dr.

René Veldwijk

Den Haag, 7 maart 2020

Geachte leden van de vaste Kamercommissie voor Sociale Zeken en Werkgelegenheid,

Donderdag 12 maart a.s. staat op de agenda van uw commissie het eindrapport van de Commissie
Loonaangifteketen. De directe aanleiding van de onderzoeksopdracht is mijn schrijven van 18
februari 2019 aan uw commissie, waarin ik uiteenzette dat u in een eerdere hoorzitting vergaand
verkeerd was geïnformeerd door het UWV over de status van de polisadministratie.

In genoemd schijven heb ik onderbouwd en verifieerbaar uiteengezet dat Belastingdienst en UWV

nagenoeg geen controle uitoefenen op de juistheid op werknemer-niveau van de loonaangifte door
werkgevers. Hierdoor kunnen werkgevers hun (ex-)werknemers en/of zichzelf financieel bevoordelen
ten koste van de gemeenschap, in het bijzonder het UWV. Ik heb ook uiteengezet hoe deze situatie
door getouwtrek tussen UWV en Belastingdienst en hun ministeries heeft kunnen ontstaan en dat er
geen sprake is van een ICT-probleem maar van een bestuurlijk probleem.

Nu, een vol jaar later, ligt er een rapport voor u waarin geen enkele bewering die ik in mijn schrijven
heb gedaan wordt ontkracht, weersproken of zelfs maar genuanceerd. In een voetnoot (nr. 18, blz.
15) meldt de commissie dat de beweringen die ik doe kloppen maar mijn conclusies niet. De
onderbouwing van dat oordeel-in-een-voetnoot zult u in het rapport niet aantreffen.

Het ligt niet op mijn weg om het taalkundige en semantische gegoochel van de commissie hier te
ontleden. Ik volsta met een tweetal observaties die naar mijn mening relevant zijn.

Mijn eerste observatie is dat, als uw Kamer dit rapport omarmt, de deur wijd open blijft staan voor
fraude door malafide werkgevers. Vrijwel zeker wordt er al jarenlang op enige schaal gesjoemeld en
gefraudeerd met loonaangiften. Sinds de berichtgeving van Nieuwsuur over de WW-fraude is de
situatie echter verergerd. Als gevolg van een WOB-verzoek van Nieuwsuur staat er zelfs een voor
fraudeurs uiterst bruikbare “handleiding” online1. Weg blijven kijken is spelen met vuur. En
wegkijken is wat er gebeurt. Volgens mijn UWV-bronnen heeft het aangekondigde ‘big data
onderzoek’ naar fraudepatronen niet plaatsgevonden. Omdat alle fraudes in de polisadministratie
traceerbaar blijven wordt zodoende de inzet verder verhoogd. Behalve dat er sprake is van slecht
bestuur, loopt de minister ook risico’s door te doen alsof er geen probleem is. Als er binnenkort een
fraudeschandaal bovenkomt waarbij de loonaangifteketen en de polisadministratie centraal staan, is
de schade mogelijk enorm, ook omdat het boven water halen van de meest ernstige fraudes
betrekkelijk eenvoudig is.

1
Uw commissie wordt ondertussen achter gesloten deuren geïnformeerd om malafide werkgevers niet op ideeën te
brengen. Ook dat is een misvatting: een overheid die laat zien dat fraudes worden bestreden (ook oude fraudes) zal bijna
iedere werkgever de lust tot frauderen ontnemen. Uitzondering zijn puur criminele werkgevers voor wie het oplichten
van het UWV de kernactiviteit is en die kennen de mogelijkheden al.

1
Mijn tweede observatie is dat er hier niet sprake is van de bij de overheid gebruikelijke ICT-
problemen maar van een drietal samenhangende bestuurlijke weeffouten in de opzet van de
loonaangifteketen. Deze weeffouten zijn de volgende:

1) De Belastingdienst brengt de inning van loonheffingen in gevaar wanneer zij bij de aangifte
deugdelijke controles uitvoert ten behoeve van het UWV.
2) Deugdelijke controles op de loonaangifte kunnen door de Belastingdienst alleen worden
uitgevoerd wanneer zij toegang heeft tot de polisadministratie, wat niet het geval is.
3) Afspraken tussen Belastingdienst en UWV verbieden het UWV om de werkgever aan te spreken,
terwijl het UWV wel verantwoordelijk is voor de inhoud van de polisadministratie.

Aan deze weeffouten gaat het rapport van de commissie volledig voorbij. Omdat de weeffouten
breed bekend zijn, moet de verklaring worden gezocht in de belangen van Belastingdienst en UWV.

De oplossing van deze governance problemen is niet eenvoudig en raakt zoals gezegd aan grote
belangen van twee departementen en twee publieke organisaties die al onder druk staan. Uw Kamer
kan echter met overzichtelijke ingrepen veranderingen in gang zetten die de ongewenste status quo
op termijn beëindigen. Ik noem er drie:

1. Laat het toegezegde ‘big data onderzoek’ alsnog uitvoeren, maar door een echt onafhankelijke
partij met kennis van zaken. Fraude bewijzen op individueel niveau is soms moeilijk, maar een
beeld krijgen van de omvang van mogelijke fraudes is overwegend vrij eenvoudig.
2. Zorg ervoor dat werkgevers, curatoren en burgers in detail inzicht krijgen wat er in de
polisadministratie is vastgelegd. Werkgevers en curatoren kunnen hiermee interne fraude
eenvoudiger ontdekken. En omdat sommige fraudepraktijken over de rug van werknemers
worden uitgevoerd is informatieverstrekking aan werknemers2 ook een stok achter de deur voor
fraudeurs.
3. Voer alsnog het beleidsvoornemen uit om de polisadministratie op te nemen in het stelsel van
basisadministraties. Belastingdienst en UWV traineren dit permanent. Wordt de
polisadministratie alsnog een basisadministratie dan moeten Belastingdienst en UWV voldoen
aan wettelijke eisen zoals het verwerken van door afnemers geconstateerde fouten. Vanwege de
hierboven besproken weeffouten wil men dit ten koste van alles voorkomen, maar hier ligt
bestuurlijk de sleutel voor het openbreken van de schadelijke bestuurlijke verstrengeling van
Belastingdienst en UWV.

Ik hoop met deze brief te kunnen bijgedragen aan uw oordeelsvorming. Vanzelfsprekend sta ik tot
uw beschikking voor een nadere toelichting.

Met vriendelijke groet,

René Veldwijk

2
Omdat de gegevens in de polisadministratie ook worden gebruikt voor pensioenberekeningen draagt deze maatregel ook
bij aan de oplossing van het recent door Nieuwsuur gemelde probleem met pensioenadministraties.