TULA

Maituturing na isa sa pinakamatandang sinig sa kulturang Pilipino.

Tulang/Awiting panudyo
Ito ay isang uri ng akdang patula na kadalasan ang layunin ay malibak, manukso o
mang uyam.Ito ay kalimitangvmay himig nagbibiro kaya ito ay kilala rin sa tawag na
pagbibirong tula
Tugmang De gulong
Ito ay paalala o babala na kalimitang makikita sa mga pampubliking sasakyan, Sa
pamamagitan nito ay malayang naiipaparating ang mensaheng may kinalamanvsa
pagbibiyahe o paglalakbay ng pasahero
Bugtong
Ito ay isang panulaan sa pamamagitan ng paglalarawan.Binibigkas ito ng patula at
kalimitang maiiksi lamang
Palaisipan
ay nasa anyong tuluyan.Layunin nito ang pukawin at pasiglahin ang kaisipan ng mga
taong nagtipon tipon sa isang lugar. Ang mga ito ay laganap parin hamngang ngayon

PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ito ay makahulugang tunog. Sa paggamit ng suprasegmental, malinaw na
naipahahayag ang damdamin, saloobin, at kaisipang nais ipahayag ng nagsasalita. Sa
pakikipagtalastasan, matutukoy natin ang kahulugan, layunin o intension ng pahayag o
ng nagsasalita sa pamamagitan ng diin, tono o intonasyon, at antala o hinto sa
pagbibigkas at pagsasalita.
1. Diin- Ang lakas, bigat, o bahagyang pagtaas ng tinig sa pagbigkas ng isang pantig
sa salita. Ang diin ay isang ponema sapagkat sa mga salitang may iisang tunog o
baybay, ang pagbabago ng diin ay nakapagpapabago ng kahulugan nito.
-Maaaring gamitin sa pagkilala ng pantig na may diin ang malaking titik.
Mga halimbawa:
a.) /BU:hay /=kapalaran ng tao
b.) /bu:HAY / = humihinga pa lamang
c.) / LA:mang/ =natatangi
d.) /la:MANG /= nakahihigit; nangunguna
2. Tono/Intonasyon – Ang pagtaas at pagbaba ng tinig na maaaring makapagpasigla,
makapagpahayag ng iba’t ibang damdamin, makapgbigay-kahulugan, at
makapagpahina ng usapan upang higit na maging mabisa ang ating pakikipag-usap sa
kapwa. Nagpapalinaw ito ng mensahe o intensyong nais ipabatid sa kausap tulad ng
pag-awit. Sa pagsasalita ay may mababa, katamtaman, at mataas na tono.
Maaaring gamitin ang bilang
1 sa mababa, bilang - 2 sa katamtaman , - bilang 3 sa mataas.
Mga Halimbawa:
a.) kahapon = 213, pag-aalinlangan
 Kahapon = 231, pagpapatibay, pagpapahayag
b.) Talaga = 213, pag-aalinlangan
Talaga = 231, pagpapatibay, pagpapahayag
3. Antala/ Hinto- Bahagyang pagtigil sa pagsasalita upang higit na maging malinaw
ang mensaheng ibig ipahatid sa kausap.
Maaaring gumamit ng simbolong
kuwit ( , ),
dalawang guhit na pahilis (//),
gitling ( - ).
Mga Halimbawa:
a. Hindi/ ako si Joshua. (Pagbigkas ito na ang hinto ay pagkatapos ng HINDI.
Nagbibigay ito ng kahulugan na ang nagsasalita ay nagsasabing siya si Joshua na
maaaring siya’y napagkamalan lamang na si Arvyl.)
b. Hindi ako, si Joshua. (Pagbigkas ito na ang hinto ay nasa AKO. Pagpapahiwatig ito
na ang kausap ay maaaring napagbintangan ng isang bagay na hindi ginawa. Kaya
sinasabi niyang hindi siya ang gumawa kundi si Joshua.)
c. Hindi ako si Joshua. (Pagbigkas ito na nasa hulihan ang hinto. Nagpapahayag ito na
ang nagsasalita ay nagsasabing hindi siya si Joshua.
? = tinatawag itong glottal stop o nangangahulugang sa pagbigkas ng salita ay waring
may pumipigil sa hanging galing sa bunganga sa paglabas halimbawa
halimbawa
/SU:ka?/ =vinegar
/BA:ga?/ = lungs
/ BA:ta?/ = child
h = glottal fricative ay nangangahulugang sa pagbigkas ay malayang lalabas ang
hangin mula sa bunganga
halimbawa:
/SU:kah/ = vomit
/BA:gah/ = for instance, or for example (for explaining something)
/ BA:tah/ = robe, damit na sinusuot upang di malamigan
: = banayad na pagbigkas na siyang ginagamit sa pagtukoy sa haba sa pagbigkas ng
salita . = ang kagyat na pagbigkas ng salita
Halimbawa:
/ bu:hay/ = magiging mahaba ang pagbigkas sa bu kapag ang tinutukoy na kahulugan
ng salita ay life
/ bu.hay/ = ay mabilis ang pagbigkas sa salitang bu at ito ay nangangahulugang
humihinga pa. /
pu:no?/ = tree
/ pu.no?/ = full
/ ta:nan/ = umalis nang walang paalam
/ ta.nan/ = nangangahulugang lahat sa Cebuano na tanggap na sa Filipino
Mga kahulugan ng salita ayon sa diin.
1. /BU:kas/= tomorrow / bu:KAS/ = open
2. /LI:gaw/= _to court / li:GAW/ = _wild
3. /GA:lah/=long sleeve shirt / ga:LAH /= palaboy
4. /PU:la?/= to criticize / pu:LAH/ = _red color__
5. /BU:koh/= _coconut / bu:KOH/ = being discovered
pagsasanay :
1. /BA:ta?/ = child / ba:Tah/ = robe
2. /BA:gah/= ningas ng apoy /ba.GA?/ = lungs
3. /LA:bi?/ = lips / la:BI? / = corpse
4. /BA:sah/= to read / ba:SA?/ = wet
5. /BA:ba?/= jaw / ba:BA?/ = go dow
/ba:lah/ - bullet /kasa:mah/ - companion
/bala?/ - threat /kasamah/ - tenant
/tu:boh/ - pipe /maŋ:gaga:mot/ - doctor
/tu:bo?/ - sprout /maŋga:gamot/ - to treat
/tuboh/ - sugar cane /kaibi:gan/ - friend
/paso?/ - flower pot / ka:ibigan/ - lover
/pa:so?/ - burn
/pasoh/ - expired
/ba:hay/ - tirahan /pagpapaha:ba?/ - lengthening
/kaibi:gan/ - friend /sim:boloh/ - sagisag