ORTOGRAPIYANG FILIPINO

C. MGA WASTONG GAMIT NG GITLING

1. Sa mga inuulit na salita.
o Halimbawa:
 Ano-ano
 Araw-araw
 Sino-sino
 Sira-sira
 Iba-iba

 Kung may higit na dalawang pantig ang salita, ang unang dalawang pantig
lamang ang uulitin.
o Halimbawa:
 Bali-baligtarin
 Balu-baluktot
 Pali-palito
 Bula-bulagsak

 Ngunit kung may unlapi, ang inuulit lamang ay ang unang dalawang pantig.
o Halimbawa:
 Pagbali-baligtarin
 Ibinabalu-baluktot
 Nagkawasak-wasak
 Pabula-bulaksak

 Tandaan din: Ginagamit ang gitling sa salitang inuulit. Hindi ito ginagamit sa
salita na may mga pantig na inuulit ngunit walang kahulugan kapag hindi inulit.
Halimbawa: paruparo, dahil walang “paro,” alaala dahil walang “ala,”
gamugamo dahil walang “gamo.”

2. Sa mga isahing pantig na tunog.

o Halimbawa:
 Tik-tak
 Ding-dong
 Tsk-tsk

3. Sa paghihiwalay ng katinig at patinig.

o Halimbawa:
 Pag-asa
 Mag-isa
 Pang-ulo
 Pag-ugnayin
 Pag-isahin

 Ngunit ginigitlingan ang ang salita matapos ang panlapi kung ito ay sinusundan
ng pangngalang pantangi.

DHVSU-LHS FILIPINO 10
 ORTOGRAPIYANG FILIPINO

o Halimbawa:
 Pa-Mandaluyong
 Taga-Ilocos
 Maka-Marcos
 Gayundin naman kung ang panlapi ay sinusundan ng salitang banyaga na
tuwirang hiniram.
o Halimbawa:
 Pa-cute ngunit pakyut
 Ipa-cremate ngunit ipakremeyt
 Maki-computer ngunit makikompyuter

4. Sa bagong tambalang salita.

o Halimbawa:
 Amoy-pawis
 Kapit-bahay
 Basang-sisiw
 Bigyang-buhay
 Bunong-braso

5. Sa pagsulat ng oras, pagtapos ng salitang alas at kung ito ay nakasulat ng

panumero.
o Halimbawa
 Ika-6 ng gabi ngunit ikaanim ng gabi
 Ika-1 ng Mayo ngunit ikaisa ng Mayo
 Ika-100 taon ngunit ikasaandang taon
 Alas-9 ng umaga; alas-nuwebe ng umaga
 Alas-3 ng hapon; alas-tres ng hapon

6. Sa kasunod ng “de” na mula sa Espanyol na nangangahulugang “sa pamamagitan ng…”

o “ginawa o ginamit sa paraang…”
o Halimbawa:
 De-kolor
 De-motor
 De-lata
 De-bote
 De-kahon

7. Sa kasunod ng “di” (pinaikling hindi) ngunit nagkakaroon ng idyomatikong kahulugan.

o Halimbawa:
 Di-mahapayang gating
 Di-maitulak-kabigin
 Di-kagandahan
 Di-mahulugang karayom
 Di-madapuan ng lamok

8. Sa apelyido ng babaeng may asawa upang ipakita ng apelyido nang siya ay dalaga pa.
o Halimbawa:
 Genoveva Edroza-Matute

DHVSU-LHS FILIPINO 10
 ORTOGRAPIYANG FILIPINO

 Carmen Guerrero-Nakpil
 Gilda Cordero-Fernando
 Sa kaso ng mga lalaki, ang apelyido pagkatapos ng gitling ay ang apelyido ng
kanyang ina.
o Halimbawa:
 Graciano Lopez-Jaena (batay sa praktikang Espanyol na Graciano
Lopez y Jaena)

Samantala, may espesyal na anyo ng gitling na tinatawag na gatlang en (en dash sa

Ingles (–)) na may anyong mas mahaba kaysa pangkaraniwang gitling at gatlang em (em dash sa
Ingles (—)) na mas mahaba naman kaysa gatlang en.

9. Ginagamitan ng gatlang en ang pagitan ng panahong sakop ng isang petsa.

o Halimbawa:
 1882 – 1903
 Ginagamit ang gatlang em kung ang nawawala ang pangwakas na petsa.
o Halimbawa:
 1870 — (hindi tiyak ang petsa ng kamatayan)

10. Ginagamit din ang gatlang em kapag ibinibitin ang daloy ng pangungusap at may
idaragdag na impormasyon para rito.
o Halimabawa:
 Napalingon ako — at nanlaki ang mata — nang makita siya.
 Kailangan ng mga biktima ng tulong — pagkain, tubig, damit,
kumot, at iba pa.

DHVSU-LHS FILIPINO 10