Ciągi rozbieżne do ∞

Def. Mówimy, że ciąg jest rozbieżny do , jeśli

Zapisujemy to symbolicznie jako równość: . Mówimy też, że ciąg posiada granicę

niewłaściwą (równą nieskończoności).

Można obrazowo powiedzieć, że ciąg rozbieżny do to taki, którego dostatecznie dalekie wyrazy są
dowolnie duże.

Analogicznie określamy rozbieżność do : Mówimy, że ciąg jest rozbieżny do , jeśli ciąg

jest rozbieżny do .

Przykład

; .

Twierdzenie

Ciąg niemalejący nieograniczony z góry jest rozbieżny do .

Dowód

Ponieważ ciąg jest nieograniczony z góry, więc . Ponieważ ciąg jest

niemalejący, to dla mamy , zatem . Tak więc .

CBDO

Ciągi zbieżne
Analogicznie dla ciągów nierosnących: jeśli ciąg jest nieograniczony z dołu, to ma granicę
niewłaściwą .

Przyjmując powyższą terminologię, możemy przeformułować twierdzenie o tym, że każdy ciąg

monotoniczny i ograniczony jest zbieżny: Rozszerzamy to do postaci:

Każdy ciąg monotoniczny posiada granicę właściwą lub niewłaściwą (w zależności od tego, czy jest
ograniczony, czy nieograniczony).

Twierdzenie X
Jeśli , to .

Dowód

Niech i niech . Biorąc , widzimy, że istnieje takie , że dla

zachodzi , tzn. , a to oznacza, że .

Uwaga

Twierdzenie odwrotnie nie jest prawdziwe: Jeśli ciąg dąży do 0, to ciąg nie musi być

rozbieżny do lub . Jest tak np. z ciągiem , zbieżnym do zera: Ciąg

nie jest rozbieżny do ani do .

Suma i iloczyn ciągów rozbieżnych

Naturalne jest oczekiwać, że suma i iloczyn ciągów rozbieżnych do też są rozbieżne do . Tak też
jest w istocie. Pokażemy tu nieco wzmocnione wersje tych stwierdzeń.

Twierdzenie XX

Jeśli , a ciąg jest ograniczony z dołu, to .

Dowód

Niech będzie stałą ograniczającą ciąg od dołu: . Ponieważ , to dla

danego (dowolnego) istnieje taka liczba , że dla zachodzi .

Stąd , a to znaczy, że .

Twierdzenie XXX

Jeśli oraz ciąg jest ograniczony z dołu przez dodatnią stałą : , to

.

Dowód

Weźmy jakąś (dowolną) liczbę . Z założenia (o rozbieżności do ) istnieje takie , że dla

mamy . Mnożąc obie strony tej nierówności przez strony nierówności ,
otrzymujemy , co znaczy, że .

Twierdzenie XXXX — analogon "stwierdzenia o zachowaniu nierówności w

granicy"

Jeśli oraz , to .

Dowód

Jeśli , to tym bardziej .

Przykłady, w tym granice ważnych ciągów

Przykład 1

Jeśli , to .

Wynika to natychmiast z tw. XXX.

Przykład 2

Jeśli , to .Weźmy ; mamy: . Na mocy nierówności Bernoulliego

mamy:

i z Przykł. 1 oraz tw. XXXX mamy .

Przykład 3

Jeśli , to . Rozpatrzmy najsampierw przypadek . Wówczas , a więc

. Stąd na mocy Tw. X mamy .

Gdy zaś mamy , to wtedy ,

ale wtedy z Tw. ... wynika, że również .

Przykład 4

Jeśli , to
Wynika to z równości:

oraz dopiero co pokazanego faktu, że .

Liczba e
Wprowadzimy teraz ważną w analizie (i nie tylko) liczbę, zwaną , wykorzystując przy tym poznane
uprzednio twierdzenia dotyczące granic ciągów.

Rozważmy ciąg No reference identifier provided

Stwierdzenie

Ciąg jest rosnący.

Dowód

Rozwińmy wyrażenie na korzystając ze wzoru dwumiennego Newtona:

Jeśli teraz przejdziemy od do , to w wyrażeniu powyżej przybędzie jeszcze jeden dodatni

wyraz, a każdy z już istniejących się zwiększy, bo dowolny czynnik w nawiasach postaci:

zmieni się na . Stąd wynika, że

czyli ciąg jest ciągiem rosnącym.

CBDO

Stwierdzenie

Pokażemy dalej, że zachodzi też

STW. Ciąg jest ograniczony z góry.

Dowód

Każdy z czynników w nawiasach w (1) jest mniejszy od 1, zatem zamieniając wszystkie czynniki w
nawiasach na 1 zwiększamy to wyrażenie.
Mamy więc:

a ciąg jest ograniczony z góry, bo jego dowolny wyraz jest mniejszy od 3, jak to wynika z
następującego oszacowania:

Ciąg jest zatem monotoniczny (rosnący) i ograniczony, a więc zbieżny.

Granicę ciągu oznaczamy jako :

Inna postać liczby e

Powróćmy do równości (1). Weźmy jakąś liczbę naturalną i

pomińmy w równości (1) wszystkie wyrazy poza pierwszymi. Pominięte

wyrazy są dodatnie, mamy więc

Przejdźmy teraz do granicy Pamiętajmy, że jest dowolne, ale ustalone, gdy przechodzimy
do granicy . Każdy z nawiasów wtedy dąży do 1; mamy więc

Nierówność ta jest prawdziwa przy dowolnym . W połączeniu z nierównością (4) mamy więc

skąd wynika — na podstawie twierdzenia o trzech ciągach — że również

Jest to inna, równoważna (3) a łatwiejsza do wyliczeń, postać liczby .

Pokażemy jeszcze, że No reference identifier provided

Mamy bowiem:

a więc

bo

To tyle na razie o ciągach i ich granicach. Do tematu będziemy — w miarę potrzeby — powracać; kilka ciekawych granic
pojawi się, gdy będzie trochę więcej o funkcjach log i exp