Sinaunang Anyo Nang Panitikang Hiligaynon
Sa katutubong panitikan ng mga Hiligaynon, tumutukoy
ang mga hurubaton (o minsan ay hulubaton) sa mga
salawikain o kasabihan. Karaniwang binubuo ang isang
hurubaton ng dalawang linya at magkakatugma ang mga
dulong tunog ng mga ito. Sa mga nalikom na
kuwentong-bayan ng mga Hiligaynon, madalas na
nakapaloob dito ang mga hurubaton bilang linya na
nagsasabi o nagpapahiwatig ng aral o saysay ng
salaysay. Noong unang panahon, inaawit o binibigkas
ang mga hurubaton upang ipaalala ang mga kaugalian at
hálagáhang kailangang panatilihin o pangalagaan ng
taumbayan. Sa kasalukuyan, tumutukoy na rin ang
salitang hurubaton sa lahat ng sawikain o kasabihan sa
Hiligaynon, katutubo man o makabago.
MGA HALIMBAWA NG HURUBATON
ANG SUMUSUNOD:
Ang tao nga wala sing pilak,
Daw pispis nga wala sing pakpak.
(Ang taong walang salapi
Ay parang ibong walang pakpak.)
Ang tao nga malikaya,
Sa katilingban gina-amuma.
(Ang taong mabuti
Ay tinatanggap ng lahat.)
MGA ANYO NG PANITIKANG ILONGO
 Ambahan
 Balak
 Awit
 Driges o haya
 Sidy
 Bical
 AMBAHAN-ang pinakapayak na anyo ng talata.
 BALAK-ang makatang diskusyon sa pagitan ng
lalaki at babae.
 SABI-karaniwang tawag sa tula at awit.
 BINALAYBAY-ang tula sa wikang Hiligaynon.
 Relacion de Las Islas Filipinas-naisulat noong
1604 ni Padre Pedro Chirino,ito ay nagsasaad ng
pagkakaiba ng wikang Bisaya at wikang Haraya.
 Hiliguena y Haraya de Las Isla de Panai-naisulat
noong 1637 ni Alonso Mendrila ,ito ay
nagpapakilala sa Hiligaynon,ang ikatlong wika
at nagpakita ng pagkakaroon ng panitikan sa
Panay noong unang bahagi ng pananakop ng
Kastila.
PASYON
Ang pasyón ( pasion) ay tulang pasalaysay ng
buhay, kamatayan, at muling-pagkabuhay ni Hesukristo.
Sa kabuuan, ang pasyon bilang isang likhang
pampanitikan ay pangunahing nagtatampok sa salaysay
ng paghihirap ni Hesus. Bilang isang tula, ang anyo ng
saknong ng pasyon ay binubuo ng limang taludtod,
katulad ng quintilla ng mga Espanyol, ngunit may
isahang tugma at bawat taludtod ay may sukat na
wawaluhin. Nakabatay sa pasyon ang dulang senákuló
na itinatanghal din kung Mahal na Araw.
Itinuturing na unang patulang pasyon sa
Filipinas ang Mahal na Passion ni Jesukristong
Panginoon Natin na Tola (1703) Gaspar Aquino de
Belen, isang makatang taga-Rosario, Batangas na
naglingkod sa imprenta ng mga Heswita. Inilathala ito
karugtong ng salin niya sa Recomendacion del alma,
isang manwal hinggil sa paghahabilin ng kaluluwa ng
naghihingalo. Ito ang dahilan kung bakit maikli ang
pasyon ni Aquino de Belen at sumasaklaw lámang sa
huláng yugto ng sakripisyo ni Kristo sa Kalbaryo. Ang
naging popular at mahabàng pasyon ay ang Casaysayan
nang Pasiong Dapat Ipag-alab nang Sinomang Babasa
(1882) na kilala rin sa tawag na Pasyong Pilapil at
Pasyong Henesis. Itinuring itong Bibliya ng mga
Kristiyano sa panahong nakalimbag lamang ang Bibliya
sa Latin at hindi ipinababasa sa mga katutubong
binyagan. Inaawit ito tuwing Kuwaresma at kayâ
naisasaulo noon ng marami. (CLS) (ed VSA)
 SARSUWELA
• Ang Sarsuwela ay isang dulang may kantahan at
sayawan, na mayroong isa hanggang limang kabanata, at
nagpakita ng mga sitwasyon ng Pilipino na may
kinalaman sa mga kuwento ng pag-ibig at
kontemporaryong isyu.
• Ang Sarsuela ay impluwensiya ng mga Kastila. Kung
ihahalintulad natin ang Sarsuela sa isang realistikong
dula, ito ay walang gaanong kaibahan, kaya lamang ang
ibang linya sa sarsuela ay kadalasang kinakanta at patula
ang dialogo nito.
• Severino Reyes ay kilala bilang Ama ng Sarsuela
• Kadalasan ang Sarsuela ay nagtatapos palagi sa
masayang pagwawakas, kasiyahan o nakakaaliw na
tagpo. Ang tunggalian nang sarsuela ay pahaplis at
pahapyaw lamang.
• Mga pininturahang telon ang nagtatakda ng tagpo sa
bawat eksena. Nakikilala naman ang bida at kontrabida
sa pamamagitan ng kanilang pag- arte at pananamit.
• Isang maliit o malaking orkestra ang sumasabay sa
mga kanta, na karaniwang isinasama ang kundiman,
balitaw, balse, danza, fox-trot at kung anu man na sikat
sa naturang panahon.
• Isang pangkalahatang direktor ang nagsasanay sa mga
aktor at nakikipag- ugnayan sa direktor ng musika, na
kumukumpas ng orkestra; maestro del coro (choir
master), na nagsasanay sa pag-awit ng mga aktor;
tramoista (technician), na gumagawa ng mga telon at
props; electricista na nangangalaga sa ilaw na gagamitin
sa sarswela; apuntador (prompter) na nagdidikta mula sa
concha (shell) sa harap ng entablado; at ang iba pang
mga tauhan na kasama sa pagtatanghal.
MGA HALIMBAWA NG SARSUWELA
Ang sarswela ay maaaring maglarawan ng mga tema
nang pagmamahal sa bayan sa panahon ng rebolusyon,
tulad ng Walang Sugat (Not Wounded), 1902 ni
Severino Reyes; panlilibak sa mga kahinaan ng pagkatao
ng mga Pilipino, tulad ng Paglipas ng Dilim (After the
Darkness), 1920; pagtuligsa sa mga baluktot na gawain,
tulad ng mataas na interes sa pautang, sa Bunganga ng
Pating (At the Mercy of the Sharks), 1921; at paglalahad
ng isang nakawiwiling kwento ng pag- ibig, gaya ng
Anak ng Dagat (Child of the Sea), 1921 at Dalagang
Bukid (Country Maiden),1919.
DULA
“Ito ay isang uri ng sining na may layuning magbigay ng
makabuluhang mensahe sa manonood sa pamamagitan
ng kilos ng katawan, dayalogo at iba pang aspekto nito.”
-Sauco Ang Dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito
sa ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin nitong
itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado.
Ang tagpo sa dula ay ang paglabas-masok sa tanghalan
ng mga tauhan. Ang mga taong dalubhasa sa larangan ng
pagsusulat ng mga dulang itinatanghal ay tinatawag na
mga mandudula, dramatista, o dramaturgo.
MGA URI NG DULA AYON SA ANYO
Komedya - ginagamit kung saan ang mga nagsisiganap
ay nagsasaad ng kasiyahan o lihitimong pagpapatawa sa
bawat salitang mamumutawi sa kanyang bibig.
Trahedya - isang dulang ang bida ay hahantong sa
malungkot na wakas o sa kabiguan. Mayroon ding mga
uri ng ganitong dulang may malungkot ngunit
makabuluhang wakas.
Melodrama o Soap Opera - nag wawakas na kasiya-siya
sa mabuting tauhan bagama't ang uring ito'y may
malulungkot na sangkap kung minsan ay labis ang
pananalita at damdamin sa uring ito at nag tatapos sa
kamatayan ng mga bida. Ginagamit ang melodrama sa
mga musikal na dula. Dito, malungkot sa simula ngunit
nagiging masaya ang pagwawakas.
Tragikomedya - magkahalo ang katatawanan at
kasawian gaya ng mga dula ni Shakespeare na laging
may mga tauhang katawa-tawa tulad ng payaso para
magsilbing tagapagpatawa, subalit sa huli'y nagiging
malungkot na dahil nasasawi o namamatay ang mga
bida.
Saynete - isang tulang pandulaan na ang layunin ay
magpatawa ngunit ang mga pangyayari sa dulang ito ay
hindi pangkaraniwan o kakaiba. Ang dulang ito ay
tungkol sa mga lugar o pag-uugali ng mga tao.
Parsa - magdulot ng katatawanan sa tagapanood. Ito`y
gumagamitng eksaheradong pantomina,pagbobobo
(clowning), mga nakakatawa atnakatutuwangpagsasalita.
Parodya - isang Dula na nagsasaad ng kilos o galaw at
nagpapakita ng emosyon na minsan nakakatawa at
nakakalungkot .
Proberbyo - kapag ang isang dula ay may pamagat na
hango sa bukambibig na salawikain, ang kwento ay
pinaiikot dito upang magsilbing huwaran ng tao sa
kanyang buhay
 Nobela
Asenjo, Genevieve L. Lumbay ng Dila.
Nery, Peter Solis. Love in the Time of the Bakunawa.
Nava, Cecilia L. MARGOSATUBIG The Story of Salagunting by Ramon L. Muzones.
Hosillos, Lucila V. Juanita Cruz: Nobela nga Nasulat sa Panugiron kag sa Binisaya nga Hiligaynon. Iloilo

PANITIKANG CEBUANO
Ang panitikan ng mga Cebuano ay mga akda na isinulat sa salitang Cebuano, isang dayalektong ginagamit sa
timog na bahagi ng Pilipinas. Ito ay ginagamit upang tukuyin ang parehong orihinal at kolonyal na Pilipinas. Karamihan
sa mga manunulat na Cebuano ay galing sa Visayas at sa Mindanao.
Kasama sa mga manunulat na ito sina Florentino Rallos, Filomeno Veloso, Marcial Velez, Timoteo Castro, Segundo
Cinco, Vicente Ranudo, Dionisio Jakosalem, Selestino Rodriguez, Filomeno Roble, Juan Villagonzalom, Leoncio Avila.
(karamihan sa mga daan sa Cebu ay ipinangalan sa kanila)
Vicente Sotto – “Ama ng Panitikang Cebuana”. Pinaunang nakasulat ng pang-Cebuanong panitikan.
Marcela M. Navarra – “ Ama ng Makabagong Panitikang Cebuano” ang karangalang ito’y batay sa obra maestrang
kanyang nagawa lahat dito’y namumukod tangi ang “Ug Gianud Ako…” (At ako’y Inanod) na nagwagi ng unang
gantimpala sa kauna-unahang paligsahang pampanitikan na itinaguyod ng magazing Bisaya noong 1937.
Mga Anyong Patula
Ang Nuestra Señora de Guadalupe ang patron ng Cebu. Subalit karamihan sa mga Cebuano ay nagsasabing ang Santo
Niño de Cebu, Ang Banal na Batang Jesus ang kanilang santong patron Ang Estatwa nito ay matatagpuan sa Basilica
Minore del Santo Niño. Ang San Nicholas de Tolentino ay ang pinakalumang simbahan ngunit bahagyang nasira noong
panahon ng digmaan. Ito ang orihinal na pook kung saan unang dumaong at itinayo ng mga Kastila ang Krus bago ito
inilipat sa kasalukuyang pook nito sa Basilika.

HILIGAYNON ENGLISH
“Ang taong may kasaypanan “A guilty person may fear
Iya kalas, iya dalagan” His own shadow”
“Karon imo pa “Today is yours
Buas akon na” Tomorrow is mine”
“Ang tao nga wala sing pilak “People without money
Daw pispis nga wala sing pakpak” Seem birds without wings”
“Ang tao nga mapinulugnon “An accusing person
Mabinuhaton” Is the culprit”
“Ang diotay nga kaalam “Lack of knowledge
Madali sa katalagman” Leads to dange

“SI PINKAW”
 Isabelo S. Sobrevega
Naalimpungatan ako sa pag-idlip nang hapong iyon
dahil sa napakaingay na sigawan at tawanan ng mga
bata sa lansangan. Napilitan akong bumangon,
nagpahid ng pawis at dumungaw sa bintana. Si
pinkaw pala na sinusundan ng mga bata. May
karga-kargang kung ano at pasayaw-sayaw na
naglalakad. Gula-gulanit ang kanyang damit na
ilang ulit nang tinagpian, at ang isang paa’y may
medyas na marahil ay asul o berde. Hindi ko
matiyak dahil malayu-layo na rin ang kanyang
kinaroroonan. Sa kabilang binti, may nakataling
pulang papel na may nakakabit na lata ng gatas sa
dulo. Sa kanyang ulo, may nakapatong na palarang
kumikinang tuwing tinatamaan ng araw.
“Hoy, Pinkaw,” sigaw ng isang batang nakasandong
abot tuhod at may itinatawing-tawing na daga,
“kumanta ka nag ng blak is blak.”
“Sige na, Pinkaw,” udyok ng iba pang mga bata.
“Ayoko nga, nahihiya ako,” pakiyemeng sagot ng
babae sabay subo sa daliri.
“Kung ayaw mo, aagawin naming ang anak mo!”
nakangising sabat ng pinakamalaki sa lahat.
Mahaba ang buhok at nakakorto llamang. At
umambang aagawin an gang karga ni Pinkaw.
Umatras ang babae at hinigpitan pa ang yapos sa
kanyang karga.
Nagsigawan ang mga bata habang pasayaw-sayaw
na pinalilibutan si Pinkaw.
“Sige, agawin natin ang kanyang anak,” sabi nila
sabay halakhak.
Maya-maya’y nakita kong sumalampak si Pinkaw at
nag-iiyak na tumadyak-tadyak sa lupa.
“Huwag ni’yo namang kunin ang anak ko.
Isusumbong ko kayo sa mayor.” Patuloy pa rin ang
panunudyo ng mga bata sa babae. Lalong lumakas
ang hagulgol ni Pinkaw. bata!
Naawa ako sa babae at nainis sa mga bata. Kaya’t
sinigawan ko sila upang takutin. “Hoy, mga bata!
Mga salbahe kayo. Tigilan n’yo iyang panunukso sa
kanya.”
Marahil natakot sa lakas ng pagsigaw ko ang mga
bata kaya’t isa-isang nag-alisan. Nang wala na ang
mga bata, tumingala sa akin si Pinkaw at nagsabing:
“Meyor, kukunin nila ang aking anak.”
Hindi ko napigilan ang pagngiti. May korone
L, may sardyen, may senador siyang tawag sa akin
at ngayon nama’y mayor. “O sige, hindi na nila
kukunin iyan. Huwag ka nang umiyak.”
Nginitian niya ako. Inihele ang karga. Nahulog ang
basahang nakabalot doon at nakita kong lata pala
iyon ng biskwit. Dali-dali niyang pinulot iyon at
muling ibinalot sa lata.
“Hele-hele, tulog muna, wla rito ang iyong nanay...”
ang kanyang kanta habang ipinaghehehebat siya’y
patiyad na sumasayaw-sayaw.
Natigilan ako. Lumala na ang pagkaloka ni Pinkaw.
Nakakaawa naman.
At naalala ko ang Pinkaw na dating kapitbahay
naming sa tambakan, nang hindi pa iyon nababaliw.
Paghahalukay ng basura ang kanyang hanapbuhay
(narito sa amin ang tambakan ng basura ng
siyudad); ditto siya nakakuha ng makakain,
magagamit o maipagbibili. Dati-rati, madalas
siyang kumakanta. Hindi kagandahan ang kanyang
patagulaylay na pagkanta. Habang tumutulak sa
karitong may tatlong gulong, pababa sa lubak-lubak
at maputik na lansangan, sinusundan siya ng mga
asong kumakahol. Isang bagay lamang ang
mapupuna mo sa kanya—lagi siyang kumakanta.
Hindi naman maganda ang kanyang boses—Basag
nga at boses lalaki. Subalit may kung anong
kapangyarihang bumabalani sa pandinig. Marahil
dahil ito sa malungkot na tono ng kanyang awit o
marahil sa iyong pagtataka kung bakit ganoon siya
kasaya gayong naghahalukay lamang siya ng
basura.
Kadalasan, oras na ng pananghalian kung siya’y
umuwi mula sa tambakan. Ang kariton niya’y puno
ng mga karton, papel, bote , basahan, sirang
sapatos; at sa bag na buri na nakasukbit sa gilid ng
kariton, makikita mo ang kanyang pananghalian.
Mga tira-tirang sardinas, karne norte o kaya’y pork-
en-bins, pan de sal na kadalasa’y nakagatan na, at
kung minsang sinuwerte, may buto ng prayd tsiken
na may lamang nakadikit. Sa kanyang payat na
katawan, masasabing tunay na mabigat ang kanyang
itinutulak, ngunit magugulat ka, tila nagagaanan
siya at madalas pang kumakanta ng kundimang
bisaya.
Pagdating niya sa harap ng kanyang barungbarong,
agad niyang tatawagin ang mga anak:
“Poray, Basing, Takoy, nanadito na ako.” At ang
mga ito’y kaagad magtatakbuhang magkasalubong
sa kanya habang hindi magkaringgan sa
pagtatanong kung may uwi siyang jeans na
istretsibol; ano ang kanilang pananghalian, nakabili
raw ba siya ng bitsukoy?
Dalawang taon kaming magkapitbahay ngunit hindi
ko man lang nabatid ang tunay niyang pangalan.
“Pinkaw” ang tawag ng lahat sa kanya. Ayon sa
kanya, balo na raw siya. Namatay ang kanyang
asawa sa sakit na epilepsy habang dinadala niya sa
kanyang sinapupunan ang bunsong anak. Subalit
sinusumpa ni Pisyang sugarol sa kanyang paborit
ong santo na hindi raw kailanman nakasal si
Pinkaw. Iba-iba raw ang mga ama ng kanyang
tatlong anak. Ang kanyang panganay na si Poray, ay
labis na mataas para sa kanyang gulang na
labintatlong taon at napakapayat. Tuwing makikita
mo itong nakasuot ng istretsibol na dala ng ina mula
sa tambakan, agad mong maaalala ang mga
panakot-uwak sa maisan.
Si Basing ang pangalawa, sungi na ngunit
napakahilig pumangos ng tubo gayong umaagos
lamang ang katas nito sa biyak ng kanyang labi.
Ang bunso na marahil ay mga tatlong taon pa
lamang ay maputi at gwapong-gwapo. Ibang-iba
siya sa kanyang mga kapatid kaya minsa’y maiisip
mo na totoo nga ang sinasabi ni Pisyang sugarol.
Pagkatapos mananghalian, aalisin na ni Pinkaw ang
laman ng kariton, ihihiwalay ang mga lata, ang mga
bote, ang mga karton, at iba pang bagay na
napupulot sa tambakan katulong ang kanyang mga
anak, at ang suungi ang siyang pinakamalakas na
tinig. Pagkatapos, itutulak na niya ang kariton
patungo sa Intsik na tagabili.
Mahal na mahal ni Pinkaw ang kanyang mga anak.
Sa tambakan, karaniwang makikita mo na
sinasaktan ng mga ina ang kanilang mga anak,
ngunit hindi mo man lang makikita si Pinkaw na
inaambaan ang kanyang mga anak.
“Ang mga bata,” nasabi niya minsang bumibili ng
tuyo sa tindahan at nakitang pinapalo ng isang ina
ang maliit na anak na nahuling tumitingin sa
malalaswang larawan. “Hindi kailangang paluin;
sapat nang sabihan sila nang malumanay. Iba ang
batang nakikinig sa magulang dahil sa paggalang at
pagmamahal. Ang bata kung saktan, susunod siya
sa iyo subalit magrerebelde at magkikimkim ng
sama ng loob.”
Sa tunggalian ng kabuhayan sa tambakan, kung
saan ang tao ay handang tumapak sa ilong ng
kapwa-tao upang mabuhay, nakapagtataka ang
katangian ni Pinkaw. lubha siyang matulungin, lalo
na sa katulad niyang naghahalukay lamang ng
basura. Madalas siyang tumutulong sa pagtutulak
ng kariton ng iba, lalo na ng matatanda at bata.
Sinasabi rin na sa pagsisimba niya tuwing linggo’y
hindi kukulangin sa beinte sentimos ang
ipinamamahagi niya sa pulubi.
Batid ng lahat sa tambakan ang mga ito. Minsan,
nagkasakit ng El Tor ang sunging anak ni Pinkaw.
nagtungo siya sa suking Intsik. Nakiusap na
pautangin siya. Magpapahiram naman daw ang
Intsik ngunit sa isang kundisyon. Bukambibig na
ang pagkahayok sa babae ng Intsik na ito, kaya
pinagdugtong-dugtong ng mga taga-tambakan kung
ano ang kundisyong iyon, sapagkat wala naman
talagang nakasaksi sa pag-uusap ng dalawa. Batid
na ng lahat ang sumunod na nangyari. Ang
pagkabasag ng kawali na inihambalos ni Pinkaw sa
ulo ng Intsik.
Hindi rin nadala ni Pinkaw sa doctor ang kanyang
anak. Pag-uwi niya, naglaga siya ng dahon ng
bayabas at ipinainom sa anak. Iyon lamang ang
nagpagaling sa bata.
“Nagpapatunay pa rin na may awa ang Diyos. Kung
ninais niyang mamatay ang aking anak, sanay
namatay na. Ngunit dahil nais pa niyang mabuhay
ito, nabuhay na kahit hindi naipaduktor,” sabi ni
Pinkaw nang magpunta siya sa tindahan bago pa
man gumaling ang kanyang anak.
Minsan, napag-usapan ng mga nagtitipon sa
tindahan ang tungkol sa bigas, relip, at iba pang
bagay na ipinamimigay ng ahensya ng pamahalaan
na nangangalaga sa mahirap. Subalit si Pinkaw na
nagkataong naroroon, “Bakit iaasa ko sa
pamahalaan ang aking pamumuhay? Malakas at
masigla pa naman ako sa pagtutulak ng aking
kariton upang maging palamunin. Marami pang iba
riyan na nararapat bigyan ng tulong. Ang hirap lang
sa ating gobyerno, kung sino ang higit na
nangangailangan ay siyang hindi tinutulungan.
Ngunit ang ibang tao riyan na mabuti naman ang kanyang mga anak sa kariton tuwing dumaraan ito
kalagayan sa buhay ang siyang nagkakamal ng sa lubak-lubak na kalsada.
tulong. Kalokohan...” Pakiramdam niya’y isang daang taon na lumipas
Iyan si Pinkaw. kontento na siya sa kanyang bago niya narating ang ospital ng pamahalaan.
maaabot sa buhay. Matapos ang pagtuturuan ng mga duktor at nars, na
Naganap ang susunod na pangyayari ng wala ako sa ang binibigyang pansin lamang ay ang mga
amin sapagkat nasa bahay ako ng kapatid kong pasyenteng mukhang mayaman, nalapatan din ng
maysakit. Isinalaysay na lamang ito ng aking mga gamut ang dalawang anak ni Pinkaw.
kapitbahay pagbalik ko, at matinding galit ang Kinagabiha’y namatay si Basing, ang sungi.
aking nadama sa kanila. Dalawang araw pa ang lumipas at sumusunod
Isang araw pala, matapos mananghalian ang mag- namang namatay ang bunso.
anak, bigla na lamang namilipit sa sakit ngtiyan ang Nakarinig na naman ako ng mga ingay. Muli akong
mga bata. Marahil, sardinas o anumang panis na dumungaw. Bumalik si Pinkaw, sinusundan na
pagkain ang naging sanhi nito. naman ng mga pilyong bata.
Natuliro si Pinkaw. Nagsisigaw. Tumakbo sa mga “Hele-hele, tulog muna. Wala rito ang iyong
kapitbahay upang humingi ng tulong. Ngunit wala nanay...” ang kanta niya habang ipinaghehele sa
silang maitulong maliban sa pagsasabihan siyang kanyang mga bisig ang binihisang lata.
dalhin ang anak sa ospital.
Walang nagdaraang sasakyan sa kalyehon kaya sa Halimbawa Ng Ambahan
kariton isinakay ni Pinkaw ang mga anak. Nagtungo
Kaw danga maglumi
siya sa bahay ng doctor na malapit lamang, ngunit
Kita madnugan kuti
wala ang duktor sapagkat naglalaro raw ito ng golf,
Kuti gin sa siyangi
ayon sa katulong.
Mag-ingaw magyangyangi
Kaya natatarantang itinulak ni Pinkaw ang kanyang
Kita ud may ibawi
kariton sa isa ppang duktor. Matagal siyang
Kantam bangkaw nabari
tumimbre sa trangkahan ngunit walang nagbukas
Kita utak nalumbi.
gayong nakita niyang may sumisilip-silip sa
bintana. Huwag ka ngang umiyak
Litong-lito, itinulak na naman ni Pinkaw ang Bakâ magising ang pusa
kanyang kariton papuntang bayan. Halos din a Pusang mula pa sa siyangi
makakilos sa pangangapos ng hininga, bukod pa sa Ngumiyaw at mag-ingay
lubhang kalungkutan sa pagiging maramot ng Wala kitang pambugaw
kapalaran. Ipinagpatuloy niya ang pagtulak ng Sibat natin ay nabali
kariton. Itak natin ay nabingaw.
Nang makarating siya sa punong kalsada, maraming
Tigday na nawa naw-an
sasakyan siyang pinapahinto upang isakay ang Tigdayan sa daramgan
maysakit na mga anak, ngunit wala ni isa man lang Bag-o tigday sa kaywan
ang tumigil. Maya-maya’y napansing hindi na Siyan nga panmanlangan
kumikilos ang kanyang panganay. Sinalat niya ito at Sa kiling sa kawayan.
parang sinakluban siya ng langit nang mabatid
niyang ito’y hindi na humihinga. Humahagulgol Ang tabak kung bago pa
niyang ipinagpatuloy ang pagtulak ng kariton upang Ikiskis sa hasaan
sikaping mailigtas ang buhay ng dalawa pa niyang Itaga sa kakahuyan
anak. Maraming tao ang nagmamasid lamang sa At sakâ ito subukan
kanya ngunit nakapagtataka kung bakit wala man Sa pagkayas ng kawayan.
lang kahit isa ang lumapit sa kanya upang
tumulong. Tumatalbog-talbog ang katawan ng