1.

CNC İŞLEME MERKEZLERİ

1.CNC İŞLEME MERKEZİ NEDİR
CNC işleme merkezleri, tıpkı konvansiyonel freze tezgahları gibi dairesel ve aşağı-yukarı hareket eden bir kesici takımın öteleme
hareketi yapan tezgah tablası üzerindeki iş parçasından talaş kaldırması mantığıyla çalışan fakat konvansiyonel freze tezgahından
farklı olarak bilgisayarlı nümerik kontrol(CNC) ile kontrol edilen talaşlı imalat tezgahlarıdır. CNC freze tabiri de kullanılsa da bu
tezgahlar genelde işleme merkezi olarak adlandırılır. Bu ismin verilmesinin sebebi de frezeleme işleminin yanında delik delme,
delik büyütme, havuz işleme, diş ve dişli açma gibi birçok işlemin tek tezgahta yapılabilme imkanı bulunmasıdır.

2.CNC İŞLEME MERKEZİ KISIMLARI

2.1. Kayıt ve Kızaklar

Tezgâh tabla hareketlerini sağlayan ve tezgâh tablasını taşıyan sistemlere kayıt ve kızak denir. Klasik tezgâhlarda tabla
hareketleri elle veya elektrik motoru ile sağlanırken CNC tezgâhlarda tezgâh hareketleri bilgisayar tarafından kontrol edilen özel
servo motorları sayesinde yapılır.

2.2. Fener Mili (Spindle)

CNC frezelerde kesicinin dönme hareketini sağlayan parçasına fener mili denir. Fener mili üzerinde; hareket iletim sistemleri,
soğutucu üniteleri ve elektrik motoru bulunur.

2.3. Magazin

CNC freze tezgâhlarında takımların üzerine yerleştirildiği ve gerektiğinde takımın değiştirilmesini sağlayan düzeneklere magazin
denir. Takım magazinleri genel olarak 4 çeşit yapılır;

1. Karosel magazin
2. Tambur magazin
3. Kutu magazin
4. Zincir (palet) magazin

CNC takım tezgâhlarında magazinlerden takımın fener miline takılması veya fener miline takılmış kesicilerin magazine alınması
için kullanılan parçalara ATC kolu adı verilmektedir.

2.4. Kontrol Paneli

CNC takım tezgâhlarında tezgâha veri ve program girişini sağlayan, üzerindeki ekran sayesinde tezgâhın durumu ve hareketleri
hakkında kullanıcıya bilgi veren, programın simülasyonunun izlenmesine imkân sağlayan kısma kontrol paneli denir.

3.CNC İŞLEME MERKEZLERİNDE İŞ PARÇASI BAĞLAMA APARATLARI

Cnc işleme merkezlerinde işlenen parçaların geometrileri CNC torna tezgahlarındaki gibi tek çeşit değil, aksine çok çeşitlidir.
Prizmatik parçalar olarak adlandırabileceğimiz birden fazla geometride bulunan ya da işlendikten sonra bu hale gelen parçaları
işlemek için onları tezgaha sağlıklı bir şekilde bağlamanın birden fazla çeşidi vardır.

3.1. Ayna

Konvansiyonel torna ve CNC torna tezgahlarında olduğu gibi, silindirik iş parçalarını işlemek için kullanılan bağlama aparatlarıdır.

3.2. Mengene

Dış yüzeyinde tamamen işlem görmeyecek ve mengenelere sığabilecek küçüklükte parçaların bağlandığı bağlama elemanıdır.
Mekanik mengeneler olduğu gibi hidrolikleri, pnömatikleri ve manyetikleri de vardır. Pabuçlarla sıkma yönteminden daha
kuvvetli bir tutma gücü sağlar.

3.3. Bağlama Aparatları Ve Fikstürler

Aynaya ve mengeneye bağlanamayan, serbest geometrili ve çok sayıda üretilecek parçalar için tasarlanan bağlama kalıplarıdır.
Tasarlanırken önce işleme süreci planlanır, parçanın işlenecek yüzeyleri belirlenir ve ona uygun biçimde hazırlanır. İşlemenin
kolaylaştırılması ve işleme zamanının en kısa süreye indirilmesi için iyi bir talaşlı imalat ve bağlama kalıbı bilgisi gerekir.

Fikstürler; tezgah tablasına birden fazla parçanın sığdığı durumlarda, tek seferde birden çok parçanın imalatını yapabilmek için
hazırlanmış çoklu bağlama kalıplarıdır.
4.CNC İŞLEME MERKEZİNDE KESİCİ TAKIMLAR VE TAKIM TUTUCULAR
4.1. Takım Tutucular

Dik ve yatay işleme merkezlerinde tüm konvansiyonel freze tezgahlarında kullanılan takımlar kullanılabilir. Uygun takım
tutuculara bağlanarak tezgah magazinine takılır ve kalibre edildikten sonra kullanılır. Her tezgahın iş mili yuvası tipine göre
standart takım tutucu ve pull stad (çektirme) kullanılması gerekmektedir. Tutucunun kanal genişlikleri iş mili kama genişliklerine
uygun olmalıdır.

Takım tutucular, kesici takımın bağlama sistemine göre çeşitli tip ve ebatlarda üretilebilir. Bu tutucular DIN, ISO, BT gibi
standartlarda üretilmektedir. Takım tutucu çeşitleri; mors koniği, adaptör, pens, veldon, mandren, tarama kafası vb. tiplerinde
imal edilmektedir.

4.1.1.Pens Takım Tutucular

Pens tutucular piyasada en yaygın kullanılan tutucu türüdür. Bunun sebebi kolayca temin edilebilmesi, diğer tutuculardan daha
ucuz olması, kolay kullanımı ve kılavuz, matkap, parmak freze, rayba gibi birçok takımın bu tutucuya bağlanabilir olması gibi
avantajları vardır.

Çalışma mantığı olarak öncelikle uygun çaptaki pensin pens tutucu içerisinde yerleştirilmesinden sonra takım boyu ayarlanarak
ay anahtarı ile pens vidayı sıkılarak takım pense sabitlenmiş olur. Pens tutucular içten soğutmalı takımlar için uygun değildir
çünkü pens yayları içerisindeki boşluklardan soğutma sıvısı kaçtığı için takım boyunca ve takım ucunda soğutma işlemi verimsiz
gerçekleşir. Diğer yandan pens tutucular kullanılırken çok fazla devir ve kesme kızı verilmesinin hem iş kalitesi ve hem de iş
güvenliği açısından sakıncaları vardır.

4.1.2.Veldon Takım Tutucular

Veldon tutucular da piyasada yaygın olarak kullanılan tutuculardandır. İmbus civata yardımı ile sıkma işlemi yapılarak takımlar
direkt olarak tutucuya sabitlenir. Veldon tutucular çapa göre üretilir. Pens tutucularda olduğu gibi tek bir tutucuya farklı çaplarda
takım bağlamanız söz konusu olmadığı gibi, veldon tutucuya bağlanacak takımların sıkma vidası düzlükleri bulunması
gerekmektedir yoksa sağlıklı bir sıkma işlemi gerçekleşmez. Veldon tutucular pens yayları gibi boşluklu olmadığından ‘pull stad’ı
uygun olduğu sürece içten soğutma işlemine uygundur. Veldon tutucular pens tutuculara nispeten biraz daha pahalıdır. Farklı
çaplarda takımlara uygun olmadığından da daha seyrek tercih edilirler. Özellikle hassas işleme ya da havuz boşaltma gibi
işlemlerde tutucu rijitliğinden dolayı daha sık tercih edilirler. Veldon tutucu kullanılırken iş milinin (spindle) yani kesici takımın
tezgaha bindirilmemesine dikkat edilmelidir. Çünkü pens tutucularda bindirme kuvveti önce takımı sonra pensleri daha sonra
CNC tezgahı olumsuz yönde etkilerden veldon tutucunun rijit olmasından dolayı takımdan sonra olumsuz etkilenecek eleman iş
mili yani CNC tezgahtır ve bu yüzden olası hata maliyetleri daha yüksek olacaktır.
4.2.Kesici Takımlar

4.2.1.Parmak Frezeler

Hem alt hem yan yüzeyleriyle talaş kaldırabilen ve frezeleme işlemlerinde çok sık kullanılan kesici türüdür. HSS ve sert
metallerden imal edilebileceği gibi tyakma uçlu sert metal tipte olanları da sıkça tercih edilmektedir. Düz uçlu olanlarının
yanında küresel uçlu, köşeleri kavisli ve konik olarak da imal edilebilmektedir. Kullanım yerine göre helis açısı ve kesici ağız sayısı
değişkenlik gösterebilir.

Havuz boşaltma(alından), çap boşaltma ve delik büyütme gibi işlemlerde kullanılabilir.

4.2.2.Tarama Freze Çakıları

Tarama çakıları geniş düzlem yüzeylerde talaş kaldırma işlemlerinde kullanılır. Genelde fazla derin olmayan parça yüzeylerinin
işlenmesinde kullanılır. Taramalar taban ve yan yüzeylerinden talaş kaldırabilirler. Fakat derinlemesine boşlukta indikten sonra
yanal hareketlerle talaş kaldırılması en uygun kullanım şeklidir.

Yüzey frezeleme, kanal frezeleme, havuz frezeleme, dalma frezeleme, yüksek performanslı frezeleme ve yanal frezeleme
işlemlerinde kullanılabilir.

4.2.3.Matkaplar

Genelde yüksek sürat çeliklerinden imal edilir ve delik delme işlemleri için kullanılır. Puntalama, havşalama, faturalama ve delik
delme işlemleri için özel matkaplar da kullanılabilir.

4.2.4.Udriller

Bir diğer adı takma uçlu matkap olan udrill, matkapların delme işlemini daha hızlı yapabilmek ve matkapların ulaşamadığı
büyüklüklerdeki çaplarda delikleri delebilmek amacıyla kullanılırlar. Düz zeminde delik delme işlemini matkaplardan daha hızlı ve
daja temiz bir şekilde yaparlar.
4.2.5.Delik Genişletme Takımları

Genellikle baralama takımları olarak adlandırılan bu takımlar bir veya iki uçlu olabilir.

Baralama takımlarının yanı sıra havşa olarak adlandırılan kesiciler de delik genişletme işlemlerinde kullanılabilir. Havşa frezeleri
deliklere tek seferde girip çıkarak havşa açabileceği gibi kendi çaplarından daha büyük deliklere ve prizmatik parçaların
kenarlarında dolaşarak pah da kırabilirler.

Punta matkaplarıyla matkapların deleceği deliklerin yeri önceden belirlenip az miktarda delme yapılabilir ya da matkaplarla
delinmiş deliklere havşa basma işlemi gerçekleştirilebilir.

4.2.6.Kanal Frezeler

Frezeleme işlemlerinde yan ve iç yüzeylere kanal açmak için kullanılan takımlardır. Alt yan ve üst yüzeyleriyle yalaş kaldırabilir.

Bu takımlarla aynı geometride fakat çok ince olarak üretilmiş tipleri de sekman kanalı açmak için kullanılır.

Bir diğer tipleri de ‘’T kanal’’ açmaya yarayan kanal frezelerdir.

4.2.7.Helis Freze Takımları

Helis freze takımları alt ve yan yüzeylerinden talaş kaldırırlar. Kontur işleme ve profil işleme operasyonlarında yüksek ilerleme
oranı, geniş kesme derinliği ve agresif talaş kaldırma gibi özellikleriyle öne çıkarlar.

4.2.8.Diş Açma Başlıkları Ve Makine Kılavuzları

İşleme merkezlerinde diş çekme işlemi, kılavuz çekerek ya da diş açma başlıkları kullanılarak yapılır. Kılavuzlar, matkapların
deldiği deliklere girer ve delik içine diş çekip çıkarlar. Ancak büyük çaplarda kılavuzlar kullanılmaz. Diş açma başlıklarına uygun
hatvede kesici vida ucu takılarak delik etrafına 360 derece helisel hareket yaptırılır. Böylelikle diş profili elde edilir.
5.CNC İŞLEME MERKEZLERİNDE KESİCİ TAKIM MALZEMELERİ
CNC tezgahlarında genelde HSS ve sert metal kesici takımlar kullanılmaktadır. Son yıllarda toz metalurjisi konusunda sağlanan
ilerlemeler neticesinde HSS takımlar yerini sert metallere bırakmıştır.

Sert metallerin tercih edilme sebebi yüksek aşınma direnci ve yüksek kesme hızlarından kaynaklanmaktadır. Fakat bazı
uygulamalarda HSS’ler kırılma tokluklarından, üretim kolaylıklarından ve bilenebilme avantajlarından dolayı hala tercih
edilmektedirler.

5.1.YÜKSEK HIZ ÇELİKLERİ (HSS-High Speed Steels)

Diğer takım malzemelerine nazaran düşük maliyeti ve işlenebilme yeteneği sebebiyle yaygın olarak kullanılmaktadırlar.

Sertliği ve yüksek şok direnci sayesinde iyi performansıyla kesici takım malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bunun yanında, yerini
birçok uygulamada sert metallere bırakmıştır.

5.2.SERT METALLER (Sinterlenmiş Karbürler)

Toz metalurjisi tekniği ile üretilirler. Tungsten karbür, titanyum karbür, tantalyum karbür tozlarının Co, Ni, Fe gibi bağlayıcı bir faz
ile preslenerek sinterlenmesiyle imal edilirler.

İşlenecek malzemeye göre P-M-K serilerinden seçilir.

P=Alaşımsız Çelikler, Düşük Alaşımlı Çelikler, Yüksek Alaşımlı Çelikler

M=Paslanmaz Çelikler

K= Temper Dökümler, Gri Ve Sfero Dökme Demirler