John rey belarmino Ika-9 ng Marso, 2020

11-Verona

REAKSYONG PAPEL

sa Dekada ’70: Orihinal at Kumpletong Edisyon ni Lualhati Bautista

Sapat na ang mahigit isang dekadang pamumuno ni Dating Pangulong

Ferdinand E. Marcos upang siya’y mapabilang sa ulat ng Transparency International
(Global Corruption Report 2004), na tumalakay sa sampung pinakamauutak na tiwaling
politiko sa kasaysayan ng buong mundo. Ang istatistikang nakapaloob sa pag-aaral na
ito ay mapanuring sinubaybayan sa pampublikong kalagayan ng lahat ng mga bansa,
kung kaya pinarangalang ikalawa sa pinakamalalalang tagapaghalal ng buktot na lider
ang Pilipinas.

Ang pagnanais ng Pilipinong umusbong ang kaniyang bansa bilang isang

nagtipong bagong lahi ng kahusayan ay madali ring namanipula ng administrasyong
Marcos sa pamamagitan ng pagpapatupad ng hindi-makatarungang rehime at
pagsugpo sa subhektibong opinyon ng madla.

Bagama’t mainit na pinagdedebatehan hanggang ngayon ang kalidad ng

kaniyang pamamalakad bilang presidente sa medya, isa pa ring hiyas ng akademiko si
Ferdinand Marcos. Nagampanan niya ang ilan sa kaniyang mga obligasyon bilang
pangulo: ang makapagpatayo ng maraming makakabuluhang instrumentong
pinapakinabangan pa rin hanggang ngayon.

Ang librong Dekada ’70: Orihinal at Kumpletong Edisyon (Carmelo & Bauermann
Print. Corp., 1988) ni Lualhati Bautista, isa sa mga bantog na gawaing pampanitikang
nilimbag sa Pilipinas, ang nagbigay liwanag sa mga kaganapang dinanas – ‘di lamang
ng mahihirap – kung hindi pati na rin ng mga burgis noong panahon ng Batas Militar.
Masalimuot ang pagkariin sa matinding sentimiyento ng isang protagonistang ina sa
kaniyang misyon upang pag-isahin ang kaniyang pamilya, habang siya’y naglalaho na
sa lipunang kinabibilangan niya.
 Tanging mga nosyon lamang ng pamilyang Bartolome ang napakinggan –
kalimitan tungkol sa kakulangan ng hustisya batid ng makakaliwang gobyerno at mga
aktibistang kumakalaban dito. Hindi napagkalooban ng pagkakataong magpaliwanag
ang kabilang panig, datapwa’t malinis na napagtibay ng iisang perspektibo ang tema ng
babasahin.

Sa pagdaloy ng kwento ay palalim nang palalim ang pagkakaunawa ng bida sa

kaniyang paligid, na kinalauna’y siyang nagbunga sa muling pag-akap ni Amanda sa
kaniyang likas na pagkatao.

Gamit ang punto de vista ni Amanda Bartolome, ipinahayag ni Lualhati Bautista

sa mga mambabasa ang mga saloobin ng isang babaeng nakarehas ang salita sa
kaniyang pusisyon sa tirahan: isang asawa, at isang ina.

Isang halimbawa na nito ang pagkupas ng kaniyang sense of belonging sa sarili

niyang bahay.

“Sa sukatan ng materyalistang lipunan, masuwerteng babae na ‘ko… wala na

‘kong dapat hanapin pa.” – Amanda, ika-25 na pahina

Walang karapatang magtrabaho, walang karapatang magbahagi ng talino, at

walang karapatang magdikta ng oras sa seks – mga ito na insulto sa mapagmataas na
Julian Sr., kaniyang kabiyak. Ika nga niya, “It’s a man’s world.” Tumatag pa ang
atmospera ng kalalakihan sa tirahan ng pamilyang Bartolome nang sa limang isinilang
na sanggol ni Amanda ay walang nagmistulang dalagita.

Dahil patriyarkal ang pamilyang Bartolome, ang ama ang may mabigat na
kamay. Maihahalintulad si Julian Sr. kay Dating Pangulong Ferdinand E. Marcos,
habang si Amanda naman bilang sambayanang tagapag-alaga lamang ng kaniyang
yaman at pinagkukuhanan ng yaman. Mapapansin ang pagkakahambing ng dalawa sa
pag-abuso ni Julian Sr. kay Amanda gamit ang salita at ang sadyang pagiging strikto
nito sa kanila. Wala sariling boses si Amanda, at nakamtan niya lamang ang kaniyang
kalayaan nang muntikan na siyang makipaghiwalay sa kaniyang asawa.
 Sa loob ng limampung taong lumipas mula taong 1970, napagtanggol ng
kababaihan ang kanilang karapatan sa pagpapatakbo ng anumang establisimiyento o
maliliit na organisasyon, hindi lamang bilang isang empleyado, kung hindi bilang isang
asawa at ina na rin. Napatunayan ng kababaihang sila’y nakayapak sa iisang
entablado, kaakibat ang kalalakihan. Napatunayan ng kababaihang sila ay may
kapasidad ring makapantay ang pisikal at emosyonal na lakas ng ibang kasarian, na
hindi lamang lalaki ang magigilas kung hindi pati na rin ang babaeng “tagapagluwal
lamang ng bata”.

Subalit mahalagang alalahanin na bago pa man ito’y naitatak sa isipan ng

pangkaraniwang lipunan, walang kasarinlan ang ating mga nanay.

“It’s a woman’s world, too.” – Julian Sr., ika-190 na pahina

Minsa’y naiisip kong marahil ay maraming beses na ring nabanggit ng sarili kong
ina sa kaniyang sarili na nag-iisang pruweba ng kaniyang pagkababae ang pagkabagot
niya sa ibang layunin maliban sa pagluluto at paglalaba. Madalas ay sinisisi niya ang
kaniyang sarili sa pagrerebelde ng kaniyang mga anak na lalaki; ito’y nagdudulot ng
kaniyang pagkamahinhin sa pagtanda. Subalit ang mga kapatid ko naman ay
kailanma’y hindi umaming nasaktan nila ang kanilang ina!

Napagtanto kong ang isang ina ay maaaring mabuhay hindi lamang para sa
kaniyang mga anak, kung hindi para sa kaniyang sarili. Pinipili niya lamang i-alay ang
kaniyang atensyon sa kaniyang mga anak dahil maliban sa mga nakamit niya noong
siya ay “kabataan” pa, ang kabataan na mapapagsinong laki sa pag-aaruga ay pamana
niya sa balat ng lupa.

Bagama’t ito ay lohikal na basehan ng pagiging mabuting magulang, hindi ito

isang representasyon ng tunay na prosesong pinagdaanan ng tao bago pa kumawala
sa kaniyang tahanan upang panindigan ang kaniyang mga prinsipyo. Dahil ika nga sa
siniping tula ni Gibran Khalil Gibran:

“Ang inyong anak ay hindi n'yo anak,

Sila'y mga anak na lalaki't babae ng buhay!

 Nagdaan sila sa inyo ngunit hindi inyo,

At bagama't pinalaki n'yo,

sila'y walang pananagutan sa inyo…”

Hindi pagmamay-ari ng mga magulang ang kanilang mga anak, at hindi rin
pagmamay-ari ng isang asawa ang kaniyang kabiyak.

Sila’y pinagtagpo ng tadhana at lubusang nag-iibigan, subalit bago pa

magkakilala at magpangakuan ay mga buong anak na ng Diyos at siyensiya ang mga
ito na may sari-sariling pagkakakilanlan.

Samakatuwid, sa dalawang pusong ito’y nahulma ang anak. Kahit marahas o

malamlam ang puso ng kaniyang mga magulang, ang anak – tulad na lamang sa
kaniyang ama’t ina – ay may sariling pangangatawang kailanma’y hindi dapat
magbigkis ng relasyon sa kadahilanang sila’y magkadugo at hindi dapat magturingang
balasto tungo sa isa’t-isa. Gamitin ang mga ala-alang naghabi ng kabutihan sa taong
mahal mo.

“Hindi importante ang pangalan ng tao, kundi [sic] kung anong klaseng tao siya!”
– Amanda, ika-185 na pahina

Totoong hindi ka talaga makakadama ng pagmamahal kung hindi mo mahal ang

sarili mo, lalo na’t ang pagkopya sa’yo ng mga anak mo’y nagreresulta sa pagkakamuhi
nila sa kani-kanilang pamumuhay kung ganito rin ang sinasalamin mo. Totoong hindi ka
makakaranas ng “tahanan” sa isang bahay na hindi ka nais kupkupin.

Isa pa, hindi maiiwasang magkaroon ng pagkakaiba sa paniniwala ng mga tao sa

isang grupo. Lalo na sa isang pamilya, kung saan unang nabubuo ang kamalayan at
unang binubuwag ang pagkakaroon ng diperensiya rito.

Saan pa nga ba nababago ang paniniwala kung hindi sa labas ng comfort zone
ng isang binatilyo? Sa paaralan, kung saan pinapahalagahan ang kakayahang
pagbigkas ng wikang Ingles. Ang paaralan, kung saan iniimpluwensiyahan ang utak ng
bagong henerasyon na mag-isip sa Ingles nang sila’y umaktong parang Ingles.
 Habang ang diperensiya sa isang pamilya ay madaling nauunawaan, ang
diperensiya sa labas ng pamilya ay hindi imposibleng sumalungat sa kontratang
pagiging moral ng tao at ng kababayan niya sa kaniya. Hindi makatarungang
pagsasaksakin nang labimpitong beses ang isang inosenteng mag-aaral, subalit may
mga taong gumiginhawa ang kalooban sa pagpatay sa anak ng iba.

Tulad ni Jason Bartolome, ang ikaapat na anak nina Amanda na walang-awang

tinortyur ng hindi-kilalang panauhin.

“… all is fair in love and war.” – Julian Sr., ika-99 na pahina

Ang mapapansin sa kabuuan ng kwento ay sa ibabaw ng lahat ng politikal na

dramang sinundan ng kataksilan ng mag-asawa at kataksilan ng anak sa kaniyang mga
tagasuporta, parating sumasagi ang esensya ng nakalipas na koneksyon sa mga
kaluluwa. Sa madaling salita, ito ay tinatawag na “pagsasama”.

Nagustuhan ko ang librong ito dahil nakita kong ang tunggalian ay umikot sa
sarili ng manunulat at lipunang kinabibilangan niya at ng mambabasa. Bilang
estudyante, madali ko lamang naugnay ang sarili ko sa mga karakter dito.

Konkreto ang dating ng mga salita sa akin ‘pagkat kontemporaryong isyu ang
mga naging paksa, kung saan ang extrajudicial killings at ang paggamit ng droga ay
malubhang lason sa ekonomiya ng Pilipinas, ang peminismo ay hindi pa rin
lumalaganap sa labas ng ating bansa, at kung saan ang neokolonyalismo ay nasasalat
na sa teknolohiyang umiintriga sa industriya at nagwawagi laban sa sarili nating
produkto.

Nagkaroon ako ng panibagong perspektibo sa politika at pag-aasawa. Ako ay

lubos na namulat sa mga pangyayaring akala ko’y haka-haka lamang.

Bilang pagtatapos, inirerekomenda ko ang librong ito dahil ipinaranas nito sa

akin, na isinilang bilang isa sa Generation X, ang piksyon na minsan ring naging
realidad ng mga nagbuwis ng buhay at nakaligtas sa panahon ng Batas Militar.
Kumpara sa nabali-baligtad na chismis galing sa iba’t-ibang bunganga, nabigyan ako ng
pagkakataong makisimpatiya o makiramdam at nabahagian ako ng kaalamang
beripikado sa platapormang mas madaling panghawakan.