ni Don Rafael
ang bata habang ang artilyero di nalao'y namatay. Gaya ng dapat
mangyari, namagitan ang katarungan, ibinilanggo ang inyong ama at
lahat ng kaaway na lihim ay nagsipataas ng ulo. Inakusahan siya ng
pagiging erehe at pilibustero. Pinaratangan siyang bumabasa ng El
Correo de Ultramar at ng mga pahayagan sa Madrid, na ipinadala niya
kayo sa Suwisa Alemana, na siya'y nagtatago ng mga liham at larawan
ng paring binitay at kung ano-ano pa. Kung naging iba lamang ang
inyong ama, marahil nakalabas agad siya sa bilangguan, dahil ayon sa
manggagamot ay ang ikinamatay ng aritilyero ay ang pamumuo ng dugo
sa ulo. Ginawa ko ang lahat ng aking magagawa para tulungan siya.
Nakipagkita ako sa Kapitan-Heneral at sinabi ko sa kanya na hindi
maaaring maging pilibustero ang taong tukad ng inyong ama. Ipanagot
ko ang aking buhay ngunit ako'y tinaboy at tawaging chiflado.
(sandaling nagtigil)
T. Guevara: Ang pagtitiis, sama ng loob at mga kahirapan sa
bilangguan ay siyang naging dahilan ng pagkasira ng kalusugan niya na
ang tanging kamtayan lamang ang makalulunas. Namatay siyang nag-
iisa sa bilangguan.... nang malapit na sana siyang mapawalang sala.
Inabot ko pa siya bago nalagutan ng hininga.
(saglit na natahimik, sinapit ang pintuan ng kuwartel)
(huminto at naglahad ng kamay si tenyente)
T. Guevara: Ang iba pa pong pangyayari ay maisasalaysay sa inyo ni
kapitan Tiyago. Paalam na.
(Kinamayan ni ibarra si tenyente)
(Pumasok sa kuwartel si tenyente at sinundan muna ng tingin si
Ibarra bago siya tumalikod at pumara ng karwahe)
#Technical ( kalesa )
C. Ibarra: Sa Hotel Fonda de Lala.
SCENE 3
IKALIMANG KABANATA
*loob ng bahay sa may bintana
(Pumasok si Ibarra sa silid)
(Umupo sa silya at tumitig sa bukas na bintana)
#Technical ( orchestra )
Maliwanag ang ilaw sa bahay sa ibayo ng ilog at naririnig niya ang
masasayang tugtugin ng gitara. Kung di lamang balisa noon ang
kanyang kalooban, marahil sa tulong ng largabista ay inibig niyang
mamasid nang buong paghanga ang kasiyahan. Matatanaw niya sa gitna
ng kaakit-akit na bulwagang pinauulanan ng kuslap ng mga diyamante at
ginto ng isang kaganda-ganadahang diwata.
(mga tao sa paligid ay nag-aagawan sa pagbati kay maria clara)
(nasa tabi niya ay si Padre Damaso at inaayos ni Donya
Victorina ang palamuti sa buhok ni maria clara)
#Technical ( malungkot na kanta)
Ngunit, ang lahat ng yao'y hindi nakita ng binata. Ang sumusurot
sa kanyang mga mata ay isang makipit at madalim na pader. Sa lapag ay
may nakalatag na maruming banig na kinahihigan ng isang matandang
naghihingalo. Paminsan-munsan ay dumaraing at binibigkas ang isang
pangalan. Samantalang sa dakong malayo ay nagdaraos ng isang
masayang piging. Isang batang lalaki ang humahalakhak, sumisigaw at
nagdidilig ng alak sa mga bulaklak. Nasisinag niya sa matandang yaon
ang kanyang ama, ang binata'y kamukha niya at ang sinasambit na
pangalan sa panaghoy ng matanda ay ang kanya, kay Ibarra.
SCENE 4
IKAANIM NA KABANATA
*bahay ni kapitan tiyago na may mga birhen
#Technical ( bgm )

(Nakikipag-usap si Tiyago sa mga heneral)

Si Kapitan Tiyago ay ipinalalagay na isa sa mga pinakamayaman
sa Binundok. Limpak-limpak na salapi ang kanyang tinutubo sa
paglagom ng apiyan at dito'y kasama niya ang isang intsik. Sa ngayon, si
Kapitan Tiyago ay maligaya. Pinagpapala siya ng Diyos, hindi
lamalabag sa pamahalaan at walang sino mang nagagalit sa kanya.
Naging gobernadorcillo siya sa malusog na gremio ng mga mestiso sa
ibabaw ng pagtutol ng maraming hindi nagpapalagay na siya nga'y
mestiso.
Bugtong na anak ng isang may tubuhan sa Malabon si kapitan
Tiyago na nakaririwasa bagamat di lubhang mayaman. Napangasawa ni
Santiago si Pia Alba, isang magandang dalagang taga-Santa Cruz. Ito
ang tumulong sa kanya sa paghahanapbuhay hanggang sila'y yumaman
at nagbigay ng pangalan sa kanya sa lipunan. Nagsimula ang
pagkakaibigan ng mag-asawa kay Padre Damaso at Don Rafael Ibarra.
May anim na taon na silang nagsasama ngunit hindi magkaanak. Ito ang
nagtulak kay Pia Alba na isagawa ang pagsasayaw sa Obando mula sa
payo ni Padre Damaso. Gaya ng alam na ng madla, may tatlo itong
pintakasi: Nuestra Señora de Salambaw, Santa Clara at San Pascual
Bailon. Salamat sa ganitong matalinong payo, si Donya Pia ay
nagdalang-tao. Ngunit sa panahon ng kanuang pagliluhi ay naging
malungkutin siya. Pagkatapos ay isang matinding lagnat puerperal ang
nagbigay hanggan sa kanyang kalungkutan at iniwang ulula ang isang
magandang sanggol na babae na ipinaanak sa binyag kay Padre Damaso.
Ang ipinangalan sa sanggol ay Maria Clara alang-alang sa mga
pinatakasi sa Ubando.
(Pasok Maria Clara with Tiya Isabel)
Si Maria Clara ay lumaki sa pangangalaga ni Tiya Isabel. Nang
tumuntong siya sa pagitan ng labintatlo at labing-apat na taong gulang,
ipinasok siya sa beateryo ng Santa Catalina ayon sa payo ng kura sa
Binundok. Luhaan siyang nagpaalam kay Padre Damaso at sa tanging
kaibigan na si Crisistomo Ibarra, na di nalao’t umalis na rin patungong
Europa. Pitong taon nakulong sa kumbento si Maria Clara. Nahalata ni
Kapitan Tiyago at Don Rafael ang matamis na pagtitinginan nina
Crisostomo Ibarra at Maria Clara kaya't nagkasundo ang dalawa na
pagtibayin gayong pagkakaibigan ng kanilang mga anak ilang taon
makaraang maglakbay ang binata.