LIWANAG O SINDAW

[Al Fatihah & Al Baqarah]

INISURAT I

MUHAMMAD-ATA IBRAHIM ABDULKARIM

• MEMBER OF THE INTERNATIONAL RESEARCH TEAM FOR QUR-ANIC
GUIDANCE ENCYCLOPEDIA

• BACHELOR DEGREE IN ISLAMIC LAW

• M.A. DEGREE IN EXEGESIS [TAFSEER] AND SCIENCE OF QUR-AN

[1]

INISURAT SA MADINAH, SAUDI ARABIA

© Muhd-ata Abdulkarim
LIWANAG O SINDAW

1
LIWANAG O SINDAW

‫ﱤ‬PAMKASAN‫ﱥ‬

So langowan a bangtogan na palaya rk o Allah, a skaniyan so Tohan

a isaisa a Masalinggagaw a Makalimoon, pd sa limo iyan rkitano na so
kiyasugoi niyan rkitano sa Nabi a phamakatadm go phamakain'ngka, go
inituroniyanon so Qur-an a mababaloy a tagotao tano ko gii pagoyag ka
antano ni khapokas ko okit a inigoris o Allah, so kada a rayorayo a ginawa
na go so kalilintad na mambagian o Nabi tano a Muhammad (‫ )ﷺ‬a go so
mga tagpda iyan taman ko pamilya niyan a go so mga tao a kumidg ko okit
iran.
Uriyan yan na so Qur-an na katharo o Allah a turoan ko mga tao,
ron mapapadalm so bulong o langon a paniyakit na go mga ragawr ko gii
kapagintao. So Qur-an i lalan ko Allah a matitho, so kakhpiti ron na
iphakaslang sa maliwanag na so katalikhodi ron na ikha-antiyor o tao sa
duniya akhirat. Aya kapakallbi o Qur-an ko langowan a katharo na lagid o
kapakallbi o Allah ko langowan a kaadn. So Qur-an i pashodan o Agama
tano, unayan o paninindg tano, tagotao tano ko gii tano kapagingd na go
liwanag tano ko gii tano kapagintao.
Sa kala a sabot tano ko Qur-an go gii tano ron kinggolalann na
giyoto dn i kapiya a gii tano kapagoyag, sadn pman sa katalikhodi tano ron
na giyoto dn i kapakadadampanas na go kapakarorondan tano.
Na pamakotan tano, shasakoyaan tano a kasabuti tano ko Qur-an,
go panagontamanan tano a makararad rkitano so mga turoan yan, ka
antano maparoli so kawyagoyag a thatakna, sa duniya na sampay sa
alungan a mawri.
Sa giyangkai a inisurat akn a mapuntok a Tafseer sa Basa Iranun a
iningaranan tano sa LIWANAG O SINDAW sa aya pipikirn tano a Sindaw
na so Qur-an na aya Liwanag na so mapapadalmon a turuan sa oba
kalokalo na kaliwanagan yan so mga puso a kalilibotngan na mapokaw
niyan so mga pamikiran a kaankan sa turog, a usayan o mga katharo o
Allah, panagontaman akn sa oba kalokalo na makadayamang so untol a
sabot ko katharo o Allah, go siyap tano ko agama tano sabap sa kiyandakl
imanto o mga tao a salakaw a iphmbtadiran a maana ko mga katharo o
Allah na miyadadag go miyakadadag siran, sa so mga tao a salakaw a
phmbatonn iran a maana ko mga ayat o Allah na madodowa: Mga tao a

2
LIWANAG O SINDAW

binasai Aqeedah na so mga ayat na aya niyan pphaka-ayonn ko pamikiran

yan a ribat, go mga tao a kurang i knal ko Ilmo, na pphakasoldn yan ko
mga ayat so diwn pd, go sii niyan pphaka-antapa so mga Ayat o Allah ko
knabawn paka-aantapi, na miya-ad'n so ikmat go limpangan sii ko madakl
a tao, na odi tano batona so agama tano sa kababawan na taman sa taman
na ayadn a pphakararad na so mga tao a ribat i paninindg.
Sa tao a mbatonan yan sa usayan so Qur-an na patoray ron so
kasabota niyan sa mapiya ko basa Arab ka giyanan i basa o Qur-an, go so
Ulomol Qur-an, batabilabaw ron so Asbab Al Nuzol na kinanglan a ron gii
mapakaphashod so mga kokoman a mapapadalm ko ayat, go so Usol Al
Fiqh ka giyanan i mala a unayan o gii kapakandadayagaa ko mga Ayat, go
so Qawa'id Al Tafseeriyyah, go so Qawa'id Al Tarjeeh ka san ka khaknal so
untol a katharo a go so binasa a bityara, go so mawlad a knal ko mga
unayan a kokoman, go so sabot sa Tadabbor go Istinbat, a go so salakaw
san lagid o knal ko mga kapakaggdgd o mga Hadith ka an ka
mapakashnggaya so bnar a Hadith a go so mga kabokhagan a matag ini-
angko ko Nabi (‫ )ﷺ‬odi na mga totholan a da a katantowan yan a giyanan
so mga Dha'eef a Hadith.
Sa odingka anan mikaip na da rka maphakay so kabatoni sa maana
ko Qur-an go da rka mapharo ubangka gii ndagidayana so makapantag ko
mga kokoman a panonompangan o mga Ayat, ka aya mala na so
kaphakabinasa ngka a diso kaphakawmpiya-aka, aya paliwgat rka na so
kapangnal sa Ilmo.
Na aya mala a inabatan tano sangkai a inisurat tano na so Tafseer i
Al Tabarie, Tafseer i Ibn Katheer, Tafseer i Al Sa’dee, Tafseer i Jazairee, go
so pimbarang a mga kitab lagid o pithibarang a kitab a sa Ulomol Qur-an,
go so salakaw ron, na sa pkhatin’sanon na atayano gii pamagosayn ka an
tanto di phakatayas, go iphagoman tano ron so riya-ot a sabot o pagari
niyo sangkai a gii niyan kapanagontamani sa gii niyan kapangdga ko
maana o Qur-an, sa makaphapashod ko mga katharo o Allah go mga
katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬sa kiyasabotawn o mga ala a Ulama, sa maka-aayon ko
untol a Panarima, Ahlu Sunnah wal Jama'ah.

Muhammad-ata Ibrahim Abdulkarim

3
LIWANAG O SINDAW

‫سورة الف اتحة‬

SURAH AL FATIHAH

INISURAT KO RAGON A 2018

4
LIWANAG O SINDAW

‫ﱤ‬SURAH AL FATIHAH‫ﱥ‬

Giyangkai a Surah i pinaka masla a Surah sa Qur-an, aya masla na

giya angkawto a sslaan, mapuro i daradat, odi na makallbi a surah, mbida
so mala a go so masla, pd sa makanggogonanao sa kasla iyan a Surah odi
na kapakallbi niyan na so kadakl yan i ngaran, pd sa ngaran yan so:
Fatihatol Kitab aya maana niyan na pamkasan o Kitab, Ummol Qur-an odi
na Ummol Kitab aya maana niyan na Unayan o Qur-an, Al Sab' Al Mathani
maana a pito ka ayat, Al Qur-an Al 'Adheem aya maana niyan na so Qur-
an a sslaan.
Go pd sa kalbihan yan na bulong ko mga paniyakit, ipthawar ko masosogat
labaw ron so tiyoka na In sha Allah na ishabapon o Allah a kapakapiya
niyan. [Piyanothol i Bukhari a go Muslilm].
Go pd sa kalbihan yan na sa tao a shambayang a di niyan batyaan angkai
a Surah na batal so sambayang yan. Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.]‫ [متفق عليه‬."‫"ال صالة ملن لم يقرأ بفاتحة الكتاب‬

Maana a "da a sambayang o tao a da niyan a batiyaan so Fatihatol Kitab".

[Piyanothol i Bukhari go Muslim].
Pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬ko isa ko mga Sahabah (ra): "Ba akn rka phangndaon so
pinaka makallbi a Surah sa Qur-an?" Na inipangndao niyanon so Surah Al
Fatiha. [Piyanothol i Bukhari].
Pitharo iyan pn: "Ebt ko Allah ka dadn a ba inituron ko Tawrah a go so
Injeel a go so Qur-an a bas makallbi a diso Surah Al Fatihah". [Mishkah Al
Masabeeh 2142].
Giyangkai a Surah na sii inituron sa Makkah, sii ko paganay pn so
Islam, giyanan i korek a tig i Ibn 'Ashoor, kagiya so sabaad na aya tindg yan
na sii inituron sa Madinah, sopman so sabaad na miyakadowa kon
mituron, sa Makkah go sa Madinah.

‫ﱥﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱤ‬
1. "Sii sa Ingaran o Allah, a Makalimoon a Masalinggagaw".
Maana a phanagipoon ako sa ingaran o Allah, ron ako phangni sa tabang
sii ko phnggalbkn akn.

5
LIWANAG O SINDAW

Giyanan so kambismila, a kailangan dn sii ko umangka mbatiya sa Qur-an

sii ko puonan o mga Surah, inonta sii ko Surah Al tawbah ka da a bawn
bismila.
Igira pman a sii ko sambayang na di phakatanogn so bismila, phmbismila
ka na di phakatanogn, giyanan i ukit a kashambayang o Nabi (‫ )ﷺ‬a go so
AbuBakr, go so Omar, go so Uthman, taman ko Ali (ra) lagid o kiya aloy
niyan ko mga Sahih a Hadith.
Pitharo o Anas (ra):
.]‫ [متفق عليه‬.‫كان النبي صلى هللا عليه وسلم وأبو بكر وعمر يفتتحون القراءة بالحمد هلل رب العاملين‬
Maana: So Nabi (‫ )ﷺ‬a go so Abu Bakr go so Omar na aya ipphanagipoon
iran ko sambayang na so katharoa ko ‫الحمد هلل رب العاملين‬. [Piyanothol i Bukhari
go Muslim].
Go sii ko pd a riwayah na: "Di iran phakatanogn so Bismila". Go lagid dn
mamabo anan i miyapanothol o 'Aishah (ra) a karoma o Nabi (‫)ﷺ‬.
Ad'n a Hadith o Abu Hurairah (ra) a piyakatanog yan so Bismila ugaid na
mas mabagr a Hadith aya a inaloy tano ka piyagayonan i Bukhari a go si
Muslim.
"Allah": Aya maana niyan na Tohan odi na Kadnan a Simban, dadn a
salakaw ron a dadaitan o simba, skaniyan i Kadnan a Simban o langowan
o kaadn.
"Makalimoon a Masalinggagaw": Pd anan sa mga ingaran o Allah.
Pd a panarima tano a mga Muslim na so kaparatiyayaa ko langon a ingaran
o Allah a go so mga sipat yan, a go so khikapapadalm a sipat ko mga
ingaran yan. So Allah na sadn sa maana o ngaran yan na gyoto dn i sipat
yan, pingaran yan so Malimo na sipat yan so Kalimo. Knaba lagid o
manosiya a adn a khatoon ka a mngangaran sa mawaraw na takinoba a
talaw.

So Allah na langon a ngaran yan na sadn sa maana niyan na sifat oto o

Allah.
Paparatiyayaan tano a langon a mapiya a ngaran go langon a mapiya a
sipat na palaya rk o Allah.
Go paparatiyayaan tano a langon a marata a ngaran a go sipat na
mawatan ko Allah.

6
LIWANAG O SINDAW

So langon a pitharo o Allah a go pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a sipat o Allah na

pharatiyayaan tano oto, sa ditano iphanolagid so Allah, sabap sa da a
baniyan lagid ko mga kaadn yan.
Giya dowa anan a ngaran "‫ "الرحمن الرحيم‬na isabo sa paka asal, so
makalimoon a go masalinggagaw na lagidoba isa bo sa maana, so limo a
go so gagaw na isabo sa randiyar, ino pn malimo ka mala i gagaw, na so
da a gagaw niyan na knaba malimo.
Na ino anan kha-aloy palaya a makathotondog? antonai maana niyan?
Aya maana niyan na makalimoon ko langowan a kaadn sii sangkai a
duniya, ikakalimo iyan so langon a kaadn yan taman ko mga binatang na
go so mga kafir, ka oda a limo iyan ko mga kafir na di niyan siran bgan sa
mapya a kaphagoyag.
Masalinggagaw ko mga uripn yan a miyamaratiyaya na phakasorgaan yan
siran, na da a gagaw niyan ko mga kafir sii ko kashogata niyan kiran a siksa
sa alungan a mawri.
Pitharo o Allah:
‫ﱥﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊ ﱤ‬
2. "So langon a bantogan na rk o Allah, a Kadnan o langowan a kaadn".
"So langon a bantogan na rk o Allah", sabap ko mga limo iyan a da a taman
yan, da a kapapatotan ko bantogan a salakaw ron.
"Kadnan o langowan a kaadn", Skaniyan i miyadn ko langon taman,
skaniyan i gii mririzki, skiyan i thatandingan ko langon a inadn yan, skiyan
i matao ko kamapiyaan o kaadn yan, da a pkhawlawla a makaliliyo ko
kapaar yan.
Dalil ini sa kababaloy niyan a Kadnan o langon taman, dalil ko Tawheed
Rubobiyyah, maana a kapakaisaisaa ko Allah sii ko kababaloy niyan a
Kadnan, a giyai na paparatiyayaan o mga Mushrik a Arab siiko masa o Nabi
(‫)ﷺ‬, lagid o kiyatharoa ron o Allah: "Upama ka ipagisha aka kiran o antai
miyadn kiran na maptharo iran dn a so Allah" [Al-Zukhorf: 87], na makin
mawto na da siran maka sold ko Islam, ka ayabo a piyaratiyaya iran na so
kababaloy o Allah a Kadnan, na dairan paratiyayaa so kababaloy niyan a
Simban a isaisa.

‫ﱥﱋ ﱌ ﱍﱤ‬
3. "Skaniyan so Makalimoon a Masalinggagaw".

7
LIWANAG O SINDAW

Miya usay tano dn, mg pd ini sa ingaran o Allah a wajib so kaparatiyayaa

tano ron, go so mapapadalmon a mapiya a sipat.

‫ﱥﱎ ﱏ ﱐ ﱑﱤ‬
4. "Phapaar ko alungan a kapamalas".
"Alungan a kapamalas", giyanan so alungan a mawri, alungan a
kaphangukom o Allah, mbalasan yan so umani isa, o mapiya i galbk na
mapiya i balas, o marata na marata.
Sii sa masa oto na da dn a kapaar o umani isa, sabo sa kabaya o Allah, dadn
a khitabang ka ko pagaringka, wata aka, loks ka, so mga datu sa duniya na
khamasaan iran roo a mataan a da a bairan mayto bo a kapaar.
Apiya sii sa duniya na so Allah i phapaar ko langon taman, ugaid na aya
mbidaan yan na sangkai a duniya na bbgan tano o Allah sa lawd a paro, sa
khabaya phiyapiya na mbalasan o Allah, sa pman sa phratarata na
shiksaan o Allah.
Na sa alungan a mawri na dadn a kapaar roo o umani isa a mayto bo,
makaphlagilagid roo so mala i tamok a go so da a tamok yan, so datu a go
so knaba datu, ka ayadn a phakamo-ayan na so tarutop a kapaar o Allah,
an kamasai o mga tao so kadatu o Allah.
Masa oto a iphamalas o Allah, na umani isa na sa dumadaiton a kokoman
na khatarima iyan dn.
Lagid o kiyanggonanaowa san o Allah ko isa a ayat, pitharo iyan: "Antonai
katawingka ko alungan a kaphamalas? uriyan yan; na antonai katawingka
ko alungan a kaphamalas? giyoto so alungan a dadn a kapaar o tao ko
salakaw ron a mayto bo, go so kadatu na tarutop dn a rk o Allah". [Al-
Infitar: 17-19].
Pd a shabotn sangkai a mga ayat a miya aloy:
- So Allah na pkhababayaan yan so giiron kambantobantoga, giyanan i pd
a sabap a biyantog yan a ginawan yan sa poonan aya a Surah, na inisugo
iyan rktano so kabatiyaa tano ron ko mga sambayang tano, na ayadn a
taralbi ko uripn o Allah na so kapakandakla niyan ko bantobantog yan ko
Allah goso tadntadmiyanon.

8
LIWANAG O SINDAW

- So bantogan na aya kakhapatot yan ko mbantogn ka na o mataan a bnar

a mapapadalmon so dait a kabantog yan, giyanan i sabap a inaloy o Allah
a skaniyan i kadnan o langowan a kaadn, makalimoon a masalinggagaw,
rkiyan so tarurop a kadatu, na sabap san na langowan a bantogan na
ronon bo miyaphatot.
- Shabotn tano sa mga ayat inin a inadn tano o Allah na inipangalimo tano
niyan sa tarutop a limo, uriyan yan na mbalasan tano niyan sa alungan a
mawri, na aya dait na inikalimo tano o Allah na mibgay tano ron so
ikasosoat yan.
- So Allah na adn a mga ingaran go mga sipat yan na kailangan a matarima
tano anan, go langon a ingaran go sipat yan na palaya dn mapiya, so
langon a marata a sipat na mawatan ko Allah. Sa aya paratiyaya tano ko
mga sipat o Allah na sadn sa miya-aloy niyan a sipat yan odi na miya-aloy
o Nabi (‫ )ﷺ‬na pharatiyayaan tano, sa di tano ipropa ka di tano katawan
so rupaan yan ka da niyan aloya, go di tano iphanolagid ka pitharo iyan a
da a baniyan lagid ko mga kaadn yan, go di tano phamagalinn so maana o
mga sipat yan ka sipat anan o mga Yahudi.

‫ﱥﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱤ‬
5. "Skabo i pshimban ami, go skabo i pphangniyan ami sa tabang".
Dadn a salakaw, dadn a salakaw a simban ami go dadn a salakaw a
phangniyan ami sa tabang, ka skabo ya Allah.
Inindao rkitano o Allah sangkai a ayat so daa a unaan yan a kasundong sii
rkaniyan a Allah.
Uman dn sambayang na khasokasowin tano inin, gii tano mananangkopan
ko kadnan tano a skaniyan bo dadn a salakaw, ugaid na ino mangaday
mininggolalan tano?
"Skabo i pshimban ami": Aya simba na so langon a pkhababayaan o Allah
a katharo a go galbk, masoln go mapayag.
A skaniyan so inindao o Allah a go inindao o Nabi (‫)ﷺ‬, ka sadn sa katharo
odi na galbk a knaba phoon sa ndaowan o Allah a go so Nabi (‫ )ﷺ‬na apiya
badn mapiya sa pangilaylayan o manosiya na knaba simba ka odi ba bid'ah
na kapanakuto.

9
LIWANAG O SINDAW

"Go skabo i pphangniyan ami sa tabang": Tanto a mawngangn so Allah,

inisugo iyan rkitano a skiyan bo i simban tano, na inisugo iyan pman a ron
tano bo phamangni sa tabang, sabap sa odi ka niyan tabangi na apiya i
katgas ka a mama na dingka dn magaga so mga simba a khabayaan ka
nggalbk.
Makanggogonanao angkai a ayat sa so simba, go so kapamangni sa tabang
na sii bo ko Allah, so kapanarig na go kambayurantang na sii bo ko Allah,
na sadn sa tao a sumimba sa salakaw ko Allah, odi na manarig sa salakaw
ko Allah, lagid o ayadn a siyarigan yan na so mga tunong, so mga adimat,
na kafir a manosiya ka minisakuto niyan so kadnan yan a giyanan so dusa
a di iprila o Allah ko tao a da makathawbat.
Sa giyangkai a ayat na makanggogonanao sa sobo so Allah i simban, dadn
a salakaw ron, a giyanan i inonkir o mga Mushrik a arab ko masa o Nabi
(‫ )ﷺ‬a kiyasabapan sa kiyapakithidawa kiran o Nabi (‫)ﷺ‬.
Go sii sa miyanga uuna oto a ayat na makanggogonanao sa so Allah na adn
a mga ngaran yan go adn a mga sipat yan a palaya dn mga pipiya, lagid o
kiya osaya tano ron.
Sa giya angkai a Surah na mapapadalmon so tlo a Tawheed, para ini ko
mga morit: So Tawheed Robobiyyah na sii sa angkawto a katharo iyan a
"Kadnan o langowan a kaadn", miya osay tano oto, na so Tawheed
Olohiyyah na sii sangkai a ayat, na tigo sabaad a ino ini gii pakambidaa?
dadn anan ma aloy sa Hadith, oway da ma aloy ugaid na marayag sii ko
maana a siyabot sii ko mga ayat, so mga Mushrik na tatarimaan iran a so
Allah i kadnan a miyangadn, ugaid na basiran mimbaloy a Muslim? da!
sabap sa dairan tarimaa oba so bo so Allah i dait a Simban, na an
makarayag na tig tano a so Tawheed na giraw manaya, an kasabuti o mga
tao a di khasanaan a giyabo a kapnggiraw ngka a kadnan ka so Allah ugaid
na salakaw a gii ngka shoasoatn ka odiba tunong na barahala. Sopman so
Tawheed Al Asmai Wassifat na sii sa mga Ayat oto a miyapagosay tano ron
so mga ingaran o Allah, batyaa niyo so miyawn a usayan.

‫ﱥﱗ ﱘ ﱙﱚ ﱤ‬
6. "Turoa kamingka ko lalan a matitho".
Inindao rktano o Allah so okit a kapamangni, mbantogn tano so Allah,
pagalowin tano so mga pipiya a ingaran yan, uriyan yan na phana-

11
LIWANAG O SINDAW

nangkopan tano ron sa skaniyan bo i simban tano, na giyoto pn ka tharoon

tano so pangni tano, na in sha Allah na khasabapan sa katarima iyan.
Pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a pitharo o Allah:
:‫ قال هللا تعالى‬،‫ الحمد هلل رب العاملين‬:‫ فإذا قال العبد‬،‫"قسمت الصالة بيني وبين عبدي نصفين ولعبدي ما سأل‬
‫ مجدني‬:‫ قال‬،‫ مالك يوم الدين‬:‫ وإذا قال‬،‫ أثنى علي عبدي‬:‫ قال هللا تعالى‬،‫ الرحمن الرحيم‬:‫ وإذا قال‬،‫حمدني عبدي‬
‫ اهدنا الصراط‬:‫ فإذا قال‬،‫ هذا بيني وبين عبدي ولعبدي ما سأل‬:‫ قال‬،‫ إياك نعبد وإياك نستعين‬:‫ فإذا قال‬،‫عبدي‬
."‫ هذا لعبدي ولعبدي ما سأل‬:‫ قال‬،‫ غير املغضوب عليهم وال الضالين‬،‫ صراط الذين أنعمت عليهم‬،‫املستقيم‬
.‫رواه مسلم‬

Hadith qodsee inin, katharo o Allah: "Biyaad akn so sambayang sii rakn go
sii ko uripn ko, na imbgay akn ko uripn akn so nganin a phangnin yan, igira
a pitharo o uripn: So langon a bantogan na rk o Allah, na tharoon o Allah:
Biyantog ako o uripn akn, na tharoon o uripn: Makalimoon a
masalinggagaw, na tharoon o Allah: Piphodipodi ako o uripn akn, na
tharoon o uripn: Rkiyan so kapaar ko gawii a kaphamalas, na tharoon o
Allah: Pishlasla ako o uripn akn, na tharoon o uripn: Skabo i pshimban ami
go skabo i phangniyan ami sa tabang, na tharoon o Allah: Giyanan i pasad
ami ko uripn akn na sadn mambo sa phamangnin yan, na tharoon o uripn:
Turoa kamingka ko lalan a untol, taman sa kapos yan, na tharoon o Allah:
Giyanan i piyangni o uripn akn na imbgay aknon dn". [Piyanothol i
Muslim].
Pakaisha: Skitano na Alhamdulillah ka mga Muslim tano dn, mga tao tano
a mapaparatiyaya, tiyoro tano dn o Allah ko Islam, na ino tano pn gii
pamangniya upama a turoon tano niyan? ba tano bs di matuturo?
Smbag: Knaba tano di matuturo ka oda tano maturo na ditano dn
makashambayang, ugaid na aya maana anan na: Ya Allah na turoa
kamingka ko okit a katatap ami ko lalan a untol, tatapa kamingka ko
turoan ka.
"Lalan a untol"; Giyanan so Islam, so sabaad na tigyan a giyanan so Qur-
an, so sabaad na tigyan a giyanan so Nabi (‫)ﷺ‬, na pala korik, ka so Nabi
(‫ )ﷺ‬na aya panolon yan na so Qur-an, a gyoto dn so Islam.

‫ﱥﱛﱜﱝ ﱞﱟﱠﱡﱢﱣﱤﱤ‬
7. "Lalan o siran oto a inikalimooka, knaba so lalan o kiyararangitan ka, go
knaba so lalan o miyanga-dadadag".

11
LIWANAG O SINDAW

"Inikalimooka"; Antai ini kalimo o Allah? siran so mga Nabi, go so mga

patiis a mga ala i paratiyaya, go so miyangasashaheed, go so mga pipiya i
amal. Lagid o kiyatharoa ron o Allah sii sa Surah [Al-Nisa': 69].
"Kiyararangitan ka": A siran so mga Yahudi. "Miyangadadadag": A siran so
mga Kristiyan. Pitharo anan o Nabi (‫)ﷺ‬, miya aloy i Ibn Katheer.
Kiyararangitan siran o Allah ka siyabot iran so bnar na dairan nggalbka,
miyangadadadag siran ka miyagagama siran a kurang siran i sabot.
Shabotn tano sangkai a ayat a kailangan a makambabid so Ilmo a go so
Galbk, giyanan i kinipaliyogat o kathontot sa Ilmo, ka oda a sabot ka na
dingka miphnggolalan sa mapiya so sugoan rka o Allah.
Go shabotn tano sangkai a Surah a ayabo a untol a lalan na so inindao o
Nabi (‫)ﷺ‬, langowan a galbk a da a Dalil yan go makasosopak ko mga
katharo o Allah go katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na kadadagan.
Go sadn sa tao a siyabot yan so agama na da niyan ndaon ko mga tao ka
piyagma iyan na miyakasulagid ko mga Yahudi na bagian yan so rarangit o
Allah, go langon a tao a tiyalikhodan iran so kapaganada ko agama na
apiya i kapanga-ala iran i simba na madadadag siran ka kiyasulagidan iran
so mga Kristiyan.
Go aya mala a shabotn tano sii na lagidoba tano pinggonanao o Allah ko
kapakandakla ko kapamangni sii rkaniyan sa di tano niyan dadagn, tatapn
tano niyan ko untol a panarima, ka gophoon mabinasa so paratiyaya o tao
na kanugon yan so panaguntaman yan ka kiyadaan sa bali.
IN'NGKA: Giya angkai a Surah na wajib dn a pkhabatiya o Muslim sii ko
umani rakaat ko sambayang yan, sii ko tarambisa a go sii ko Imam.
So pman so Ma-mom na taralbi a pkhabatiya iyan so Fatihah sii sa ginawa
niyan, ugaid na miyapakay a di niyan dn batiyaan, sabap ko katharo o Nabi
(‫)ﷺ‬:
.‫ رواه البخاري‬."‫"من كان له إمام فقراءة اإلمام له قراءة‬

Maana: "Sadn sa adn a Imam yan na so batiya o Imam yan na ayaniyan dn

batiya". [Piyanothol i Bukhari].
Miyapasad so FAATIHAH sa tanto a mga pupontok, phakatalundogon so
Surah Al Baqarah.

12
LIWANAG O SINDAW

‫سورة البقرة‬
SURAH AL BAQARAH

INISURAT KO RAGON A 2018-2019

13
LIWANAG O SINDAW

‫ﱤ‬SURAH AL BAQARAH‫ﱥ‬

Giyangkai a Surah na sii inituron sa Madinah, giyai i pinaka matas a

Surah sa Qur-an, aya kadakl a ayat yan na (286) dowagatos a go walopulo
a go nm.
Pd sa kalbihan yan na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So Shaitan na pphalagoyan yan
so walay a pkhabatiya-on so Surah Al Baqarah". [Piyanothol i Muslim].
Go pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Lalayon yo phmbatiyaa so Dowa a Sumisindaw,
so Surah Al Baqaraha go Surah Ali Emran, ka phakawma siran sa alungan
a mawri a phaparas siran sa gabon a ndipinsaaniran so lalayon kiran
phmbatiya". [Piyanothol i Muslim].
Go madakl pn a miya-aloy a kalbihan yan ugaid na aya kadaklanon na
malobay a Hadith.
‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

Miya osay tano dn so bismila ko poonan o Fatihah.

‫ﱥ ﱁﱂﱤ‬
1. "Alif Lam Meem".
Mga batang inin a biyaloy o Allah a pamkasan o sabaad a mga Surah, dowa
pulo a go siyaw a Surah sa Qur-an a palaya ndalagid ini a batang i poonan
yan a di makaririnayag i maana niyan ka da a baniyan mababals.
Da ini tafsira o Nabi (‫)ﷺ‬, nanao sa ayabo a matao ko paka aantapanon na
so Allah.
Pd a miya aloy o mga Ulama a hadap sangkai a mga batang na sabap sa so
mga Mushrik a Arab a miyamakapasapasang i kapanobathobad sa basa
Arab na inishasapara iran so kapamakin'ga ko Qur-an, miya in'ngka iran a
kadaklan a pphakakin'g ko Qu-an na pphagislam ka tanto iran a
pkhababayaan, na inipanapar iran oba pphamakin'ga, na so kipkhituron o
ndalagid aya a mga ayat a di iran kalalayaman na pkhasabapan sa di iran
kharn a ginawa iran na pkhapamakin'g iran so Qur-an.
Miya aloy anan i Shaikh AbuBakr Al Jaza-iri.

14
LIWANAG O SINDAW

‫ﱈﱊ ﱋﱌ ﱤ‬ ‫ﱥﱃ ﱄ ﱅ ﱇ‬
‫ﱆ ﱉ‬
2. "Kawto so kitab a da a sangkaanon a atay, a turoan ko siran oto a mga
sasanggila".
"Kawto so kitab"; Maana a katan so kitab, na inosar yan na (Kawto) ka an
makanggonanao so katharo sa kapuro i pangkatan o Qur-an na go sa kala
iyan i kipantag.
"Da a sangkaanon a atay"; da a mapapadalmon a bakawn kharimoboti, da
a mapapadalmon a makaphndowadowa kawn, ayabo a mapapadalmon
na mga bnar a katharo a da a sangkaanon a atay.
"Turoan ko siran oto a mga sasanggila"; Piyananggilaan iran so siksa o
Allah na inikalk iran so Allah nggolalan ko kiyapangungunoti iran ko mga
sogoan yan go kiyapakawatani ko nganin a inisapar yan.
Sa angkai a ayat na pitharo iyan a so Qur-an na turoan ko mga tao a mga
sasanggila, maana a mga tao a miyamaratiyaya.
Na sii ko pd a ayat na pitharo iyan a so Qur-an na turoan ko langon a tao,
lagid o kiyatharoa niyanon ko ayat sangkai a Surah [Al-Baqarah: 185].
Na anda manaya oto?
So turoan na dowa: Turoan a kanggonanao, lagid ibarat o adn a somiyagad
rka a mama a miyadadag a di niyan khatoon so lalan, pinggonanao ngka
ko lalan, maana a inituro oka ron so lalan na miyaturo. Ikadowa na Turoan
a kiyanggonaan, giya angkawto a mama a initurookawn so lalan na odawn
bo okit ka da kaniyan paratiyayaa na da niyan kanggonai so turoan kawn,
ugaid na tiyorooka, opman o piyaratiyayaka niyan na miyaparoli niyan so
titho a turoan na kiyanggonaan yan.
Na lagid dn anan so Qur-an a go so Nabi (‫)ﷺ‬, tiyoro iran so langon a tao
ko titho a lalan a gyoto so Islam, na ayabo a miyakanggona ko turo-an iran
na so mga tao a miyamaratiyaya, sabap ko tawfiq kiran o Allah.
Giya angkai a ayat na lagid oba smbag o pangni tano uman dn sambayang
sii ko Surah Al-Faatihah a: "Turoa kamingka ko lalan a untol", miyawna so
usayan yan.
Na tigo Allah: Katan so kitab a da a sangkaanon a atay na nggolalann yo
ka mapapadalmon so turoan rkano.

15
LIWANAG O SINDAW

Na ino mangaday mininggolalan tano so Qur-an? Atawaa ka batano dn

maka sasayan sa tao a phnggiraw a paka-kana ako niyo inonta na
idadanga-on so khakan na di niyan bo pagamiin?
Inggolalan tano so kitab o Allah, balowin tano a pashodan o sakro
kabintng tano ka ron mapapadalm so turoan a matitho.

‫ﱥﱍﱎﱏﱐﱑ ﱒﱓﱔﱕﱤ‬
3. "Siran oto a paparatiyayaan iran so migagayb, go ipphamayandg iran so
sambayang, go gii siran nggasto ko nganin a inirizki ami kiran".
Siiko miyawna a ayat na pitharo o Allah a so Qur-an na turoan ko mga tao
a mga sasanggila.
Anataa i mga tao a mga sasanggila?
Na siran so "Siran oto a paparatiyayaan iran so migagayb"; aya migagayb
na langon a da tano mailay go di tano katawan I ropaan yan, na so
kaparatiyayaa ron na giyanan i titho a paratiyaya, langon a pitharo o Allah,
go pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a da tano mailay na wajib a maparatiyaya tano, ka
giyanan i titho a paratiyaya ko Allah, apiya di khagaga o pamikiran tano,
apiya di tano sasabotn, na wajib a maparatiyaya tano.
Lagid o Surga, Naraka, mga Malaikat, mga Jinn, so mga totholan ko
miyanga-uuna a masa, so khawla sa didalm a kobor, so langon a
khawlawla sa alungan a mawri, go so mga sipat o Allah a daniyan ropaan
o antonai bontal yan, Wajib a maparatiyaya tano anan palaya a bnabnar
dn anan langon go so mga salakaw ron, apiya ditano sasabotn go apiya di
praotn o pamikiran tano, sabap sa pitharo o Allah na go pitharo o Nabi
(‫)ﷺ‬.
Knaba lagid o siran oto a di khagaga o pamikiran iran so sabaad ko mga
katharo o Allah na sii iran piyakaphasiyonot so mga ayat o Allah ko mga
sarag a akal iran, na miyabinasa so pamikiran iran na miyonoton so agama
iran.
"Go ipphamayandg iran so sambayang"; Tatayodn iran so mga sambayang
iran, da niyan tharoa a diiran inggolalan so sambayang, ka aya pitharo iyan
na ipphamayandg iran, maana a tatayodn iran go ron siran dn matay
mawyag, di iran ipagyog obairan mindaraynon, ipphamayandg iran so

16
LIWANAG O SINDAW

sambayang sa kompleto ka sasabotn iran a giyoto i sogoan kiran o kadnan

iran.
So sambayang na Wajib, go pd ko mga rukon o Islam, na sa di
pshambayang na kafir.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.‫ رواه مسلم‬."‫"بين الرجل وبين الكفر ترك الصالة‬

Maana: "Ayabo a pagltan o mama (tao) a go so kakakapir na so kitagakn

ko sambayang". [Piyanothol i Muslim].
Go miyapanothol i Imam Ahmad a pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a sa tao a itagak yan
so sambayang na sabnar a miyakafir.
"Go gii siran nggasto ko nganin a inirizki ami kiran"; Iphmgay iran so zakat
o tamok iran, go mangapapasang siran i kashasadka go kanggasto sa
soasoat ko Allah.
Lalayon dn phagalowin o Allah so sambayang a mitotondogon so
kanggasto, sabap sa so sambayang na mapapadalmon so Ikhlas a soasoat
ko Allah, na so kanggasto na mapapadalmon so kaphiyapiyai ko mga
kaadn o Allah, a giyanan i mala a sabap a iphakaslang sa maliwanag.
So kanggasto na mapapadalm san so gasto ngka ko karomangka, wata
aka, loks pagaringka, sa diyangka a khagaga ngka.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.‫ متفق عليه‬."‫ حتى ما تجعل في فم امرأتك‬،‫" إنك لن تنفق نفقة تبتغي بها وجه هللا إال أجرت عليها‬

Maana: "Mataan a dadn a manggasto ngka sa soasoat ka ko Allah inonta

na balasan ka niyanon, taman ko nganin a mapphakikan ka ki
karomangka". [Piyanothol i Bukhari go Muslim].

‫ﱥ ﱖﱗ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟﱠﱡ ﱢ ﱤ‬
4. "Go siran oto a paparatiyayaan iran so nganin a inituron rka (Hay
Muhammad) go so nganin a inituron ko unaan ka, go thotomangkdan iran
so alungan a mawri".
Aya inituron ko Nabi (‫ )ﷺ‬na so Qur-an a go Hadith, na palaya dn Wajib a
maparatiyaya o manosiya.

17
LIWANAG O SINDAW

So mga tao a mapaparatiyaya na paparatiyayaan iran sa tarotop so langon

a katharo o Allah, go langon a katharo o Nabi (‫)ﷺ‬, knaba lagid o
miyamakasilay a pphangalinn iran so mga maana o ayat ka aniran
kapalagoyi so titho a paka-aantapanon o Allah a go so sugo iyan.
"Go so nganin a inituron ko unaan ka"; Lagid o Tawrah a inituron ko Musa
(as), go so Injeel a inituron ko Eisa (as), a go so Zaboor a inituron ko Daud
(as), a go so salakaw ron.
"Go thotomangkdan iran so alungan a mawri"; Tatangkdn iran sa ginawa
iran a bnar so alungan a mawri, knaba giyabo a kiyaparatiyayaairanon ka
tatanggkdn iran sa ginawa iran, dadn a bawn kandowadowa.

‫ﱧ ﱩ ﱪﱫﱬ ﱤ‬
‫ﱨ‬ ‫ﱥﱣ ﱤ ﱥ ﱦ‬
5. "Siran i mapapadalm ko turoan a phoon ko kadnan iran, go siran i
miyamaka-apas".
"Siran i mapapadalm ko turoan a phoon ko kadnan iran"; Lima timan a
sipat iran anan a inaloy o Allah:
a. Paparatiyayaan iran so migagayb a piyanothol o Allah.
b. Mga barasambayang.
c. Mga papasang i kanggasto ko agama.
d. Paparatiyayaan iran so langon a inituron o Allah.
e. Thotomangkdan iran so alungan a mawri.
Na sa tao a kabaya iyan a maparoli niyan so turoan o kadnan yan na
panagontamani niyan a lima anan sipat, rakhs a minggolalan o anggawta
iyan so nganin a mapapadalmon, na minggolalan yan so lima rukon o Islam
go nm rukon o paratiyaya a palaya dn mararangkom sa miyanga-aaloy
anan.
"Go siran i miyamaka-apas"; Aya titho a kapaka-apas na so ka-awat ko
Naraka na go kapakasold sa Sorga.
Aya maana niyan na giya angkanan a mga tao a lagid anan i sipat iran na
siran i phamaka apas, na so salakaw kiran na mga tao a miyangalologi a
mawatan ko kamapiyaan.

18
LIWANAG O SINDAW

Sii sangkai a mga ayat na inaloy o Allah so mga sipat o mga tao a
mapaparatiyaya a tiyoro o Allah, a siran i mga tao a miyamaka-apas.
Na siiko phangisaluno a ayat na ayawn pman inaloy o Allah na so sipat o
mga kafir, go so mga Munafiq, go so totholan ko mga Yahudi, pangninta a
irarampay tano ron.

‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈﱉ ﱊ ﱋ ﱌ ﱤ‬
6. "Mataan a siran oto a mga kafir na mlagid kiran dn o piyaka-iktiyar ka
siran o di na di ngka siran paka iktiyarn ka di siran dn pharatiyaya".
Sii ko miyawna a mga ayat na inaloy ron o Allah so sipat o mga tao a
miyamaka-apas, a siran so mga sasanggila, go inaloy o Allah so mga sipat
iran.
Na sangkai a ayat na na aya niyan pman inaloy na so mga tao a
miyangalologi, siran so mga kafir, maana a miyamangongkir.
Aya kafir na so tao a daniyan paratiyayaa so Allah, da niyan paratiyayaa so
mga katharo o Allah, apiya pn magiingaran sa Muslim amay ka oongkirn
yan bo so mga kokoman go mga katharo o Allah na kafir.
Na mlagid kiran bo a tigo Allah, o pamagosayingka siran, odi na dingka
siran pamagusayan ka di siran dn pharatiyaya.
Lagid o kiyatharo niyanon sa Surah [Al-A'raf: 146] a mataan a siran na
apiya iran langon mailay so mga ayat na di siran dn pharatiyaya.
Pakaisha: Ino a madakl a kafir a pkhailay tano a gii magislam, go gii
thawbat, na ino ptharoa o Allah a di siran dn pharatiyaya?
Smbag: Aya inaloy o Allah sa angkai a ayat na so mga Kafir a tiyotopan o
Allah so mga puso iran na di siran dn pharatiyaya, adn a mga kafir a da
totopi so puso iyan na psholdan a liwanag a iman na pthoroon o Allah.
Go pangoyat aya o Allah ko Nabi (‫ )ﷺ‬sabap sa tanto a pkharata a ginawa
niyan ka diiran pharatiyayaan na tigo Allah a mlagid kiran bo man o
pamagosayingka siran antawaa ka di ka giya mga tao anan na didn
pharatiyaya.
Aya rayagan yan na giya angkai a phakatalondog a ayat.

19
LIWANAG O SINDAW

‫ﱖ ﱘﱙ ﱚﱛ ﱤ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱒﱔ ﱕ‬
‫ﱓ‬ ‫ﱥ ﱍ ﱎ ﱏﱐ ﱑ‬
7. "Tiyotopan o Allah so mga puso iran goso mga kan'g iran, go tiyago-an
yan sa rnding so mga kailay iran, go bagian iran so siksa a lbi a mala".
Inaloy o Allah sangkai a ayat so sabap a di kapharatiyaya angkanan a mga
tao.
"Tiyotopan o Allah so mga puso iran"; Giyai i paganay a sabap, tiyotopan
o Allah so mga puso iran na didn sholdan a paratiyaya na go didn pliyowan
a marata a panarima.
Aya tiyotopan na giya angkawto a miyatongkop, kiyakandadowan, lagid o
pananago-ay igira a kiyasapngan na miyapatri-on so sapng yan na diwn dn
khalkat.
Miyapanothol i Imam Tabari a pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So manosiya na igira
a miyakandusa na pkhatitikan sa maitm a puso iyan, na igira a mithawbat
na pkhasoy sa linang so puso iyan, na o tarosn yan so dusa niyan na uman
madusa na katitikan sa maitm a puso iyan, taman sa kalikosan a maytm,
taman sa kandadowan o Allah".
Na andai kakandadowi ron na gyoto i kiyatotopi ron, na diwn dn phakaliyo
so kakakapiri, na go didn sholdan a paratiyaya.
Marayag sa Hadith anan a ayasabap kapthotopi ko puso na so mga dusa
sii ko pithibarangan yan.
Na knaba mga kafir bo a pthotopan o Allah a puso iyan, ka taman ko mga
tao a magiingaran sa Muslim a mga wawaraw sa dusa, katawan tano a da
a lawan yan a dusa so kapanakuto go so kanggalbk sa Bid'ah.
Miyatharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
".‫"إن هللا احتجب التوبة عن كل صاحب بدعة‬

Mataan a pindilunganan (piyakawatan) o Allah so kathawbat sii ko langon

a gii nggalbk sa Bid'ah.
Sabap anan sa tiyotopan so mga puso iran, pitharo o mga Ulama: Tanto a
maynot a pkhamasaan a pagagalbk sa bid'ah a gii thawbat ko Allah.
"Go so mga kan'g iran"; Taman ko mga pamakin'gan iran na tiyotopan o
Allah, ikadowa inin a sabap a di iran kaphakaparatiyaya.

21
LIWANAG O SINDAW

Knaba sobo so pananago-ay iran i tiyotopan o Allah ka taman ko

pkhawkitan o thagoonon na kiyatotopan.
So mga puso na maka-iibarat sa pananago-ay, na so mga pamakin'gan i
lalan o pthagoonon, na palaya tiyotopan o Allah, na anda manaya i
kasholdi kiran a Iman?
"Go tiyago-an yan sa rnding so mga kailay iran"; Siyapngan o Allah a mga
mata iran na di iran dn khailay so bnar, tiyotopan o Allah so mga
pamakin'gan iran na di iran dn khakin'g so bnar, tiyotopan o Allah so mga
puso iran na di iran dn khatarima so bnar.
Giyanan i sabap a madakl imanto a tao a pamagusayangkawn dn so
katharo o Allah, go katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na badn pphanagompot so galbk
yan a makasosopak, ka tiyotopan o Allah a puso iyan, piyawakawatan o
Allah.
"Go bagian iran so siksa a lbi a mala"; Giyanan i balas iran sa alungan a
mawri.
Piyagosay rkitano o Allah a so mga tao a di tharima sa bnar na mawatan
kira so turoan o Allah, aya phakaparoli ko turoan o Allah na so mga tao a
mbabayurantang sa tarotop ko mga pandoan o Allah.

‫ﱥ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡﱢ ﱣ ﱤ ﱥﱦ ﱧ ﱤ‬
8. "Go adn a sabaad ko mga tao a giiran tharoon a piyaratiyaya ami so
Allah a go so alungan a mawri, a siran na di bnar oba siran
miyamaratiyaya".
So kiya aloya o Allah ko mga tao a miyamaratiyaya a miyakaparoli ko
turoan yan, na inaloy niyan mambo so mga kafir a miyangalologi a
tiyotopan yan so mga puso iran.
Uriyan yan na aya niyan pman inaloy so ikatlo barang ko mga tao, mga tao
a di maapd ko mga tao a miyamaratiyaya, na di maapd ko mga kafir,
miyamaratiyaya so mga dila iran na da paratiyaya so mga puso iran.
Pitharo o Allah: "Go adn a sabaad ko mga tao a gii iran tharoon a
piyaratiyaya ami so Allah a go so alungan a mawri, a siran na di bnar oba
siran miyamaratiyaya".
Siran so mga Munafiq.

21
LIWANAG O SINDAW

Aya kamomonafiq na so karinayagangka ko mapiya na isosoln ka so

marata, aya pakiilay ngka na mapiya, na takinoba a sa masoln na marata
a antap ka.
Na giyanan so mga Munafiq, ririnayagn iran a mga Muslim siraan, na so
mga puso iran na marshik, mga kafir sa masoln.
So kamomonafiq na dowa barang:
1. Kamomonafiq a manonompang ko panarima, lagid a miya aloy anan sa
ayat, na giya mga tao anan na marata a diso mga Kafir, aya pitharo o Allah
na sii siran dn khatago sa didalm a Jahannam, lagid o kiya aloy niyan sa
Surah Al-Nisah, pangninta a miraraot tano ko usayan yan.
2. Kamomonafiq a manonompang ko mga rarayag a galbk, na knaba anan
paka-kakafir ugaid na tanto a mala a dusa.
Aya rayagan yan na thatakna a puso iyan ko Islam, ugaid na so mga galbk
yan na galbk a Munafiq, na tanto a mala a dusa.
Giyanan so pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.‫ متفق عليه‬."‫ وإذا اؤتمن خان (وفي رواية) وإذا خاصم فجر‬،‫ وإذا وعد أخلف‬،‫ إذا حدث كذب‬:‫"آية املنافق ثالت‬

Maana: "Aya toos o Munafiq na tlo: Igira a mitharo na kapamokhag, igira

a miphasad na di thoman sa pasad, igira a siyarigan na di khasarigan, (sii
ko pd a totholanon na) igira a miyakimbono na gii manobra". [Piyanothol
i Bukhari go si Muslim].
Sii ko paganay pn so Islam na da a mga Munafiq, aya kiyagmaw iran na so
uriyan o kiyathidawa sa Badr a miyakataban so mga Muslim, na so mga
tao sa Madinah na da pamagislam na inikawan iran a ginawa iran na
umamanti a miyagislam siran na takinoba a di bnar.
Madakl imanto a munafiq a di maiin'ngka, papayagn yan so ingaran a
Islam na takinoba a giya puso iyan na shasakit, piphasa iran so agama iran
pantag bo sa maito a parahiyasan ko duniya.

‫ﱥﱨ ﱩ ﱪ ﱫﱬ ﱭﱮ ﱯ ﱰﱱ ﱲ ﱤ‬
9. "Pphagakaln iran so Allah a go so mga tao a miyamaratiyaya, na da a
pkha-akal iran a salakaw sa mga ginawa iran, na di iran maggdam".

22
LIWANAG O SINDAW

Ino iran oto sosowaa ka pphagakaln iran so Allah a go so mga tao a

miyamaratiyaya, na aya iran pkha akal a ginawa iran ka khalombokan iran
sa alungan a mawri so da a unaan yan sa kasakit a kasiksan.
Na di iran maggdam oba aya iran pkha akal a ginawa iran, sakali iran
magdam na amay ka milakolob kiran so kasiksaan o Allah.

‫ﱸ ﱺ ﱻ ﱼ ﱽ ﱾﱿ ﲀ ﱤ‬
‫ﱹ‬ ‫ﱥ ﱳﱴ ﱵ ﱶ ﱷ‬
10. "Shasakit so puso iran na piyagomanomanan siran o Allah sa sakit, go
bagian iran so masakit a siksa sabap ko gii iran kapamokhag".
Aya sakit o puso na dowa barang:
1. Marata a panarima, lagid o kakafir, kamomonafiq, kanggalbk sa mga
bid'ah, go so kasopaka ko mga rarayag a katharo o Allah go katharo o Nabi
(‫)ﷺ‬.
2. Baya a ginawa, lagid o kanggalbk sa pithibarangan a dusa, go so
kanggalbk pn sa mga Bid'ah na pd sa baya a ginawa.
Pitharo o Allah: "Shasakit so puso iran na piyagomanomanan siran o Allah
sa sakit"; Makanggogonanao sa pd a ishiksa o Allah ko manosiya a shasakit
a puso iyan na phagomanomananon o Allah so sakit a puso iyan ka an dn
makatimo sa ishiksaon o Allah sa alungan a mawri, taman sa totopan a
puso iyan na didn phakagag tumarima sa bnar.
Sa lagid dn mambo oto a so tao a kidg yan so turoan o Allah na
phagomanomanan o Allah sa turoan, ka an dn mipuro a pangkatan yan ko
sorga, lagid o kiyatharo-aron o Allah sa Surah [Muhammad: 17].
Na aya bulong puso a shasakit na lima:
1. Kabatiya sa Qur-an rakhs o diiron kandirugoda, a giyanan i miyakalala a
tadntadm ko Allah, na pitharo o Allah: "Badi so tadntadm ko Allah na aya
ipthakna o mga puso" [Al-Ra'd: 28].
2. Kaito a kakan.
3. Kapanambayang ko kagagawii.
4. Katapnay ko Allah sii ko khapita.
5. Go kapakingginawai ko mga tao a mga pipiya i simba ko Allah a mga
pipiya i paratiyaya.

23
LIWANAG O SINDAW

Na sadn sa maggdam yan a shasakit a puso iyan na pamakot sa kabulongi

niyanon sa dawn pn katotopi ka oba kalokalo na maparoli niyan so
kasosoat o kadnan yan sa duniya na aya mala na sa alungan a mawri.
"Go bagian iran so masakit a siksa sabap ko gii iran kapamokhag"; pd aya
sa sipat o mga Munafiq, mga papasang i kapamokhag, lagid o sabaad
imanto ko mga tao a pkhamasaan tano a karinayag o gii iran
kapamamokhag, na bagian iran so siksa a malipds.

‫ﱥ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈ ﲉ ﲊﲋﲌ ﱤ‬
11. "Go igira a pitharo kiran a di kano pphaminasa ko liyawaw o lupa na
tigiran a mataan a skami na pphangompiya kami".
Pd aya ko mga sipat o mga tao a shasakit a puso iran, mga munafiq.
Pphaminasa siran ko liyawaw o lupa na ayapn a tangkapiranon na
pphangompiya siran.
Tharoon ka kiran so karibatan iran na ska i mimbaloy a marata, ka siran
kon i diinggalbk ko agama.
Na giyanan i mga tao a miyangalologi.
Pitharo o Allah sa Surah [Al-Kahf: 103-104]: "Tharoangka (hay
Muhammad) a ba ami rkano phanothola o antai daa a unaan yan a
miyangalologi so mga galbk iran? * siran so miyadadag so mga
panagontaman iran sii ko kawyagoyag sa duniya na ayapn a
tatangkapaniranon na sira i mga pipiya o galbk".
Madakl imanto a mga tao a kambinasa a galbk yan, na so di phaka ayon
ko galbk yan na ayakon minafiq odi na kafir, na biyaloy iran pn a dalunga
iran so agama.

‫ﱥ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐﲑ ﲒ ﲓﲔﱤ‬
12. "Obadi mataan a siran i mga tao a phamakabinasa ugaid na di iran
maggdam".
Di iran maggdam a kapphakabinasa iran ka pipharasan kiran o Shaitan so
galbk iran a marata, na ayadn a kaiilayairanon na da a lawan yan a mapiya.
Giyanan i da a lawan yan a marata, so mga kafir na matag kiran
pindalunganan o Allah so bnar na tiyotopan yan a mga puso iran go

24
LIWANAG O SINDAW

siyapngan yan a mga mata iran go so mga pamakin'gan iran na diiran dn

khatoon so bnar.
Na giya mga tao anan na knaba roo bo tataman ka pipharasan kiran o Iblis
so marata a galbk na ayadn a kaiilayairanon na da a taman yan a mapiya.
Lagid o kiyatharoawn o Allah sa Surah [Fatir: 8]: "Ba so miyamaratiyaya na
go minggalbk sa mapiya na lagid o tao a pipharasanon so galbk gan a
marata na mapiya a kapkhailayaniyanon? Mataan a so Allah na thoroon
yan so kabaya iyan go ndadagn yan so kabaya iyan, na di ka kiran
pkharanoni ka mataan a so Allah na katawan yan so nganin diiran gii
nggalbkn".

‫ﲠ ﲢﲣﲤﲥﲦﲧ‬
‫ﲡ‬ ‫ﱥﲕﲖ ﲗﲘﲙﲚﲛﲜﲝﲞﲟ‬

‫ﲨﲩ ﱤ‬
13. "Go igira a pitharo kiran a paratiyaya kano sa lagid o kiyaparatiyaya o
mga tao na tigiran a upama na pharatiyaya kami sa lagid o kiyaparatiyaya
o da a mga sabot yan? Obadi siran i da a mga sabot iran, ugaid na di iran
katawan".
Sompat dn aya o ropaan o mga Munafiq a piyanothol o Allah sangkai a
Surah a gii tano pamagosayn, igira a pitharo kiran a paratiyayaa iran so
Allah sa lagid o kiyaparatiyaya o mga Sahabah (ra) na tigiran a upama na
aya ami showaan a mga boda anan a da a mga sabot iran?
Kamamasaan tano imanto so ndalagid anan a mga tao, ipanulon ka kiran
so kpit o mga Sahabah a pandoan o Nabi (‫ )ﷺ‬na tigiran a mga ribat kano
aki, da mga sabot yo.
Siran man a tigo Allah i da a mga sabot iran, ka aya kaiilaya iran sa ginawa
iran na maka-oontol siran, takinoba a da a lawan iran sa kiyadadag a mga
tao.
Di iran katawan oba siran i da a mga sabot iran ka aya kaiilaya iran ko galbk
iran a marata na mapiya ka pipharasan kiran o Shaitan, di iran katawan
oba siran i da a mga sabot iran ka miyabota so itungan iran.
Na tanto a ndadalkl so lagid aya a sipat imanto a masa.

‫ﱥ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭ ﲮ ﲯ ﲰﲱ ﲲﲳﲴ ﲵ ﲶ ﲷ ﲸ ﲹ ﲺ ﱤ‬

25
LIWANAG O SINDAW

14. "Go igira a miyabalak iran so mga tao a miyamaratiyaya na tigiran a

miyaratiyaya kami mambo, na maka-antap siran ko mga shaitan iran na
tigiran a mataan a sii kami rkano pd ka mataan a matag ami siran gii
shodiin".
Igira a miyabalak iran so mga Sahabah o Nabi (‫ )ﷺ‬na tigiran a
miyamaratiyaya kami man, na maka kasoy siran ko mga shaitan iran a
giyoto so mga Yahudi a go so mga pupuro iran a mga Kafir na tigiran a
knaba kami aki miyamaratiyaya ka matag ami gii shodiin a mga tao anan.
Nanao aya sa adn a mga tao a Shaitan, siran so mga tao a aya pkhisugo
iran na so marata, langon a tao a aya ipphanulon yan na ribat na Shaitan
a manosiya.

‫ﱥ ﲻ ﲼ ﲽﲾ ﲿﳀﳁ ﳂ ﱤ‬
15. "So Allah i pshodi kiran, go phagomanomanan yan kiran so
kapkhadadag iran ko galbk iran a makasisilay".
"So Allah i pshodi kiran"; Aya maana niyan na mbalasan siran o Allah sa
balas a dumadait ko gii iran kashodi.
Lagid o kiyatharo niyanon sa Surah Al-Shura: "Go aya balas o marata na
lagid yan a marata".
Pd a imbalas kiran o Allah sa galbk iran anan a gii iran shodiin so mga tao
a kumakapt ko agama na so miya aloy o Allah sa Surah Al-Hadeed a sii sa
alungan a mawri na mbgan o Allah sa sindaw so mga tao a miyamaratiyaya
a maapdon so mga Munafiq, na amay ka plalakaw siran na khaparng so
sindaw o mga Munafiq na maphananawag iran so mga Mu-min a nayawa
kami niyo ka angkami makasindaw sa sindaw niyo anan, na adn a thawag
kiran a kasoy kano na ploba kano sa sindaw niyo, na khaltan siran sa alad
a so tamparon ko mga Mu-min na limo na so tampar kiranon na siksa.
So gii kashodia ko agama a go so maawid ko agama na paka-kakafir, na
aya balas yan so balas a dumadaiton.
So kiyathidawa sa Tabuk na pishodi o mga Munafiq so Nabi (‫ )ﷺ‬a go so
mga pababatiya sa Qur-an na aya daawa iran na matag siran gii shasablaw.

26
LIWANAG O SINDAW

Na inituron so ayat sii sa Surah Al-Tawbah: "Upama na apiya so Allah a go

so mga ayat yan a go so Sugo iyan na pshodiin yo? Dikano dn phndaawa
ka sabnar a miyakafir kano".

‫ﱥ ﳃ ﳄ ﳅ ﳆ ﳇ ﳈ ﳉ ﳊ ﳋﳌﳍ ﳎ ﱤ‬
16. "Giyoto so siranoto a piphasa iran so turoan ko kadadagan na da
makalaba so dagangan iran go da siran dn mga tuturo".
"Piphasa iran so turoan ko kadadagan"; piphasa iran so agama iran, ka aya
piyangunotan iran nanso baya a ginawa iran, miyathomo iran so baya a
ginawa a diso turoan o Allah.
"Na da makalaba so dagangan iran"; ka sii sa alungan a mawri na siran i
miyangalologi, bagian iran so da a lawan yan sa kasakit a siksa.

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉ ﱊﱋﱌﱍﱎﱏﱐ‬

‫ﱑﱒﱤ‬
17. "Aya kaiibaratan iran na lagid o tao a miniyag sa apoy, na kagiya
kaliwanagan so mlilibta-on na piyadng o Allah so sindaw iran go initagak
yan siran ko mga kalibotngan a di siran phakailay".
Ini-ibarat o Allah so mga Munafiq ko tao a miniyag sa apoy sii ko malibotng
a darpa a di niyan khailay so nganin san a phakakaid na go phakabinasa,
na kagiya makaliwanag so mlilibtaon na miya ilay niyan so mga rarata a
phakakaidon na badn miyapadng so sindaw niyan.
Aydapat ka o sii ka sa kalasan a look a gagawii na kiyalaytan ka a arimaw
a khadasn ka niyan na kagiya phalagoy ka na badn miyada so layt ka na
dingka katawan o anda ka phaka antap antonai khagdam ka?
Na lagid dn anan so mga Munafiq.
Kalilibotngan siran ko kababaloy iran a mga kafir, na biniyag iran so sindaw
o paratiyaya ko mga puso iran na kiyatokawan iran so marata a go so
mapiya, kiyatokawan iran so haram a go so halal, kiyatokawan iran so
kawadib kiran o kadnan iran, kiyatokawan iran so khalumbokan iran sa
alungan a mawri, uriyan yan na miyawma siran o kapatay na sabap sa mga
munafiq siran na miyapadng so sindaw iran na dairan kanggonai na
miyapadalm siran ko pithibarang a kalibotngan.

27
LIWANAG O SINDAW

Miyapakasindaw iran sa duniya so sindaw o paratiyaya siiko pangilaylayan

o mga tao, na aya dn a kitatangkapn kiran na ba siran mga tao a
miyamaratiyaya, na miyawma siran o kapatay a giyoto i masa a
kakhakailangana iran ko sindaw na bakiran dn miyapadng, na miyapadalm
siran ko mga kalibotngan, kalibotng o kakafiri, kalibotng o kobor, go
kalibotng o naraka jahannam sa alungan a mawri, na di siran dn
phakanono ka miyapapas kiran so limo gagaw o Allah.
Iniibarat siran o Allah sa mama a miniyag sa apoy uriyan yan na miyapadng
so liwanag yan, da niyan tharoa a miyada so apoy.
Ka o ayadn a miyada na so apoy na maadiadi, giyabo a kiyalibotngi ron.
Na giyoto na ayabo a miyada na so sindaw o apoy, na so waga o apoy a
phakatotong na malalamba, na andai katpak yan na aya niyan khasakoban
a mayaw oto a apoy sabap sa di niyan khailay.
Tanto a marata a khalumbokan ka ayawn pn miyakakaid na so biniyag yan
a apoy.
Na lagid dn anan so Munafiq, dawn makanggay a gona so kiyaparatiyaya
niyan ka ayawn mala a ishiksa.

‫ﱥ ﱓ ﱔﱕ ﱖ ﱗﱘ ﱙ ﱤ‬
18. "Mga biso, mga pngaw, mga bota, na di siran dn makaphmbalingan".
Kiyalibotngan siran na miyadadag siran na di siran dn makaphmbalingan
ko maliwanag, ka siran na "mga biso" na di iran khakin'g so bnar, "mga
pngaw" na di iran maptharo so bnar, "mga bota" na di iran khailay so bnar.
Tiyotopan o Allah so mga puso iran.

‫ﱪ‬ ‫ﱩ‬ ‫ﱥ ﱚﱛ ﱜﱝ ﱞ ﱟ ﱠﱡﱢﱣ ﱤﱥﱦﱧ ﱨ‬

‫ﱫ ﱬﱭ ﱮ ﱤ‬
19. "Odi na lagid o margs a uran a makapupuon sa puro a kapapadalman
sa pithibarang a malibotng, go marrngan a dalndg a go kilat, na pthagoon
iran a mga kmr iran sa mga tangila iran uman siran pharti-an sa kawan iran
ko kapatay, na so Allah na matatangkal yan so mga tao a da
pamaratiyaya".

28
LIWANAG O SINDAW

Ikadowa inin a ibaratan a inibaratan o Allah ko mga Munafiq, odi a tig o

Allah na aya ibaratan iran a mga Munafiq na lagid o mama a phaguranan
sa margs a uran, a kapapadalman sa pithibarang a malibotng, kalibotng o
kagagawii, kalibotng o mga gabon a go so lkp, go kalibotng o uran.
Giyoto so kalibotngan o kababaloy iran a mga kafir, mga munafiq, go
kalibotngan o baya a ginawa iran.
Go marrngan a dalndg a go kilat, na uman siran phartian na malklk siran
na mapln iran a tangila iran sabap ko katanog o dalndg na kawan iran
obayran ipangindalgan.
Giyoto so mga katharo o Allah a manonompang kiran, umaniran makin'g
so mga sugoan o Allah na mapln iran a mga tangila iran sa kagowadiranon,
go kawan iran oba adn a mituron a ayat a misogat kiran, ugaid na dabo a
phalagoyan iran ka so Allah na ron siran bo pagndod.

‫ﱲ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺ ﱻ ﱼﱽ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ‬
‫ﱳ‬ ‫ﱥﱯﱰﱱ‬

‫ﲃﲅﲆﲇﲈﲉﲊﲋﱤ‬
‫ﲄ‬
20. "Mikhayto na so kilat na khasinggawt yan so mga kailay iran, uman
yan siran kasindawan na makalalakaw siranon, na uman siranon khnman
na makatarg siran, na o kabaya o Allah na pakadaan yan so mga
pamakin'gan iran go so mga kailay iran, mataan a so Allah na khagaga
niyan so langontaman".
Giyanandn i mambbtad o mga Munafiq, go so mga tao a miyamakasilay
so kpit iran.
"Uman yan siran kasindawan na makalalakaw siranon"; Igira a aya iran
miyakin'g so mga ayat a maka aayon ko kabaya iran odi na di siranon
masosogat na mapiya a ginawa iran.
"Na uman siranon khnman na makatarg siran"; Igira pman a aya iran
miyakin'g so mga ayat a manonompang kiran na da a maptharo iran,
pkhapln iran badn a mga tangila iran sa kagowad iranon.
Na kiyasubraan so mga Munafiq ka adn a mga tao imanto a knaba iran
pphlna a tangila iran matag sii ko mga ayat a di khatarima o mga akal iran
ka pshalingn iran so mga maana niyan ka an pphaka ayon ko baya a ginawa
iran.

29
LIWANAG O SINDAW

Na o kabaya o Allah na ilangn yan so mga pakin'gan iran a go so mga kailay

iran, ka mataan a da bali niyan ka da iran mawsar ko mapiya. Mataan a so
Allah na khagaga niyan so langon a kabaya iyan ka skiyan i phapaar ko
langontaman.
Ini ibarat siran o Allah ko mama a phaguranan, katawan tano a so uran na
limo, giyoto so Qur-an, na dairan kanggonai sabap ko karshik iran i puso,
ayabo a pkhowaaniranon na sa pphaka-ayonon ko mga baya a ginawa
iran.
Dowa inin a ibaratan a inibaratan o Allah sangkai a mga tao, Ibaratan a
apoy go ibaratan a ig, so apoy na kapapadalman sa sindaw, na dairan
kanggonai ka bakiran dn miyakakaid, so mambo so ig na giyanan i
pashodan o kawyagoyag, na dasiranon mawyag ka bakiran dn miyaka-
antiyor.
Na giyanan dn i khalumbokan o mga tao a aya piyakapangondaya iran na
so baya a ginawa iran a aya iran pphaka ayonn ko mga akal iran na so mga
ayat o Allah.
Sa angkai a mga ayat ipoon ko poonan angkai a surah na iniropa rkitano o
Allah so tlo lumpok ko mga tao:
1. Mga tao a miyamaratiyaya a siran so miyakaparoli ko turoan o Allah,
iniropa niyan siran ko pat ka ayat.
2. Mga kafir, iniropa niyan siran ko dowadowa ka ayat.
3. Mga tao a mga munafiq, go mga tao a aya agama iran na so baya a
ginawa iran, na tanto a madakl a ayat a kiyaropaan kiran, sabap ko
kadidilikado iran, aya kaiilaya kiran o kadaklan na mga pipiya a tao,
takinoba a siran i daa lawan yan a miyadadag a phamakabinasa.

‫ﱥ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏﲐ ﲑ ﲒ ﲓ ﲔ ﲕ ﲖ ﲗ ﱤ‬
21. "Hay skano a mga manosiya; simbaa niyo so Kadnan yo a skaniyan so
miyadn rkano go so mga tao a unaan yo ka angkano mabaloy a mga
sasanggila".
So uriyan o kiniropaan o Allah ko mbarangan o mga tao, a siran so mga
Munafiq odi na mga tao a baya a ginawa a kinowa iran a katohanan iran,
go so mga kafir, go so mga tao a miyamaratiyaya a siran so mga sasanggila

31
LIWANAG O SINDAW

a miyaparoli iran so turoan o Allah, na tiyawag yan so kadandan o mga

tao, langon a tao sa inisugo iyan kiran so kasimbaa ron.
Simbaa niyo so kadnan yo ka angkano mabaloy a mga sasanggila a mga
tao, angkano sii mapd ko mga tao a miyaparoli iran so turoan o Allah.
Simbaa niyo so Allah a skaniyan i miyadn rkano a go so mga tao a miyanga-
uunaan yo, ka angkano mabaloy a masanggila a mga tao.
Bithowan sa masanggila so tao a pshimba ko Allah ka so kiyasimbaa niya
ko Allah na kiyapananggilaan yan so rarangit o Allah, kiyapananggilaan yan
so langon a marata, kiyapananggilaan yan go minilidas yan a ginawa niyan
ko Naraka jahannam.
Simbaa niyo so kadnan yo, sa makaphashod ko mga puso iyo, na nggolalan
ko dila iyo na mikhoat o mga anggawta iyo.

‫ﲨﲪ‬
‫ﲩ‬ ‫ﱥﲘﲙﲚ ﲛﲜﲝﲞﲟﲠﲡﲢﲣ ﲤﲥﲦﲧ‬

‫ﲫ ﲬ ﲭﲮ ﲯ ﲰ ﱤ‬
22. "Skaniyan so biyaloy niyan rkano so lupa a maddmpas, go so langit a
mipupuro, go piyakaturon yan phoon sa langit so ig, na inisabapiyanon a
kiyapakaliyo o pithibarang a unga a sapadan a rizki niyan rkano, na di kano
khowa sa sakotowa o Allah a skano na katawan yo".
"Skaniyan so biyaloy niyan rkano so lupa a maddmpas"; Simbaa niyo so
kadnan yo a pd sa limo iyan rkano na biyaloy niyan rkano so lupa a
makakayat ka an mapiya a gii niyo ron kapagintao.
Inaloy sii o Allah sangkai a ayat so sabaad ko mga limo iyan rkitano ka an
matangkd sa ginawa o umani isa a da a kadnan a dait a simban a salakaw
ko Allah.
"Biyaloy niyan rkano so lupa a maddmpas"; ini dalil aya o sabaad sa
kababaloy o duniya a patag, knaba tiburon.
Ugaid na aya bnar na tiburon so duniya, adn a mga dalil yan a ayat a go
hadith na ditano dn alowin ka phakatas ka khapdon pn so usayanon o mga
Ulama ko mga Sahabah (ra) a go so usayanon sa basa arab, kiyasokodan a
pitharo o Shaikhol Islam ibn Taymiyyah a miyataayon (Ijma') so langon a
Ulama a miyanga uuna sa so duniya na tiburon.

31
LIWANAG O SINDAW

Na aya maana a kababaaloy niyan a maddmpas na go makakayat na kagiya

mala a tiburon na mibabatog tano ron a mayto tano a tanto, na aya
kaiilaya tano ron go aya kaggdama tano ron na mapapatag, mga pd aya sa
tanda o kaphakagaga o Allah.
Pd sa limo rkitano o Allah na biyaloy niyan so kapuroan tano a
pkhapoonan a uran, a pkhasabapan sa gii tano mipagintao, pkhasabapan
sa kaphagtho o mga pamomolan a mababaloy a rizki o pithanggisaan.
Inadn o Allah so langon a mapapadalm sangkai a duniya para sa
kamapiyaan o mga manosiya.
Na hay mga tao simbaa niyo so kadnan yo a Allah, a di khabilang so mga
limo iyan rkano, go di niyo phanakoton sa mayto bo a "skano na katawan
yo" a so ipphanakuto niyo ron a pshimbaan yo a salakaw na di rkano
phakanggay a gona go di rkano phakabinasa, go katawan yo a so bo so
Allah i kapapatotan ko simba.

‫ﱥﲱﲲﲳﲴﲵﲶﲷﲸ ﲹﲺﲻﲼﲽﲾﲿﳀﳁ ﳂ‬

‫ﳃﳄﳅ ﱤ‬
23. "Go oba kano shasangka sii ko inituron ami ko uripn ami na bgay kano
sa lagid yan a apiya isa bo ka surah, go tawaga niyo so mga tinabanha iyo
a salakaw ko Allah o skano na mga bnar kano".
Uriyan o kiyataratantowa o Allah ko kababaloy niyan a tohan a isaisa sii
ko miyanga uuna a ayat na aya niyan pman tiyaratanto na so kababaloy o
Muhammad (‫ )ﷺ‬a sugo iyan a Nabi, na pitharo iyan: "Go oba kano
shasangka sii ko inituron ami" a giyoto so Qur-an, "ko uripn ami" a giyoto
so Muhammad (‫ )ﷺ‬na bgay kano sa lagid yan a apiya isa bo ka surah".
Kagiya so mga Mushrik sa Makkah sii ko masa o Nabi (‫ )ﷺ‬na diiran
pharatiyayaan oba so Muhammad na Nabi ka knabakon phoon ko Allah
so Qur-an ka matag piyaganad o Nabi (‫ )ﷺ‬ko sabaad a mga tao, na tigo
Allah a o bnar kano na mbaal kano sa lagid yan a apiya isa bo ka surah, go
tawaga niyo so langon a tinabanga iyo na pakitabang kano kiran.
Na taman imanto na dairan dn magaga, nanao sa so Qur-an na bnabnar a
kathao o Allah ka di khagaga mangambar o manosiya so lagid yan apiya
isabo ka ayat.

32
LIWANAG O SINDAW

‫ﳐ ﳒﳓ ﳔ ﱤ‬
‫ﳑ‬ ‫ﱥ ﳆ ﳇ ﳈ ﳉ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍﳎ ﳏ‬
24. "Na odi niyo khagaga, go mataan a di niyo dn magaga, na kalkn yo so
apoy (Naraka) a aya itagon yan na mga tao a go mga lakungan a inithilagad
ko mga kafir".
Ugaid a tigo Allah na apiya antonaa i sowaan yo na di niyo dn magaga oba
kano makambaal sa lagid o Qur-an a apiya isabo ka surah.
Lagid o kiyatharoa niyanon sa Surah Al-Isra: "Tharoangka kiran hay
Muhammad a apiya pn thimotimo so mga tao a go so mga jinn na di iran
dn magaga oba siran makambaal sa lagid o Qur-an, apiya siran pn
thatabanga".
Kagiya so Qur-an na katharo o Allah, mu'jizat so lapal yan, na mu'jizat pn
so mapapadalmon a maana, piyanothol yan so miyanga uuna a masa
ipoon ko kiyalimbaga ko alam, na piyanothol yan pn so da mawma a
sigurado dn a maphnggolawla, so mga sugoan yan na palaya dn untol,
langon a inisapar yan na pala di mapiya, da a mapapadalmon a da a bali
niyan ka palaya dn ungangn, so mga ayat yan na makasasaibarat sa subra
pn sa palaya dn montiya a piyakandadayaga, da a taman o mapapadalmon
o a ilmo go ungangn, na so kilalapiyat yan na di khagaga a akal o mga
oungangn a arab, na taman dn sa imanto na apiya isa ka ayat na dairan dn
magaga oba iran maabay.
Tanto a mamis a katharo, a maka oombaw a taman sa taman na di
khawmbawan, katharo o kadnan a da a baniyan rimbang.
Na kagiya di niyo bo khagaga a tig o Allah; na nanao sa bnar a phoon ko
Allah, go nanao sa bnar a so Muhammad na Nabi a sugo o Allah na
paratiyaya a niyo, kalkn yo so Naraka a aya itagon yan na so mga tao a da
pamaratiyaya, a go so mga ator a mga ttgas a mga lakungan, a igira a
mikhayaw na phakatutong.
"Inithilagad ko mga kafir"; a aya iran khalombokan, balas o galbk iran a
mga rarata.
Dalil aya sa so Naraka na reparado dn imanto, giyabo a kapaguloga ron ko
mga tao a mga binasa i panarima.

33
LIWANAG O SINDAW

‫ﱌﱎﱏﱐﱑ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅ ﱆﱇﱈ ﱉ ﱊﱋ‬

‫ﱢﱤﱥ‬
‫ﱣ‬ ‫ﱝﱟ ﱠﱡ‬
‫ﱞ‬ ‫ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘ ﱙﱚ ﱛ ﱜ‬

‫ﱦﱧﱤ‬
25. "Go panotholangka (Hay Muhammad) ko siranoto a mga tao a
miyamaratiyaya a go minggagalbk sa mapiya a mataan a bagian iran so
mga Surga a pphamanoga ko kababaan yan so mga lawas a ig, uman
siranon karizkiyan sa unga a sapadan na matharo iran a ino a giyaya so
minirizki rkitano gowani? Inibgay kiran oto a makapshagisagit, go bagian
iran roo so mga karoma a soti, na tatap siran roo dn".
So kiya aloya o Allah ko balas o mga kafir sii ko miyawna a ayat a gyoto so
apoy a phlagindab a aya itagon yan na so mga tao a da pamaratiyaya a go
so mga lakungan, na aya niyan pman inaloy na so balas o mga tao a
miyamaratiyaya a minggagalbk sa mga pipiya.
Pitharo iyan: "Go panotholangka (Hay Muhammad) ko siranoto a mga tao
a miyamaratiyaya a go minggagalbk sa mapiya a mataan a bagian iran so
mga Surga".
Aya balas iran na so Surga sabap ko kiyaparatiyayaa iran ko mayto mala a
sugoan o Allah, go sabap ko mga galbk iran a mga pipiya.
So Iman odi na paratiyaya na: So katarimaa ron o puso, na go so katharoa
ron o dila, go so kinggolalannon o anggawta.
So gii nggalbk na marshik bo i puso na sii pd ko mga Munafiq, so pman so
mapaparatiyaya na dibo phnggalbk na da a bali o paratiyaya niyan, ka so
di pshambayang odi na di phndiyakat na kafir.
So panarima o puso a go so galbk o anggawta na di makaphmblag, giyanan
i titho a paratiyaya.
Na giya angkanan a mga tao mlagid so babay mama na "bagian iran so
mga Surga", a da mailay o mata, go da makin'g o tangila so ropaan yan, go
dadn maapas a mititik ko puso o manosiya, di khiropa so kapiya niyan.
Kiyasokosokodan a makasold kawn na aya edad ka na tlo pulo a go tlo
lagid o kiya aloy niyan sa Hadith, na taman sa taman na dikadn phakatoa,
taman sa taman na dikadn phatay na gii kadn ndaya domaya.

34
LIWANAG O SINDAW

Aya hikmah sa aya edad roo o tao na tlo pulo a go tlo na so manosiya na
anda i kirampay niyan sa edad anan na mananagompot so babaya iyan ko
mapiya a kaphagoyag, na giyoto i biyaloy a edad iran sa surga ka aniran
magdam sa tarutop so mga limo o Allah.
Makasold kawn na sadn sa kabaya aka na imbgay rka o Allah, na roo kadn
tatap sa taman sa pakataman.
Pd a ropaan o Surga na "Pphamanoga ko mga kababaan yan so mga lawas
a ig" a mbabayabayaan iran o anda iran phaka okita go anda iran
phakatogaa.
Mga lawas a ig a mapiya i taam a ig, go mga lawas a ig a gatas a dadn
maalin so taam yan, go mga lawas a ig a arak a knaba pakabrg ka mapiya
a panginginomn, go mga lawas a ig a gola a tnb, lagid o kiya aloya ron o
Allah sa Surah Muhammad.
Mapapadalm roo so pithibarangan a sapadan a piyamakammsa, uman
siranon rizkiyan na tigiran a lagidoba giyaya so ini rizki rkitano gowani?
Sabap sa makaphlagilagid sa bontal na mbidabida sa taam.
"Go bagian iran roo so mga karoma a soti"; giyanan so mga midadari, mga
bae a soti a balas o mga mama a miyamaratiyaya a miyasoat kiran so Allah.
Mga babay a soti i pamikiran, soti i katharo, soti i paparangayan, soti i
warna na go soti i kambobostan, mataid a malangas, malambing ki
karoma niyan, di pagilay sa salakaw, virgin taman sa tamam, a so mga soso
niyan na khititindg sa mapiya, da mga oora, makasasaibarat sa montiya,
mga lalayat i mata a mga ala, a uman ka ilayn na lagid ka niyan o tatawagn,
mga soti i lawas na dingka khabawan sa mado, di phakatpad sa dshl go di
phakasong sa ig, di pliyowan a rugo, di khamogaan na go di khalungatn, di
plangogn go di phakadoda, soti sa taman a soti, so sakatao kiran na o
makarungaw sa duniya na kasindawan yan a intero a duniya, go mapno
iyan a duniya a kamot sa kanayo iyan i baw, go so bo so tndong yan na
mapiya a diso duniya go so nganin a mapapadalmon.
Allahu akbar, ya rabb, miyagontong so mama a makaphmbagianon.
Giyanan i sabaad ko miyanga aaloy sa Qur-an a go Hadith a mga ropaan
iran.
Go pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So paganay a mga tao a phamakasold sa Surga na
makasasaibarat so pangatataid iran sa matiburon a ulan ko tnaw a

35
LIWANAG O SINDAW

kagagawii, na so phakatalondog kiran na ndalagid o bitoon, umani isa

kiran na dowa katao i karoma a midadari".
Na so mga bae sa duniya a phamakasorga na subra sa kataid ko mga
midadari, subra sa kanayo, subra sa kanisan, subra sa kasoti, skiyan i bae
a panondiyungan.
Dingkawn phagabayn sa kataid so mga midadari, makasold siran sa sorga
na phmbabaloy siran a mga raga, mga virgin, so langon a sipat o mga
midadari na kalalawanan iran, giyanan i kabasa o mga Ulama.
Umani isa a bae na adn a karoma niyan sa surga a pd ko mbawataan o
Adam, pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Da a sakatao bo a da a karoma niyan sa
Surga".
So bae sa duniya a miyatay a da makapangaroma, odi na bitowann odi na
balo, odi na da makasorga si karoma niyan na mbgan roo o Allah sa
karoma niyan a pd ko mga mama sa duniya a da makapangaroma odi na
da mambo makasorga so karoma niyan.
Sopman so bae a miyatay a adn a karoma niyan na o makasurga si karoma
niyan na aya niyan dn karoma.
Na so kiyadaklan sa karoma sa duniya na makawma sa Surga na ayadn a
karoma niyan na sa moripori a karoma niyan sa duniya.
Mga tataid a mama, uman misg so masa na matakp a pangatataid iran,
mga suti, bigan siran o Allah sa bagr a takp tomakp sii ko kambabangonan
sa walay.
Na tatap siran roo dn sa taman sa pakataman, langon a kabaya iran na
imbgay kiran o Allah, uman i satiman a surga na lagid a pagltan a lupa a
go giya langit, Allahu akbar.
Na panamar kano mga uripn o Allah, ka giyoto i titho a kawyagoyag.

‫ﱳ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺﱻ‬
‫ﱴ‬ ‫ﱥﱨﱩ ﱪﱫﱬﱭﱮﱯﱰ ﱱﱲ‬

‫ﲎ‬ ‫ﲍ‬‫ﲆ ﲈ ﲉ ﲊﲋﲌ‬

‫ﲇ‬ ‫ﱼ ﱾ ﱿ ﲀﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ‬
‫ﱽ‬

‫ﲏ ﲐ ﲑ ﲒﲓ ﲔ ﱤ‬
26. "Mataan a so Allah na di niyan ikhamamala so kabgay niyan sa ibaratan
a apiya antonaa dn, ma-rngit odi na lawanon pn sa kaito, na so siranoto a

36
LIWANAG O SINDAW

miyamaratiyaya na katawan iran a mataan a bnar oto a phoon ko kadnan

iran, na so pman so mga kafir na aya diiran matharo na antonaa i kabaya
o Allah sa ibaratan a lagid aya? Iphndadag o Allah ko madakl go ipthoro
iyan ko madakl, aya bo man a phndadagn yan na so mga baradusa".
Di ikhamamala o Allah so kambgay niyan sa apiya antonaa dn a ibaratan,
sabap so ibaratan na ron pphakarayag so bnar na so Allah na di niyan
ikhamamala so kaptharoa niyan ko bnar, lagid o kiyatharo niyanon sa
Surah Al-Ahzab.
Apiya antonaadn a ibaratan, mayto mala, apiya rngit odi na mayto pn a
diso rngit na ipagirat o Allah.
Aya sabap a kinituron a ayat aya na so miya aloy i Ibn Mas'ood go si Ibn
Abbas (ra) a so kini ibaratn o Allah ko mga Munafiq sii ko mama a miniyag
sa apoy go sii ko mama a inuranan sa mabagr sii ko mga ayat a miya osay
tano dn na tigo mga Munafiq a upama na so Allah na phangibarat sa
ndalagid aya? Sabap oto ko kalalampawi iran, na tigo Allah a s Allah na
ipagibarat yan so ibaratan a kabaya iyan ka skiyan i mbabayabaya, di niyan
ikhamamala so kapakarinayaga ko bnar.
Go so katharo i Qatadah a so mga dadag a tao go so mga Kafir na tigiran a
ino pn aya maaloy sa Qur-an so lalawa a go so langaw?
Kagiya ini ibarat o Allah so mga Mushrik sii ko lalawa a go so langaw sii sa
Surah Al-Ankabot a go sii sa Surah Al-Hajj, Na tigo Allah a apiya rngit na
ipagibarat o Allah ka di niyan ikhamamala so kapakarinayaga ko bnar.
Giya rngit aya na pd dn ko mga iito a kaadn o Allah a mga iito, a
khabantayan tano ron so kaphakagaga o Allah.
So rngit na taman sa da a tago a tiyan yan na maooyag dn, na gophoon
mawsog na aya niyan dn iphatay.
Lagid dn oto so manosiya, anda i kawsog yan ko duniya na kiyalipatan yan
so kadnan yan na miyatay a puso iyan, inonta so mga tao a inikalimo o
Allah.
Adn a Doctor a Mulhid, aya maana Mulhid na knaba matag kafir ka di
niyan tatarimaan oba adn a tohan a miyangadn, na miyakaparatiyaya
sabap bo ko rngit. Aya ngaran yan na si Dr. Fadhil Salih, miyathay a tigyan
a alungan na diko paparatiyayaan oba adn a tohan, go sisiguradon akn

37
LIWANAG O SINDAW

tigyan sa ginawa akn a dadn a tao a baniyan khagaga a mapaka-

pangimbnar ako niyan a adn a tohan. Na sakn tigyan na kabaya akn a
makatoon ako sa dalil a bnar dn a adn a tohan, sabap roo na langon a
pkhakaptan akn a kitab na phmbatiyaan akn. Taman tigyan sa miyaraot o
research akn a adn a klase a rngit a aya okit a kapphakadakl iran na so
rngit na adn a pphakaliyon yan sa lawas yan a marikht a ig, na gii mbabaloy
a mga roroni a awang na phagalosodniyanon so mga orak yan na
pphanagoon yan ko matatangl a ig, uriyan yan na giya rngit oto na phatay,
na amay ka matay na khapsa so mga orak yan na phmbabaloy a rngit,
mamakala na showaan iran pman oto, lagid dn oto i pkhawlawla a
makapasad magorak so rngit na pphatay. Na mini isha akn tigyan sa
ginawa akn: Antai miyangndao sa rngit aya sa okit aya a kapangmbaal sa
awang a ron pphanagoon so orak na sii pthagoa ko matatangl a ig? Antai
miyangndao ron a da niyan mailay so ina iyan? Na ayabo a tigyan a
miyatoon akn a smbag na so Kadnan a giyoto so Allah na ayawn
miyangndao, giyoto pn tigyan ka makaparatiyaya ako.
Allahu Akbar!
"Na so siranoto a miyamaratiyaya na katawan iran a mataan a bnar oto a
phoon ko kadnan iran, na so pman so mga kafir na aya diiran matharo na
antonaa i kabaya o Allah sa ibaratan a lagid aya?";
Uriyan yan na iniropa o Allah so btad o mga manosiya sii ko kapkhamasai
iran ko mga ibaratan o Allah, so tigyan so mga tao a miyamaratiyaya na
tatarimaan iran a gyoto na phoon ko Allah na pphamagoman so
paratiyaya iran, sopman so mga kafir na badn gii pamagoman so
kashasakit o mga puso iran.
Lagid o kiya aloya ron o Allah sa Surah [Al-Tawbah: 124-125].
"Iphndadag o Allah ko madakl go ipthoro iyan ko madakl, aya bo man a
phndadagn yan na so mga baradusa";
Inisompaton o Allah: Giya mga ibaratan aya a tig o Allah na phmbalowin
akn a sabap sa kapkhadadag o madakl ko mga tao, go phmbalowin akn a
turoan ko kadaklan kiran mambo, na ayabo man a tigo Allah a pkhadadag
na so mga tao a baradusa a di iran tharimaan so turoan akn.

38
LIWANAG O SINDAW

‫ﲦ‬ ‫ﲥ‬ ‫ﱥﲕ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﲛ ﲜ ﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﲣ ﲤ‬

‫ﲧﲨﲩﲪﱤ‬
27. "Siran oto so phmbarngkasn iran so pasad o Allah ko uriyan o
kiyagakot yan, go pphanphdn iran so nganin a inisugo o Allah a kasompat
yan, go diisiran maminasa ko lupa, siran oto i mga tao a miyangalologi".
Sangkai a ayat na iniropa o Allah so sabaad ko mga sipat o mga tao a
sopakiro, mga tao a baradusa a da tarima ko turoan o Allah.
"Siran oto so phmbarngkasn iran so pasad o Allah ko uriyan o kiyagakot
yan"; Dowa anan barang:
1. Pasad a pagltan o Allah a go so uripn yan, giyoto so kinowa niyan a
kapasadan ko ama tano a Adam a skaniyan bo a Allah i pshoasoatn tano
go skaniyan bo i simban tano.
2. Pasad a pamagltan o mga uripn o Allah, pamagltan o mga tao a
ayairanon biyaloy a gakot odi na saksi na so Allah.
Na so mga tao a miyapapas kiran so turoan o Allah na pd sa sipat iran na
di siran thoman sa kapasadan ko uriyan o kinigakotniranon ko mga
ingaran o Allah, uriyan o kiyabaloya iran ko Allah a aya iran saksi, go dairan
tomann so kabnar kiran o Allah.
Go pd pn a ropaan iran na "pphanphdn iran so nganin a inisugo o Allah a
kasompat yan"; So kasompatangka ko pagltan ka a go so Allah nggolalan
ko paratiyaya, so kasompatangka ko pagltan ka a go so mga loks
pagaringka go mga lolot ka makanggolalan ko kitonayn ka ko kabnar o
umani pithanggisaan, lagid mambo oto so kiphapantagn ka ko salakaw di
salakaw.
Na so mga tao a piyanphd iran anan ka dairan magagasomompat na
makasosold sa ropaan anan a iniropa o Allah.
Go pd sa ropaan iran na pphaminasa siran ko liyawaw o lupa,
pphaminasaan iran so di dait obairan binasaa, go phmbinasaan iran so
agama o Allah.
Siran i mga tao a miyangalologi, dadn a bairan kapakaslang sa maliwanag
sa alungan a mawri.

39
LIWANAG O SINDAW

‫ﲰ ﲲﲳﲴﲵﲶﲷ‬
‫ﲱ‬ ‫ﱥﲫﲬﲭﲮﲯ‬

‫ﲸﲹﱤ‬
28. "Anda manaya i kapagongkira niyo ko Allah a skano na maatay kano
na inoyag kano niyan, uriyan yan na pagimatayan kano niyan uriyan yan
na pagoyagn kano niyan uriyan yan na ron kano ron pagndod".
So kinisogoon o Allah ko kaparatiyayaa ron go so kasimbaa ron go
piyanothol yan so balas o mga tao a miyaratiyaya ron, go miyapanothol
yan a adn a mga tao a apiyangka siran pamagosayi na di siran dn
pharatiyaya go inaloy niyan so balas iran a apoy a phlagindab, na pitharo
iyan sangkai a ayat a andamanaya i di niyo kapharatiyayaa ko Allah a
skaniyan i mbabayabaya rkano go inipangalimo kano niyan sa da a taman
yan a mga limo?
Da kano maadn, maatay kano ka da kano pn mbaloy a manosiya na inadn
kano niyan, bigan kano niyan sa kawyagoyag.
Uriyan yan na mawma so diyandi iyo na phamatay kano, umani isa rkano
na pagokit sa kapatay, dadn a phalagoyaniyo ron, uriyan yan na pagoyagn
kano niyan sa alungan a mawri, ron kano ron pagndod ka aniyan kabalasi
sa mapiya so miyamaratiyaya go aniyan masiksa so da pamaratiyaya.
Inipangalimo kano niyan sa da a taman yan a limo ka bigan kano niyan sa
kawyagoyag, go inipagadil yan rkano so pithibarang a rizki, na
andamanaya i di niyo ron kapharatiyayaa?
Skiyan i phapaar rkano, ka oda kano niyan oyaga na da kano, oda kano
niyan adna na dikano phmbaloy a tao, uriyan o kiya adna niyan rkano na
mbonoon kano niyan ka aniyo mataratanto a da a kapaar yo sa ginawa
niyo ka matag kano niyan uripn a mbabayabayaan kano niyan sa ikhidia
niyan rkano, na pagoyagn kano niyan pman ka aniyo magdam so mapiya
a balas o kiyaparatiyaya niyo odi na aniyo katintimi so kasakit o siksa iyan
sabap sa da niyo kaparatiyaya, dadn a phalagoyaniyo ron ka skiyan i
phapaar rkano na andamanaya i di niyo ron kapharatiyayaa?
Ba niyo di paparatiyayaa a khawyag kano sharoman sa alungan a mawri?
Antai miyadn rkano phoon sa da? Matag kano ig a marshik na inoyag kano
niyan, skiyan so Allah, na o miyagaga niyan a inadn kano niyan phoon sa

41
LIWANAG O SINDAW

da na aya niyan pn di magaga a kawyaga niyan rkano sharoman a miya

adn kano niyan dn? Tanto anan a malbod ko Allah.

‫ﳈﳊ‬
‫ﳉ‬ ‫ﱥﲺ ﲻﲼﲽﲾﲿﳀﳁﳂﳃﳄ ﳅﳆﳇ‬

‫ﳋ ﳌﳍ ﳎ ﱤ‬
29. "Skaniyan so inadn yan para rkano so langolangon a mapapadalm ko
lupa, uriyan yan na miphapuro sa langit na biyaloy niyan a pitolapis a
langit a mlagilagid, go skiyan na kaip yan so langontaman".
Pd sa mga limo rkano o Allah go tanda sa kaphakagaga niyan na so kiya
adna niyan ko lupa a goso nganin a mapapadalmon sa aniyo kanggonai.
Dalil aya sa langon a matatago sa angkai a lupa na Halal langon ka ino
inadn o Allah ka antano kanggonai inonta bo so mga rrshik ka basta a
marshik na di khapakay a nggonaan, giyoto so mga Haram.
Langontaman na Halal inontabo so tiyabiyaon o Allah a biyaloy niyan a
Haram, aya shabotn saya na so shayi na oda a dalil sa skiyan na Haram na
giyo na Halal.
"Uriyan yan na miphapuro sa langit"; Dalil aya sa so Allah na sii sa puro,
knaba lagid o kpit o mga baya a ginawa a miyangundato kiran a dakon a
katatagoan ko Allah.
Marayag a kiyasupaka iran ko mga katharo o Allah.
Lagid dn anan o kiyatharoa niyanon sa Surah Al-A'raf: "Mataan a aya
kadnan yo na so Allah a inadn yan so mga langit a go so lupa uriyan yan
na miphapuro ko 'Arsh".
Inadn yan so langit a pito lapis a tanda sa kaphakagaga niyan, go kaip yan
go katawan yan so langontaman, apiya so maytm a pila ko didalm o
matiwaro a lakungan na pkhailay niyan, go so langon a mapapadalm ko
mga puso na katawan yan, da a ngain a maytobo sangkai a duniya a go
langit a baniyan di mikakaip, na andamanaya i di niyo ron kapharatiyayaa?
Go pd a shabotn sangkai a ayat na so Allah na sii sa puro, sii ko kapuru-an
o langit, sa giyanan i panarima o Ahlu Sunnah wal Jama'ah, sabap sa
madakl a kiya-aloy niyan sa Qur-an.

41
LIWANAG O SINDAW

‫ﱉ ﱋﱌﱍﱎ ﱏﱐﱑﱒﱓ‬
‫ﱊ‬ ‫ﱥ ﱁﱂﱃﱄﱅ ﱆﱇﱈ‬

‫ﱗ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝﱞ ﱟ ﱤ‬
‫ﱔﱕ ﱖ ﱘ‬
30. "Gowani a tharoon o kadnan ka (Hay Muhammad) ko mga malaikat a
mataan a sakn na pagadn ako sii ko lupa sa khalifah, tigiran a ino kawn
pagadn sa phaminasa ko liyawaw niyan go phamakatogaan yan so mga
rugo a skami na gii ami ska phodipodin ko mga bantogan ka go pshimban
ami ska, na tigyan a mataan a sakn na katawan akn so nganin a di niyo
katawan".
Ayapman a phanotholn o Allah na so kiya-adna niyan ko ama tano a Adam
(as), ka antano gii manggdagda so kapakallbiya rkitano o Allah go so mga
limo iyan rkitano ka antano mitonay so kawadib yan rkitano a mga uripn
yan.
Pitharo iyan: "Gowani a tharoon o kadnan ka (Hay Muhammad) ko mga
malaikat a mataan a sakn na pagadn ako sii ko lupa sa khalifah"; Pikirangka
hay Muhammad so kiya-adna o Allah a kadnan ka sii ko biyaloy niyan a
khalifah ko lupa.
Aya maana a khalifah na: Pagtao a gii makashambisambi, giyoto so Adam
(as) a go so mbawataan yan.
Ino kiyabthowan so Datu sa Khalifah sabap sa kiyasambian yan sa kadatu
so miya-unaan yan.
Kalbihan aya o manosiya; dapn adna o Allah na inipagandisan yan dn ko
mga malaikat.
THANODAN: So langon a totholan sa Qur-an a pantag ko miyanga-uuna a
tempo lagid a totholan aya sa kiyalimbaga ko manosiya na tanto a madakl
a totholanon a mga Esrailiyyat, aya maana a Esrailiyyat na mga tothol a sii
makapopoon ko mga Yahudi.
Na so mga Ulama na pphamanotholn iran so mga Esrailiyyat sabap ko
katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a: "Pamanothol kano phoon ko mbawataan o Esrail ka
dadn a kaso".
Aya Esrail na so Ya'qob (as) a skaniyan i phagapoon o mga Yahudi ka siran
i babad yan, siran i bithowan sa mbawataan o Esrail.
Na so mga Esrailiyyat na tlo barang:

42
LIWANAG O SINDAW

1. Esrailiyyat a kiya-ayonan o Qur-an odi na Hadith, na wajib a

maparatiyaya tano.
Ibarat yan na: Pkha-aloy o mga Yahudi a so Ibrahim (as) na dowa i karoma:
So Hajar a go so Sarah, na pharatiyayaan tano anan ka giyanan dn mambo
i totholanon o Nabi (‫)ﷺ‬.
2. Esrailiyyat a da kaayoni o Qur-an a go Hadith, na wajib a ditano
kaayonan, di khapakay a paratiyayaan ka inopn miyasopak o Qur-an a go
Hadith ka di bnar.
Ibarat yan na: Pitharo o mga Yahudi a aya siyombali o Ibrahim (as) na so
Ishaq (as) knaba so Esmail (as).
Na gii dn mambo anan pamanotholn o sabaad ko mga tao.
Na giyanan na ayadn a miyasopak yan na so Qur-an, pitharo o Allah:
َ ‫" َف َب َّش ْرَن َاها بإ ْس َح َق َومن َو َراء إ ْس َح َق َي ْع ُق‬
".‫وب‬ ِ ِ ِِ
Giyaya so totholan ko Sarah a ina o Ishaq sii ko kiyasagad kiran o mga
malaikat a pagantiyor ko pagtao o Lut (as), pitharo o Allah: "Piyanothol
ami ron a iphmbawata iyan so Ishaq go iphmbawata o Ishaq so Ya'qob".
Dapn mbawataan so Ishaq na pitharo dn o Allah ko Ibrahim (as) a
iphmbawata iyan si Ishaq go iphmbawata i Ishaq si Ya'qob.
Na upama ka so kinimbawataan ko Ishaq na inisugoon o Allah a
kashombalia niyanon na miyasopak so katharo o Allah a iphmbawata iyan
so Ya'qob ka daniyan pn mimbawata ka wata pn matag.
So malantas i pamikiran na shabotn yan anan ka tanto a marayag. Go
madakl pn a salakaw san a Dalil.
3. Esrailiyyat a da ma-aloy o Qur-an go da ma-aloy o Hadith, na tanto anan
a madakl.
Na aya kokoman yan na di tano phangimbnarn go di tano
pakaphmbokhagn, ka khapakay a bnar na khapakay a di bnar, ka adn
mambo a inituron kiran gowani o Allah a kitab, giyoto so Tawrah.
Giyanan i inibgay o Nabi (‫ )ﷺ‬a lawd a paro so diiron kapamanothola.

43
LIWANAG O SINDAW

Na phanamaran tano a ayabo a pkha aloy tano sa mga usayan tano aya ko
mga katharo o Allah na so nganin a okit a kasabuti tano ron sa maliwanag
a knaba makasisilay.
Pakaisha: Kagiya ayabs a maana a Khalifah na so pagtao a gii
makashambisambi, so mbawataan o Adam na gii makashambisambi ko
kaphagisg o masana na antai kiyasambian iran sangkai a lupa?
Pd a miya aloy a katharo o Ibn Abbas (ra) na aya miyawna a miyagingd
sangkai a lupa na so mga Jinn, sii kiran pd so Iblis na so Allah na inipuro
iyan a ranko o Iblis ka inirpng yan ko mga malaikat taman sa biyaloy niyan
a skiyan i komikibir ko paganay a langit go pd a sumisiyap ko surga, na
miyaminasa so mga Jinn sa liyawaw aya o lupa go mipholang siran, siyopak
iran so kabaya o Allah, na siyogo o Allah so sabaad ko mga malaikat na
piyapmaporoan yan siran ko Iblis na giyobat iran so mga Jinn sangkai a
lupa taman sa minidndg so mga Jinn ko mga kilid a palaw go sii ko mga
kalodan, miyapgs siran o Iblis.
Bali aya maana niyan na aya miyawna a miyagingd ko lupa na so mga Jinn,
na bithowan so manosiya sa khalifah ko lupa sabap sa skaniyan i
miyakasambi ko Jinn a miyagingd ko lupa.
Na so kiyatharoa o Allah ko mga malaikat a pagadn sa khalifah ko liyawaw
o lupa na miyatharo iran: "Ino kawn pagadn sa phaminasa ko liyawaw
niyan go phamakatogaan yan so mga rugo a skami na gii ami ska
phodipodin ko mga bantogan ka go pshimban ami ska"; mini-isha iran ko
Allah o angtonai hikma niyan sa kapagadna niyanon? a showaan iran
pman so mga Jinn a miyaminasa sangkai a lupa go piyakatdak iran so mga
rugo.
Upama a tigo mga malaikat ka aya hikmangkawn na angka iran masimba
na kataya kami dn a ayabo a gabk ami na pshimban ami ska go di ami
shopakn so mga kabaya aka.
Knaba aya maana anan na dairan kaayoni so Allah sabap sa da a kabnar
iran roo, aya maana anan na ini-isha iran matag ko Allah o antonai hikma
sa kapagadna ko manosiya?
Na tigo Allah: "Mataan a sakn na katawan akn so nganin a di niyo
katawan"; Adn tigyan a hikma akn saya a di niyo katawan.

44
LIWANAG O SINDAW

So sabaad ko mga hikma ron o Allah na khatokawan yo ko

phamakatondog a ayat, pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an a
mapuro.

‫ﱥﱠﱡﱢﱣﱤﱥﱦﱧ ﱨﱩﱪﱫﱬﱭ‬

‫ﱮﱯﱤ‬
31. "Go inindao niyan ko Adam so langon a ngaran uriyan yan na
piyakimasaan yan ko mga malaikat na tigyan a tharoa niyo rakn o antonai
mga ngaran aya o skano na bnar kano".
Siyogo o Allah so Malakolmawt sa kowa sa botha ka aniyan maadn so
Adam (as), na so kiya-adna niyanon na inindao niyanon so langon a
ngaran, giyaya na tao, giyaya na koda, giyaya na papanok, giyaya na giraw
manaya, langontaman a balbg na inindao niyan ko adam, an kamasai o
mga malaikat a mas makallbi so Adam a di siran.
So dapn kaadna o Allah ko Adam na pitharo iran a antonai hikma sa
kapagadnangka ko kaadn a phaminasa pman ko lupa? Kataya kami dn a
mga uripn ka a ayabo a galbk ami na pshimban ami ska.
Na tigo Allah a oba bnar a skano i mapiya a diso Adam na tharoa niyo rakn
o antonai mga ngaran a angkai a langontaman?

‫ﱷ ﱹ ﱺ ﱻﱼ ﱽ ﱤ‬
‫ﱸ‬ ‫ﱥ ﱰ ﱱ ﱲ ﱳﱴ ﱵ ﱶ‬
32. "Pitharo iran: Miyasotisoti ka; dadn a ilmo ami a salakaw ko nganin a
minindao ngka rkami, mataan a ska na matao a mawngangn".
Maana a di ami anan katawan ya Allah, na samawto na lagid kiran bo o
pitharo o Allah a hay skano a mga malaikat na giyangkai a langontaman a
inadn akn a pkhailay niyo na di niyo katawan i ngaran yan, na mas di niyo
katawan so da niyo pn mailay, mataan a madakl a hikma akn sa kapagadna
akn ko Adam a skano na di niyo katawan.
Shabotn sangkai a ayat a apiya so mga Malaikat na ayabo a katawan iran
na sa ipangndao kiran o Allah, ayabo a langkap i ilmo na so Allah, nanao
sa kabobokhag o mga paririmar sa giiran kapangantoka ko dapn mawma
a go so migagayb.

45
LIWANAG O SINDAW

‫ﲁ ﲃﲄﲅ ﲆ ﲇ ﲈﲉ ﲊ ﲋ ﲌﲍﲎ‬
‫ﲂ‬ ‫ﱥﱾﱿﲀ‬

‫ﲏﲐ ﲑﲒﲓﲔﲕ ﲖﲗﲘﲙ ﲚ ﲛﲜﲝﲞﲟ‬

‫ﲠﲡﲢ ﲣ ﱤ‬
33. "Pitharo iyan (Allah): Hay Adam na tharoangka kiran so mga ngaran
aya, na kagiya matharo iyan kiran so mga ngaran oto na pitharo iyan
(Allah): ba akn rkano da matharo a mataan a sakn na katawan akn so
migagayb ko mga langit a go so lupa a go katawan akn so papayagn yo a
go so nganin a isosoln yo".
34. "Gowani a pitharo ami ko mga malaikat a sujod kano ko Adam, na
langon siran somyujod inonta so Iblis a da paratiyaya go mimamasla na
miyapd ko mga Kafir".
Na kagiya da magaga tharo o mga malaikat so mga ngaran o langontaman
na piyakimasaan kiran o Allah so kapakallbi kiran o Adam na tigyan a hay
Adam na tharoangka kiran so mga ngaran angkai a langontaman.
Na kagiya mashatiman kiran tharo o Adam so langontaman a di iran
katawan, na miyakarayag kiran so kalbihan o Adam na siyogo siran o Allah
a sujod siran ko Adam sa slasla iranon go respeto, na langon siran
sumyujod inonta so Iblis a da Sujod.
Na pitharoon o Allah: "Inoka da sujod ko kaadn a ayadn a ini-adnaknon na
so dowambala a lima akn, inoka da sujod a siyogo akn ska?"
Na tigo Iblis: "Andamanaya i kasujod aknon a sakn i mapiya a di skiyan,
inadn akongka a phoon sa apoy, na inadn ka skiyan a phoon sa botha!"
Giyanan i miya aloy ko mga pd a ayat, a pd a shabotn tano ron na so Allah
na adn a sipat yan a dowambala a lima, lima a di tano katawan i ropaan
yan, knaba lagid o lima o kaadn yan ka da a ba niyan rimbang go di
miphanolagid.
Langon a kaadn o Allah na aya iniadniyanon na nggolalan ko bagr yan.
So mga tao a miyamakasilay i kpit na tigiran a da a lima o Allah ka aya
maana o lima a miya aloy sa Qur-an na bagr.
Na pakaisha: Pitharo o Allah a inadn yan so Adam a minggolalan ko
dowambala a lima niyan, ba adn a dowambala a bagr? So bagr na isaisa.

46
LIWANAG O SINDAW

Ikadowa: Pitharo o Allah ko Iblis a hay Iblis inoka da sujod ko kaadn akn a
ayadn a ini-adnaknon na so dowambala a lima akn? Na o aya maana anan
na bagr na ino da tharoa o Iblis a sakn mambo man na dowambala a lima
a ini-adn ka rakn!
Adidi pn so Iblis ka siyabot yan so katharo o Allah a di so sabaad ko mga
tao.
Aya miyatharo o Iblis na sakn man i mapya ka phoon ako sa apoy na
giyanan na phoon sa lapot. Katakabor yan oto ka angkayno mapiya i apoy
a phakatotong? So lupa na pkhapoonan a pithibarang a limo o Allah.
So kiyagiyoto niyan na tigo Allah: Ba akn rkano da matharo a mataan a
sakn na katawan akn so nganin a di niyo katawan?
Miyathay dn katawan o Allah a so Iblis na kapapadalman a puso iyan sa
katakabor go kapmamamsla go di niyan pharatiyayaan sa tarotop so Allah,
na inadn o Allah so Adam ka an mapayag so isosoln o Iblis, mataan a sakn
a tigo Allah na katawan akn so nganin a papayagn yo go so isosoln yo go
so langon a migagayb.
Pd a shabotn sangkai a mga ayat:
1. So mga malaikat na da a unaan iran a mga ala i simba ko Allah, ugaid na
kiyalawanan siran o Adam sa Ilmo na piyakasujod siran o Allah ko Adam.
Nanao sa so mala i Ilmo (mapiya a ilmo) na taralbi a diao barasimba a
kurang i sabot, nanao sa kapakallbi o Ilmo.
2. Madakl a tao imanto a ayadn a kkdgn yan a kpit na giya kpit anan o Iblis.
Phnggiraw siran a: Di niyo anan pharatiyayaa ka knaba anan Mranao ka
Iranon anan, Maguindanaon anan, odi na marata anan i bangnsa.
Odi thawbat so mga tao a lagid anan na ayadn a miphagonong iran sa
Naraka Jahannam na so Iblis ka aya iran tiyondog.
3. So sipat a katakabor na sii kiyawarisan ko Iblis, na sadn sa takabor a tao
na mailaw a Iblis.
4. So katakabor na giyanan i mala a sabap a di kakhatarimaa o kaadn ko
sugo-an o Kadnan yan, na aya balas yan na so morka a go rarangit o Allah.

47
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﲤﲥﲦﲧﲨﲩﲪﲫﲬ ﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴ‬

‫ﲵﲶ ﱤ‬
35. "Go pitharo ami a hay Adam na baling ka a go si karoma ngka sa surga
go kangkano ron sa kathagodaya sa sadn sa kabaya iyo, go di niyo
pagobaya a angkai a kayo ka mabaloy kano a mga salimbot".
Miya aloy tano ko miyanga-uuna a usayan a so Iblis na pd a isasarigon o
Allah a galbk yan na skiyan i pakasisiyapn ko surga.
Na so kiyasopaka niyan ko Allah ka da sujod ko Adam na kiyamorkaan o
Allah, lagid dn anan i btad o langon a pshopak ko Allah a pkhamorkaan o
Allah, piyakawatan tano ron o Allah.
Da ma aloy sa mga ayat aya ugaid na sii miya aloy ko mga pd a Surah a in
sha Allah na khawma tano bo so mga usayan yan, a so kiyasopaka o Iblis
ko sogoan o Allah na pitharoon o Allah: "Liyo ka sa sorga, bagian ka so
morka akn taman sa kawma o diyandi, na tigo Iblis a phangnin ko rka a di
akongka mbonoa taman sa di mawma so diyandi, na tigo Allah a
miyapangni ngka anan, na tigo Iblis a ndadagn akn dn so mbawataan o
Adam inonta so mga uripn ka a siniyap ka, na tigo Allah a iphnopno akn
skano dn sa Naraka Jahannam ska a go so pagunot rka".
Giyanan i so Iblis na tanto niyan a pphanamaran a mipagunong tano niyan
sa Naraka, na umani isa na siyapa niyan a ginawa niyan.
Na so kiyapakaliyo o Iblis sa surga na ayawn piyakabaling o Allah so Adam
(as) a go si karoma niyan, pitharo o Allah: "Hay Adam na baling ka a go si
karoma ngka sa surga".
Pakaisha: Andai kiya adna ko karoma o Adam? Miyakasold dn sa surga so
adam o dapn?
Da a miya aloy sa Hadith a makapantag san, ugaid na so Ibn Abbas (ra) na
aya kabasa niyan na miyakasold dn sa surga so Adam sa kiya adna ko
karoma niyan, sip man si Ishaq go salakaw ron na dapn maka sold sa surga
sa kiya-adna ko karoma niyan.
Na o ayata pagilaya so kilalapiyat o Ayat na aya korik na dapn makasold sa
surga, pitharo o Allah: "Balingka ska a go si karomangka sa surga", dowa
siran a siyogo o Allah a shold sa surga.

48
LIWANAG O SINDAW

Pd a miya aloy sa kiya adna ko karoma o Adam (as): Pitharo i Ishaq a

pitharo o mga Ulama a go miyakapoon a tothol ko mbawataan o Esrail go
miyakapoon pn a katharo ki Ibn Abbas (ra): "So kiyapakasujod o mga
malaikat ko Adam (ra) na da mathay na tiyorog, na inadn o Allah so
karoma niyan phoon sa gusok yan, uriyan yan na piyakathmo niyan bo so
pali iyan, na kagiya makanaw na miya ilay niyan a babay, siiko pd a
totholan na tig o mga malaikat a antaa san Adam? Inilay iran i taman a
ilmo iyan kagiya a langon a ngaran na katawan yan, na tigo Adam a
giyanan si Hawwa, na tigo mga malaikat a ino khabthowi sa Hawwa?
Tigyan a kagiya inadn o Allah a phoon sa oyagoyag".
Madakl a totholan san a kadaklanon na mga Esrailiyyat, na miya-osay tano
ko miyanga-uuna a usayan so mbarangan o Esrailiyyat.
Na pd sa makanggogonanao sa bnar a inadn so Hawwa a phoon sa gusok
o Adam (as) na so katharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
‫"استوصوا بالنساء فإن املرأة خلقت من ضلع وإن أعوج ش يء في الضلع أعاله فإن ذهبت تقيمه كسرته وإن تركته‬
.‫ رواه البخاري‬."‫لم يزل أعوج‬

Maana: "Phiyapiyai niyo so mga babay ka mataan a so babay na inadn a

phoon sa gusok, na mataan a aya pinaka pko a gusok na so tampar sa puro
(a ron inadn so bae), na o pakatiyolin angka na khaputol, na o shima-angka
na mappko dn". Piyanothol i Bukhari. Sii ko pd a Hadith na: "O
pakatiyolinangka na khaputol, na aya ikhaputol yan na so Talak", maana:
So babay na knaba kompleto, lagid o kiyatharoawn o Nabi (‫ )ﷺ‬a kurang i
agama so bae o go kurang i pamikiran, na o pakatitho angka ka aya kabaya
aka na makompleto na sii khawlog sa makaphmlag kano ka apiya antonai
ikidi-angkawn na didn khabtr, mappko dn, ugaid na so babay na o
mishobra a kiyapko iyan na piphakay rka o Allah a kaputolangkawn a talak.
Shabotn sa hadith aya a so Nabi (‫ )ﷺ‬na inisugo iyan so kaphiyapiyai ko
mga babay, bnar dn a dika phakipgs ko babay ka ska i biyaloy ron o Allah
a thatandingan, ugaid na wajib rka so kaphiyapiya-ingkawn.
Na aya kaphiyapiyai ko babay na so kibgan kawn ko mga kabnar yan.
Pitharo o Mu'awiyah ibn Hayda (ra): Hay rasulallah, antonai kabnar rkami
o mga karoma ami? Na tigo Nabi (‫)ﷺ‬: "So kapakakanangkawn igira a
komiyan ka go so kapakanditarangkawn igira a minditar ka (gasto), go
dingka phran'ga sa bawn phangallpo". Piyanothol i Abu Daud.

49
LIWANAG O SINDAW

Go pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Aya pinaka mapiya a mama na so mapiya i

kakhakaroma". Piyanothol i Termidhie.
Go pd sa kaphiyapiyai ko babay na so diiron kaplambilambinga, diko
khatoosan i basa tano ron sa Iranon, kailangan a sweet kawn, romantic a
tigo khiba‫ﷺ‬n, na ayadn a ladiyawan tano san na so Nabi (‫)ﷺ‬.
Pitharo o 'Aisha (ra): "Igira a mininom ako ko baso na phaginomon mambo
so Nabi (‫ )ﷺ‬na sii niyan iphmbtad a modol yank o kabbtadan ko modol
akn, go igira a kikhb akn so sapo a karne ko tulan na pkhkhbon mambo so
Nabi (‫ )ﷺ‬na sii pkhkhb ko kikhban akn".
Pitharo iyan pn: "Igira a pliyo so Nabi (‫ )ﷺ‬a pshambayang na phagarkan
ako niyan daan".
Go diiron pn makikhoya so Nabi (‫)ﷺ‬, matoa dn so Nabi (‫ )ﷺ‬na katawan
yan a si karoma niyan a 'Aisha (ra) na wata wata pn, na knaba oto lilipati
o Nabi (‫)ﷺ‬, miyakaisa a gomiyobat siran sa ridoay nap aka-oonotn yan so
'Aisha (ra) na kagiya phmbaling siran na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬ko mga Sahabah
(ra) a una kano ka phakawri kami ko 'Aisha, na diisiran shogay ko Nabi
(‫)ﷺ‬, diisiran khtda, dasa mawna so Nabi (‫ )ﷺ‬na das a aya pman mawna
so 'Aisha (ra), na uman mawna so Nabi (‫ )ﷺ‬na tigyan a miyakasa-op ako
ka sakn pman i miyawna na sisingaan yan si karoma niyan. Giyoto na
dodokawan ka phoon sa kiyathidawa.
Ugaid na ba miyapanothol a inikidia anan o Nabi (‫ )ﷺ‬ko pd a mga karoma
niyan? Da.
Sabap sa mbidabida so btad o mga bae, so 'Aisha na kangodaan na
kailangan yan so lagidoto, na so sabaadn na salakaw mambo a kailangan
iran na ayakiran mambo iphmgay o Nabi (‫)ﷺ‬, kailangan a ska a mama na
katawan ka so indait ka ko mga karoma ngka.
Oba badn si karomangka na magatos ka kilo a kapn'd yan go miyaka edad
dn na tigka khtda ta mambo ka sowaan ta so Nabi (‫ )ﷺ‬a go so 'Aisha (ra)!
Khapakay a bakaniyan dn dbaki, aya mawngangn na so katawan yan
ndaidait so btad.
So isa ko mga karoma o Nabi (‫ )ﷺ‬na ayaniyan mambo babalowin a
pkhowaan yan sa mo‫ﷺ‬er sabap ko kalantas yan i pamikiran, na pd anan
sa kaphiyapiyai ko karoma, katawan ka so arga i karoma ngka.

51
LIWANAG O SINDAW

So Khadija (ra) na sabap sa tanto a mala a kiyanggonaan o Nabi (‫ )ﷺ‬a

tamok yan na taman mambo sa miyatay na phmbalasanon dn oto o Nabi
(‫)ﷺ‬, uman adn a makowa o Nabi (‫ )ﷺ‬a kawyagan na phmbganiyanon so
mga ginawai o Khadijah (ra) para ko Khadijah (ra).
So Safiyyah (ra) na kagiya ko phagda ko unta na miyontod so Nabi (‫ )ﷺ‬ko
baba o onta na piyakadapo iyan sa lb yan so Safiyyah (ra) ka an makapagda
ko onta. Allahu Akbar.
Malombat a onta so kiyadaan o Safiyyah (ra) na malo a minitagak na
miyakagoraok na siyongowan o Nabi (‫ )ﷺ‬na tigo Safiyyah a aya
piyakidaan ka rakn na malombat a onta, na piyamagayokan o Nabi (‫ )ﷺ‬a
pphamonasan yan sa lo.
Langon dn anan kamamasaan go kababantayan o mga Sahabah (ra), ba
adn a lawan anan sa karomantic?
Tanto tano a pkhasigi igira a adn a miya ilay tano sa salida a sarowang a
phlkaan yan so paitao o trak para ki karoma niyan, sabap sa di tano
sasabotn so mga turoan go mga okitokit o Nabi (‫)ﷺ‬, a skiyan i ladiyawan
tano.
Imanto na arkingka si karomangka sa kadaklan sa tao na tigiran a bithang
si aki oto, kiyadaan sa Marwa. So babay na tanto niyan a kailangan so
diiron kathayatayaa.
Ska mambo a bae na dikapthayak modo, madakl a babay a kagiya
piyakathaya na badn pthayak modo na ska i pagiktan yan sa lig, giyanan
so mga bae a mawatan sa limo o Allah.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Di tharimaan o Allah so sambayang o bae a
pphakaturog a di karirilaan i karoma niyan". Piyanothol i Termidhi.
Na ska a bae na panamaringka a masosoat rka si karomangka o khabaya
ka shurga.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sadn sa bae a mapantag a kapatay a masosoaton si
karoma niyan na phakasold sa surga". Piyanothol i Termidhi.
Tanto a miyakatas na kiyalimbanan so usayan tano ko ayat, ugaid na
sompatiyan dn aya. Inadn o Allah so bae a phoon sa pko a gusok na ikalimo
tano siran.

51
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah ko Adam (as): "Kangkano ron sa kathagodaya sa sadn sa

kabaya iyo".
Langon a khabayaan yo koman na mapapadalm ko surga, lagid o kiya aloya
ron ko pd a mga ayat a sii sa surga na sadn sa kabaya aka.
Ugaid a tigo Allah na giya angkai a satiman a kayo na di niyo phagobaya,
ka mbaloy kano a mga salimbot, maana: khadusa kano na khasalimbotan
yo a ginawa niyo.
Pd aya sa kalbihan o Adam (as), piyakisujodan yan ko mga malaikat,
inadnan yan sa karoma niyan, go piyakapagingd yan sa surga.
Uriyan yan na inisapariyanon so satiman a kayo obaniyan phagobaya, sa
batalo iyanon oto a makaphapashod ko hikma niyan odi na ungangn yan.
Antonaa oto a kayo? Miya aloy a giyto na Zayton, miya aloy pn a Teen,
miya aloy pn a Karam odi na Korma a giyoto so kayo a Enab odi na Grapes.
Ugaid na aya korik na sobo so Allah i matao ron o antonaa oto a kayo, da
niyan aloya go da maaloy o Nabi (‫)ﷺ‬.
Pd a shabotn saya na ayabs a Korma na Enab odi na Grapes, knaba so
phmbthowan o mga loks tano sa Korma a Tamr, layamn tano a ginawa
tano a giya bbthowan tano aya sa Korma na Tamr aya a ngaran yan, ka
ribat a basa tano ron anan.

‫ﳃ ﳅ ﳆ ﳇﳈ ﳉﳊ‬ ‫ﱥﲷﲸﲹﲺﲻﲼ ﲾ‬
‫ﲽ ﲿ ﳀ ﳁﳂ ﳄ‬

‫ﳋﳌﱤ‬
36. "Na miyalimpang siran o Shaitan na miyapakaliyo niyan siran ko
katatagoan kiran (surga), go pitharo ami a tpad kano (sa lupa) a so sabaad
rkano na ridoay o sabagi, go bagian yo sii ko lupa so phagingdan a go
parahiyasan taman ko mappnto a masa".
So kiyapaka-awa o Iblis ko surga na ayawn miyakapagingd so Adam (as) a
go so Hawwa go kiyamorkaan o Allah so Iblis na da niyan botagi so Adam
(as) oda niyan matipo.
So Allah na inisapar yan ko Adam a go so Hawwa oba iran phagobaya so
satiman a kayo sa Surga, na linimpang siran o Iblis na miyapakandusa
niyan siran ka miyapakakan yan siranon.

52
LIWANAG O SINDAW

Miyapikir o Iblis a khapakay a roo dn matatap so Adam a go so Hawwa go

mabaloy siran a pd o mga malaikat na inwaswasan yan siran, go inishapai
niyan siran sa mataan tigyan a sakn na aya kabaya akn rkano na so mapiya.
Kapakatipo, kapakasiig na go katakabor, karshik i pamikiran, giyanan i
ropaan o Iblis, na tanto a madakl imanto a ayadn a kinowa niyan a
ladiyawan yan na so Iblis, ilidas tano ron o Allah.
Pitharo iyan kiran: Kangkano sa kayo aya ka angkanao sii matatap, go
angkano sii dn makapangundato taman sa taman.
Na miyapakakan yan siranon, na kiya‫ﷺ‬aan so mga anggawta iran na
ayairanon minisapng na so mga raon sa surga.
So kiyagiyoto niyan na miyadusa siran ko Allah ka miyasopak iran so
inisapar kiran o Allah sabap ko Iblis, na piyakaliyo siran o Allah sa surga na
piyakababa iyan siran a dowa sa lupa, na giyaya i sabap a saya tano gii
makapagingd imanto a mga mbawataan yan.
Giyanan i totholanon a miyanga aaloy ko pd a mga ayat.
Sopman so okit a kiyawaswasi kiran o Shaitan na tanto a madakl a
totholanon a aya kadaklanon na mga Esrailiyyat, so sabaadon na marayag
a ribat ka masosopak yan so mga ayat sa Qur-an, sopman so sabaadon na
dita katawan o bnar, na sii maapd ko di khaparatiyaya na go di
mapakaphmbokhag.
Pd a miya aloy a tothol a miyakapoon ko Ibn Abbas (ra) na aya okit a
kiyawaswasi kiran o Shaitan na inampit o shaitan so Nipay, tigyan tabangi
akongka sa kapakasold akn sa surga ka anakn siran malimpang, na sii
komiyadn ko ngari o Nipay na somyold sa surga na giyoto i kiyapakasuld o
Shaitan na inwaswasan yan siran, giyanan tigo Ibn Abbas i sabap a apiya
anda niyo mailay so Nipay na bono-a niyo.
Pd a shabotn tano sii na so takdir o Allah, dapn ma adn so Adam na pitharo
dn o Allah ko mga malaikat a pagadn skaniyan sa kaadn a pakaphagingdn
yan ko lupa, giyoto so Adam.
So kiya adna niyanon na da niyan tagoa sa lupa deretso ka sii niyan tiyago
sa surga, roo niyan piyakapagingd.
Ino niyan da pakaderetsowa sa lupa a giyoto i andang a miyatharo iyan?

53
LIWANAG O SINDAW

Na tiyoba iyan oto ko Adam, bigan yan sa bayabaya, o da kan ko kayo a

inisaparon o Allah na roo dn khatatap sa surga, na kagiya da paratiyaya na
miyawlog sa duniya. Go aniyan kataami so kapiya o kawyagoyag sa surga
na makawma sa duniya na masimba niyan phiyapiya so Allah ka di niyan
khatigran so mapiya a kawyagoyag.
Na sabap sa so Ilmo o Allah na tarotop, langon a dapn mawlawla na
katawan dn o Allah, na katawan yan dn a so Adam na khalimpang o
Shaitan, na giyoto i kiyatharoa niyanon dn ko da niyan pn ka adn a so
Adam na sii makaphagingd sa duniya.
Na inadn o Allah so Iblis go bigan yan sa lawda paro ka ithiwba rktano oto
o Allah o anda taman i babaya tano ko Allah, anda taman i kapharatiyaya
tano, an mataratanto so katharo iyan a ayabo a ini adn yan rkitano na
antano skaniyan mashoasoat.
Na kagiya masopak o Adam go so Hawaa so kabaya o Allah na pitharo iyan
kiran go so Iblis: "Tpad kano (sa lupa) a so sabaad rkano na ridoay o
sabagi"; so Adam a go so mbawataan yan na ridoay iran so Iblis go ridoay
siran mambo o Iblis.
Pitharo o Allah sa Surah [Fatir: 6]: "Hay mga tao na mataan a so Shaitan
na ridoay niyo, na baloya niyo a rodoay".
Na so sabaadn imanto na da niyan ridoa so Shaitan ka aya niyan pn kinowa
a katohanan yan.
"Go bagian yo sii ko lupa so phagingdan a go parahiyasan taman ko
mappnto a masa"; Siiko pd a ayat na tigyan: Sangkano dn phagoyagoyag
sa lupa go sangkano dn phamatay, go phakaliyon kano ron bo.
Sii sa alungan a mawri na phakakasoy tano ko phoonan o loks tano a
Adam, ugaid na sabo sa miyanananguran ko Allah i phakasold sa surga,
sapman sa aya niyan pithondoga so kabaya o Iblis na miphagonongiyan
dn sa Naraka Jahannam.

‫ﳓﳕ ﳖ ﳗ ﳘﳙ ﱤ‬
‫ﱥ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑﳒ ﳔ‬
37. "Na miyadawat o Adam so mga kathato a phoon ko kadnan yan na
piyakatawbat yan, mataan a skaniyan na pphamakatawbat a
masalinggagaw".

54
LIWANAG O SINDAW

Ini-ilaham o Allah ko Adam so katharo a makapangni sa rila ko Allah, na

rinilaan o Allah.
Aya ini-ilahamon o Allah na so miya aloy niyan sa pdna ayat a:
."‫"ربنا ظلمنا أنفسنا وإن لم تغفر لنا وترحمنا لنكونن منوالخاسرين‬

"Hay kadnan ami na miyalalim ami a ginawa ami na odi kamingka rilai go
odikamingka ikalimo na sii kami dn khapd ko miyangalologi".
Na piyakatawbat o Allah, mataan a so Allah na da a unaan yan a
masalinggagaw.

‫ﱄ ﱆﱇﱈ ﱉ ﱊ ﱋ ﱌ ﱍ ﱎﱏ ﱐﱑﱒ ﱓ ﱤ‬
‫ﱅ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃ‬
38. "Pitharo ami a baba kano (sa lupa) phoon sa surga sa kasamasama
niyo, na o adn a phakawma rkano a turoan a phoon rakn na sa tao a
unotan yan so turoan akn na didn khawan go di dn makaphmboko".
Pitharo o Allah ko Adam go so Hawwa go so Iblis sii ko kaphakatanaa niyan
kiran sa lupa phoon sa langit sabap ko miyandusa iran a adn a phakawma
rkano a turoan akn na onoti niyo.
Pakaisha: So Iblis bapn pd a siyogo o Allah a monot ko turoan a katawan
dn a kiyamorkai ron o Allah?
Aya smbag na oway, ugaid na kiya pithakdir dn o Allah a so Iblis na didn
pharatiyaya ka kiyamorkaan yan dn, na aya maana a kiyamorkaan na
miyakawatan ko limo o Allah
Na aya maana o lalag na so mbawataan yan i panonompangan o katharo.
Lagid o kiyapagsilam o Shaitan a dumodokapil ko Nabi (‫)ﷺ‬, miya aloy o
Nabi (‫ )ﷺ‬a umani manosiya na adn a dumodokapilon a Shaitan a
phndadagon, na adn mambo a somisiyapon a mga malaikat.
Na tigo mga Sahabah (ra): Apiya ska ya rasulallah na adn a dumodokapil
rkaba Shaitan? Tigyan a oway adn ugaid na miyagislam.
Tigo Allah: "O adn a phakawma rkano a turoan a phoon rakn".
Tanto a madakl a miyakapoon ko Allah a turoan para ko mga kaadn yan,
lagid o kiyasugo iyan sa mga Nabi.

55
LIWANAG O SINDAW

So kiyapatay o Adam (as) na so mga tao na palaya dn pshimba ko Allah,

taman sa miyalanggay so mada na adn a mga mama a mga ala i simba ko
Allah na tantoba kiyababayaan o mga tao, na kagiya mamatay siran na
miyarata a ginawa iran, na inwaswasan siran o Iblis sa tigyan kiran a giya
mga tao anan na mbaal kano sa barahala a bontal iran ka aniyo siran di
khalipati, na giyoto dn i siwa iran, na so kinipangkat o masa a miyakalobay
so ilmo na iniwaswas kiran pman o Iblisba giyaya man a mga barahala aya
na ayaniyo tohan, na sinimba iran so mga barahala.
Na piyakatalingoma o Allah so turoan yan na siyogo iyan so Nabi niyan a
Noh (as).
Sa aya moripori a inituron yan a turoan na so Qur-an a go Hadith nggolalan
ko sugo iyan a Muhammad (‫ )ﷺ‬a muripuri a Nabi.
Na sa tao a unotan yan so turoan o Allah na didn khawan na go didn
kharata a ginawa niyan.
Di kharata a ginawa niyan sa kakhaganati niyan ko duniya, di kharata a
ginawa niyan sa kakhaganati niyan ko pamilya niyan, tamok yan, go di
niyan ikhawan a kakhapadalm yan ko didalm o kobor go so
kaphakatalingoma niyan sa alungan a mawri, sabap ko balas go limo a
ithitilagadon o Allah.
Sii ko ikadowa a ayat na:
".‫"فمن تبع هداي فال يضل وال يشقى‬

Maana: "Na sa tao a unotan yan so turoan akn na didn madadag na go

didn makambaoman".
Lagid o katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a: "Initagak akn rkano so dowa a balbg a di
kano dn madadag taman sa ayaniyo thitindgan; So Kitab o Allah a go so
Sunat akn".
Aya shabotn tano saya na so tao a unotan yan so turoan o Allah na bagian
yan so pat:
1. Didn khawan.
2. Didn kharata a ginawa niyan (ko kaphatay niyan).
3. Di khadadag.

56
LIWANAG O SINDAW

4. Di makaphmbaoman sa alungan a mawri.

Na sadn sa tao a maparoli niyan anan na skiyan i tao a mithagodaya.

‫ﱚ ﱜﱝ ﱞ ﱟ ﱤ‬
‫ﱛ‬ ‫ﱥ ﱔﱕ ﱖﱗﱘﱙ‬
39. "Sopman so siranoto a miyamangongkir (mga kafir) go piyakambokhag
iran so mga ayat ami na siran i mga tao ko Naraka, tatap siranon dn".
Sopman a tigo Allah so mga tao a dairan unoti so turoan akn na aya bagian
iran na so da a lawan yan a kamboko na kambaoman, siran i mga tao sa
Naraka a tatap siranon dn sa taman sa pakataman.
So mga tao na dowa barang sa alungan a mawri: Mga tao a inikalimo o
Allah a siran so ininggolalan iran so mayto mala a ndaowan o agama go
piyananggilaan iran so mayto mala a knaba pd ko agama go
piyakawatanan iran so mga inisapar ka miphasiyonot siran ko turoan o
Allah, go mga tao a shiksaan o Allah sa pimbarang a siksa sabap ko dairan
kaparatiyaya sa titho a paratiyaya ka aya piyangonotan iran na so baya a
ginawa iran.

‫ﱥ ﱠﱡ ﱢ ﱣ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨ ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱤ‬
40. "Hay mbawataan o Esrail na tadmi niyo so limo akn a inipangalimo akn
rkano, go tomann yo so pasad yo rakn ka itoman akn so pasad akn rkano,
go kawann ako niyo".
Giyangkai a ayat na sii manonompang ko mbawataan o Esrail, aya Esrail
na so Ya'qob (as) a wata o Ishaq (as) a wata o Ibrahim (as).
Siran so mga Yahudi, pinili siran o Allah a pagtao, piyakalbi niyan siran ko
salakaw kiran, ugaid na da a lawan iran a mga songklid a pagtao, mga
lampawi a pagtao, so sabaad ko mga Nabi na piyamuno iran, na siyogat
siran mambo o Allah a pithibarang a siksa, sii kiran miya adn so
piyamakammsa a miya olawla, so sabaad kiran na biyaloy o Allah a mga
baboy na so sabaad na biyaloy niyan a mga amo, go siyogat yan siran a
morka.
Ayapman a phanotholn o Allah na so totholan sangkai a pagtao.
So mga tothol o Allah sa Qur-an na ino niyan pphanothola ka antano
kakowai sa ndaowan, go so katharo a manonompang kiran na
mararangkom tano niyan.

57
LIWANAG O SINDAW

Tiyawag o Allah sangkai a ayat so mga Yahudi, "Tadmi niyo so limo akn a
inipangalimoan akn rkano" a tigo Allah.
Pd a limo kiran o Allah na inadn yan kiran so madakl a Nabi, go biyaloy
niyan siran a mga datu, go inituron yan kiran so mga kitab, lagid o Zabur,
Tawrah go Injeel go so salakaw ron, go piyaguripn siran o Fer'awn na
iniligtas yan siran sa minggolalan ko Musa (as) na siran i miyakapangwaris
ko mga kaingdan, go piyakaturon kiran o Allah so mga pangn'ngkn a
pphakapoon sa langit.
Ba anan miyanggolawla ko mga tao a salakaw kiran?
Pananadmi niyo a tig o Allah sa mga limo akn rkano, na paratiyayaa ako
niyo.
"Tomann yo so pasad yo rakn"; Aya pasad iran ko Allah na makatalingoma
so Muhammad (‫ )ﷺ‬na pharatiyayan iran, ka pkhabatiya iran ko kitab iran
so mga sipat o Nabi (‫ )ﷺ‬taman ko ngaran yan, na toman kano a tigo Allah
sa pasad ka kataya so Muhammad a miyakatalingoma na paratiyayaa niyo.
"Ka itoman akn so pasad akn rkano"; Aya pasad kiran o Allah na
phakasoldn yan siran sa sorga, lagid o kiya aloy niyan sa Surah Al-Maidah.
"Go kawann ako niyo" a tigo Allah ka khapakay a so inisogat akn a siksa ko
mga ama iyo na isogat akn rkano mambo.

‫ﱥﱮﱯﱰ ﱱﱲﱳﱴﱵﱶﱷ ﱹ‬
‫ﱸﱺﱻﱼ ﱽﱾﱿ‬

‫ﲀﲁﱤ‬
41. "Go paratiyayaa niyo so nganin a inituron akn a tiyaratanto niyan so
nganin a matatangan yo, go di kano khabaloy a paganay a pagongkiron,
go di niyo pphasaa so mha ayat akn sa mayto a arga, go kalkn ako niyo".
Inisugo kiran o Allah a paratiyaya iran so Qur-an a inituron o Allah, ka
tiyaratanto niyan so nganin a mapapadalm ko matatangan iran a kitab,
lagid o ropaan o Nabi (‫)ﷺ‬, na katan so Qur-an a ba tarimaa niyo ka
giyanan so iniphasad yo a pharatiyayaan yo amay ka makatalingoma. Odi
niyo paratiyayaa so Qur-an a go so Muhammad na lagid yo bo a inongkir
so kitab yo.

58
LIWANAG O SINDAW

"Go di kano khabaloy a paganay a pagongkiron"; maana di niyo mbaloya

a ginawa niyo a pagampaganay a pagongkir ko Muhammad (‫ )ﷺ‬a go so
inituron ami, di niyo pagongkira.
Pakaisha: Ino ptharoa o Allah a so mga Yahudi i pagampaganay a
miyongkir ko Qur-an a mas miyawna ron mongkir so mga Mushrik sa
Makkah lagid i Abu Jahl a go so salakaw ron?
Aya smbag na aya maana o lalag na di niyo mbaloya a ginawa niyo a
pagampaganay a miyongkir ko Qur-an a pithibaba iyo a kiya ongkira niyo
ron ka katawan yo a bnar ka pkhabatya iyo ko kitab yo so ropaan o
Muhammad (‫)ﷺ‬.
So mga Mushrik na da a mga sabot iran, so pman so mga Yahudi na
katawan iran dn so bnar ka matatago ko kitab iran ugaid na dairan
paratiyayaa. Na siran i pagampaganay a matao ko bnar a da pamaratiyaya.
Wallahu A'lam.
"Go di niyo pphasaa so mga ayat akn sa mayto a arga"; maana a di niyo
pshambia so mga katharo akn, so agama akn sii ko duniya.
"Go kalkn ako niyo" ka katawan yo so kasiksaan a khisogat rkano odi kano
patatiyaya.
So mga Yahudi na katawan iran dn so langon a ropaan o Nabi (‫)ﷺ‬, go
katawan iran dn a miyawma so masa a kaphakatalingoma niyan, ugaid na
dairan magaga tumarima sabap sa da kiran makapoon ka sii miyakapoon
ko mga arab.
Lagid dn mambo anan i btad o sabaad ko mga tao, gophoon so Ulama na
salakaw i tribo odi na mayto i pangkatan sii ko kapphagingd na di
khatarima so katharo iyan.

‫ﱥ ﲂ ﲃ ﲄﲅ ﲆ ﲇ ﲈ ﲉ ﲊﱤ‬
42. "Go di niyo gii pakashaoga so bnar a go so ribat, go di niyo pphagmaa
so bnar a skano na katawan yo".
Sompat dn aya o mga sogoan o Allah ko mbawataan o Esrail a siran so
mga Yahudi.
Di niyo tigo Allah gii pakashaoga so bnar a go so ribat, pd anan sa mga
rarata a dadabiatan o mga Yahudi na inisapar kiran o Allah.

59
LIWANAG O SINDAW

Dalil anan sa so bnar a go so ribat na didn makaphagayon, didn

makapshmbor.
Na so sabaad imanto ko mga tao a kurang i pamandapat na aya kabaya
iran na badn maisaisa so bnar a go so ribat, aya khabayaan iran romawat
na giya angkanan a mga Yahudi a mga smpo a baboy a go amo a
piyangamomorkaan o Allah.
"Go di niyo pphagmaa so bnar a skano na katawan yo"; Inisugo kiran o
Allah a katharoa iran ko bnar ka siran na katawan iran.
Katawan iran a bnabnar a Nabi so Muhammad (‫ )ﷺ‬ka misosorat ko
Tawrah na pphagmaan iran, pd anan sa mga sabap a kyararangiti kiran o
Allah.

‫ﱥ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎﲏ ﲐﲑ ﲒ ﱤ‬
43. "Go tindgn yo so sambayang na go tonayn yo so Zakat, go ruko kano a
pd o mgatao a rumoroko".
Sii ko miyawna a ayat na aya inisugo kiran o Allah na so kaparatiyayaa iran
ko Qur-an a inituron o Allah.
Uriyan yan na inisugo iyan kiran a kitindgn iran ko sambayang ka an
matanto a kiyaparatiyaya iran o pharatiyaya siran, go inisugo iyan kiran a
itonay iran so zakat ka pd anan sa sugoan o Qur-an.
O manggalbk yo anan rakhs o paratiyaya niyo ko Allah a go so Nabi (‫)ﷺ‬
na miyatimo iyo so masoln a go marayag a soasoat ko Allah a giyanan i
kakhataratanto o bnar a paratiyaya.
Go miyatimo iyo so simba a manonompang ko mga ginawa niyo a go so
manonompang ko mga tamok yo, so sambayang na ipshoti ko ginawa, na
so zakat na ipshoti ko tamok.
"Go ruko kano a pd o mga tao a rumoroko"; maana a shambayang kano
sa pd yo so mga tao a gii shasambayang.
Aya inosar o Allah na "Ruko" sabap sa so kon so kashambayang o mga
Yahudi na da abawn karuko, na tigo Allah a shambayang kano sa
sambayang a kapapadalman sa Ruko, unot kano ko gii shasambayang a
siran so mga Muslim.

61
LIWANAG O SINDAW

Pd pn aya sa Dalil ko kinisugoon ko kashambayang a barajama' ka pitharo

o Allah a shambayang kano a pd yo so gii shasambayang.

‫ﲛﲝﲞﲟ ﱤ‬
‫ﲜ‬ ‫ﱥ ﲓﲔﲕ ﲖ ﲗﲘ ﲙ ﲚ‬
44. "Upama na ipshogo iyo ko mga tao so mapiya na kalilipatan yo a
ginawa niyo a skano na phmbatiyaan yo so kitab, ba kano di
phamanabot?".
Sompat dn aya o mga ayat a manonompang ko mga Yahudi.
Ipshogo o sabaad kiran ko salakaw kiran so kaparatiyayaa ko Nabi (‫)ﷺ‬
sabap sa katawan iran a bnar a Nabi ugaid na siran na di iran
pharatiyayaan.
Lagid o miya aloy sa Hadith a adn a mangoda a Yahudi a miyasakit na
kagiya ko phatay dn na piyamisita o Nabi (‫)ﷺ‬, na pitharoon o Nabi (‫)ﷺ‬:
"Tharoangka so ‫ال إله إال هللا‬ka angka makasurga".
Na diningilan o mangoda si ama iyan na tigi ama iyan a paratiyayaangka
so Muhammad.
Na apiya sii aya manonompang ko mga Yahudi na mararangkom tano
niyan. Lagid o kiyatharoa ron o Allah ko pd a ayat a "Hay skano a mga tao
a miyamaratiyaya ino niyo gii tharoa so di niyo phnggalbkn".
Ugaid na knaba aya maana niyan na kagiya ska na madodusa ka na dingka
ishogo so mapiya na dingka ishapar so marata.
Dowa a wajib rka:
1. Ishogo-oka sa ginawangka so mapiya go ishapar ka sa ginawangka s
marata.
2. Ishogo-oka ko salakaw rka so mapiya go ishapar ka ko salakaw rka so
marata.
Na knaba kagiya dangka manggalbk so isa sa dowa anan na dingka pn
phnggalbkn so ikadowa, ka mas phakala a dusa ngka.

‫ﲢ ﲤ ﲥ ﲦ ﲧ ﲨ ﲩﱤ‬
‫ﲣ‬ ‫ﱥﲠﲡ‬

61
LIWANAG O SINDAW

45. "Go pakatabanga niyo sa mga ginawa niyo so kasabar a go so

kashambayang, mataan a so kashambayang na margn inonta bo sii ko mga
tao a sumusundong".
So kasabar i pphakatabang ko tao sa kipkhitonayn yan ko langon a margn
a galbk, dika dn makanggalbk sa margn a galbk oda a kasabar ka. Na
inisugo o Allah so kasabar ka an ka minggolalan so langon a inisugo iyan.
Pshabar ka sii ko kiphnggolalann ka ko mga sugoan o Allah, go pshabar ka
sii ko kaphananggilaingka ko nganin a inisapar o Allah, go pshabar ka sii ko
mga tiyoba a pkhisogat rka.
So mambo so sambayang na pphakatabang rka sii ko kaphakabagr o
paratiyayangka go so kapkhapananggilaingka ko mga inisapar o Allah.
Pitharo o Allah ko pd a ayat: "Mataan a so sambayang na pkhisapar yan
so mga galbk a pakasisingay go mga rarata".
"Mataan a so sambayang na margn inonta bo sii ko mga tao a
sumusundong";
Tanto a margn a inggolalan so sambayang inonta bo ko mga tao a
sumusundong ko Allah, ikaalk iran so Allah, ka tanto a makhap go mamis
a kaggdama iran ko sambayang.

‫ﱥ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭ ﲮﲯ ﲰ ﲱ ﲲ ﱤ‬
46. "Siranoto so ttangkdn iran a mataan a siran na miphmbaratmowa iran
so kadnan iran go ron siran bo pagndod".
Giyanan i sabap a tanto kiran a malbod so sambayang, tanto kiran a
makhap so mga simba ko Allah.
Kagiya tatangkdn iran sa ginawa iran a pagndod siran ko Allah sa alungan
a mawri na ipkhalk iran so siksa iyan na mashisimalaw iran so imbalas yan
kiran.

‫ﱥ ﲳ ﲴ ﲵ ﲶﲷ ﲸ ﲹ ﲺ ﲻ ﲼ ﲽ ﲾ ﱤ‬
47. "Hay mbawataan o Esrail na tadmi niyo so mga limo a inipangalimoan
akn rkano, go tadmi niyo a mataan a sakn na piyakalbi akn skano ko
langowan a kaadn".

62
LIWANAG O SINDAW

Sompat dn aya o gii tano kandirugoda ko maana o Surah Al-Baqarah,

tiyawag pman sharoman o Allah so mga Yahudi sa pitharo iyan: "Hay
mbawataan o Esrail na tadmi niyo so mga limo a inipangalimoan akn
rkano".
Miyawna so usayan anan ko ayat a ika 40.
Go inisompatiyanon: "Go tadmi niyo a mataan a sakn na piyakalbi akn
skano ko langowan a kaadn".
Tadmi niyo a tigo Allah hay mga yahudi a pd sa mga limo akano na
piyakalbi akn so mga palokloksan yo siiko langowan a kaadn.
Piyakandakl akn rkano so mga Nabi a go so mga Datu a go inituron akn
rkano tigo Allah so mga kitab na siyana a da a tadman yo a da a unaan yo
a mga tao a inipangalimoan o Allah na di kano pn phamaratiyaya a
katawan yo so bnar?
Giya ayat aya na marayag a shabotnon a so mga Yahudi i piyakalbi o Allah
ko langowan a kaadn.
Ugaid na adn a ayat a lagid oba niyan mishosuranga, so ayat a miya aloy
ron a giya Umat aya o Muhammad (‫ )ﷺ‬i pinaka mapiya a Umat.
Pitharo o Allah sa Surah Ali Emran:
‫ اآلية‬..."‫"كنتم خير أمة أخرجة للناس تأمرون باملعروف وتنهون عن املنكر‬

Maana: "Miyabaloy kano a pinaka mapiya a umat a miyatindos rabaw

para ko kadandan o mga tao, pshogo kano sa mapiya na pshapar kano sa
marata".
Na aya usayan anan na so mga Yahudi i pinaka mapiya sii ko masa iran a
dapn makatalingoma so umat o Muhammad (‫)ﷺ‬.
Na so kiyapakatalingoma o Muhammad (‫ )ﷺ‬na miyabaloy so Umat yan a
tindos rabaw ko mga tao, pinaka mapiya a Umat go phagawidan iran so
kamapiyaan para ko kadandan o mga tao.
Antonai sabap a kiya baloy angkai a Umat a pinaka mapiya?
Na "Pshogo kano sa mapiya go pshapar kano sa marata" a tigo Allah,
giyanan i sabap a kiya baloy tano a Umat a pinaka mapiya a Umat sangkai
a kadandan o mga kaadn o Allah.

63
LIWANAG O SINDAW

Kasogo sa mapiya go kasapar sa marata.

Na o pagilaya tano na pd a kiyasabapan sa kiyamorkai o Allah ko mga
Yahudi na di iran ishapar so marata.
Pitharo o Allah:
‫ اآلية‬..."‫"كانوا ال يتناهون عن منكر فعلوه‬

Maana: "Aya btadiran na di iran ipshasapara so marata a diiran

manggalbk".
Mga papasang i kasugo sa mapiya na di siran shapar sa marata, na
kiyamorkaan siran o Allah.
Na giya umat aya o Nabi (‫ )ﷺ‬na miyabaloy siran a pinaka mapiya sabap
sa ipshogo iran so mapiya na ipshapar iran so marata, di anan khapakay a
makamblag.
Na aypandapat yo ko sabaad imanto ko mga tao a ipshapar iran so kasapar
sa marata kagiya kon a kapamagatakiya, khasabapan kon sa di
kaphagayonayon.
Aya maptharo akn na so kaatakiya ko ribat na Wajib ka giyanan i kasapar
sa marata.
So ribat a go so bnar na di khapakay a pakapagayonn, na gophoon so bnar
na ayonan yan so ribat na mimbaloy pn a ribat.
O kabaya iyo so kapagisaisa na taplkn yo so nganin a galbk yo a di
makasosogat ko pandoan o Nabi (‫)ﷺ‬.
Giya angkanan a mga tao a dadawayn iran so pshapar sa marata na aya
shayanan iran na so mga Yahudi, banda kabaya iran na kamorkaan siran
mambo o Allah sa lagid o kiyamorkai niyan ko mga Yahudi.
So marata na dowa:
1. Dusa a masoln a diiron kanggalbka o baradusa; na aya wajib rka a pagari
niyan na kasaparan ka sa masoln, ka wajib so kasapngi ngka ko paawing o
pagaringka a Muslim.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sa tao a sapngan yan so pagari niyan a Muslim na
shapngan mambo o Allah sa alungan a mawri".

64
LIWANAG O SINDAW

2. Dusa a mapayag, dusa a miyarinayag, si aki oto na sharonsarungan dn

a gii niyan kanggalbk sa marata, papayagn yan so galbk yan a karibatan.
Na wajib a kasaparan ka sa marayag ka an main'ngka o mga tao so ribat
na ankiran di phakararad.
Ka amay ka miyarinayag so karibatan na tigo sabaad oba giyoto dn i bnar
na wajib a mapakarayag ko madakl a tao.
Go pd dn sa balas o galbk yan a kapkharinayag yan, piyayag yan so marata
a inipagandisan yan na phayagn so btad yan.
So mga tao a mindarowaka a inisugo o Allah so kalphadi kiran na aya
katharo o Allah na:
".‫"وليشهد عذابهما طائفة من املؤمنين‬

Maana: "Go kailangan a kasaksian o madakl a tao so kaplphadi kiran". Ayat

anan sa Surah Al-Nur
An mapayag ko mga tao a giyaya na marata aya, aniran di maphnggalbk.
Na aypandapat yo ko mga tao a isapar ka so marayag a karibatan na tigiran
a miyadusa ka ka dangka sapngi so pagari ngka.
Ati da niyan sapngi a ginawa niyan na sakn ishapngon?
Liyawanan o sabaad so mga aturan a inibtad o Allah, kagiya miyakasowa
magalip na plawan sa tipho.
Rilaan tano o Allah, liwanagan yan rkitano so nganin a di rkitano
makaliliwanag.
Giya ayat aya na aya pd a mapapadalmon na inipangalimoan tano o Allah
sa pithibarang a limo, na balowin tano oto a tadman tano a mapiya ko
Allah na shoasoatn tano sa lagid dn o kiyasogoa niyan rkitano.
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an a sslaan.

‫ﱥ ﲿ ﳀ ﳁ ﳂ ﳃ ﳄ ﳅ ﳆ ﳇ ﳈ ﳉﳊ ﳋ ﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﳒ ﱤ‬
48. "Go kalkn yo so gawii a diron khabalasan o ginawa so salakaw a ginawa
sa mayto bo, go di ron khatarima so sapaat, go di ron khowaan so pidya,
go di siran dn khatabangan".

65
LIWANAG O SINDAW

Pd aya sa mga sogoan o Allah ko mbawataan o Esrail, ugaid na

mararangkom tano niyan.
Ini sugo o Allah a ikalk o pithanggisaan so gawii a kaphangukom, gyoto so
alungan a mawri.
Gawii a di phakanggay a gona so umani isa ko salakaw ron, di roo
phakanggay a gona so wata ko loks yan go di phakanggay a gona so loks
ko wata iyan.
Phalagoyan o tao so pagari niyan, phalagoyan yan si ina iyan a go si ama
iyan, taman ki karoma niyan a go so mga wata iyan.
Umani isa na ayabo a phagapasn yan na giya ginawa niyan sabap ko kargn
o maoolawla.
"Go diron khatarima so sapaat"; da a tharimaan roo o Allah a sapaat, sa
shiksaan yan na shiksaan yan.
Andamanaya oto?
So sapaat na dowa:
1. So aantapn o mga mushrik a phakasapaat kiran a pshimbaan iran a
salakaw ko Allah.
Na giyanan i di phakanggay a gona sa alungan a mawri, lagid o mga Yahudi
a diiran tharoon a khasapaan siran o mga loks iran ka mbawataan siran
kon o Allah, go lagid o mga Christian a pshimbaan iran so Eisa (as) ka aya
iran kon tagapagligtas, dadn a basan bnar, da a bakiran phakasapaat sa
alungan a mawri.
2. Sapaat a phakanggay a gona, sa aya sharat yan na dowa:
a.) Ayabo a phakasapaat na so phakasapaatn o Allah.
b.) Ayabo a khasapaat na so kabaya o Allah a masapaat.
Lagid o kiya aloy niyan ko mga pd a ayat a in sha Allah na khawma tano bo
so mga usayan yan.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Aya khasapaat akn na so mga tao a piyaratiyaya iran
so Allah a dasiran pabakuto".
Pitharo iyan pn: "Aya khasapaat akn na so mga ala i dusa ko mga umat
akn".

66
LIWANAG O SINDAW

Siran so mga ala i dusa ugaid na dasiran makapanakuto, ka sa tao a

makapanakuto sa mayto bo na mapantagon a kapatay a di makathawbat
na didn kharilaan o Allah.
Miya aloy o Nabi (‫ )ﷺ‬a sii sa alungan a mawri na amay ko mawlog sa
Naraka so mga tao na shong so Nabi (‫ )ﷺ‬sa hadapan o Allah na Sujod sa
mathay na nggiraw so Allah a puroon kadn a ulo ngka na pangni ka ka
imbgay rka, na phangnin o Nabi (‫ )ﷺ‬a masapaat yan so mga umat yan na
tigo Allah a pakaliyoangka dn sa Naraka so tao a kapapadalman sa
paratiyaya a puso iyan".
Na sa kabaya iyan a masapaat o Nabi (‫ )ﷺ‬na pananggila sa kapanakuto,
go pananggila nggalbk sa Bid'ah.
So mga pagagalbk sa Bid'ah na apiya iran kaphakainom a mapaas ko paridi
a paginoman o Umat o Nabi (‫ )ﷺ‬ka pagalangan siran o mga malaikat,
paridi oto a ithitilagad o Allah ko mga umat o Nabi (‫)ﷺ‬, a so mga baso
iyan na lagid kadakl o bitoon a palaya dn montiya, makainom kawn na
dikadn khawaw sa taman sa pakataman, na adn a mga tao a di siranon
phakainom ka pagalangan siran o mga malaikat na khakilala siran o Nabi
(‫ )ﷺ‬ka khisisindaw so pkha abdas kiran, na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a pakainoma
niyo siran ka mga umat akn anan, na phakakin'g so Nabi (‫ )ﷺ‬sa sowara a
"Hay Muhammad na ska na dingka katawan so nganin a pimbabago iran
a mga galbk siiko uriyan ka". Miya aloy anan sa Hadith.
Na o da magaga o Nabi (‫ )ﷺ‬a mapakainom yan siran a mapaas na ayapn
oba nyan siran mapakaliyo sa Naraka gophoon siranon mawlog?
Mananggila tano, manigurado tano, oba kalokalo na mambagian tano so
limo o Allah.
Pitharo o Allah: "Go diron khowaan so pidya"; aya pidya na upama na
miyakashala ka na mbgay ka sa tamok ka angka karilai o kiyashalaan ka.
Na sii sa alungan a mawri na da a baroo khatarima a pidya, apiya ayadn a
kala iyan na mala a diso duniya a bolawan a imbgay ngka roo a pidya na
didn khatarima, ka so balas o galbk ka na ayangkadn khakowa.
Go anda ka roo khowa sa imbgay ngka? Apiya salad na dingka roo matoon.
Ayabo a okit yan na so dangkapn kapatay na panamaringka a masoat rka
so kadnan ka a isaisa.

67
LIWANAG O SINDAW

"Go di siran dn khatabangan"; mawlog siran sa Naraka na dadn a bakiran

makaphanabang, roo iran khabatalo a langon a pshimban iran a salakaw
ko Allah na da a bali niyan, roo iran khagdam a langon a gii iran ipanakuto
na da a kipantag yan, na kashndit a mala.
Ilidias tano o Allah ko langon a galbk a iphakarani ko Naraka, go rilaan tano
niyan.

‫ﱌﱎ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱥ ﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ ﱉﱊﱋ‬

‫ﱏ ﱐ ﱑ ﱒ ﱓﱔ ﱤ‬
49. "Go tadmi niyo so masa a iniligtas ami skano phoon ko Fer'awn agoso
ndatuan yan a itatayod iran rkano so pithibarang a marata a siksa,
pphanombaliin iran so mga wata a mama rkano go phagoyagn iran so mga
babay rkano, mataan a mapapadalm roo so mala a tiyoba a phoon ko
kadnan yo".
َ ُ َ ُ َ ُ َ َ َ ََْ َ ُ ْ َُ ُ ُ َ َ َْْ ْ ُ َ ْ َّ َ ْ َ
‫اب ُيذ ِب ُحون أ ْب َن َاءك ْم َو َي ْس َت ْح ُيون ِن َس َاءك ْم َو ِفي ذ ِلكم َبالء ِمن‬
ِ ‫"و ِإذ نجيناكم ِمن ِآل ِفرعون يسومونكم سوء العذ‬
ُ
".‫َّرِبك ْم َع ِظيم‬

Pd aya ko mga limo o Allah ko mbawataan o Esrail a pphakitadman yan

kiran, tadmi niyo tigo Allah so mga limo akn rkano na paratiyayaa ako niyo,
pd a tigo Allah sa limo akn rkano na iniligtas ami skano phoon ko pamilya
o Fer'awn.
Giya angkanan a Fer'awn na grar anan, knaba ngaran, so pamilya a gii
ndatu sa Meser na sadn sa pkhadatu na aya grar yan na Fer'awn, ibarat o
sa Arabic na Malik, sa English na King.
Na aya pinaka marata a Fer'awn na giya angkawto a miniphantag o
mbawataan o Esrail.
Miya aloy tano a so Esrail na giyanan so Ya'qob (as) a wata o Ishaq (as) a
wata o Ibrahim (as), a sii siran babaling sa Jerusalem, na ino siran
phakapagingd sa Meser odi na Egypt?
Sabap ko kiyadatu o Yusof (as) sa Meser a piyakasong yan roo so mga
pagari niyan a go si ama iran, na roo siran dn miyagingd go roo siran dn
miyababad.
Alowin tano sa makmpt so totholan sa kiyapakaligtasa kiran o Allah phoon
ko Fer'awn sa minisabap ko Musa (as), sa sii dn makaphashod ko mga pd

68
LIWANAG O SINDAW

a ayat a miya aloy sa Qur-an go sabaad ko miyanga aaloy o mga Salaf lagid
i Abdullah ibn Abbas (ra).
So kiyalanggay o masa na so mbawataan o Esrail a siran so mga Yahudi na
piyaguripn siran o Fer'awn, inisayan yan siran sa mga binatang a dadn a
kapaar iran, makasasayan siran sa matag tamok o Fer'awn, na sisiksaan
yan siran sa pithibarang a kasiksaan.
Mala i daradat a pagtao so mga Yahudi ka siran i mbawataan o mga Nabi.
So mbawataan o Esrail na sapulo a go dowa ka loks, ka sapulo a go dowa
so wata o Ya'qob (as), aya kaka na so Robel, na ariari so Binyamin.
Pd a miya aloy na adn a paririmar a miyatharo iyan ko Fer'awn a adn a
iphmbawata a bago a mama a phakapoon ko mbawataan o Esrail a
khasabapan sa kaphagombasay a angkaini a kadatu oka.
Na inisugo o Fer'awn ko mga sundaro niyan a langon a wata a mama sii ko
mbawataan o Esrail go so mama a iphmbawata na mbonoon.
Giyanan so katharo o Allah a: "Pphanombaliin iran so mga wata a mama
rkano go phagoyagn iran so mga babay rkano, mataan a mapapadalm roo
so mala a tiyoba a phoon ko kadnan yo".
Khapakay a miisha o sabaad: Adidi pn ka phagoyagn so mga babay, ayabo
phmbonoon na so mga mama, na ino oto khabthowi sa mala a tiyoba? aya
mas mala a tiyoba na upama ka babay wata na biyono iran.
Na aya smbag yan na so babay na igira a matatangan o rido-ay na tomo a
badn miyatay, ka so babay na kayaan a go maratabat na pphaguripnn o
ridoay go sadn sa ikhidi-a niyanon ka mbabayabayaan yan na giyanan i da
a lawan yan a mala a tiyoba oba matangan a ridoay so warisan ka.
Na sa masa oto na miyapantag a ikaoogat so Musa (as), na kagiya ko
imbawata o Ina iyan na miyaka awid a akal yan ka miyasigurado niyan a
khapatay o Fer'awn so wata iyan a Musa.
Na ini-ilaham o Allah ko Ina iyan a tagoa niyan sa kaban na anoda niyan
ko lawas a ig.
Na kagiya ko pkha anod na thatawdan o kaka niyan a babay o anda
khatandang.

69
LIWANAG O SINDAW

Na sii dn minipimpir ko mga babay a gumagalbk o Fer'awn a komakadn ko

ligid a lawas a ig na kinowa iran so wata.
Na kagiya mailay o Fer'awn na phakibuno iyan, na tigo karoma niyan a
dingka anan mbunoa ka kamapiyaan ta anan, batadn mbabawataa.
Na pimbabawata iran so Musa, na sabap sa gagaw o Allah ko Ina o Musa
a tanto a miyakandarasag a akal yan na miyagokit so Allah sa
kapakambalingan o Musa ko Ina iyan sa kapipiya a ginawa.
Na dadn a shosowan o Musa ko langon a babay, na kumakadn roo so kaka
niyan na tigyan a ba akn skano thoroi sa babay a khapakay a makasoso
ron a wata anan? na inituro iyan kiran so Ina iyan, na miyakasoso so Musa
na miyapiya a ginawa mambo o Ina iyan ka miyakambalinganon so wata
iyan sa siran na i iran katawan.
Na so kiyapakala o Musa (as) na pd a sipat yan na tanto a mitataralo a bagr
yan.
Na miyakaisa alungan na miyawma niyan a mama a pd ko mbawataan o
Esrail a gii makishontoka ko mama a pd ko mga sundaro o Fer'awn.
Na tigo mama a pd ko mbawataan o Esrail a hay Musa tabangi akongka,
na giyabo a kiyaltika niyan ko mama na miyatay.
Na sii pman ko pd a gawii na miyawma pman i Musa a mama oto a
tiyabangan yan kagai a gii pman makishontoka, na tigyan ko Musa a
tabangi akongka pman, na tigo Musa a siyana ka a marata i ungar a
kapakimbuno bodn a galk ka? na siyongwan siran o Musa ka thabangan
yan pman ka dibo phaka ato ko ridoay na aya katao ron o Mama na kagiya
pirangitan o Musa na ba skaniyan i mbonoa niyan na miyakalalis a tigyan:
Ba akongka mbonoa sa lagid o kiyapamono-oka kagai?
Ah na kiyatokawan a so Musa i miyakapatay na miyalago so ridoay ka
miyamripo ko Fer'awn.
Na miyawan so Musa ka shaopan iran, na adn a miyakatharo-on a palagoy
ka hay Musa ka diika iran plolobaan ka shaopan ka iran.
Na miyalagoy so Musa (as) na sii miyaka antap sa ingd a Madyan, na
miyawma niyan a dowa katao a raga a pthamong sa kambing, na inishaan
yan siran na tigiran a nanayawn ami a mga tao anan i kapakapasad iran sa
ig anan a pphakainoman sa kambing, ka so ama ami na miyaloks dn.

71
LIWANAG O SINDAW

Na tiyabangan yan siran na uriyan yan na suminirong ko kayo a

makandadarasag a akal yan.
Na da mathay na miyakawmawn so isa ko mga raga a pkhaya, na tigyan;
Shongka kon ki ama ka angka niyan kapirmiyowi ko kiyatabangingka
rkami.
Na miyonoto so Musa na aya muuna, aya mauuri so babay ka di niyan
kabaya oba niyan maiilay so babay.
Na kagiya makawma siran na tigo raga; Hay ama obangka kailangan so
gumagalbk a phakatamongn sa mga kambing tano aya na aya mapiya na
so mama a mabagr a khasarigan.
Piyamakailatan yan so Musa, mabagr a mama ka kiyamasaan iran so
kabagr yan kagiya ko tabangan yan siran, go khasarigan ka minisarig yanon
a ginawa niyan ka apiya niyanon kapagilaya.
Na siyabot o loks a mama a giya wata iyan aya a raga na khabayaan yan
so Musa.
Na pitharo iyan ko Musa: Mataan a kabaya akn a mapangaromangka a isa
aya sa mga wata akn, sa aya khibtang ka na thamungan ka a mga kambing
ami aya sa aya kathay niyan na walo ragon, na o kompletowangka a sapulo
ragon na kamapiyaan ka, na tigo Musa a oway.
Na miyapangaroma niyan.
Na kagiya mapasad so sapulo ragon na lomiyalakaw a pd yan si karoma
niyan a look a gawii, na miyasandng yan ko palaw so apoy a tanto a
maliwanag, na tigyan ki karoma niyan: Saya kano bo ka sumong ako sa
apoy anan ka oba ako ron makakowa sa mabaloy a sindaw ta go malo
tawn a pkhayawan.
Na kagiya makawma sa dapa oto sa (Saina) sii ko palaw a Tor, aya maana
a Tor na palaw a adn a mga kayo ron, na tiyawag o Allah: Hay Musa,
pangndai ngka a talompa aka anan ka sii ka mapapadalm ko soti a darpa,
Hay Musa mataan a sakn so Allah a kadnan ka na simbaa akongka go
pamayandgn ka so Sambayang sa tadntadm ka rakn.
Na malo a kattkawan so Musa.
Na tigo Allah: Antonaa kakaptan ka anan sa kawanan ka?

71
LIWANAG O SINDAW

Knaba ino iniisha o Allah ka baniyan di katawi, ka langon taman na

katawan o Allah, inishaan yan ka an thakna a ginawa o Musa.
Na tigo Musa: Tkn akn aya hay kadnan ko, phagosarn akn sa kapthanora
akn ko mga kambing akn go adn pn a ipkhidia aknon a salakaw.
Na tigo Allah: Ithogn ka.
Na ini-ithog o Musa na mimbaloy a nipay a balakhasan, na miyalk so Musa.
Na pitharo o Allah: Kowaangka, di ka pkhalk, asar a kakaptan ka na ikhasoy
ami bo ko andang yan, phmbaloy bo a tkn.
Go alosodangka a lima ngka sa poyo-oka anan na liyon ka na phmbaloy a
maputi a masindaw a kna-oba shasakit.
An ka mailay so mga tanda o kadnan ka, songka ko Fer'awn ka tanto a
miyangakowala na nda-owaingka, tharoangkawn a paratiyaya ko Allah ka
an mbaloy a suti, go tharoangkawn a bokai niyan so mbawataan o Esrail
na pakawnota niyan rka.
Tigo Musa: Hay kadnan akn ipkhalk akn siran ka miyakapatay ako kiran,
maawan ako kiran go di mapiya a diiko kapakatharo na pakitabangi
akongka ko pagari akn a Haron.
Na tigo Allah: Biyaloy akn pn a Nabi so pagari ngka a Haron na lalakaw
kano a dowa, go di kano pkhawan ka phagilayn ko skano go pkhakin'g akn
skano ...
Tiyawag o Allah so Musa (as) na biyaloy niyan a sugo iyan, go
inibabidiyanon so kaka niyan a Haron (as), na siyogo iyan siran a song siran
ko Fer'awn na sampayniranon so agama o Allah go pangniyairanon a
pakawnota niyan kiran so mbawataan o Esrail.
Na kagiya makawma siran ko Fer'awn na inisampay-iranon so sugoan o
Allah a kalk ka so Allah go pakawnotangka rkami so mbawataan o Esrail.
Na pitharo o Fer'awn: Siyana ka a da a tadm yan, pimbabaawata ami ska,
go sii ka rkami miyagoyagoyag sa miyakapera ragon, na miyamunoka
rkami na kataya a miyonkir kapn?!
Na tigo Musa (as): Miyakapamuno ako ka da pn oto a sabot akn sa
angkawto a masa, na piyalagoyan akn skano ka inikalk akn skano na bigan
ako o Allah sa ungangn go biyaloy ako niyan a sugo.

72
LIWANAG O SINDAW

Na giya ipphanonongka aka rakn anan a kiyambabawataa niyo rakn na da

a bali anan ka piyaguripn ka so mga tunganay akn a mbawataan o Esrail.
Na pitharo o Fer'awn: Na antaa bs i tohan yo ari Musa?
Na pitharo o Musa (as): Aya tohan ami na so Allah a skaniyan so miyadn
ko langon taman, skaniyan so miyadn ko langit a go so lupa, skaniyan i
kadnan o langowan a kaadn.
Pitharo o Fer'awn ko mga tao a makamamasa: Ba niyo di khakin'g a lalag
aya o Musa? - Ba niyan dn piyamagompat -.
Na pitharo o Musa (as): Skaniyan i kadnan yo a go kadnan o miyanga-
uunaan yo.
Na pitharo o Fer'awn: Mataan a giya sugo aya a miyakawma rkano na
phmbthangn.
- Giyanan dn i waraan o mga tao a mapapadalm ko ribat, amay ko
kiyabnaran na gii manaro sa marata, so tigo mga loks a: "Olawla khangtan
a phamanaro sa ilat, btad a khasansara a ptharo sa padail".
Na pitharo o Musa (as): "Skaniyan i kadnan o sbangan go sdpan go so
pagltan iran, o skano na adn a mga otk yo.
- Piyakailat kiran o Musa (as) a siran i da a mga otk iran, siran i
phamamthangn ka dairan makilala so titho a tohan iran ka aya iran
sinimba so Fer'awn.
Na pitharo o Fer'awn: Mataan a komowa ka sa tohan ka hay Musa a
salakaw rakn na mbilanggoon akn ska!
Na pitharo o Musa (as): Upama na apiya pn adn a minitalingoma akn rka
a mga tanda a mga rarayag?
Na pitharo o Fer'awn: Andai mga tanda a awid ka?
Na inilbad o Musa (as) so tkn yan na mimbaloy a mala a Nipay, na inilyo
niyan a lima niyan tanto a masindaw a di phakasirang ko phamakailay ron.
Na pitharo o Fer'awn: Mataan a mapasang aya a talingkataon, balik-mata
a galbk aya o Musa, kabaya iyan a paka-awaan kano niyan ko mga lupa iyo
sabap sa katao niyan aya, na antonai mo‫ﷺ‬er yo?

73
LIWANAG O SINDAW

Na tigo mga pagtao niyan: Tawagn so langon a talingkataon sa ingd aya ka

an kamasai i taman a kapasang i aki aya a Musa.
Na tigo Fer'awn ko Musa: Upama na ayangka rkami iphangangalk a mga
katao ngka aya, mga Magic ka aya? ah na miyatoon ka so pantag ka,
timoon ami a langon a pangangatao ka an mailay i kapasang ka, na sa
tabann na makaphangungunotan ko miyakataban, na imanto na bgay ka
sa pasad ka antano aya minggolalan.
Na tigo Musa (as): Aya pasad tano na so gawii a ppharasan, a giyoto so
gawii a diiran shlaslaan, na timoa niyo a tigo Musa (as) so mga tao a
kapipita ka aniran kamasai o antai bnar.
Na kagiya mamakawma so mga talingkataon na tigiran ko Fer'awn: O
makataban kami na adn a permiyo ami?
Na tigo Fer'awn: Oway go phmbaloy kano rakn a mga rarani.
Na tigiran ko Musa: Antai paguna?
Na tigo Musa (as): Una kano.
Na inipllbad iran so mga tali iran go nganin a kaawidan iran na
mimbabaloy a miyakadakdakl a nipay.
Na miyawan so Musa (as), na iniwahi ron o Allah: Di ka khawan, ka ska i
maka-oombaw, lbadn ka so tkn ka.
Na inilbad yan so tkn yan na mimbaloy a miyakalala a Nipay na
piyangangan yan so langon a nipay a balik-mata a phoon ko mga
talingkataon.
Sa masa oto na miyatangkd sa ginawa o mga talingkataon a knaba
talingkataon so Musa (as) ka piyor a nipay a nipay niyan oto, knaba matag
balik-mata ka bnabnar dn a nipay ka piyangangan yan so inipllbad iran, na
miyatangkd sa ginawa iran a so Musa (as) na bnar a Nabi a susugoon o
Allah.
Na miyaratiyaya so mga talingkataon sii ko Musa na somiyojud siran ko
Allah, piyakalangkapiran a piyaratiyaya iran so Musa a go so Haron a mga
Nabi a sugo o Allah.

74
LIWANAG O SINDAW

Na tigo Fer'awn: Upama na miyaratiyaya kano a da akn skano ka-idini?

mataan a pamonoon akn skano, pamutolan akn skano sa mga lima go mga
ae uriyan yan na pamitinn akn skano sa mga kayo anan a korma.
Na tigiran: Nggalbkangka i kabaya aka ka mimbayurantang kami ko
kadnan ami, mataan a di ami pshasambiin a bnar aya a miyaka talingoma
rkami.
Na uriyan o kiyapamonoa kiran o Fer'awn na tiyawag yan so pagtao niyan
sa tigyan: Hay skano a mga pagtao akn, mataan a dadn a katawan akn a
tohan a salakaw rakn, na hay Haman (si Haman i mapuro o mga sundaro
niyan) na mbaaln akongka sa Tower a ithowak akn sa langit ka pagilayn
akn a tohan anan i Musa a gii niyan tharoon, mataan a so Musa na bokhag.
Giyanan i kabasa o Fer'awn.
Ino niyan mapthao a so Allah na sii sa langit?
- Khapakay a miyatharoon i Musa (as) na da badn ma-aloy sa Qur-an.
Na o miyatharoon o Musa (as) na marayag a karina sa so mga Nabi (as) na
paparatiyayaan iran a so Allah na sii sa langit, sii ko puro o 'Arsh yan sa
ropaan a dumadati rkaniyan, sa lagid dn o ndaowan rktano o Nabi tano a
Muhammad (‫)ﷺ‬.
A gyanan dn i mararani a miyatharoon o Musa (as) ka tigyan: Miyamokhag
so Musa oba adn a tohan yan sa langit na mbaaln ako niyo sa towak a
ithowak akn sa langit ka anakn mailay a tohan yan anan, pimorkaan o Allah
a Fer'awn.
- Odi na dawn matharo o Musa (as), na sabap sa so kiya-adna ko manosiya
na mirrsha-on dn so bnar, igira a sumusujod ka na sistingingka man ka
maggdam ka sa puso-oka a so Allah na sa puro.
Na so kiyatharo-a o Fer'awn sa so Allah na sii sa langit na upama ka knaba
bnar a so Allah na sii sa langit na ptharoon dn o Allah a knaba oto bnar, na
da tharoa o Allah, maana a bnar oto a katharo.
Na nanao sa adidi pn so Fer'awn ka katawan yan a so Allah na sii sa langit
a diso sabaad imanto ko mga tao a miyangabibinasa i pamikiran.
Na inimbalay o Haman sa mga tower a pagmbaalan iran a towak a ithowak
iran sa langit, aya katawi-iranon na ba marani a langit.

75
LIWANAG O SINDAW

Na so miyambalay iran na giya angkanan imanto a mga Pyramid a pkhailay

sa Meser odi na Egypt.
So dabo kaparatiyayaa o Fer'awn ko Musa (as) ko kiyamataani niyan ko
tanda o Allah a Mu'jizat o Musa (as) a giyoto so tkn yan a gii mbaloy a
nipay a go so lima niyan a pshindaw ka badn miyanakabor ka thowakan
yan kon a langit na piyakimasaan kiran pman o Allah so sabaad ko mga pd
a ayat yan.
Siyogat siran o Allah a paninang a go kamrmri, di siran dn paguranan na
da a plonaw a pamomolan, go so mga pamomolan a andang da didn
pagunga, ka oba kalokalo na ikalk iran go makapanananguran siran ko
Allah.
Na basiran dn miyamolowak, tigiran a ino kamidn magigiyaya ka sabap rka
Musa (as), kmbo kadn pangatao na giyaya i miyasowa, go mataan a
panabnar kadn mangatao ka i kami rka dn maratiyaya.
Na sa masa oto na isosowa iran dn sa mga binatang so mbawataan o
Esrail, piyaguripn iran siran, miyakasagad siran sa karomasayan a da a
miyakashinagadon.
Na sabap roo na siyogat siran pman o Allah a dgan (baha), ka obakalokalo
a katagoan siran sa paratiyaya.
Piyaki-uranan siran o Allah sa mabagr a uran na miyald siran, taman sa
sokon so ig na sii matataman sa lig o umani isa, pdanan a miya-aloy sa
Esrailiyyat, na di phakawntod ka khagtan, na so mbawataan o Esrail a
inonta a mamagpda siran na da siran mald, ayabo a siyoldan a dgan na so
darpa o ndatuan o Fer'awn.
Na miyakapitogawii na giyoto dn i masosowa iran.
Na tigo Fer'awn ko Musa (as): Hay Musa na pangniyangka ko kadnan ka a
pakada-a niyan a dgan aya ka pharatiyaya kami dn go phakawnotn ami rka
dn so mbawataan o Esrail.
Na miyamangni so Musa (as) ko Allah na miyada so dgan, na da siran bo
paratiyaya, pd aki aya tigiran Musa ko mga salamangka aka.
Na aya kiran pman inisugat o Allah na mga tarapan, so kiyada o ig na
miyakapiya so lupa na lomiyonaw so langowan a pamomolan, na so

76
LIWANAG O SINDAW

kaphnggonai iranon na miyawma siran a tarapan a da a takar yan, na kiyan

o tarapan so langon a pamomolan, langon a mangngto.
Na kagiya ko mathay dn na somiyangkop siran pman, tigo Fer'awn ko
Musa (as): Hay Musa na pangniyangka ko kadnan ka a pakada-a niyan a
dgan aya ka pharatiyaya kami dn go phakawnotn ami rka dn so
mbawataan o Esrail.
Na miyada pman so tarapan na da siran bo pman paratiyaya go dairan bo
bokai so mbawataan o Esrail.
Na mapipiya a ginawa iran ka miyada so tarapan, go adn a miyatago iran
a pangn'ngkn iran ka so miya agaw iran ko mga tarapan.
Na ayapman a inisugat kiran o Allah na kuto odi na kasisang, a da a takar
yan, na kiyan iran so langon a matatago iran a pangn'ngkn, go
kiyalakoloban iran so langon a pananagoay, tanto a mapasang a
masosowa.
Na tig pman o Fer'awn ko Musa (as): Hay Musa na pangniyangka ko
kadnan ka a pakada-a niyan a dgan aya ka pharatiyaya kami dn go
phakawnotn ami rka dn so mbawataan o Esrail.
Na miyada pman so kuto na dasiran bo toman sa pasad.
Na aya pman a inisugat kiran o Allah na babak, miyapno siran a babak,
taman sa so tao na anda i kaphngganga niyan ka ptharo na kiyasoldan a
babak a ngari iyan, subhanallah, miyapno siran a babak.
Na giyoto dn pman i miyasowa, taman sa aya kiran pman inisugat o Allah
a tiyoba ka oba kalokalo a makapanananguran siran ko Allah na rugo.
Langon a ig iran na mimbaloy a rugo, na so mbawataan o Esrail na di
phmbaloy a rugo so ig iran.
Na dadn a kainom dadn a kakan, na miyakasangko siran pman, na tigo
Fer'awn ko Musa (as): Hay Musa na pangniyangka ko kadnan ka a pakada-
a niyan a dgan aya ka pharatiyaya kami dn go phakawnotn ami rka dn so
mbawataan o Esrail.
Na miyada pman so rugo na da siran bo paratiyaya.

77
LIWANAG O SINDAW

Giyaya dn i masosowa tano imanto, igira a miyakandusa tano na pshogatn

tano o Allah a tiyoba ka oba kalokalo a matoon tano so kadnan tano, na
odi tano thawbat na salakaw pman a tiyoba.
Miyakapera oto ulan na gii thondotondog so mga linog sa mga darpa tano
anan, na tigakn a giyaya mga tao kano na pphaka-in'ngkaan tano o Allah,
na umani isa na badn sisinga ka da makakowa sa thoma.
Na so da tano kapakakowa sa thoma ko mga linog a go mga baguio na sii
tano dn siyogat o Allah ko darpa a pkhababayaan o umani isa a Muslim sa
Pilipinas ka da a rowarowaron a Islamic City sa Marawi na piyakitotong o
Allah.
Na tigami pman a manananguran tano mga uripn o Allah ko Allah ka
piyakain'ngka tao niyan, na da ka badn miyamolowak so umani isa.
So pd a mga bago a tao na mimbaloy a gii niyan phasaan a ginawa niyan,
so sabaad na sii dn pkhadakpan sa Shabu sa bakowitan, na miyada so
sambayang na tiyalikhodan so agama.
Na tiyalondogan na miyasogat a baguio a go dgan so sabaad ko mga darpa,
kiyamasaan tano.
Na odi tano shalimbtad na di tadn katawan i phakasaluno a tiyoba, aya
awidon a akal na gii makaprambirambit, shasakioya tano ko agama tano,
nakon ah, mamagogopa tano, umani isa na sangana niyan so khagaga
niyan ko pamilya niyan, oda a khagaga niyan na ayabo a apasa niyan na
giya ginawa niyan.
Giya Marawi na ditadn katawan o makandod pn sa lima o mga Muslim,
khapakay a giyanan dn i kakowaa iranon.
Na manananguran tano ko Allah ka oba kalokalo a aya manggolawla na so
iphakapiya a ginawa tano sa duniya go akhirat.
Na samawto na siyaw (9) timan a miyakatalingoma ko Fer'awn a mga
tanda o Allah na dadn paratiyaya.
1. Tkn a gii mbaloy a nipay.
2. Lima o musa a gii mbaloy a sindaw.
3. Taon.

78
LIWANAG O SINDAW

4. Di pagunga so mga pamomolan.

5. Dgan.
6. Tarapan.
7. Kasisang odi na kuto.
8. Babak.
9. Rugo.
Na so dairan dn kaparatiyaya na miyawma so kashiksaa kiran o Allah.
Na siyogo o Allah so Musa (as) a palagowin yan a look a gawii so
mbawataan o Esrail.
Shaog dn so babay mama a palaya dn da a sandiyata iyan ka miyathay a
gawii na gii siran paguripnn o Fer'awn.
Na rakhs a langon a gamit iran na awid iran ka phalagoy siran.
Na so mga babay ko mbawataan o Esrail na pd a miya aloy na umani isa
kiran na tigyan ko diiron maguripn a babay a pd ko ndatuan o Fer'awn a
smbayi akongka sa bolawan ka adn a programa ami amay ko gagawii na
ikasoy ko rkabo mapita, takinoba a phalagoy siran.
Na miyalagoy siran a gagawii, na kagiya mapita a kiyatokawan siran o
Fer'awn na tiyawag yan so mga sundaro niyan, ka khtdn yan so Musa (as)
a go so mbawataan o Esrail.
Na tigo Fer'awn a mataan a piyakapagotg tano a mga tao anan a mayto i
bilangan na ktdn tano siran ka pamonoon tano siran.
Aya miya aloy a kadakl o mbawataan o Esrail a inipalagoy o Musa (as) na
subra 600,000 katao, na so Fer'awn na aya kadakl o sundaro niyan a iniktd
yan kiran na 800,000 a sundaro a khikokoda.
Adn a pd a kiya aloy niyan a ayakon a kadakl o sundaro o Fer'awn na isa
ka Million, na ditadn katawan i bnaron ka kadaklanon na Esrailiyyat.
Na kitd yan siran sii dn ko tkd a kapipita.
Na kagiya makawma so mbawataan o Esrail ko ragat na dadn a khawkitan
iran na miyalangkaw siran o Fer'awn, miyakakharaniya dn, na miya
langkaw iran mambo so Fer'awn.

79
LIWANAG O SINDAW

Na miyawan siran dn, na tigiran hay Musa (as) na mataan a praotn tano
dn.
Na tigo Musa (as): Di tano iran praotn ka mataan a tagpda akn so kadnan
akn na thoroon ako niyan sa mapiya a okit.
- Ilaya niyo so pananarig ko Allah, miyawma siran dn o ridoay na katawan
yan a dadn a kha-agawan iran ka ragat a unaan iran, na ugaid na thatakna
a puso iyan ko kadnan yan na tigyan: Mataan a di tano iran poraotn ka
pdakn so kadnan akn.
Lagid dn anan so pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬ko AbuBakr (ra) ko kiyapakathapok
iran ko girb a pphangtdn siran o AbuJahl ka mbonoon yan siran, na
miyawan so AbuBakr (ra) na tigo Nabi (‫)ﷺ‬: Dika pkhalk ka mataan a pd ta
so Allah. Na sabap roo na mataan a tigo AbuBakr (ra) ka miyasurong kami
o AbuJahl, miyakashogata pn a mga mata ami na da kami niyan dn mailay.
Na so kiyagiyoto niyan na iniwahi o Allah ko Musa (as) a bntoln ka so tkn
ka sa ragat anan.
Na inibntol o Musa (as) so tkn yan ko ragat na miyawpak so ragat sa
sapulo a go dowa, miyanga uupak a kiyambaalan sa lalan.
Umani isa ka loks ko mbawataan o Esrail a sapulo a go dowa ka loks na
salakaw i lalan.
Na miyokit siran dn, na ayapd a miya aloy sa Esrailiyyat na kagiya
kamomolowan a kaphripag o mbawataan o Esrail a maiilay o Fer'awn a
phagukitan iran aya a mabbngkag a ragat a khapakay a apiya antona a oras
na makathikop na mald siran na miyawan, na so koda iyan na mama, na
miyakawma so Jibril a khokoda sa babay a koda, di khailay o Fer'awn,
ayawn bo pphakailay so koda iyan, na miyokit so Jibril (as) a khokoda sa
babay a koda na tiyondog o koda o Fer'awn, na so kiya ilaya o mga sundaro
sa miyokit so Fer'awn na apiya siran pkhalk na miyatondog iran, na kagiya
makaripag so Jibril (as) na langon mambo miyakaripag so mbawataan o
Esrail a go so Musa (as) na langon mambo miyapadalm ko pamagltan o
ragat so Fer'awn a go so mga sundaro niyan, na komiyadn sa tampar sa
talikhodan so Mikael (as) na sii ko kasasanguran iran na so Jibril (as) na
initalikob iran a dowa so ragat ko Fer'awn a go so ndatuan yan na palaya
siran miyald.

81
LIWANAG O SINDAW

Na so kiyatangkd sa ginawa o Fer'awn a dadn a phalagoyan yan ko kabaya

o Allah na miniplalis yan a imanto na PIYARATIYAYA AKN SO TOHAN A
PIYARATIYAYA O MBAWATAAN O ESRAIL, na tigo Allah: "Upama na
imanto a phatay ka na pthawbat ka? di dn anan khatarima ka gowani na
tanto ka a miyangakowala, na imanto na mbatonn ami so lawas ka ka
angka mbaloy a tanda ko phnga-uuri a tao". Sii anan sa Surato Unos.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘﱙ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱤ‬
50. "Go tadmi niyo so kiya-upaka ami rkano ko ragat na iniligtas ami skano
na inld ami so Fer'awn a go so ndatuan yan a skano na kababantayan yo".
Pd aya ko mga limo o Allah ko mga Yahudi a mbawataan o Esrail a
pphakitadman yan kiran.
Tadmi niyo tigo Allah so mga limo ami rkano na paratiyaya kano.
Na aya khakowa tano sii a gona na tadman tano so langon a limo rktano o
Allah na manalamat tano ko Allah nggolalan ko paratiyaya na go
kanggalbk sa simba, apiya giyabo a kiyabgi niyan rka sa mata na maladn a
limo, pikirangka man o da a mata ngka?
PD A KHAKOWA A GONA KO TOTHOLAN KO MUSA (AS) KO
KINIPHANTAGN YAN KO FER'AWN:
1. So tao a sharigan o Allah sa mala a galbk na phakawkitn yan daan sa
kamargnan ka an malayam sa kapromasay.
2. So tao a miyanobra ko katharidadag na pphakimasaanon o Allah so
pithibarang a mga tanda, na amay ko didn pharatiyaya na thotopan yan a
puso iyan uriyan yan na shogatn yan a siksa.
3. So tao a miyakambkn ko puso iyan so bnar na didn mapkhalingkaling so
paratiyaya niyan, apiya pn aya sambi iyan na so niyawa niyan.
4. Sadn sa kala a pananarig ka ko Allah na kala a tabang yan rka.
5. So Fer'awn na miyakasabot ko kaphatay niyan na da tarimaa o Allah
sabap sa sakali makaphikir na miyasandng yan so kapatay.
Ribat so tothol o mga loks a dakon makasabot ka piln o Jibreel (as) a ngari
iyan.

81
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥ ﱠ ﱡ ﱢ ﱣ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨ ﱩ ﱪﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰ ﱱﱲ‬

‫ﱳﱴﱵ ﱤ‬
51. "Go tadmi niyo so kiniphasadaan ami ko Musa sa patpulo gawii uriyan
yan na kinowa niyo a katohanan yo so sapi sii ko kiyaganati niyan rkano,
na skano na mga salimbot".
52. "Uriyan yan na rinilaan ami skano ko uriyan oto ka angkano
makapanginsokor".
Pd pn aya sa mga limo o Allah ko mbawataan o Esrail, mga Yahudi, rinilaan
yan siran ko uriyan o kiyasimbaa iran ko barahala a sapi, na pphakitadman
yan kiran, mataan a so mga Yahudi na da a mga tadm iran.
Giya mga Yahudi aya sa Falistine imanto na giyanan so lamba ko mga
Yahudi a piyolampolang i Hitler na san miyaka-apas, na bigan siran o mga
Muslim sa mga lupa, na imanto na piyolang iran so mga Muslim ka rkiran
kon so ingd.
Da a mga tadm yan a mga tao, apiya so mga limo kiran o Allah a mga
rarayag na pkhalipatan iran, na tadmni niyo a tigo Allah hay mga Yahudi a
mga limo akn rkano aya, pdon so kiyarilai akn rkano ko kiyasimbaa niyo
ko barahala a sapi, na panalamat kano go paratiyaya kano.
Aya miyasowa oto na:
So Musa (as) na adn a pasad iran ko Allah a sii ko uriyan o patpulo gawii
na pthoona siran a phagwitn yan so mbawataan o Esrail.
Khapakay a iniwahi ron anan o Allah nggolalan ko Jibreel (as), khapakay
pman a pd anan sa bitryara iran ko kiyatawaga niyanon ko palaw Al-Toor
a siyogo iyan a songowi niyan so Fer'awn go kowaa niyan so mbawataan
o Esrail.
Pd a miya aloy na giya angkawto a patpulo gawii na giyoto so Dhul Qa'dah
go sapulo gawii ko Dhul Hajjah, ugaid na da a miyabaty akn a Hadith a
makapantag san, khapakay a pd anan sa Esrailiyyat ka marayag so Hadith
a miya aloy a so kiyaripaga o Musa (as) ko ragat na sii minipantag ko
ikasapulo ko Muharram a giyanan i sabap a gii tano kapamowasa sii ko
ikasapulo gawii ko Muharram, samawto na khapakay a so patpulo gawii
na Dhul Hajjah go sapulo gawii ko Muharram ka aya maana o lalag na aya

82
LIWANAG O SINDAW

pasad o Allah a go so Musa na mapasad so patpulo gawii na shong

sharoman ko palaw Al-Toor so Musa (as).
Na sodn so kiyaripaga iran ko ragat a miyatay mambo so Fer'awn a go so
Ndatuan yan na initagak o Musa (as) so pagari niyan a Haron (as) ko
mbawataan o Esrail, sa tigyan a skadn i matao sa mga tao aya, phiyapiya
ka go obaka makasilay, pagona ako tigyan.
Na minggagaan dn so Musa (as) sumong sa angkawto a palaw Al-Toor, na
inimbityarai o Allah sa titho a kambityarai.
Giya phagalowin tano aya a mga totholan na palaya miya aloy sa Qur-an
na diko badn pagalowin so mga ayat yan ka tanto a phakatas go in sha
Allah na kharaot tano bo anan o bgan rktano o Allah.
Dalil anan sa so Allah na pd a sipat yan na gii makatharo, knaba lagid o kpit
o sabaad ko miyangadadadag a pagtao a dikon makaptharo so Allah,
miyasutisuti so Allah phoon ko pamikiran iran a marata.
Na kagiya makambityarai siran na miyashinganin o Musa (as) a mailay
niyan badn so Allah ka tanto niyan a pkhababayaan so kadnan yan, na tigo
Musa (as): Hay kadnan akn na paki-ilay ka rakn ka khabayaan akn ska
milay. Na tigo Allah: Mataan a dingka khagaga oba akongka mailay. Na
tigo Musa: Mataan a khabayaan akn ska milay hay kadnan akn. Na tigo
Allah: Ilayangka a palaw anan na odi masaling a mambbtad yan na khailay
akongka.
Mas mabagr tigo Allah a palaw anan a di ska na ino niyan pn magaga ka
khagagangka a mailay akongka.
Na siyawaan o Allah ko palaw so sabaad ko sindaw o Allah (matag mayto
a sindaw a makapopoon ko Allah a piyayag yan ko palaw) na minitayak so
palaw a mimbaloy a abog, na minibtad so Musa (as) a ka-adaan sa tanod.
Na kagiya makatanod so Musa (as) na tigyan: Hay kadnan akn na
miyasutisuti ka mithawbat ako rka.
Giya ayat anan na inidalil o sabaad a mga dadag i kpit sa di tano kon dn
khailay so Allah.
Ugaid na marayag so mga pd a ayat a so phamakasurga na khailay iran so
Allah, ayabo a di phakailay ko Allah na so mga tao sa Naraka, na giya
totholan aya ko Musa (as) na aya maana niyan na sii sa Duniya na di tano

83
LIWANAG O SINDAW

khagaga oba tano mailay so Allah, na sa alungan a mawri na pd a imbalas

yan ko mga tao sa Surga na khailay iran skaniyan, madakl a Dalil anan
mlagid so mga ayat na go so mga Hadith.
Ya Allah na pda kamingka ko mga tao a phakailay rka sa alungan a mawri.
Na pitharo o Allah: Hay Musa na mataan a miyapili akn ska a biyaloy akn
ska a sugo, na kowaangka a imbgay ko rka aya na go panalamat ka.
Na inibgay ron o Allah so Tawrah a misosorat dn, knaba lagid o Qur-an a
ipthoron o Jibreel (as) ko Nabi (‫ )ﷺ‬a katharo o Allah na ipshorat o mga
Sahabah, so Tawrah na miyakapoon ko Allah na misosorat dn.
Aya kapiya o Qur-an na sii matatago ko mga puso, apiya langon a Qur-an
imanto na matotong na didn khada so Qur-an, giyana i Hikma roo o Allah
ka iniphasad yan a shiyapn yan so Qur-an, na so Tawrah na so kiyada o
misosorat iran na miyada so Tawrah na piyantal iran sumorat na gyoto i
pd a sabap a kiyadadag iran go so mga Christian, giya kakaptan iran anan
imanto a kitab na knaba giyanan so asal a phoon ko Allah a inituron ko
Musa (as) a go Eisa (as) ka inisurat iran anan.
Na kagiya makowa o Musa (as) so kitab na tigo Allah, Hay Musa: Inongka
thagakn so pagtao ngka?
Na tigo Musa (as): Hay kadnan akn na totondogn ako iran, miyona ako ka
angka rakn masoat, angka di khararangiti.
Na tigo Allah: Oway na miyadadag man so pagtao ngka ka miyafitna siran,
diyadag siran o Samiree.
Na miyakanggagaan komasoy so Musa (as) ko pagtao niyan a tanto a
pkhararangitan.
Katii so miya olawla ko kiyaganati kiran o Musa (as).
Adn a pd iran a Samiree, kiyabthowan sa Samiree ka phoon ko Tribo a
Samirah, na so kiyapalagoy iran na maka-uunot kiran.
Na so kiyapakawma o Jibreel (as) a khokoda sa babay a koda a inld yan so
Fer'awn a go so mga sundaro niyan na miya ilay o Samiree so koda o
Jibreel (as), na miyapikir yan a giyaya na maladn aya i kabarakat, na
giyamak yan so lupa a diyapoan o kuda o Jibreel (as), na iniwaswason o
Iblis a giya lupa anan a kakaptan ka na sadn sa ithogan kawn na sa kabaya

84
LIWANAG O SINDAW

aka a mbaloyan yan na phmbaloyan yan dn, na kakaptan dn oto o

Samiree.
Na so kiyaganati kiran o Musa (as) na aya miyabaloy a thatandingan kiran
na so Haron (as) na tigo Haron: Hay mbawataan o Esrail, mataan a maka-
aawid kano sa mala a dusa a phoon ko parahiyasan o ndatuan o Fer'awn
na lbadn yo ka dusa anan.
Giyanan so miya aloy tano a mga bolawan a simbayan iran umamanti,
takinoba a inipalagoy iran.
Na umani isa na inilbad yan so awid yan a bolawan, na kagiya matimotimo
na tigo Samiree ko Haron (as) a iplbad akn mambo a kakaptan akn aya?
Na tigo Haron a oway. Aya katawi ron o Haron (as) na ba mambo pd ko
bolawan.
Na inilbad yan so botha a awid yan ko miyatimo a bolawan na tigyan a
mbaloy ka a sapi. Na mimbaloy a bolawan a sapi a barahala, na adn a smba
nyan, na igira a siyoripan a sambr na phaguni sa lagid dn o kawni a sapi.
Na tigo Samiree: Hay mbawataan o Esrail, giyaya man i kadan tano, giyaya
i tohan o Musa na kiyalipatan yan, badn somiyong sa palaw oto a takinoba
a kataya so tohan yan.
Na sinimba iran so sapi.
Na tigo Haron (as): Hay mbawataan o Esrail na knaba giyanan so tohan,
matag kano san miyafitnah, aya tohan yo na so Allah a masalinggagaw,
paratiyaya-a ako niyo go unot kano rakn.
Na tigiran a mataan a di ami dn aya nggnkan sumimba taman sa di
makawma so Musa.
Na aya miyasowa o mbawataan o Esrail na miyadowa bagi, so sabagi na
miyakafir, miyamurtadd ka sinimba niyan so barahala a sapi, sopman so
sabagi na mithakna ko paratiyaya na sii miyunot ko Haron (as).
Na da pakithidawa so Haron (as) sa mga tao oto a miyakafir, go da niyan
siran bagakn ka inikawan yan oba matharo o Musa (as) a inoparik yan go
piyakambobono iyan so mbawataan o Esrail.

85
LIWANAG O SINDAW

Na kagiya makawma so Musa (as) a pkhararangitan na inilbad yan so awid

yan a kitab na kiyakangan yan so Haron (as), kiyaptan yan sa bok go sa
sompa.
Kawto: Kiyaptan yan sa sompa, nanao sa so mga Nabi (as) na adat iran dn
a mga atas i kashompa, miyangi bago a mga tao aya imanto a barkikis i
baka.
Na tigyan ko Haron (as): Inongka siran thawdi sa kiyadadag iran? bangka
siyopak so sugoan akn?!
Na tigo Haron (as): Hay pagariko na dingka giginita a bok akn go giya
sompa akn, ka badn khapiya a ginawa o mga rido-ay oba dowa ta a
pthidawa, siyaparan akn siran na baako iran dn mbonoa, na inikawan akn
obangka matharo a miya-oparik siran sabap rakn.
Na kiyabokaan yan na tigyan ko mbawataan o Esrail: Hay pagtao, ino niyo
aya showaa? ba kano da phasadi o kadnan yo sa mapiya a pasad? ba kano
da makalanat? ino niyo aya showaa? ba niyo siyopak so sogoan akn?
Na tigiran a Hay Musa (as): Knaba ami ska siyopak, ugaid na giraw
manaya... piyanotholiranon so miyanggolawla.
Na tigo Musa (as): Hay samiree, awa ka sii, mataan a ipoon imanto na
dadn a khaskho oka a tao go di khadn khaskho a tao, dadn a
makipkhoyampta rka.
Giyanan i inisiksa-on o Allah sabap ko galbk yan, piyananggilaan sa tarutop
o langon a mga manosiya, dadn a phamityara-ron, dadn a kaphamasaan
yan, dadn a mipkhoyampta iyan ko tnday o kawyagoyag.
Go mataan tigo Musa (as) hay Samiree a khawma so gawii a dingkadn
khapalagoyan, na shiksaan ka o Allah sa sangat a malipds.
Go ilayangka a tohan ka aya a sinimba niyo ka totongn ami uriyan yan na
ilbad ami sa kalodan amay ka shagonawt.
Na kagiya kadaan sa rarangit so Musa (as) na kinowa niyan so kitab a
inibgay ron o Allah, mapapadalmon so turoan a go limo sii ko mga tao a
inikalk iran so kadnan iran.

86
LIWANAG O SINDAW

Uriyan yan na rinilaan siran o Allah, na giyanan tigo Allah na pd sa

miyamalala a limo akn rkano hay mbawataan o Esrail na siyana a da a
tadm yo.
Iniligtas ami skano phoon ko Fer'awn sa gii niyan rkano kapaguripna,
inopak ami rkano so ragat ka angkano maka okit, uriyan yan na ba kano
dn suminimba sa barahala, na rinilaan akn skano tigo Allah, na panalamat
kano!
Tadmi niyo anan tigo Allah a mga limo akn rkano anan na paratiyaya ako
niyo.
Sii ko pd a phakatalingoma a ayat na ron kha aloy so okit a kiyapaka tawbat
iran phoon sa angkanan a miyandusa iran.

‫ﱥ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹﱺ ﱻﱼ ﱽ ﱤ‬
53. "Go tadmi niyo a inibgay ami ko Musa so kitab a go so ilmo sa
kapakambidaa ko bnar a go so ribat ka angkano mga tuturo".
Tadmi niyo pn tigo Allah a pd sa limo akn rkano na na inibgay akn ko Musa
(as) so kitab a giyoto so Tawrah, go inibgay aknon so pithibarangan a mga
Mu'jizat a kiyasabapan sa kiyapaka shnggaya o bnar a go so ribat. Giyanan
i katharo i Jaza-irie.
Si pman si Imam tabari na tigyan: Inibgay ami ko Musa (as) so kitab a
giyoto so tawrah, a pd sa sipat o tawrah na kiyasabapan sa
kiyapakashnggaya o bnar a go so ribat.
Angkano mga tuturo, ka mapapadalm sa kitab anan so turoan sii ko mga
tao a pphangdg sa turoan.
Pd a shabotn sa ayat anan na so mga kitab a inituron o Allah na aya
hadapiyanon na antano di khadadag a mga uripn yan, giyanan i babalowin
yan a tagotao tano sii ko gii kapagoyag, turoan a khitoon ko matitho a
lalan ka antano di khagawi o Iblis.
Ikadowa na an tano mapakashnggaya so bnar a go so ribat, go so mapiya
a go so marata, na aya mapiya na sa piyakapiya o Agama, go aya marata
na sa piyakarata iyan, knaba aya taks na so pamikiran o manosiya a
marshik.
Na da a lawan anan a mala a limo.

87
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥ ﱾﱿ ﲀ ﲁﲂﲃ ﲄﲅ ﲆﲇﲈ ﲉﲊ ﲋﲌ‬

‫ﲓ ﲕﲖ ﲗﲘ ﲙ ﱤ‬
‫ﲔ‬ ‫ﲍ ﲎ ﲏ ﲐﲑ ﲒ‬
54. "Go tadmi niyo so kiyatharoa o Musa ko pagtao niyan a hay pagtao
akn na mataan a skano na miyalalim yo a ginawa niyo sa kiyasimbaa niyo
ko sapi, na thawbat kano ko miyadn rkano, na bonoa niyo a ginawa niyo
ka giyanan i mapiya rkano sii ko miyadn rkano, na piyakatawbat kano
niyan, mataan a skaniyan na phamakatawbat a masalinggagaw".
Giyaya i okit a kiyapaka tawbat o mbawataan o Esrail a suminimba sa
barahala a sapi.
Tanto a madakl a totholan makapantag sii ugaid na so kadaklanon na
Esrailiyyat na alowin tano so sabaad ko mak aayonon ko mga katharo o
Allah.
So kiyapakawma o Musa (as) a tiyotong yan go inilbad yan sa ragat so
sinimba iran a barahala a sapi na miyatangkd sa ginawa iran a miyalalim
iran a ginawa iran.
Na miyatharo iran: Mataan a odi tano ikalomo o kadnan tano go odi tano
niyan rilai na sii tano dn miyapd ko miyangalologi.
Maana a mithawbat siran.
Na da tarimaa o Allah so tawbat iran, sa ini wahi o Allah ko Musa (as) so
okit a kaprilai niyan sa mga tao oto.
Na tiyawag siran o Musa (as) sa tigyan: Hay pagtao; mataan a miyalalim
yo a ginawa niyo sa kiyasimba niyo sa barahala, na thawbat kano, sa aya
okit a kaphakatawbat yo na bonoa niyo a ginawa niyo, umani isa na bonoa
niyan so pdiyan.
Na ininggolalan iran oto sabap ko araparap iran ko rila o Allah.
Na tanto a madakl a miyatay ka miniraot sa pito pulo nggibo katao, na tigo
Musa (as) a go so Haron (as) a ya Allah miyapolang siran.
Na tigo Allah a kiyasokodan dn ka rinilaan akn siran.
Na so miyamatay na miyashahid a rinilaan o Allah na so miyalamba na
piyakatawbat o Allah.

88
LIWANAG O SINDAW

Na giyoto so katharo o Allah a: "Na piyakatawbat kano niyan, mataan a

skaniyan na phamakatawbat a masalinggagaw".
Ma tadmi niyo anan tigo Allah ka pd anan sa mga limo akn rkano a uriyan
o kiyapakandusa niyo sa mala a dusa na rinilaan akn skano. Allahu akbar.
Bnar dn a so mga Yahudi i da a lawan iran a mga ttgas i puso a mga
lampawi, giyanan i sabap a kiyamorkai kiran o Allah.
Ugaid na igira a sinp siran a paratiyaya na tanto a mabagr so paratiyaya
iran.
O imanto na tharoon ka ko tao a ayabo a kapakatawbat yan na bonoa
niyan si pagari niyan odi na si wata iyan na di niyan dn magaga.
Ikadowa a shabotn tano ron na so kasimba sa salakaw ko Allah na tanto a
mala a dusa, so kapanakuto na tanto a mapnd a dusa a da a lawan yan a
ipkhararangit o Allah.
Kawto a iniligtas yan siran ko kamarasayan, uriyan yan na daniyan siran
lda sa ragat ka pimbaalaniyan siranon sa kawkitan iran ka siyap yan kiran
uriyan yan na oda iran pamonoa so umani isa kiran na di niyan siran
kharilaan, nanao sa tanto oto a mala a dusa a miyanggalbk iran oto.
Na ska? Aya sinimba ngka na tunong, pphangimbnar ka sa paririmar,
sabnar a miyakafir ka.
Pangnin tano ko Allah a ilidas tano niyan ko mga rarata go tarimaan yan
so mga galbk tano a mga pipiya.

‫ﱥﲚ ﲛﲜ ﲝﲞﲟ ﲠﲡ ﲢﲣ ﲤﲥﲦﲧ ﲨ ﲩﲪﲫ‬

‫ﲬﲭﲮﲯﲰﱤ‬
55. "Go tadmi niyo so kiyatharoa niyo ko Musa a di ami ska dn
pharatiyayaan taman sa di ami mailay so Allah sa matakapala, na
miyasogat kano a bagiyaw (ba miyamatay kano) a skano na phagilayn yo".
56. "Uriyan yan na inoyag ami skano ko uriyan o kiyapatay ka angkano
makapanginsokor".
Tiyawag pman o Allah so mga Yahudi, tadmi niyo tigo Allah a panga
babaradusa niyo a tao, tanodi niyo a kababaloy niyo a mga lampawi.

89
LIWANAG O SINDAW

Giya kalalampawia niyo aya ko Muhammad (‫ )ﷺ‬na subrawn pn so

kiyalampawia o mga loks yo ko Musa (as) a kiyamasaan iran so pithibarang
a tanda o Allah, go da a lawan iran a inipangalimoan o Allah ko masa iran.
Tanodi niyo so kiyatharoa niyo ko Musa (as) a hay Musa na di ami ska dn
pharatiyayaan taman sa di ngka rkami mapaki ilay so Allah.
Subhanallah, antonaa pn i lawan anan a kada a marwa go kawaraw sa
dusa?
Uriyan o kiyapakatawbata kiran o Allah na gumimaw pman so kapanga
dadarowaka iran a mga tao na giyaya pman i miyatharo iran.
Aya khakowa saya a thoma na so mga Yahudi i da a lawan yan a mga
darowaka a manosiya.
Sa kataya so totholan sa angkanan a miya ulawla:
So kiyapakatawbata kiran o Allah phoon ko kiyasimbaa iran ko sapi na
miyamili kiran so Musa (as) sa pito pulo (70) katao ko mga pipiya kiran a
mama na tigyan a sumong tano ko Allah na pangni kano ron sa ampon
sabap ko kiyaribat yo.
Na bigan o Allah sa kapasadan sii ko palaw Al-Toor.
Na kagiya ko mawma so pasad na somiyong siran roo dn, na pitharo iran:
Hay Musa, ska na pitharooka a miyakambityarai kano ko Allah sangkai a
palaw na oba bnar na paki-ilayn ka rkami so Allah, ka mataan a di ami ska
dn pharatiyayaan, di ami dn tharimaan a kitab anan a Tawrah odi ami
mailay so Allah sa matakapala a marayag.
Na so kiyatharoa iran sa angkanan a piyakasisingay a katharo na siyogat
siran o Allah a bagiyaw na palaya siran miyamatay a kathatawdan iran a
kiyapamatay iran, inonta so Musa (as).
Na miyaka awida akal o Musa (as) ka piyamili iyan oto a pinakanmapiya
ko mbawataan o Esrail na palaya miyatay, na antonai ptharoon yan ko
pagtao niyan amay ko mbalingan kiran a dadn a pd yan a apiya sakatao?
Na tigyan: Hay Kadnan akn na o kabaya aka na gowani pn na biyono
kamingka dn palaya, inokamingka pn pligtasn a kataya a piyamono oka
siran bo.

91
LIWANAG O SINDAW

Madakl dn a miyatay sii ko kiyathawbat iran na kataya a so piyamili akn

kiran a mga pipiya kiran na miyamatay pn. Hay kadnan akn na ishiksa aka
rkami bs so kadusaan a miyanggalbk o da a mga sabot yan rkami?
Mataan a tigyan hay Kadnan ko a mithawbat kami rka.
Na inoyag siran o Allah, a giyoto so katharo yan a: "Uriyan yan na inoyag
ami skano ko uriyan o kiyapatay ka angkano makapanginsokor".
Uriyan yan na inoyag ami skano a tigo Allah ka angkano makapanalamat
ka pd anan sa mga limo akn rkano a kiya oyaga akn rkano oto, na tatadmi
niyo.
Na so kiya oyag iran na likat o Allah so palaw, inipuro iyan so palaw sa
miyalkat ko katatago-anon sa miyakasayan sa gabon a mtatago ko
kapurpan iran a upama ka mawlog kiran na kharopropt siran.
Na tigo Allah: "Tarimaa niyo sa titho a katarima so nganin a inibgay akn
rkano a giyoto so Tawrah a kapapadalman sa mga kokoman akn", ka odi
niyo tarimaan na pagulogn akn rkano a angkaya a mala a palaw.
Na sa masa oto na makasosojod siran sa kalk iran, na tigiran a oway
tiyarima ami.
Lagid dn anan so kabasa o mga Mushrik ko Nabi (‫ )ﷺ‬a tigiran a di ami ska
dn pharatiyayaan odi ami mailay a pthabid ka sa langit odi na mailay ami
mismo a adn a mawlog a kitab a phoon sa langit odi na giraw manaya.
Giyanan dn i waraan o mga lampawi a manosiya, pakalidasn tano ron o
Allah.

‫ﲽ ﲿﳀﳁ‬
‫ﲾ‬ ‫ﲷﲹﲺﲻﲼ‬
‫ﲸ‬ ‫ﱥﲱﲲ ﲳﲴﲵﲶ‬

‫ﳂ ﳃﳄ ﳅ ﱤ‬
57. "Go inisayap ami rkano so Ghamam (lagid a gabon) go inituron ami
rkano so Mann (paan a malmk) a go so papanok a Salwa, kangkano ko mga
pipiya a ini rizki ami rkano, da kami iran malalim ka aya iran miyalalim a
mga ginawa iran".
Pimbilambilang dn o Allah ko mbawataan o Esrail so pimbarang a mga
limo iyan kiran ka an siran makapanalamat ugaid na badn gii pagomarg so
kaoongkira iran ko bnar.

91
LIWANAG O SINDAW

Inisayap ami rkano tigo Allah so Ghamam, aya Ghamam na langon a

pkhisapng sa langit, lagid o gabon odi na lkp odi na nganin san, ugaid na
so inisayap kiran o Allah a Ghamam na lagid o gabon a knaba pman oba
gabon.
Sabap oto sa da a khasirungan iran sa Deserto na aatagn siran o Ghamam
apiya anda siran shong ka an siran di khasogat o karanti o alungan.
Da a khakan iran na inituron kiran o Allah so Mann, aya Mann na Paan a
malmk, tigo sabaad a aya Mann na khainom, tigo sabaad a aya Mann na
gola a tnb, ugaid na sii marani so bnar sa Paan so Mann ka aya kailangan
iran na khakan knaba khainom ka bigan siran pn o Allah sa khainom.
Go so Salwa, papanok anan, a ipshda iran ko Mann.
Aya kiyawlawla aya na so kiyatawantawan iran ko lupa sa pagltan a Egypt
a go giya Syria.
So kiyapakatawbata kiran o Allah phoon ko kiyasimba iran sa barahala a
sapi na siyogo siran o Allah a soldi iran a Quds na ron siran pagingd.
Na awida akal na adn a mga ridoay sa Quds a mga talibuno, na inisugo
kiran so kanjihad ka aniran ma agaw ko mga ridoay a Quds, na so
kaphakarani iran sa Quds (Falistine) na tigiran a hay Musa: Dikami san
shong taman sa shasan pn a mga ridoay anan, na nayno ka oba siran san
pagawa na sumong kami ron.
Na tigo Musa: Sold kano ron dn ka pakimbonowa kano, in sha Allah na
skano i phakataban, panarig kano ko Allah.
Na ilaya niyo man a pangattgas iran i ulo go panga-lalampawi iran!
Tigiran ko Musa (as): Songka roo dn Musa go so kadnan ka na pakithidawa
kano a dowa ka skami na saya kami bo.
Subhanallah, giyanan i taman a kaphmbthanga sa angkaya a mga Yahudi,
di iran khatadman so limo kiran o Allah, iniligtas siran ko Fer'awn go giraw
manaya, na dasiran dn kadai sa karshik i pamikiran.
Na so kiyagiyoto niyan na kiyararangitan so Musa (as) na inishinta iyan
siran.
Na tigo Allah: Hay Musa na dingka rarataa a ginawa ngka, ka imanto na
Hiyaram akn a Quds sa angkanan a mga tao ko sold o patpulo ragon, na

92
LIWANAG O SINDAW

aya khasowa iran sa patpulo anan ragon na matatawantawan siran sa

deserto a di iran katawan i shongowan iran.
Giyanan i kasiksaan a inisugat kiran o Allah sabap ko kalawandi iran i lalag.
Kagai na tigiran a Musa paki ilayn ka rkami so kadnan ka, na dapman
mabulobulo na tigiran a dowa kano bo aki ko Allah a pakithidawa, di kami
ron pd.
Lagid dn anan so sabaad ko Moro, tharoon kawn a shambayang na tigyan
a skano bo aki ka di tano khamin sa surga. Suti so Allah.
Na ayadn a miya olawla iran na miyatawantawan siran sa deserto a
madadadag siran a pkhataataap siran.
Imanto a kapipita na lumalakaw siran na amay ko magabi na sii siran bo
matatago ko darpa a kiyapoonan iran, da a kha-antapan iran ka uman
siran lumalakaw na kawatawatanan siran dn na makatokaw siran na sii
siran bo pman matatago ko phoonan iran, na giyoto dn i masosowa iran
ko patpulo ragon.
Na da a walay, da a khasirungan, da a khakan, go da a khainom na go da a
nditarn.
Na kiyagagawan kiran so Musa (as) na inipamangni niyan siran ko Allah.
Na piyakisayapan siran o Allah sa Ghamam a khasirungan iran, apiya anda
siran matandang na aatagn siran o Ghamam.
Na tigiran: Hay Musa, andai khakan ami?
Na inituron kiran o Allah a phoon sa langit so Mann, paan a pkhakan iran,
go so papanok a Salwa, dadn a dokawiranon ka badn pkhawlog a phoon
sa kapuroan.
Na tigiran: Hay Musa andai khainom ami?
Na adn a awid iran a ator a phoon sa Palaw Al-toor na tigo Allah ko Musa
(as): Bntoln ka so tkn ka sa ator anan. Na inibntolon o Musa (as) na
kiyapoonan a sapulo a go dowa a bowalan, umani isa ka loks na salakaw i
bowalan.
Na tigiran a hay Musa na andai nditarn ami? So mayto a wata na antonai
maphnditar yan?

93
LIWANAG O SINDAW

Na tigyan: Umani isa rkano na didn kharonot so nditarn yan, go so mayto

a wata na so nditarn yan na pphakala uman makala so wata.
Allahu akbar! Ba anan miyanggolawla ko pd a mga umat? Antonai lawan
anan a limo? Uriyan yan na di siran pharatiyaya.
Kangkano a tigo Allah ko inirizki ami rkano a mga pipiya.
Ugaid na miyongkir siran, na da kami iran tigo Allah malalim ka aya iran
miyalalim na giya ginawa iran, ka maphmbagian iran so siksa a malipds.
Na sadn sa tao a gii makashipat sa sipat anan o mga Yahudi a kalawandi i
lalag na bagian yan mambo so rarangit o Allah.

‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊ ﱋ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏﱐ‬

‫ﱒ ﱔﱕﱖ ﱗﱘﱙ ﱚ ﱛﱜﱝ ﱞﱟﱠ‬

‫ﱓ‬ ‫ﱑ‬

‫ﱡ ﱢﱣ ﱤ ﱥﱦ ﱧ ﱨ ﱩﱤ‬
58. "Go tadmi niyo gowani a tharoon ami rkano a sold kano sangkai a ingd
na thagodaya kano ron koman sa sadn sa kabaya iyo, go sold kano ko
paytao a skano na khisosondong kano, go tharoa niyo a Hettah (Ya Allah
na rilai kamingka) ka irila ami rkano so mga karibatan yo go
pagumanomanan ami so gii phiyapiya".
59. "Na so mga salimbot na siyambian iran sa katharo a salakaw kp pitharo
kiran, na inituron ami ko mga salimbot so siksa a phoon sa langit sabap ko
diiran kambaradusa".
Pd aya a mga limo o Allah ko mbawataan o Esrail a pphakitadman yan
kiran, pitharo ami rkano tigo Allah a soldi kano sa ingd a Quds na langon
a mapapadalmon na Halal rkano, thagodaya kano ron dn ka ingd yo anan
a kiyawarisan yo ko ama iyo a Esrail.
Pphakitadman yan kiran o Allah sa mga limo iyan kiran.
Go pphamanotholn rktano o Allah so btad iran ka antano ron makakowa
sa thoma na go ndaowan, antano kiran pkhitaks so mambbtad tano.
Pphanotholn rktano o Allah so totholan ko miyanga uuna a pagtao,
inikalimo siran o Allah na mithabowakar siran na go mindarowaka siran,
antano kakowai sa ndaowan ka antano di khararangiti o Allah sa lagid o
kiyrarangiti niyan kiran.

94
LIWANAG O SINDAW

Lagid a angkai a mga Yahudi a dadn a unaan iran a inikalimo o Allah na

dadn a lawan iran a mga songklid a tao a mga lampawi a mga darowaka.
Aya kiya olawla aya na so kiyapasad o patpulo ragon a kapkhataataap iran
a inisiksa kiran o Allah a di iran khatoon o anda siran pagantap, miyaipos
so patpulo ragon, na miyatay mambo so Musa (as).
Na aya miyakasambi a Nabi na so Yosha' bin Nun (as).
So pd a pananafsir na tigiran a sii aya miya olawla ko masa o Musa (as),
ugaid na di bnar ka so mbawataan o Esrail na da makasold sa Quds ko
masa o Musa (as) ka aya inismbag iran ko Musa (as) gowani ko sogoon yan
siran a sold siran sa Quds na: Hay Musa na pakithidawa kadn dowa kano
ko kadnan ka ka skami na saya kami bo dikami ron pd, na hiyaram kiran o
Allah a Quds sa patpulo ragon go tiyawantawan yan siran sa deserto, lagid
dn o kiya osaya tano ron.
Na so kiya ipos o patpulo ragon a miyatay mambo so Musa (as) na aya
minisambi a Nabi na so Yosha' bin Nun (as), go miyamatay dn so mga tao
a miyapaguripn o Fer'awn a miyalayam sa kapakadampanas, na aya
minisambi a pagtao na mga tao a miyambiat sa kapiya a tao a di tharima
sa kapakarondan, na inisugo kiran o Yosha' bin Nun (as) a soldi iran a Quds
ka aniran maagaw ko mga ridoay na magaan so magaan na
miyangungunotan siran.
Ugaid na so sabaad kiran na dawn dn mada so sipat a kadarowaka a go
kalampawi.
Pitharo kiran o Allah a sold siran ko paytao a khisosondong siran, shold
siran ko paytao na khiruruko siran, giyanan i kabasa o Ibn Abbas (ra).
Na aya siwa iran na somyold siran ko paytao a khitotowad siran a aya iran
paka-uunaan a mga odowan iran, bayran dn kinowa a kasablawan so
sogoan o Allah.
Na mataan a madakl a pkhailay tano imanto a subra san pn sa galbk anan
a mga Yahudi.
Go pitharo kiran o Allah a amay ka shold siran sa Quds na tharoa iran so
(Hettah), maana: Ya Allah na rilai kamingka, ka prilaan siran o Allah.
Na siyambian iran so katharo a pitharo kiran na aya diiran tharoon na:
Hinta.

95
LIWANAG O SINDAW

Na inituron ami kiran a tigo Allah so siksa a phoon sa langit sabap sa

angkawto a kiyambaradusa iran.
Giyangkai a mga totholan na aya pd a ungangn saya o Allah na lagid yan
rktano bo a pitharo a hay Umat o Muhammad na di niyo aya showaa ka
sogatn akn skano mambo a siksa.

‫ﱸﱺﱻﱼ‬
‫ﱹ‬ ‫ﱲﱴﱵ ﱶ ﱷ‬
‫ﱳ‬ ‫ﱥﱪ ﱫ ﱬﱭ ﱮﱯ ﱰﱱ‬

‫ﱾ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈﲉ ﲊ ﱤ‬
‫ﱿ‬ ‫ﱽ‬
60. "Go tadmi niyo gowani a ipangni i Musa sa khainom so pagtao niyan,
na pitharo ami a bntoln ka a tkn ka anan ko ator, na miyamangondason so
sapulo a go dowa a bowalan, na miyatndo o uman i manosiya so
phaginoman yan, kan kano go inom kano ko rizki o Allah, go di kano
phanamar maminasa ko lupa".
Giyaya so miya aloy tano dn so totholanon ko miyanga-uuna a ayat.
Sii aya ko masa a kapkhataataap o mbawataan o Esrail a da a khainom go
da a khakan iran.
Giya ator oto na awid iran a kinowa iran sa Palaw Al-Toor, pat-pasagi a
ator, na kagiya ko bntoln o Musa (as) na uman i kilid yan na kiyapoonan a
tlo timan a bowalan, na sapulo langon a go dowa, umani isa ka loks ko
mbawataan o Esrail na mattndo iyan o andai rkiyanon, giyoto i maana a
katharo anan o Allah a "Miyatndo o umani manosiya so phaginoman yan".
Na thagodaya kano koman a tigo Allah go thagodaya kano minom.
Piyakaturon yan kiran a phoon sa kawang so papanok a Salwa go so malmk
a paan a mababaloy a pangn'ngkn iran, go piyakambowatan yan siran sa
ig.

‫ﱥﲋﲌ ﲍ ﲎﲏﲐ ﲑﲒ ﲓﲔﲕ ﲖ ﲗﲘ ﲙﲚ ﲛﲜ‬

‫ﲩﲫﲬﲭ‬
‫ﲪ‬ ‫ﲠﲢﲣﲤﲥﲦ ﲧﲨ‬
‫ﲡ‬ ‫ﲝﲞ ﲟ‬

‫ﲹ ﲻ ﲼﲽﲾ‬
‫ﲰ ﲲﲳﲴﲵﲶﲷﲸ ﲺ‬
‫ﲱ‬ ‫ﲮﲯ‬

‫ﳄ ﳆ ﳇﳈﳉﳊ ﳋ ﱤ‬
‫ﳅ‬ ‫ﲿ ﳀ ﳁ ﳂﳃ‬
61. "Go tadmi niyo gowani ko tharoon yo a Hay Musa na di ami dn khagaga
oba sasabarang a pangn'ngkn ami, na pangni angka rkami ko Kadnan ka a
pakaliyowa niyan rkami phoon ko lupa so Baql (Langon a phagtho a litha

96
LIWANAG O SINDAW

a adn a od yan go adn a raon yan lagid o carrot), go Sikowa, go Fom (So
nganin a gii kambaalan a paan), go 'Adas (Miphlagid o kodalis a binaning i
warna), go Siboyas, na pitharo iyan (Musa): Upama na pshambiin yo so
kurang ko mapiya? tpad kano sa Darpa anan ka khakowa niyo so piyangni
niyo, go miya-adn kiran so kapakadampanas na go so kapakarondan, go
minilakolob kiran so rarangit o Allah, giyoto na sabap sa siran na mataan
a phagongkirn iran so mga Ayat o Allah, go pphamonoon iran so mga Nabi
sa da a bairanon kabnar, giyoto na sabap ko kiyasopak iran go kiyapanubra
iran mbaradusa".
Sii dn aya ko masa a katatawantawan iran sa miyaka patpulo ragon.
Na miyasmo siran ko khakan a uman dn gawii na gyoto bo, na piyangni
iran a piyangni iran anan.
Na tigo Musa: Upama na pshambiin yo so kurang ko mapiya?
Aya kurang na gya mga Siboyas anan a piyangni iran, na ndokawan siranon
pn, na aya mapiya na so gyabo a kapkhanairanon ka pkhawlog kiran a
phoon sa langit.
Na tigyan kiran a kagiya lagid anan na tpad kano sa angkanan a balintad
ka aniyo makowa so pangni niyo.
Na sabap sa angkanan a pangasosongklid iran a mga tao na miyapha-uto
iran so rarangit o Allah a go so kapakadampanas, na taman dn sa alungan
a mawri na kamomorkaan siran o Allah.
Pd a sabap anan na siran na tanto siran a mapasang i ka ongkir ko mga
ayat o Allah, go pphamonoon iran so sabaad ko mga Nabi, go tanto siran
a mga papasang i kambaradusa a mga tao.

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇ ﱈﱉﱊﱋﱌﱍﱎﱏ‬

‫ﱐ ﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗﱘ ﱙ ﱤ‬
62. "Mataan a so siranoto a miyamaratiyaya, go so mga Yahudi a go so
mga Kristiyan, go so mga Sabi-oon (da a agama niyan), na sa maratiyaya
ko Allah a go so alungan a mawri go nggalbl sa mapiya na bagian iran so
balas sii ko kadnan iran, go di siran dn khawan go di siran dn
makaphmboko".

97
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah: Mataan a so mga tao a miyamaratiyaya a pd ko umat o

Muhammad.
Go so mga Yahudi a miyanaratiyaya ko Musa (as). Go so mga Kristiyan a
miyamaratiyaya ko Eisa (as).
Sii aya inituron ko Salman Al Farisi (ra), piyanothol yan ko Nabi (‫ )ﷺ‬so mga
pd yan a mga barasimba, [So Salman Al Farisi (ra) na mama a tanto a
miyarasy mloloba sa bnar a agama, miyakasold pn sa Kristiyan ko unaan o
da nyan pn katoona ko Nabi (‫)ﷺ‬, na adn a mga pd yan a mga Kristiyan a
tanto a mga ala i simba ko Allah, dasiran mada ko tindg o Eisa (as), taman
sa so Salman na miyatoon yan so Nabi (‫ ])ﷺ‬na piyanothol yan ko Nabi
(‫ )ﷺ‬a mga pd yan oto na inituron a angkai a ayat.
Aya maana niyan a tig i Ibno Katheer: So mga Yahudi a miyaratiyaya ko
Musa (as) na mga tao oto a maka-oontol, na so kiyapakawma o Eisa (as)
na sa dawn paratiyaya na giyoto i miyadadag.
So mambo so langon a minggolalan ko pandoan o Eisa (as) a mga Kristiyan
(knaba iran sinimba so Eisa) na maka oontol mambo taman sa miyakawma
so Muhammad (‫ )ﷺ‬na sa dawn pman paratiyaya a Kristiyan a go Yahudi
na aya miyadadag.
Maana: So mga Yahudi a miyaratiyaya ko Musa (as) na mga tao sa surga,
aya miyakafir na so Yahudi a miyaraot o Eisa (as) na da niyan paratiyayaa
so Eisa (as), go so miyakaraot ko Muhammad (‫ )ﷺ‬na da niyan paratiyayaa
so Muhammad (‫)ﷺ‬.
So kiyapanothola o Allah ko totholan ko mbawataan o Esrail (mga Yahudi)
a go so kapangababaradusa iran a go so mga siksa a inisugat kiran o Allah
na inaloy o Allah sa angkai a ayat a knaba langon a Yahudi na marata, ka
adn a mga Yahudi a miyaratiyaya ko Tawrah na mga tao oto sa Surga, lagid
mambo oto so mga Kristiyan, aya miyadadag a Kristiyan na so baniyan dn
sinimba so Eisa (as) a go da niyan paratiyayaa so Muhammad (‫)ﷺ‬.
Pitharo o Allah: "Go so mga Sabi-oon"; Aya Sabi-oon a tig i Ibn Katheer na
mga tao a da a agama niyan.
Na giya-tigo Allah a mga pagtao anan, na sa miyaratiyaya kiran ko Allah a
go so alungan a mawri, na bagian iran sk balas a phoon ko Allah, di siran
dn khawan go di siran dn makaphmboko.

98
LIWANAG O SINDAW

Di iran ikhawan so alungan a mawri ka phakasorga siran, di iran

miphmboko so kiyaganatan iran sa duniya ka shambian kiran o Allah sa lbi
a mapiya.
Lagid o katharo o Allah sa Surah Fussilat: "Mataan a so siranoto a pitharo
iran a kadnan ami so Allah, uriyan yan na mithinithowan siran na thoronan
siran o mga Malaikat (sii ko kaphatay iran na ptharoon kiran o mga
Malaikat) a di kano khawan go di kano phmboko go pakapiyaa niyo a
ginawa niyo ka bagian yo so Surga a inithilagad rkano".
Pangnitano ko Allah a mapd tano ko mga tao a di khawan go di
makaphmbaoman.

‫ﱥﱚ ﱛﱜﱝﱞﱟﱠﱡﱢ ﱣﱤﱥﱦﱧ‬

‫ﱮ ﱰ ﱱ ﱲﱳ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱤ‬
‫ﱨ ﱩ ﱪﱫ ﱬ ﱭ ﱯ‬

63. "Go tadmi niyo gowani a komowa kami rkano sa kapasadan, go

inopuro ami ko puro iyo so Palaw Al-Toor (go pitharo ami) a tarimaa niyo
so nganin a inibgay ami rkano sa mabagr a katarima, go tadmi niyo so
nganin a mapapadalmon ka angkano mabaloy a mga tao a mga
sasanggila".
64. "Uriyan oto na tumiyalikhod kano, na odi bo ka so limo rkano o Allah
a go so gagaw niyan na khabaloy kano dn a miyangalologi".
Tanodi niyo tigo Allah hay mbawataan o Esrail so kiyakowa ami rkano sa
kapasad.
Aya oto a kapasadan a iniphasad o mbawataan o Esrail ko Allah na dadn a
shimbaan iran a salakaw ko Allah, go pphiyapiyaan iran sk mga loks iran.
Go pd a kinowa kiran o Allah a kapasadan na makatalingoma so Nabi
Muhammad (‫ )ﷺ‬na pharatiyayaan iran.
Go tadmi niyo pn tigo Allah so kinipuroon ami ko palaw na ini-atag ami
rkano.
Miyawna dn so totholan saya siiko miyanga uuna a usayan tano, siiko
totholan ko kiyapangniya iran sa mailay iran so Allah.

99
LIWANAG O SINDAW

Tarimaa niyo a tigo Allah so inibgay ami rkano a giyoto so Tawrah go tadmi
niyo so mapapadalmon a mga kokoman a go mga sogoan na nggolalann
yo ka angkano mabaloy a mga sasanggila.
Uriyan yan tigo Allah na da kano toman sa pasad.
Na aya dait na masogat kano dn a kasiksaan a mala ugaid na kagiya so
Allah na malai gagaw na malai limo.
Na pd anan sa mga limo o Allah, di niyan phnggagaanan sumiksa so tao a
diimbaradusa ka oba kalokalo a makathawbat bo, ugaid na amay ka didn
pthawbat na pakimbagianon o Allah so siksa a malipds.

‫ﱥ ﱹ ﱺ ﱻﱼ ﱽ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﱤ‬
65. "Go sabnar a kiyatokawan yo so siranoto a myanobra ko Sapto, na
pitharo ami kiran a mbaloy kano a mga amo a khipakadadampanas".
Sompat dn aya o gii kapanothola o Allah ko kalawandi i lalag o mbawataan
o Esrail odi na so mga Yahudi, pphamanotholn o Allah ka aya maana o
lalag na Hay mga Yahudi sa masa imanto go Hay mga Umat o Muhammad
na pananggilai niyo so ndalagid aya a galbk ka an rkano di khisogat so
morka o Allah sa lagid o kinisogat yan sangkai a miyanga-uuna a pagtao.
"Sabnar a kiyatokawan yo so siranoto a myanobra ko Sapto"; Maana:
Pinggalbk iran so inisapar kiran o Allah oba iran nggalbka sii ko alungan a
Sapto.
Pitharo i Ibn Abbas (ra): Da a siyogo o Allah a Nabi inonta na inisugo iyanon
so Diyamaat/Jomo'ah, na so mbawataan o Esrail na inisugo kiran o Musa
(as) so kashlaslaa ko Diyamaat na dairan tarimaa ka aya iran
pkhababayaan so Sapto ka giyoto kon i mapiya a gawii.
Na tigo Allah: Sii kano dn sa Sapto anan, ugaid na sabap ko katgas yo i ulo
ka di kano pharatiyaya na sii ko uman sapto na Haram rkano so
kapanginsda sa ragat.
Sii siran oto sa ingd a Aylah sa obay a Madyan.
Na tiyoba kiran o Allah sabap ko kalawandi iran i lalag na uman sapto na
pphamnggmaw so sda, miyamakatagantagam ka apiya ngka badn kaptan,
kumikilid siran, na igira a knaba sapto na apiya satiman i khailay iran a sda.

111
LIWANAG O SINDAW

Taman sa miyalanggay so masa na inikadali iran so sda, na so sakatao a

mama na somiyong sa ragat a Sapto na diyakp yan so sda na biyanowitan
yan na inikasoy niyan bo sa ragat na itatambd yan so banowit sa kilid a
ragat.
Na kagiya mapita a Ahad na ayaniyanon kiyabatona, maana: Knaba akn
man tigyan kinowa a Sapto ka Ahad a kiywakowaa aknon.
Na giyoto dn i galbk yan, taman sa kiyatokawan o magingd, na giyoto dn i
gagalbkn iran na masoln badn, pphagmaan iran.
Taman sa piyayag iran badn, inindagang iran pn sa padian so mga sda, sa
giyoto dn i galbk iran a pphoktan so sda igira a Sapto na sakali phmbatona
na Ahad.
Na aya miyasowa o mga tao na miyatlo bagi:
1. Mga tao a mga lalawandi i lalag, miyamokt siran sa sda a sapto na aya
kaphmbatonairanon na Ahad.
2. Mga tao a pshapar, giyoto so mga ala kiran i sabot.
3. Mga tao a da panginsda ugaid na pshaparan iran so pshapar.
Tigiran a: Ino niyo ari pshapari a mga tao anan? ti siksaan siran bo o Allah.
Kay kabasa o mga tao na: Andabo so pitharo o Musa a siksa? kataya a
miyawsog tano sa sda na dabo a siksa!
Na kagiya giyoto dn i masosowa na tigo Allah sa mga tao oto a "mbaloy
kano a mga amo a khipakadadampanas".
Na mimbaloy siran a mga amo.
Giya tlo oto bagi na ayabo a dawn mbaloy a amo na giya angkawto a
pshapar sa marata.
So miyangowa sa sda, go so da pangowa sa sda ugaid pshaparan iran pn
so pshapar sa kapangowa sa sda na palaya dn mimbabaloy a amo.
Na giya angkawto a mimbabaloy a amo na miyakatlotlo gawii a
inipagintaw iran sa duniya na miyamatay palaya, dadn a miyalamba kiran.
Knaba bnar so tig o sabaad a so mga amo imanto na giyanan so
mimbabaloy a amo.

111
LIWANAG O SINDAW

Giyanan i puntosan o totholanon o mga Ulama sa kiyapanothola ron i

Imam Tabari Rahimahullah.
So da mbabaloy a amo na kagiya ko mapita na tigiran a anda dn aya mga
tao aya ino a da a khailay tano kiran?
Na siyorong iran so mga walay iran na mga amo a gii mamanpak.

‫ﱥ ﲆ ﲇ ﲈ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌ ﲍﲎ ﲏ ﱤ‬
66. "Na biyaloy ami oto a siksa go thoma sii ko mga tao a makamamasa
kiran, go sii ko mga tao a phamakatalingoma ko khawriyan iran, go nda-
owan ko mga tao a mga sasanggila".
Biyaloy oto o Allah a thoma na go pando-an ko mga tao, na antonai
miyakowa tano ron a pando-an?
Pd a khakowa tano ron a pando-an na:
1. Basta haram na haram, dingkadn phlobai sa okit a kabaloy niyan a halal.
So mga Yahudi na inisapar kiran so kapanginsda a sapto na pilobaan iran
umamanti sa okit a kabaloy niyan a halal, tigiran a ditano ipantag ko sapto
a kaphmbatona tano ko sda.
Na lagid dn anan so sabaad imanto, miyawma so Birthday niyan na kay
pitharo a haram na daniyanon pantagn ka piyakalpas yan sa salungan, na
tigyan a kanduri aya.
Na kiyasolagidan yan so mga Yahudi ko kalawandi i lalag, na kiyasokagidan
yan so Kristiyan ko gii kanggawiini ko gawii a kinimbawataan ko tao.
Badn miyatakp a dusa niyan na mga tao anan a odi thawbat na bagian iran
so morka o Allah sa lagid o kiyasogat o mga Yahudi a morka o Allah.
2. Odi ka shapar sa marata na dingka shapari so tao a pshapar sa marata.
Adn a mga Yahudi a da pangowa sa sda, ugaid na dairan saparn so
kapangowa sa sda na aya iran pn siyaparan so pshapar sa marata, sii anan
sa Surah Al-A'raf khabatiya.
Na pd siran pn a mimbaloy a amo.
Na giyayadn a sabaad aya imanto, ipshapar tano so marata na tigiran ah
ino niyo anan sosowaa? ba niyo rk so agama?

112
LIWANAG O SINDAW

Di niyan makknal so agama niyan na phlawanan yan so tao a miyangnal

ko titho a agama.
Di niyan khisapar so marata na pshaparaniyan pn so pshapar sa marata.
Na tao anan a aya siyolagidan yan na so mga Yahudi, na aya balas yan na
sodn so balas o mga tao a gii nggalbk sa marata.
Turoon tano o Allah, go pakisabotan yan rktano so agama tano, go ilidas
tano niyan ko morka iyan.

‫ﲝ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢﲣ‬
‫ﲞ‬ ‫ﲙﲛﲜ‬
‫ﲚ‬ ‫ﱥ ﲐﲑ ﲒﲓﲔ ﲕﲖﲗ ﲘ‬

‫ﲤﲥ ﲦ ﱤ‬
67. "Go tadmi niyo gowani a tharoon o Musa ko pagtao niyan a mataan a
so Allah na ipshugo iyan rkano a sumbali kano sa sapi, na tigiran: Ba kami
ngka gii shodia? Na tigyan: Plindong ako ko Allah oba ako mapd ko da a
mga sabot yan".
Sompat dn aya o gii kapamanothola o Allah ko kalawandi i lalag o
mbawataan o Esrail a siran so mga Yahudi.
Kinowa kiran o Allah a kapasadan a pharatiyayaan iran so sugoan o mga
Nabi na dairan bo nggolalann.
Pphamanotholn rktano o Allah ka antano ron pphakakowa sa thoma.
Pitharo kiran o Musa (as) a sumbali siran sa sapi na tigiran a upama ari
Musa na bakamingkadn kokowaa a kasambaran ka?
Giyoto na di dait obairan matharo sabap sa Nabi so Musa (as) na knaba
boda a di shabot, na inirpng iran sa ginawa iran, aya tiyangkapaniranon na
da a sabot o Musa (as) na inantap iran sa di mapiya.
Na lagid dn anan so sabaad imanto a tharoon o Ulama so di mapiya na
ayaniyan pn phamangndaon so Ulama, mga tao anan a aya miyakowa iran
a ladiyawan na so mga Yahudi.
Giyangkai a mga ayat a phamagosayin tano na mapapadalmon so totholan
ko kalawandi i lalag o mga Yahudi, pitharo kiran o Musa (as) a inisugo kiran
o Allah a sumbali siran sa sapi na dasiran paratiyaya ka bairan dn kinowa
a kasablawan so Musa (as) sa tigiran a hay Musa na ishaan ka ko Allah o
antonai ropaan a sapi anan a phakisombali iyan, na riyopaan siran o Allah

113
LIWANAG O SINDAW

sa ropaan a sapi a margn a plobaan ka ansiran kargni, siksa kiran o Allah

sabap ko mga lampawi siran, upama ka so kiyagiraw o Musa (as) a sumbali
kano sa sapi na somyombali siran sa apiya antonaa a sapi na miyapasad
so awida akal na kagiya mga tao siran a mga rrshik i puso.
Lagid dn o sabaad imanto, tharoangkawn a shambayang na tigyan a Ustad
anda bs miyakapoon so sambayang? Na kataaman iran dn so siksa o Allah
sa duniyan na sampay sa alungan a mawri odi siran thawbat ko Allah.
Pitharo o Allah: "Tadmi niyo gowani ko tharoon o Musa ko pagtao niyan a
mataan a ipshugo rkano o Allah a sumbali kano sa sapi".
Aya totholan sii na katii so pontosan o mga totholanon ko kiya aloya ron
o mga Salaf:
Sii sa angkawto a masa na adn a loks a mama a matoa dn, a malai tamok
na da a mbawataan yan a phakawarison inonta so pakiwataan yan.
Na biyono o pakiwataan yan ka aniyan makowa so tamok yan, so
kiyapataya niyanon na inilbad yan a gagawii ko darpa o isaka loks ko
mbawataan o Esrail ka an kiran misndit.
Kagiya ko mapita na umamanti a gii niyan plobaan si bapa iyan, na
miyawma niyan a thitimoan o mga tao, na tigyan a hay mga tao kano
skano i miyono ki bapa, ka kataya saya miyapantag sa darpa iyo aya na
kailangan a mandiyat yo, bgan yo rakn so diyat yan!
Na tigiran a knaba skami i miyono ki bapa aka, mishsndita siran o antai
miyakapatay ron, taman sa umani isa na kominowa sa sandiyata ka
pthitidawa siran badn.
Pitharo o Allah: "Gowani a makapatay kano sa tao na inishsndita iyo o
antai miyono-on, na so Allah na phayagn yan so pphagmaan yo".
Na tigo mga lalantas kiran i pamikiran a hay mga tao kano na upama na
showaan yo aya a shasaya so Nabi o Allah a so Musa (as)? Sumong tano
ron ka anyan rktano matharo o antai miyakapatay.
Na somyong siran ko Musa (as) na iniisha-iranon o antai miyakapatay,
pitharo iran: Hay Musa na ishaan ka ko kadnan ka o antai miyono sa mama
oto ka awida akal ka ipshndit rkami o pakiwataan yan.
Na tigo Musa (as) a sumbali kano sa sapi.

114
LIWANAG O SINDAW

Na tigiran: Bakamingkari Musa badn gii shodia? Phakikokom kami rka na

bakamingka dn phakasombalia sa sapi?!
Tigyan a knaba ako boda, plindong ako ko Allah oba ako mabaloy a pd ko
da a mga sabot yan! Sumbali kano sa sapi.
O sa oras oto na somyombali siran sa apya antonaa a sapi na miyapasad,
na kagiya piyakadakl iran a bityara iran.

‫ﲻﲽ‬
‫ﲼ‬ ‫ﱥ ﲧ ﲨ ﲩ ﲪﲫ ﲬ ﲭ ﲯ‬
‫ﲮ ﲰ ﲱ ﲲ ﲳ ﲴ ﲵ ﲶ ﲷ ﲸ ﲹﲺ‬

‫ﲾﲿﳀ ﱤ‬
68. "Pitharo iran a pangniyangka rkami ko Kadnan ka a pakarayaga niyan
rkami o antonaa oto a sapi, na pitharo iyan: Mataan a skaniyan (Allah) na
pitharo iyan a mataan a giya sapi oto na knaba "Faridh" go knaba "Bikr"
ka kiyatatangkaan ko pagltan iran a dowa, na nggalbka niyo dn so ipshugo
rkano".
Knaba "Faridh", aya maana a Faridh na so miyakatoa a sapi a dadn
mbawata apiya miyakaisa.
Go knaba "Bikr", aya bikr a sapi na so miyakambawata sa miyakaisa.
Pagltan a dowa oto; tigo mga Ulama: Aya maana niyan na so sapi a
mimbawata na go mimbawata mambo so wata iyan.
Na nggalbka niyo dn tigo Musa (as) so ipshugo rkano, di niyo phakalayata
a bityara niyo.
Na o siyombali iran dn pman anan a miya aloy anan a ropaan na
miyapasad, na kagiya badn pphanagompot a kalawandi iran i lalag.

‫ﳈ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﳒﳓ ﳔ ﱤ‬
‫ﳉ‬ ‫ﱥﳁ ﳂﳃ ﳄﳅﳆ ﳇ‬
69. "Pitharo iran a pangniyangka rkami ko Kadnan ka a pakarayaga niyan
rkami o antonai warna niyan, na tigyan a mataan a skaniyan (Allah) na
pitharo iyan a aya warna a sapi oto na maluto a binaning a phakabarayat
ko langon a pphakailay ron".
Inomanan o Allah so kargn o ropaan a phlobaan, anda ka thoon sa sapi a
binaning a phakabarayat go phakabimban?
Na so diiran dn khatoon na kiyapasangan siranon na miyaka-awid a akal
iran.

115
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊ ﱋ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏ ﱐﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕﱖ‬

‫ﱢ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧﱨ ﱩ ﱪ ﱫ‬
‫ﱗ ﱘﱙ ﱚﱛﱜﱝﱞﱟﱠ ﱡ ﱣ‬

‫ﱬﱭ ﱤ‬
70. "Pitharo iran a pangniyangka rkami ko kadnan ka a pakarayaga niyan
rkami o antonaa san a sapi ka mataan a miyakaplilingowa rkami so mga
sapi, na o miyog so Allah na khatoon ami dn".
71. "Na pitharo iyan a mataan a skaniyan (Allah) na pitharo iyan a mataan
a goyoto a sapi na da marasay sa da mindado ko lupa go da mawsar sa
kapamakaig sa pangumaan (da mitharibasok) go da a paawing yan go da
a palang yan, na tigiran a imanto na piyaratiyaya ami a diika tharo sa bnar
na siyombali iran so sapi go mayto bo na di iran manggalbk".
Da mindado a sapi, da a ayb yan go da a palang yan, maana a palaya dn
binaning a maluto i kabinaning so bumbol yan dadn a misasaogon a
salakaw a warna.
Odairan paratiyaya so Musa (as) na diiran dn matoon, oda siran giraw a
"In sha Allah na khatoon ami dn" na aya ipropa kiran o Allah na so ropaan
a dadn a thoonaniranon.
Mga tao a lampawi, mga lalawandi i lalag, di iran iphnggolalan so katharo
o Allah go katharo o Nabi ka aya paka uunaan iran na so pamikiran iran,
na aya mambo a iniropa kiran o Allah a sapi na so matgn oba iran matoon
ma gyoto dn i inisiksa iyan kiran.
Aya ropaan a sapi a kailangan a matoon iran na:
1. Sapi a mimbawata go mimbawata so wata iyan, knaba matoa na knaba
mangoda.
2. Aya warna niyan na maluto a binaning a da a karangkali iyan.
3. Phakabimban ko mga tao sa kataid yan a sapi.
4. Da mindado.
5. Da mawsar aa kapamakaigi ko mga pangumaan.
6. Da a ayb yan.

116
LIWANAG O SINDAW

Tanto a margn a plobaan, sabap sa piyakargnan iran a ginawa iran, o

knaba siran mga lampawi na somyombali siran dn sa apiya antonaa a sapi
na basiran kargni?
Na miyanbnb iran sk mga ingd na sasatiman a miyatoon iran a sapi a
matitimoon a langon anan a ropaan.
Na di pphasaan o khirkon ka kailangan yan, na ayabo a kiyaphasaa niyanon
na aya minubayad iran na so kapnd o sapi na aya iran miyatimbang a
bolawan.

‫ﱲ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷﱸ ﱹ ﱤ‬
‫ﱥ ﱮ ﱯ ﱰﱱ ﱳ‬
72. "Gowani a makapatay kano sa tao na inishsndita iyo o antai miyono-
on, na so Allah na phayagn yan so pphagmaan yo".
Somyong siran ko Musa (as) na iniisha-iranon o antai miyakapatay, pitharo
iran: Hay Musa na ishaan ka ko kadnan ka o antai miyono sa mama oto ka
awida akal ka ipshndit rkami o pakiwataan yan.
Na tigo Musa (as) a sumbali kano sa sapi.
Giyaya i sabap a kiyapakaploba iran sa sapi, inishsndita iran o antai
miyakapatay sa angkawyto a miyatay, na mikhokom siran ko Musa (as) na
tigyan a sumbali kano sa sapi, miya-aloy tano sa muna so totholanon.

‫ﱼ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄﲅ ﲆ ﱤ‬
‫ﱽ‬ ‫ﱥ ﱺﱻ‬
73. "Na pitharo ami a bntoln yo ron so sabaadon, lagid anan a pagoyagn
o Allah so miyamatay go pphaki ilay niyan rkano so mga tanda iyan ka
angkano makapamimikiran".
So kiyasombali o sapi na tigo Allah ko Musa (as) a hay Musa na tharoangka
kiran a kowa siran sa sapi anan na bntoln iran sa angkanan a mama a
miyatay.
Na inibntol iran so sabaa ko sapi sa mama oto a miyatay na miya oyag, na
tigyan: Ayaki a miyono rakn na giya pakiwataan akn anan ka aniyan
makowa so tamok akn go inisndit yan rkano ka anako niyo mandiyat na
makowa niyan pn so diyat akn.
Uriyan yan na miyatay bo, na giyoto pn ka mapayag kiran so ungangn sa
kaphakasombalia kiran sa sapi, go miyatangd aa ginawa iran a knaba

117
LIWANAG O SINDAW

kasablawan a kiyasogoa kiran o Musa (as), go kiyatokawan iran so titho a

miyakapatay.
Pakaisha: Badi khagaga o Allah a oyagn yan a mama oto oda a sapi oto?
Go ino oto sapi a phakisombali iyan badi khapakay a kambing odi na
salakaw?
Smbag: Knaba di khagaga o Allah, ugaid na adn a Hikma niyan san.
Pd a Hikma sa kiyapakisombaliin yan kiran ko sapi na siran na mga tao
siran a suminimba siran sa barahala a sapi, lagid o miyawna a kiya aloya
tano ron. Na lagid oba adn pn a malalamba sa ginawa iran a babaya iran
ko sapi go slasla iranon, na tigo Allah a sumbali kano sa sapi, aniran
kamasai a so sapi na matag kaadn o Allah a malbod a shumbaliin go ipshda
o mga tao na di dait oba baloya a katohanan.
Aniran magdam a kada a bali o sapi ka matag binatang, na an mada sa
puso iran so slasla ko sapi na matolabos so slasla iran ko Allah.
So barahala a sapi a sinimba iran na binaning i warna ka bolawan, na aya
inisugo kiran o Allah a sapi a shombaliin iran na binaning a sapi, aniran
katoosi so warna o sapi a sinimba iran na imanto na pshumbaliin iran.
So barahala a sapi a sinimba iran na phoon sa bolawan, na pithaldir o Allah
a aya mipamasa iran sa sapi oto na langon a kamimilikan iran a bolawan
ka an taman ko bolawan na magdam iran sa ginawa iran a da a baniyan
bali.
Ayabo a phapaar ko langon taman na so Allah a miyangadn, dadn a dait a
simban a salakaw ron.
Pitharo o Allah:

‫ﲙ ﲛﲜ‬
‫ﲚ‬ ‫ﲑ ﲓ ﲔﲕ ﲖ ﲗ ﲘ‬
‫ﲒ‬ ‫ﱥ ﲇﲈ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐ‬

‫ﲡﲣ ﲤﲥﲦﲧﲨﲩﲪﲫﲬﲭﲮﲯ ﲰﱤ‬

‫ﲢ‬ ‫ﲝﲞ ﲟﲠ‬
74. "Uriyan yan na tumigas so mga puso iyo ko uriyan oto, sa
miyakasolagid ko ator sa katgas odi na mas matgas pn, ka mataan a so
sabaad ko mg ator na pphanga-oopak na pkhapoonan a mga awasa-ig, go
so sabaadon na pphangattbi na pkhapoonan a ig, na so sabaadon na pkha-
ulog sabap ko kalk ko Allah, go mataan a so Allah na knaba niyan
kalilimbani so nganin a gii niyo nggalbkn".

118
LIWANAG O SINDAW

Uriyan tigo Allah o kiya‫ﷺ‬iti niyo hay mga Yahudi ko langon a limo akn
rkano, go so kiyamasai niyo ko langon a tanda sa kaphakagaga akn, go
uriyan o mga siksa a minisugat rkano sabap ko kalawandi iyo i lalag na da
kano dn shalimbtad ka badn tumigas so mg puso iyo.
Giya ayat aya na sii manonompang ko mga Yahudi ugaid na makasosoldon
so langon a tao a pkhamasaan yan so mga tanda go mga ayat o Allah na
badn gii pagomarg a katgas yan i puso.
Ini-ibarat o Allah so katgas iran i puso sii ko mga ator, lagid yan dn a tigo
Allah sa katgas so ator na didn tharima sa pandoan, didn phakailay sa bnar
ka tiyotopan.
So ator i da a lawan yan a matgas, matgas a di so potaw, so potaw na
pagiyawangka na phakalmk, so ator na pagiyawangka na badn
pphagomarg a katgas yan.
Na lagid dn anan tigo Allah sa katgas so mga puso iyo uriyan o kiyamasai
niyo ko pithibarang a limo akn rkano go uriyan o kiyamasai niyo ko mga
ayat akn.
Odi na mas matgas pn a tigo Allah so mga puso iyo a diso ator, ka giya mga
puso iyo anan na dadn a bawn pagulini ka apiya langon a ayat na makayat
rkano na di kano dn tharima sa bnar.
Na so sabaad ko ator na pphakanggay a gona, pphanga-uupak sabap ko
kalk yan ko Allah na pkhapoonan a mga lawasa-ig, na so sabaadon na
apiya di khapooni a lawas a ig na matbi na phliyowan a ig, sopman so
sabaad a ator na pkhawlog phoon ko puro o palaw sabap sa kalk ko Allah,
na so mga puso iyo na miyatay dn sa tarutop.
Pakaisha: Ba so mga ator na adn a lalag iran? ino kiran upama
mapapadalm so kalk ko Allah?
Smbag: Langon a Shayi a kamamasaan tano sa angkai a duniya na
pshimbaan iran so Allah, ugaid na di tano badn sasabotn.
Pitharo o Allah sa Surah Al-Esra: 44
‫ اآلية‬."‫"وإن من ش يء إال يسبح بحمده ولكن ال تفقهون تسبيحهم‬

Maana: "Dadn a shayi inonta na ipthasbih yan so pudipudi ko Allah ugaid

na di niyo sasabotn so kapthasbeeh iran".

119
LIWANAG O SINDAW

Na giya kiyapakatgas aya a puso o sabaad ko mga tao na kamamasaan

tano, matgas pn a diso ator, di niyan dn khagaga tumarima so marayag a
katharo o Allah ka ayabo a bnar na so matatago sa pikir yan.
Uriyan yan na pitharo o Allah: "Mataan a so Allah na knaba niyan
kalilimbani so nganin a gii niyo nggalbkn".
Maana a panamari niyo dn so mga galbk yo ka knaba tuturoga so Allah, na
magdam yo dn so balas a dumadait rkano.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲱ ﲲ ﲳ ﲴﲵ ﲶ ﲷ ﲸ ﲹ ﲺﲻ ﲼ ﲽ ﲾ ﲿ ﳀ ﳁﳂ‬

‫ﳃﳄ ﳅ ﱤ‬
75. "Baniyo maiinam a paratiyayaan kano iran, a sabnar a aya btad o
sagurompong kiran na pkhakin'g iran so katharo o Allah na uriyan yan na
pphamaagalinn iran ko uriyan o kiyasabotairanon a siran na katawan
iran".
Giya angkai a ayat na sii manonompang ko mga Umat o Nabi Muhammad
(‫)ﷺ‬.
Maana: Hay mga Umat o Muhammad na ba niyo iinama a paratiyayaan
kano o mbawataan o Esrail? A aya btadiran na pkhakin'g iran so katharo o
Allah na uriyan yan na pphamagalinn iran!
Gyoto so Tawrah a inituron kiran, na dairan nggolalann ka bayran dn
piyamagalin ka piyaka ayoniran ko baya a ginawa iran.
Na tigo Allah: Giyanan i btad iran na di niyo dn iinama oba siran
paratiyaya, siyabot iran so mga katharo o Allah ugaid na diiran
pamagalinn.
Giyaya dn i btad o sabaad ko mga tao imanto, pphamagalinn iran so mga
rarayag a maana o katharo o Allah ka an maka ayon ko tindg iran a
marshik, na di niyo dn iinama oba siran paratiyaya, aya miyathomo iran a
kinowa iran a ladiyawan na so mga pagari a amo, mga Yahudi.
Pd pn aya sa Dalil sa so Tawrah na miyapagalin, miyabinasa, ka
piyamagalin iran.
Pitharo pman o Allah:

111
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﳆﳇﳈﳉﳊﳋ ﳌﳍﳎﳏﳐﳑﳒﳓﳔ ﳕ‬

‫ﳚ ﳜﳝﳞﱤ‬
‫ﳛ‬ ‫ﳖﳗ ﳘ ﳙ‬
76. "Go igira a minithoona iran so mga tao a miyamaratiyaya na tigiran a
miyaratiyaya kami, na igira a miyatarambisa so sabaad kiran ko sabaad na
tigira a ino niyo kiran gii panaroa so nganin a likaan rkano o Allah (a ilmo,
baniyo kabaya a mabaloy) a khibnar iran rkano sa hadapan o kadnan yo?
Ba da a mga otk yo?".
Giyaya so mga Munafiq ko mga Yahudi, igira a minithoona iran so mga
Sahabah (ra) na tigira a miyaratiyaya kami mambo.
Go diiran pamanotholn so mga sipat o Nabi (‫ )ﷺ‬a miya aloy ko Tawrah,
paparatiyayaan iran a so Muhammad na bnar a Nabi a sugo o Allah ka
misosorat ko kitab iran, na pphamanotholn iran ko mga Sahabah (ra) ka
umamanti a miyaratiyaya siran.
Na igira a kiyadilungan siran ka ayabo a pdiran na do lagid iran a mga
Yahudi na pphakagiraw so sabaad kiran a bada a mga otk yo? Ino niyo gii
mapamanothol sa mga tao anan a bnar a Nabi so Muhammad, ba nyo
kabaya a kabnaran kano iran siikp hadapab o Allah?
Na pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆﱇ ﱈﱉ ﱊ ﱤ‬
77. "Ba iran di katawi a mataan a so Allah na katawan yan so nganin a
pphagmaan iran go so nganin a papayagn iran?".
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱋ ﱌ ﱍﱎ ﱏ ﱐ ﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱤ‬
78. "Go pd kiran so di phamakabatiya na di pn matao shorat a di iran
katawan so mapapadalm ko Kitab inonta na matag mga katharo a
kabokhagan, go da ko btad iran inonta na matag siran gii mangantang".
So kiyapanothola o Allah ko totholan ko mga Yahudi na inaloy niyan pman
so sabaad ko mga ropaan iran, lagid o kiyawna dn o sabaadon ko miyawna
a ayat.
Pitharo o Allah: Pd kiran pn, aya maana na adn pn a mga Yahudi a da a
mga sabot yan ko mapapadalm ko Kitab (Tawrah), di mga tatao matiya na

111
LIWANAG O SINDAW

di pn mga tatap shorat, so diiran tharoon na matag iran pphangantangn a

kabokhagan a katharo.

‫ﱥ ﱧﱨ‬
‫ﱦ‬ ‫ﱥ ﱗ ﱘ ﱙ ﱚﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡ ﱢ ﱣ ﱤ‬

‫ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮﱯ ﱰ ﱤ‬
79. "Na so kabinasaan na bagian o siranoto a ipshorat iran so Kitab sa
nggolalan sa mga lima iran uriyan yan na diiran tharoon a phoon aya ko
Allah ka aniran maphasa sa mayato a arga, na bagian iran so kabinasaan
sabap ko minisurat o mga lima erab go bagian iran so kabinasaan sabap
ko miyanggalbk iran".
Salakaw pman aya a lumpokanko mga Yahudi, giyaya so mga Ulama kiran.
Siiko miyawna a ayat a piyagosay tano na aya miya aloy ron na so mga
Munafiq kiran, uriyan yan na so pman so da a mga sabot yan kiran, na
imanto na sopman so mga Ulama kiran i inaloy o Allah.
Aya maana o lalag na so mga Yahudi na mlagid so Ulama kiran a goso di
Ulama ba palaya dn mga darowaka.
Pshorat siran tigo Allah sa Kitab na aya iran gii tharoon na phoon aya ko
Allah inonta na knaba phoon ko Allah ka asar bo a maphasa iran sa mayto
a arga.
Gayadn a bayanbayanan yan na giyangkai a kamamasaan tano a Bible a
kakaptan a mga Kristiyano; Old testament a gyoto kon so Tawrah, go New
testament a gyoto kon so Injeel.
Aya somyorat san na si Paul a Yahudi, na tigyan a katharo aya o Tohan,
kapamrak ka matah iran piyangantang ka piyanagalin iran so mga katharo
o Allah.
Na bagian iran tigo Allah so kabinasaan a giyoto so Naraka Jahannam.
Miyakatlo ma aloy o Allah sa ayat anan a kaphmbagiana iran ko
kabinasaan, sabap ko kala a dusa iran, pphamagalinn iran so katharo o
Allah.

‫ﲂ‬ ‫ﲁ‬ ‫ﱷ ﱹ ﱺﱻﱼﱽﱾﱿﲀ‬

‫ﱸ‬ ‫ﱥﱱ ﱲﱳﱴﱵﱶ‬

‫ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈﲉ ﲊ ﱤ‬

112
LIWANAG O SINDAW

80. "Go pithato iran a di kami dn khaskho o Naraka inonta na sii ko mga
gawii a mabibilang, tharoangka (Hay Muhammad) a ino ba kano
miyakakowa sa kapasadan ko Allah? Ka mataan a so Allah na di niyan
iphmbarndod so pasad yan, atawaa ka gii kano mangmbaal sa katharo
mipantag ko Allah a skano na di niyo katawan?".
So mga Yahudi na aya diiran tharoon na bnar dn tigiran a khawlog kami sa
Naraka ugaid na phakaliyo kami ron bo na skano pman i khawlogon.
Na tigo Nabi (‫)ﷺ‬: "Knaba kano ron phakaliyo ka tatap kano ron dn taman
sa taman".
Pitharo i Ibn Abbas (ra) a pitharo o mga Yahudi: Giya duniya na aya edad
yan na pito nggibo ragon, na ayabo a ishiksa rkami o Allah sa Naraka na
salungan phoon ko uman i sanggibo ragon, ko.na pipito kami gawii sa
Naraka uriyan yan na phakaliyo kami ron bo.
Adn pman a tothol a patpulo siranon kon gawii.
Na kabokhagan anan ka tatap tumatap siran dn aa Naraka.
Pitharo o Allah ko Nabi (‫ )ﷺ‬a ishaan ka kiran oba siran rakn miyakamowa
sa kapasadan, atawaa ka matag siran gii mangantang sa kabokhagan a
katharo?

‫ﲕ ﲗﲘﲙ ﲚ ﲛ‬
‫ﲖ‬ ‫ﱥ ﲋﲌ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐ ﲑ ﲒ ﲓ ﲔ‬

‫ﲡ ﲣ ﲤﲥ ﲦ ﱤ‬
‫ﲢ‬ ‫ﲜﲝﲞ ﲟ ﲠ‬
81. "Aya bnar na sa tao a makanggalbk sa marata na miyatangkal ko galbk
yan kadusaan na siran i mga tao sa Naraka a tatap siranon dn".
82. "Go so siranoto a miyamaratiyaya go minggagalbk sa mga pipiya na
siran i mga tao sa sirga sa tatap siranon dn".
Aya mataan bnar a tigo Allah na sadn sa inambar o tao na ayaniyan dn
kalabokan, sa minggalbk sa marata a ron dn miphatapatay na aya balas
yan na so marata, tatap tumatap dn sa Naraka a diwn dn phakaliyo, di
bnar so kabasa o mga Yahudi a pera gawii siranon bo.
Sapman tigo Allah sa miyamaratiyaya a go minggalbk sa mga pipiya a
giyoto so pithibarang a simba a ikhasuat o Allah na aya mambo a balas
iran na so mapiya a dadn a taman yan, dadn a ikhada iyan go kakal siranon
dn sa taman sa pakataman.

113
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥﲧ ﲨ ﲩ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭ ﲮ ﲯ ﲰ ﲱ ﲲ ﲳ ﲴ‬

‫ﲵﲶ ﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽ ﲾﲿﳀ‬

‫ﳁ ﳂﳃ ﳄ ﱤ‬
83. "Gowani a kowaan ami so kapasadan ko mbawataan o Esrail a dadn a
shimbaan yo inonta so Allah, go so phiyapiyai niyo so mbala a loks sa
sangat a kaphiyapiya, go so mga tunganay, go so mga Yateem, go so mga
pobri, go pangorawn yo ko mga tao so mapiya a katharo, go pamayandgn
yo so sambayang na go tonayn yo so zakat, uriyan yan na tomiyalikhod
kano inonta so maito rkano, a skano na miyamanangka".
Pphakitanodan o Allah ko mga Yahudi so kapasadan a inibgay iran ko Allah
a dairan bo tomann.
Miya aloy tano dn so mga pd a kapasadan a iniphasad iran ko Allah, a
gyoto so upama ka makatalingoma so Muhammad (‫ )ﷺ‬na tharimaan iran
go pharatiyayaan iran na dairan bo paratiyaya-a.
Na sangkai a ayat na inaloy o Allah so pd a mga kapasadan a iniphasad iran
ko Allah.
Paganay ron na: Dadn a shimbaan iran a salakaw ko Allah, pharatiyayaan
iran so mga katharo o Allah sa tarotop, na dairan bo nggolalann.
Ikadowa: So kaphiyapiyai ko mbala a loks, sa taman a khagaga o manosiya,
katharo sa galbk.
Ikatlo: Go so mga tunganay na pphiyapiyaan pn, sa di khapakay so
kapakitholaka kiran.
Ikapat: Go so mga Yateem na pphiyapiyaan, aya Yateem na so da a loks
yan, odi na da a ama iyan, so adn a ama iyan ugaid na da a ina iyan na
knaba Yateem, go da raota a akir balig, o kiyabaligan na didn khabthowan
sa Yateem.
So sabaad rkitano na miyakaputi dn a bok yan na Yateem kon,
Subhanallah.
Aya bo a khabthowan sa Yateem na so mayto a wata a kiyadaan sa loks a
dapn raota a akir balig, na kabaligan na didn khabthowan sa Yateem.

114
LIWANAG O SINDAW

Pd a khitndo sa kiyabaligan so tao na: Lonawan a bngt, Thataginp sa

liyowan a ig a piyamalungan yan, o babay na mawma a basa odi na makala
a rarb yan.
Na basta kabaligan so tao na minipaliwgaton so langon a sogoan o Allah.
Aya kaphiyapiyai ko Yateem na so diron kasalimbota ko tamok a
minitagakon i ama iyan, so kikalimoonon go kipaninggagawnon go ka-
alimai ron.
Ikalima: So mga pobri na pphiyapiyaan pn, siran so mga tao a
kamamargnan sii ko gii kapagoyag, na aya kaphiyapiyai kiran na
iphangalimo siran.
Ikanm: Iphangoraw ko mga tao so mapiya a katharo, na dadn a lawan a
mapiya a katharo ko kipanolonn ko agama o Allah, go so kasugo sa mapiya
na go kasapar sa mapiya.
Makanggogonanao pn angkai a ayat sa kinisaparn ko katharo sa marata sii
ko salakaw disalakaw.
Ikapito: So kashambayang.
Ikawalo: So kabgay sa Zakat.
Langon dn aya inisugo o Allah ko pithibarang a pagtao, sabap ko
kapapadalmon o kamapiyaan sa duniya taman sa alungan a mawri.
Miyatimo iyan so kaphiyapiyai ko kadnan, gyoto so kasimbaa ron go so
kaparatiyaya-aron, go so kaphiyapiyai ko mga kaadn o Allah, salakaw
disalakaw.
So badn so okit a kashambayang iran na salakaw, sokon so Umat o Musa
(as) na makalimapulo siran makashambayang ko mababasa gawii,
panalamat kano ko Allah ka piyakalbodan tano niyan ka makalimalima
tano makashambayang.
So Zakat iran na knaba iphmbgay ko mga tao, ka iphmbtad na adn a
pphakatana a apoy a phoon sa langit na pthotongn yan so Zakat, giyoto i
tanda sa tiyarima o Allah.
Na giyangkawi a mga sogoan na palaya dn aya iniphasad o mga Yahudi ko
Allah a iphnggolalan iran, uriyan yan na siyangka iran bo go tiyalikhodan
iran, dairan bo nggolalann, inonta so mayto kiran.

115
LIWANAG O SINDAW

Na sa tao a di niyan aya nggalbkn a mga sogoan aya o Allah na aya niyan
miyakowa a rawatn yan ko gii kapagintao na ladiyawan yan ko gii
kapagagama na so mga Yahudi, na sadn sa pangingiringan o tao na aya
niyan dn tagpda sa alungan a mawri.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ ﱉﱊﱋﱌﱍﱎ‬

‫ﱏﱐ ﱤ‬
84. "Go tadmi niyo gowani a kowaan ami so kapasadan yo a di niyo dn
phamakatogaan so mga rugo iyo go di niyo dn mbogawn a mga ginawa
niyo ko mga ingd yo, uriyan yan na tiyarima iyo oto go shasaksian yo".
Pd aya ko mga pasad a inibgay o mga Yahudi ko Allah, iniphasad iran a
iphnggolalan iran.
Aya maana o ayat na di mbonoon o sabaad rkano so sabaad, di mbogawn
o sabaad rkano so sabaad ko mga darpa iran.
Ba aya niyan pitharo na "di niyo phakatugaan so mga rugo iyo" ka so
kabonoangka ko pagaringka na lagid bo a ayangka biyono na giya ginawa
ngka.
Inisugo o Allah ko mga Yahudi a di siran phmbobono, di mbonoon o
sabaad kiran so sabaad, go di nggobatn o sabaad so sabaad.
Go inisugo iyan kiran a sadn sa Yahudi a pkhabiyag (pkhadakp) o ridoay na
kailangan dn a mapakamaradika iran sadn sa kala a khibayadon.

‫ﱥﱑﱒﱓﱔﱕﱖﱗ ﱘﱙﱚﱛﱜﱝ‬

‫ﱦﱨﱩﱪ‬
‫ﱧ‬ ‫ﱞ ﱟﱠﱡﱢﱣﱤﱥ‬

‫ﱸ ﱺ ﱻﱼﱽ‬
‫ﱹ‬ ‫ﱬﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱴﱵ ﱶﱷ‬
‫ﱭ‬ ‫ﱫ‬

‫ﱿ ﲁ ﲂ ﲃﲄﲅ ﲆ ﱤ‬
‫ﲀ‬ ‫ﱾ‬
85. "Uriyan yan na skano hay mga tao na pphamonoon yo a mga ginawa
niyo go pphaka-awaan yo so sagurompong rkano ko mga darpa iran, gii
niyo sira pamagabanga-an sa kandusa na go kaprido a manonobra, na o
madakp yo siran na pphakipidya iyo siran, a giyoto na haram rkano oba
niyo siran bogawa ko mga darpa iran, upama na paparatiyayaan yo so

116
LIWANAG O SINDAW

sabaad ko kitab na oongkirn yo so sabaadon? Dadn man a balas o tao a gii

san nggalbk a pd rkano inonta so kapakadampanas ko kawyagoyag sa
duniya, go sa alungan a mawri na sii siran phakandod ko masopiit a siksa,
so Allah na knaba niyan kalilimbani so gii niyo nggalbkn".
Pitharo i Ibn Abbas (ra): Sii sa Madinah sii ko dawn pn kapakatalingoma o
Islam na dowa a pamilya san a mga ala a palaya dn arab, so Aws a go so
Khazraj, na mridoay a dowa anan, palaya dn mga ala a pamilya, aya galbk
iran na kapholang.
Na miyakawma kiran a tlo ka pamilya a mga Yahudi, sii siran miyagingn sa
Madinah, so Qaynoqa', go so Nadheer, go so Qoraidhah, palaya dn
mambo anan mga ala a pamilya a mga Yahudi.
Na waraan o mananangga a kailangan yan so dukapila iyan a tao ko
phagingdan.
Na inithampil o Qaynoqa' so Khazraj, na ini thampil o Nadheer a go do
Qoraidhah so Aws.
Na uman thidawa so Aws a go so Khazraj na mkapangogopon so mga
Yahudi, phagabangn o Qaynoqa' so Khazraj na phagabangn mambo o
Nadheer a go so Qoraidhah so Aws.
Na gii makambonowa do mlagid a Yahudi, katawan iran sa ginawa iran a
Haram kiran so kambonowa, Haram ko Yahudi so kabonoa ko lagid yan a
Yahudi, taman sa gii manggolawla a pphaka awa so sabaad ko walay niyan
odi na darpa iyan ka phnggobatn a ridoay, na Haram kiran pn oto.
Minisowasowa siran ko mga Araba da a ba kiran inituron a Kitab, da a
Haram kiran na da a Halal ka palaya dn mlagilagid.
Na uriyan yan na mapasad so kambonowa na upama ka adn a miyadakp a
Yahudi na phaga-onn iran, pphidyaan iran ka an pphakamaradika, apiya i
kala a pkhibayadiranon kagiya isosogo kiran oto o Allah sii ko kitab a
Tawrah.
Aya miyasowa iyan na siyopak iran so kinisaparn kiran ko kaprido, na
ininggolalan iran so kinisogoon kiran o Allah ko kapakamaradikaa ko
Yahudi a pkhadakp o rido-ay.
Na pitharo o Allah: "Upama na paparatiyayaan yo so sabaad ko kitab na
oongkirn yo so sabaadon?".

117
LIWANAG O SINDAW

Na lagid dn anan so sabaadn imanto a mga tao, tharoon kawn a Haram so

baboy na tigyan a oway Haram, na tharoon kawn a Haram so sigopan na
tigyan a knaba bnar, tharoon a Haram so riba na tigyan a knaba, ayabo a
paparatiyayaan iran ko mga katharo o Allah na so sabaadon a maka aayon
ko baya a ginawa iran.
Tharoon kawn a Wajib so kasapng sa awrat na tigyan a oway, na tharoon
kawn a pd sa awrat so bontal o bae na knaba kon.
Na ayabo a tigo Allah a balas a mga tao anan na so kapakadampanas sa
duniyan a go so malipds a siksa sa alungan a mawri.
Tig pman o lampawi: Inobo a knaba ako makadadampanas sa duniya aya.
Na tigakn: Odingka magdam ko kawyagoyag ka na nayawangka so oras a
kaphatay ngka na roongka gdama, pd oto ko duniya.
So Allah na katawan yan langon so nganin a gii niyo nggalbkn.

‫ﲌ ﲎﲏ ﲐ ﲑ ﲒ ﲓ ﲔ ﲕ ﱤ‬
‫ﲍ‬ ‫ﱥ ﲇﲈﲉ ﲊ ﲋ‬
86. "Siran so mga tao a pishambi iran so duniya ko akhirat, na di siran dn
kalokhaan sa siksa go dadn a bakiran phakatabang".
Balas o galbk iran a marata, pphamamilian iran so mga ayat o Allah sa
phaka-ayonon ko baya a ginawa iran. Na dadn a phakatabang kiran phoon
ko siksa o Allah go di dn kharndan a kapshiksaa kiran, roo siran dn kakal,
nanao sa da a bali o langon a miyanggalbk iran.
Pitharo o Allah:

‫ﲝ ﲟﲠ ﲡﲢ ﲣﲤ‬
‫ﲞ‬ ‫ﱥﲖﲗﲘﲙﲚﲛ ﲜ‬

‫ﲦ ﲨ ﲩ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭﲮ ﲯ ﲰ ﲱ ﲲ ﲳ ﲴ ﱤ‬
‫ﲧ‬ ‫ﲥ‬
87. "Go sabnar a inibgay ami ko Musa so Kitab go inutundog amiron ko
uriyan yan so mga Sugo, go inibgay ami ko Eisa a wata o Mariam so mga
rarayag a tanda go inibabid amiron so so napas a suti, na uman rkano
mitalingoma o sugo so di phaka-ayon ko baya o mga ginawa niyo na
manakabor kano, na so sabaad kiran na gii niyo pakambokhagn na so
sabaad kiran na pphamonoon yo".

118
LIWANAG O SINDAW

Inibgay o Allah ko Musa (as) so kitab a giyoto so Tawrah, na sii ko kiyapatay

o Musa (as) na piyakathondotondog kiran o Allah so madakl a Nabi a
palaya iran aya ipshogo na so mapapadalm ko Tawrah.
Tanto a madakl a Nabi a siyogo o Allah ko mga Yahudi, diipn igira
makaprngarngan, pd oto sa kapakallbi iran ko salakaw kiran.
Taman sa miyakawma so muripuro a Nabi ko mga Yahudi, so Eisa (as), na
aya miyawma niyan a masa na miyabinasa dn so Tawrah ka tiyalikhodan
dn o mbawataan o Esrail, na inibgay ron o Allah so Enjiel.
Go inibgay ami ron a tigo Allah so mga rarayag a tanda, giyoto so Injiel a
go so mga tanda sa skaniyan na sugo o Allah, khawyag yan so miyatay, go
gii niyan mapakatharo so pngaw go mapphakakin'g yan so di phakakin'g
go mapphakanono niyan so bota, go mbaal sa bontal a papanok a phoon
sa lapot na iyopn yan na gii mbaloy a papanok, go miyapangni niyan ko
Allah a adn a mituron a khakan a phoon sa langit a kasaksian o mga tao,
go pkha antok yan so nganin a tatagoon o mga tao a pangn'ngkn sii ko
mga walay iran, go so salakaw san.
Palaya dn mga rarayag a tanda o Allah.
Ugaid na sabap sa pangalalawandi iran i lalag na dasiran dn paratiyaya.
Uman i mitalingoma kiran o mga Nabi a di phaka ayon ko baya a ginawa
iran na di iran tharimaan ka mga takabor siran.
So sabaad a sugo na diiran pakambokhagn, sopman so sabaad na bayran
dn pphamonoa.
Miyatharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a miyakaisa alungan na siibo ko kapipita na patpulo
a go tlo kataw a biyono o mga Yahudi a Nabi, na kiyararangitan so magatos
katao a go sapulo a go dowa a palaya mga barasimba, mga ulama kiran
upama, na biyono siran pn palaya sii ko khagabi sa angkawto a gawii.
Pd pn a biyono iran a Nabi na so Yahya (as) a thngd minsan o Eisa (as),
piyotaan iran sa ulo.

‫ﲷ ﲹ ﲺ ﲻﲼ ﲽ ﲾ ﲿ ﳀ ﱤ‬
‫ﱥﲵ ﲶ ﲸ‬
88. "Go pirharo iran a giya mga puso ami na khikasasapngan, aya mataan
na kiyamorkaan siran o Allah sabap ko kaoongkir iran na miyakaitoito dn
a ppharatiyaya a phoon kiran".

119
LIWANAG O SINDAW

Lagidoba siran gii pagishawishaw a umamanti a phndaawa siran sa tigiran

a andamanaya na di ami shabotn so mga ayat o Allah ka khikasasapngan
so mga puso ami.
Tigo Allah: Aya bnar na kiyamorkaan siran o Allah sabap ko ka-oongkir
iran, na dadn a pharatiyaya a phoon kiran inonta so mayto.
Pirharo o Allah:

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊ ﱋﱌﱍﱎﱏ‬

‫ﱖ ﱘ ﱙ ﱚﱛ ﱜ ﱤ‬
‫ﱐ ﱑ ﱒ ﱓﱔﱕ ﱗ‬
89. "Go kagiya makatalingoma kiran so kitab a phoon sa tangan o Allah a
tiyanto niyan so nganin a shisii kiran, a gowani na aya btadiran diiran
mashingayo a mapgs iran so mga tao a da pamaratiyaya, na kagiya
makatalingoma kiran so andand dn a katawan iran na inongkir iran, na so
morka o Allah na bagian o miyamangongkir".
Miyakatalingoma kiran so Kitab o Allah a giyoto so Qur-an, a tiyanto niyan
so nganin a matatangan iran a giyoto so Tawrah.
Mapapadalm ko Tawrah so kaphakawma o Nabi (‫ )ﷺ‬na tiyanto oto o Qur-
an, uriyan yan na dairan bo paratiyayaa so Nabi a go so Qur-an.
Sii ko dapn kapakatalingoma o Nabi (‫ )ﷺ‬na katawan dn o mga Yahudi a
phakatalingoma dn ka pkhabatya iran ko Tawrah.
Na mappgd siran o mga Arab a mga Mushrik sa masa oto, na phnggiraw
siran a nayno ka makawma bo so muripuri a Nabi na ba ami skano di
polampolanga.
Na gobo makawma so Nabi (‫ )ﷺ‬a awid yan so Qur-an a phoon ko Allah na
kagiya knaba sii kiran miyakapoon ka sii miyakapoon ko mga Arab na
dairan paratiyaya inonta na katawan iran dn a skaniyan so dadaraan iran
sa miyathay a gawii.
Giyanan i maana a katharo oto o Allah a diiran gowani mashingayo a
kapgsa iran mo mga tao a da pamaratiyaya na kagiyabo a makatalingoma
kiran so andang dn a katawan iran na inongkir iran.
Ba sabap roo na bagian iran so morka o Allah sa duniya sampay sa alungan
a mawr.

121
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﱝﱞﱟﱠﱡﱢﱣﱤ ﱥﱦﱧﱨﱩﱪﱫﱬﱭﱮﱯ‬

‫ﱵﱷﱸﱹ ﱺ ﱤ‬
‫ﱶ‬ ‫ﱰ ﱲﱳ ﱴ‬
‫ﱱ‬
90. "Miyakaratarata so piphasaan iran sa mga ginawa iran, a so
kaphagongkira iran ko nganin a inituron o Allah, kadngki sa kipthuronn o
Allah ko sabaad ko limo iyan sii ko kabaya iyan a pd ko mga uripn yan, na
miyapha-uto iran so rarangit a takptomakp, go bagian o miyamangongkir
so soksa a phakahina".
Piphasa iran a ginawa iran ko kababaloy a kafir, katawan iran dn so bnar
na inongkir iran pn. Sa aya sabap oto na dngki iran ko salakaw kiran, na di
iran khatarima.
Sii inituron o Allah so Qur-an ko Muhammad a Arab knaba iran pd a Yahudi
na dairan paratiyayaa.
Na aya balas iran na so takp tomakp a rarangit o Allah, go siksa a
iphakadampanas sa alungan a mawri. Pakawatann tano o Allah ko bota a
maratabat a go kapakad'ngki, ka giyanan i mala a sabap a kapkhaparoli o
rarangit go morka o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱻ ﱼ ﱽ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈ ﲉ ﲊ ﲋﲌ‬

‫ﲎ ﲐ ﲑ ﲒﲓ ﲔ ﲕﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﱤ‬
‫ﲏ‬ ‫ﲍ‬

91. "Go igira a pitharo kiran a paratiyayaa niyo so inituron o Allah na

tigiran a paparatiyayaan ami so inituron rkami, na phagongkirn iran so
salakaw ron a giyoto so bnar a pthanto ko matatangan iran, tharoangka
(Hay Muhammad) a ino niyo pphamonoa gowani so nga Nabi o Allah o
bnar a skano na mapaparatiyaya kano?".
Pd aya a sipat o mga Yahudi. Igira a pitharo kiran a paratiyayaa iran so
Qur-an ka inituron o Allah, aya maana o lalag na hay mga Yahudi; skano
na paparatiyayaan yo so Tawrah a inituron o Allah, na paratiyayaa niyo pn
so Qur-an ka inituron pn o Allah.
Na tigiran: Knaba langon a inituron o Allah na pharatiyayaan ami, ayabo a
pharatiyayaan ami na so sii rkami inituron, giya Qur-an anan na sii rkano
inituron na sii rkano bo manonompang, knaba kami ron pd.

121
LIWANAG O SINDAW

Na tigo Allah: Tharoangka kiran Hay Muhammad a oba bnar a

paparatiyayaan iran so Tawrah a inituron kiran na ino iran oto pphamonoa
so mga Nabi gowani? A giyoto na isasapar kiran!
Aya maana niyan na apiya so inituron kiran na knaba iran pn
paoaratiyayaa, kabokhagan a katharo iran anan.
Ikadowa na o bnar a paparatiyayaan iran so inituron kiran na miyawajib
kiran a maparatiyaya iran so Qur-an a go so Nabi Muhammad (‫ )ﷺ‬ka
isosogo kiran oto ko Tawrah.
Pd a shabotn ko ayat:
Pitharo o Allah: "Tharoangka kiran a ino niyo pphamonoa so mga Nabi
gowani?".
Siyompatan yan sa gowani, aya maana niyan na gowani bo i
kapphakapatay iran sa Nabi, so Muhammad (‫ )ﷺ‬na di iran khapatay ka pd
sa ibbgay ron o Allah a kalbihan na sisiyapn yan oba kapmaratai o mga
tao.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲛ ﲜ ﲝ ﲞ ﲟ ﲠﲡ ﲢ ﲣ ﲤ ﲥ ﲦ ﲧ ﱤ‬
92. "Go sabnar a minitalingoma rkano o Musa so mga rarayag a tanda
uriyan yan na kinowa niyo a katohanan yo so sapi, a skano na mga
salimbot kano".
Miyawna dn so mga totholan tano sangkai a miyawlawla o mbawataan o
Esrail a siran so mga Yahudi.
Miyanga iilay iran so mga tanda sa kaphakagaga o Allah na dadn lmk a
mga puso iran, dakiran dn mapadalm so paratiyaya ko Allah.
Aya kiyamasaan iran a mga tanda a mga rarayag na siyaw timan:
1. So tkn o Musa (as) a gii mbaloy a nipay, go miyawpak yan a ragat sa
sapulo a go dowa opak.
2. So lima o Musa (as) a gii mbaloy a sindaw.
3. So kiyasogat iran a bagyaw.
4. So kiyasogat iran a tarapan.

122
LIWANAG O SINDAW

5. So koyasugat iran a kasisang odi na kuto.

6. So kiyagarobata kiran a babak.
7. So kiyambaloy o mga ig iran a rugo.
8. So kiyasogat o Fer'awn a taon (ungos).
9. So kiyada o mga unga a pamomolan.
Miyawna so mga totholan tano san ko miyanga uuna a ayat, na sa dawn
makabatya a khabayaan yan matya na khatoon yan ko miyanga uuna a
bandingan tano.
Miya ilay iran a mga rarayag anan a tanda o Allah uriyan yan na so
kiyapakaligtas iran ko Fer'awn na dasiran panalamat ko Allah ka basiran
dn mimbaal sa katohanan iran a barahala a sapi.
Go skano tigo Allah hay mga Yahudi na mga salimbot kano, aya mala a
kiyasalimbotan yo na giya ginawa niyo sabap ko kiyamnaradusa niyo a
kamamasaan yo so mga rarayag a tanda o Allah.

‫ﲲ ﲴﲵ‬
‫ﲳ‬ ‫ﱥﲨﲩﲪﲫﲬﲭﲮ ﲯﲰﲱ‬

‫ﲻ ﲽ ﲾﲿﳀﳁﳂﳃ‬
‫ﲼ‬ ‫ﲶ ﲷﲸﲹﲺ‬

‫ﳄﳅ ﱤ‬
93. "Go sabnar a kinowa ami rkano so kapasadan, go inipuro ami rkano so
palaw Al-Toor, thantowi niyo komowa so nganin a inibgay ami rkano go
pamakin'g kano! Na aya pitharo iran na miyamakin'g kami na di kami
pharatiyaya, go minisarkt ko puso iran so babaya ko sapi sabap ko ka-
oongkir iran, tharoangka (Hay Muhammad): Miyakaratarata a pkhisugo
rkano anan o paratiyaya niyo o bnar a skano na mapaparatiyaya".
Miyawna dn pn so mga totholan tano makapantag saya na didn kinanglan
oba gii kasharomani.
Aya miya aloy sa ayat aya a da tano ma osay na angkawto a miya aloy o
Allah a sipat o mga yahudi igira adn a pitharo kiran a: Miyamakin'g kami
na di kami pharatiyaya.
Ba adn a lawan anan a katgas i puso? Ba adn a lawan anan a katgas i ulo?
Di pharatiyaya na gii pn magishawishaw.

123
LIWANAG O SINDAW

Na kamamasaan tano so mga bangnsa tano imanto a lagid anan i sipat

yan, mishmpo sa Yahudi.
Go siyompatan o Allah so smbag o katharo iran a miya aloy tano ko
miyawna a bandingan tano a siran kon n paparatiyayaan iran so inituron
kiran o Allah a giyoto so Tawrah.
Na pitharo o Allah: Tharoangka kiran hay Muhammad a siyana a marata a
pkhisugo kiran o paratiyaya iran o bnar a siran na mapaparatiyaya?!
Suminimba siran sa sapi, phlampawiin iran so Musa (as), piyamuno iran
so sabaad ko mga Nabi, pitharo kiran o Allah koTawrah a makatalingoma
so Muhammad na paratiyayaa iran na piyakambokhag iran.
Upama na giyanan i paratiyaya?
Giyanan i pd a mala a sabap a kiyararangiti o Allah ko mga Yahudi, siyogat
yan siran a morka sa duniya akhirat. Ilidas tano o Allah ko mga rarata a
dadabiatan.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊ ﱋﱌﱍﱎﱏﱐ‬

‫ﱑﱒﱤ‬
94. "Tharoangka (Hay Muhammad) a oba so mapya a darpa sa alungan a
mawri na sii rkano bo ithitilagad o Allah a diwn pd so mga tao na
ndingandingana niyo so kapatay, o skano i bnar".
So mga Yahudi na pitharo iran ko Nabi (‫ )ﷺ‬a siran bo i phakasorga, sa
tigiran sa knaba Yahudi na didn phakasorga, go pitharo iran a siran na mga
wata o Allah go tanto siran a pkhababayaan o Allah, go apiya siran
makanaraka na pipito siran gawii sa Naraka na phakasorgaan siran bo o
Allah na langon a knaba Yahudi na tatap sa Naraka.
Na pitharo o Allah a Hay Muhammad! Tharoangka kiran a o bnar a katharo
iran anan na pamangniya iran so kapatay!

‫ﱘ ﱚ ﱛﱜ ﱝ ﱤ‬
‫ﱙ‬ ‫ﱥ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖﱗ‬
95. "Na di iran dn oto mandingandingan sa taman sa taman sabap ko
miyanggolima iran a mga galbk, so Allah na katawan yan so mga
salimbot".

124
LIWANAG O SINDAW

Na mataan tigo Allah a di iran dn karawan mamangni so kapatay sa taman

sa taman, sabap sa katawan iran a mga ala a dusa a miyanggalbk iran, go
katawan iran a knaba bnar so pphakaliyo ko mga ngari iran, katawan iran
a matay siran na miyapasad so kapipiya a ginawa iran ka siran i itagon o
Naraka Jahannam.
Na di iran dn kharawan mamangni so kapatay.
Pitharo o Ibn Abbas (ra): "Upama ka piyamangni iran so kapatay na
mataan a mamatay siran dn sa oras oto".
Pakaisha: So Muslim ba khapakay a pamangnin yan so kapatay?
So kapamangniya ko kapatay na inisapar o Nabi (‫)ﷺ‬, sabap sa dingka
masisigurado obaka phakaksurga, na aydapat ka o bakadn matay na tao
kabs sa Naraka?
Tomo a bakadn panagungaman nggalbk sa mapiya, ka mawma so kapatay
na asar a kapapantagan a diikanggalbk sa mapya na in sha Allah na obaka
makasorga.
Na opman tigo Nabi (‫ )ﷺ‬oba kailangan dn a mapangni ngka so kapatay na
aya tharoangka na ya Allah na upama ka aya rakn mapiya na baakodn
matay na bonoa akongka dn.
Odi na igira mindakl so Fitnah, na khapakay a pangnin ka a ya Allah na
obangka shogata a pitna so mga tao na sii akongka pantaga a kapatay ko
masa a knaba ako mapipitna.
Na so mga Yahudi na tanto iran a ipkhalk so kapatay, sabap sa katawan
iran a nanayawn siran o Naraka Jahannam.

‫ﱥ ﱧﱨﱩﱪﱫﱬﱭﱮﱯ‬
‫ﱦ‬ ‫ﱥﱞ ﱟﱠ ﱡ ﱢ ﱣ ﱤ‬

‫ﱳ ﱵﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱤ‬
‫ﱴ‬ ‫ﱰﱱ ﱲ‬
96. "Go mataan a ayadn a kakhamasaingka kiran na siran i da a lawan yan
a mga tao a mababaya ko kawyagoyag, kiyasubraan iran pn so mga
Mushrik, gii mashinganin o isa kirab a obabo makaphagedad sa sanggibo
ragon, skaniyan na di niyan bo khalidasan so Siksa apiya on i katas a
mapagomor yan, so Allah na pkhailay niyan so nganin a diiran gii
nggalbkn".

125
LIWANAG O SINDAW

Giya mga Yahudi anan tigo Allah i da a lawan yan a mala i babaya ko
kawyagoyag sa duniya, kiyasubraan iran on so mga Mushrik.
So mga tao sii ko kiphapantagn iran ko kapatay na mbarambarang:
- Mga tao a mapaparatiyaya - Na siran na knaba iran ipkhalk so kapatay,
sabap sa katawan iran a dibo khapalagoyan, adn pn a khatoon kiran a
ikakadali iyan so kapatay ka kabaya iyan dn a kalombokan yan so limo o
Allah.
- Mga Mushrik - Mga tao anan a knaba iran paparatiyayaa so alungan a
mawri, aya tindg iran na matay siran na miyapasad so kawyagoyag,
phmbaloy siran a botha na taman roo bo, dadn a alungan a mawri, sabap
san na tanto kiran a mala i arga so kawyagoyag ka diiran paparatiyayaan
oba adn pn a kawyagoyag sa alungan a mawri.
- Mga Yahudi - Siran na paparatiyayaan iran so alungan a mawri, ugaid na
katawan iran a tao siran sa Naraka sabap sa katawan iran a sosopakn iran
so Allah, sabap san na subra siran pn ko mga Mushrik sa kipkhagowadn ko
kapatay ka katawan iran a matay siran na itagon siran o Naraka Jahannam.
Pitharo o Allah: Giya mga Mushrik oto na mashisinganin iran a oba bo
khirampay sanggibo ragon a maphagomor iran ko duniya.
Giyanan i taman a babaya iran kp kawyagoyag go kikakagowadn iran ko
kapatay, na kiyalawanan siran pn o mga Yahudi.
Pitharo o Allah: Apiya siran pn makapagomor sa mathay na mataan a di
iran dn kapalagoyan so siksa, mataan a so Allah na pkhailay niyan so
mayto mala a galbk iran.
Pd a shabotn tano sa angkai a mga ayat na so tao a tanto niyan a
inikagowad so kapatay na sii makasasaibarat ko mga Yahudi, go ino niyan
pn ipkhagowad so kapatay ka katawan yan sa ginawa niyan a mala i dusa
ko Allah.
Na mala pn a oras mga uripn o Allah na thawbat tano ko kadnan tano.
Pitharo o Allah:

126
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥ ﱺ ﱻ ﱼ ﱽ ﱾﱿﲀ ﲁﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆﲇ ﲈﲉ‬

‫ﲊﲋ ﲌ ﲍﲎﲏﲐﲑﲒﲓ ﲔﲕﲖﲗ‬

‫ﲘ ﲙﱤ‬
97. "Tharoangka (Hay Muhammad) a sa tao a ridoon yan so Jibreel na
mataan a skaniyan (Jibreel) i tomiyoron (ko Qur-an) sii ko puso oka sa
kabaya o Allah, a tiyanto niyan so miyanga-uunaan yan, go mababaloy a
turoan go iphakapiya a ginawa o mga tao a miyamaratiyaya".
98. "Sa tao a ridoon yan so Allah a go so mga Malaikat yan go so mga Sugo
iyan go so Jibreel go so Mikael na mataan a so Allah na ridoay o mga Kafir".
Giya dowa aya a ayat na aya sabap a kinituron yan na so kiyatharoa o mga
Yahudi a ridoay iran kon so Jibreel (as).
Somiyong so mga Yahudi ko Nabi (‫ )ﷺ‬na iniisha-iranon o antai tinabanga
iyan ko mga Malaikat, na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a so Jibreel (as). Na tigiran: So bs
so Jibreel! Na di ami ska dn paratiyayaan, upama ka salakaw a malaikat a
tinabanga aka na pharatiyayaan ami ska. Na tigo Nabi (‫)ﷺ‬: Antonai
sabap? Na tigiran: Sabap a so Jibreel na ridoay ami, ayabo a pkhitalingoma
niyan na kambonowa.
Na inituron o Allah a angkainin a ayat.
Pitharo o Allah: So Jibreel i tomyoron ko Qur-an, aya maana o lalag na
skiyan i pthoron ko mga Nabi, na giyapn a inituron yan rka anan hay
Muhammad na knaba makasosopak ko miyanga uuna a kitab a inuturon
ko miyanga uuna a Nabi ka tiyanto niyan a mga kitab oto, go turoan anan
ko mga tao, na ino iran gii tharoa a kambonowa bo a pkhitalingoma o
Jibreel?
Na sa tao a ridoon yan so Jibreel a tigo Allah na ridoay niyan pn so Allah.
Na sa ridoon yan so Allah go so mga Malaikat go so mga Sugo na mataan
a so Allah na ridoay niyan somga Kafir.
Na sadn aa ridoay o Allah na aya bagian yan na so Naraka Jahannam.
Pd a shabotn sa ayat aya na satiman bo a ridoon ka ko mga Malaikat o
Allah na palayangka dn ridoay so langon a Malaikat, go ridoay ngka dn so
Allah a go so langon a sugo o Allah.

127
LIWANAG O SINDAW

Na kanogon o tao a mimbaloy a ridoay o Allah ka dadn a baniyan

kapakaslang sa mliwanag.
Ptharo o Allah:

‫ﲞ ﲠ ﲡ ﲢ ﲣﲤ ﲥ ﱤ‬
‫ﲟ‬ ‫ﱥ ﲚﲛ ﲜﲝ‬
99. "Go sabnar (Hay Muhammad) a inituron ami rka so mga liliwanag a
(Ayat) tanda, na ayabo man a phagongkiron na so mga baradusa".
Inituron ami rka a tigo Allah hay Muhammad so mga liliwanag a ayat, odi
na mga tanda, giyoto so nganin a mapapadalm ko Qur-an.
Tanda sa bnar a so Muhammad na Nabi a sugo o Allah.
Piyanothol o Qur-an so miyanga uuna a timpo, go adn a piyanothol yan a
dapn mawma na miyanggolawla, go piyanothol yan so dapn mawma, gii
niyan panotholn so galbk o mga Munafiq a go so mga ridoay o Nabi (‫)ﷺ‬,
go so salakaw san, mga rarayag a tanda.
Di maptharo a miyapaganad o Nabi (‫ )ﷺ‬ko mga Yahudi a komakapt sa
kitab ka so Nabi na di matao matiya na go di matao shorat, go so miyanga
uuna a kitab na knaba arabic, na so Qur-an na marayag a arabic a basa
niyan.
So Qur-an na basa Arab, na tigo Allah ko mga Arab a odi kano pharatiyaya
a phoon ko Allah so Qur-an na mbaal kano sa lagid yan a apiya isa bo ka
Surah, na taman imanto na dairan dn magaga.
Nanao sa so Qur-an na katharo o Allah, mga liliwanag a tanda, ugaid na
oongkirn o mga tao mga baradusa.

‫ﲫﲭ ﲮ ﲯﲰ ﲱ ﱤ‬
‫ﲬ‬ ‫ﱥ ﲦﲧ ﲨ ﲩ ﲪ‬
100. "Go ba uman siran makiphasadanowa sa kapasadan na iithog o
sagurompong kiran? Aya mataan na so kadaklan kiran na di pharatiyaya".
Sompat dn aya o miyawna a katharo o Allah pantag ko ropaan o mga
Yahudi, a miyakawma kiran so Kitab o Allah, go so Muhammad (‫ )ﷺ‬na
dairan paratiyayaa inonta na katawan iran a bnar, go miniphasad iran a
makawma so Nabi na pharatiyayaan iran.

128
LIWANAG O SINDAW

Na tigo Allah: Upama na uman siran makiphasada na di iran bo ithoman

ka badn phlbadn o sabaad kiran? Aya mataan a tigo Allah na mga supakero
anan a mga tao, ayadn a kadaklan kiran na di phamaratiyaya.

‫ﱥ ﲲﲳﲴ ﲵﲶ ﲷ ﲸ ﲹ ﲺﲻﲼﲽﲾ ﲿﳀ ﳁ‬

‫ﳂﳃﳄﳅﳆﳇﳈﱤ‬
101. "Go kagiya a makawma kiran so sugo a phoon ko Allah a
ptharatanton yan so nganin a shisii kiran na inilbad o sagurompong ko
mga tao a tiyuronan sa kitab so kitab o Allah sii ko mga talikhodan iran a
lagid oba iran di katawi".
So kiyapakawma o Nabi (‫ )ﷺ‬a katawan iran dn oto a bnar a Nabi ka
pkhabatiya iran ko Tawrah na dairan paratiyayaa.
Tiyalikhodan iran so Tawrah, dairan nggolalann, giyanan i maana o
katharo iyan a inilbad iran kon so kitab o Allah sii ko mga talikhodan iran.
Sa lagidoba iran di katawi, di iran tatagoon sa ginawa.
O pagilaya tano a masa tano aya na tanto a marani sa mga sipat aya o mga
Yahudi, tiyalikhodan dn o sabaad so agama niyan ka aya piyakambaya na
so baya a ginawa.
Pitharo o Allah:

‫ﱇ ﱉ ﱊ ﱋﱌﱍﱎﱏ‬
‫ﱈ‬ ‫ﱥ ﱁﱂﱃﱄﱅﱆ‬

‫ﱘ ﱚ ﱛﱜﱝ ﱞ ﱟﱠﱡ‬
‫ﱙ‬ ‫ﱐ ﱑﱒﱓﱔﱕﱖﱗ‬

‫ﱭ ﱯ ﱰ ﱱ ﱲ ﱳﱴ‬
‫ﱮ‬ ‫ﱤ ﱦﱧ ﱨﱩ ﱪ ﱫ ﱬ‬
‫ﱥ‬ ‫ﱢﱣ‬

‫ﲉ‬ ‫ﲈ‬ ‫ﱽﱿﲀﲁﲂ ﲃﲄﲅﲆﲇ‬

‫ﱾ‬ ‫ﱵ ﱶ ﱷﱸ ﱹ ﱺ ﱻ ﱼ‬

‫ﲎ ﲐﲑﲒ ﲓ ﱤ‬
‫ﲏ‬ ‫ﲊﲋﲌﲍ‬
102. "Go aya iran piyangunotan so nganin a pphamatiyaan o mga Shaitan
ko masa o kadatu o Sulaiman, da makafir so Sulaiman ugaid na aya kafir
na so mga Shaitan a ipphamangndao iran ko mga tao so kapangatao, a go
so nganin a inituron ko dowa a Malaikat sii sa Babil a si Harot a go si Marot,
go dadn a pphamangndaon iran a isa bo inonta na tharooniranon a
mataan a skami na Tiyoba na di ka pkhapir, na giiranon paganadn so

129
LIWANAG O SINDAW

nganin a khasabapan sa kapakamblag o tao a go so karoma niyan, na dadn

man a bairanon khabinasai a isa bo inonta na kabaya o Allah, go aya iran
gii mapaganad na so nganin a phakabinasa kiran go di kiran phakanggay a
guna, go sabnsabnar a kiyatokawan iran a sadn sa mamalbgon na dadn a
bagian yan a mayto bo sa alungan a mawri, siyana a marata so piphasaan
iran sa ginawa iran upama bo ka katawi iran".
Miyawna so usayan tano ko miyawna a ayat a so mga Yahudi na
tiyalikhodan iran so kitab o Allah.
Na inisumpaton o Allah a ayat aya, pitharo o Allah: Aya iran piyangunotan
na so nganin a phmbatiyaan o mga Shaitan.
Maana: Tiyalikhodan iran so mga Kitab o Allah na aya iran piyakalbi so mga
pandoan o mga Shaitan.
Antonai pandoan o Shaitan? na so gii niyan kipamangndaon ko
kapangatao.
Giya gii oto kapamangndao o Shaitan sa kapangatao na sii ko masa o Nabi
Sulaiman (as).
Pitharo o Allah: "Da makafir so Sulaiman ugaid na aya kafir na so mga
Shaitan a ipphamandao iran ko mga tao so kapangatao".
Smbag anan o katharo o mga Yahudi a knaba kon Nabi so Sulaiman (as) ka
matag pangangatao, siran i mga talingkataon ka aya iran miyapakalbi so
Shaitan a di so Allah na ayakon a talingkataon na so Sulaiman (as).
Aya tindg o sabaad ko mga Yahudi na aya sabap a kiyandatoi o Sulaiman
(as) sa intero a duniya na sabap sa katao, na rininayag o Allah so bnar,
knaba tigo Allah aya kafir so Sulaiman, knaba aya gii mangatao so
Sulaiman, aya gii mangatao a gii mamangndao sa katao na so mga Shaitan
a siran i titho a mga kafir.
Tanto a madakl a totholan makapantag sii ugaid na so kadaklanon na sii
makapopoon a tothol ko mbawataan o Esrail na di khapakay a ipthafseer
ko katharo o Allah sabap sa dita katawan i bnaron a go sa di.
Aya puntos o mga usayanon o mga Ulama a Tafseer na sii ko masa o
Sulaiman (as) - katawan tano a kiyandatuan yan so langon taman, taman
ko sambr na mipapaar yan - na langon a pkhisurat o mga Shaitan a katao
a ipphangndao iran ko mga tao na phndakpn o Sulaiman (as) na iphlbng

131
LIWANAG O SINDAW

yan ko didalm o untoda iyan, na so kiyapatay niyan na tigo mga Shaitan

ko mga tao a ino tano man mipapaar o Sulaiman ka sabap ko katao niyan,
kakataowan tano niyan, na odi kano phangimbnar na kalota niyo a didalm
anan a ontoda iyan aniyo mailay, na kiyalot iran na miyatooniranon a mga
surat oto a illbng o Sulaiman (as) a diyakp yan ko mga Shaitan.
Na giyanan i sabap a tigiran a knaba bs Nabi so Sulaiman ka talingkataon,
na piyaganad iran a mga surat oto, na dadn a lawan o mga Yahudi a mga
papasang i kapangatao.
Na giyanan i maana a katharo anan o Allah a aya iran piyangunotan so
ipphamangndao kiran o Shaitan, go piyakarayag o Allah a so Sulaiman (as)
na knaba gii pangatao ka aya gii mangatao a gii mamangndao sa
kapangatao na so mga Shaitan.
"Go so nganin a ipthoron ko dowa a Malaikat sii sa Babil a so Harot a go
so Marot, na da phangndaon iran a sakatao bo taman sa di iranon matharo
a mataan a skami na tiyoba kami na di ka pkhapir, na diiranon paganadn
so nganin a khasabapan sa kapakamblaga iran ko tao a gosi karoma
niyan".
Go pd a pkhapoonan o kapangatao a piyangunotan o mga Yahudi na so
nganin a ipthoron ko Harot a go so Marot.
Samawto na dowa a kiyapoonan o kapangatao: (1.) So mga Shaitan, (2.)
Go so Harot a go Marot.
So Harot a go Marot na dowa a Malaikat a piyakatpad o Allah sa duniya ka
biyaloy niyan siran a tiyoba siiko mga tao, pphamangndao siran sa
kapangatao, ugaid na isosogo kiran o Allah a bago niyo phangndaowa so
tao na tharoa niyo ron daan a skano na tiyoba kano o Allah.
Giyanan i kabasa o Imam o mga Mufassiroon a si Tabari.
A giyanan i korik ka giyanan i maka-aayon ko kilalapyat o katharo o Allah,
na so salakaw san a katharo na ribat.
Tanto a madakl a totholan makapantag ko Harot a go Marot, a palaya dn
makapopoon ko mbawataan o Esrail, mga Esrailiyyat, na palaya di bnar ka
masosopak yan so kilalapyat angkai a Ayat, sa giyanan i phagosayn tano.
Aya pontosan o mga totholan iran a giyoto kon i sabap a kiyapakababa o
Harot a go so Marot sa duniya na: So kon so kiyandakl o gii kambaradusa

131
LIWANAG O SINDAW

o mga tao na tig o mga Malaikat a hay kadnan ami na andamanaya i

kapkhasabara ngka sa gii aya kandusa o mga manosiya? mataan a o skami
i matago sa lupa na di kami dn madusa, na tig kon o Allah a pamili kano sa
dowa a pakatanaan akn sa lupa ka an kamataani, na ayakon a miyapili iran
na si Harot a go si Marot, na kagiya makawma siran sa duniya na miya ilay
ran a mataid a babay na piyangni-iranon a pakakowana niyan siran, na
tigyan a di ako dn pagyog odi kano daan makapanakoto, odi na bonoa niyo
daan a wata aya, na tigiran a di ami anan showaan, na tigyan a inom kano
sa pakabrg ka ibgay akn rkano so kabaya iyo, na ininom iran so pakabrg na
miyakowa iran ko babay so kabaya iran, uriyan yan na sabap sa mabbrg
siran na biyono iran so wata go miyakapanakuto siran.
So sabaad san na miyapanothol i Imam Ahmad a miyakapoon a katharo ki
Ibn Omar (ra) a pitharo kon o Nabi (‫)ﷺ‬, ugaid na pitharo i Ibn Katheer a
aya bnar na sii miyakin'g i Ibn Omar (ra) ki Ka'b ibn Al-Asraf a Yahudi a
miyag Islam, na aya kadaklan sa tothol yan na sii phoon ko mga Yahudi.
Na samawto na aya miyandusa iran na:
1. Kainom sa pakabrg.
2. Kashina.
3. Kapamuno.
4. Kapanakuto.
Na so mapiya i pamikiran na tanto ron a marayag a di anan kabbnar.
Paganay ron na so mga Malaikat na da matharo oba mama odi na babay,
na andamanaya i kakhapitna iran sa bae?
Ikadowa na so mga Malaikat na knaba pkhan go knaba phaginom.
Ikatlo na so mga Malaikat na pitharo o Allah a di siran phnggalbk sa dusa
ka ayabo a diiran nggalbkn na so kabaya o Allah a isosogo iyan kiran.
Na aya bnar na giya miyawna oto a kabasa tano a so Harot a go Marot na
dowa anan a Malaikat a piyakatpad siran o Allah sa duniya, sii sa Babil,
darpa anan sa Iraq, a aya sabap a kiyapaka tpada kiran o Allah sa duniya
na biyaloy niyan siran a tiyoba ko mga tao, an mailay i taman a paratiyaya
o mga tao sii ko Allah.
Sa giyanan i maka-aayon ko kilalapyat o ayat.

132
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah: "Na da phangndaon iran a sakatao bo taman sa di iranon

matharo a mataan a skami na tiyoba kami na di ka pkhapir".
Maana: Igira a adn a miyakawma kiran a makiphangndao kiran sa
kapangatao na diiranon tharoon daan a so kapangatao na paka-kakafir, na
skami na matag kami rkano biyaloy o Allah a tiyoba na dika phaganad sa
kapangatao ka phmbaloy ka a kafir.
Marayag anan, mismo sa ayat anan miya aloy a aya sabap a kiyapakatpada
kiran o Allah sa duniya na tiyoba siran ko mga tao.
Sabap san na di bnar so mga tothol a pphakapoon ko mbawataan o Esrail,
odi na mga Esrailiyyat a totholan a manonompang sa dowa anan a
Malaikat.
Na so mga tao a mga talingkataon na gii siranon mamaganad sa
kapangatao, pd a pphaganadniranon na anda manaya i kapakamblag o
dowa a gii ngginawai a kharomai.
Pkhata-owan iran so dowa a kharomai asar bo a makamblag, masogat a
katao so tao na ikhagowad yan si karoma niyan, apiya i kapya niyan a tao
na ayadn a kaiilaya niyanon na marata.
Sa giyanan i da a lawan yan a pkhababayaan o mga Shaitan a galbk.
Adn a mabagr a Hadith; a pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So Iblis na iphmbtad yan
so untoda iyan sa ragat na phmbotawanan yan so mga tantara iyan, na sii
ko magabi na umani isa na preport o antonai miyanggalbk yan, na so pd
na tigyan a giraw manaya i miyanggalbk akn, na tigo Iblis a boda ka bs, da
a bali anan, na so pd na tigyan a sakn na da akn dn awai a kharomai oto
oda siran makamblag, na tigyan a ska i da a lawan yan a matgas, na
pkhababayaan yan.
So kapangatao i da a lawan yan a mala a dusa, aya kokoman yan na
mbonoon.
Giyanan i sabap a so Harot a go Marot na igira a adn a miyakawma kiran
a makiphangndao mangatao na pphaka-in'ngkaan iran a daan.
Pitharo o 'Aishah (ra): "Sii ko gopn matay so Nabi (‫ )ﷺ‬na adn a
miyakawma sa Madinah a babay a phoon sa Iraq a gii niyan plobaan so
Nabi (‫)ﷺ‬, na kagiya katokawan yan a miyatay dn na miyakagora-ok,
antonaa dn tigyan i showaan akn? tigo 'Aishah (ra) a antonai awida akal

133
LIWANAG O SINDAW

ka? Na tigyan a miyabinasa ako, so tig yan so karoma akn na inawaan ako
niyan, na somiyong ako tigyan ko loks a babay a talingkataon na tigyan
rakn a tabangan akn ska a kababayaan ka i karomangka, asar a nggalbkn
ka so kabaya akn, na tigakn a oway, na kagiya magagawii na miyakawma
sa walay a phagawid sa dowa timan a mga iitm a aso, na piyagdaan yan so
i‫ﷺ‬n na piyakada ako niyan ko i‫ﷺ‬n, na inwit kami o dowa a aso sii sa Babil,
na miyawma ami roo a dowa a mama a ma-aalangalang sa kawang, na tig
rakn o loks a babay a obay ka kiran, na tig o dowa a mama a antonai
kailangan ka? na pitharo akn kiran, na tigiran ah: Mataan a skami na tiyoba
kami rkano a mga tao an matanto so paratiyaya niyo ko Allah, na
kalimolimo ka bo na di ka pkhafir, baling ka badn ko ingd ka, na tigakn a
di, kailangan dn a makowa akn so kabaya akn, na tigiran a amay ka ba
giyanan na songka sa darpa oto na titi kawn, na tuminiti ako ron na miya
ilay akn a adn a luminiyo rakn a sindaw na miyamanik sa langit, na
komiyasoy ako kiran, tigakn a miyakatiti ako dn, na tigiran a antonai miya
ilay ngka? na pitharo akn kiran, na tigiran a giyoto so Iman (Paratiyaya
ngka) a luminiyo rka, miyakafir kadn ka aya pithomo-oka na so
kapanakoto, kapangatao, uriyan yan na miyada siran, na tigakn ko loks a
babay a ino a da a bairan rakn minindao? tigo loks a babay a knaba da,
ipoon imanto na sadn sa kabaya aka na khawlawla, na bigan ako niyan sa
mga onod a Tikap na tigyan a pamola-angka anan na tharoangkawn a
lonaw na plonaw, na piyamola akn na pitharo akn a lonaw ka na
lomiyonaw, na pitharo aknon a unga na miyunga, na pitharo aknon a
marbas na miyarbas, na pitharo aknon a mbaloy a tapong na mimbaloy a
tapong, na pitharo aknon a mbaloy a paan na mimbaloy a paan, na kagiya
mailay akn oto na miyatangkd sa ginawa akn a miyabinasa ako ka
miyakafir ako, na miyakashndit ako na giyaya a somiyong ako saya ka
phlobaan akn so Nabi (‫ )ﷺ‬ka ipagisha aknon i okit a kapaka tawbat akn
na da akn bs raota".
Giyoto so Harot a go Marot a inowitanon oto o Loks a babay a
talingkataon, na giya dowa oto a aso a mga iitm a piyagdaan iran na mga
tunong oto a sogosogoon a loks oto a babay.
"Go da a khabinasaan iran nggolalan sa katao oto a sakatao bo inonta na
sii sa idin o Allah, mataan a aya iran gii pamaganadn na so nganin a
phakabinasa kiran go di kiran phakanggay a gona, a sbnar a kiyatokawan
iran a sa tao a pakalbin yan oto na dadn a bagian yan sa alungan a mawri,

134
LIWANAG O SINDAW

sabnar a miyakaratarata so piphasaan iran sa ginawa iran, upama ka siran

na katawan iran".
Piyaka rayag o Allah sangkai a ayat a giya angkawto a kaphakagaga
maminasa o mga talingkataon na sabap sa idin o Allah, ka ayabo a
phakagaga ko langon taman na so Allah, ugaid na bigan yan sa lawd a paro
a kaphakagaga so mga Shaitan ka tiyoba ko mga tao.
Go piyakarayag o Allah a so mga talingkataon na aya pkhabinasaan iran
na giya ginawa iran ka dadn a bagian iran a mayto bo sa alungan a mawri,
inonta so siksa o Allah.
Pishambi iran a ginawa iran ko kapangatao, na tanto oto a marata ka aya
sambi iyan na so rarangit o Allah, upama ka siran na sasabotn iran.

‫ﲜﲞﲟﲠ ﲡﱤ‬
‫ﲝ‬ ‫ﱥ ﲔ ﲕﲖ ﲗﲘ ﲙ ﲚ ﲛ‬
103. "Go upama bo ka mataan a siran na miyamaratiyaya na go
miyamananggila (sa dusa) na mataan a so balas a phoon sa tangan o Allah
na lbi a mapiya, o siran na katawan iran".
So mga tao a mapaparatiyaya a manananggila sa dusa na di siran
phangatao, di siran phanakoto, phananggilaan iran so mga tunong,
phananggilaan iran so mga fitnah, phananggilaan iran oba siran di maka-
apas ko mga tiyoba o Allah, na bagian iran so lbi a mapiya a balas a phoon
sa tangan o Allah.
Upama bo ka sasabotn o mga talingkataon na di siran dn mangatao, ugaid
na di iran sasabotn so kala go kapiya o balas a imbalas o Allah ko mga tao
a miyamananggila sa dusa.
Pitharo o Allah:

‫ﲪ ﲬ ﲭﲮ ﲯ ﱤ‬
‫ﲫ‬ ‫ﱥ ﲢ ﲣ ﲤ ﲥ ﲦ ﲧﲨ ﲩ‬
104. "Hay mga tao a miyamaratiyaya na di niyo gii tharoa so "(Ra'ina)
ilayangka so btad ami", aya tharoa niyo na: "(Ondhor na) pakalanata kami
ngka" go pamamakin'g kano, bagian o mga Kafir so siksa a malipds".
So mga Sahabah (ra) na igira a gii siran pamagusayan o Nabi (‫ )ﷺ‬na
pphangnin-iranon a knala niyan so btad iran, lagido ba so sabaad na
pkhargnan somabot ko mga usayan o Nabi (‫ )ﷺ‬na phnggiraw siran a Ya
Rasulallah malo ngka pakalanata ka anami pshabota sa mapiya.

135
LIWANAG O SINDAW

Giyanan i maana o: "Ra'ina".

Ikadowa a maana niyan na: Pamakin'ga kamingka. Lagidoba adn a
pakaisha iran ko Nabi (‫ )ﷺ‬odi na adn a phangnin iran, na tigiran a pakin'ga
kamingka "Ra'ina".
Na inisapar kiran anan o Allah o ba iran gii tharoa, antonai sabap?
Giya katharo anan na knaba marata, na aya sabap a kinisaparnon o Allah
ko mga Sahabah (ra) oba iran gii tharoa ko Nabi (‫ )ﷺ‬na kagiya so mga
Yahudi na marata kiran i maana so "Ra'ina", aya maana niyan kiran na:
Pamakin'g ka ki biso a boda.
Na kagiya ko makin'g o mga Yahudi a phagosarn oto o mga Sahabah (ra)
ko Nabi (‫ )ﷺ‬na miyabayabaya siran, na uman iran mithoona so Nabi (‫)ﷺ‬
na tharoan iran sa "Ra'ina" uriyan yan na gii siran mamaninga.
Na miyakaisa a miyailay siran o Sa'ad ibn Mu'adh (ra) na siyabot yan so
ipshinga iran ka katawan yan so basa o mga Yahudi, na tigyan kiran a sadn
sa makin'g akn rkano a gii niyan anan tharoon ko Nabi (‫ )ﷺ‬na photaan
akn sa ulo, na tigiran a ti gii niyo ron mambo aya tharoon na!
Na inituron o Allah angkai a ayat, a inisapar yan ko mga Sahabah (ra) oba
iran oto gii tharoa ko Nabi (‫)ﷺ‬, ka an di phakakowa sa okit so mga Yahudi
sa kaphringasaa iran ko Nabi a pakatatayaan o Allah.
Aya tharoa niyo tigo Allah na: "Ondhor na" pakalanata kami ngka", go
pamamakin'g kano mambo tigo Allah, pphamangnin yo ko Nabi a
pakalalakaya kano niyan na pphamakin'g kano mambo phiyapiya ko mga
katharo iyan.
So tig o Allah so mga Kafir na bagian iran so malipds a siksa sabap ko
kaphringasaa iran ko Nabi (‫)ﷺ‬.
Pd a shabotn sangkai a ayat na inisapar o Allah so kapananayani ko mga
sarowang, apiya so matag iran katharo a makapmamaana sa di mapiya na
inisapar o Allah oba pshowaa na ayapn so mga galbk iran?
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sadn sa pananayanan o tao a pagtao na sii kiran dn
pd".

136
LIWANAG O SINDAW

Na giya mga tao aya imanto a magiingaran sa Muslim ugaid na ayadn a

piyananayanan iran na so mga sarowang na siran dn i mamagpda alungan
a mawri.

‫ﳀ‬ ‫ﲿ‬ ‫ﱥ ﲰ ﲱﲲ ﲳ ﲴ ﲵﲶ ﲷﲸ ﲹﲺ ﲻ ﲼﲽ ﲾ‬

‫ﳅ ﳇ ﳈﳉ ﳊ ﳋ ﱤ‬
‫ﳆ‬ ‫ﳁ ﳂ ﳃﳄ‬
105. "Didn kabaya o siran oto a mga Kafir a pd ko mga tao a tiyuronan sa
Kitab a go so mga Mushrik oba adn a pkhituron rkano a mapiya a phoon
ko Kadnan yo, so Allah na gii niyan ipamimili so limo iyan sa tao a kabaya
iyan, mataan a so Allah i khirk o limo a lbi a mala".
Nanao aya sa kala a kaddngkiya rkitano o mga sarowang, mlagid o Yahudi
odi na Kristiyan, odi so mga Mushrik, na di iran dn ikhasoat oba tano
makowa a mapiya, di iran dn kabaya oba adn a kamapiyaan a pkhaparoli
tano a phoon ko Allah.
Bairan di sasabota a so Allah i phapaar ko langon taman na ipphamamili
iyan so limo iyan sii ko mga tao a kabaya iyan?
Na piyakammsa so mga tao a magiingaran sa Islam a sii niyan gii
mbabanoga so kapipiya a ginawa sii ko mga sarowang, mataan a apiya
kapn khapir na knaba siran rka khasoat, ayabo a kahanda iran na mabinasa
so agama ngka, ankairan mipagunong sa Naraka Jahannam.
Pakambarakatn rkano o Allah so maana o Qur-an, siyapn kano niyan ko
langowan a marata.
Pitharo o Allah:

‫ﱌ ﱎﱏﱐﱑﱒﱓﱔﱕﱖ ﱗ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱥﱁ ﱂﱃ ﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊﱋ‬

‫ﱞ ﱠ ﱡﱢ ﱣ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨ ﱩ ﱤ‬
‫ﱟ‬ ‫ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜﱝ‬
106. "So iphagawa ami a ayat odi na pphakilipatan ami na pshambian ami
sa mas mapiya odi na lagid yan bo, bangka di katawi a mataan a so Allah
na khagaga niyan so langontaman".
107. "Bangka di katawi a mataan a so Allah na rkiyan so kadatu sii ko mga
langit a go so lupa, go dadn a salakaw ko Allah a tinabanga iyo na go
salinggogopa".

137
LIWANAG O SINDAW

Antonai maana a kapshambii o Allah ko mga ayat?

Giyaya so tig tano sa basa arab a Naskh, aya maana niyan na so kasambii
ko miyawna a kokoman sa salakaw a kokoman.
Adn a mga ayat a piyakilipatan o Allah ko Nabi (‫)ﷺ‬, adn pman a mga ayat
a siyambian o Allah so kokokan yan.
Na sii bo anan pkha adn ko mga kokoman, siiko mga totholan a go so mga
ayat a makapantag ko mga panarima na diwn kha-adn so Naskh, ka di oto
maphamagalin.
Ayabo a psholdan a Naskh na so mga kokoman.
Ibarat:
1. Sii ko paganay so Islam na papakayn o Allah so kaianom sa pakabrg, na
kagiya ko malo malanggay na biyaloy niyan a Haram.
So miyawna a kokoman na siyambian yan sa salakaw a kokoman, giyanan
i maana a ayat anan.
2. Sii ko paganay so Islam na aya kokoman o babay a gii ndaroqaka na
pshltan ko walay taman sa mawma ron a kapatay, na kagiya mitulod na
siyaling o Allah so kokoman yan ka biyaloy niyan a magatos a lphad.
Go madakl pn a lagid anan.
Na sabap san na pitharo o mga Yahudi: Antonaa siwa aya o Muhammad a
go so Tohan yan a basiran dn gii pamimikiran ka da sa pakayn iran so shayi
na dasa pakaharamn iran pman!
Na piyayag o Allah sa ayat aya so sabap yan a tigyan: Da a ayat a
pshambian ami, da a kokoman a pshambian ami inonta na aya isambi ami
ron na mas mapiya odi na lagid yan.
Go piyayag o Allah a skaniyan i mbabayabaya ko kadatu sa langit a go sa
lupa, skaniyan i lbi a phakagaga ko langon taman, skaniyan i mbabayabaya
na sadn sa kabaya iyan na aya niyan phnggalbkn, na da a kabnar o apiya
antaa oba niyan sholdi so kabaya o Allah.
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an go tawfikan kano niyan sa
kasabota niyo ko agama niyon.
Pitharo o Allah:

138
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﱪﱫﱬﱭﱮ ﱯﱰﱱﱲ ﱴ‬
‫ﱳ ﱵﱶﱷﱸ ﱹ ﱺﱻ‬

‫ﱼﱽ ﱤ‬
108. "Odi na ba aya kabaya iyo na pangnin yo ko siyogo rkano
(Muhammad) so lagid o piyangni ko Musa gowani? mataan a sa
shasambiin yan so paratiyaya siiko ka kakapiri na sabnar a miyadadag
phoon ko untol a lalan".
Katharo aya o Allah a manonompang rkitano a mga Umat o Nabi (‫)ﷺ‬, ba
niyo tigo Allah khabayai mangni ko Muhammad so lagid o piyangni o mga
Yahudi ko Musa gowani?
Aya oto a piyangni iran ko Musa (as) na mailay iran so Allah sa mataka
pala.
Aya ilat o lalag na hay mga Umat o Muhammad (‫ )ﷺ‬na ba aya niyo showaa
sa katgas i ulo na go kalawandi i lalag na so pagtao o Musa (as) a mga
Yahudi?
Uriyan yan na piyayag o Allah a so lagid oto a dadabiatan na pkhasabapan
sa kapkhakapir o manosiya; "mataan a sa shasambiin yan so paratiyaya
siiko ka kakapiri na sabnar a miyadadag phoon ko untol a lalan".
Na tabiya ta makasapulo na adn imanto a khatoon ka a magiingaran sa
Muslim na kiyasubraan yan pn so mga Yahudi sa kalalampawi na go
kalawandi i lalag.
So mga Yahudi na pphagmaan iran so mga katharo o Allah, so sabaad
imanto na knaba matag pphagmaa so mga turoan o Allah ka pphanambian
sa maana, go gii siran mbabaas sa mga panarima iran a iphagangkob iran
ko agama.

‫ﱥ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂﲃﲄ ﲅ ﲆﲇﲈ ﲉ ﲊ ﲋﲌﲍ‬

‫ﲙ ﲛﲜ ﲝﲞﲟﲠ ﲡ ﱤ‬
‫ﲚ‬ ‫ﲒ ﲔ ﲕ ﲖﲗﲘ‬
‫ﲓ‬ ‫ﲎﲏﲐ ﲑ‬
109. "Aya kabaya o mga tao a tiyuronan sa kitab (Mga Yahudi go mga
Kristiyan) na obabo mapakambalingan kano iran ko uriyan o paratiyaya
niyo a mga Kafir, sa siig oto a phoon ko mga ginawa iran ko uriyan o
kiyarinayag kiran o bnar, na maap kano go shabar kano taman sa

139
LIWANAG O SINDAW

mitalingoma o Allah so sogoan yan, mataan a so Allah na khagaga niyan

so langon taman".
Piyaka-in'ngka tano o Allah sangkai a ayat sa aya maana o lalag na giya
angkai a mga sarowang na mitataralo so dngki iran rkitano ka ayabo a
kabaya iran na mabaloy tano a mga Kafir ko uriyan o kiyabaloy tano a
mapaparatiyaya.
Lagid dn anan o kabasa o Allah siiko pd a ayat a mataan a so mga sarowang
na di siran rkitano dn khasoat taman sa di tano unotan so mga kpit iran.
Go so sii ko isa a ayat a mataan a di tano iran dn mbotagan mamuno
taman sa di tano iran mapakakhapir.
Na kamamasaan tano anan imanto, na ayabo a tinabanga tano na so Allah,
na mbalingan tano ko agama tano ka aya tano kota a panarigan.
Sapman sa mga tao a masoat ko mga sarowang na sii kiran dn pd sa duniya
na taman sa alungan a mawri na dadn a maalong yan a kamapiyaan a
phoon ko kadnan yan.
Ddngkin kano iran tigo Allah a siran na katawan iran so bnar, aya maana
o lalag na pananggilai niyo siran.
Na ay pandapat yo ko mga tao imanto a tiyalikhodan iran so mga pandoan
o Allah na aya iran piyangtd na so ikasosoat o mga sarowang?
Na shabar kano dn tigo Allah taman sa makawma rkano so sugoan o Allah;
sii anan ko paganay so Islam na uriyan yan na miyakatalingoma so sugoan
o Allah a giyoto so kinisugoon ko Jihad, miyada so kashabar ka kailangan
so kapakiphrang sa nggolalan ko pandoan o Agama.
Sii ko paganay na tigo Allah a shabar kano, sabap sa malobay so mga
Muslim, na so kiyapakabagr iran ka miyakambaal siran sa darpa iran a
minipamarintawn so agama a giyoto a Madinah na tigo Allah a
pakimbunowa kano ko mga Kafir sa lagid dn o diiran rkano gii
kapakimbonowa.
Aya shabotn san mga pagariya na sii ko masa a kalobay na di khapakay so
kaato, aya khawsar na ungangn a go ikadowa na wajib so kapagiyasa sa
bagr, bagr a sandiyata na go bagr a paratiyaya, na maparuli tano oto na
phakitintiman tano kiran so masakit a dairan mathalogdam.

141
LIWANAG O SINDAW

Mataan a tigo Allah a so Allah na khagaga niyan so langon taman, na di

kano pkhawan na ron kano panarig sa tarutop.

‫ﲮﲰﲱﲲﲳ‬
‫ﲥﲧﲨﲩ ﲪﲫﲬﲭ ﲯ‬
‫ﲦ‬ ‫ﱥﲢﲣﲤ‬

‫ﲴ ﲵﱤ‬
110. "Go pamayandgn yo so sambayang a go tonayn yo so Zakat, so nganin
a pkhi-andog yo sa mga ginawa niyo a mapiya na khatalingomaan yo ko
Allah, mataan a so Allah na pkhailay niyan so nganin a gii niyo manggalbk".
Uriyan yan na pinggonanao tano o Allah sii ko galbk a ipthagompiya tano,
galbk a para ko Allah a giyoso so sambayang, go galbk a para ko Allah go
tabang ko lagid tano a kaadn, a giyoto so Zakat, so agama na tanto niyan
a pimbiabiatan so Agama, makanggogonanao aya sa kailangan so
diikapakshosolaya o mga Muslim sii ko marangka malipds, ithonay so
Zakat ka para ko mga pagari tano a karorompisan sii ko gii kapagoyag.
Giya angkai a Sambayang a go Zakat na sadn sa diron nggalbk sa
ongkiriyanon na sabnar a miyakafir, miyakaliyo ko agama.
Mga kamapiyaan yo anan tigo Allah a so balas yan na khatalingomaaniyo
dn ko Allah sa alungan a mawri, "Mataan a so Allah na di niyan pagilangn
so mga amal yo a mga pipiya".
Maiilay niyan so nganin a galbk yo, na oba niyo tangkapn i di kano niyan
titikayan ka mayto mala a galbk yo na phagilayn kano niyan.
Pitharo o Allah:

‫ﳂﳄﳅﳆﳇﳈ‬
‫ﳃ‬ ‫ﲿﳁ‬
‫ﳀ‬ ‫ﱥﲶﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽﲾ‬

‫ﳉﳊ ﱤ‬
111. "Go pitharo iran: Dadn a phakasold sa Sorga a tao inonta na so
miyabaloy a Yahudi odi na Kristiyan, giyoto na mga kabokhagan iran,
tharoangka kiran (Hay Muhammad) a bgay kano sa nanao niyo o skano na
mga bnar kano".
Makanggogonanao a angkainin a ayat sa kababaloy o mga Yahudi a go so
mga Kristiyan a ayadn a tangkap iran na siran i mga tao sa Sorga apiya pn
marayag kiran so mga ayat o Allah.

141
LIWANAG O SINDAW

Sabap ko kababaloy iran a mga bokhag na taman sa ginawa iran na miya-

akal iran.
Sa pitharo o mga Yahudi: Dadn a phakasorga a tao inonta na so Yahudi.
Na pitharo mambo o mga Kristiyan: Dadn a phakasorga inonta so mga
Kristiyan.
Na pitharo o Allah: "Mga kabokhagan iran oto", mga singayo iran a di bnar.
Uriyan yan na siyogo o Allah so Nabi (‫ )ﷺ‬a tharoa niyan kiran a bgay kano
sa nanao na go karina sa bnar a kabasa niyo anan!
An mapayag so kabobokhag iran ka mataan a di siran dn makagaga mgay
sa nanao a go karina, ka siran so mga tao a mga bokhag a da a bairan
bagian a mayto bo ko Sorga o Allah.

‫ﳋ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﳒ ﳓ ﳔ ﳕ ﳖ ﳗ ﳘﳙ ﳚ ﳛ ﳜ ﳝ ﱤ‬
‫ﱥ ﳌ‬
112. "Aya bnar na sa tao a isundong yan a bontal yan ko Allah rakhs a
skaniyan na phipiyapiya, na bagian yan so balas sii ko kadnan yan, go di
siran dn khawan go di siran dn makaphmbuko".
Aya bnar a tigo Allah a phakasold sa Sorga na so siranoto a inisundong iran
a bontal iran ko Allah, tiyolabos iran sa ginawa iran so agama o Allah, go
siran na phipiyapiya siran, a siran so mga Muslim.
Inisundong iran na go tiyolabos iran ko Allah so agama, giyanan so Ikhlas.
Go siran na phipiyapiya siran, maana a so kiyanggalbka iran ko agama na
inismpad iran ko okit o Nabi (‫)ﷺ‬, giyanan i kabasa i Ibn Katheer.
Samawto na dowa i sharat so amal a tharimaan o Allah:
1. Ikhlas.
2. Mutaba'ah, maana a so kismpadn kawn ko kininggolalan'non o Nabi
(‫)ﷺ‬.
Na langon a tao a gii nggalbk ko agama na apiya pn Ikhlas dn a tanto amay
ka so okit a gii niyan kikhoatn ko agama na di makasosogat ko okit o Nabi
(‫ )ﷺ‬na didn tharimaan o Allah so galbk iran, ka ishiksa kiran pn oto badn
o Allah ka mimbabaas siran sa okit iran a da okiti o Nabi (‫)ﷺ‬, na ayadn a
miya-insult iran na so Agama, lagid o mga Yahudi a go mga Kristiyan,
tatarimaan iran a Tohan iran so Allah ugaid na dairan tarimaa so Nabi (‫)ﷺ‬,

142
LIWANAG O SINDAW

go lagid dn anan so mga tao a pagagalbk sa Bid'ah, Ikhlas siran ko Allah

ugaid na kagiya mimbabago siran sa kpit a danggalbka o Nabi (‫ )ﷺ‬na didn
tharimaan o Allah so mga galbk iran.
Na langon mamabo a tao a gii nggalbk a misosongkad yan so galbk yan ko
okit o Nabi (‫ )ﷺ‬ugaid na knaba Ikhlas a gii niyan kanggalbk na didn
tharimaan o Allah so galbk yan, lagid o mga Munafiq.
Sa aya paliwgat ko manosiya na makapag-ikhlas ko Allah go misongkad
yan so mayto mala a galbk yan ko okit a inigoris o Nabi (‫)ﷺ‬.
Siran a tigo Allah i phamakasorga, bagian iran so balas iran sii ko Allah.
"Go di siran khawan" sii sa alungan a mawri, "Go di siran makaphmboko"
sii ko kangganati iran ko duniya.
Pitharo o Allah:

‫ﱐ‬ ‫ﱏ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ ﱉﱊﱋﱌﱍﱎ‬

‫ﱗﱙﱚﱛﱜﱝ ﱞﱟﱠ‬
‫ﱘ‬ ‫ﱑﱒ ﱓﱔﱕﱖ‬

‫ﱡﱢﱤ‬
113. "Go pitharo o mga Yahudi a so mga Kristiyan na da a kathitindgan
iran a (bnar), go pitharo o mga Kristiyan a so mga Yahudi na da a
kathitindgan iran a (bnar), a siran na phmbatiyaan iran so Kitab, lagid dn
anan so pitharo o da a mga sabot yan a lagid a angkanan a katharo iran,
na so Allah i khokom kiran sa alungan a mawri sii ko nganin a di iran
phamagayonan".
Piyayag saya o Allah a so mga sarowang na apiya siran na di siran a
phamagyon.
Pitharo iran ko miyawna a ayat a di phakasorga so mga Muslim ka siran
bo i phamakasorga.
Takinoba a apiya siran na dipn phagayonayon.
Pitharo o mga Yahudi: So mga Kristiyan na dadn a bayran katatago ko
bnar, na lagid dn mambo anan i katharo o mga Kristiyan.
Lagid o katharo o Allah a: "Itatangkap ka siran a maiisaisa siran na giya
mga puso iran na makashosuransurang".

143
LIWANAG O SINDAW

A siran a tigo Allah na phmbatiyaan iran so Kitab, so mga Yahudi na

phmbatiyaan iran so Tawrah na pkhabatiya-iranon a kaphakatalingoma o
Eisa (as), go phmbatiyaan o mga Kristiyan so Injeel na pkhabatya-iranon
so Musa (as) uriyan yan na di siran phamagayon, knaba tano lagid a ayabo
a pharatiyayaan tano na so nganin a midadaptar sa Qur-an.
Na giya katharo iran anan tigo Allah na lagid dn anan so katharo o da a
mga sabot yan.
Aya maana o lalag na giya mga tao anan na da a mga sabot iran, phmbatya
siran sa kitab na di iran bo shabotn.
Adn a mga tao imanto a lumalawan sa sipat sangkai a mga sarowang,
katawan iran so bnar ka pkhabatya iran na tatalikhodan iran na aya iran
pakariribatn so katawan iran a bnar.
Na so Allah i khokom kiran sa alungan a mawri, na roo khamasai o umani
isa so unga na go rarad o mga galbk yan.

‫ﱯ ﱱ ﱲ ﱳ ﱴﱵﱶ‬
‫ﱰ‬ ‫ﱥﱣﱤﱥﱦﱧ ﱨﱩﱪﱫﱬﱭﱮ‬

‫ﱸ ﱺﱻ ﱼﱽ ﱾﱿﲀﲁﲂﲃ ﱤ‬
‫ﱹ‬ ‫ﱷ‬
114. "Go antai unaan sa kasalimbot o tao a inalangan yan so Masjid o Allah
obawn pkhapanadntadmi so ngaran yan go piyanamaran yan i kabinasaa-
niyanon, giyoto so mga tao a di siranon dn makasold inonta na siran na
maawan siran, bagian iran sa duniya so masopiit a siksa go sii sa alungan
a mawri na siksa a masla".
Giyanan pman so mga Mushrik sa Makkah a pphamanimba sa Barahala,
piyakaliyo iran sa Makkah so Nabi (‫)ﷺ‬, go miyakaisa a phagomra na
dairan pakatarosa.
Sii ko uriyan o kiyapanothola o Allah ko mga Yahudi a go mga Kristiyan na
aya niyan pman piyanothol so mga Mushrik a piyangalangan iran so Nabi
(‫ )ﷺ‬sa Masjid Al-Haram.
Na tigo Allah: Dadn a lumawan kiran sa kalai dusa sabap ko diiran
pangalangan so mga Masjid phoon ko mga turoan o Allah.
Go piyanamaran yan i kabinasaa-niyanon; Ba adn a lawan sa kabinasaan
so kaphalangingka ko mga walay o Allah phoon ko mga simba ko Allah?

144
LIWANAG O SINDAW

Na siran a tigo Allah na di siranon dn mamakasold inonta na pkhawan

siran.
Pasad anan o Allah a iniphasad yan ko mga Muslim, na miyabnar anan, ka
so kiyatabana o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Makkah na so langon a da sold ko Islam na
taman imanto na di khapakay oba pshold sa Makkah.
Na makasosold san so sabaad ko mga tao imanto a di ngka maphagosay
so agama sii ko mga Masjid ka odingka aya pagosaya na so ibbtad iran a
usol iran a aya iran kokowaan a agama iran na khapakay a pakaliyon ka
iran.
Bagi-an iran tig o Allah so mala a siksa sii duniya na go taman sa alungan
a mawri.
Pitharo o Allah:

‫ﲌ ﲎ ﲏﲐﲑﲒ ﱤ‬
‫ﲆ ﲈ ﲉﲊ ﲋ ﲍ‬
‫ﲇ‬ ‫ﱥﲄﲅ‬
115. "Go rk o Allah so Sbangan a go Sdpan na apiya andakano dn
sumangor na miya-adap yo so Bontal o Allah, mataan a so Allah na Maluag
a Matao".
So kiya aloya o Allah sii ko miyawna a ayat ko kiyapangalangi o mga
Mushrik ko mga Muslim sii sa Masjid Al Haram; go lagidoto dn so mga tao
imanto a pphangalangan siran sii ko mga Masjid o Allah, na
initundogoyanon a so langon a darpa na rk o Allah, so Sbangan go Sdpan
gobso pagltan iran na palaya rk o Allah na di kano pkhawan a maloag so
Allah go rkiyan langon so darpa na apiya anda kano miyaka-antap na
katawan kano niyan ka skiyan i lbi a matao go so langon a darpa na rkiyan
na apiya anda kano miyaka antap na maka-aadap kano ron dn.
Apiya anda ka mantap a darpa na rk oto o Allah, dadn a matoon ka a darpa
a knaba rk o Allah, na apiya andakawn maka-antap na maaadap kadn so
Allah.
Na knaba aya maana anan na so kiyasabotawn o mga dadag a pagtao a
sokon so Allah na matatago sii ko apiya anda a darpa, piyakakakafir anan
a katharo.
So Allah na mala a diso darpa, mala a diso langon taman, phapantao ko
kaporoan o Arsh, di khalibt a darpa ka skiyan i miyadn ko darpa, skiyan i
mala a diso darpa.

145
LIWANAG O SINDAW

Pitharo iyan: "Apiya anda kano dn sumangor na miya-adap yo so Bontal o

Allah".
Dalil aya sa so Allah na adn a Bontal yan, ugaid na ditano katawan i ropaan
yan, knaba lagid o bontal o mga kaadn, so Allah na da a lagid yan go da a
mipshagit yan, na sa tao a tharoon yan a so Allah na lagid o kaadn yan na
miyakafir, go sa tao a pakadaan yan ko Allah so mga sipat o Allah na sabnar
a miyaribat.
Pitharo o Allah:
."‫"ليس كمثله شيئ وهو السميع البصير‬

Maana: "Dadn a lagid yan a mayto bo, go skaniyan na phakakin'g na go

phakailay".
Phakan'g go phakailay, ugaid na knaba lagid o kaadn yan, ka skiyan na da
a baniyan lagid.
So ropaan yan na skaniyan bo i matao ron, langon a ngaran yan na
matanos, langon a sipat yan na mapuro a miyasuti.
Pd pn a shabotn sa angkai a ayat na igira a miyapadalm ka ko darpa a
dingka katawan o anda tampar a Kiblat na shambayang kadn apoya
andaka makasasangor.
Go igira a maagda ka na pshambayang ka sa sunat na shambayang kadn
apiya anda ka makasasangor, asar a sii ko takbiratol Ihram na makasangir
ka sa Kiblat.
Pakaisha a manonompang sangkai a ayat.
Siiko pd a ayat na aya miya aloy ron na "So Allah i kadnan o mga Sbangan
go mga Sdpan".
Sii pman ko pd a ayat na "Skaniyan i kadnan o dowa a Sbangan a go dowa
a Sdpan".
Na antonai maana anan? Da sa satiman, da sa dowa, da sa madakl? Andai
bnar san? Tigo mga sarowang a miyakashuransurang so mga ayat o Qur-
an.
Na aya smbag yan na dadn a basan makashosuransurang.

146
LIWANAG O SINDAW

Pirharo iyan a (Sbangan go Sdpan) ka giyanan so kalalayami tano ro a

isaisa a Sbangan go isaisa a Sdpan.
Na tigyan pman a (dowa a Sbangan go dowa a Sdpan), pitharo o mga
Ulama: Mbida so darpa a pshbangan o Alungan igira a Laon (Summer) go
igira a Panguran (Winter), bali madodowa.
Go ilayangka man a Alungan anan igira na sii rumaramig sa diwang, igira
pman na sii rumaramig sa kawanan, bali dowa a Sbangan go dowa a Sdpan
ka diwang a go kawanan.
Tigyan pman a (mga Sbangan go mga Sdpan); pitharo o mga Ulama, sii ko
sold o saragon na uman gawii na salakaw a darpana pshbangan o Alungan,
labi tlo gatos a pshbangan yan ka uman dn gawii na miisg, imanto na
rumaramig sa kawanan na mapita na pagisg, phagisg phagisg dn uman
gawii taman sa makawma sa diwang, na sii pman matatampar sa diwang,
bali uman dn gawii ko tnday o saragon na ma-alin so darpa iyan, na
giyanan i pitharo o Allah sa Qur-an a mga Sbangan na go mga Sdpan.
Mataan a so Allah na Maloag na go Matao, skaniyan i lbi a Gaos.

‫ﲟ ﲡﲢ ﲣ ﲤ ﱤ‬
‫ﲠ‬ ‫ﲘ ﲚ ﲛ ﲜ ﲝﲞ‬
‫ﲙ‬ ‫ﱥ ﲓﲔ ﲕ ﲗ‬
‫ﲖ‬
116. "Go pitharo iran a so Allah na kominowa sa wata iyan, miyasuti
skaniyan, aya bnar na rkiyan so nganin a mapapadalm ko mga Langit a go
so Lupa, langonon sumusundong".
Pitharo o mga Yahudina wata o Allah so Ozair, pitharo mambo o mga
Christian a wata o Allah so Eisa (as), pitharo mambo o mga Mushrik a Arab
a wata o Allah so mga Malaikat.
Palaya dn anan kabokhagan, knaba kailangan o Allah so wata, ka rkiyan
langon so mga Langit a go so Lupa a go so langon a mapapadalmon,
andamanaya i kaphmbawata iyan a da a ba niyan tagpda? So Allah na
isaisa a di niyan kailangan so kaadn yan. Miyasutisuti so Allah, langonon
sumusundong so langon a kaadn yan ka skiyan i phapaar ko langon-taman.

‫ﲧ ﲩ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭ ﲮﲯ ﲰ ﲱ ﱤ‬
‫ﲨ‬ ‫ﱥ ﲥﲦ‬
117. "Skaniyan so Mimbaas ko mga Langit a go so Lupa, go igira a adn a
pithakdir yan a balbg na ayabo a gii niyan tharoon na maadn ka na pkha-
adn".

147
LIWANAG O SINDAW

Aya maana a mimbaas na so miyadn sa kaadn a da a baniyan paka-asal,

da a baniyanon kiyapaganadan.
So manosiya oh na miyaka-imbinto ibaray sa trak, na mimbaal sa trak, na
giya trak oto na adn a paka-asal yan, so mga potaw niyan anda oto phoon?
Andang dn a maaadn, giyabo a kiyambaali ron a trak, adn a asal yan, na
taksn ka san so langon a gii kambaalan o manosiya.
Na so Allah na inadn yan so langon-taman sa pimbaas yan oto, sabap ko
kaphakagaga niyan.
Igra a adn a pagadnn yan na asar a matharo iyan so "Kon" maana a (Maadn
ka) na kha-adn dn a angkawto a pagadnn yan.
So Allah na tanto a Gaos a Suti a Phakagaga, Skaniyan i phapaar ko langon
a kaadn yan.
Pitharo o Allah:

‫ﲻﲽ ﲾﲿﳀﳁﳂ‬
‫ﲼ‬ ‫ﱥﲲﲳ ﲴﲵﲶﲷﲸﲹﲺ‬

‫ﳆ ﳈ ﳉ ﳊ ﳋﳌ ﳍ ﱤ‬
‫ﳇ‬ ‫ﳃﳅ‬
‫ﳄ‬
118. "Go pitharo o siranoto a da a mga sabot yan a oba kamibo
iphmbityarai o Allah odi na kawmaan kami a nanao (tanda), lagid dn oto
so pitharo o siranoto a miyanga-uuna a di siran a lagid o katharo iran,
miyakaplagilagid so mga puso iran, sabnar a piyakarayag ami so mga
tanda ami sii ko pagtao a thotomangkd".
Piyangni o mga Mushrik sa mailay iran so Allah, odi na mawma siran a
tanda a bnar a Nabi so Muhammad (‫)ﷺ‬.
Lagid dn anan o pangni o mga Yahudi ko Musa (as).
Pd sa mga tanda a piyangni iran na adn a mailay iran a Malaikat a phoon
sa langit, odi na mailay iran so Nabi (‫ )ﷺ‬a pthabid sa langit na maka-kowa
roo sa surat a isusuraton a skaniyan na Nabi.
Go so salakaw san a mga pangni iran a apiya kiran inibgay o Allah na di
siran bo pharatiyaya, lagid o kiyawpaka kiran o Nabi (‫ )ﷺ‬so Olan, na
dasiran bo paratiyaya.

148
LIWANAG O SINDAW

Kiyasulagidan iran so miyanga-uuna a mga rrshik i lalag, miyakaplagilagid

a tigo Allah so mga puso iran, mga puso a tiyotopan o Allah na didn
sholdan a paratiyaya.
Marayag man a tigo Allah so mga tanda ami ko mga tao a thotomangkd
ko paratiyaya iran, siibo di makararayag ko mga tao a mga binasa i
pamikiran.

‫ﳒ ﳔ ﳕ ﳖ ﳗﳘ ﳙ ﱤ‬
‫ﳓ‬ ‫ﱥ ﳎﳏ ﳐﳑ‬
119. "Mataan a skami (Hay Muhammad) na siyugo ami ska nggolalan ko
bnar, a phamanothol ka sa mapiya go phamaka-in'ngka ka, go di rka
ipagisha so mga tao sa Naraka".
Aya sangan ka a tigo Allah na minggolalan ka so inisugo ami rka a
mapakarayag ka so bnar ska Hay Muhammad a go so mga Umat ka a
iphanolon iran so panolon ka.
Lagid o katharo o Allah a: "Tharoangka Hay Muhammad a giyai i okit akn;
iphanolon akn so Allah sa nggolalan sa ilmo, sakn a go so pagunot rakn".
Ayabo a sangan ka na kapamakatadn, go mapayag ka so bnar, na so mga
tao a di phamaratiyaya ka khabaya siran tumipho sa Naraka na knaba siran
rka ipagisha, knaba siran rka ishomarya.
Pitharo o Allah:

‫ﱐ ﱒ ﱓﱔ ﱕ‬
‫ﱑ‬ ‫ﱉ ﱋﱌ ﱍ ﱎﱏ‬
‫ﱊ‬ ‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ‬

‫ﱖ ﱗ ﱘﱙ ﱚ ﱛ ﱜﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡ ﱢ ﱤ‬
120. "Go di rka dn masoat so mga Yahudi a go so mga Kristiyan taman sa
dingka unotan so agama iran, tharoangka (Hay Muhammad) a mataan a
so turoan o Allah na ayabo turoan, go mataan a upama ka pangunotingka
so baya a ginawa iran ko uriyan o kiyapakatalingoma rka o ilmo na dadn a
ba phakapoon ko Allah a tinabanga aka go salinggogopa".
Marayag a katharo aya o Allah, apiya antonai sowaan ka na di rkadn
masoat so mga sarowang obangka badn pshoasoata.
Lagid o kagai so gii kanggagakgaksa o mga Mranao ki Du30 taman sa
tiyawag iran pn a ama, Subhanallah tanto a piyakasisingay, taman ko mga

149
LIWANAG O SINDAW

bae na gii makipangangark ki Du30 kagya kon a Tatay digong, adn a rugo
iyan a Mranao, na imanto na tiyotong yan a Ranao.
Ebt ko Allah aya tiyanai a mga bangnsa tano anan a mga iitm na giya mga
darpa anan a mga sarowang oba gyanan i mambontal yan.
Ba aya bo a okit yan na maropropt a Marawi? Na kagai na miyafinah so
kadaklan ki Du30, si mambo si Mar Roxas na biyaloy iran a Sulotan.
Di khagaga shoasoat o tao so Allah na ayaniyan siyakodowan so ridoay o
Allah, na imanto na piyakimasaan rktano o Allah, na inokano di phaka-
in'ngka?
Didn masoat so mga sarowang odingka pangunoti so gama iran, ayabo a
kasoat iran rka na shalay ka sa Krus na koman ka sa baboy na so mga bae
na pakalkasn ka aniran kapanarabo‫ﷺ‬i.
Lagid dn anan so ikadowa a ayat a pitharo o Allah: "Siran a mga sarowang
di kano iran dn gnkan mamuno taman sa di kano iran mapaka-awa ko
agama niyo o khagaga iran".
Hay Muhammad a tigo Allah na tharoangka a ayabo a turoan na so turoan
o Allah, so Qur-an, na sadn sa mbabanog sa salakaw ron na aya bagian yan
na so kapakadampanas sa duniya akhirat.
Miyakatalingoma rkano so ilmo ko agama na o aya pn a pangunoti nyo
nan so baya a ginawa o mga sarowang na go so baya a ginawa niyo na
inibowang kano o Allah, mbisai niyo a mga ginawa niyo na nayawa niyo so
morka o Allah.

‫ﱫ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰ ﱱ ﱲﱳ ﱤ‬
‫ﱥ ﱣ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨﱩ ﱪ ﱬ‬
121. "So siran a bigan ami sa Kitab na giiran inggolalan sa bnar a
kanggolalan na siran i mapaparatiyaya-ron, na sa tao a mongkiron na siran
i miyangalologi".
So sabaad ko mga Yahudi go mga Kristiyan a bigan o Allah sa Kitab a giyoto
so Tawrah a go Injeel na ininggolalan iran so mapapadalm sa angkawto a
kitab na piyaratiyaya iran so Nabi (‫)ﷺ‬, siran i inaloy o Allah sa angkai a
ayat.
Kagiya so mga Yahudi na aya kabasa iran na paparatiyayaan iran so nganin
a inituron kiran, na piyakambokhag siran o Allah, ka aga tigo Allah a

151
LIWANAG O SINDAW

mapaparatiyaya ko Kitab na so mga tao a minggolalan ko nganin a

mapapadalmon.
So pman so dawn nggolalan na siran i mga Kafir a miyangalologi sa duniya
akhirat.
Tawfikan tano o Allah sa kinggolalann tano ko mga katharo o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹﱺ ﱻﱼﱽ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅﲆ‬

‫ﲇ ﲈﲉ ﲊﲋ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐ ﲑ ﲒ ﱤ‬
122. "Hay mbawataan o Esrail na tadmi niyo so limo akn a inipangalimoan
akn rkano, go mataan a sakn na piyakalbi akn skano ko langowan a kaadn".
123. "Go kalkn yo so gawii a da a khibalas o ginawa ko salakaw a ginawa a
maito bo, go diwn tharimaan so pidya, go da a kipantagon o Shafaat, go
di siran roo khapanabangan".
Miyawna so usayan tano sangkai dowa a ayat sii ko ayat a ika 47 ago ayat
a ika 48 sangkai a Surah na batyaa niyo roo khapiyaan ka tanto a mala a
gona a khadagbiyo ron in sha Allah.
Piyagosay tano roo so kapakallbi angkai a umat o Nabi (‫ )ﷺ‬ko langowan
a kaadn, go so mbawataan o Esrail na sii siran bo makallbi ko mga tao sii
ko masa iran.
Go piyagosay tano roo so sabap a kiyasogat a morka o mbawataan o Esrail
a siran so mga Yahudi, a aya mala a sabap na so di iran khisaparn ko
marata.
Go piyagosay tano roo so mbarangan o marata go so okit a kasapar sa
marata, sii anan ko ayat a ika 47.
Sopman so ayat a ika 48 na piyagosay tano ron so Shafa'ah odi ako
khalipat.
Na so usayan roo na lagid dn o usayan sangkai a ayat a kapapantagan na
di tano dn sharomanan, batiyaa niyo roo badn khapiyaan ka diwn khailang
so maito a oras yo.

151
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﲣﲥﲦ ﲧﲨ‬
‫ﲤ‬ ‫ﲟﲡﲢ‬
‫ﲠ‬ ‫ﲙﲛﲜﲝﲞ‬
‫ﲚ‬ ‫ﱥﲓﲔﲕﲖﲗﲘ‬

‫ﲩﲪ ﱤ‬
124. "Gowani a tiyobaan so Ibrahim o Kadnan yan nggolalan ko mga
katharo na miyatarutop yan, na pitharo iyan (Allah): Mataan a sakn na
mbalowin akn ska ko mga tao a khawnotan, tigyan (Ibrahim): a sopn so pd
ko mbawataan akn, na tigyan (Allah): mataan a di khaparoli o mga
salimbot so kapasadan akn".
Sangkai a ayat na inaloy o Allah so kapakallbi o Nabi niyan a Ibrahim (as),
a skaniyan so Ama o Ishaq (as) a go so Esmail (as), a so Eshaq (as) na ama
o Ya'qub (as) ayadn so Esrail, a mbawataan yan so 12 a magariari a
miyabmbar a bithowan sa mbawataan o Esrail odi na mga Yahudi.
Pd sa kabasa o mga Yahudi na sokon so Ibrahim (as) na Yahudi, na
piyakambokhag siran o Allah sa pitharo iyan a so Ibrahim (as) na
andamanaaya i kaphmbaloy niyan a Yahudi a miyathay dn miyatay ko
kinituron o Tawrat? Ugaid na mataan a so Ibrahim (as) na Muslim a
sumusundong ko kadnan yan.
Na so kiyapasada mamanothol o Allah ko ropaan o mga Yahudi a mga
lalawandi i lalag na aya nyan pman piyanothol so ropaan o Ibrahim (as) a
tarutop a gii mangungunotan ko kadnan yan, an makarayag a mawatan a
kapopokasbo mga Yahudi ko mga ndaowan go okitokit o Ibrahim (as).
Pitharo o Allah: Gowani na tiniyoba o Allah so Ibrahim (as) nggolalan ko
mga katharo, maana a mga sogoan a inisugo-on o Allah, na mininggolalan
o Ibarahim (as) sa tarutop.
Tarutop a dadn a bawn kandowadowa, magaan so magaan na gii niyan
minggolalan.
Pd a initiyoba-iyanon na so kinisogooniyanon ko kapag Hajj, go so kashoti
na go kaplolompiyo, lagid o kathori, sokon so Nabi Ibrahim (as) i
pagampaganay a mithori, go so salakaw san.
Go so kinisugooniyanon ko kasombalia niyan ko da a rowarowaron a wata
iyan a pkhababayaan yan a so Esmail (as).

152
LIWANAG O SINDAW

Pd pn anan a ilat sa kabobokhag o mga Yahudi, aya kabasa iran na ayakon

a inisugo ko Ibrahim (as) a sombaliin yan na so Ishaq (as), miyangmbaal
siran sa mga totholan kagiya aya apo iran na so Ishaq (as), na so Esmail
(as) na aya khi-apoon na so Nabi tano a Muhammad (‫)ﷺ‬.
Na marayag a kasosopaka iran ko mga ayat o Allah.
Pitharo o Allah sii ko pd a ayat a so Ibrahim (as) na piyakabaling yan sa
Makkah so Hajar a go so wata iyan a Esmail (as) a sii sa masa oto na da a
tao sa Makkah ka deserto, taman sa miyakala a wata oto na pimbalay iran
ko Ibrahim (as) a Ka'bah, uriyan yan na piyakisumbali-on o Allah.
Na so Sara a ina o Ishaq (as) na sii siran sa Jerusalem (Falistine)
mababaling, upama na kagiya mambalay o Ibrahim (as) a go so Esmail (as)
a Ka'bah a miyakala so Esmail (as) a tigo Allah a hay Ibrahim na sombali-
angka a wata aka anan na gopn shong sa Jerusalem ka aya niyan khowaan
so Eshaq?
Ikadowa na sa masa oto na ditapn katawan o inimbawata so Ishaq ka so
Sara na balk.
Na aya kiyawgat yan na so kakhlida o mga Malaikat ko darpa o Lut (as) ka
mindarowaka so pagtao niyan na miyawt siran daan ko Ibrahim (as) a
shasalin siran sa mga tao, na sabap sa kasakaw o Ibrahim (as) na in'natan
yan siran sa piyagiyaw a sapi, na kagiya mailay niyan a di siran khan (ka so
mga Malaikat na knaba pkhan) na miyalk, na tigiran a dika pkhalk ka mga
Malaikat kami a sosogoon kami o Allah a khlidn ami a darpa anan sa
tampar san ka mindarowaka so mga tao ron, na tigo Ibrahim (as) a na
antonai khasowa o pakiwataan akn a Nabi a san gii magintao, so Lut (as)?
Na tigiran a ipligtas ami so Lut (as) a go so pamilya niyan inonta so karoma
niyan ka pd dn a shiksaan.
Uriyan yan na tigiran a Hay Ibrahim (as) na phakitokawan ami rka a
prizkiyan kano o Allah sa wata, a skiyan so Ishaq go so Ishaq na
iphmbawata iyan so Ya'qub.
Na miyakin'g o Sara na miyammsa go miyatphi iyan a paras yan, tigyan a
andamanaya i kaphmbawata akn a balk ako go giya karoma akn anan na
miyaloks dn a mama? Na tigiran a upama na iphammsa ngka so kabaya o
Allah? Limo rkano anan o Allah a pamilya.

153
LIWANAG O SINDAW

In'ngkaa niyo a katharo anan o mga Malaikat a tigiran ko Ibrahim (as) a

hay Ibrahim na iprizki rka o Allah so Ishaq na so Ishaq na iphmbawata iyan
so Ya'qub. Sii anan sa Surah Hud, ayat a ika 71.
Maana a dapn mbawataan so Ishaq na katawan dn o Ibrahim (as) a go so
Sara a iphmbawata o Ishaq so Ya'qub.
Na upama ka so Ishaq (as) i piyakisumbali o Allah sii ko kababaloy niyan
pn a bago a mama na ino oto da makagiraw so Ibrahim (as) a ya Allah na
ino a pitharooka a iphmbawata iyan so Ya'qub (as) na inongka aya
phakisumbaliin a daniyan pn mimbawata so Ya'qub?
Nanao anan sa kabokhag o mga Yahudi sa diiran katharoa sa so Ishaq (as)
i piyakisumbali.
Na adn imanto a mga tao a indadalong iran so Islam na maytomayto na
aya iran gii ipangndao ko mga tao na so ndaowan o mga Yahudi ka an
madadag so pagtao na go an mabinasa so agama.
So kiyatarotopa o Ibrahim (as) ko mga sogoanon o Allah na tigo Allah ko
Ibrahim (as) a mataan a mbalowin akn ska a khawnotan a ladiyawan sii ko
mga tao.
Na kamamasaan tano dn anan, giya agama tano aya sa gii tano ron
kinggolalann na sii tano aya miyarawat ko Nabi Ibrahim (as), labaw ron so
Tawheed a go so Hajj.
Na tig o Ibrahim (as): Ya Allah na sopn so sabaad ko mbawataan akn na
baloyangka a ladiyawan.
Na miyabnar pn anan ka so langon a Nabi (as) a siyogo o Allah ko uriyan o
Ibrahim (as) na palaya niyan dn mbawataan.
Uriyan yan na pitharo o Allah: So mga salimbot na di iran khaparoli so
kapasadan akn.
Di siran khabaaloy a khawnotan, di siran khabaloy a ladiyawan ko mapiya.
Giyanan i sabap a so mga salimbot a mga darowaka a mga rarata i
pamikiran na di siran khakowa a mapiya.
Ya Allah na rilai kamingka go dikamingka mbaloya a mga tao a mga
salimbot, baloya kamingka a ladiyawan ko mapiya.

154
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﲵﲷ ﲸﲹ ﲺ ﲻﲼ‬
‫ﲶ‬ ‫ﱥﲫﲬﲭﲮﲯ ﲰﲱﲲﲳﲴ‬

‫ﲽ ﲾﲿ ﳀ ﳁ ﳂ ﱤ‬
125. "Go tanodingka (Hay Muhammad) a skami na biyaloy ami so walay
(Baytollah) a diimbabalinganan o mga tao, go lumilintad, go baloya niyo
so tinindgan o Ibrahim (Maqamo Ibrahim) a gii shambayangan, go inisugo
ami ko Ibrahim a go so Esmail a lompiyowa niyo so walay akn para ko
pthatawap a go so phamagi'tikaf a go so phroroko a go phamanojod
(pshasambayang)".
Uriyan o kiya aloya o Allah sa kiyabaloya niyan ko Ibrahim (as) a
khawnotan go ladiyawan ko agama na inaloy niyan so sabaad ko mga
tanda sa kababaloy niyan a khawnotan.
Pitharo iyan: "Tanodi niyo a biyaloy ami a Baytollah (Ka'bah) a gii
mbabalinganan o mga tao".
Gii siranon thimotimo na di siranon khasmo na ka gii siranon mbabalingan.
Lagid anan so miya aloy o Allah sa pd a ayat a tigyan ko Ibrahim (as) a
tawagn ka ko mga tao a naik siran sa angaki a Baytollah sa apiya andasiran
dn phakapoon ko miyakambalabala.
Na kataya a taman imanto na ayadn gii minggolalan.
"Go lumilintad", biyaloy ami pn tigo Allah a darpa anan a lumilintad,
lumilintadon so langon a kaadn o Allah, otan, kayo, papanok, binatang, na
Haram obangka binasai, makasold ka sa darpa anan na haram so
kapamuno sa apiya antonaadn, apiya so otan na Haram obangka badota
sa da a sabap, a giyanan i maana a kabbthowi sa angkanan a darpa sa
(Haram).
Ipoon dn anan sa poonan, giyanan i sabap a so mga Arab apiya diiko masa
a da a bayran agama na pkhabalak iran so miyakapatay ki ama iran sa sold
a Haram na di iran dn phmarataan.
Taman sa aya kala a kiyaharama o Allah sa angkanan a Darpa na pitharo
iyan:
".‫"ومن يرد فيه بإلحاد بظلم نذقه من عذاب أليم‬

155
LIWANAG O SINDAW

Upama na apiya giyabo a kapakaplanongka sa phnggalbk ka sa marata sa

sold a Haram na shiksaan kadn o Allah sa malipds a siksa.
Na aydapat yo ko mga tao a sii komakadn sa angkanan a darpa na
phmbinasaan yan so agama? Nggdagdaa niyo ka tanto a maliwanag.
Go baloya niyo tigo Allah so Maqamo Ibrahim (as) a gii shambayangan.
Aya Maqamo Ibrahim (as) na so ator a tinindgan o Ibrahim (as) sii ko gii
niyan kambalaya sa Ka'bah a iphndawagon o Esmail (as) so mga
kagamitan.
Aya sabap a kinituron a ayat aya na tigo Omar (ra) ko Nabi (‫ )ﷺ‬a ba giyaya
so Maqamo Ibrahim (as)? Tigyan a Oway, na tigyan a ino tano di mbaloya
a gii shambayangan? Na inituron a ayat aya, tigo Allah a baloya niyo a gii
shambayangan.
Na sii ko kiyapakapasad thawaf o Nabi (‫ )ﷺ‬na mishambayang sa dowa ka
rakaat ko uriyan o Maqamo Ibrahim, sa giyanan dn i sunat ko agama,
makapasad ka thawap na pshambayang ka sa dowa ka rakaat ko uriyan o
Maqamo Ibrahim, na oda a khatoon kawn a darpa ka madakl a tao na
apiya anda kadn makashambyang sa angkawto a uriyan yan apiyawn
mawatan.
Ikadowa anan a nanao sa kiyabaloya o Allah ko Ibrahim (as) a khawnotan.
So kiyambalaya o Ibrahim (as) a go so Esmail (as) sa Ka'bah na mapanothol
tano bo In sha Allah.
Go inisugo ami tigo Allah ko Ibrahim a go so Esmail a lompiyowa iran so
walay akn (Ka'bah).
Pitharo o Allah a walay niyan ka rkiyan, langon kaadn na rko Allah, ugaid
na biyals yan a walay niyan a angkanan a Ka'bah ka aya mituturo iyan na
so kapakallbi a angkanan a Darpa.
Lompiyowa niyo tigo Allah phoon ko pithibarang a dusa, lagid o
kapanakuto goso salakaw ron, go lompiyowa niyo phoon ko mga rrshik.
Lompiyowa niyo sa soasoat ko Allah para ko mga tao a phamakatalingoma
a shimban iran so Allah sa angkanan a Darpa.

156
LIWANAG O SINDAW

‫ﳔﳖﳗ‬
‫ﳕ‬ ‫ﱥ ﳃﳄﳅ ﳆﳇﳈﳉﳊ ﳋ ﳌﳍﳎ ﳏﳐﳑﳒﳓ‬

‫ﳟ ﳡﳢﳣ ﱤ‬
‫ﳘ ﳙ ﳚ ﳛ ﳜﳝ ﳞ ﳠ‬
126. "Gowani a tharoon o Ibrahim a hay Tohan akn na baloyangka a ingd
anan a lumilintad, go rizkiingka so tao ron sa mga unga a kayo, so
pharatiyaya kiran ko Allah a go so alungan a mawri, tigyan a sopn so
miyongkir ka pakapthagodayaan akn sa mayto uriyan yan na ishombo akn
ko siksa a apoy (Naraka), a tanto a marata a khandodan".
Pd a shabotn sa ayat aya na aya sabap a kiyabaloya o Allah sa darpa anan
a lumilintad na so pangni o Ibrahim (as).
Lagid o Hadith a tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a so Ibrahim (as) na piyakaharam yan a
Makkah, na sakn mambo na phakaharamn akn a Madinah".
Go rizkiingka tigo Ibrahim (as) ya Allah so mga tao ron a miyamaratiyaya
rka.
Aya kinindowaan san o Ibrahim (as) na so kiniyagakniyan san ko karoma
niyan a Hajar a gopn yan dn inimbawata so Esmail (as) a dadn a bayran pd
a sakatao bo.
Na tigo Hajar ko Ibrahim (as): Ba rka aya inisugo o Allah? Tigyan a oway,
na tigo Hajar: Na dikamid thawdan o Allah, skaniyan i shiyap rkami.
So kinitagakn yan kiran roo a dadn a bayranon pd a sakatao bo na tigyan
a ya Allah na initagakn akn so pamilya akn sa angkai a balintad a dadn a
bawn pamomolan sangkai a walay ngka a haram, ka aniranon
mipamayandg so sambayang, kadnan akn na baloyangka so puso o mga
tao a kharanon kiran, go rizkiingka siran sa mga unga a kayo.
Sa masa anan na dapn mambalay o Ibrahim (as) a Ka'bah, na ino niyan
ptharoa a ya Allah na initagak akn so pamilya akn sa walay ngka aya a
Haram? Dapn a walay ron ka daniyan pn mambalay ka mayto pn so Esmail
(as), go dapn maharam ka miya aloy tano kagiya a aya kiyaharam yan na
sabap ko pangni niyan?
Antonai smbag anan?
Aya smbag yan na giya Ka'bah na andang dn a miyambalay, aya
pagampaganay a mimbalay sa Ka'bah na so mga Malaikat, aya pd a
katharo na so Adam (as), na miyabinasa na so kiyabinasa niyan sii ko kiyald

157
LIWANAG O SINDAW

a duniya ko masa o Noh (as) na piyakimbalay sharoman o Allah ko Ibrahim

(as).
Go andang dn a Haram, lagid o miya aloy sa Hadith a giya Makkah na
piyaka-haram dn o Allah sii ko kiya-adna niyan ko langit a go so lupa.
Na miyabianasa na miyambalay pharoman na piyangni o Ibrahim (as) a
lumintad ka an matakp a kababaloy niyan a Haram.
Na langon a pangni anan o Ibrahim (as) na inibgay ron o Allah, so kiyalngan
o loto o Hajar a go so Esmail (as) ka inawaan siran dn o Ibrahim (as) na
miyaka awida akal o Hajar na gii makapalalagoy a di niyan katawan o anda
pagantap sa kapakakowa niyan sa khakan, na gii niyan mapakashokliya
tumabid so dowa a mayto a palaw a giya Safa a go Marwah, miyakapito
ron makapagaloyan, giyanan i giintano pananayanan ko gii tano kasha'e
sa Safa a go Marwah, knaba so bo so Ibrahim (as) i biyaloy rktano o Allah
a ladiyawan ka taman ko karoma niyan a ladiyawan ko kasabar.
Na kagiya makapito dn makapagaloyan ko dowa a palaw a si wata iyan a
Esmail (as) na pkhangran sa goraok ka da a khainom yan na miyakawma
so Jibreel (as) na initodk yan so satiman a papak yan (labipitogatos i
papak) sa lupa na biyadot yan na mitphowak a ig a miyakargrgs, na kagiya
ko didn khapta na miyakagiraw so Hajar a ZamZam, maana a hay ig na
kiyasokodan, na tomyarg a kapphakala o ig, na giyanan i sabap a
kiyabthowi ko ig roo sa ZamZam, pd anan a miya aloy sa totholan wallahu
a'lam, na giyoto i miyabaloy a pkhainom iran, pd a kibibida a ZamZam na
apiya dadn a makan ka asar a pphakainom kawn na dika khagotman, na
adn a mga arab a phoon sa Yaman a dowa ka Pamilya, Khoza'ah a go
Jorhom, na miya ilay iran a mga papanok a pkhatandang sa Makkah, na
tigiran a tondogn tano a mga papanok anana ka ino siran san pn pshong
ka adn a ig san na antano makainom, na miyawma iran so Hajar na tigiran
a badi mapakay a saya kami dn magingd ka nayno ka siyapn ami ska goso
wata aka, na tigyan a oway.
Miyakakowa sa ig, miyakakowa sa mga tagpda iyan ko darpa sabap sa
tiyarima o Allah so pangni o Ibrahim (as).
Giya mga tao oto na mga Arab, na so Ibrahim (as) a go so Hajar na knaba
Arab, na miyakamong kiran so Esmail (as) ko kiyapakala iyan na mimbaloy

158
LIWANAG O SINDAW

a mga Arab so kiyababadanon a siran dn so miyagingd sa darpa anan a

kiyasimbowangan o Nabi tano a Muhammad (‫)ﷺ‬.
Rizkiingka siran tigo Ibrahim (as) hay kadnan akn sa mga unga a kayo, so
mga tao a miyamaratiyaya rka.
Tigo Allah a apiya so mga Kafir na prizkiyan akn.
Prizkiyan akn tigo Allah so mga tao a miyamaratiyaya ka aniran mawsar
ko agama na mambagian iran so limo akn.
Go prizkiyan ak pn tigyan so mga Kafir ka ansiran makathagodaya sa di
mathay na uriyan yan na bagian iran so marata a khandodan, siksa a
malipds.
Pd a shabotn tano sa ayat aya na so kasabar o bae go di niyan pohangonai
so kabaya o karoma niyan ka giyoto i mapiya, ino biyaloy o Allah so mga
mama a siran i thatandingan ko mga bae ka so mga mama i matao ko
kamapiyaan, aya man a kapkhabinasa o kawyagoyag na igira a kominowa
so mga bae sa kalai lalag.
Miyakasabar so Hajar na biyaloy o Allah so wata iyan a Nabi a ladiyawan
ko tnday o masa.
Pitharo o Allah:

‫ﱊ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏﱐ ﱤ‬
‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆﱇ ﱈ ﱉ ﱋ‬
127. "Gowani a ipphuro o Ibrahim go so Esmail so mga polaos o walay a
giiran tharoon a Kadnan ami na tarimaangka rkami, mataan a ska na
Phakan'g a lbi a Matao".
Giyaya so kiyambalaya o Ibrahim (as) sa Ka'bah.
Miya aloy tano ko muna a aya paganay a mimbalay sa Ka'bah na so Adam
(as), isa a totholanon na so mga Malaikat, na so kiyald a duniya ko masa o
Nuh (as) na miyagba a Ka'bah.
Uriyan oto na inisugo o Allah ko Ibrahim (as) a mbalaya niyan sharoman a
Ka'bah, na kagiya a makawma sa Makkah na miyawma niyan so Esmail (as)
a miyakala dn, bago a mama, gii nggitagita sa pana sii sa obay a Zamzam,
na kagiya ko makakhadaliay siran na tigo Ibrahim (as) a watakolay na
inisugo rakn o Allah a mbalayn akn a Ka'bah (Baytollah), na tigo Esmail (as)

159
LIWANAG O SINDAW

a nggolalann ka ama, na tigyan a inisugo o Allah a thabangan akongka, na

tigyan a tabangan akn ska.
Na di khatoon o Ibrahim (as) so paka-uuntodan ko Ka'bah sii ko masa o
Adam (as), na miyakawma a Sambr a shasalin sa kaadn a adn a papak yan
na inoginasan yan so darpa o Ka'bah na miphoon mbalay so Ibrahim (as)
a go so Esmail (as).
Phagantibn o Ibrahim (as) so mha Blocks na so Esmail (as) na iphndawag
yan ki ama iyan, na diiran tharoon a ya Allah na tarimaangka rkami a galbk
ami aya a soasoat rka, ka mataan a ska na pkhakin'g ka a gii ami
kapamangni go lbi a katawan ka so nganin a mapapadalm ko mga ginawa
ami.
Na kagiya ko makatas so Ka'bah a di khakawan phiyapiya o Ibrahim (as)
na domiyapo sa ator, na giyoto so Maqamo Ibrahim.
Na kagiya ko mapasad na tigo Ibrahim (as) ko Esmail (as) a plobaan
akongka sa mapya a ator a matago akn saya (so tatagoan ko hajar aswad),
na kagya ko giimloloba so Esmail (as) na miyakawma so Jibreel (as) a
phagawidan han so Hajarol Aswad na ayaniyanon piyaki tago, ator oto a
phoon sa sorga, pd o Adam (as) a miyakayana sa lupa.
Na so pimbalay o Ibrahim (as) na knaba giya pkhailay tano anan, mas
mababa oto go mas mawlad, aya ropaan yan na matas a patirugo
(rectangle), go dowa timan i paytaw a makambabala, ipshold a go iphliyo,
go da a atp yan.
Na sii ko masa a tlopulo a go lima (35) a idad o Nabi (‫ )ﷺ‬na miyabinasa
pman a Ka'bah ka miyasogat a dgan (baha) na miyawthang ka tanto dn a
miyarunot, dapn oto manabi so Nabi tano a Muhammad (‫)ﷺ‬.
Na pimbalay o mga Quraish, miyakawgopon pn mbalay so Nabi (‫)ﷺ‬, na
miya-upakat siran a so iphmbalay-iranon na di iran shmburan sa tamok a
haram, na sabap roo na da thoon so tamok iran a Halal na mayto a
kiyabaloyan sa Ka'bah, mimbaloy a patirugo a magngn-ngn (square).
So pimbalay o mga Quraish na lagid dn a kamamasaan tano aya imanto,
matas a diso pimbalay o Ibrahim (as) go kiya-atpan, go tiyagoan sa tataya
a pkhatogaan o uran, go sasatiman i paytaw, go ipupuro so paytaw niyan
ka an di khasoldi a apiya antaa, go tiyagoan iran sa alad so dairanon
katiyokopi mbalay ka an mattndo a so pimabalay o Ibrahim (as) a go so

161
LIWANAG O SINDAW

Esmail (as) na giyoto i tamana iyan, giyanan a maiilay tano anan imanto a
lagid o letter "C", na aya kokoman anan makasold kawn na lagid kabo a
miyakasold sa Ka'bah.
Kagiya ko mapasad iran mbalay na di siran phamagayon o antai thagoon
ko Hajarol aswad ka aya kabaya o umani isa na ayawn makatago, na sabap
ko sarig iran ko Nabi tano ko da niyan pn kanabi na ayakiran
miyakakokom.
Sii pman ko masa o Abdullah ibn Zubair (ra), wata o Zubair ib Al Awwam
(ra) a go so Asma (ra) a pagari o Aishah (ra) na miyagba pman a Ka'bah.
Aya miyasowa iyan na so kiyapatay o Ameerol Mu'minin a si Mu'awiyah
(ra) na aya mindatu na so wata iyan a si Yazeed, na dawto kababayai o
mhga Sahabah (ra) a go so mga tao sa Madinah a go so mga tao sa Makkah
na aya-iran diyatu sa ginawa iran na so Abdullah ibn Zubair (ra) a
pakiwataan o Aishah (ra).
Na piyakigobat o Yazeed a Madinah a go Makkah, na miyakowa niyan a
Madinah, na aya kiyalamba a Makkah a ron babaling so Abdullah (ra), na
miyathay a kiyathidawa na dairan makowa a Makkah ugaid na miyatotong
iran a Ka'bah, uriyan yan na mimbalingan siran sa Sham (Syria).
Na ayadn a mimbaloy a datu o mga tao sa Makkah na so Abdullah ibn
Zubair (ra), na pimbalay niyan sharoman a Ka'bah na ayadn a siwa iyan na
so lagid o kiyambalayawn o Ibrahim (as), ayabo a mbidaan yan na maktas
so rki Abdullah (ra) go adn a atp yan, sabap oto ko Hadith a
miyapanotholon o babo iyan a Aishah (ra) a pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a upama
bo ka knaba gopn somyold ko Islam so mga tao sa Makkah na nggbaan
yan a Ka'bah ka phmbalayn yan sa lagid o kiyambalayaron o Ibrahim (as).
Na sii ko masa o Abdul-malik Ibn Marwan na siyogo iyan so Hajjaj ibn Yusof
a gobata niyan a Makkah na bonoa niyan so Abdullah (ra) a skaniyan na
sahabi a wata a sahabi a go sahabiyyah a go pakiwataan o Aishah (ra).
Na miyakathidawa siran taman sa miyatotong pman a Ka'bah, go
miyapatay iran so Abdullah (ra) a go so langon a subdaro niyan, ibalas
kiran o Allah so dait o galbk iran, apiya so Kafir na di khapakay a bunoon
sa sold a Masjid Al Haran na giyoto na sii iran dn siyombali so Abdullah
(ra) sa sold a Masjid Al Haram go taman sa Ka'bah na tiyotong iran! Ya
Allah na balasn ka kiran so balas a dait o pinggalbk iran.

161
LIWANAG O SINDAW

Na kagiya mapasad oto na pimbalay o Hajjaj sharoman a Ka'bah na aya

niyan inikasoy so okit a kiyambalaya ron o mga Quraish, giyanan dn a
angkanan a kamamasaan tano imanto, miyakapiya badn i bontal ka umani
misambi a datu na gii niyan pharasan.
Tawfikan tano langon o Allah sa kapakalawi tano langon sa Baytollah sa
soasoat ko Allah, go tawfikan tano niyan sa kasabota tano ko agama tano.
Pitharo o Allah:

‫ﱝ ﱟﱠﱡ‬
‫ﱞ‬ ‫ﱥﱑﱒﱓ ﱔﱕﱖﱗﱘﱙﱚﱛﱜ‬

‫ﱢﱣﱤ‬
128. "Hay Kadnan ami na baloya kamingka a sumusundong rka, go so pd
ko mbawataan ami (na baloy kawn) sa pagtao a sumusundong rka, go
paki-ilayn ka rkami so mga simba ami, go pakatawbata kamingka, mataan
a ska na Phamakatawbat a lbi a Malimo".
Sompat aya o miyawna a ayat a totholan ko kiyambalaya o Ibrahim (as) a
go so Esmail (as) sa Ka'bah, pphakatindgn iran so mga polaos na giisiran
mamangni ko Allah sa hay Kadnan ami na tarima-angka rkami.
Go hay Kadnan ami (tigiran a dowa) na baloya kamingka a sumusundong
rka, maana a tatapa kamingka ko kasusundong ami rka, tatapa kamingka
ko kababaloy ami a mapaparatiyaya rka.
Go baloy ka sa pagtao a phoon ko mbawataan ami a mbabayurantang na
go sumusundong rka, go tatapangka siran ko kababaloy iran a
pphangungunotan rka.
"Go paki-ilayn ka rkami so mga simba ami"; maana: Pangndaon ka rkami
so okit a kasimbaa ami rka.
Tigo kadaklan ko mga Ulama: Giyoto sk Hajj, inipangndao o Allah ko
Ibrahim (as), piyaki ilay niyanon a Arafah, go so phrontaran, go so langon
a okitokit ko Hajj.
"Go pakatawbata kamingka"; maana: Rilaan ka rkami oba adn a mha
karibatan ami, go oba adn a di ami khatarutop ko mga sugoan ka.

162
LIWANAG O SINDAW

Mga Nabi na miyamakapasapasang i kapamangni sa rila ko Allah, nanao

sa kailangan dn so kalalayona ko kapamangni sa rila ko Allah go so
kathawbat.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Tatapa niyo so kapamangni ko Allah sa rila, ka sakn
na makamagatos ako makapamangni ko Allah sa rila sii ko uman gawii".
Pakatawbata kamingka hay Kadnan ami ka mataan a ska na
Phamakatawbat a lbi a Malimo.

‫ﱯﱱﱲ‬
‫ﱰ‬ ‫ﱥ ﱤ ﱥﱦ ﱧ ﱨ ﱩ ﱪﱫﱬﱭ ﱮ‬

‫ﱳﱴ ﱵ ﱤ‬
129. "Hay Kadnan ami na go sugo ka kiran sa sugo a pd kiran a
phmbatiyaan yan kiran so mga ayat ka, go iphangndao niyan kiran so kitab
a go so ungangn go shotin yan siran, mataan a ska so Mabagr a
Mawngangn".
Inipamangni iran a ginawa iran uriyan yan na inipamangni iran pman so
mbawataan iran, dalil aya sa kailangan a mipphamangni ka ko Allah so
mga mbawataan ka.
Hay Kadnan ami a tigiran, na so mbawataan ami a mbalowin ka a mga
Muslim a khisusundong rka na sugoingka siran sa Nabi a phangndao kiran,
iphangndao niyan kiran so Agama, phmbatiyaan han kiran so mga ayat ka.
Pitharo o Nabi tano a Muhammad (‫)ﷺ‬: "Sakn a pangni anan o Ibrahim
(as) a go Esmail (ra), tiyarima o Allah so pangni iran na siyogo ako niyan".
Tiyarima o Allah so pangni iran a dowa na siyogo iyan so Nabi tano a
Muhammad (‫ )ﷺ‬sii ko mbawataan iran a go sii ko kadandan o mga tao.
Ip'hangndao niyan so Kitab a giyoto so Qur-an, go so Ungangn a giyoto so
Sunat yan. Mataan hay Kadnan ami a ska so Mabagr a Mawngangn.

‫ﲃ ﲅﲆﲇﲈ‬
‫ﲄ‬ ‫ﱾﲀﲁﲂ‬
‫ﱿ‬ ‫ﱥﱶﱷﱸ ﱹﱺﱻﱼﱽ‬

‫ﲉﲊﱤ‬
130. "Na da a tao a ikhagowad yan so Agama o Ibrahim inonta so tao a
piyakamboda niyan a ginawa niyan, sabnar a pinili ami skaniyan (Ibrahim)
sa duniya, go mataan a sii sa akhirat na skaniyan na pd ko mga pipiya".

163
LIWANAG O SINDAW

Dalil aya sa langon a tao a inikagowad yan so Agama o Ibrahim (as) a

giyoto so Islam na da a otk yan.
Uriyan yan na biyantog pman o Allah so Ibrahim (as), pinili skaniyan o Allah
sa duniya, biyaloy niyan a bolayoka iyan, go biyaloy niyan a Ama o
kadandan o mga Nabi a uriyan yan, go biyaloy niyan a ladiyawan na go
khawnotan.
Go sii sa alungan a mawri na pinili pn o Allah na pd skaniyan ko mga tao a
tindos-rabaw sa alungan a mawri.

‫ﲏ ﲑ ﲒ ﲓﲔ ﲕ ﱤ‬
‫ﱥﲋﲌ ﲍ ﲎ ﲐ‬
131. "Gowani a tharoonon o Kadnan yan a pagislam ka, na tigyan a
miyagislam ako (sumiyondong ako) ko Kadnan o langowan a kaadn".
Antonai sabap a langon anan a kalbihan o Ibrahim (as)? Na sabap sa
kiyasundong yan sa tarutop ko Allah.
Na o kabaya tano a thagompiya tano sa duniya akhirat na magislam tano
sa tarutop, aya ipagintao tano na so nganin a kabaya o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﲖﲗﲘﲙ ﲚﲛﲜﲝﲞﲟﲠﲡﲢﲣ ﲤ‬

‫ﲥﲦﱤ‬
132. "Go iniwasyat oto o Ibrahim ko mbawataan yan, go so Ya'qoob sa hay
mbawataan akn na mataan a so Allah na pinili iyan rkano a angkaya a
agama na oba kano mamatay inonta na skano na mga Muslim kano".
So katharo o Ibrahim (as) a hay Kadnan akn na sakn na sumiyondong ako
rka sa biyaloy akn a Muslim a ginawa ko a skabo i simban akn go di akn
ska iphanakuto na iniwasyat yan ko mbawataan yan.
Sa lagid dn mambo oto so Ya'qoob (as) a iniwasyat yan mambo oto ko
mbawataan yan.
Sa pitharo iran ko mbawataan iran a hay mbawataan akn na mataan a so
Allah na pinili iyan so Islam a ayaniyo agama, na rongkano dn phatapatay,
oba kano matag matay inonta na mga Muslim kano, di niyo mblaga so
Islam sa mayto bo, rongkano dn kawtasi sa napas ka giyanan i sugoan
rkano o Allah.

164
LIWANAG O SINDAW

Giyanan dn i sogoan o Allah ko langon a uripn yan, lagid o kiyatharoa

niyanon sa Surah Ali-Emran: "Hay skano a miyamaratiyaya na kalkn yo so
Allah sa titho a kalk, go oba kano mamatay inonta na skano na mga
Muslim kano".
Pd aya sa Dalil a so langon a Nabi na palayad Muslim, isaisa tano sa agama
ipoon ko Adam (as).

‫ﲴﲶ ﲷﲸﲹ‬
‫ﲵ‬ ‫ﱥﲧﲨﲩﲪﲫﲬ ﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳ‬

‫ﲺ ﲻ ﲼﲽ ﲾ ﲿ ﳀ ﳁ ﳂ ﳃ ﱤ‬
133. "Ba niyo kamamasai so kiyawmaa a kapatay ko Ya'qoob a tharoon
yan ko mbawataan yan a antonai shimbaan yo ko uriyan akn? Na tigiran a
aya shimbaan ami na so Tohan ka a Tohan o mga ama aka a Ibrahim a go
Esmail a go Eshaq, Tohan a isaisa a go skami na sumusundong kami ron".
So mga Yahudi na aya kabasa iran na siran kon i makakkdg ko agama o
Ibrahim (as) taman ko Ya'qub (as), taman sa pitharo iran a so Ibrahim (as)
na Yahudi.
Na piyakambokhag siran o Allah, tigo Allah a baniyo kamamasai so masa
a kiyawasyati o Ya'qoob ko mbawataan yan sii ko masa a kaphatay niyan?
Ino katawan yo o antonai pitharo iyan kiran go antonai inismbagiranon?
Miyawna so kiyatharoa tano ron a so Ya'qoob (as) na wata o Eshaq (as),
na so Eshaq na pagari sa ama o Esmail (as), aya ama iran na so Ibrahim
(as).
Na so mga Yahudi a phmbthowan sa mbawataan o Esrail na mbawataan
o Ya'qoob (as) ka aya Esrail na so Ya'qoob (as).
Ayadn a wasyat o Ya'qoob (as) ko mbawataan yan na so Islam, uriyan yan
na so kiyababadanon a siran so mga Yahudi na mitharidadag siran.
Lagid dn mambo a Umat aya o Nabi (‫)ﷺ‬, tanto a piyanamaran o Nabi (‫)ﷺ‬
a katuroa niyan ko Umat yan, na so kadaklan rkitano na motharidadag dn.
Ino niyo tigo Allah gii matharo hay mga Yahudi a lagid yo sa agama so
Ya'qoob ba niyo kiyamasai so masa a kaphatay niyan o antonai pitharo
iyan ko mga wata iyan go antonaa i inismbagiranon?

165
LIWANAG O SINDAW

Aya tigo Allah a pitharo iyan kiran sii ko kawyagoyag yan na sodn sk
sogoan kiran o ama iran a Ibrahim (as) a mataan a giya agama aya a Islam
i pinili o Allah a agama niyo na oba kano matag mamatay inonta na mga
Muslim kano.
Na sii pman ko kaphatay niyan na tigyan kiran a antai shimbaan yo ko
kapatay akn?
Na aya inismbag iran na ayamidn shimbaan so Allah, a Tohan a isaisa, a
skaniyan so Tohan ka, go skaniyan i Tohan o pa-ama-amaan ka a Ibrahim
(as), go Esmail (as), go Eshaq (as), sa rongkami dn sumusundong sa sadn
sa kabaya iyan na ayami bo phnggalbkn.
Na marayag san a mawatan so mga Yahudi ko agama o Ibrahim (as) go
agama o Ya'qoob (as) ka siran na aya agama iran na kandarowaka. Lagid
dn o sabaad imanto.
Pd a shabotn sa angkai a ayat na ilaya niyo man ka giya magari aban a
Esmail (as) a go Eshaq (as) na aya inonaan maloy o Allah na so Esmail (as)
nanao sa aya kaka na so Esmail (as) na ari niyan so Eshaq (as).
Miyakarayag saya pman a kabobokhag na go kadadarowaka o tao a aya
gii niyan tharoon na aya piyakisombali ko Ibrahim (as) na so Eshaq (as)
sabap sa sokon so Eshaq (as) i tampar sa kaka.
Ba adn a lawan sa kadadarowaka o tao a ayadn a gii niyan ndarowakaan
na so mga katharo o Allah??? Na malo kano a in'ngka.

‫ﳎ ﳐﳑ ﳒ ﳓﳔ ﳕ ﱤ‬
‫ﳏ‬ ‫ﳇ ﳉ ﳊ ﳋﳌ ﳍ‬
‫ﳈ‬ ‫ﱥ ﳄﳅ ﳆ‬
134. "Giyoto na Umat a miyaipos, bagian iran so miyanggalbk iran, go
bagian yo mambo so miyanggalbk yo, go di rkano ipagisha so nganin a
miyanggalbk iran".
Uriyan yan na pinggonanao tano o Allah sii ko mapiya a waraan, ayatigo
Allah a panamari niyo na giya ginawa niyo o andamanaya i kapakatiyolin
yo, ka so miyanga iipos a masa na knaba rkano ipagisha, aya ipagisha
rkano na so nganin a miyanggalbk yo, so kiya ipos a mga tao na bagian
iran so balas o galbk iran, na bagian yo mambo so balas o maphnggalbk
yo.
Pitharo o Allah:

166
LIWANAG O SINDAW

‫ﱌ ﱎ ﱏ ﱐﱑﱒ ﱤ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱆ ﱈ ﱉ ﱊﱋ‬
‫ﱇ‬ ‫ﱥ ﱁﱂ ﱃﱄﱅ‬
135. "Go pitharo iran: Baloya niyo a ginawa niyo a mga Yahudi odi na mga
Kristiyan ka angkano maturo, tharoangka (Hay Muhammad) a kna! (Ka aya
pagunotan ami) na so agama o Ibrahim a thitinithowan, go da mabaloy a
pd ko mga pananakuto".
Lagid aya o miyawna a ayat a kiyatharoa o mga Yahudi a siran bo i
phakasorga, go pitharo o mambo o mga Kristiyan a siran bo i phakasorga,
na piyayag o Allah a giyoto na kabokhagan iran, ka aya mataan na siran i
mga tao sa Naraka Jahannam.
Pitharo o mga Yahudi: Sold kano ko agama a Yahudi ka aniyo matoon so
turoan.
Tig mambo o mga Kristiyan a sold kano ko agama a Kristiyan ka angkano
maturo.
Na tigo Allah: Hay Muhammad na tharoangka kiran a aya pagunotan yo
na so Agama o Ibrahim (as) a thitinithowan, a giyoto so Islam,
thitinithowan ko mapiya na maawat ko mga rarata, go da mabaloy a pd
ko mga pananakuto.
Piyakailat o Allah ko mga uripn yan a kinisugoon yan sa kawnoti iran ko
agama o Ibrahim (as) ka ron khatoon so turoan.

‫ﱥ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡ ﱢﱣ‬

‫ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨ ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮﱯ ﱰﱱ ﱲ ﱤ‬
136. "Tharoa niyo a piyaratiyaya ami so Allah, go so nganin a inituron
rkami, go so nganin a inituron ko Ibrahim, go so Esmail, go so Eshaq, go so
Ya'qoob, go so mbawataan o Ya'qoob, go so nganin a inibgay ko Musa, go
so Eisa, go so nganin a inibgay ko langowan a Nabi a phoon ko Kadnan
iran, da a shalboon ami kiran a isa bo, go skami na ron kami
sumusundong".
Pd aya sa Dalil a so agama o langon a Nabi na isaisa, go so sogian iran na
isaisa.
Go Dalil sa wajib so kaparatiyayaa ko langon a mga Nabi go so nganin a
inituron kiran a mga pangitaban a phoon ko Allah.

167
LIWANAG O SINDAW

Da a shalboon kiran a isa bo, knaba lagid o mga Yahudi a kadaklan ko mga
Nabi na dairan tarimaa, dairan paratiyayaa.
Knaba lagid o mga Kristiyan a dairan tarimaa so Nabi tano a Muhammad
(‫ )ﷺ‬go pphamaawingan iran so kadaklan ko mga Nabi.
Sktano a mga Muslim na paparatiyayaan tano langon so mga Nabi go
sslaan tano siran, sa lagid dn o kinisugoonon o Allah.
Go sii tano shasalimbotawan ko Allah a Kadnan tano a isaisa, sabo sa
kabaya iyan na ayatano iphnggolalan.

‫ﲄ ﲆﲇ‬
‫ﲁﲃ ﲅ‬
‫ﲂ‬ ‫ﱺ ﱼ ﱽﱾ ﱿ ﲀ‬
‫ﱻ‬ ‫ﱥ ﱳ ﱴ ﱵ ﱶﱷﱸ ﱹ‬

‫ﲐ ﲒ ﲓﲔ ﲕ ﱤ‬
‫ﲑ‬ ‫ﲈ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌﲍ ﲎﲏ‬
137. "Na o paratiyayaa iran so lagid o piyaratiyaya niyo na miyaturo siran,
na o talikhod siran na mataan man a siran i mapapadalm ko
kapakashosopasopak, na so Allah i na pthiyokopan ka niyan phoon kiran,
go skaniyan na Phakan'g a go Phakailay".
138. "(Unoti niyo) so Agama o Allah, ba adn a mapiya i Agama a diso Allah?
Go skami na skaniyan i pshimbaan ami".
Na matharo iyo kiran tigo Allah a angkanan a paratiyaya niyo a inisugo
rkano o Allah na o paratiyayaa iran ka sowaan akno iran na sabnar a
miyaturo siran, knaba aya turoan na so agama iran ka mala oto a
kadadagan.
Pitharo iran a sii kiran khatoon so turoan, na di, ka aya mataan na so
turoan na sii ko agama o Allah.
Na o talikhod siran ka di siran maratiyaya na sabnar a mapapadalm siran
ko kapakashosopasopak, a mala a kadadagan.
Giyaya so ayat a phmbatiyaan o Ameerol Mu'mineen (ra) ko kiyabonoa
ron o mga Khawarij. Na miyamaday kiran so kadadag a go
kapakashosuransurang sa lagid o mambbtad o mga sarowang.
Na dingka rarataa a ginawangka ka titiyokopan ka Allah, so Allah na
phakan'g na go phakailay, da a maphagma-on a mayto bo a kawgitogit.

168
LIWANAG O SINDAW

Uriyan yan na inilot o Allah a kababaloy o turoan a siibo khaparoli ko

agama niyan, na piyakarayag yan a ayabo a mapiya a agama na so agama
niyan, go inisugo iyan a ka-unoti ron.
Unoti niyo tigyan so Agama o Allah, go tharoa niyo a so Allah na ayami
pshimbaan.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﲛ ﲜ ﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢﲣ ﲤ ﱤ‬
139. "Tharoangka (Hay Muhammad) a upama na plampawiin kami niyo ko
Allah? A skaniyan i Kadnan ami go Kadnan yo, go bagian ami so galbk ami
go bagian yo so galbk yo, go skami na ron kami thotolabos".
So mga Yahudi a goso mga Kristian na aya kabasa iran na siran bo i ttndoon
o Allah a mga tao a pkhababayaan yan.
Mga wata siran kon o Allah, go da a phakasorga a salakaw kiran.
Na tigo Allah ko Muhammad (‫ )ﷺ‬a tharoangka kiran a hay mga Yahudi go
mga Kristian na di kano gii pakindampawa pantag ko Allah ka mlagilagid
tano ron, skaniyan i Kadnan ami na skaniyan mambo i Kadnan yo.
Ugaid na aya mataan na aya pagilayn o Allah na so mga galbk tano, so
galbk ami na bagian ami go bagian yo mambo so galbk yo.
Na skami na sii kami thotolabos ko Allah, giyanan i mbidaan tano hay mga
Yahudi a go mga Kristian, skami a mga Muslim i titho a mapaparatiyaya ko
Allah.

‫ﲰﲲﲳ‬
‫ﲱ‬ ‫ﱥﲥ ﲦﲧﲨﲩﲪﲫ ﲬﲭﲮﲯ‬

‫ﲿ ﳁ ﳂ ﳃ ﳄﳅ ﳆ ﱤ‬
‫ﲶ ﲸ ﲹ ﲺﲻ ﲼ ﲽ ﲾ ﳀ‬
‫ﲴﲵ ﲷ‬
140. "Odi na ba niyo gii tharoa a mataan a so Ibrahim go so Esmail go so
Eshaq go so Ya'qub go so mbawataan o Ya'qub na ayabtad iran na mga
Yahudi odi na mga Karistian? Tharoangka (Hay Muhammad) a ba skano i
matao a diso Allah? Na dadn man a mas mala i dusa ko tao a piyagma iyan
so bnar a saksi a matatangan yan a phoon ko Allah, go so Allah na knaba
niyan kalilimbani so nganin a gii niyo nggalbkn".

169
LIWANAG O SINDAW

Miya aloy tano ko miyanga uuna a usayan a so mga Yahudi na aya kabasa
iran na Yahudi kon so Ibrahim (as) a go so kiyababadanon, na
piyakambokhag siran o Allah.
Taman ko mga Kristian na Kristiano kon so Ibrahim (as) a go so
kiyababadanon.
Miyawna so usayan tano ko ndalagid anan, go miya una so usayan ko mga
ayat pantag ko titho a agama o Ibrahim (as) taman ko kiyababadanon a
giyoto so Islam.
Na tharoangka kiran a tigo Allah hay Muhammad a ba skano i matao a
diso Allah?
Sabnar a siran na gii siran tharo sa makasosopak ko bnar, a so bnar na
katawan iran ka mapapadalm ko mga kitab iran, ugaid na pphagmaan iran.
Na tigo Allah: So tao a pphagmaan yan so bnar na da a unaan yan a mala
i dusa a kaadn o Allah.
Na so Allah na katawan yan langon so gii niyo manggalbk, na ishomarya
niyan rkano langon sa alungan a mawri.

‫ﳑ ﳓﳔ ﳕ ﳖ ﳗ ﳘ ﱤ‬
‫ﳒ‬ ‫ﳊﳌﳍﳎ ﳏﳐ‬
‫ﳋ‬ ‫ﱥ ﳇﳈ ﳉ‬
141. "Mga pagtao oto a miyaipos, bagian iran so miyanggalbk iran go
bagian yo mambo so miyanggalbk yo, go knaba rkano ipagisha so nganin
a miyanggalbk iran".
Miyawsay tano so maana angkai a ayat ko miyanga-uuna a usayan, sa aya
puntos yan na sktano na managontaman tano magamal ka umani isa na
aya bagian yan na so amal yan, knabawn ipagisha so galbk o miyanga-uuna
a tao.
Pitharo o Allah:

‫ﱑ ﱓ ﱔ ﱕﱖ‬
‫ﱒ‬ ‫ﱌ ﱎ ﱏﱐ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱥ ﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉ ﱊﱋ‬

‫ﱗ ﱘﱙ ﱤ‬
142. "Ptharoon dn o da a mga plng yan a mga tao a antonai sabap a
kiyatalikhodi iran ko Qiblat a pshanguran iran?! Tharoangka (Hay
Muhammad) a rk o Allah so sbangan a go so sdpan, pthoroon yan so tao
a kabaya iyan sii ko lalan a matitho".

171
LIWANAG O SINDAW

Giya angkai a ayat na sii manonompang ko kiya-alina o Allah ko Qiblat.

Sii ko paganay so Islam na aya Qiblat tano na giya Baytol Maqdis (Madjid
Al-Aqsa), a giyanan mambo i Qiblat o mga Yahudi, uriyan yan na inisugo o
Allah ko Nabi (‫ )ﷺ‬a sii somangor sa Ka'bah sii ko gii niyan kashambayang.
So katatago o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Makkah na aya sosowaan yan na igira a
mishambayang a somasangor sa Qiblat a Baytol Maqdis na sii komakadn
ko talikhodan a Ka'bah ka anon pn makasasangor, tanto niyan a
mashisinganin a aya mabaloy a Qiblat na giya Ka'bah.
Na so kiyapakatogalin yan sa Madinah na didn oto khaparo, ka somangor
sa Ka'bah na khatalikhodan yan a Baytol Maqdis, na somangor sa Baytol
Maqdis na katatalikhodan yan a Ka'bah.
Na miyakalabi saragon sa Madinah na ayadn a mababaloy a Qiblat yan na
giya Baytol Maqdis ugaid na tanto niyan a mashisinganin a aya mabaloy a
Qiblat na giya Ka'bah.
Na sabap roo na inisugoon o Allah a ayadn a baloya niyan a Qiblat na giya
Ka'bah, ron dn sangor sii ko mga Sambayang yan.
Go pitharo iyanon: Hay Muhammad na imanto a siyaling akn so Qiblat ka
na sabnar a ptharoon dn o mga tao a da a plng yan a siran so mga Yahudi
a go so mga Munafiq a antonai sabap a kiyatalikhodi niyo ko Qiblat yo?
Tigiran a giya mga Muslim aya na bairan dn biyaloy a pakaradiyaan a
Agama iran aya ka basiran dn gii mbayabaya o anda siran shangor!
Na tharoangka kiran hay Muhammad a tigo Allah a so sbangan go sdpan
go so pagltan iran na palaya rk o Allah na mbabayabayaan yan o anda kano
niyanon phakasangora, thoroon yan so tao a kabaya iyan siiko lalan a
matitho.

‫ﱥﱧ ﱨ‬
‫ﱦ‬ ‫ﱥﱚﱛ ﱜ ﱝﱞ ﱟ ﱠ ﱡﱢ ﱣ ﱤ‬

‫ﱵﱷﱸﱹﱺﱻﱼ‬
‫ﱶ‬ ‫ﱩﱪﱫﱬﱭﱮﱯﱰﱱ ﱲﱳﱴ‬

‫ﲄ ﲆ ﲇﲈ ﲉﲊﲋ ﱤ‬
‫ﲅ‬ ‫ﱾ ﲀ ﲁ ﲂﲃ‬
‫ﱽ ﱿ‬
143. "Go lagid dn oto a biyaloy ami skano a Umat a lmbak ka angkano
mabaloy a saksi ko mga tao go so Sugo (Rasul) na mabaloy rkano a saksi,
go dadn a ini-adn ami ko Qiblat a pakisasanguran rka inonta na an

171
LIWANAG O SINDAW

marinayag o antai titho a phangungunotan ko Rasul go antaai tao a

thalikhod, go mataan a giyoto na tanto a margn inonta sii ko mga tao a
tiyoro o Allah, go so Allah na di niyan dn pagilangn so mga sambayang iyo,
mataan a so Allah sii ko mga tao na Masalinggagaw a Malimo".
Inisompaton o Allah: Giya kiyanggonanaowa akn rkano ko mapiya a Qiblat
go kiyaturoa akn rkano ko paratiyaya na lagid dn oto a biyaloy akn skano
pn a Umat a lmbak, pirmero a Umat, Umat a thitinithowan ka mbalowin
akn skano a saksi ko mga tao go so Rasul na saksi rkano mambo.
So Nabi (‫ )ﷺ‬na pshaksian yan so paratiyaya o Umat yan. Na so Umat yan
na siran i saksi o mga Nabi ko mga umat iran.
Siikon sa alungan a mawri na so mga Nabi lagid o Nuh (as) na pagishaan o
Allah; Hay Nuh, ino minisampay ngka ko pagtao ngka so isosogo akn rka?
Na tigyan a Oway. Na pagishaan o Allah so pagtao niyan, hay mga tao ino
minisampay rkano o Nuh so isosogo aknon? Na nggiraw siran a: Da a
minisampay rkami. Na ptharoon o Allah ko Nuh (as): Hay Nuh na antai
saksi ika? Na nggiraw so Nuh (as): Aya saksi akn na so Muhammad a go so
Umat yan.
Go da a tigo Allah a sabap a kiyasalinga akn ko Qiblat yo inonta na an
mapayag o antai titho a phangungunotan ko Nabi (‫)ﷺ‬, giya kasambi anan
sa Qiblat na tanto a margn, khargnanon nggolalan so mga tao sabap sa
miyalayam siran ko andang a Qiblat, inonta so mga tao a tiyoro siran o
Allah ka di siranon khargnan.
Sopman so mga Yahudi a go so mga Munafiq na di iran dn oto khagaga na
go di iran khatarima.
Go so Allah na di niyan dn pagilangn so mga sambayang yo, di niyo
khawann so mga sambayang a minishambayang yo ko andang a Qiblat ka
knaba oto pagilanga o Allah.
Mataan a so Allah na mala i gagaw go limo ko langon a manosiya, na ayapn
sii rkano a miyamaratiyaya? Skano i lbi a ikhalimo iyan.
Mga pd aya a Dalil sa kapakallbi o Umat o Nabi (‫)ﷺ‬, apiya siran miyawri a
pagtao na kapshaksian iran so miyanga-uuna a Umat sabap sa miyabatya
iran so bnar sii ko katharo o Allah a Qur-an.

172
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﲛ ﲝﲞ‬
‫ﲜ‬ ‫ﲕ ﲗﲘﲙﲚ‬
‫ﲖ‬ ‫ﲑ ﲓﲔ‬
‫ﲒ‬ ‫ﱥﲌﲍﲎﲏﲐ‬

‫ﲬﲮﲯﲰ ﲱ‬
‫ﲭ‬ ‫ﲢﲤﲥ ﲦﲧﲨﲩﲪﲫ‬
‫ﲣ‬ ‫ﲟﲠﲡ‬

‫ﲲﲳ ﱤ‬
144. "Sabnar a pkhailay ami (Hay Muhammad) a giingka kapamagilaylaya
sa langit, na phakasangorn ami ska dn ko Qiblat a kabaya aka, na sangorn
kadn a paras ka sa tumampar sa Masjid Al Haram, go apiya anda kano dn
matatago na pshangorniyo a mga paras yo sii ko tumamparon, go mataan
a so siranoto a tiyuronan sa Kitab na katawan iran a mataan a giyoto i bnar
a phoon ko Kadnan iran, go so Allah na knaba niyan kalilimbayi so nganin
a giiran manggalbk".
An ka kasabuti so usayan sangkai a ayat na kailangan a mabatya aka daan
so usayan ko ayat a ika 142-143 a miyawna so kiya osaya tano ron.
Sangkai a ayat na pitharo o Allah ko Nabi (‫ )ﷺ‬a sabnar tigyan a pkhailay
ami a gii ngka kapamagilaylaya sa langit. Sabap oto sa so Nabi (‫ )ﷺ‬na
lalayoniyan dn lalangagn a langit ka nanayawn yan i kasugoa ron o Allah a
aya niyan baloya a Qiblat a Masjidil Haram, tanto niyan a mashisinganin a
kasaling o Qiblat sabap sa giya Masjid Al Haram i Qiblat o Ibrahim (as).
Na pitharo o Allah: Phakasangorn ami ska dn ko Qiblat a kabaya aka, na
sangorn ka dn a paras ka sa tumampar sa Masjid Al Haram.
Sa giyadn a angkai a ayatan i poonan a kiya saling o Qiblat.
Aya kinituron a Ayat aya na kapapantagan a gii shambayang so Nabi (‫)ﷺ‬
sa Dhuhr odi Asar, ikadowa ka rakaat, na miyakawma so Jibreel (as) na
inituroniyanon angkai a ayat, na oras bo oto na somiyangor so Nabi (‫)ﷺ‬
sa Masjid Al Haram ko masa a gii niyan kashambayang.
Giyoto i sambayang a miyadowa ron a Qiblat o Nabi (‫)ﷺ‬, sii ko kiyaphoon
yan shambayang na sii sumasangor sa Masjid Al Aqsa, na kagiya makalook
na miyakasangor sa Masjid Al Haram.
Na giya darpa oto a kiyapantaganon so Nabi (‫ )ﷺ‬sa kiya dowa o Qiblat
yan ko isaisa a sambayang ka miya alin so Qiblat na bithowan o mga tao
sa Dhowl Qiblatayn, maana; darpa a dowa i Qiblat, taman sa kiyambalayan

173
LIWANAG O SINDAW

sa Masjid na bithowan sa Masjid Qiblatayn, giya angkanan a khailay niyo

sa tuladan, marani sa Islamic University sa Madinah.
In'ngka:
Sii sa ayat anan na aya pitharo o Allah na: "Sangorn ka a Paras ka sa
tumampar sa Masjid Al Haram".
Aya shabotn san na ska a pshambayang na asar a maka antap ka sii ko
katatamparan sa Ka'bah na miyakasangor kadn sa Qiblat.
Ibarat: Skitano sa Pilipinas na giya Ka'bah na sii tano matatampar sa
Sdpan, na asar a maka-antap ka sa Sdpan na miyakasangor kadn sa Qiblat.
Knaba kailangan a makawsar kapn sa kompas a phanaksn ka a Ka'bah!
Aya Wajib dn a masogat ka a Ka'bah na o maiilay ngka, na odingka maiilay
na asar a maka antap ka ko katatamparanon na miyakasangor kawn dn.
Piyagayonayonan anan o mga Ulama, sabap sa angkanan a katharo o
Allah.
Inaloy tano aya ka madakl a miyabinasa a Masjid sabap ko katharo o
sabaad ko mga tao a kurang i sabot ko agama niyan, miyafitna iran so mga
tao na miyakambaal siran sa awida akal ko gii kapagagama.
Ayadiron salakaw na miyatharo o Nabi (‫ )ﷺ‬ko kapapadalm yan sa
Madinah: "Aya Qiblat tano na sadn sa pagltan a sbangan go sdpan".
Sabap sa giya Madinah na sii niyan matatampar a Ka'bah sa Lilod, na tigo
Nabi (‫ )ﷺ‬a asar a makasangor ka san na giyanan dn i Qiblat.
Na skitano sa Pilipinas na sii tano matatampat a Ka'bah sa sdpan na ayadn
a Qiblat tano na sadn sa pagltan a raya na go lilod, asar a maka antap ka
sa sdpan na miyakasangor ka sa Qiblat.
Pangninta a makarayag aya ko mga tao a llkaan o Allah a puso iran.
Uriyan yan na pitharo o Allah: Apiya anda kano matatago na sangorn yo
dn a paras yo sa tumampar sa Ka'bah. Marayag anan.
Pitharo iyan: Go sabnar a so mga tao a tiyuronan sa Kitab na katawan iran
a giyanan i bnar a phoon ko Kadnan iran.
So mga Yahudi a go mga Kristiyan na katawan iran a giyanan i bnar a Qiblat
ka giyanan i Qiblat o Ibrahim (as) ugaid na di iran pharatiyayaan.

174
LIWANAG O SINDAW

Na so Allah na katawan yan langon so nganin a gii manggalbk a mga tao

anan, di khalimbanan o Allah so mayto mala a giiran manggalbk.
Pitharo o Allah:

‫ﳂﳄﳅ‬
‫ﳃ‬ ‫ﲽﲿﳀﳁ‬
‫ﲾ‬ ‫ﱥﲴﲵﲶﲷﲸﲹ ﲺﲻﲼ‬

‫ﳈ ﳊ ﳋﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﳒ ﳓ ﳔ ﳕ ﳖ ﳗ ﱤ‬
‫ﳉ‬ ‫ﳆﳇ‬
145. "Go mataan apiyangka mibgay ko siranoto a mga tao a tiyuronan sa
Kitab so langon a tanda (Hay Muhammad) na di iran dn unotan so Qiblat
ka, go di maparo obangka unoti so Qiblat iran, go apiya so sabaad kiran na
di iran pagunotan so Qiblat o sabaad, go mataan a upama ka bangka unoti
so baya a ginawa iran ko uriyan o kiyapakatalingoma rka o ilmo na mataan
a ska na khapd ka ko mga salimbot".
Somapt dn aya o mga ayat makapantag ko Qiblat, biyaloy o Allah a Ka'bah
a aya tano Qiblat na da masoat so mga Yahudi ka aya kabaya iran na
malagid tano siran ko kababaloya iran sa Baytol Maqdis a aya iran Qiblat.
Na pitharo o Allah ko Muhammad (‫)ﷺ‬: Mataan a apiya langon a tanda sa
kabbnar a inisugo akn rka anan a Qiblat na mapaki ilay ngka sa mga tao
anan a tiyuronan sa kitab (mga Yahudi go mga Kristiyan) na di iran dn
unotan so Qiblat ka, dikairan dn paratiyayaan.
Sabap oto sa tiyotopan so mga Puso iran, na apya langon a tanda o Allah
na mapaki-ilay kiran na di siran dn pharatiyaya.
Lagid dn anan so sabaad imanto, apiya langon a tanda sa kariribat o tindg
yan na mailay niyan na di niyan dn khatarima, aya pphakawnotn yan ko
baya a a ginawa niyan na so mga ayat o Allah.
Go dirka pman maparo a tig o Allah hay Muhammad oba ska i unot ko
Qiblat iran, ka so Qiblat o mga Yahudi na mbida a go so Qiblat o mga
Kristiyan, na unotan ka so mga Yahudi na myagowad so mga Kristiyan, na
unotan ka so mga Kristiyan na kiyararangitan so mga Yahudi, dadn a okit
obangka siran masoat, na ayadn a nggolalann ka na so sugoan rka o
Kadnan ka.
Go so sabaad kiran na di niyan pagunotan so Qiblat o sabaad, ka
mbidabida siran sa Qiblat, na andamanaya i kaptharoa iran sa aya bnar so

175
LIWANAG O SINDAW

Qiblat iran a apiya siran na mbidabida siran sa Qiblat? Salakaw so Qiblat o

mga Yahudi na salakaw so Qiblat o mga Kristiyan!
Go mataan hay Muhammad a upama ka ayangka pn unoti na sk baya a
ginawa iran na khapd ka ko mga tao a mga salimbot a pkhararangitan o
Allah, ka marayag a kariribat o galbk iran, ska i matatago ko bnar.

‫ﱇﱉ ﱊﱋﱌﱍﱎ‬
‫ﱈ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆ‬

‫ﱏﱐﱤ‬
146. "So siranoto a tiyuronan sa Kitab na katawan iran oto sa lagid o
katawi iran ko mga wata iran, go mataan a so sagurompong kiran na
pphagmaan iran so bnar a siran na katawan iran".
So mga tao a tiyuronan ko Kitab, mga Ulama mo mga Yahudi go mga
Ulama ko mga Kristiyan, na katawan iran so bnar, katawan iran a giya
Ka'bah na aya bnar a Qiblat ka giyoto i Qiblat o mga Nabi (as).
Katawan iran oto sa lagid dn o kakikilalaa iran ko mga wata iran, baka
phakatoon sa tao a di niyan kilala so wata iyan?
Ugaid na pphagmaan iran, di iran khatarima sabap ko maratabat, go sabap
sa pithaaban so mga puso iran.
Lagid dn anan o sabaad imanto a mga tao, mimbabaloy a Ulama, siyabot
iran so kitab, ugaid na sosopakn iran, sasapngan iran so bnar, aya
piyakapangondaya iran na so baya a ginawa iran, sabap sa miyapapas ko
puso iran so linang a paratiyaya na tiyotopan o Allah na apiya langon a
ayat na paki ilay ngka kiran na di iran khatarima.
So miyapitna kiran na apiya kiran makarayag so mga kabokhagan iran na
iphaninindg iran pn, ka siyapngan o Allah so mga mata iran, na tiyotopan
yan so mga puso iran, na didn phakatarima sa bnar.
Pangnin tano ko Allah a tatapn tano niyan ko titho a paratiyaya.
Pphagmaan iran so bnar apiya iran pn sasabota, giiran thibabaan a
kipphanolonn iran ko ribat a siran na katawan iran.
Ikalimo tano o Allah, pakambarakatn yan rktano so Qur-an na matatap
tano ko linang a paratiyayaa a da a sanisaning yan.

176
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖﱗ ﱘ ﱤ‬
147. "So bnar na phoon ko Kadnan ka, na obaka mabaloy a pd ko
pphamagalangalang".
Sompat dn aya o miyanga uuna a mga ayat a bigan tano sa usayan, pitharo
o Allah: Hay Muhammad na giya Qiblat anan a inisugo akn rkano na
giyanan i bnar a phoon rakn na di kano dn phndowadowa, paratiyaya kano
sa tarotop.

‫ﱧ ﱩﱪﱫﱬﱭ‬
‫ﱨ‬ ‫ﱟﱡﱢﱣﱤﱥﱦ‬
‫ﱠ‬ ‫ﱜﱞ‬
‫ﱝ‬ ‫ﱥﱙﱚﱛ‬

‫ﱮﱯﱤ‬
148. "Go uman i agama na adn a antapa iyan a ron skaniyan pshangor, na
shasakoya kano ko mga pipiya, apiya anda kano matago na ithalingoma
kano palaya o Allah, mataan a so Allah na khagaga niyan so langontaman".
Uman i agama na adn a ttndoon yan a Qiblat yan a ron pshangor, so mga
Yahudi na sii siran pshangor sa Baytol Maqdis, na so mga Kristiyan na
salakaw mambo a pshanguran yan.
Ugaid na knaba giyanan i unayan o untol a agama, aya unayan o kapaka-
uuntol o agama na so kaparatiyayaa ko mga sugoan o Allah.
Na aya Qiblat a inisugo o Allah na giya Ka'bah, na rongkano pshangor, ron
mapapadalm so mga kamapiyaan na shasakoya kano ron.
Shasakoya kano ko langon a mapiya, dalil aya sa so langon a mapiya a
mashisipat o mga galbk na pshasakoyaan pn, knaba sobo so galbk, go
makanggogonanao sa kaphamagoradi mambo mananggila ko langon a di
mapya.
Apiya anda kano matago na ithalingoma kano o Allah, dadn a banyo
phalagoyan ka pagndod kano dn langon ko Allah.
Mataan a so Allah na mabagr a khagaga niyan so langontaman. Nanao sa
kibibida o Allah ko mga kaadn yan, ka so Allah na apiya antonaa dn na
khagaga niyan nggolalan.

177
LIWANAG O SINDAW

‫ﱼﱾ ﱿﲀﲁ‬
‫ﱽ‬ ‫ﱷﱹﱺﱻ‬
‫ﱸ‬ ‫ﱥﱰﱱﱲﱳ ﱴﱵﱶ‬

‫ﲂﲃﱤ‬
149. "Go apiya anda ka makasong na sangorn ka a bontal ka sa tumampar
sa Masjid Al Haram, go mataan a giyoto i bnar a phoon ko Kadnan ka, go
so Allah na knabaniyan kalilimbani so nganin a gii niyo manggalbk".
Marayag aya, di kailangan sa usayan, katawan o Allah so langon a galbk
yo na nggolalann yo so sugoan yan rkano. Go pd a shabotn saya na langon
a panduan a makapopon ko Allah na bnar na wajib a minggolalan.

‫ﲋﲍﲎﲏﲐﲑ ﲒﲓ‬
‫ﲌ‬ ‫ﱥﲄﲅﲆﲇﲈ ﲉﲊ‬

‫ﲔ ﲕ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﲛ ﲜﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﲣ ﲤ ﱤ‬
150. "Go apiya anda ka makasong na sangorn ka a bontal ka sa tomampar
sa Masjid Al Haram, go apiya anda kano matago na sangorn yo a mga
bontal yo sii sa tomamparon (Masjid Al Haram), ka an dadn a khabaloy a
daawa rkano o mga tao inonta so mga palalalim kiran, na di niyo siran
khalkn, sakn i kalkn yo ka tarotopn akn rkano so limo akn go angkano
mapapadalm ko turoan".
Sii ko paganay so Islam a aya mababaloy a Qiblat na giya Baytol Maqdis a
giyoto mambo i Qiblat o mga Yahudi na tig o mga Yahudi a ilaya niyo man
so Muhammad ka aya babalowin yan a Qiblat na so Qiblat ami a mga
Yahudi, na karina aya sa aya bnar na so rkami.
Na tigo Allah sangkai a ayat a sii kano dn pshangor sa Masjid Al Haram ka
an dadn a karina rkano o mga tao. Inonta so mga salimbot kiran, ka so
salimbot a di tharima sa bnar na phakatoon dn sa ptharoon yan.
Na di niyo siran khalkn, di niyo khawann so ptharoo iran ka sakn i dait a
ikawan yo. An rkano matarotop so limo akn go angkano mapapadalm ko
turoan akn.
Mala aya a nanao sa aya kakhaparoli o turoan odi na Hidayat na so
kinggolalann ko mayto mala a sogoan o Allah. Knaba ka paguntod sa
Masjid na tigka a di ako phnggalbk sa giraw manaya ka da ako pn soldi a
Hidayat. Miyakapera makhasokasoy o Allah angkai a sugoan yan a
kashangor sa Qiblat sii ko mga sambayang, nanao sa paliwgat dn a tanto
sii ko pithanggisaan.

178
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲥ ﲦ ﲧ ﲨ ﲩ ﲪ ﲫ ﲬﲭ ﲮ ﲯ ﲰ ﲱ ﲲ ﲳ‬

‫ﲴﲵﲶ ﱤ‬
151. "Lagid o kiyasugoi akn rkano sa Sugo a pd rkano, a phmbatiyaan yan
rkano so mga ayat ami go pshotin kano niyan, go ipphangndao niyan
rkano so Kitab a go so Hikmah, go ipphangndao niyan rkano so nganin a
di niyo katawan".
Aya kabasa o Imam o mga Mufassir (Pananafseer) na sgd aya o miya una
a ayat a pitharo o Allah: "Go tarotopn akn rkano so mga limo akn".
Maana: Tarotopn akn rkano so mga limo akn sa lagid o kiyasugoi akn rkano
sa Sugo a pd rkano.
So pman so sabaad na ayakon a sgd aya na giya tumalondogon aya a ayat
a pitharo o Allah: "Na tatadmi ako niyo".
Maana: Tatadmi ako niyo sa lagid o kiyasugoi akn rkano sa Sugo, odi na:
Lagid o kiyasugoi akn rkano sa Sugo na tatadmi ako niyo.
Na malobay anan, ka adn dn a sgd anan, pitharo o Allah: "Na tatadmi ako
niyo ka tadman akn skano mambo".
Aya oto a siyogo rktano o Allah na so Muhammad (‫)ﷺ‬.
"Phmbatiyaan yan rkano so mga ayat ami"; Giyoto so mga ayat o Qur-an.
"Go pshotin kano niyan"; Ka inindao niyan rkano so agama Islam a
phakasuti ko mga puso iyo.
"Go ipphangndao niyan rkano so Kitab"; Giyoto so Qur-an.
"Go so Hikmah"; Aya sisindiln saya a tigo mga Ulama na so mga Hadith o
Nabi (‫)ﷺ‬.
Aya Hikmah na so katao ndaidait ko pithibarang a btad, marangit ka sii ko
dait a iprangit, masabar ka ko dait a pshabaran, malmk ka sii ko
dadaitanon. Knaba aya Hikmah na apiya miyaplagosak so agama na
bakadn sisingaw kagiya bilhikmah, kaboboda anan go kada a mlng.
Na so Hikmah na sii pkhakowa ko kalai sabot ko Agama, a giyanan na
mapapadalm ko mga ndaowan odi na mga Hadith o Nabi (‫)ﷺ‬.

179
LIWANAG O SINDAW

"Go iphangndao niyan rkano so nganin a di niyo katawan"; Lagid o mga

totholan ko miyanga-uuna a masa, go so nganin a khawlawla ko dapn
mawma a tempo.
Giyaya i da a unaan yan a limo o Allah, siyoguan tano niyan sa Sugo na
tiyuronan tano niyan sa Kitab na miyatoon tano so Agama a khislang tano
sa maliwanag.

‫ﱥﲷ ﲸ ﲹ ﲺ ﲻﲼ ﲽ ﱤ‬
152. "Na tatadmi ako niyo ka tadman akn skano, go panginsukor kano
rakn go di ako niyo pagongkira".
Uriyan o kiya-aloya o Allah sa limo iyan rkitano anan na tiyawag niyan sa
pitharo iyan a "Na tatadmi ako niyo ka tadman skano".
Pitharo o Sa'eed: Aya maana niyan na Tadmi ako niyo nggolalan ko mga
simba niyo rakn ka tadman akn skano ko kaprilai akn rkano.
O kabaya aka a dika thawdan o Allah na dingka lilipati so mga tadntadm
kawn, nggolalan ko mga dhikr na go so pithibarang a simba.
Apiya giyabo a angkawto a Dhikr amay ko pliyo ka sa walay a basta
mabatiya aka na phagipatn ka a pitopulo nggibo a malaikat, "Bismillahi
tawakkalto allallahi wa la hawla wa la qowwata illa billah".
Na si mga tao a da a tadntadm iran ko Allah na giisiran thawdan o Allah na
pkhasoldan siran a Iblis.
Mga pdon anan.
Aya mala a balas yan na so katatadamingka ko Allah lalayon na ikadosoat
yan na khasabapan sa kirilaan yan rka ko mayto mala a dusa ngka.
Go panginsukor kano rakn tigo Allah go di ako niyo pagongkira.
Aya mala a kapanginsokor na so kashoasoatangka ko miyangalimoan rka,
go mawsar ka ko ikasosoat yan so inipangalimoan yan rka.

‫ﳃ ﳅ ﳆ ﳇﳈ ﳉ ﱤ‬
‫ﳄ‬ ‫ﱥﲾﲿﳀﳁﳂ‬
153. "Hay skano a mga tao a miyamaratiyaya na baloya niyo so kasabar a
go so sambayang a tinabanga iyo, mataan a so Allah na babid o mga
sasabar".

181
LIWANAG O SINDAW

Langon a tao a piyakandakl yan so sambayang go mapasang i kashabar na

phlbodnon o Allah so mga rrgn a galbk.
Mataan tigo Allah a babid o Allah so mga sasabar.
Ploba kadn sa tao a barasambayang, ka apiya pobri na didn makalpas
koman, go kurang i awida akal.
Na so mga tao a di pshambayang na mbawa shapipi siran sa mga awid a
pamikiran.
Na o mababadi a kasabar so kala a simba ko Allah na da a singayo o tao a
diwn ibgay o Allah.
Na so pshabaran na tlo:
1. Pshabaran ka so mga simba ko Allah, sii ko kiphnggolalann kawn.
2. Pshabaran ka so nganin a inisapar o Allah, sii ko kaphakawatani ngkawn.
3. Pshabaran ka so langon a margn a pkhisogat rka sii ko kawyagoyag ka
takdir oto o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱈ ﱊ ﱋ ﱌ ﱍﱎ ﱏ ﱤ‬
‫ﱉ‬ ‫ﱥ ﱁ ﱂﱃ ﱄ ﱅﱆ ﱇ‬
154. "Go oba niyo gii tharoa a so pkhabuno sa lalan ko Allah na
miyamatay, aya mataan na uyagoyag siran ugaid na di niyo maggdam".
Giyaya so pphangashashahid sa lalan ko Allah, sii ko Jihad a maka-uuntol.
Piyakitokawan rkitano o Allah a so pphangashashahid na oyagoyag siran
sa tangan o Allah, na di tano maggdam.

‫ﱙ ﱛﱜ ﱝ ﱤ‬
‫ﱚ‬ ‫ﱥ ﱐ ﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗﱘ‬
155. "Go ithiwba ami rkano dn so sabaad ko kawan, go ka-or, go so
kakhalbati ko mga tamok na go so mga napas a go so mga unga a kayo, na
panotholingka sa mapiya so mga sasabar".
Thiwbaan akn skano tig o Allah ka an makarayag so galbk o umani isa
rkano na mapayag so phangungunotan a go so malawandi i lalag.
Ithiwba akn rkano tig o Allah so sabaad ko kawan, mbarambarang a
kawan.

181
LIWANAG O SINDAW

Kamamasaan tano aya imanto.

So sabaad na aya ipkhawan yan na so lagid yan a magiingaran sa Muslim,
so sabaad na aya ipkhawan yan na Sundaro, so sabaad na aha ipkhawan
yan na makabibi, go so salakaw san.
Pd a ithiwba rkitano Allah na ka-or, kaito a kawyagan, imanto na so sabaad
a mga uripn o Allah na khatoon kiran so pera gawii na di phakakan.
Ithiwba rkitano pn o Allah so kaphagombasay o mga tamok a go so mga
napas go mga unga a kayo.
Nakon a ilayn tano a masa tano aya, pera i miyatotong a tamok o mga
Muslim?
Babago aya na miyatotong so ingd o mga pagari tano sa Zambuangga,
unaan yan na miyald so sabaad ko mga ingd sa Iranon a gatosan a ayam a
miyaldon, so unaan yan na so miyasowa sa Ranao.
Tamok, Napas, go mga pamumulan, go pithibarang a kawyagan a miyada,
na minisambi pman a kapkhada aya o mga bae go mga wata. Palaya aya
tiyoba o Allah.
Pagilayn yan i taman a kala rkitano i arga o agama tano.
Na pamanotholangka tig o Allah hay Muhammad so mapiya sii ko mga tao
a mga sasabar.

‫ﱥ ﱞ ﱟ ﱠﱡﱢ ﱣ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨ ﱤ‬
156. "Siran so igira a miyasogat siran a tiyoba na giiran tharoon a (Inna
lillahi wa inna ilayhi raji'on) mataan a kapaar tano o Allah go ron tano bo
pagndod".
Pamanotholangka tigo Allah so mapiya ko mga tao a mga sasabar, na antai
mga sasabar? Na siran a inaloy anan o Allah a igira a miyasgoat siran a
tiyoba na giiran matharo a miya aloy anan sa ayat.
So kadaklan imanto na ayabo a sasabotn iran a ptharoan sa Inna lillahi wa
inna ilayhi raji'on na igira a adn a miyatay, na ribat anan, langon a tiyoba
na maptharoon anan, matag sagintas so pphatay ko mga tiyoba.
Sa aya maana anan na thangkdn ka sa ginawangka a skitano na kapaar
tano o Allah go ron tano pagndod palaya, na kagiya kapaar tano niyan na

182
LIWANAG O SINDAW

langon a gii manggolawla na kabaya iyan oto, odi niyan limo na tiyoba
iyan, na kailangan a matarima tano sa tarotop.
Giyanan i paratiyaya go giyanan i kasabar.

‫ﱮﱰ ﱱﱲﱳﱤ‬
‫ﱯ‬ ‫ﱥ ﱩﱪ ﱫ ﱬ ﱭ‬
157. "Siran na bagian iran so rila o Allah a go so gagaw niyan, go siran i
miyangatuturo".
Giya angkawto a mga sasabar na antonai mapiya a phamanotholn kiran?
Na aya phamanotholn kiran a mapiya na bagian iran so rila o Allah, prilaan
siran o Allah so so gagaw o Allah na maphmbagian iran sabap ko kasabar
iran.
Go pishaksian o Allah a siran i mga tao a mapapadalm ko turoan o Allah.
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an, balowin tano niyan a mga
sasabar a mbabayurantang ko kabaya iyan.
Pitharo o Allah:

‫ﲆﲈﲉﲊ‬
‫ﲇ‬ ‫ﱥ ﱴ ﱵ ﱶﱷ ﱸ ﱹ ﱻ‬
‫ﱺ ﱼ ﱽ ﱾ ﱿﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ‬

‫ﲋ ﲌ ﲍﲎﲏ ﱤ‬
158. "Mataam a giya Safa go Marwa na pd ko mga rayagan o agama o
Allah, na sadn sa maghajj sa baytollah odi na mag Omrah na da a dusa
niyan ko kapthawaf yan kiran a duwa, na sadn sa nggalbk sa mapiya a liyo
ko inipaliwgaton na mataan a so Allah na Phanginsukor a lbi a Matao".
Miyakangonanao a angkai a ayat ko kalbihan a Safa a go giya Marwa,
dowa timan aya a palaw a makambabala sa obay a Ka'bah, a inisugo o
Nabi (‫ )ﷺ‬kasha'ee ko pagltan iran, pd anan ko mga galbk ko Hajj a go
Omrah, sa diwn makanggalbk na da makompleto so Hajj yan odi na so
Omra niyan.
Sa kabaya iyan a katokawan yan so okit a kapaghajj a go okit a
kapagomrah na adn a inisurat tano makapantag san na batiyaa niyan.
Pakaisha:
Paliwgat bs so kathawaf odi na kasha'e sa pagltan anan a Safa a go Marwa
na ino oto ptharoa o Allah a so phaghajj odi na phagomra na da a dusa

183
LIWANAG O SINDAW

niyan obawn khabaua thawaf? Lagid oba aya mituturo anan na knaba
paliwgat ka matag piphakay.
Aya smbag na so sabap a kinituron a angkai a ayat.
Miyapanuthol i Bukhari go si Muslim a pitharo o Aishah (ra) a aya sabap a
kinituron a angkai a ayat na so mga Ansar na di siran psha'ee sa Safa go
Marwa sabap sa roo matatago gowani so barahala a pshimbaan iran ko
dasiran pn pamagislam, aya kiyasabotairanon na ba ino siran rok gowani
gii thawaf ma sabap ko barahala, na inituron a angkai a ayat sa aya maana
niyan na thawaf kano ron dn ka rk anan o Allah, rayagan o agama niyan,
knaba para ko mga barahala, uriyan uan tigl Aisha (ra) na inisugo o Nabi
(‫ )ﷺ‬so kathawaf kiran a dowa na didn khapakay a ithalipnda.
"Na sa tao a nggalbk sa mapiya a liyo ko inipaliwgaton"; Aya maana aya
na kagiya aya paliwgat na makapito kawn makalibt, na upama ka bangka
pagumani sa ikawalo ikasiyaw odi na sadn sa kabaya aka na phanalamatan
rka oto o Allah sa mbalasangkaniyanon, so Allah i lbi a matao, katawan
yan so sakro kabintng o pithanggisaan.
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an a sslaan, go tarimaan o Allah so
Hajj o phamaghajj sangkai a ragon na go so phamakasuno a ragon ko gii
kashambisambi o masa.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲐﲑ ﲒ ﲓ ﲔ ﲕ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﲛ ﲜ ﲝ ﲞ ﲟ ﲠﲡ‬

‫ﲢﲣ ﲤ ﱤ‬
159. "Mataan a so siranoto a pphamagmaan iran so nganin a inituron o
Allah a mga rarayag a (tanda) a go turoan ko uriyan o kiyapayaga amiron
ko mga tao sii ko kitab na siran so khamorkaan o Allah go khamorkaan
siran o langon a phakamorka".
Sii aya inituron ko mga Yahudi a go mga Kristiyan a piyagma iran so bnar
a matatago ko kitabiran, misusurat ko kitabiran so Muhammad (‫ )ﷺ‬na
piyagma iran ko mga tao.
Na aya balas a galbk iran anan na bagian iran so morka o Allah go so morka
o langon a kaadn.

184
LIWANAG O SINDAW

Na phakasold sa kokoman anan so langon a tao a pphagmaan yan so bnar,

pkhailay niyan a pkha-arasan so bnar na badn mbobota bngl.
Na sabap sa miyabinasa iran so bnar ka dakiran misarig na kiyararadan so
agama o Allah na kiyabinasaan iran so mga tao, na bagian iran so morka o
Allah go so morka o mga malaikat go so langon a morka.
Lagid dn anan mambo; so tao a gii nggonanao ko mapiya na pshalawatan
o Allah a go so mga malaikat yan, taman ko mga sda sa ragat na
pphamangni ko Allah sa ikalimo iyan so tao a pkhasabapan sa mapiya.
Sopman so kabinasaan a pkha-adn yan na morka a maphragon yan.

‫ﱥ ﲥ ﲦ ﲧ ﲨ ﲩ ﲪ ﲫ ﲬﲭ ﲮ ﲯ ﲰ ﱤ‬
160. "Inonta so siranoto a mithawbat go miyangompiya, go piyakarayag
iran (so nganin a piyagma iran) na phakatawbatn akn siran, ka sakn i
Phanarima sa tawbat a lbi a Makalimoon".
Ayabo a tigo Allah a di akn shogatn a morka na so tao a mithawbat ko
uriyan o kiyadusa niyan rakhs a miyangompiya. Maana a so miyabinasa
ngka na kailangan a kawmpiyaan ka o pthawbat ka.
Upama ka adn a miya-aniyaya ngka na o khabaya ka thawbat na kailangan
a mimbalingan ka langon ko khirkon.
Aya sharat o kathawbat na lima:
1. So kashndit ka sii ko miyandusa ngka.
2. So kapananggilaingka ko dusa.
3. So kiphasadn ka sa ginawangka a dikadn phndusa.
4. Upama ka so dusa a miyanggalbk ka na adn a miphapantag ka a
manosiya na maphangni ngkawn a rila, upman o adn a miyalalim kawn na
wajib a mimbalingan kawn.
5. Kailangan a so kapthawbat ka na sii ko masa a tharimaanon pn so
tawbat. Aya oras a di tharimaan so tawbat na amay ko miyatangkd sa
ginawangka a miyawma ka o kapatay odi na o raota ka a bangkit.
So Allah na lbi a Makalimoon a Phanarima sa tawbat. Ya Allah na pda
kamingka ko mga tao a mapasang i kathawbat go tumatarima sa bnar,
tatapa kamingka ko turoan ka.

185
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲱ ﲲ ﲳﲴ ﲵ ﲶ ﲷﲸ ﲹ ﲺﲻ ﲼ ﲽ ﲾ ﲿ ﳀﳁ‬

‫ﳂﳃﳄ ﳅ ﳆﳇ ﳈ ﱤ‬
161. "Mataan a siranoto a miyamangonkir (mga kafir) na piphantagan
siran a kapatay a siran na mga kafir siran na siranoto na bagian iran so
morka o Allah a go so mga Malaikat go so langon a mga tao".
162. "Tatap siranon dn, di siran dn khalokhaan go di siran dn
phakalanatn".
Makanggogonanao angkai a ayat sa langon a Kafir a miyawma a kapatay
a dadn makathawbat na bagian iran so morka o Allah go so morka o mga
Malaikat go so morka o kadandan o mga tao.
Aya maana a kiyamorkaan o Allah na miyakawatan sa limo o Allah, ayawn
miyatampar na so rarangit o Allah.
Makasosold san so langon a pithibarangan a kafir, so mga Yahudi, so mga
Kristiyan, go so langon a da pamaratiyaya sa sugoan o Allah.
Go makasosold san so mga Murtadd, so mga tao a magiingaran sa Muslim
a miyakanggalbk sa kiya-impas o amal yan, miyakanggalbk sa inipakaliyo
niyan ko Islam, lagid o katharoi sa di mapiya ko mga Nabi (‫)ﷺ‬, aya ibarat
yan na giya kiyambasaa o sabaad sa dakon a lawan o Yusof (as) a
miyakabinasa, na so mitharo san na sabnar a miyakafir, Ijma' anan o mga
ala a Ulama.
Go aya kadaklan a kapkhabaloy o mga tao a Murtadd a di iran maiin'ngka
na so pithibarang a kapanakuto.
Na sabap roo na o mawma a kapatay so tao a miyakasogok san a skaniyan
na da thawbat ko Allah na sabnar a bagian yan so morka o Allah a go so
malipds a siksa.
Ron siranon dn tatap sa taman sa pakataman, di siran dn plokhaan o Allah
sa siksa, go di siran dn phakalanatn na didn khatarima so mga daawa iran.
Piyakawanwan so morka o Allah, na pananggilaan tano so mga galbk a
khasabapanon, go pananggilaan tano so mga tao a aya pkhi-panulon iran
na so morka o Allah.

186
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﳋ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐﳑﳒ ﳓ ﱤ‬
‫ﳌ‬ ‫ﱥﳉ ﳊ‬
163. "Go so Tohan yo na Tohan a isaisa, dadn a Tohan a patot a simban
inonta na skaniyan a Makalimoon a Masalinggagaw".
Piyakalangkap o Allah a skaniyan i Tohan a isaisa, isaisa ko kababaloy niyan
a simban, isaisa ko mga ingaran yan a mga lalano, isaisa ko mha sipat yan
a palaya dn mapiya, isaisa ko gii kanggiragiraya ko langowan taman.
Da a rimbang yan, da a sulagid yan, di khiropa so waraan yan, da a
sakutowa iyan, di niyan kinanglan so mga kaadn yan, skaniyan i
makhikinangkan o langowan a kaadn, da mbawataan na go da mbawata,
anda manaya i kaphmbawata iyan a da a baniyan ingpda, miyasoti sa
taman a kasosoti.
Dadn a Tohan a salakaw ron, skaniyan bo i dait a simban, skaniyan na
Makalimoon a Masalinggagaw.
Langon a limo a mapaparoli o mga kaadn na phoon sa limo iyan, sabap ko
limo gagaw niyan na inadn yan so mga kaadn, siyugo iyan so mga sugo,
inituron yan so mga kitab, pithiyakapan yan so nganin a makhikinanglan o
langowan a kaadn.
Sabap ko limo gagaw niyan na inadn tano niyan a mga Muslim, tiyoro tano
niyan ko lalan a matitho a khitoon ko kathagompiya sa duniya na go
kapakadaya sa alungan a mawri.
Na kagiya langon a limo na phoon ko Allah, go skaniyan i mbabayabaya ko
langowan taman, na miyatanto a dadn a dait a simban inonta na skaniyan
a isaisa.
So limo iyan na mala a diso rarangit yan. Allah a miyadn ko langon taman,
ron tano ron phoon go ron tano ron pagndod.
Pd sa ngaran yan so Al Raheem, maana a Makalimoon, go so Al Rahman,
maana a Masalinggagaw.
Antonai mbidaan o Makalimoon a go so Masalinggagaw?
Pitharo o mga Ulama: So Makalimoon na rangkom so limo iyan ko
langowan a kaadn, Kafir di Kafir. Na so Masalinggagaw na mappnto so
gagaw niyan ko langon a miyamaratiyaya.

187
LIWANAG O SINDAW

Aya mbidaan o ngaran o Allah go so ngaran o manosiya na so ngaran o

Allah na giyoto dn i sipat yan.
Maana: Ngaran yan so Malaimo na sipat yan so kalimo, ngaran yan so
Matao na bnar dn a matao.
So manosiya na taman bo sa ngaran, mngangaran sa mawaraw na
takinoba a talaw, mngangaran sa malimo na takinoba a maligt.
Pd a mapapadalm sa angkai a ayat na shabotn tano ron a so Allah na adn
a mga ngaran yan go adn a mga sipat yan, na wajib a maparatiyaya tano.
Go Wajib a masimba tano so Allah ka thataman so limo iyan rkitano, go
ayabo a mala a hadap sa kiya-adna rkitano na antano skaniyan
mashoasoat, na ithitilagad yan so balas a di khiropa so kapiya niyan,
kapasadan yan anan a di niyan iphmbarndod.
Phakawriyan ko ron:
Adn a gii tharo sa dikon khapakay a bthowan sa Tohan so Allah, ka sokon
so Tohan na ngaran a Barahala sa Malaysia.
Na di anan bnar, madakl a Malaysian a kiya-ishaan akn na knaba ngaran a
Barahala so Tohan, aya maana a Tohan sa basa a Malayo na so pshimbaan,
sa English na God, sa tagalog na Diyos, giyanan dn so Tohan.
Mbida so Tohan a go so Kadnan.
Upama ka so Tohan na "God/Diyos" na so Kadnan na "Lord/Panginoon".
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an a sslaan, go tawfikan kano niyan
ko langowan a mapiya.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ ﱉ ﱊﱋ ﱌﱍﱎﱏﱐﱑ‬

‫ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡ ﱢﱣ ﱤ‬

‫ﱥ ﱦ ﱧﱨ ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱤ‬
164. "Mataan a sii ko kiya-adna ko mga langit a go so lupa go so gii
kapakashambi o gagawii a go so kadadawndaw go so mga barko a
phlangoy ko kalodan a mapapadalmon so mga nganin a gii kanggonaan o
mga tao go so ig a pphakaturonn o Allah phoon sa langit a pkhasabapan

188
LIWANAG O SINDAW

sa kapkhawyag o lupa ko uriyan o kiyapatay niyan go bimbariyanon so

pithibarang a baranaranap go so gii niyan kanggiragiraya ko sambr go so
gabon a ma-aalangalang ko pagltan o langit a go so lupa na mataan a mga
tanda ko mga tao a mga pipiya i pamikiran".
ya sabap a kinituron angkai a ayat na so kinituron o miyawna a ayat a
piyagosay tano a aya maana niyan na isaisa so Allah, skaniyan bo i Tohan
a dait a simban, na miyakin'g o mga Mushrik, miyakin'g o mga Kafir na
tigiran ko Nabi (‫ )ﷺ‬a o bnar anan na bgay ka sa tanda, na inituron a angkai
a ayat.
Kataya a tigo Allah so mga rarayag a tanda sa so Allah i isaisa a Tohan a
miyangadn na skaniyan bo i kiyapatotan ko simba.
1. So kiya adna niyan ko pito lapis a langit, go inipharasiyanon so da a
bilangan yan a mga bitoon, go so ulan go alungan a mababaloy a
pphakanggay a guna ko mga tao, go so kiya adna niyan ko lupa a
matiburon a aya kaggdama ron o mga tao na pantar a makakayat na
pphagoyag siranon sa kapipiya a ginawa, piyadalmiyanon so mga
mangngto a go mga lawas a ig go so langon a kinanglan o manosiya, tanda
a maliwanag sa adn a Tohan a miyangadn.
2. So gii kapakashambi o gagawii na go so kadadawndaw, igira a gagawii
sa sbangan na dawndaw sa sdpan, nanao sa tiburon so duniya ka
matampar so alungan sa sdpan na miyakalibotng sa sbangan, matampar
pman so alungan sa sbangan na miyakalibotng sa sdpan, giyoto dn i
mitataros a gii kapakashambi o kadawndaw a go so kagagawii ipoon sa
paganay na taman dn ko kapagombasay o duniya, tanda sa kaphakagaga
o Tohan a isaisa.
3. So gii kaplangoy o barko sii ko kalodan a phagawid sa mga ppnd a awid
a gii kanggonaan o mga tao, mapnd a potaw a di khigald, miyakapiyapiya
a kibabatog yan sa angkawto a ragat, tanda sa adn a Tohan a tumitikay.
4. So ig a pphakapoonn o Allah sa langit, na mawdod ko tumigas a balintad
na phagthoan a pithibarang a mangngto na so mariga a lupa na
pphakagadong i warna na phagmbowatan a pithibarang a inpr, tanda sa
adn a Tohan a giiron nggiragiray.

189
LIWANAG O SINDAW

5. So kiyabmbar o pithibarang a baranaranap ko lupa, so manosiya, so mga

binatang, langon a phndola sangkai a liyawaw o lupa, mayto mala, na antai
miyadnon? Antai miyakambaason? Antai pphagpron? Maliwanag a tanda.
6. So sambr a da sa makapoon sa raya na da sa makapoon sa lilod, adn a
sambr a phakabinasa na adn a sambr a mapiya, antai phapaaron?
Maliwanag a tanda.
7. So gabon a maaalangalang sa kawang, di khipuro a tanto na di pman
phakatana, pshnpon so spot o mga kalodan na gii mbaloy a linang a ig na
iphaguran yan ko pithibarang a ingd, antai thatandinganon? Maliwanag a
tanda.
Palaya dn aya mga liliwanag a tanda sa kaphakagaga o Allah, so mga
barahala antonai khagaga iran? Apiya siran diyapo-an a tndk na diiran
khagaga mogaw, apiya so papak a rngit na di iran khagaga madn, antai
dait a simban?
Mga liliwanag aya a tanda a tigo Allah sii ko mga tao a mga pipiya i
pamikiran, nanao sa so mga tao a di pharatiyaya ko Allah na mga binasa i
otk.
Pitharo o Allah:

‫ﱽ ﱿ ﲀﲁ‬ ‫ﱥ ﱭ ﱮ ﱯﱰ ﱱﱲ ﱳ ﱴ ﱵﱶ ﱸ‬
‫ﱷ ﱹﱺﱻﱼ ﱾ‬

‫ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆﲇ ﲈﲉﲊ ﲋ ﲌﲍ ﲎ ﱤ‬
165. "Go adn a sabaad ko mga tao a pkhowa sa mga sakutowa o Allah (a
iphrimbangiranon) a pkhababayaan iran sa lagid o babaya ko Allah, na so
khipaparatiyaya na mas mala so babaya iran ko Allah, upama bo ka khailay
o mga salimbot so masa a kakhailaya iran ko siksa go mataan a so kapaar
na palaya rk o Allah go mataan a so Allah na malipds i siksa".
Uriyan o kiya aloya o Allah ko kababaloy niyan a Tohan a isaisa, dadn a
dait a simban a salakaw ron, go miya aloy niyan so mga rarayag a tanda
iyan; na inaloy niyan a apiya i karayag o mga tanda sa kababaloy niyan a
Tohan a isaisa na adn pn a khatoon ko mga tao a di phamaratiyaya.
Pkhowa siran nganin san a iphrimbang iran ko Allah, sa pkhababayaaniran
sa lagid o kapkhababayai o mga Mu'min ko Allah.

191
LIWANAG O SINDAW

Kominowa siran sa mga barahala a pkhababayaan iran, go nganin san a

inirimbang iran ko babaya o mga Mu'min ko Allah, adn a mga tao a ayadn
a inirimbang iran ko Allah na so mayto a parahiyasan ko duniya.
Ugaid a tigo Allah na mas mala dn so babaya o mga Mu'min sii ko Allah a
diso babaya a mga tao oto ko nganin san a inirimbang iran ko Allah.
So babaya na mbarambarang:
- Babaya a wajib: Giyanan so babaya ko Allah, go babaya ko mga Nabi (as)
a go so langon a Muslim.
- Babaya a kapanakuto: Lagid a miyawna anan a miya aloy tano, so
kababayaingka ko shayi sa aya rupaan yan na biyaloy ngka a rimbang o
Allah.
Makasosoldon so kababayaingka ko tao na mas miyathomo oka so lalag
yan a diso mga katharo o Allah, pkha-usay rka so katharo o Allah na dingka
khatarima kagiya aya pakatataralbin ka na so matag lalag angkawto a
manosiya.
- Babaya a knaba kapanakuto ugaid na Haram: Lagid o kababayaingka ko
tao odi na tamok a sabap ko babaya-akawn na bakawn dn miyabimban na
kiyasabapaan sa dingka maphnggalbk so sabaad ko mga sugoan o Allah,
odi na kiyasabapan sa kiyapakanggalbk ka sa isasapar o Islam.
- Babaya a mapapakay na dowa anan barang:

a.) Babaya a tabiat: Lagid o babaya sa khakan, babaya sa karoma, babaya

sa tamok, go so salakaw san.
Ugaid na basta kasabapan anan sa kapakanggalbk ka sa Haram odi na
kasabapan sa kitagakn ka ko mga sugoan o Allah na phmbaloy a Haram a
babaya.
b.) Babaya a limo a go gagaw: Lagid o babaya o tao ko wata iyan, babaya
o tao ko loks yan, etc.
Khabatiya aka anan ko Kitab a ‫تيسي العزيز الحميد‬
‫ر‬ a usayan ko Kitab a
Tawheed.
Na aya duan yan a mga tao na so aya miyaliyawaw kiran na so marata a
babaya, kapanakuto a babaya, a tanto anan a ndasakl sa angkai a masa
tao.

191
LIWANAG O SINDAW

Na so mga salimbot a tigo Allah na kamasaan iran bo so masa a

khabantayan iran so siksa, na matangkd sa ginawa iran a so kapaar na
palaya rk o Allah, dadn a ba kapaar o mga nganin san a inirimbang iran ko
Allah.
Go matangkd sa ginawa iran a mataan a so Allah na malipds i siksa, na
magdam iran a dadn a bakiran khitabang o kinowa iran a inirimbang iran
ko Allah, mapamnag iran a dadn a bairan kiran khinggay a guna a mayto
bo.

‫ﱥ ﲏ ﲐ ﲑﲒ ﲓ ﲔﲕ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚﲛ ﱤ‬
166. "Sa masa oto a angiyasan o inunutan so miyamangunot kiran, go
mailay iran so siksa, na maputol so kiyashisinumpataan iran".
Sa masa oto na so mga tao a miyanulon ko marata na phalagoyan iran so
mga tao a phagunot kiran, pagangiyasan iran so mga tao a
mapaparatiyaya kiran.
Lagid o kiya aloy niyan ko mga pd a ayat a phananawag so mga followers,
thawagn iran so phagunotan iran sa angkai a duniya sa ptharoon iran: Hay
mataan a skami na matag kami rkano man phagunot, na lbat kano sa
angkai a siksa ami, na tigiran a dadn a ba ami san khalbat, mlagilagid tano
sii, o miyatoon ami so turoan na maturo kano mambo. Na phakagiraw so
mga followers a Ya Allah na takpangka kiran so siksa!
Follower a inusar tano a basa ka giyanan i khasabotan phiyapiya, aya
maana niyan na giyanan so mga tao a paunutunot ko mga tao a mappnto
a salakaw giiran mindao ko pagtao.
Na khaputol dn tigo Allah so khiyashisinumpataaniran, khalipatan iran so
kiyanggiginawai iran sa duniya.

‫ﲯ‬ ‫ﲮ‬ ‫ﱥ ﲜﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡﲢ ﲣﲤ ﲥ ﲦ ﲨ‬
‫ﲧ ﲩ ﲪﲫ ﲬﲭ‬

‫ﲰ ﲱ ﲲ ﲳﲴ ﲵ ﱤ‬
167. "Go matharo o mga tao a miphapasiyonot (followers) a obatano bo
phakakasoy (sa duniya) ka antano siran ka angiyasi sa lagid o kiya angiyasi
iran rkitano, lagidoto dn a phaki-ilay kiran o Allah so mga galbk iran a
kapshnditan iran, go di siran dn phakaliyo sa Naraka".

192
LIWANAG O SINDAW

Na sa masa oto na khatangkd o mga followers a dabs a bali o kiyambuta

bngl iran sa duniya ko mga ayat o Allah ka aya iran tiyodok a mga tao oto
ka miyawma so masa a miyamagangiyasa siran.
Na makapshndit siran sa mala a kashndit, na mapshingayo iran a obasiran
bo phakakasoy sa duniya ka an siran makapagamal sa amal a makasosogat
ka aniran kapalagowi a angkawto a mga dadag a mga tao a piyangunotan
iran.
Piyakigdam kiran o Allah so mala a kashndit.
Ugaid na dadn a kambabalingan, dadn a bali o kashndit sa angkawto a
masa, di siran dn phakaliyo sa Naraka.
Ilidas tano o Allah sa angkanan a marata a khandodan, lkaan yan so mga
puso tano ko turoan yan.
Pitharo o Allah:

‫ﳁ ﳃ ﳄﳅﳆ ﳇ ﱤ‬
‫ﳂ‬ ‫ﱥ ﲶ ﲷ ﲸ ﲹ ﲺﲻﲼ ﲽ ﲾ ﲿ ﳀ‬
168. "Hay so siranuto a mga manosiya na kangkano ko nganin a
mapapadalm a halal a suti ko lupa, go di niyo phangunoti so mga okit o
Shaitan, mataan a skaniyan na ridoay niyo a mapayag".
Makanggogonanao angkai a ayat sa ayabo a khapakay a kn o manosiya na
so halal a suti, na so langon a haram na wajib a kapananggilaan.
Na aya thanodan sii na knaba sapo bo a baboy a haram a pangn'ngkn ka
madakl so Haram, lagid o riba, piyaman'khaw, pilalalim, go so salakaw san
a mala a usayanon o mga ulama.
Go di niyo tigo Allah phangunoti si mga okit o Shaitan, nanao sa so kakan
sa Haram na sugoan o Shaitan, langon a galbk a makasosopak ko kabaya
o Allah na okit oto o Shaitan na inusugo o Allah so kapananggilai ron.
Mataan tigo Allah a skaniyan na ridoay niyo a marayag, piyayag yan a
kariridoa niyan ko manosiya, da sujod ko Adam sabap sa kibr, na iniphasad
yan a ndadagn tano niyan pn a mbawataan o Adam, piyayag yan so
kariridoa niyan rkitano na andamanaya i kapphangunoti tano ko mga
kabaya iyan?
Na mataan a piyakammsa so tao a katawan yan so ridoay niyan na aya
niyan pn kiyababayaan a diso Kadnan yan.

193
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥ ﳈﳉ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﳒ ﳓ ﱤ‬
169. "Mataan a ayabo a ipshugo iyan rkano na so marata a go so
pakasisingay, go so kapakatharo iyo pantag ko Allah sa nganin a di niyo
katawan".
Di niyo tigo Allah phangunoti so Shaitan ma ridoay niyo a mapayag, dadn
a baniyan rkani khisugo inonta na so marata, a giyoto so pithibarang a
dusa, go so mga piyakasisingay, a giyoto so mga ala a dusa.
Go so kapakatharo iyo pantag ko Allah sa nganin a di niyo katawan; Giyaya
na di maiin'ngka o sabaad na sugoanon o Shaitan.
Ptharoptharo dn so sabaad sa dadn a baniyan pakapoon a Dalil. Okon o
phowasaingka so bago a ragon na iprila rka o Allah so 50 ragon miyandusa
ngka, anda oto phoon a ayat a go Hadith? Sii phoon ko Shaitan.
Langon a galbk a Bid'ah, go langon a panarima a di makasosogat ko
pandoan o Qur-an a go Hadith, na sugoan o Shaitan.
Lagid o kapphamakadaa ko mga sipat o Allah, go so kiphrupaanon, sa dadn
a banyan dalil a salakaw ko sarag a akal, na pd anan sa katharo pantag ko
Allah sa da a bawn knal ka da a dalil yan, ayamataan na makasusurang ko
mga babagr a dalil a katharo o Allah go katharo o Nabi (‫)ﷺ‬.
Mga sugoan anan o Shaitan, na sa tao a aya pangunotan yan na so mga
okit o Shaitan na mipthagpda iyan ko siksa a malipds.
Rilaan tano o Allah, go pakalidasn tano niyan ko mga galbk a di mapiya,
tawfikan tano niyan sa kapakawatan tano ko mga sugoan o Shaitan.
Pitharo o Allah:

‫ﱎ ﱐ ﱑﱒ ﱓﱔ‬
‫ﱏ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊﱋﱌﱍ‬

‫ﱕﱖﱗﱘ ﱤ‬
170. "Go igira a pitharo kiran a unoti niyo so nganin a inituron o Allah na
tigiran a ayami pagunotan so nganin a miyalangag ami ko mga loks ami,
badi so mga loks iran na aya btadiran na da a mga sabot iran a maito bo
go da mga tuturo".

194
LIWANAG O SINDAW

Miyakawma so mga Yahudi ko Nabi (‫ )ﷺ‬na pinda'waan yan siran na

tigiran a ayami aki phagunotan so pandoan o mga loks ami, na inituron
angkai a ayat.
Makanggogonanao a ayat aya sa kinisaparn ko kapanowasowa, apiya
minitalingoma rka so katharo o Allah na tigka a di ka si aki oto i sosowaan
akn, sipat anan o mga Kafir go mga Yahudi.
Makanggogonanao sa ayadn a wajib a kawnotan o pithanggisaan na so
marayag a dalil, Qur-an a go Hadith, giyanan i sabap a so pat a Imam (Abu
Haniefah, Malik, Shafi'ee, Ahmad ibn Hanbal) na palaya siran miyakatharo
sa basta a masopak o katharo iran so Hadith na aya khowaan so Hadith ka
giyoto dn i tindg iran.
Na tanto a piyakammsa so sabaad imanto a apiya marayag a miyasopak o
katharo o Imam so mabagr a Dalil na aya iran pn ipamamangkol so katharo
o Imam ka wajib kon so katndo sa Imam, inirimbang iran so Imam ko Allah
a go so Nabi (‫)ﷺ‬, oway thndo tano sa Madh-hab ugaid na ayadn a
mangundato na so Qur-an a go Hadith ka giyanan i pandoan o Allah go
pandoan o mga Imam.
Na giya ayat aya ba tanto a maliwanag a kinirupaanon o Allah ko mga
sarowang, a pd a sipat iran na apiya kiran miyakatalingoma so katharo o
Allah na di iran tharimaan ka ittgl iran so kpit a miyalangag iran ko mga
tao a uunotan iran.
Giya katharo anan o Allah na kamamasaan tano pn imanto ko dowa
barang sii ko mga tao:
1. Mga tao a da awa ko inandang a tindg o mga Loks, diwn khisapar so
kandowali, diwn khisapar so kaplalantong, kagiya kon a kiyalayaman a
tindg o mga loks.
2. Mga tao a tharoon kawn so katharo o Allah odi na katharo o Nabi (‫)ﷺ‬
na tigyan a inubo si Alim a giraw manaya.
Aya piyakamm‫ﷺ‬n na o nggalbk si Alim sa mapiya na di niyan bo showaan,
gii shambayang si Alim na skiyan na di pshambayang, na o khan sa Haram
si Alim na khan mambo sa Haram ka kagya kon a inobo si Alim.
Mga tao anan a miyashipat iran so sabaad a ropaan a iniropa o Allah sa
Qur-an a sipat o mga Kafir a itagon o Naraka Jahannam.

195
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱤ ﱦ ﱧ ﱨﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱤ‬
‫ﱥ‬ ‫ﱥ ﱙﱚ ﱛﱜﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡﱢ ﱣ‬
171. "Go aya ibaratan o mga Kafir na lagid o phlalisn yan so ayabo a
pkhakin'g yan na so pananawag a go pananalo, mga biso, mga pngaw, mga
buta, na didn phamakasabot".
Ibaratan aya a inibgay o Allah, ini-ibarat yan so mga Kafir ko mga binatang.
So mga binatang na lalis kadn, ka matag yan pkhakin'g so giingka
kapananawag na di ka niyan shabotn, na giyanan tigo Allah i ibaratan o
mga Kafir.
So mambo so mga Kafir na panamatamar kadn mamagosay na di iran dn
khasabotan.
Na sadn sa makashipat sa angkanan a sipat na miyakasolagid ko mga kafir
na tanto a dilikado, madakl imanto a pkhamasaan tano a pagusayangkawn
dn so katharo o Allah go so katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na di niyan dn khasabotan.
Siran so mga tao a pitharo o Allah a madidi pn so binatang.
Mga biso siran tigo Allah ka di iran khakikn'g so bnar, mga pngaw ka di
siran makaptharo sa bnar, langon kalalalungan a pphakapoon sa
modoliran, mga buta ka di iran dn khailay so lalan a matitho, na di siran
dn phamakasabot, miyakasolagi siran sa binatang.
Sii ko ikadowa a ayat na pitharo o Allah a tomo pn so binatang a di siran,
sabap sa bigan siran o Allah sa tangila, bigan siran sa mata, bigan siran sa
puso, na dairan mawsar ko pagusaranon ka basiran mimbota bngl ko bnar,
na sii siran miyapd ko piyamanotopan a puso iran na lalisangkadn ka badn
pkhakkhliklid a mata niyan..
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰ ﱱ ﱲ ﱳﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺ ﱻ ﱤ‬
172. "Hay so siranoto a miyamaratiyaya na kangkano ko mga soti a inirizki
ami rkano, go panalamati niyo so Allah o skano na (bnar) a skaniyan i
pshimbaan yo".

196
LIWANAG O SINDAW

Tiyawag o Allah so mga tao a miyamaratiyaya a kan siran ko mga soti a

pangn'ngkn, maana a mga Halal a pangn'ngkn, oba iran aya sowaa so mga
kafir a soti di soti na giiran shmpaln.
Giyaya dn mambo i inisugo iyan ko mga Nabi (as), pitharo iyan ko pd a
ayat: "Hay skano a mga Nabi na kangkano ko mga soti a pangn'ngkn go
nggalbk kano sa mapiya".
Khapakay a adn a makaisha: Antonai sabap a kaiiportante o Halal a
pangn'ngkn? Go ino aya tanto a mala a kisasaparn o Allah ko mga Haram?
Aya smbag: Na kagiya so Haram a pangn'ngkn i mala a khasabapan sa
kakha awat o manosiya sa limo gagaw o Allah.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Langon a sapo a aya inipakala iyan na Haram na
ayawn bo dumadait a darpa na so Naraka".
Pitharo iyan pn: "Adn a mama a gii mlayalayag sa tanto dn a mawatan,
miyakorgon dn a bontal yan miyakaphaygo sa abog, a kakawaan yan a
langit sa pphamangni ko Allah, phnggiraw a "Tohan akn Tohan akn", ugaid
na aya pangn'ngkn yan na haram, aya panginginomn yan na haram, aya
nditarn yan na haram, ayaniyan inipakala na haram, na andamanaya i
katharimaa ron o Allah?".
Giya mama anan na miyatimo iyan so mga sabap a katharimaa ko pangni:
1. Gii mlayalayag, na so gii mlayalayag na tatarimaan so pangni niyan.
2. Miyasabarang dn a bontal yan, piyakagigiyagaw.
3. Kakawaan yan a langit sa kapphnanawaga niyan ko Allah.
Ugaid na dadn tarimaa o Allah so pangni niyan, aya sabap na kaguya aya
kawyagan yan na Haram.
Na giyanan i sabap sa kala i limo o Allah ko mga uripn yan na
pphananawagn yan siran a ayabo a pkhana iran na so mga Halal a soti a
pangn'ngkn ka ansiran di khasogat a morka.
Go panalamati niyo so Allah o bnar a skano na skaniyan i paparatiyayaan
yo go pshimbaan yo.
Aya pd a shabotn san na so mga tao di phanalamat ko Allah na di bnar oba
siran mapaparatiyaya.

197
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﱼﱽ ﱾﱿﲀﲁﲂﲃﲄﲅ ﲆ ﲈ‬
‫ﲇﲉﲊﲋﲌﲍﲎﲏ‬

‫ﲑ ﲓ ﲔ ﲕ ﲖﲗ ﱤ‬
‫ﲒ‬ ‫ﲐ‬
173. "Aya bo man a piyakaharam yan rkano na so miyatay (da masumbali),
go so rugo, go so sapo a baboy, go so nganin a siyombali sa salakaw ko
Allah, na sa tao a kangtan a knaba gii mbabanog (sa haram) go knaba
phanobra na da a dusa niyanon, mataan a so Allah na paririla a
makalimoon".
Ayabo a tigo Allah a piyaka haram akn rkano na so langon a da masumbali,
lagid o miyald, kiyagtan, miyabntol, go so salakaw ron.
Ayabo a khakan a da masumbali na sda a go tarapan, ka inaloy o Nabi (‫)ﷺ‬
a di kailangan oba masumbali.
Go so rugo, langon a rugo na Haram, so rugo a pkhisompit, sopman so
mga rugo a pkhitagak ko sapo o karni ko kasombalia ron na knaba Haram.
Go so sapo a baboy, aya inaloy o Allah na sapo a baboy ka aya kalilid a
pkhn o mga tao na sapo. Ugaid na aya antap anan na sodn so baaboy i
haram, di bnar so katharo o sabaad a halal kon so kobal o baboy go so
tago a tiyan yan ka ayabo a pitharo o Allah na sapo.
Go so langon a siyombali sa salakaw ko Allah, na haram pn, lagid o
pphanombaliin para ko mga barahala go mga pesta o mga sarowang, go
pdon pn so pphakisumbali o taribulong, igira a miyakipamulong ka ko
paririmar na tigyan a ayakaphaka bagr ka na sumbali ka sa manok odi na
giraw manaya, na haram pn anan ka kapanakuto oto a galbk, so
kapakimbulong ko mga paririmar na paka-kakafir.
Sapman sa tao a kangtan, aya maana niyan na dadn a khatoon yan a
khakan a salakaw sa angkawto a haram na da a dusa niyanon o koman sa
haram oto sa aya sarat yan na dowa:
1. Knaba niyan gii mbabanoga so haram, maana a knaba niyan ikasosoat
a ginawa.
2. Knaba phanobra, ayabo a khniyanon na so arang a phakada ko kaor yan,
knaba niyanon phnoa a tiyan yan.
Mataan a so Allah na paririla a makalimoon.

198
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲘ ﲙﲚ ﲛﲜ ﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﲣ ﲤ ﲥ ﲦ ﲧ ﲨ‬

‫ﲩ ﲪ ﲫﲬ ﲭ ﲮ ﲯ ﲰ ﲱ ﲲﲳ ﲴ ﲵ ﱤ‬
174. "Mataan a so siranoto a pphagmaan iran so nganin a inituron o Allah
a pd ko Kitab go giiran phasaan sa mayto a arga, na siran na da a bairan
pkhakan (a pkhapadalm) ko mga tiyaniran inonta na apoy, go di siran
phamityaraan o Allah sa alungan a mawri go di niyan siran shotin go
bagian iran so siksa a malipds".
Giyaya so mga Yahudi go so mga Ulama a Kristiyan, piyagma iran so
sabaad ko inituron kiran o Allah, a giyoto so pantag ko Nabi tano a
Muhammad (‫)ﷺ‬.
Go piphasa iran sa mayto a arga, pishambi iran ko baya a ginawa iran.
Go makasosold san dn so langon a tao a siyarigan o Allah sa ilmo a pantag
ko agama na piyagma iyan. Labaw ron so mga tao a katawab iran so bnar
na aya ipphanulon iran na so ribat.
Go makasosold san so mga tao a miyathomo iran so duniya a diso agama,
pishambi iran so katharo o Allah sa mayto a arga.
Pdon pn so pkhowa sa suborno, katawan yan a haram na pishambi iyanon
so pandoan o Allah, a knabawn khawsog ka matag sagad a mayto a
parahiyasan.
Na siran man tigo Allah na da a pkhatago iran sa tiyan iran inonta so apoy.
Maana a giya pinggalbk iran oto na khasabapan sa kakhatotong iran sa
Naraka Jahannam.
Go di siran phamityaraan o Allah sa alungan a mawri, maana a di niyan
siran phamityaraan sa iphakapiya a ginawa iran, ugaid na phamityaraan
yan siran sa iphagoman a siksa iran. Miya aloy ko pd a ayat a so mga tao
sa Naraka na phananawagn iran so Allah ka di iran dn thangkaan so
malipds a siksa, na shmbagn siran o Allah sa ptharoon yan: "Kkmd kano
san go di ako niyo pphamityarai".
Go di niyan siran shotin, di niyan siran plompiyon ko mga dusa iran, di
niyan siran dn kharilaan, go bagian iran so malipds a siksa".

199
LIWANAG O SINDAW

‫ﲼ ﲾ ﲿ ﳀﳁ ﳂ ﱤ‬
‫ﲽ‬ ‫ﱥ ﲶﲷ ﲸﲹﲺﲻ‬
175. "Giya angkawto a mga tao na siran so pishambi iran so turoan ko
kadadagan, go pishambi iran so rila (o Allah) ko siksa, na mataan siran ko
mga sasabar ko apoy (Naraka)!".
Giya kiyashambia iran oto ko agama siiko mayto a arga na lagid iran bo a
pishambi so turoan o Allah ko kadadagan, aya iran miyathomo so
kadadagan a baya a ginawa iran a diso maliwanag a turoan o Allah.
Go lagid iran bo a pishambi so rila o Allah ko siksa, pithomo iran so siksa,
na mataan a piyakammsa a upama na khasabar iran dn so kayaw na
kasakit o apoy Naraka? Katawan iran so ikhawlog iran sa Naraka na aya
iran piyanagungamanan?!

‫ﳈ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍﳎ ﳏ ﳐ ﳑ ﳒ ﱤ‬
‫ﱥ ﳃ ﳄ ﳅ ﳆﳇ ﳉ‬
176. "Giyoto na kagiya so Allah na inituron yan so kitab a bnabnar, go
mataan a so siranuto a da pamagayon ko Kitab na mapapadalm siran ko
kiyapakasurang a mawatan".
Aya tigo Allah a sabap a kiyaparuliya iran sa angkawto a phangisugat
kiranna siksa na kagiya so Allah na inituron yan so Kitab a mapapadalmon
so bnar, kitab a turoan ko langowan a manosiya, ugaid na dairan
paratiyayaa ka aya miyathomo iran na so Siksa, aya miyathomo iran na so
mayto a parahiyasan ko duniya, aya miyathomo iran na so rarangit o Allah.
Go mataan tigo Allah a so mga tao a da pamagayon ko Kitab, a siran so
mga Yahudi a go sk mga Kristiyan.
Go pdon dn so mga tao a di iran kha-ayonan so ngain a mapapadalm ko
kitab o Allah, na tanto a mawatan a kiyapakasurang iran a tigo Allah, miya-
awat siran ko bnar.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊ ﱋﱌﱍﱎﱏﱐ‬

‫ﱑﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜﱝﱞ ﱟ‬

‫ﱨ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭﱮ‬
‫ﱩ‬ ‫ﱠ ﱡ ﱢ ﱣ ﱤ ﱥﱦ ﱧ‬

‫ﱳ ﱵ ﱶﱷ ﱸ ﱤ‬
‫ﱴ‬ ‫ﱯ ﱱﱲ‬
‫ﱰ‬

211
LIWANAG O SINDAW

177. "Knaba aya mapiya (a galbk) na so kasangor sa sbangan odi na sa

sdpan, ugaid na aya mapiya na so (tao) a piyaratiyaya niyan so Allah go so
alungan a mawri go so mga Malaikat go so Kitab a go so mga Nabi, go
migay sa tamok ko masa a kapkhababayai niyanon sii ko mga tunganay go
mga ilo go mga pobri go so miyatawantawan sa lalan go so mga tao a
pphamangni go so mga uripn a pphanimo sa mipmaradika iyan, go so (tao)
a inipamayandg yan so sambayang go initunay niyan so zakat, go so mga
tao a pthoman sa pasad igira a miyakiphasada siran, go so mga sasabar sii
ko masa a kapakambabaoman na go kamamargni go sii ko oras a
kathidawa, siran so mga tao a mithotomangkd (ko paratiyaya) go siran i
mga sasanggila".
Tanto ini a mala i maana a ayat, ini-isha o Abu Dhar (ra) ko Nabi (‫ )ﷺ‬o
antonai paratiyaya? Na aya inismbag yan na giya angkai a ayat.
Sabap sa giya angkai a ayat na mapapadalmon so nm rukon a paratiyaya,
go mapapadalmon so mga galbk a ayabo a phakagagawn nggolalan na so
tao a titho a mithomangkd kp paratiyaya ko Allah.
Aya sabap a kinituron angkai a ayat na so kinisugoon o Allah ko kabaloya
sa Ka'bah a qiblat na adn a margn a kapphakatarima iyan ko mga tao,
labaw ron so mga Yahudi ka bairan dn piyagishawishaw so Nabi (‫)ﷺ‬.
Na inituron o Allah a angkai a ayat sa makanggogonanao sa knaba man
aya agama na asar a pphakasangor ka sa sbangan odi na sa sdpan.
Aya mataan a mapiya a tigo Allah, na so kaparatiyayaa niyo ko Allah, lagid
o pitharo iyan pantag ko kakhurban a tigyan: "Knaba aya pphakatalingoma
ko Allah na so sapo iyan go di so rugo iyan ka so Kalk yo ko Allah".
Sa tigo Allah a aya man a mapiya na so:
1. Pratiyaya ko Allah, so kapakaisaisaa ron ko simba, dadn a simban a
salakaw ron.
2. Go so kaparatiyayaa ko alungan a mawri.
3. Go so kaparatiyayaa ko mga Malaikat.
4. Go so kaparatiyayaa ko mga Kitab a inituron o Allah.
5. Go so kaparatiyayaa ko langon a mga Nabi (as), sakatao bo a Nabi a
dingka paratiyayaan na miyakafir ka.

211
LIWANAG O SINDAW

Giyanan so mga rukon o paratiyaya, na so ika nm (6) a giyoto so

kaparatiyayaa ko Qadr odi na Koris sa aya maana o lalag na mapiya marata
na phoon ko Allah na siidn mapapadalm sa angkanan a kaparatiyayaa ko
Allah, ka o paparatiyayaan ka so Allah na khaparatiyayangkadn a
langowan a pkhawlawla na kabaya iyan ka skaniyan i phapaar ko
langowan a kaadn.
Uriyan yan na initundogiyanon so mga galbk a khailayan ko titho a
miyaratiyaya, ka so katharo a da a bawn galbk na da a baniyan bali.
Paganay ron na: Kashasadka sii ko masa a kailangan ka so tamok ka, ugaid
na miyathomo oka a siingka mibgay ko makakhakailangan a:-
- Tunganay ngka, kagiya giyanan i pinaka malai balas so kashadkai ron, so
tigo Nabi so kashadkai ko tunganay na dowa i balas: Balas o kashadla go
balas o kapakatotunganay.
- Go so mga wata a ilo, kiyadaan sa loks a dapn raota a akir balig, igira a
kiyabaligan so tao na knaba wata a ilo, adn a miyakagiraw rakn a naow
kalimoon ako niyo ka wata ako a ilo, inonta na miyakalpas sa calendar.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So kiyabaligan na knaba ilo".
- Go pd a pshadkaan na so mga pobri a kamamargnan ko kaphagoyag.
- Go so tao miyatawantawan sa lalan na di khiraot ko shongowan yan ka
kiyalnganan sa gasto, na kailangan a kabgan sa sadka, go pd skaniyan ko
walo a sinip a khabgan sa Zakat, lagid mambo o ilo a go so pobri.
- Go so tao a pphamangni, basta mangni rka so pagaringka a Muslim na
wajib a kabgan ka, pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Basta makawma rkano so
pphamangni na bgi niyo apiya pn khokoda". Maana apiya pn bontal a
knaba pobri, apiya badn maagda sa trak o mamangni rka na khabgan kadn
ka kabnar yan oto.
- Go so mga uripn a kabaya iran a makamaradika siran na khabayadan iran
a ginawa iran, na khabgan siran sa mipmaradika iran. Pd pn anan ko wajib
a kabgan sa Zakat, mawma tano bo so usayanon sa Surah Al Tawbah o
iraraot tano ron.
Ikadowa: Na so kipamayandgn ko sambayang, sii ko wakto niyan.

212
LIWANAG O SINDAW

Ikatlo: Na so kitonayn ko Zakat, madakl imanto a di niyan pn sasabotn i

Zakat, na andamanaya i kiphnggolalann yanon? Na tanto anan a dilikado
ka pd ko lima rukon o Islam.
Ikapat: Go so katoman sa pasad, aya suranga anan na so kamomonapik.
Lagid o moya aloy o Nabi (‫ )ﷺ‬a pd sa sipat o mga Munafiq so di kathoman
sa pasad.
Ikalima: Go so kasabar sii ko masa a kamamargni go kapakambabaoman,
kashabari ko kapopobri go so langon a tiyoba, go so kapakasabar ko masa
a gii kathidawa.
Sadn sa kanggolalan san na miyatimo iyan so mga pipiya a galbk, bnar dn
a suminp ko puso iyan so paratiyaya ko Allah.
Giyanan i sabap a pitharo o Allah: "Siran so titho a mithotomangkd, go
siran i mga tao a mga sasanggila, mga ala i kalk paratiyaya ko Allah".
Aya mala a shabotn saya na so paratiyaya ko Allah na knaba taman bo sa
katharo, nggolalann ka so mga sugoan o Allah o bnar a miyaratiyaya ka.
Ikadowa: Na so kinggolalann ko agama o Allah na knaba asar a
mininggolalan ka na kiyasanaan dn, ka aya mala a phagilaynon na so niat
ka, so paratiyayangka ko Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﲇ ﲉ ﲊﲋﲌ‬
‫ﲈ‬ ‫ﲀ ﲂﲃ ﲄﲅ ﲆ‬
‫ﲁ‬ ‫ﱥﱹ ﱺﱻﱼ ﱽﱾ ﱿ‬

‫ﲙ ﲛ ﲜ ﲝ ﲞ ﲟﲠ‬
‫ﲚ‬ ‫ﲓﲕﲖ ﲗﲘ‬
‫ﲔ‬ ‫ﲍ ﲎ ﲏﲐ ﲑ ﲒ‬

‫ﲡﲢ ﱤ‬
178. "Hay so siranuto a miyamaratiyaya na inipaliwgat rkano so kakitas sii
ko pphangabubuno, so maradika sii ko maradika, go so uripn sii ko uripn,
go so babay sii ko babay, na sadn sa (miyakapatay) a rilaan o pagari niyan
(tunganay o piyatayan) na skati niyan sa mapiya, go tonayniyanon sa
mapiya, giyanan na piyakalokhaan kano o Kadnan yo go gagaw niyan
rkano, na sadn sa manalimbot ko uriyan anan na bagian yan so siksa a
malipds".
Giya angkai a ayat na makanggogonanao sii ko kinipaliwgatn o Allah ko
kapangitas.

213
LIWANAG O SINDAW

Aya kapangitas na so miyakapatay na mbunoon, o mambo o pithibaba

iyan, oda niyan thibaba a makaphndiyat badn.
Na bgan tano sa usayan a makmpt:
Inipaliwgat rkano tig o Allah so kapangitas, go paliwgat rkano so
kapaginuntolan.
Sa aya khigalbk saya na so datu o mga Muslim, knaba apiya antaa dn.
- So maradika sii ko maradika; aya maana a maaradika a tao na so knaba
uripn, mlagid san so mama babay.
O makapatay so tao na ikhitason. Na o aya niyan mapatay na uripn na
diwn khikitas.
- So uripn sii ko uripn; o mambo o makapatay so uripn sa lagid yan a uripn
na khikitason mambo.
- Go babay sii ko babay; lagid yan mambo.
Marayag sii a so mama na makapatay sa mama na khikitas, so babay na
makapatay sa babay na khikitas, so uripn na makapatay sa uripn na
khikitas mambo. Lagid dn oto o aya mapatay o babay na mama.
Aya pakaisha: O so mama na makapatay sa babay, khikitason pn? A aya
pitharo o Allah na babay sa babay?
Aya smbag na oway: Khikitason pn, ka pitharo o Allah sa Surah Al Maidah
"‫ "النفس بالنفس‬maana: "Niyawa sa niyawa".

Aya di khikitas na o aya mapatay o maradika a muslim na uripn, sabap sa

so uripn na matag barandiya.
Ikadowa na: O aya mapatay o maradika a Muslim na Kafir, pitharo o Nabi
(‫)ﷺ‬: "Di khikitas so Muslim ko Kafir".
Pakaisha: O so madakl na miyakapatay sa sakatao, khikitas siran langon?
Oway khikitas siran langon, apiya i kadakl iran, sii ko masa o Omar (ra) na
adn a pito katao a miyakapatay sa mangoda na inikitas siran palaya o
Omar (ra).
Pitharo o Allah: "Sapman sa miyakapatay na rilaan o piyatayan"; Ibarat na
so piyatayan na rinilaan iran so miyakapatay sa didn mi kitas na khapakay

214
LIWANAG O SINDAW

anan, apiya knaba siran langon miyakarila a thotunganaya, na aya

khasowa iyan na makaphndiyat badn so miyakapatay.
Giyanan a katharo anan o Allah a "khaskatan yan sa mapiya"; Maana a so
khitunganay ko miyatay a miyakarila sa aya maana niyan na didn mikitas
so miyamuno na khaskatan yan sa diyat so miyakapatay sii ko mapiya a
okit, maphakalugar yan go di niyan maphrarasng.
Pitharo o Allah: "Go khitonay niyanon sa mapiya"; Giyanan so
miyakapatay, khitonay niyan sa mapiya a okit so diyat o miyapatay niyan.
Langon anan bityara sii ko moyakapatay a pithibaba iyan, aya kokoman
yan na wajib a mikitas, na o pman o prila so tunganay o miyapatay niyan
na di khikitas ugaid na makaphndiyat.
Sopman so miyakapatay sa knaba pithibaba na di khapakay a ikitas, wajib
badn a makandiyat.
Na aya diyat sa Islam na magatos timan a unta, odi na dowa gatos timan
a sapi, odi na dowa nggibo timan a kambing (giyanan so mga ala a kambing
knaba so kambing tano a tanto a mga roroni, so kambing o mga arab na
aya timbang o satimanon ko mga kambing tano na mga pat timan), odi na
so pantag o arga iyan.
Na aya diyat o babay na tnga sa diyat anan o mama, limapulo timan a unta
odi na magatos a sapi, odi na so arga iyan.
Pera i arga imanto so sapi? Pakaitoon tadn i arga tharoon ta a 10,000 php,
na takpangka sa 200? Aya pantag yan na 2,000,000 php.
2 Million! Allahu akbar, ino mangaday giyanan i diyat tano sa ingd?
Antawaa ka matag magatos nggibo? Tanto rkitano a kiyadaan sa arga so
niyawa.
Aya biyaloy tano a pangitaban na pangitaban a baya a ginawa, knaba so
pangitaban o Allah.
Na so pman so uripn na aya diyat yan naso arga iyan, ka so tig tano a matag
barandiya a kaiitungan ko uripn.
Ibarat na adn a uripn ka a aya kiyapamasaangkawn na 5,000 na miyapatay
o siringan ka, na khabgan ka o miyakapatay ron sa 5,000.

215
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah: "Giyanan na piyakalokhaan kano o Allah go gagaw niyan

rkano"; giya kiyapakaya anan o Allah sa kandiyat a sambi o kitas upama ka
phakarila so piyatayan na gagaw rkitano o Allah, piyakalokhaan tano
niyan.
Sii ko miyanga uuna a umat na kitas bo, dadn a bawn kandiyat.
Na sadn tigo Allah na sa manalbot ko uriyan oto na bagian yan so siksa a
malipds".
So tao a piyatayan a ruminila ka badn kominowa sa diyat na uriyan o
kiyapaka kowa niyan sa diyat na biyono iyan bo so miyakapatay na bagian
yan tigo Allah so siksa a malipds.
Go aya kokoman yan sa duniya na ikhitas, wajib dn a mikitas, diwn dn
khatarima so diyat, giyanan i pandoan o Nabi (‫)ﷺ‬.
Go lagid dn anan i balas o langon a tao a pkhowa sa kasalaan uriyan yan
na adn pn a paka-ouriyaniyanon a salakaw a bityara.

‫ﱥ ﲣ ﲤﲥ ﲦ ﲧ ﲨﲩ ﲪ ﲫ ﱤ‬
178. "Go bagian yo ko kitas so kawyagoyag hay mga lalantas i pamikiran
ka angkano makapananggila".
Anda manaya oto? Kitas na kawyagoyag?
Kawyagoyag, ka minggolalan so kapangitas na khawan mamuno so
khabaya mamuno ka ikhalk yan so kitas.
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an a sslaan, pangnintano a ayadn a
mabaloy a pangitaban tano na so Qur-an, knaba so pangitaban i Bantogn
a go si Daranda.
Pitharo o Allah:

‫ﲸﲺﲻ‬
‫ﲹ‬ ‫ﱥﲬﲭ ﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴﲵﲶ ﲷ‬

‫ﲼﲽ ﱤ‬
180. "Inipaliyogat rkano igira a miyawma a kapatay so isa rkano na o adn
a khitagak yan a mala a tamok a makapagamanat sa bagian o mbala a loks
yan go so mga tunganay niyan sa mokit sa mapiya, kabnar sii ko mga tao
a mga sasanggila".

216
LIWANAG O SINDAW

Makanggogonanao a ayat aya sa paliyogat ko tao a phatay a adn a

khitagak yan a mala a tamok a makabgay sa amanat a upama na giyaya a
tamok na rki ama, giyaya na rki ina, go giyaya na rk o mga tunganay.
Thndo sa kala a tamok a imbgay ko mbala a loks yan go so mga tunganay
niyan na iphagamanat yan.
Ugaid na sii bo anan ko paganay so Islam, miya Mansukh bo a ayat anan
na aya miyaka mansokh ron na so ayat sa Surah Al Nisa a piyagosay ron o
Allah so bagian o umani isa siiko tamok a kiyaganatan o miyatay.
Na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Mataan a diniyangka dn o Allah so bagian o umani
isa na sadn sa phakawaris na di miphagamanat". [Piyanothol i Tirmidhi a
go si Nasa-ie].
Aya maana niyan na so mbala a loks na kagiya diniyangka dn o Allah so
bagian iran ko tamok o wata iran a phatay na didn khapakay oba siran
ipagamanat, lagid mambo oto so mga tunganay a phakawaris.
Ayabo a khapakay a pagamanatan na so tunganay a di phakawaris, odi na
so ginawai a makakhakailangan amay ka da a kaphagamanatan a
tunganay. Mawsay tano bo o antai phakawaris go antai di phakawaris go
pera i bagian o umani isa, amay ko mawma so ayat a katatagoanon.
So kapagamanat na di khapakay a kalawanan so tlo bagi (1/3). Miyakaisa
a adn a phatay a Sahabi (ra) a mala i tamok na ayabo a phakawarison na
so sasakatao a wata iyan a babay, na tigyan ko Nabi (‫ )ﷺ‬a ba akn
iphagamanat so 2/3 ko tamok akn? Tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a di, na tigyan a so 1/2?
Na tigo nabi (‫ )ﷺ‬a di, na tigyan a so 1/3? Na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a oway, madakl
pn a 1/3 anan. [Piyanothol i Bukhari a go si Muslim].
Na aya maana o lalag na o phagamanat ka ko tamok ka sa iphammgay ron
na di khapakay a kalawanan so ika tlo bagi.
Kabnar anan tigo Allah ko mga sasanggila, maana a odi niyo anan
nggolalann na knaba kano mga sasanggila sa dusa.

‫ﳇﳉ ﳊ ﳋﳌ ﳍ ﱤ‬
‫ﳈ‬ ‫ﱥ ﲾ ﲿ ﳀ ﳁ ﳂ ﳃﳄ ﳅ ﳆ‬
181. "Na sa tao a sambian yan oto ko uriyan o kiyakin'ga niyanon na
mataan a so dusa na ayawn bo khibagian na so mga tao a somiyambion,
mataan a so Allah na Phakakin'g a lbi a Matao".

217
LIWANAG O SINDAW

Ibarat na ska na adn a madadanga aka a phatay na miyagamanat sa tigyan

a amanat akn a so 1m sa perak akn aya na rki ina, na so 500k na rk i Polan.
Na kagiya matay na siyambian ka a pitharo iyan oto, aya pitharo ka ibarat
na aya inipagamanat yan na 100k bo ki ina iyan, na 2m ki Polan.
Na so balas na miyambagian dn o miyagamanat, ayabo a madodusa na so
somiyambi ko amanat, shkatnon o Allah sa alungan a mawri.
Mataan a so Allah na pkhakin'g yan so kiyapagamanat o phatay, katawan
yan so kiyasambiiron o tao a somiyambion, na bagian yan so siksa sa
alungan a mawri.

‫ﱌ ﱎﱏﱐ ﱑ ﱒ ﱤ‬
‫ﱥ ﱁﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈﱉ ﱊﱋ ﱍ‬
182. "Na sa tao a ikawan yan oba mawlog sa karibatan so miyagamanat
odi na kadusaan na piyakawntol yan so pamagltan iran na dadn a dusa
niyan, mataan a so Allah na Paririla a Masalinggagaw".
Aya maana niyan na ska a miyakakin'g ko amanat na miyagda aka odi na
miyailay ngka a so amanat o miyatay na ribat na khapakay a paka-untoln
ka, knaba ka khadusa apiya kiyasambian so amanat yan.
Ibarat: So phatay na khawarisan o wata iyan a babay, ugaid na so apo iyan
a wata a wata iyan oto a babay na di phakawaris.
Na miyagamanat sa tigyan a giya apo akn oto a wata o wata akn a babay
na rkiyan so walay.
Na upama ka aya niatiyanon na an mala a mambagian a wata iyan oto a
babay sabap sa sii sa Islam na mas mala i bagian so wata a mama na ribat
anan.
Opman o ino niyan oto inipagamanat ka limo iyan sa apo iyan oto na
khapakay dn anan, na skai matao ron nggdagda a miyakakin'g ko amanat.
Adn pman a amanat a maliwanag a ribat, lagid o ibarat na inipagamanat
yan a so sabaad (1/2) ko tamok yan na rki karoma niyan, na ribat anan ka
so karoma na ayabo a bagian yan o adn a wata o phatay na 1/8, o aya
phatay na babay na 1/4 a bagian o mama o adn a wata o babay.
Odi na tigyan a so 1/2 ko tamok yan na iphammgay sa miskin, na ribat
anan ka di khapakay oba kalawani so 1/3.

218
LIWANAG O SINDAW

Na kailangan a mapaka-untol so ribat a amanat, mataan a so Allah na

Paririla a Masalinggagaw.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﱓﱔﱕﱖ ﱗﱘﱙﱚﱛﱜﱝﱞ ﱟﱠ‬

‫ﱯ ﱱﱲ ﱳ‬
‫ﱣ ﱥﱦﱧ ﱨ ﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱰ‬
‫ﱤ‬ ‫ﱡﱢ‬

‫ﱽ ﱿ ﲀ ﲁ ﲂ ﲃﲄ ﲅ ﲆ ﱤ‬
‫ﱶﱸﱹﱺﱻﱼ ﱾ‬
‫ﱷ‬ ‫ﱴﱵ‬
183. "Hay so siranuto a miyamaratiyaya na inipaliyogat rkano so powasa
sa lagid o kinipaliyogatnon ko miyanga-uunaan yo, ka angkano mabaloy a
mga sasanggila".
184. "Mabibilang a mga gawii, na sa pkhasakit rkano odi na gii mlayalayag
na sambii niyan bo sa lagid yan ko mga pd a gawii, na so pman so
phakagagawn na khapakay a phidya badn sa pangn'ngkn a sakatao a
miskin, na sa nggalbk sa mapiya a knaba paliwgat na mapiyawn oto, na o
phowasa kano na ayarkano mapiya, upama bo ka katawi yo".
Makanggogonanao a angkai a ayat sa kinipaliwgat o kaphowasa.
Go makanggogonanao sa so miyanga-uuna a umat na paliwgat kiran
mambo so kaphowasa.
Sa aya hadap na an pkhayarbiya so ginawa ko paratiyaya ko Allah na
pkhabaloy so tao a masanggila sa dusa.
So kaphowasa na amay ka mabaloy a soasoat ko Allah na pkhasabapn sa
kapphakabagr o kalk paratiyaya ko Allah, go mapphakaligt yan so mga
lalan o Iblis na pkhaawat yan so tao ko mga kadusaan a galbk. Go
makanggogonanao a angkai a ayat sa so kaphowasa a paliwgat rkitano na
lagid dn mambo oto sa okit so powasa o miyanga-uuna a umat.
"Mabibilang a mga gawii"; Miya aloy i Ibn Katheer a so langon u umat a
miyanga-uunaan tano na aya paliwgat kiran a powasa na tlo gawii ko
uman ‫ﷺ‬lan. Na giyanan dn mambo i inipaliwgat rkitano o Allah sii ko
paganay pn so Islam. Giyanan i maana a katharo anan o Allah a
"Mabibilang a mga gawii".
Sii ko paganay pn so Islam na inipaliwgat anan o Allah, uriyan yan na
miyamansukh bo, ayawn miyaka mansukh na so kinisugoon o Allah ko
kaphowasai ko Ramadhan, khawma tano bo so usayanon.

219
LIWANAG O SINDAW

So kinipaliwgatn ko kaphowasai ko Ramadhan a tarutop a ‫ﷺ‬lan na

miyada so kipapaliwgatn ko tlogawii ko uman i ‫ﷺ‬lan.
Na sa tigo Allah sa pkhasakit rkano odi na gii mlayalayag na oba di
phakagaga phowasa na khapakay a sambii niyan bo ko mga pd a gawii.
Marayag anan.
Uriyan yan na pitharo iyan: "na so pman so phakagagawn na khapakay a
phidya badn sa pangn'ngkn a sakatao a miskin"; Giyanan so mga tao a
phakagaga phowasa a knaba pkhasakit na knaba pshong sa mawatan, na
piyakambaya siran o Allah: Pphowasa siran? O basiran dn pphidya?
Sii anan ko paganay pn so Islam, uriyan yan na miyamansukh o
kinipaliwgatn ko kaphowasai ko Ramadhan, miyada so kapamili ka
miyawajib dn ko manosiya a kapakapamowasa niyan, na so kaphidya na
sii bo miyapakay ko tanto dn a miyaloks a di phakagaga phowasa, go so
pkhasakit a dadn a inam oba makapiya. Katharo anan i Ibn Abbas (ra).
"Na sa nggalbk sa mapiya a knabawn paliwgat na mapiyawn oto"; Aya
paliwgat rka a pidya na pangn'ngkn a sakatao a miskin ko uman gawii, na
o phakadowaangka katao na mapiya rka oto, odi na aya khakan o sakatao
a miskin na isa ka lapad, na o pakawmanangka na mapiya rka oto.
"Na o phowasa kano na ayarkano mapiya" a tigo Allah, upama bo ka skano
na katawan yo. Nanao sa so kapiya o balas o powasa na ayabo a matao
ron na so Allah, skaniyan dn mismo i phalad rka ko balas o kiyaphowasa
ngka.
Pitharo o Allah:

‫ﲒﲔﲕ‬
‫ﲓ‬ ‫ﱥﲇ ﲈﲉﲊﲋﲌﲍﲎ ﲏﲐﲑ‬

‫ﲣ ﲥ ﲦ ﲧﲨ‬
‫ﲘﲚﲛﲜﲝﲞﲟﲠﲡ ﲢ ﲤ‬
‫ﲙ‬ ‫ﲖﲗ‬

‫ﲩﲪﲫ ﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲ ﲳﲴ‬

‫ﲵﲶ ﱤ‬
185. "So ulanolan a Ramadhan a ron inituron so Qur-an a turoan ko mga
tao a go mga rarayag (a tanda) a pd ko turoan a go gii mapakashnggaya
(ko mapiya a go marata), na sa tao a kasaksian yan a ulanolan anan na
phowasai niyan, na sa pman sa tao a pkhasakit odi na gii mlayalayag na

211
LIWANAG O SINDAW

(sambii niyan bo) sa lagid yan sa bilangan ko mga pd a gawii, aya kabaya
rkano o Allah na so malbod, go di niyan rkano kabaya so margn, go aniyo
matarutop so bilangan, go aniyo mashlasla so Allah ko kiyaturoa niyan
rkano, go angkano makapanginsukor".
Inaloy o Allah sangkai a ayat so kalbihan o Ramadhan, ron inituron so Qur-
an, go miya aloy o Nabi (‫ )ﷺ‬a so langon o miyanga uuna a kitab na sii pn
inituron sangkai a ulanolan.
Inituron so Qur-an phoon ko Allah sii ko gagawii a sslaan (Laylatol Qadr)
ko ika labi duwapulo ko ramadhan sii sa angkai a paganay a langit sa
miyakaisaisa, uriyan yan na inituron ko Nabi (‫ )ﷺ‬sa miyashagintas sii ko
sold o miyaka duwapulo a go tlo ragon.
Inituron tigo Allah so Qur-an ka turoan ko mga tao, turoan a mga rarayag
a tanda na go piyakashnggaya iyan so ribat a go so bnar, go piyaka
shnggaya iyan so haram a go so halal.
Na sa makasaksi rkano sa angkanan a ulanolan na phowasai niyan.
Maana: Sa tao a knaba gii mlayalayag ka mapapadalm ko ingd yan na
kiyaniyataan so ulanolan a Ramadhan na wajib a makaphowasa.
Dalil aya sa aya kapphowasa na so kailaya ko ulan, knaba aya pagilaya na
so ilmo sa Astronomy, odi na so bilangan o mga inandag, palaya anan ribat
ka makasosopak ko turoan a mapapadalm ko Qur-an.
Giya ayat aya niya miya-mansukh yan so miyawna a ayat, miyawna so
kiya-usaya tano ron.
Sapman tigo Allah sa miyapantag a pkhasakit odi na gii mlayalayag na
khapakay a di pasin phowasa, nayno ka sambii niyan bo ko mga pd a gawii.
Aya kabaya rkano o Allah na so malbod na iniyogan kano niyan a basta
pkhasakit kano odi na pshong kano sa mawatan na di kano pasin phowasa,
ka angkano di khargni, "di niyan rkano kabaya so margn".
Pakaisha: Antonai taralbi igira a pshong ka sa mawatan? Pphowasa ka o
di?
Aya smbag na mas taralbi a dika phowasa ka Rokhsa oto a inibgay rka o
Allah, opman o pphowasa ka na khapakay.

211
LIWANAG O SINDAW

Ugaid na odi ka phowasa na khabayadan ka bo oto. Giyanan i maana a

katharo oto o Allah a "go aniyo makompleto so bilangan", maana: Bayadi
niyo bo ka aniyo makompleto so bilangan o nga gawii (‫ﷺ‬lan) a wajib a
kaphowasaan yo.
Go aniyo mashlasla so Allah sa nggolalan ko pithibarang a mga tadntadm,
kapanakbir, kapanasbeeh, go so salakaw ron. Sabap ko kiyaturoa niyan
rkano.
Go angkano mabaloy a mga tao a manginginsukor ko Allah, wajib a
kapanginsukuran tano so Allah ko pithibarang a mga limo iyan rkitano, sa
aya kaphanginsukori tano ron na so kanggalbka tano ko langon a ikasosoat
yan.
Pitharo o Allah:

‫ﳂ ﳄﳅﳆﳇ‬
‫ﳃ‬ ‫ﲼﲾﲿﳀﳁ‬
‫ﲽ‬ ‫ﱥﲷﲸ ﲹﲺﲻ‬

‫ﳈﳉﳊﱤ‬
186. "Go igira a iniisha ako rka o mga uripn akn na (tharoangka kiran hay
Muhammad) a mataan a sakn na Marani ako a tharimaan akn so pangni o
phamangni igira a miyamangni rakn, na pangungunotan siran rakn go
paratiyayaa ako iran ka ansiran mga nggogonanao".
Smbag aya o pakaisha o sabaad ko mga Sahabah (ra); ini-isha iran ko Nabi
(‫)ﷺ‬: Ino marani so Allah na iphangtong tano so mga pangni tano ron? O
mawatan na iphananalo tano ron so mga pangni tano?
Na inituron angkai a Ayat sa pitharo o Allah a tharoangka kirab hay
Muhammad a mataan a sakn na marani ako.
Go miyatharo o Nabi (‫ )ﷺ‬sii ko mga Sahabah a mga tatanog i kandowaa a
pakaitoa iran so lago iran ka knaba biso a mawata a pphamangniyan iran
ka phakan'g a marani.
So Allah na tanto a marani ko langon a kaadn yan, mas marani rka so Allah
a di giya bakrng ka, miphapaar ka niyan, go apiya anda ka matago na
katitikayan ka niyan na go mikakaip ka niyan, a skaniyan na sii ko kapuroan
o 'Arsh yan, da a maphagmaon a nganin san a maito bo ka palaya niyan
katawan.

212
LIWANAG O SINDAW

Tharimaan akn tigo Allah so pangni o phamangni igira a miyamangni rakn,

iniphasad anan o Allah.
Na sa tao a mamangni ko Allah na imbgay ron dn oto o Allah asar a da a
miyanggalbk o tao a sabap a di kakhatarima o pangni niyan lagid o kakan
sa Haram, go so kapanakuto, go so kapangimbnara ko mga paririmar, go
so kanggalbk sa mga Dusa.
Go asar a manggalbk o tao so Sharat a katharimaa ko pangni niyan, giyoto
so tatap na go tarutop a kapangungunotan ko Allah na go so kaparatiyaya-
a ron.
Pangungunotan siran rakn tigo Allah go paratiyayaa ako iran ka an siran
manggunanao ko turoan a untol, go anakn matarima so mga pangni iran.
Madakl a tao a mamangni ko Allah na pkhararangitan ka dikon tharimaan
so pangni niyan, na ska hay tao na ilayangka so btad ka.
Asar a masoat rka so Allah na mataan a sadn sa pangnin kawn na imbgay
niyan rka.
Go so kaptharimaa o Allah ko pangni na tlo a okit yan:
1. Mangni kawn na imbgay niyan rka dn.
2. Mangni kawn na da niyan rka bgan ugaid na biyaloy niyan a kiyapangni
ngkawn oto a depensa rka ko mga rarata.
Ibarat na miyangni kawn sa karoma, na da niyan rka bgan, na lumiyalakaw
ka na misosorat a adn a khawlawlangka a marata, na siniyap ka o Allah,
balas o kiyapamangni ngkawn.
3. Da niyan rka bgan ka tiyago iyan so balas yan ka sii niyan rka imbgay sa
alungan a mawri.
Pitharo o Allah:

‫ﱎﱐﱑﱒ‬
‫ﱇﱉﱊ ﱋﱌﱍ ﱏ‬
‫ﱈ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆ‬

‫ﱙﱛﱜ ﱝﱞﱟﱠ ﱢ‬
‫ﱡ‬ ‫ﱚ‬ ‫ﱓﱔ ﱕﱖﱗﱘ‬

‫ﱵ‬ ‫ﱴ‬ ‫ﱮ ﱰ ﱱﱲ ﱳ‬
‫ﱯ‬ ‫ﱣ ﱤ ﱥ ﱦ ﱧ ﱨﱩ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ‬

213
LIWANAG O SINDAW

‫ﲁ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇﲈ‬
‫ﲂ‬ ‫ﱻ ﱽﱾﱿﲀ‬
‫ﱼ‬ ‫ﱶﱷﱸﱹﱺ‬

‫ﲉﲊ ﱤ‬
187. "Piyakay (Halal) rkano sii ko kagagawii ko puwasa so kapamakaya
niyo ko mga karoma niyo, siran na nditarn yo go skano na nditarn kano
iran, katawan o Allah a skano na pkhadurat yo a mga ginawa niyo na
piyakatawbat kano o Allah go miya-apan (rinilaan) kano niyan, na imanto
na pakiprorada kano kiran go mbabanoga niyo so nganin a inisurat o Allah
(a pithakdir yan) rkano, go kangkano na go inom kano taman sa
makarayag rkano so tali a maputi phoon ko tali a maytm ko Fajr, uriyan
yan na tarutopa niyo so puwasa taman ko kagagawii, go di kano kiran
pakiphrorada a skano na magi-i'tikaf kano ko mga Masjid, giyanan i mga
tamana o Allah na di niyo phagobaya, lagid dn anan a so Allah na
pphakarayagn yan ko mga tao so mga ayat yan ka ansiran maka-
pananggila".
Sii ko paganay so a isugo so powasa na aya okit yan na amay ko
makathangkas so gii phowasa na ayabo a kakhapakay ron o kapamakaya
niyan ki karoma niyan go so kakan na go kainom na taman sa di
kashambayangan sa Isha odi na taman sa di turogn, na guphoon turoga
odi na mawma so Isha na taman sa di pman mawma mapita sk Maghrib
na didn khapakay a kuman go di niyan dn khapakay a makhbot si karoma
niyan.
Na miyakaisa na si Qais (ra) na gii mbabasokan ko lupa iyan a puwasa,
tanto a diyokawan, na kagya ko mawma so itatangkas na miyaling a
pkhaor na miyadanga iyan si karoma niyan na ayaniyan inunaan, na kagiya
ko makapasad siran na tigyan a adn a khakan? Miyatakp so kaor ka
mimbabasokan pn sa walay, ah na tigi karoma niyan a iploba akn ska, na
kagya komasoy si karoma niyan na miyawma niyan a tuturogn, tigyan a
miyakapiya ka! Inoka phakaturog? Na dadn makakan ka miyaharamon so
kakan ka tiyorog, na kagiya mapita na ayadn kakhawtho a alungan na
kiyadaan sa tanod.
So mambo so Omar (ra) na kagya ko makathangkas na tiyorog na kagya
makanaw na da niyan masabar so maggdam yan ki karoma niyan na
diyarakuso niyan, na kagya ko makapasad na miyakatanod.

214
LIWANAG O SINDAW

Na miyaphroblema iran oto ko Nabi (‫ )ﷺ‬na giyanan i sabap a kinituron a

angkaini a ayat.
Pitharo o Allah: Imanto na piyakay akn rkano dn so kapamakaya niyo ko
mga karoma niyo go so kakan na go kainom sii ko mga kagagawii ko
puwasa. Sabap sa nditarn yo siran go nditarn kano iran, aya maana niyan
na margn oba nyo masabar so umani isa rkano ma makaplolomamka kano
lalayon na di rkano kabaya o Allah so margn.
Katawan akn tigo Allah a pkhadurat yo a ginawa niyo ka katawan yo dn a
di khapakay na di niyo bo khasabar, rinilaan akn skano tigo Allah na
imanto na pakiprorada kano kiran dn sa sadn sa kapasang yo.
Go kangkano na go inom kano taman sa di rkano makarayag so maputi a
tali phoon ko maytm a tali.
Sii ko paganay na san bo taman so ayat na da sabuta o sabaad ko mga
Sahabah (ra).
So Adee ibn Hatim (ra) na aya siwa iyan na kominowa sa maputi a tali go
maytm a tali na dididalmn yan ko ulona iyan, na uman kowan na ilayn yan.
Na kagya ko mapita na somyong ko Nabi (‫ )ﷺ‬na pitharo iyan: Mataan a
taman sa babo sumibang so alungan na diko dn khaklaro o andai maputi
ko dowa a tali.
Na miyakasinga so Nabi (‫ )ﷺ‬na pitharo iyan: Mataan ka ko mawlad i
ulona, aya man a maana oto na so kaputi o kadawndaw go so kaytm o
kagagawii, anda manaya i kiyamin yan ko ulona aka.
Na inuturon so sumpat a ayat anan a (Fajr), maana a aya phnayawn na so
kaphakasbang o Fajr a mikktr sa langit a gyoto i poonan o kaputi o
kadawndaw.
Na giyanan dn i kokoman taman imanto: Makathangkas ka na khapakay
rka dn so kakan go kainom go so kapamakaya ngka ki karoma ngka taman
sa di sombang so Fajr.
Go biyaloy o Nabi (‫ )ﷺ‬a sunat so (Sahur) kakan igura a khapita, kashawl a
tig o sabaad, go pitharo iyan a so Allah na ikakalimo iyan so gii sha‫ﷺ‬l a
mga tao.
Uriyan oto a tigo Allah na tarutopa niyo so puwasa taman ko kagagawii.

215
LIWANAG O SINDAW

Go di kano kiran pakiphrorada a skano na magi-i'tikaf kano ko mga Masjid.

Aya kapag-i'tikaf na so kakadn o tao sa Masjid a ayabo a tatayodn yan na
so simba ko Allah, aya masa a kapagi'tikaf na sii ko muripuri a sapulo gawii
ko Ramadhan.
Na sii sa masa anan a kaphag-i'tikaf o mama na inisaparon o Allah so
kapamakaya niyan ki karoma niyan.
Giyanan tigo Allah i mga tamana o Allah na di niyo phagobaya,
pphakarayagn rkano o Allah so mga ayat yan ka angkano mabaloy a mga
sasanggila a mga ala i kalk paratiyaya ko Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﲋﲌﲍﲎ ﲏﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖ ﲗﲘ‬

‫ﲙﲚﲛ ﲜ ﱤ‬
188. "Go di niyo pkhana so mga tamok yo sa nggulalan sa ribat (Batil) a
okit, go di niyo pthumpaan ko mga mangungukom sa aya antap yo na
makan yo so sabaad ko mga tamok o mga tao sa nggulalan sa dusa a skano
na katawan yo".
Inisapar o Allah sangkai a ayat so langon a okit kapanamok a ribat, di
maka-uukit ko pandoan o agama, giyanan so langon a haram.
Kapanalimbot, kapriba, kapaman'khaw, kapangagaw, go so langon a
salakaw san.
Adn pn a mga tao a pphanalimbot sa tamok na katawan yan dn a
kabbnaran na pshong pn ko mangungukoman, ka khapakay a so
mangungukoman na di nyan katawan so bnar na aya niyan mikokom na
aya makabbnar so pphanalimbot, na gyoto na katawan oto o
pphanalimbot a skaniyan i kabbnaran, na sabap sa kasasalimbot yan na
miyakikhokom pn ka anyan makowa so kabaya iyan.
Miyakalala anan a dusa.
Giyanan a kabasa anan o Allah a go di niyo pthompaan ko mga
mangungukoman sa aya antap yo na aniyo makan so sabaad ko mga
tamok o mga tao sa nggulalan sa dusa.

216
LIWANAG O SINDAW

Aya pkhamasaan tano na so ndolondolon sa lupa, so sabaad ko mga tao

na pphamagalin sa ndulonan, apiya so sasarangaw a lupa na kharawan
yan pn panalimbot.
Na miyakalala anan a dusa, pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sa tao a manalimbot sa
apiya bo sasarangaw a lupa na aya ishiksaon o Allah sa alungan a mawri
na khalopit sa angkawto a lupa sa taman roo dn sa ikapito niyan lapis".
Go so khakaromai a gii mblablag, odi na miyatay so isa, miyarasarasay
manamok so mama na kagya matay na tigo karoma nyan a rakn aya
langon ka dowa kami a mirasarasay ron, na daniyan dn bgan ko mga wata
o mama sk kabnar iran ko tamok.
Odi mambo na so babay i malai tamok na pshalimbotn o mama ka dowa
siran kon a miyanamokon, ugaid na da a baniyanon mitutumpok ka aya
miyagalbk yan na kakiang sa sold a walay.
Giyanan o madakl a kamamasaan tano ron, go so langon a Haram a okit
sa kapphakakowa sa tamok na makasosold san.
Skano a tigo Allah na katawan yo, katawan o tao so bnar, katawan o tao a
kapphanalimbot yan na itataros yan dn ka tanto a mababaya sa dusa. Ikalk
tano so Allah na thapapay tano ko mga kokoman yan.
Pitharo o Allah:

‫ﲦ ﲨ ﲩ ﲪﲫﲬ ﲭﲮﲯ‬
‫ﲧ‬ ‫ﲠﲢﲣﲤﲥ‬
‫ﲡ‬ ‫ﱥﲝﲞ ﲟ‬

‫ﲷ ﲹ ﲺﲻ ﲼ ﲽ ﱤ‬
‫ﲸ‬ ‫ﲲ ﲴﲵﲶ‬
‫ﲳ‬ ‫ﲰﲱ‬
189. "Iphagisha iran rka so mga sinaribolan (mga Hilal), na tharoangka
(hay Muhammad) a skaniyan na toos ko mga masa o mga tao go toos ko
Hajj, go knaba aya mapiya na so kapshold yo ko mga walay phoon ko likod
yan, ugaid na aya mapiya na so tao a miyananggila, go sold kano ko mga
walay phoon ko paitaw niyan, go kalkn yo so Allah ka angkano mamaka-
apas".
Aya mga Hilal odi na mga sinaribolan na so mga roroni a ulan, na igira a
miyatiburon na aya ngaran yan na Badr.
Na adn a mga tao a ini-isha iran ko Nabi (‫ )ﷺ‬o antonai Hikma sa kiya-adna
ko mga Hilal? Ino oto so ulan na knaba lagid o alungan a tatap so ropaan
yan, so ulan na dasa makaito na dasa makala?

217
LIWANAG O SINDAW

Na inituron o Allah a ayat aya ka simbag yan a angkawto a pakaisha.

Tharoangka kiran tigo Allah hay Muhammad a so mga Hilal na aya
ungangnon na an mabaloy a toos o mga tao ko mga masa iran, anda i
kagmaw o maito a Hilal na miphoon so ulanolan.
Sa giyanan i toos ko mga ulanolan, na san pkhatndo o mga tao so bilangan
ko eddah o mga bae, go so pd a bilangan lagid o kapshold o ulanolan a go
so kapshold o Hajj.
Lagid a miya aloy anan sa ayat a pitharo o Allah a toos pn so mga Hilal ko
kapshold o Hajj.
Dalil anan sa Wajib a kapniyataan so langon a ulanolan an mattndo i
kapshold o mga ulanolan a kasasangkotan sa simba lagid o Hajj, ka biyaloy
o Allah so ulan a toos ko kapshold yan.
Lagid o kiyabaloy niyan a toos ko kapshold o Ramadhan, na aya sugoan o
agama na so kailaya ron, knaba so bilangan a Astronomy.
Lagid dn anans o katharo o Allah:
‫ الخ‬..."‫"وقدره منازل لتعلموا عدد السنين والحساب‬

Maana: "Go pithakdir yan (so ulan) ko mga daradat ma aniyo pkhatokawi
so bilangan o mga ragon a go so mga itungan".
Mga daradat: So gii kapakambidabida sa kala o ulan, uman gawii na maalin
a kala iyan.
Uriyan yan na pitharo o Allah: "Go knaba aya mapiya na so kasold yo ko
mga walay phoon ko likod yan".
Aya sabap a kinituron aya na so mga Ansar na igira a miyag Hajj siran na
kiyalayaman iran ko dapn so Islam a makawma siran sa walay na di siran
pagukit ko paitaw ka sii siran phagokit kobtalikhodan o walay.
Na so kiyapakawma o Isilam na piyakarayag kiran o Allah a knaba giyoto i
mapiya a galbk, aya mapiya na so kalk ko Allah, kapananggila sa
ipkhararangit o Allah. Go sii kano dn tigo Allah phagokit ko mga paitao.
Pd a khakowa sii a gona na langon a galbk na kailangan a miwkit ko okit
yan, pd anan sa paratiyaya ko Allah.

218
LIWANAG O SINDAW

Go kalkn yo tigo Allah so Allah ka angkano mamaka-apas, langon a da a

kalk yan ko Allah na di pthagompiya sa duniya taman sa alungan a mawri.
Pitharo o Allah:

‫ﳅ ﳇ ﳈ ﳉﳊﳋ ﳌ ﱤ‬
‫ﳆ‬ ‫ﱥﲾﲿﳀﳁﳂﳃ ﳄ‬
190. "Go pakithidawa kano sa lalan ko Allah sii ko mga tao a gii rkano
makithidawa go di kano phanubra, ka mataan a so Allah na di niyan
khababayaan so mga tao a pphanubra".
Pitharo i Abu Al 'Aliyah: Giya ayat aya i pagampaganay a inituron pantag
ko Jihad ko kiyatogalin o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Madinah.
Ugaid na aya korek na aya pagampaganay a inituron a ayat pantag sa Jihad
na so katharo o Allah:
‫ اآلية‬..."‫"أذن للذين يقاتلون بأنهم ظلموا‬

Maana: "Iniyogan (o Allah a makithidawa) so siranoto a phnggobatn siran

a ridoay sabap sa siran na miyalalim siran…" [Surah Al Hajj: 39].
Miya aloy anan sa Hadith go miyatharo o Abu Bakr (ra).
Na so kinituron a angkai a mga ayat na so Nabi (‫ )ﷺ‬na sadn sa giiron
makipridoay a sarowang na giikiran makithidawa, na sa diwn
makipthidawa na diwn makipthidawa. Piyanothol o mga Salaf, miya alo I
Ibn Katheer.
Miya aloy o sabaad a giya ayat aya na Mansokh, ugaid na di bnar oba
mansokh.
Pitharo o Allah: " Go pakithidawa kano sa lalan ko Allah sii ko mga tao a
gii rkano makithidawa", Dalil aya sa so mga sarowang na dowa: Sarowang
a di phakabinasa, na di siran phamonoon. Ikadowa: Sarowang a
phakabinasa, pphamuno sa Muslim na siran I mga tao a makipthidawa
tano kiran.
"Go di kano phanubra"; Phamuno ka na ayabo a mbunoon ka na so
kapapatotanon tigo Allah a siran so mga tao a phamonoon kano iran.
Aya kapanubra sii ko kathidawa na so miya aloy I Hasan Al Basri: So
miyatay na phamutolan sa mga anggawta, kapamankhawa ko mg tamok,
kapamuno so babay, kapamuno sa mga wata go mga loks a da bairan

219
LIWANAG O SINDAW

tandingan ko kathidawa, go so mga pari a go so mga tao sa simbahan, go

kapanutong sa kayo, go kapamunoa ko mga binatang iran. Palaya anan
kapanubra so kapamunoa kiran. Miya aloy pn anan I Ibn Abbas (ra) go so
pd a mga Ulama.
Miyakapoon ki Boraydah (ra) a pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: Pakithidawa kano sa
lalan ko Allah, sii ko mga tao a mga kafir, pakithidawa kano na di kano
phaman'khaw, go di kano phndonsiyan, go di niyo phamutoli sa anggawta
so pkhapatay niyo, go di niyo mbunoa so mayto a wata, go so mga tao sa
simbahan". – [Piyanothol i Muslim go si Imam Ahmad].
"Mataan a so Allah na di niyan khababayaan so pphanubra"; Maana a
pkhararangitan siran o Allah.
Aya siyabot tano san na so Jihad na linding ko Islam go linding ko mga
Muslim, knaba ino inisugo so Jihad ka iphaminasa, ayabo a mubonoon na
so mga sarowang a phamono.
Go inisapar so:
1. Kapan'khawa ko tamok iran, go so kapan'khawa ko taban, so tamok a
miyataban na kailangan a mipalad ko khawnotan.
2. Di khapakay oba pamutoli sa anggawta so miyatay kiran, Pitharo o Nabi
(‫)ﷺ‬: "Igira a phamuno kano na phiyapiya niyo".
3. Di khapakay so kapamuno sa babay.
4. Di khapakay so kapamuno sa wata.
5. Di khapakay so kapamuno sa loks a da a tandingan yank o kathidawa.
6. Di khapakay so kapamuno sa pari go mga tao sa simbahan.
7. Di khapakay so kapamuno sa binatang.
8. Di khapakay so kapanutong sa mga kayo, (Maana so mga kawyagan).
Na itaks tano ron a miyasowa a Marawi, pd a biyono so pari, knaba matag
kayo a miyatotong ka sodn so Bandar a ingd, pera I myatay a babay wata
go matoa tao a knaba pn mga sarowang ka mga Muslim a ipshabot iran so
kaisaisa o Allah. Mga karibatan anan a phangnin tano ko Allah a didn
kashasaromanan, khaptan tano so agama na isungkad tano ko okit o Nabi
(‫ )ﷺ‬ka antano makowa a mapiya.

221
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱌ ﱎ ﱏ ﱐ ﱑ ﱒﱓ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱇﱉ ﱊﱋ‬
‫ﱈ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆ‬

‫ﱙ ﱛ ﱜﱝ ﱞ ﱤ‬
‫ﱚ‬ ‫ﱕﱗﱘ‬
‫ﱔ ﱖ‬
191. "Go pamunoa niyo siran sa apiya anda niyo siran ka-ayani go
pakaliyowa niyo siran ko darpa a piyakaliyo kano-iranon, go so Fitnah na
mapn'd a diso kapamuno, go di niyo siran phamunoa sa sold a Masjid Al
Haram taman sa di siran rkanoron makimbunoa, na o pakimbunoa siran
rkano na pamunoa niyo siran, lagid anan i balas o mga Kafir".
Pitharo I Imam Tabari: Aya maana a katharo anan o Allah na so mga Kafir
a pphamuno rkano na pamunoa niyo siran mambo sa apiya anda niyo
siran kaayani a kasosorotan yo siran.
Sii anan ko masa a kathidawa, phamagayanan siran, go sholongn siran, na
sadn sa kasoroti kiran na phamunoon siran.
"Go pakaliyowa niyo siran ko darpa a piyakaliyo kano-iranon"; giyanan so
mga Muhajiron, miyaka-awa siran sa Makkah na tigo Allah a bawia niyo
kiran so darpa iyo na siran I pamakaliyowa niyo.
Giyanan I sabap a so kiyasoroti o Nabi (‫ )ﷺ‬ko mga Mushrik na
piyagayanan yan siran sa Badr na miya ad'n so kathidawa, na so
kiyapakabagr o mga Muslim na siyoldan siran o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Makkah na
biyawi iyan kiran a Makkah.
Knaba sodn so kinituron a ayat anan na apiya da a maririparado a bagr na
tiniphoan irna so ingd.
So kapreparado na kapreparado sa sandiyata na go kapriparado sa mama
a kapapadalman sa kalk paratiyaya ko Allah, ka apiya I kadakl a bilangan o
madaon so kalk ko Allah na dadn a bali niyan ka di phakawma so tabang o
Allah ko mga tao a makasisilay.
"Go so Fitnah na mapn'd a diso kapamuno"; aya maana san a angkanan a
Fitnah na kapanakuto, so kapanakuto na mapn'd a diso kapamuno.
So mga Sahabah (ra) na miyakapatay siran sa Mushrik a ulanolan a Rajab,
katawan tano a basta ulanolan a Rajab, Dhul Qa'dah, Dhul Hijjah,
Muharram na isasapar so kambunoa. Na tig o mga Mushrik a miyanubra
a mga Muslim aya ka apiya Rajab na miyamuno siran, na tigo Allah a hay

221
LIWANAG O SINDAW

mga Mushrik na giya galbk yo anan a pshimba kano sa salakaw ko Allah na

mas mapnd a diso kapamuno.
Uriyan yan na inisapar o Allah so kapamuno sa sold a Masjid Al Haram,
inonta na oba ron mapapadalm so mga Muslim na piyangunaan siranon
mamuno o mga Kafir na kailangan a maka ato siran, pitharo o Allah: Na o
pakimnunowa siran rkano na pamunoa niyo siran.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Mataan a so Allah na piyakaharam yan a darpa aya,
go ayabo a kiyahalala niyan raknon na isaisa ka oras ko kadawndaw, na
uriyan oto na haram dn taman sa alungan a mawri".
Giyanan so kiyagubata o Nabi (‫ )ﷺ‬ko mga Mushrik sa Makkah, biyono iyan
so sabaad kiran.
Pamunoa niyo siran tigo Allah oba siran rkano makiphmbunowa, ka lagid
anan I balas o mga kafir.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱟﱠ ﱡ ﱢﱣﱤ ﱥ ﱤ‬
192. "Na o gomnk siran (na gnk kano mambo) ka mataan a so Allah na
Phamrila a Makalimoon".
Na o gnki kano iran tigo Allah mamuno na gnk kano mambo, ka knaba aya
hadap ko Jihad na kapamuno, ka aya Hadap na so kapakadayamang o
katharo o Allah na go so kindatuoon ko agama o Allah.
O gomnk siran rakhs a magislam siran na mataan a so Allah na prilaan yan
siran ka skaniyan na Phamrila a Makalimoon.
Pd a mala a shabotn tano sii na so kapamuno sa Kafir sa sold a Masjid Al
Haram na isasapar o Allah, na ayapn ari oba Muslim a bunoon kawn?
Na saya tano khailay i taman a kadadarowaka o mga tao a miyakasilay ko
panduan o Nabi (‫)ﷺ‬.
So Al Hajjaj na sii niyan dn siyombali so Abdullah ibn Zubair (ra) sa sold a
Haram, go tiyotong yan a Ka'bah.
Sii mambo ko ragon a 317 H na siyoldan o mga Qaramitah a mga Shi'ah a
Haram a masa a Hajj na piyolampolang iran so mga tao a miyag Hajj go
kinowa iran so Hajarol Aswad, sa miyakalabi dowapulo ragon na itatapok

222
LIWANAG O SINDAW

iran, sakali mikasoy a knaba pn langon minikasoy ka piyangupak iran, na

sii ko ragon a 339 H.
Aya mapuro a mga Shi'ah oto na si Abu Tahir a skaniyan so kinowa i
Aminola a Dalil sa kiyabaloya niyan a Muslim ko Abu Talib.
Nanao sa karshik i puso o mga Shi'ah, imanto na o khagaga a Iran na
proproptn iran a Ka'bah.
Sii mambo ko ragon a 1335 H, kapapantagan a 1980 G, na siyoldan i
Johaiman a Haram, dowa siran ki bati iyan a Muhammad bin Abdullah Al
Qahtani, na initgl iran a sikon si bati iyan na skaniyan so pitharo o Nabi
(‫ )ﷺ‬a Mahdi na initgl iran ko mga tao a kabaloy niyan a Datu, siyoldan iran
a Haram na piyangandadowan so mga paitao na sa di phmubaya'ah na
Murtad na phmbonoon.
Subhanallah, so mga gawii na ipkhasoy niyan a ginawa niyan. tanto a
marani ko mambbtad imanto.
Saya tano bo tamana ka sarirong so mungangn ka misagadon so ilat na
maphakataros yan ko paka-aantapanon.
Pitharo o Allah:

‫ﱭ ﱯ ﱰ ﱱﱲ ﱳ ﱴﱵ ﱶ ﱤ‬
‫ﱥﱦ ﱧ ﱨ ﱩﱪ ﱫ ﱬ ﱮ‬
193. "Go pakimbonowa kano kiran ka an di kha-adn so Fitnah
(kapanakuto) go an mabaloy so Agama a rk o Allah, na o tumarg siran na
da a kaprido inonta na sii ko mga Salimbot".
Inaloy o Allah sangkai a Ayat so Hadap ko Jihad, aya Hadap na an mada so
kapanakuto, go aya mindatu na so agama o Allah.
Knaba aya Hadap ko Jihad na kambinasa go kaadn sa balaola ko mga ingd.
Na upama ka tumarg siran ka gumnk siran rkano makimbunowa tigo Allah
na gnk kano mambo.
Pitharo i Ibn Katheer: Sadn sa mamuno kiran ko uriyan o kiyagnk iran na
sabnar a salimbot go palalalim.

‫ﲆﲈﲉ‬
‫ﲇ‬ ‫ﱼﱾﱿ ﲀﲁ ﲂﲃﲄﲅ‬
‫ﱽ‬ ‫ﱥ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺﱻ‬

‫ﲊﲋ ﲌ ﲍ ﲎﲏ ﱤ‬

223
LIWANAG O SINDAW

194. "So ulanolan a haram na pantag o ulanolan a haram (paga-adatan),

go so langon a paga-adatan na pakapshasa-upaan, na sadn sa tao a
pangarasiyan kano iran na pangarasii niyo siran sa lagid o kiyapangarasii
iran rkano, go kalkn yo so Allah go knala niyo a mataan a so Allah na babid
o mga sasanggila".
Aya maana a ulanolan a haram na so ulanolan a isasaparon so
kapakimbunowa, piyagadatan a ulanolan.
Miya aloy tano ko miyawna a mga ayat.
Aya kinituron a Ayat aya na so kaphag Omrah o Nabi (‫ )ﷺ‬a go so mga
Sahabah (ra) a inalangan siran o mga Mushrik, go diyakp iran so Uthman
(ra) a inipantag iran ko Dhul Qa'dah a haram a ulanolan.
Na pithakdir o Allah a sii ko miyakasaluno a ragon na miyakataros
magumra so Nabi (‫ )ﷺ‬a go so mga Sahabah (ra) sii ko ulanolan mismo a
Dhul Qa'dah.
Giyanan i maana a katharo anan o Allah a "So ulanolan a haram na pantag
o ulanolan a haram".
Initundogiyanon: Go so langon a paga-adatan na pakapshasa-upaan, lagid
a miya aloy tano anan a tuthol, go so kinisugoon o Allah ko kitas.
Uriyan yan na pitharo o Allah: Sa tao a pangarasiyan kano iran na
pangarasii niyo mambo, maana a saop kano.
Ugaid na kailangan so kapaginuntolan, shaop kano na knaba kano
phanubra, ka sabo sa minikidi-a iran rkano na aya niyo kiran ikhidi-a.
Giyanan i taman a kawntol o bitikan o Islam, apya so mga sarowang na
iphaginuntolan siran.
Inisapar o Allah so kapanubra, miyawna so kiya-tharoa niyanon a mataan
a pkhararangitan yan so pphanubra.
Go kalkn yo so Allah, maana a nggolalann yo angkai a mga bitikan o Allah,
ka mataan a so Allah na babid o mga tao mga sasanggila, mga sasanggila
sa siksa go rarangit o Allah, mga tao a ikaalk iran so Allah.
Pd a shabotn tano sii na o kabaya tano a thagompiya tano, tabangan tano
o Allah, makowa tano so kabaya tano na umani isa na kalkn yan so Allah
sa titho a kalk.

224
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﲐﲑ ﲒﲓﲔ ﲕ ﲖﲗﲘﲙﲚ ﲛ ﲜ ﲝﲞ ﲟ ﱤ‬
195. "Go nggasto kano sa lalan ko Allah go di niyo thulodn a ginawa niyo
ko kabinasaan, go phiyapiya kano, mataan a so Allah na pkhababayaan
yan so mga tao a phipiyapiya".
Miyakambarambarang so Tafseer saya o mga Salaf, so Abu Ayyob Al
Ansari (ra) na aya initafseer yan saya na aya tigyan a kabinasaan na so
kagnki ko Jihad na go so katayoda ko kapaningkawyagn a go so mga
Pamilya.
So 'Amr bin Al As (ra) na aya tigyan a kabinasaan a insapar o Allah sangkai
a ayat na so ka-atowi ko ridoay a klaro a dka phaka ato, adn a mama a
sasakato a biyalak yan so miyakadakdakl a ridoay na pirangitan o 'Amr (ra)
go inidalil yanon angkai a ayat.
So pman so sabaad na tigiran a aya kabinasaan a inisapar o Allah na so
kitagakn ko kanggasto sa lalan ko Allah.
Na giyanan i marayag a panonompangan a ayat anan, sa aya mitutro iyan
na inisugo o Allah so kanggasto sa lalan ko Allah, ka o kagnki so kanggasto
sa lalan ko Allah na khadaan sa bagr so sundaro o agma na khasabapan sa
kabinasaan.
Ugaid na giya ayat anan sa kiyagiraw o Allah a di niyo thulodn a ginawa
niyo ko kabinasaan na rangkom, mararangkom yan so langon a
kabinasaan.
Pd aya a inidalil o mga Ulama sa kiya-haram o sigopan, sabap sa
phakabinasa so sigopan, na inisapar o Allah so kitulodn sa ginawa sii ko
kabinasaan.
Go phiyapiya kano tigo Allah, pd a mituturo iyan na so tao a da nyan
pananggilai so phamakabinasa na da makaphiyapiya.
Mataan a so Allah na pkhababayaan yan so mga tao a phipiyapiya,
shabotn tano ron a so mga tao a di pphiyapiya na pkhararangitan o Allah.
Pd aya sa Dalil a so Allah na pd a sipat yan na pkhababaya, go igira na
pkhararangitan.

225
LIWANAG O SINDAW

Na so mga Asha'irah na di iran tharimaan oba an sipat o Allah ka dikon khn

a akal, aya biyaloy iran a unayan o paratiyaya na so pamikiran iran, na
maliwanag anan a kapakasosopak yan ko Qur-an.
Adn a sipat o Allah, ugaid na knaba lagid o mga sipat tano, pangnin tano
ko Allah a mapd tano ko mga tao a pkhababayaan o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﲲﲴﲵﲶ‬
‫ﲪ ﲬﲭﲮﲯﲰ ﲱ ﲳ‬
‫ﲫ‬ ‫ﱥﲠﲡﲢ ﲤ‬
‫ﲣ ﲥﲦﲧﲨﲩ‬

‫ﳃ ﳅ ﳆﳇﳈﳉ ﳊ ﳋ ﳌﳍﳎ‬
‫ﳄ‬ ‫ﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽ ﲾﲿﳀﳁﳂ‬

‫ﳟﳡﳢﳣﳤﳥﳦ ﳧ‬
‫ﳠ‬ ‫ﳛﳝﳞ‬
‫ﳜ‬ ‫ﳏﳑﳒﳓﳔﳕ ﳖﳗﳘﳙ ﳚ‬
‫ﳐ‬

‫ﳨ ﳪ ﳫ ﳬ ﳭ ﳮ ﳯﳰ ﳱ ﱤ‬
‫ﳩ‬
196. "Go tarutopa niyo so Hajj a go so Omrah sa sua-suat ko Allah, na o
kabalambani kano na sa khalbodan a Hadie, go oba niyo upawi a mga ulo
niyo taman sa di mirampay so Hadie ko prampayanon, na sa pkhasakit
rkano odi na adn a pphakaringasa-on ko ulo niyan na (pagupaw dn) ugaid
na makap'phidya sa powasa odi na sadka odi na phakasumbali, na amay
ka luminintad kano na sa khabaya thamattu' sa Omrah sii ko Hajj na sadn
sa khalbodan a Hadie, na sa da a khatoon yan na phowasa sa tlo gawii sii
sa Hajj go pito gawii sii ko kapakabaling yan, giyanan so mga tao a so
pamilya niyan na knaba shisii sa Masjid Al Haram, go kalkn yo so Allah go
knala niyo a mataan a so Allah na malipds i siksa".
Malo miyalanggay a da tano kasumpati a kapthafsira tano sa angkai a
Surah Al Baqarah sabap sa miyataman tano mamagosay ko Bid'ah, ka
araparap tano sa oba pkhasiyap so mga bangnsa tano phoon ko mga tao
a pphanolon sa ribat.
Giya angkai a ayat na pantag ko Hajj a go so Omrah, na di tano dn
pakatayasn a usayan tano ron ka adn a minisurat akn gowani ko 2011 a
mayto a Kitab a bithowan akn sa [GUNANAO KO HAJJ A GO SO OMRAH],
na khapakay a batiyaan yo.
Inosay tano san sa tanto a makmpt so langon a kailangan a katokawan o
phag Hajj a go phagomra go so mga okit a kinggolalannon.

226
LIWANAG O SINDAW

Giya angkai a ayat na makanggogonanao sa so Hajj a go so Omrah na

palaya wajib, go makanggogonanao sa basta a kaphoonan ka so Hajj na
didn khapakay a dingka itaros, wajib a mitaros ka taman sa matarutop.
Na so phag Hajj na o masogat a balamban a di phakagaga tumaros ko
uriyan o kiyapakapagihram yan na khapakay a sumumbali sa Hadie uriyan
yan na phagupaw na mbaling.
Aya Hadie na so kambing odi na onta odi na sapi a pshombaliin sa Makkah
o diimag Hajj.
Makasosold san so langowan a balamban, lagid o rido-ay, odi na sakit, go
so salakaw san.
Go inisapar o Allah sangkai a ayat so kawpawi sa ulo taman sa di mirampay
so Hadie sii ko gawii a kashombali-a ron a gyoto so ikasapulo gawii ko Dhul
Hajj ko uriyan o kapakapoon sa Muzdalifah.
Sapman tigo Allah sa kailangan dn a makapagupaw ka adn a
pphakaringasaon sa ulo niyan na khapakay a magupaw ugaid na
makap'phidya.
Sa aya fidya iyan na makapphowasa sa tlo gawii, odi na makaphagana sa
nm (6) katao a Miskin, odi na phakasumbali sa Hadie.
Sii anan inituron ko Sahabie a miyapno a kuto a ulo niyan a dapn mawma
so oras a kapagupaw, na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a pagupaw ka go pag-fidya ka.
Na amay pman tigo Allah ka lumintad kano, maana a dakano masogat a
balamban na sa khabaya thamatto' na phakasombali pn sa Hadie.
So Hajj na tlo barang: Tamatto', Qiran, Ifrad. Na so Tamatto' a go so Qiran
na khasumbalian sa Hadie, so Ifrad na di khasumbalian.
So usayan anan na sii sa miya aloy tano oto a inisurat tano na batyaa niyo
ron khapiyaan.
Na sapman tigo Allah sa mithamatto' a da a khasumbali iyan na
makapphowasa sa sapulo gawii, tlo gawii sa Hajj, na so pito ron gawii na
amay ko mapasad so Hajj.
Giyanan tigo Allah i kokoman o tao a knaba sii mababaling sa Masjidil
Haram (Makkah), sabap sa so mga tag a Makkah na di siran makaphag
Tamatto go Qiran, Ifrad bo a rkiran.

227
LIWANAG O SINDAW

Kalkn yo tigo Allah so Allah ka tanto a malipds i siksa, aya maana o lalag
na nggolalann yo so paliwgat rkano a Hajj a go Omrah o kabaya iyo a
dikano masiksa.
Pitharo o Allah:

‫ﱐﱒ‬
‫ﱑ‬ ‫ﱃﱅﱆﱇﱈﱉﱊ ﱋﱌﱍﱎﱏ‬
‫ﱄ‬ ‫ﱥﱁﱂ‬

‫ﱝ ﱟ ﱠﱡﱢ ﱤ‬
‫ﱞ‬ ‫ﱗﱙ ﱚ ﱛﱜ‬
‫ﱓﱔ ﱕ ﱖ ﱘ‬
197. "So Hajj na sii ko mga ulanolan a katawan dn, na sa tao a mag-ihram
sa Hajj sa angkawto (a mga ulanolan) na di khapakay so kathamparasa, go
so kambaradusa, go so kaphapawala sii ko Hajj, go sadn sa gii niyo
manggalbk a mapya na katawan oto o Allah, go pluto kano, mataan a aya
mapiya a luto na so kalk ko Allah, go kalkn ako niyo hay mga lalantas i
pamikiran".
Sumpat dn aya o miyawna a ayat a pantag ko Hajj, pitharo o Allah sangkai
a ayat a so Hajj na sii mapapadalm ko mga ulanolan a katawan dn.
Maana a katawan dn o mga tao, didn kailangan oba aloya, knaba lagid o
puwasa a kailangan a ma-aloy so ulanolan yan ka gopn oto khipaliwgat ko
mga tao a angkawto a lagidoto a kaphowasa, na tigo Allah a phowasai niyo
so ulanolan a Ramadhan, kagiya so miyanga uuna a umat na aya
kaphowasa iran na tlo gawii ko uman ‫ﷺ‬lan. Ugaid na so mga ulanolan o
Hajj na katawan dn oto o mga Arab, ka pd oto ko mga galbk o Nabi tano a
Ibrahim (as) a kiyawarisan o mga tao a dairan dn pakalipati, so mga Arab
ko dapn kapakawma o Nabi tano a Muhammad (‫ )ﷺ‬na apiya da a agama
iran na pphag-Hajj siran dn uman ragon.
Sa aya mga ulanolan o Hajj na so Shawwal, Dhul Qa'dah, go sapulo gawii
ko Dhul Hijjah.
Sa aya maana anan na somold so Shawwal na khapakay dn a mag Ihram
ka sa Hajj, na sii ko da niyan pn kasold na di khapakay so kapag-ihram sa
Hajj, invalid, sii anan ko tindg o Imam Shafi'ee go so kadaklan ko mga Salaf
lagid o Ibn Abbas (ra).
Sopman so tlo a Imam na piyakay iran a mg Ihram sa Hajj so tao ko apiya
antonaa a ulanolan, ugaid na mas mabagr a tindg anan o Imam Shafi'ee
sabap sa o piyakay a magihram a tao ko apiya antonaa ulanolan na antonai
bali a kiyatndoa ko mga ulanolan o Hajj?

228
LIWANAG O SINDAW

Na sa tig o Allah sa tao a mg Ihram sangkanan a mga ulanolan para sa Hajj

na di khapakay so kathamparasa, aya maana a tamparasa na bastos sa
tagalog, maana a so katharo sa pantag sa kapakishaliya ko karoma a go so
mismo kapakishaliya ko karoma, mararangkom anan o maana a
tamparasa, giyanan i Dalil sa makapag-ihram so tao na taman sa di
mapasad so Hajj na di khapakay oba niyan shaliyaan si karoma niyan.
Go di khapakay so kambaradusa, mayto mala a dusa, apiya sii ko masa a
knaba Hajj na di khapakay so kambaradusa ugaid na mas masopiit a
kiyaharam yan ko masa a Hajj.
Go di khapakay so kaphapwala sii ko Hajj, diwa a inipmaana san o mga
Ulama:
1. Di khapakay a phapawalaan so masa o Hajj, masa a kapagukop sa
Arafah, sadn sa kailaya ko ulan o Dhul Hijjah na mbilangn so ikasiyaw na
gyoto dn i gawii o Arafah na didn khapakay a phapawalaan.
Miyakalala anan a Dalil sa kariribat o mga tao a phnggiraw a ribat so
kaphagukop o mga tao sa Arafah ka dapn mawma odi na giraw manaya.
Go miyakalala anan a Dalil sa sadn sa ka-ukop o mga tao sa Arafah na so
khapitaanon na giyoto dn i Eid, na wajib ko mga tao sa intero a duniya a
maisaisa siran sa angkawto a gawii ka di khapakay a phapawalaan, na
mariribat so sumisibay sa niyata iyan go so pphamakawri.
Na sabap san na wajib pn a maisaisa so langon a tao sa duniya sii ko
kaphowasa ko Ramadhan ka knaba mbida so ulan o Ramadhan a go so
ulan o Dhul Hijjah.
2. Ikadowa a inipmaana ron o mga Ulama na sii ko masa a Hajj na da a
kaphapawala, umani isa na tayoda niyan so Hajj yan.
Na palaya dn anan korek a maana ka knaba makashosopaka,
mararangkom palaya o ayat.
So Nabi (‫ )ﷺ‬na pitharo iyan: "So Hajj a Mabroor na ayadn a balas yan na
so Surga".
Aya maana a mabroor na so piphiyapiyaan, na so tao a miyag Hajj na
miyakathamparasa, odi na miyakandusa sa apya mayto lagid o
kapamaganta, odi na miyakiphapawala na so Hajj yan na knaba Mabroor.

229
LIWANAG O SINDAW

Uriyan o kinisaparn o Allah ko kambaradusa na pitharo iyan a: "Sadn sa gii

niyo manggalbk a mapiya na katawan oto o Allah"; maana a aya nggalbka
niyo na so mga pipiya ka mbalasan kano ron o Allah.
Initundogiyanon: "Go pluto kano"; Aya sabap a kinituron a ayat aya na adn
a mga tao a pphag-hajj a di phluto, di pagawid sa gasto niyan na
pphamalad ko mga pd a numanaik, na tigo Allah a pluto kano, na sa di
phakatoon sa mapluto iyan na inopn ka di phakagaga na knabawn
paliwgat so Hajj.
Lagid o kiya-aloy niyan sa pd a ayat a so Hajj na sii bo Wajib ko phakagaga.
Uriyan yan na pinggonanao tano niyan ko permero a luto, luto tano sa
alngon a mawri, giyoto so kalk ko Allah.
Na kalkn ako niyo a tigo Allah, hay mga lalantas i pamikiran. Nanao sa so
tao a da a kalk yan ko Allah na da a utk yan, marata i pamikiran, na o
mapiya ka i pamikiran na kalkn ka so Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱪ ﱬﱭ ﱮ ﱯﱰ‬
‫ﱫ‬ ‫ﱥﱣﱤﱥﱦ ﱧﱨﱩ‬

‫ﱴ ﱶﱷﱸﱹﱺﱻﱼ ﱽ‬
‫ﱵ‬ ‫ﱱﱲﱳ‬

‫ﱾﱿﱤ‬
198. "Da a dusa niyo ko kaphmbabanoga niyo ko rizki o Kadnan yo (sii ko
masa a Hajj), na amay ka makambngkas kano phoon sa Arafah na
panadntadmi niyo so Allah sii sa Al Mash'ar Al Haram (Muzdalifah), go
thadntadmi niyo skaniyan sa lagid o kiyaturoa niyan rkano a skano na pd
kano ko khikadadadag guwani".
Shabotn sa Ayat aya a pd sa Rukon o Hajj so ka ukop sa Arafah go katawan
dn oto o mga tao.
Na pitharo o Allah: Makambngkas kano sa Arafah, maana a makapoon
kano ron ko uriyan o kiya ukop yo ron na songkano sa Muzdalifah na
thadntadmi niyo roo so Allah.
Sii ko ikasoyaw ko Dhul Hijjah na pagukop so mga tao sa Arafah, na somdp
so alungan na phmbngkas siran na thompa siran sa Muzdalifah na roo
siran pagiga, na makashambayang siran sa Suboh na phananadman iran

231
LIWANAG O SINDAW

so Allah nggolalan ko mga Dhikr go mga Du'ah, na makaliwanag a duniya

na shong siran sa Mina ka prontarn iran so ikatlo a Jamarah.
Go lalayona niyo tigo Allah so tadntadm yo rkaniyan a Allah, sa lagid dn o
kiyaturoa niyan rkano a skano guwani na pd kano ko miyangadadadag.
Giyanan i da a lawan yan a limo rkitano o Allah angkanan a turoan.

‫ﲇﲉﲊﲋﲌﲍ ﱤ‬
‫ﱥ ﲀﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅﲆ ﲈ‬
199. "Uriyan yan na mbngkas kano ko nganin a pimbngkasan o mga tao,
go pamangni kano sa rila ko Allah, mataan a so Allah na Phamrila a
Makalimoon".
Uriyan tigo Allah o kapaka kadn yo sa Muzdalifah na mbngkas kano ron sa
lagid dn o pshowaan o mga tao a siran so miyanga-uunaan yo ipoon ko
Ibrahim (as).
Mbngkas kano roo tigo Allah na pasada niyo so pd a mga galbk ko Hajj,
karontar, kapanumbali, kapagopaw odi na kapagalot go so salakaw ron.
Sopman so pd a mga Ulama na giyanan kon so kapakapoon sa Arafah,
kagiya so mga Quraish sii ko dapn kapakatalingoma o Islam na di siran
pagukop sa Arafah, sii siran bo pkhadn sa Muzdalifah, na so
kiyapakatalingoma o Islam na inisugo o Allah a kailanhan dn so ka ukop sa
Arafah sii ko langon a tao, da a bawn tabiya.
Mapasad oto tigo Allah na pamangni kano sa rila ko Allah.
Giyanan dn i kailangan ko umani isa a malalayon so kapamangni sa rila ko
Allah, labaw ron sii ko uriyan o mga simba.
Mataan a so Allah na Phamrila a Makalimoon.
So usayan ko Hajj na miyapagosay tano dn, so khabayaon matya na miya-
aloy tano so Link yan sii ko miyawna a ayat a pantag ko Hajj.
Pitharo o Allah:

‫ﲗﲙﲚﲛ‬
‫ﲘ‬ ‫ﱥﲎﲏﲐﲑﲒﲓ ﲔﲕﲖ‬

‫ﲜ ﲝ ﲞ ﲟﲠ ﲡ ﲢ ﲣﲤ ﲥ ﲦ ﲧ ﱤ‬
200. "Na amay ka makapasad kano mag-hajj na pananadmi niyo so Allah
sa lagid o kapphananadmi niyo ko mga loks yo odi na kasubraan pn, ka

231
LIWANAG O SINDAW

mataan a adn a tao a gii niyan tharoon a hay Kadnan ami na bgi kamingka
ko duniya ugaid na da a bagian yan ko alungan a mawri".
Inisugo o Allah sangkai a ayat so kapananadmi ron nggolalan ko Dhikr a go
mga Du'ah sii ko uriyan o kapasad o Hajj.
Aya sabap yan na so mga Mushrik ko dapn kapakatalingoma o Islam na
igira a miyag-hajj siran na sii ko kakakadn iran sa Mina na umani isa na
phagalowin yan so kapasang o mga loks yan, si ama na giyaya giyaya, si
ama a datu na giyaya giyaya, umani isa na ipphagambog yan so loks yan.
Na tigo Allah a aya niyo pphananadmi na so Allah sa lagid o
kapphananadmi niyo ko mga loks yo ko da rkano pn kapakatalingoma o
Islam odi na kasubraan pn.
Uriyan yan na pinggonanao tano niyan ko mapiya a phamangnin, gyoto so
mapya a balas sa alungan a mawri.
Pitharo iyan: "ka mataan a adn a tao a gii niyan tharoon a hay Kadnan ami
na bgi kamingka ko duniya ugaid na da a bagian yan ko alungan a mawri".
Madakl a tao a aya pananamaran yan na so duniya na pakalilipatan yan so
alungan a mawri, antonari i bali angkai a kawyagoyag a pagawaan bo? so
kapipiya a ginawa na sa alungan a mawri na ayatano panamaran.
Piyanginsoyaan o Allah angkanan a mga tao, sabap sa dadn a bairan
bagian ko alungan a mawri na aya kktdn iran na so duniya.

‫ﱥﲨﲩﲪﲫﲬﲭﲮ ﲯﲰﲱﲲﲳﲴﲵﲶ‬

‫ﲻ ﲽ ﲾﲿ ﳀ ﱤ‬
‫ﲼ‬ ‫ﲷ ﲸﲹ ﲺ‬
201. "Go adn a tao a gii niyan tharoon a hay Kadnan ami na bgan ka rkami
so mapya ko duniya go so mapiya sa alungan a mawri go pakalidasa
kamingka ko siksa ko Naraka".
202. "Siran i maphmbagian iran so balas o galbk iran, so Allah na magaan
i kapamagitong".
Adn pman tigo Allah a mga tao a aya pphamangnin iran ko Allah na so
mapiya ko duniya a go so mapiya sa alungan a mawri.
Aya mapiya sa duniya na langon a iphakapiya a ginawa a phakatabang rka
ko agama ngka, knaba rka phakabinasa, so pd a mga Ulama na aya kon a

232
LIWANAG O SINDAW

mapiya sa duniya na so mataid a bilangatao a karoma, na knaba giyanan

bo ka matagon anan sagintas.
Na aya mapiya sa alungan a mawri na so kapakasold sa surga a go so
kaparoliya ko langon a balas a mapya a phoon ko Allah, go aya da a unaan
yan a mapya sa alungan a mawri na so kakhailaya tano ko Kadnan tano a
Tohan a Isaisa, ya Allah na pda kamingka ko mga tao a khailay ka iran sa
alungan a mawri.
"Go pakalidasa kamingka ko siksa ko Naraka", giyanan i pithamanan a
mapya, apya dadn a makowangka a mapya sa duniya asar a dika masiksa
sa alungan a mawri na dadn a unaan oto a mapya.
Adn a mga tao a phamakasurga, khailay iran so Allah, ugaid na khapakay
a makawkit siran daan sa Naraka sabap ko mga kadusaan iran a dairan
matawbat.
Na adn pman a mga tao a phamakasurga, khailay iran so Allah, a di siran
dn phakataam sa mayto bo a siksa, sabap sa rinilaan go inikalimo siran o
Allah, giyanan i mga tao a da a unaan iran a miyamaguntong, pangnintano
ko Allah a sii tano kiran mapd.
Giya tigo Allah a mga tao anan a aya iran pphamangnin ko Allah na so
mapya sa duniya a go so mapiya sa alungan a mawri na siran i mga tao a
miyamaguntong ka maphmbagian iran so balas iran sa alungan a mawri,
so Allah na magaan i kapamagitong.
Giya angkai a Du'ah na pd aya ko mga Du'ah a lalayon gii indu'ah o Nabi
tano a Muhammad (‫)ﷺ‬. Na lalayonn tano ko mga pangni tano, ka
makowa ngka so mapya sa duniya go mapya sa akhirat rakhs a makalidas
ka ko kasaksian na miyaparuli ngka so langowan a mapiya.
َ ‫الد ْن َيا َح َس َن ًة َوفي ْاآل ِخ َرة َح َس َن ًة َو ِق َنا َع َذ‬
َّ ‫اب‬
."‫الن ِار‬ ُّ ‫َ"رَّب َنا آت َنا في‬
ِ ِ ِ ِ
Pitharo o Allah:

‫ﱆﱈ ﱉ ﱊ ﱋﱌ ﱍﱎﱏ ﱐﱑﱒ‬

‫ﱇ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅ‬

‫ﱖ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛﱜ ﱝ ﱞ ﱤ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱓﱕ‬
‫ﱔ‬
203. "Go pananadmi niyo so Allah sii ko mga gawii a mabibilang, na sa tao
a nggagaan ko dowa gawii na da a dusa niyan, go sa tao a makawri na da

233
LIWANAG O SINDAW

a dusa niyan, sii ko tao a ika-alk yan so Allah, na kalkn yo so Allah go knala
niyo a mataan a skano na ron kano bo pagndod".
Aya gawii a mabibilang na so tlo gawii a Tashreeq, giyoto so gawii a Eid Al
Adh-ha go dowa gawii a uriyan yan, mga gawii a kapanumbali sa kurban,
go giyoto so mga gawii a kakakadn o miyamag-hajj sii sa Mina.
Inisugo rktano o Allah so kapapanadmi tano ron sa angkanan a mga gawii
nggolalan ko pithibarang a Dhikr ko apya antonaa dn a oras, go so
kapanakbir sii ko uriyan o mga sambayang a paralo sii sa sold anan a tlo
gawii, aya pulimposan yan na so sambayang a Asar ko ikatlo gawii.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So mga gawii a Tashreeq na mga gawii a kakan go
tadntadm ko Allah". [Piyanothol i Muslim].
Na sa nggagaan ko dowa gawii; Sii anan ko miyamag-hajj a kumakadn sa
Mina, tlo siran roo gawii, na tigo Allah: Sa kabaya iyan a muna mawa sa
Mina ko ikadowa gawii na da a dusa niyanon, maana a khapakay,
kailangan badn a makaliyo dn sa Mina a dapn sdp so alungan, basta a
sumdo so alungan a dapn makaliyo sa Mina na maphnayaw niyan dn so
ikatlo gawii.
Sapman tigo Allah sa makawri, maana a ganapn yan dn so tlo gawii na
khapakay pn oto.
Sii mambo anan ko mga tao a ikakalk yan so Allah, sopman so da niyan
kalkn so Allah na apiya antonai pinggolawla niyan odi rilai o Allah na
madudusa dn.
Na kalkn yo so Allah; an rkano ma-aawat so rarangit yan, kalkn yo so Allah
nggolalan ko kapakawatani ko nganin a inisapar yan go so kanggalbka ko
mga sugoan yan.
Go knala niyo a mataan a sii kano pagndod ko Allah na mbalasan yan so
pishakatawan sa balas a pantag o galbk yan.
Pd a shabotn sii a turoan o Qur-an sangkai a mga Ayat a manonompang
sa Hajj na so Islam na agama a malbod, aya kabaya rkitano o Allah na so
kallbodi rkitano.
Ikadowa: So kapkhatimo o mga tao sii sa Hajj na pananadm oto ko
kakhatimo tano sa alungan a mawri sa kapagndod tano ko Allah, giyanan

234
LIWANAG O SINDAW

i sabap a aya piyakawriyan yan sa mga ayat aya a pantag sa Hajj na tatadmi
niyo go kknala niyo a sii kano pagndod ko Allah.
Na umani isa na preparadowi niyan angkawto a masa a dadn a kapatay go
dadn a kambabalingan sangkai a duniya, umani isa na maphragon yan roo
so balas o galbk yan.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﱟ ﱠﱡﱢﱣﱤﱥﱦﱧﱨ ﱩﱪﱫﱬﱭﱮ‬

‫ﱯﱰﱤ‬
204. "Go adn a pd ko mga tao a khasoat ka ko katharo iyan sangkai a
kawyagoyag sa duniya, go phmbalowin yan a saksi so Allah sii ko nganin a
mapapadalm ko puso iyan, (takinoba) a skaniyan na subra a lampawi".
Giyangkai a ayat na sii inituron ko mga Munafiq, go phakasoldon so langon
a tao a phakasolagid sangkai a mga sipat-iran.
Adn a tao a o phamakin'gangka so katharo iyan na tanto dn a mapiya, sa
sokon so katharo iyan na giyoto dn i bnar, phmbalowin yan a saksi so
Allah, gii shasapa, go mapasang i kandadalil.
Takinoba tigo Allah a skaniyan na lampawi a malibd i bityara, aya
kapasangan yan na kapaki phawala, lagid angkai a mga live debate imanto,
tanto siranon dn a kiyalakawan.
Miyapanothol i Imam Bukhari a pitharo o Aishah (ra):
."‫"أبغض الرجال إلى هللا األلد الخصم‬

Maan: "Aya pinaka ipkhagowad o Allah a mama na giya angkawto a subra

i kalampawi".

‫ﱺ ﱼ ﱽﱾ ﱿﲀ ﱤ‬
‫ﱻ‬ ‫ﱥ ﱱ ﱲ ﱳ ﱴﱵ ﱶ ﱷﱸ ﱹ‬
205. "Go igira a miyakatalikhod na panamaran yan i kapakabinasa niyan
ko liyawaw o lupa go antiwrn yan so mga pamomolan a go so mga ayam,
na so Allah na di niyan khababayaan so kapaminasa".
Pitharo i Mujahid: Igira a miyakala so kandusa na mabinasa mambo so
mga kawyagan.

235
LIWANAG O SINDAW

Giya angkawto a mama a mapiya i katharo a tigo Allah amay ka

madadanga aka na makatalikhod na tanto a marata i antap ka ayabo a
antap yan na so kapakabinasa ko liyawaw o lupa sa nggolalan ko
pithibarang a mga dusa a pkhasabapan sa kipkhitalmba o mga tiyoba o
Allah na pkhabinasa so mga kawyagan.
Giya tao oto na bokhag, ka mapiya i katharo na marata i galbk, aya antap
yan na kambinasa. So katharo iyan na kabokhagan, na so Panarima iyan
na binasa, na so mga galbk yan na makasisilay.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Aya toos ko Munafiq na tlo: Igira a mitharo na
kabokhagan, igira a miphasad na di thoman, igira a miyakiphawala na
pphanubra (gii ndusa)". Saheeh anan a Hadith.
Na kamamasaan tano anan, langon a totholan iran na palaya kabokhagan,
na kabnaran siran na phangmbaal siran sa mga katharo a mga
pakasisingay a palaya piyangantang.

‫ﲋ ﲍﲎ ﲏ ﱤ‬
‫ﲌ‬ ‫ﲈﲊ‬
‫ﲉ‬ ‫ﱥﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ‬
206. "Go igira a pitharooon a kalkn ka so Allah na awidan o maratabat
sabap ko dusa, na kiyasokodanon so Jahannam, a tanto oto a marata a
khalombokan".
Pd a sipat yan a tigo Allah na tharoon kawn a kalkn yan so Allah, tarimaa
niyan so bnar na pthabidn a kokolm, phnggmaw ron so inishmpo iyan ki
daranda a babo piyanasangi a look a likod yan, maratabat oto a
miyakalikokos sa puso iyan sabap ko kiyambaradusa na tiyotopan a puso
iyan na di niyan khatarima so bnar.
Na aya tigo Allah a kiyasokosokodan a dumadaiton a darpa na so Naraka
Jahannam. Pangnin tano ko Allah a ilidas tano niyan ko ndalagid anan a
sipat, tatapn tano niyan ko turoan, go nggonanaon tano niyan ko lbi a
mapiya.
Pitharo o Allah:

‫ﲗ ﲙ ﲚﲛ ﲜ ﱤ‬
‫ﱥﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖ ﲘ‬
207. "Go adn a pd ko mga tao a gii niyan phasaan a ginawa niyan sa
araparap yan ko babaya o Allah, na so Allah na Makalimoon ko mga uripn
(yan)".

236
LIWANAG O SINDAW

Giya angkai a ayat na sii inituron ko Suhaib bin Sinan Al Rumi (ra).
Arab si Suhaib, go mala i tamok si ama iyan, na sii siran miyagintao sa Iraq,
na giyobat siran o Roman Empire na miyabiyag iran si Suhaib, na sii dn
miyakala sa Roma (Rome), taman sa kiyapngoda niyan.
Na so kiyapngoda niyan na piphasa o giiron mamaguripn na ayawn
miyakapamasa na tag a Makkah, na kiyababayaan yan si Suhaib na
piyakamaradika iyan, na miyanamok taman sa mimbaloy a pd ko mga
kawasa sa Makkah.
So kiyapakatalingoma o Islam na miyagislam so Suhaib (ra), pd skaniyan
ko miyanga-uuna magislam, pd yan so Ammar bin Yasser (ra).
Na so kiyatugalin o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Madinah (Hijrah) na phag-hijrah mambo
so Suhaib (ra) ka thundogn yan so Nabi (‫ )ﷺ‬na inalangan o mga Mushrik
a Quraish sa tigiran: Hay Suhaib na miyakatalingoma ka sa angkai a ingd
ami na da a tamok ka a maito bo ka matag ka sii miyaphasa, taman sa
mimbaloy ka a maradika (mapiya a tao) go miyakatamok ka uriyan yan na
pagawa ka sii? mataan a didn anan manggolawla! Na pitharo o Suhaib (ra):
Na o ibgay akn rkano so langon a tamok akn di ako niyo dn phlabotn? Na
tigiran a oway, na inibgay niyan kiran na tiyondog yan so Nabi (‫ )ﷺ‬sa
Madinah. Na inalaw o Omar (ra) sii ko ishbang na tigiyan a mataan a
miyakalaba ka Suhaib, na tigyan a andamanaya? na piyanotholon o Omar
(ra) a angkawto a ayat a dapn makawma sa Madinah so Suhaib (ra) na
inituron dn ko Nabi (‫)ﷺ‬.
Na so kiyapakatalingoma niyan ko Nabi (‫ )ﷺ‬na pitharoon o Nabi (‫)ﷺ‬:
"Mataan a miyakalaba ka Suhaib, miyakalaba ka".
Piphasa o Suhaib (ra) ko Allah a ginawa niyan, na sabnar a miyakalaba, ka
pitharo o Allah sa Qur-an: "Mataan a piyamasa o Allah ko mga Mu-min so
mga ginawa iran a go so mga tamok iran sa aya arga iyan na sodn so
Surga".
So Suhaib na iniraga iyan ko agama niyan so langon a tamok yan, inibgay
niyan so tamok yan asar bo a minggolalan yan so agama nyan, na
pishaksian o Nabi (‫ )ﷺ‬a kiyapakalaba niyan, go mismo inituron o Allah sa
Qur-an so ayat a manonompang ko galbk yan a mapiya.
Na bnar ko sii anan inituron ko Suhaib (ra) na makararangkom so maana
niyan ko langon o mga Muslim, sadn sa tao a phasaan yan ko Allah a

237
LIWANAG O SINDAW

ginawa niyan na bagian yan so surga a go so babaya o Allah, mataan a so

Allah na ikakalimo iyan so mga uripn yan.
Na sktano imanto? anda taman i babaya tano ko agama tano? ayadn a
kadaklan na apya so maito iyan na phanginogonan yan ko agama niyan.
O mbayad sa iskowelaan so wata iyan na ramig mipangutang yan, na o sii
sa Madrasa na tomoon yan a badn makagnk so wata iyan oba makabayad
sa mayto.
Ayadn pn a kadaklan na tiyalikhodan yan so kapaganada ko Agama, na aya
niyan piyangtd so Duniya, giiran nggastowan so duniya na ithatalipnda
iran so agama, aya unga niyan na so kapakarondan a go so
kapakadampanas a da maparoli so babaya o Allah na aya minitalmba na
rarangit a go morka.
Mbalingan tano ko agama tano, ka antao maparoli so kapakadadaya na
go so kathagompiya,knaba aya kapakadaya na magaks ka a duniya,
mataan a aya kapakadaya na so kaparoli o kasosoat o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﲧ ﲩﲪﲫ‬
‫ﲨ‬ ‫ﱥﲝﲞﲟﲠ ﲡﲢﲣﲤﲥﲦ‬

‫ﲬﲭ ﱤ‬
208. "Hay so skano a miyamaratiyaya na sold kano ko Islam sa tarutop, go
di niyo pagunoti so mga lakadan o Shaitan, ka mataan a skaniyan na rido-
ay niyo a mapayag.
Inisugo rktano o Allah so kasold tano ko Islam sa tarutop, so sabaad na
aya giiran saya ipmaana na: "Sold kano langon ko Islam" na ribat anan.
Aya untol a maana niyan na: "Nggalbka niyo palaya so langon a sugoan o
Islam", tarutopa niyo so kasold ko Islam, knaba niyo phamamilii.
Tanto a madakl a masosogat sii, so mga bae na kadaklan kiran so di
phakatarima ko kandoway, na pd anan ko Islam, odi niyan tarimaa a pd ko
Islam na ikhakafir yan, na tanto anan a dilikado.
Lagid mambo o pd a mga grupo, ayabo a tatarimaan iran a pd ko Islam na
so piyamangmbaalan iran a mga usol iran na aya iran bo tatayodn, na
tharoon ka kiran a pd man aya ko agama na tigiran a miyakaliyo ka sa usol.

238
LIWANAG O SINDAW

Aya kasold ko Islam na tarutop, knabangka phamamilii, ka giyanan i sabap

a kiyamorkai o Allah ko mga Yahudi.
"Go di niyo pagunoti so lakadan o Shaitan"; Aya shabotn tano san na so
kapamamilii ko agama ka dingka phnggalbkn so sabaadon ka sabo sa
phaka-ayonon ko baya a ginawangka na galbk anan o Shaitan, na sa tao a
aya niyan pangunotan so kabaya o Shaitan na ayaniyan tagpda sa alungan
a mawri.
Go so langon a ribat a galbk na pd sa mga lakadan o Shaitan. mataan tigo
Allah a skaniyan na ridoay niyo a mapayag.

‫ﱥ ﲮ ﲯ ﲰ ﲱ ﲲ ﲳﲴ ﲵ ﲶ ﲷ ﲸ ﲹ ﲺ ﱤ‬
209. "Na o midolas kano ko uriyan o kiyapakatalingoma rkano o mga
rarayag a (ayat o Allah), na knala niyo a mataan a so Allah na Mabagr a
Mawngangn".
O midolas kano, maana a o maribat kano, o nggalbk kano sa di mapya, o
supaka niyo so kabaya o Allah ko uriyan o kiyapakatalingo rkano o agama
niyan, go so mga rarayag a sugoan o Allah na knala niyo a mataan a so
Allah na Mabagr a Phapaar, na shiksaan kano niyan, mataan a skaniyan na
Mawngangn ko langon a galbk yan.

‫ﳇﳉﳊﳋ‬
‫ﳈ‬ ‫ﱥﲻﲼﲽﲾﲿﳀﳁﳂﳃﳄ ﳅﳆ‬

‫ﳌﳍﱤ‬
210. "Ba adn a nanayawn iran inonta na so kaphakawma o Allah a
sasarngan'n a maputi a gabon a go so mga Malaikat na go mitana so
kokoman? Sii man ko Allah pagndod so langowan taman".
Ba adn tigo Allah a nanayawn a mga tao anan a pphaminasa ko lupa, mga
tao a phmbinasa ko agama, mga tao a mga baradusa inonta na so
kaphakatalingoma o Allah a khokomn yan so mga kaadn yan?
Giyanan so gawii a kakhawyag o umani isa sa alungan a mawri ka khokomn
siran o Allah go shomariyaan yan siran, giyoto so gawii a plolonn o Allah
so mga langit go khmsn yan so lupa, phangirabak so bitoon, na
phangatitingr so alungan a go so ulan sa phangitanggasay siran.

239
LIWANAG O SINDAW

Makapoon so mga tao ko mga kuba iran na khatimo siran, na so sabaadn

na gii makaplangoy ko ating yan, na so alungan na sasarangaw sa ulo iran,
inonta sa ikalomo o Allah.
Tanto siran a khalanggay sa angkawto a btad, taman phamangnin o mga
tao ko mga Nabi (as) a pangniya iran ko Allah a kokoma niyan siran dn ka
ansiran roo mada, na umani isa a Nabi na di phakaraw sa kalk iran ko Allah,
taman sa so Nabi Ibrahim (as) na khitanggalbk yan a dowambala a lb yan
sa kawan yan sa angkawto a btad, na sii shong so mga tao ko Nabi tano a
Muhammad (‫ )ﷺ‬na tigyan a oway, na sujod so Nabi (‫ )ﷺ‬na phangnin yan
ko Allah a kokoman niyan dn so mga kaadn go somariyaa niyan siran dn.
Na khawpak so paganay a langit a khapoonan a maputi a gabon na thana
so mga Malaikat a matatago sa angkawto a paganay a langit, na thana
siran na plibtn iran so mga tao, aya matitimo roo na langon a tao ipoon ko
Adam taman ko phamakatalingoma a tao taman ko bangkit, go so mga
Jinn, tanto a madakl, na plibtn siran langon o mga Malaikat ko paganay a
langit, anyo mandirugod a kadakl o mga Malaikat a mga tantara o Allah.
Na nggiraw so mga tao ko mga Malaikat a ba nyo pd so Allah? na nggiraw
siran a knaba, na phakawma bo.
Na aya pman a mbaba na so mga Malaikat ko ikadowa pangkat a langit,
na giyoto bo pman i showaan iran, plibtn iran so kagiya, mas madakl siran.
Taman sa makatana pn so mga Malaikat ko ikapito pangkat a langit.
Mapasad oto na aya pman a phakatalingoma na so miyamakalala a
Malaikat a walo siran, a phagawidan iran so 'Arsh, a phndagdb siran sa
Tasbeeh, giiran phodipodin so Allah, makatana siran na sopman so Allah i
phakatalingoma sii ko okit a dumadaiton.
Giyanan i inaloy sa angkanan a Ayat, miya aloy anan ko madakl a Hadith
na piyakashompasompat tano ka an di tanto phakatas oba tano
pshatimana.
Aya shabotn tano sa angkanan a miya aloy tano na so Allah na bnar a sii
sa Puro.
Ikadowa na so Allah na phakatalingoma sa alungan a mawri ka khokomn
yan so mga kaadn yan.
Sa giyanan i paratiyaya tano a mga Ahlu Sunnah.

241
LIWANAG O SINDAW

Sopman so mga Asha'irah a go so mga pd a grupo a makasisilay na di iran

anan tharimaan, dakon a katatagoan ko Allah, go dikon phakatalingoma.
Samawto na odi phakatalingoma na antai khokom rkitano? Go ikadowa
na ba miyamrak so Allah sa ayat anan a pitharo iyan mismo a kaphakawma
niyan? ba miyamrak so Nabi (‫ )ﷺ‬sa angkanan a mga Hadith? Sa tao a
pakambokhagn yan so Allah a go so Nabi (‫ )ﷺ‬na sabnar a Kafir.
Sii a tigo Allah sa angkawto a masa na khitana dn so kokoman, sa dadag
na Naraka, na sa untol na Surga, so langon taman na sii phagndod ko Allah,
skaniyan i phapaar.
Pitharo o Allah:

‫ﱈﱊﱋﱌ ﱍﱎﱏﱐﱑﱒﱓﱔ‬
‫ﱉ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇ‬

‫ﱕﱖﱤ‬
211. "Ishaan ka ko mbawataan o Israel o pera i minitalingoma ami kiran a
tanda a maliwanag, na sa tao a shambiin yan so limo o Allah ko uriyan o
kiyapakatalingoma niyanon na mataan a so Allah na malipds i siksa".
Ishaan ka tigo Allah hay Muhammad ko mga Yahudi o perapera i mga
tanda a minitalingoma kiran na dairan paratiyayaa? lagid o tkn o Musa (as)
a gii mbaloy a nipay, a go so kapshindaw a lima niyan, go so langon a tanda
a minitalingoma niyan lagid o kiyabagi a ragat go so salakaw ron.
Palaya tano anan miya aloy ko totholan ko Musa (as) sii ko poonan angkai
a Surah na sa khabayaon matya na khapakay a batyaan yan.
Madakl a tigo Allah hay mga Yahudi a minitalingoma ami rkano a mga
tanda a mga rarayag na da niyo paratiyayaa.
A giyanan na mala a limo o Allah, mala a limo o Allah a kapphayaga niyan
ko bnar nggolalan ko mga sugo iyan a go mga tanda iyan, limo iyan ko mga
tao ka aniran matoon so lalan iran sa surga.
Ugaid na so mga Yahudi na dairan tarimaa so agama, dairan tarimaa so
limo o Allah, go lagid iran dn so langon a tao a pthalikhodan yan so agama
o Allah.
"Na sa tao a shambiin yan so limo o Allah ko uriyan o kiyapakatalingoma
niyanon na mataan a so Allah na malipds i siksa".

241
LIWANAG O SINDAW

Pishambiiran so limo o Allah ka aya pithomo iran na so kakakapiri,

kambaradusa, go so mga Bid'ah a phoon sa antangan iran.
Na bagian iran so siksa o Allah a mitataralo a kalipds na go kasakit yan.

‫ﱥﱧﱨﱩﱪ‬
‫ﱦ‬ ‫ﱟﱡ ﱢﱣﱤ‬
‫ﱠ‬ ‫ﱥ ﱗﱘ ﱙﱚ ﱛﱜﱝﱞ‬

‫ﱫﱬ ﱭ ﱤ‬
212. "Pipharasan ko siranoto a mga Kafir so kawyagoyag ko duniya go
giiran shodiin so mga tao a miyamaratiyaya, na so siranoto a mga ala i kalk
(ko Allah) na kapuroan iran sa alungan a mawri, go so Allah na prizkiyan
yan so tao a kabaya iyan sa dadn a banyan itungan".
So mga Kafir na ayadn a piyangtd iran na so kaduduniyai, na sadn sa tao a
duniya a ktdn yan na lagid iran sa kokoman.
Go giiran tigo Allah shodiin so miyamaratiyaya a mga tao sabap sa
tatalikhodan iran so duniya.
Kamamasaan tano aya, so tunganay ta a tatamokn na dita niyan khakilala
kagya da a bata bagian ko kasibisibiyan sa duniya.
Di iran katawan a tatalikhodan tano so kapkhtda ko duniya ka sasabotn
tano a matag sagad na sp akhirat i kawyagoyag a da a baniyan taman.
Pphanagombalayn o tao so duniya a pagawaaniyan bo, na ino mangaday
miyareparado niyan so tharosan yan sa alungan a mawri a giyoto i
kawyagoyag a da a kapatay ron?
Giiran shodiin a tigo Allah so mga tao a mapaparatiyaya, ugaid na giya
angkawto a mga tao a mapaparatiyaya a maalkn ko Allah na siran i
khatampar sa kapuroan sa alungan a mawri sii ko mga kasurgaan, na so
mga tao a miyangtd sa duniya i khatampar sa kababaan sii ko naraka
Jahannam.
So man so Allah i mbabayabaya ko rizki, dingka gii shodia so tao a mayto i
kawyagan ka so Allah i khikabaya roo, dingka katawan na khapakay a sii
ko pd a oras na skaniyan pman i malalangag ka sa kapuroan.
Na aya da a lawan yan a mapya a rizki na so rizki sa alungan a mawri, a
giyanan i wajib a kapaguraduradan o mga tao a mga lalantas i pamikiran.

242
LIWANAG O SINDAW

So duniya na mapya dn o miraot kawn sa makamagatos ragon, na

panamatamar kadn na dingkabo mandilngan, na amay ka matay ka na
ayabo a mipthalon kawn na sasardit a dinis.
Na makatalingoma ka sa alungan a mawri na da a kapatay roo, da a kaloks
roo, o tao ka sa Naraka na taman sa taman na pphagiyawn ka o mga
Malaikat ko apoy Naraka, a sobo so kotokoto niyan i mawlog sa duniya na
khatotong a duniya, aya panginginomn ka roo na mga dana, go mayaw a
ig a dipn phakatalingoma sa ngari ika na miyatotong yan dn a buntal ka.
Aya pangn'ngkn ka roo na unga a Zaqqom a uman ka malino na kasorokan
yan a mga tina-ingka ka subra sa rambri a panga-gagarang yan na
phamliyo sa tiyan ka, na giika makaplangoy sa phlikabo a ig, pimbarang a
siksa a dikawn dn khapokas sa taman sa pakataman, dadn a kaposan yan,
na upama na mas pthomoon ka so kawyagoyag sa duniya a mapita na
pagawaan ka bo?
Opman o tao ka sa surga na kandayadumaya sa taman sa pakataman,
langon a kabaya aka roo na imbgay rka o Allah, sobo so duda o midadari i
mawlog sa duniya na khapno iyan a mamot a sdpan sbanga, go so langon
a pirikharikhaban o duniya, kawyagoyag a dadn a taman yan, uman i
sakatao na mbgan sa surga iyan a mawlad a diso duniya a go so langon a
langit, na sadn sa kabaya iyan, langon a mandingandingan yan na imbgay
ron o Allah, da a awida akal, da a kasasakit, ka langon kapipiya a ginawa a
dadn a taman yan, di khagaga rumopa o mga manosiya, di khawma a
pamandapat, na shabasabar kadn ko duniya ka matag sagad na
baloyangka a palakat ka odi na towak ka para ko surga aka.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱴﱵ ﱶﱷﱸﱹﱺﱻﱼ‬

‫ﲎﲐﲑ‬
‫ﲏ‬ ‫ﲀﲂﲃﲄﲅﲆﲇﲈﲉ ﲊﲋﲌﲍ‬
‫ﱽ ﱾﱿ ﲁ‬

‫ﲙﲛﲜﲝﲞﲟﲠﲡﲢﱤ‬
‫ﲚ‬ ‫ﲒﲓ ﲔ ﲕ ﲖ ﲗ ﲘ‬
213. "Aya kaadn o mga tao na umat a isaisa, na siyogo o Allah so mga Nabi
a phamanothol sa mapya a go phamaka-iktiyar, go inituron yan sa inibabid
yan kiran so Kitab a minggolalan sa bnar, ka aniyan makokom so
pamagltan o mga tao ko di iran phamagayonayonan, go da man a dawn
pamagayon inonta so mga tao a biganon ko uriyan o kiyapakatalingoma
kiran o mga rarayag a tanda sa kad'ngki ko pamagltan iran, na tiyoro o

243
LIWANAG O SINDAW

Allah so siranoto a miyamaratiyaya ko nganin a da iran pamagayoni a

bnar, so Allah na pthuroon yan so tao a kabaya iyan sii ko lalan a matitho".
Giya katharo oto o Allah: "Aya kaadn o mga tao na umat a isaisa, na siyogo
o Allah so mga Nabi a phamanothol sa mapya a go phamaka-iktiyar" na
aya maana niyan na so mga tao ko muna a masa na isaisa i agama, palaya
siran pshimba ko Allah, taman sa kiyawaswasan o Shaitan so sabaad na
suminimba siran sa salakaw ko Allah, na giyoto i sabap a kiyasugoa o Allah
ko mga Nabi (as) ka aniran maturo so mga tao.
Pitharo i Ibn Abbas (ra): Aya pagltan o Adam (as) a go so Nuh (as) na sapulo
ka century, maana a sanggibo ragon, na langon o tao na palaya dn
pshimba ko Allah, taman sa miyakashopasopak siran, suminimba so
sabaad sa salakaw ko Allah, na sumiyogo so Allah sa mga Nabi.
Nanao anan sa matag minibago angkai a kiyabalog o mga tao a mga Kafir,
sii ko muna na langon o mbawataan o Adam (as) na palaya dn Muslim sii
ko tnday o miyakasanggibo ragon.
"go inituron yan sa inibabid yan kiran so Kitab a minggolalan sa bnar, ka
aniyan makokom so pamagltan o mga tao ko di iran phamagayonayonan",
so Kitab a ipthuron o Allah ko mga Nabi niyan na giyoto i daptar a
kokoman, a ron tholongi so bnar, knaba so mga sarag a akal na go baya a
ginawa ka umani isa na salakaw i pamikiran, na odi tano mndod ko kitab
o Allah na di tano dn phamagayon.
Uriyan anan na piyanothol o Allah so da kapamagayon o mga tao a
tyoronan sa Kitab a siran so mga Yahudi a go so mga Kristiyan, sa aya tigo
Allah a dairan kapamagayon na sii ko uriyan o kiyapakatalingoma kiran o
mga rarayag a tanda.
Inituron o Allah so mga Kitab ka an maisaisa so mga tao ko uriyan o kiya-
uparik iran, aniran mailay so bnar, aniran matoon so turoan, na so mga
Yahudi a go so mga Kristiyan na basiran dn miya-uparik, sabap a tigo Allah
ko dngki a miya-adn ko pamagltan iran.
"Na tiyoro o Allah so siranoto a miyamaratiyaya ko nganin a di iran
phamagayonan a bnar", giyanan so umat o Nabi Muhammad (‫)ﷺ‬, da
pamagayon so mga Yahudi a go so mga Kristiyan siiko bnar a inindao kiran
o Allah, na so mga tao a miyamaratiyaya a siran so umat o Muhammad na
inituro kiran o Allah so bnar, sabap ko kiyaparatiyaya iran.

244
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: Da pamagayoni o mga Yahudi o antonai mapya a

gawii, so mga Yahudi na aya tindo iran na so sapto, na so mga Kristiyan na
Ahad, na tiyuro tano o Allah ko bnar a giyoto so Jumo'ah.
Go so langon a bnar a da matoon o mga Yahudi a go so mga Kristiyan na
pinggonanao rkitano o Allah sangkanan a Kitab yan a go so mga Hadith o
Nabi (‫)ﷺ‬.
Na sa tao a di niyan kdgn so Qur-an ka aya niyan tundogn so lakadan o
mga sarowang na sii kiran dn pd, lagid a masosowa aya o sabaad, dasiran
maturo o Kitab o Allah ka basiran dn miyadadag, ka aya siyayanan iran na
so mga sarowang, pikhariyalaan o mga Kristiyan so kinimbawataan ko Eisa
(as) na pikhariyalaan iran mambo so kinimbawataan ko Muhammad (‫)ﷺ‬
ubadi marayag so kisasaparnon o agama.
Go taman ko mga dadabiatan, lumikas so mga sarowang na lumikas
mambo so mga bae, inikagowad o mga sarowang so mga kokoman o Allah
na inikagowad mambo o sabaad, ayadn a liyangag o kadaklan na so mga
tao a pishaksian o Qur-an a kiyamorkaan siran o Allah.
"So Allah na pthuroon yan so tao kabaya iyan ko lalan a matitho", kanogon
ka niyan o mapapas ka ko turoan, inituron o Allah so Qur-an a biyaloy
niyan a turoan na odikawn mikabd ka salakaw a kapikitan rka na bagian
ka so rarangit o Allah.

‫ﲮﲰﲱﲲ ﲳﲴ‬
‫ﲯ‬ ‫ﱥﲣﲤﲥﲦﲧﲨ ﲩﲪﲫﲬﲭ‬

‫ﲼ ﲾ ﲿ ﳀ ﳁﳂ ﳃ ﱤ‬
‫ﲵ ﲶ ﲷ ﲸﲹ ﲺ ﲻ ﲽ‬
214. "Ba niyo initangkap a phamakasold kano sa surga a darkano pn
makatalingoma so lagid o miyakatalingoma ko mga tao a miya-una rkano?
minisugat kiran so kamargni a go karomasayan, go miyasugat siran a linog
taman sa miyatharo o Sugo a go so miyamaratiyaya a mga pd yan a "Anda
so tabang o Allah?" obadi mataan a so tabang o Allah na marani".
Giyangkai a ayat na makanggogonanao sa so mga tiyoba o Allah a go so
mga panpng yan na didn khapalagoyan.
Dingka pipikira obaka phakasurga a daka masogat a tiyioba na go
karomasayan.

245
LIWANAG O SINDAW

So miyanga-uunaan tano na tanto a margn a kiyashinagadan iran, so

sakatao kiran na phnggabasn a ulo niyan taman sa mawpak a lawas yan
na di niyan dn ishorender so agama niyan.
Minisugat kiran so kapupubri a da a unaan yan a margn, go so
karomasayan a pithibarangan a mga tiyoba a go mga paniyakit.
Go miyasogat siran a linog, maana a miya-aroraya siran sabap sa
kinikawan'n iran ko mga ridoay iran, go so pithibarangan a mga rrgn,
taman sa miyakagiraw so sugo o Allah a go so mga pd yan a anda dn so
tabang o Allah?
Obadi mataan a so tabang o Allah na marani, ugaid na pthpngan yan so
mga uripn yan i taman a kala iran o paratiyaya, go an marinayag so mga
tao a di linang so paratiyaya iran ko kadnan iran.
Pitharo o Allah:

‫ﳒﳔ‬
‫ﳓ‬ ‫ﳆﳈ ﳉﳊﳋﳌﳍﳎﳏﳐ ﳑ‬
‫ﳇ‬ ‫ﱥﳄﳅ‬

‫ﳕ ﳖ ﳗﳘ ﳙ ﳚﳛ ﳜ ﱤ‬
215. "Iphagisha iran rka (Hay Muhammad) o antonai kaphammgay iran,
na tharoangka a sadn sa iphammgay niyo a mapiya na sii ko dowambala a
loks, go so mga tunganay, go so mga ilo, go so mga pubri, go so
khikatatawantawan, go sadn sa gii niyo manggalbk a mapiya na mataan a
so Allah na katawan yan oto".
So mga Sahabah (ra) na iniisha iran ko Nabi (‫ )ﷺ‬o antonai o okit a
kaphammgay iran go antai mbganiran? a giyanan so Sadka.
So sabaad ko mga Ulama lagid i Suddie na aya kabasa niyan na giya angkai
a ayat na miya-mansokh o kinipaliwgatn ko Zakat a miyapagosay ron so
walo a sinip a promaganon, ugaid na aya korek na knaba miya-mansokh,
so Zakat na salakaw dn, na giyai na salakaw dn mambo.
Na pitharo o Allah: Tharoangka kiran hay Muhammad a aya kapammgay
na o adn a miphammgay iran a mayto mala a tamok na ayawn taralbi a
kabgan na so mbala a loks, aya tumalondogon na so mga sisipg a tunganay
lagid o mga pagari na go so mga pakiwataan na go so mga bapa na go
babo, go so salakaw kiran.

246
LIWANAG O SINDAW

A giyanan i mala a nanao sa giya angkai a ayat na sii manonompang ko

kashadka, knaba sii ko Zakat sabap sa so Zakat na di khapakay a romagn
ko mbala a loks.
Aya tumalondogon na so mga ilo, mga wata a kiyadaan sa loks, na dait a
pkhabgan siran, ka makakhakailangan siran, pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sa tao a
managotiyap sa ilo na tagpda ako niyan sa alungan a mawri", na aya ilo na
so wata a dapn kabaligi na kiyadaan sa loks, di khabthowan sa ilo so
miyara-ot a akir balig, ka oba khabthowi sa ilo so miyakatoa a tao na
samawto na apiya si ama a datu na ilo.
Inaloy tano anan ka so sabaad na di niyan sasabotn o antonai bbthowan
sa ilo, na kagiya kiyadaan sa loks na apiya miyakatoa na tigyan a ilo ako
man na kalimoon ako niyo.
Aya tumalondog kiran na so mga pubri, a siran so makakhakailangan sa
panabang ka di niyan khatiwkopan a ginawa niyan a go so pamilya niyan.
Aya tumalondogon na so khikatatawantawan, siran so mga rapo ko ingd
a di makaphmbalingan ko darpa iyan ka kiyalnganan sa luto, na kailangan
a kapanabangan sa mimbalingan yan ko dapra iyan, maapd pn anan ko
walo a sinip a khabgan sa Zakat.
Uriyan oto na sadn sa makakhakailangan, na tanto a malai balas so
kashasadka.
Pitharo o Allah: "Go sadn sa gii niyo manggalbk a mapiya na mataan a so
Allah na katawan yan oto"; maana a didn khailang ka mbalasan kano ron
dn o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱎﱐﱑﱒﱓ‬
‫ﱏ‬ ‫ﱆﱈﱉﱊ ﱋﱌﱍ‬
‫ﱇ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅ‬

‫ﱖ ﱘ ﱙ ﱚ ﱛ ﱜﱝ ﱤ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱔﱕ‬
216. "Inipaliwgat rkano so kathidawa (Jihad) a skaniyan na ikakagowad yo,
na khapakay man a so ikakagowad yo na ay rkano mapiya, na go khapakay
a so pkhababayaan yo na ay rkano marata, so Allah na ayaron lbi a Matao
na skano na di niyo katawan".
Giyaya i Dalil sa so Jihad na wajib, Pitharo i Imam Tabari: Aya kawawajib
yan na Kifa-ee, maana a o adn a nggakbkon a makatitiyokop na miyada so

247
LIWANAG O SINDAW

kawawajib yan ko sabaad, upman o dadn a nggalbkon na palaya khadusa

so mga Muslim.
Sa so umani isa na kailanganon dn so Jihad, odi phakagaga so badan ka na
so tamok ka, odadn a khigagangka na apya pangni bo odi na so
kipangoyatnon ko salakaw di salakaw.
Pitharo o Shaikhol Islam Ibn Taymiyyah: "Aya pd sa miyakalala a Jihad na
so kapayaga ko bnar go kisaparn ko mga Bid'ah a go so kapakipananggilai
ko mga pabibid'ah.
So Jihad a kathidawa na aya kakhabaloy niyan a Wajib 'Ayniee maana a
Wajib dn sii ko pithanggisaan na sii ko tlo a masa:
Paganay ron: Sii ko kagarubata o mga ridoay sii ko mga Muslim. Upama
na somyold siran a phamomonoan siran na umani isa na wajib dn a maka-
ato.
Ikadowa: Sii ko masa a miyakathmo dn sa maydan so dowa a phantag, na
o maapd ka ko mga sundaro o Islam na didn khapakay obaka tumalikhod.
Ikatlo: Sii ko masa a ipananawag o Datu so Jihad, na sadn sa sugoon yan
na minipalawgaton so Jihad, didn phakasangka.
Giyangkai a ayat na inituron ko Nabi (‫ )ﷺ‬sii ko kiyapakabagr o Islam sii sa
Madinah, sii ko kapapadalm iran sa Makkah a malobay siran na dakiran
sugoon o Allah so Jihad, na so kiyapaka-adn iran sa bagr iran a khitaban
iran ko sarowang mlagid i bagr a paratiyaya na go bagr a sandiyata na
inisugo kiran o Allah so Jihad ka an mikokom so kokoman o Allah go an
mabaloy so Islam a aya maka-uumbaw.
So kapakithidawa a tigo Allah na ikakagowad yo ugaid na ay rkano mapiya,
mapiya rkano ka phaka-umbaw so agama niyo, go mapiya rkano ka mala
kano ron i balas sa alungan a mawri.
"Khapakay man a so ikakagowad yo na ay rkano mapiya, na go khapakay
a so pkhababayaan yo na ay rkano marata"; Giya angkai a ayat na
makararangkom ini ko langowan a balbg, adn a balbg a khababayaan ka
ugaid na khapakay a ay rka marata, go adn pman a ipkhagowad ka na
takinoba a ay rka mapiya.

248
LIWANAG O SINDAW

Na antai matao san? di tano anan katawan, ayabo a matao ko kamapiyaan

tano na so Allah, na aya dait na langon a kokoman yan na pkhatarima
tano.
Lagid angkai a BOL a pananamaran tano, madakl a diron maka-aayon, na
ba niyo ari katawi na ay rktano mapiya? Khapakay pman a ay rktano
marata, na giyanan i sabap a aya inisugo i Chairman na aya pphamangnin
tano na o mapiya rktano na ibgay rktano o Allah na odi rktano mapiya na
di niyan rktano ibgay.
Ugaid na langon a mapiya na kailangan a kapanamaran so okit yan, rakhs
a di pagawatn sa puso so pananarig ko Allah, na o mapiya na ibgay niyan
na odi mapya na di niyan ibgay.
So langon a galbk o manosiya, adn a bae a khabayaan ka, ska a bae na adn
a datu a pkhabayaan ka, odi rka bgan o Allah na shabar ka, ka inopn ka ay
rka marata, na sa ibgay rka o Allah na tarima angka ka ay rka mapiya.
So langon a sugoan o Allah, mga kokoman yan, na wajib a matarima o
manosiya sa tarutop ka giyoto i kapapadalman ko kamapiyaan.
So Jihad na paliwgat, sa tao a khabaya sa balas na unot sa ki Bravo a go si
Abu Hanief, odi na so mga khawnotan sa tumampar roo sa Iranon mambo
a go sii sa Maguindanao.
So pman so mababangn na so tamok yan na nggastowa niyan ko Jihad, na
mindatu so Islam a matndo so titho a khawnotan na sadn sa ituro iyan a
phnjihad na didn phakasangka, go ska a miyatndo a sundaro o umpungan
na sadn sa oras a kasugoa rka o mituturo a khawnotan ka na dikadn
phakasangka.
So kakapt sa Jihad na adn a apta iyan, giyoto so kapakambayabaya sii ko
kipkhokomn ko pangitaban o Allah, na sa masa imanto aya na apya anda
sa duniya na ayadn a malaon a gumaan sii ko kathidawa na pamikiran.
Na skitano na sumasarig tano sa umpungan a giya angkai a galbk iran a
B.O.L. na matag tuwak a iphangkat oba kalokalo na mabaloy a palakat sa
kiraot tano ko apta tano.
Sa aya mandidingandingan akn ko mga pagari akn a sundaro a umpungan
na dikano phndilngan, sa aya sowaa niyo na ilaya niyo so btad, na oba tano
khadurati na itataros tano so andang a lakadan tano.

249
LIWANAG O SINDAW

Pakambarakatn rkitano o Allah so Qur-an a sslaan a go mabaloy so

mapapadalmon a turoan a ayatano tagotao sii ko kawyagoyag.
Pitharo o Allah:

‫ﱨ ﱪ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱯﱰ‬
‫ﱩ‬ ‫ﱥﱞﱟﱠ ﱡﱢ ﱤ‬
‫ﱣﱥﱦﱧ‬

‫ﱼ ﱾ ﱿ ﲀ ﲁﲂ‬
‫ﱽ‬ ‫ﱷ ﱹﱺ ﱻ‬
‫ﱱﱲ ﱳ ﱴﱵ ﱶ ﱸ‬

‫ﲆﲈﲉ ﲊﲋﲌﲍﲎﲏﲐﲑ ﲒﲓ‬

‫ﲇ‬ ‫ﲃﲄﲅ‬

‫ﲙ ﲛﲜﲝﲞﱤ‬
‫ﲚ‬ ‫ﲕ ﲗﲘ‬
‫ﲖ‬ ‫ﲔ‬
217. "Iphagisha iran rka (Hay Muhammad) so kathidawa ko mga ulanolan
a haram! Na tharoangka a so kathidawa-on na mala a dusa, ugaid na so
kapangalangi ko lalan ko Allah a go so kakakafiri a go so kapangalangi sa
Masjid Al Haram a go so kapaka-awaa ron ko tao ron na mas mala a dusa
sii ko Allah, go so Fitnah na mala a dusa a diso kapamuno, go di siran dn
khawphokan sa kapphamuno-a iran rkano taman sa di kano iran
mapakatalikhod ko agama niyo, na sadn sa tao a talikhodan yan so agama
niyan na matay a skaniyan na Kafir na siran so mga tao a miya-ilang so
mga galbk iran sa duniya akhirat, go siran i mga tao ko apoy Naraka, a
tatap siranon dn".
Sii ko paganay na adn a mattndo a pat ulan a bbthowan sa Haram, diwn
khapakay so kapamuno, giyoto so: Dhul Qa'dah, Dhul Hijjah, Muharram,
go Rajab.
Oway na miyamansokh bo anan sa imanto na khapakay so
kapakimbonowa ko mga Sarowang sa angkanan a mga ulanolan,
miyamansokh o katharo o Allah sa Surah Al Tawbah a "So mga ulanolan
na sapulo a go dowa, so paton ulan na haram, na di niyo ron plalima a mga
ginawa niyo, go pakimbonowa kano ko mga mushrik sa tarutop sa lagid o
giiran rkano kapakimbonowa sa tarutop".
Go aya Dalil na so Nabi (‫ )ﷺ‬na giyobat yan so pamilya Hawazin sa Hunain,
go so pamilya a Thaqeef sa Taif, a ulanolan a Dhul Qa'adah.
Na giya angkai a ayat na inituron ko masa a dapn pakaya o Allah so
kapakimbonowa sangkanan a mga ulanolan a miya-aloy, sii sa masa oto
na isasapar yan pn.

251
LIWANAG O SINDAW

Pitharo iyan: "Hay Muhammad na iphagisha iran rka o antonai kokoman

o kambonowa siiko mga haram a ulanolan! Na tharoangka kiran a mala
oto a dusa, ugaid na mas mala a dusa so kapphangalangi ko lalan ko Allah,
go so kakapiri, go so kapangalangi sa Masjid Al Haram go so kapaka-awaa
ron ko tao ron, go so Fitnah na mala a dusa a diso kapamuno".
Aya bithowan yan san sa Fitnah na so kapshiksaa o mga Mushrik ko mga
Sahabah (ra) sa Makkah lagid i Bilal asar bo a katalikhodan iran so agama
Islam, na mas mala anan tigo Allah a dusa a diso kapamuno.
Aya sabap a kinituron angkai a Ayat na so kiyabunoa o mga sundaro o Nabi
(‫ )ﷺ‬ki Ibn Hadhrami a Mushrik a minipantag sii ko ulanolan a Rajab.
Na tigo mga Mushrik a umamanti a giya agama o Muhammad na suasuat
ko Allah na miyamono siran bo a ulanolan a Rajab!
Na simbag siran o Allah sa Hay mga Mushrik na mas mala a dusa a galbk
yo anan a pphangalangan yo so lalan ko Allah, go da niyo paratiyayaa so
Allah, go piyangalangan yo so mga tao sa Masjid Al Haram, giyanan so
kaphagumra o Nabi (‫ )ﷺ‬na sii bo miyataman sa Hudaybiyyah ka da
pakatarosa o mga Mushrik, go so kiyapakaliyowa niyo ko Nabi (‫ )ﷺ‬a go so
mga pd yan sa Makkah na mas mala a dusa sii ko Allah, go so kapshiksaa
niyo ko mga Muslim sa aniran katalikhodi so agama o Allah na mas mala
a dusa a diso kapamuno!
Tanto a mala a kiyailaya o mga Mushrik sa miyanggalbk anan o mga
Muslim na diiran mainn'ngka so kapapadalman kiran a lbi a mala a dusa.
Sa giyanan dn i miyabaloy a dadabiatan o mga tao a khipakasisilay sa kpit,
maito bo a mailay iran a karibatan sii ko mga Muslim a thitinithowan na
pkhowaan iran a idaida a giiran imbayok ko mbalabala, na so
kapapadalman kiran a lbi a mala a dusa na di iran maiin'ngka.
Giya tothol anan a miya aloy na siyogo o Nabi (‫ )ﷺ‬so pito katao ko mga
Sahabah niyan a piyakagobat yan siran, aya mapuro iran na so Abdullah
bin Jahsh (ra), pd ko mga tagpda iyan na si Ammar bin Yaser, Sa'd bin Abi
Waqqas, Otbah bin Ghazwan, go si Waqib bin Abdullah (ra), na kagya
kawatanan siran na miyakapalagoy so unta i Sa'd a go si Otbah (ra) na
miyataman siranon mbanog, na ayabo a miyakataros na lima katao.
Na kagiya makawma siran ko darpa a phakisongowan kiran o Nabi (‫ )ﷺ‬na
miyawma iranon a pat katao a mga Mushrik; Si Hakam bin Kaysan,

251
LIWANAG O SINDAW

Abdullah bin Al Mughirah, Al Mughirah bin Uthman, go si Amr bin Al

Hadhrami, na miyakathitidawa siran, na miyadakp o mga Sahabah (ra) si
Hakam a go si Abdullah, na si Mughirah na miyakapalagoy, na si Ibn Al
Hadhrami na miyapatay i Waqid (ra).
Aya ikadowa a miya aloy na aya ngaran o pd i Hakam a miyadakp na si
Uthman bin Abdullah.
Na so mga awid iran a tamok na kinowa pn o mga Sahabah (ra), na giyoto
i pagampaganay a miyataban o mga Muslim.
Giya angkawto a kiyabunoa iran ki Ibn Al Hadhrami na aya katawi-iranon
na dapn sakm so Rajab, ka kagya ko tharoon o mga Mushrik a miyamuno
kano a ulanolan a Rajab, na tig i Abdullah bin Jahsh (ra) a knaba Rajab ka
Jumada2.
Ugaid na aya bnar na Rajab, na inituron o Allah a angkai a ayat a simbag
yan a angkawto a katharo a ipphamaawing o mga sarowang sii ko Islam.
Imanto na miyaputol so Wahi ka miyatay so Nabi (‫)ﷺ‬, na so mga Ulama i
wajib a pphakadipensa ko Agama o Allah sii ko taman a khagaga iran ka
siran i saliyanti o mga Nabi (as) ko kapphayaga ko bnar, giyanan i sabap a
ditano dn irorotos sa kapphayaga tano ko bnar apya ditano ron
kapapatotan ka da a nanayawn tano a phayagon odi tano payaga, na o aya
tano shoasoata so mga tao na ikalk tano tharo so bnar na taman sa taman
na kalilibotngan dn so mga tao, na andai nanayawn tano a
kaphakasimbowang o liwanag o Islam ko mga darpa tano?
Kagya makawma so mga Sahabah (ra) sa Madinah na dapn makawma so
Sa'd a go so Otbah (ra) sa kiyambanoga iran ko Unta iran.
Na so mga Mushrik na mbgay siran sa tamok asar bo a kabokaan o Nabi
(‫ )ﷺ‬a dowa oto katao a miyadak, si Hakam a go so pdiyan.
Na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬a di ami rkano imbgay taman sa di makawma si Sa'd a go
si Otbah, ka amayamay na biyono iyo siran, na o biyono iyo siran na
phamonoon ami a dowa aya a madadakp ami.
Na da mathay na miyakawma so Sa'd a go so Otbah (ra), na biyokaan o
Nabi (‫ )ﷺ‬so madadakp yan, ka siyambian o mga Mushrik sa tamok.

252
LIWANAG O SINDAW

Ugaid na so Hakam na mithalimbagak ko Nabi (‫)ﷺ‬, da baling sa Makkah

ka badn miyagislam, sopman so pdiyan na mimbalingan sa Makkah na roo
dn miyatay a skaniyan na Kafir.
Inisompaton o Allah: "Go di siran dn khawphokan sa kapphamuno-a iran
rkano taman sa di kano iran makapatalikhod ko agama niyo, na sadn sa
tao a talikhodan yan so agama niyan na matay a skaniyan na Kafir na siran
so mga tao a miya-ilang so mga galbk iran sa duniya akhirat, go siran i mga
tao ko apoy Naraka, a tatap siranon dn".
Aya maana niyan na giyangkai a mga sarowang na ayabo a kakhsoat iran
na mabaloy tano iran a mga kafir odi na mapolang tano iran.
Na sadn tigo Allah sa tao a m-murtad, talikhodan yan so Islam na miya-
impas so amal yan, go bagian yan so Naraka a ron dn tatap tumatap.
Pitharo o Allah: "Sadn sa tao a talikhodan yan so agama niyan na matay a
skaniyan na Kafir na siran so mga tao a miya-ilang so mga galbk iran".
Aya shabotn san na upama ka so tao na mimurtad, uriyan yan na
mimbalingan bo ko Islam, na so andang a amal yan a mapya ko daniyan
pn kapmurtad na khikasoy ron, knaba miyada.
Ka aya pitharo o Allah a kakha-ilang a amal yan oto na upama ka dadn
thawbat a siidn miyawma a kapatay ko kababaloy niyan a murtad.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﲟﲠﲡﲢ ﲣﲤﲥﲦﲧﲨﲩﲪ ﲬ‬
‫ﲫﲭﲮ‬

‫ﲯﲰﱤ‬
218. "Mataan a so siranuto a miyamaratiyaya, go tumiyogalin siran, go
miyakiphrang siran sa lalan ko Allah, na siran so mga tao a gii mbabanog
sa limo o Allah, so Allah na Phamrila a Makalimoon".
Sii pn inituron ko Abdullah bin Jahsh (ra) a go so mga pd yan angkai a ayat,
so kinituron o miyawna a ayat a makanggogonanao sa knaba siran
miyadusa ko kiyabunoa iran ki Ibn Hadhrami ko ulanolan a Haram na ini-
isha iran ko Nabi (‫ )ﷺ‬oba adn a khakowa iran a balas na inituron angkai a
ayat, sa maana a so limo gagaw o Allah na miyaparuli iran.
Aya maana a tumiyogalin na miyalat sa darpa, giyanan so Hijrah a paliwgat
sangkai a umat taman sa di som-bang so alungan sa sdpan.

253
LIWANAG O SINDAW

Aya Hijrah na so katugalin phoon ko darpa o mga Kafir sa siita phagingd

ko darpa o mga Muslim, na paliwgat anan ko mga Muslim taman sa di
mawma so bangkit.
Pitharo i Shaikh Abdulkarim Al Khudhair: "So katugalin o Muslim phoon ko
darpa o mga Mushrik na Wajib, inonta bo so di phakagaga tumugalin, adn
pman a katugalin a matag taralbi, knaba Wajib; giyoto so katugalin phoon
ko ingd a Muslim sa sii ka thogalin ko mas mapya a ingd mambo a Muslilm,
igira pman a siika matatago ko ingd o mga Kafir na wajib dn a makatugalin
ka".
Na aypandapat yo imanto ko sabaad ko sabagi a sii pthugalin ko mga ingd
o mga Kafir na ron dn pphagintaw? Aya mambo a miyasowa iran na subra
sa piyangasasaraban, pera imanto i bangnsa moro sa pragatan ko
pithibarang a tribo a subra sa Sarowang, so diron pshalau sa krus na gii
mbawata a da a karoma niyan, na so sambayang simba ko Allah na dadn
a labot lambay-iranon.
Piyangtd so duniya na tiyalikhodan so agama, pishambi so dunya ko
akhirat a kawyagoyag a da a kapatay ron, na salakaw ko kapakadampanas
sangkai a dunya na salakaw so siksa sa alungan a mawri.
Paratiyayaa niyo so Allah go tugalin kano ko mga darpa a kapapadalman
ko mga tao a gii shoasoat ko Allah, go pakiphrang kano sa lalan ko Allah
ko okit a inigoris o Nabi (‫)ﷺ‬, ka anyo maparuli so limo gagaw o lah, sa
dunya go sa alungan a mawri.
Pitharo o Allah:

‫ﳁ‬ ‫ﳀ‬ ‫ﲵﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽ ﲾﲿ‬

‫ﲶ‬ ‫ﱥﲱﲲﲳﲴ‬

‫ﳄ ﳆ ﳇ ﳈ ﳉ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍﳎ ﳏ ﳐ ﱤ‬
‫ﳅ‬ ‫ﳂﳃ‬
219. "Iphagisha iran rka so arak a go so kandarmt (Hay Muhammad), na
tharoangka kiran a kapapadalman sa mala a dusa a go kamapiyaan o mga
tao, ugaid na so mapapadalmon a dusa na mala a diso kamapiyaan yan,
go iphagisha iran rka o antonai phnggaston iran (sa lalan ko Allah), na
tharoangka kiran a anday sukor magantang, lagid anan a pphakarinayagn
rkano o Allah so mga ayat yan ka angkano makapamimikiran".
So mga Arab ko masa o Nabi (‫ )ﷺ‬na tanto siran a mababaya sa arak, aya
arak na langon a pakabrg, go ndadakl kiran a tanto so kandarmt.

254
LIWANAG O SINDAW

Na so kiyapakatalingoma o Islam na an siran di khapasangi sa kagnki iran

sa dowa anan na tiyagnanay kiran o Allah sumapar.
Sa so pakabrg na miyakatlo mipangkat a kinisaparniyanon, na so kandarmt
na miyakadowa.
Sa giyai i paganay a pangkatan ko kiyatagnanaya sumapar o Allah ko
pakabrg a go kandarmt.
Pitharo o Allah a tharoangka kiran Hay Muhammad a so pakabrg a go so
kandarmt na adn a kamapiyaan yan, aya kamapiyaan o pakabrg na so
pkhagdamiranon a kapipiya ginawa, go pkhawsar guwani ko
kapamamulong, go so salakaw san, so kandarmt na aya mapapadalmon a
kamapiyaan na so pkhakowaron o pphakataban.
Ugaid tigo Allah na so mapapadalmon a dusa na mas mala a diso
matatagoon a kamapiyaan.
So kiyatharoa san o Allah na so kadaklan ko mga Sahabah (ra) na
inikagowad iran dn so pakabrg a go so kandarmt, da iran gnki ugaid na
kiyatagoan siranon sa kagowad.
Na pthagnanayn dn o Allah ko mga puso iran a ka-awat iran ko pakabrg,
na aya ikadowa pangkat a kinisaparniyanon na so katharo iyan sa Surah Al
Maidah a: "Hay so siran a miyamaratiyaya na di kano phagobay ko
sambayang a skano na khikabbrg kano taman sa di kano makatanod", pd
a miya aloy a sabap a kinituron anan na miyaginom so mga Sahabah (ra)
pdon so Ali (ra), taman sa kiyapitaan siran na kagiya pagbangan sa Suboh
na mishambayang siran na so piyakapagimam iran na sabap sa malalasing
na miyakambabaliktada so mga ayat, na inituron angkanan a katharo o
Allah, a di khapakay so kashambayang a mabbrg so tao.
Sabap san na tanto a miyakadlag a kapphakainom iran sa pakabrg, ka
mabrg so tao na mathay a go makatanod, na ayabo a kapphakainom iran
sa pakabrg na amay ka mathay pn so wakto, lagid igira a
kiyashambayangan sa Isha a go kiyashambayangan sa Suboh, go di siran
phakainom sa mala ka obabadn di siran makatanod na mawma so wakto,
mga ala siran i paratiyaya, knaba iran ipthalipnda so sambayang.
Sabap san na maito-maito na miyalayam siran mananggila sa pakabrg.

255
LIWANAG O SINDAW

So kiyalagid yan anan na inituron dn o Allah so katharo iyan a: "Mataan a

so arak (pakabrg) a go so kandarmt ... na marshik a pd sa galbk a Shaitan
na gnki niyo!".
Na giyanan i ikatlo pangkat o kinisaparn ko pakabrg, go ikadowa pangkat
a kinisaparn ko kandarmt.
Na guminiraw so Nabi (‫)ﷺ‬: "Gnk kano dn maginom sa pakabrg ka
miyaharam", na umani isa na inodod yan so matatago iyan a pakabrg, go
ginkan iran dn sa tarutop.
Tiyagnanay kiran o Allah sumapar ka an siran di khargni, mala anan a
ungangn ko kasugo sa mapiya na go kasapar sa marata.
Pd a mapapadalm san a Hikma na inindao rkitano o Allah so katagnanaya
ko mga rrgn a galbk.
Ibarat na o adn a wata aka a raga a talkas, na tanto a margn oba
makaisaisa ka makatharo na miyakapnikab, na tagnanayangkawn,
paganay na pakathndunga ngka, malayamon na paka pagabaya angka,
kalayaman yan na pakapnikab angka, kalayaman yan na paka usara ngka
sa gloves, na miyatarutop so mapiya, na taksn kawn so langon a galbk a
margn.
Ubangka pikira obangka khaalin a duniya sa saprk mata.
Inisumpaton o Allah: "Go iphagisha iran rka o antonai phnggaston iran (sa
lalan ko Allah), na tharoangka kiran a anday sukor magantang", ikadowa
a inipmaana san o mga Ulama na: So khalamba rka, so di kailangan o
pamilya ngka.
Knaba kagiya pshasadka ka, phnggasto ka sa lalan ko Allah na dingkawn
dn plambaan a ginawa ngka, ka adn a pamilya ngka a kailangan ka iran, so
subra ko gasto niyo a pamilya na ayangka pammgan, sa knaba ka
phanubra ka so sa mathangka a matrang sa atay.
Pitharo o Allah:

‫ﱐﱒﱓ‬
‫ﱑ‬ ‫ﱌﱎﱏ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱇﱉﱊﱋ‬
‫ﱈ‬ ‫ﱃﱅﱆ‬
‫ﱄ‬ ‫ﱥﱁﱂ‬

‫ﱛ ﱝ ﱞ ﱟﱠ ﱡ ﱤ‬
‫ﱜ‬ ‫ﱖ ﱘﱙﱚ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱔﱕ‬
220. "Sa duniya go alungan a mawri, go iphagisha iran rka so mga wata a
ilo (Hay Muhammad) na tharoangka kiran a so kapagatora kiran na

256
LIWANAG O SINDAW

mapiya, go o ipshmbor yo siran na mga pagari niyo, katawan bo o Allah so

phaminasa go so phangompiya, go o kabaya o Allah na pakargnan kano
niyan, mataan a so Allah na Mabagr a Mawngangn".
Giyangkai a ayat na sumpat o miyawna a ayat, pitharo o Allah: "Lagid anan
a phrinayagn rkano o Allah so mga ayat yan ka angkano makapamamikiran
sa duniya go alungan a mawri".
Aya phamimikirn tano ron go phndirugodn tano ron na so kababaloy o
duniya a matag sagad, go so alungan a mawri na phakatalingoma na dadn
a kaposan yan.
Matag sagad so duniya na ino mikakabd a pamikiran o sabaad ko pakabrg
a go so kandarmt a go so kadandan o kasibisibiyan sangkai a duniya a dibo
tanto khalanggay na khitanggasay.
Go iphagisha rka o mga tao a tigo Allah hay Muhammad so mga wata a ilo
o antonai mapiya kiran a ikhidia?
Aya wata a ilo na so da kabaligi a kiyadaan sa ama, kabaligan na didn
khabthowan sa wata a ilo.
Na tharoangka kiran a tigo Allah hay Muhammad a so kasagotiyapa ko
mga ilo, so kaphiyapiyai kiran, so kapagatura kiran ko mapiya, so kasiyapa
kiran na mapiya, mala i balas, galbk a pkhababayaan o Allah.
Miyatharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a mipthagpda iyan sa surga so tao a pshagotiyap sa
wata a ilo.
Na go o ipshmbor yo siran tigo Allah na mga pagari niyo, maana a
khapakay a makishmbor kano kiran ka pagari niyo siran ko agama go
skano i sumisiyap kiran na lagid yo siran bo a pamilya.
Aya sabap a kinituron aya na miyaka awid a akal o mga Sahabah (ra) ko
kinituron o ayat a: "Di niyo phagobaya so tamok o mga ilo", maana a oba
niyo salimbota, go so ayat a: "Mataan a sa tao a pkhan sa tamok a ilo na
aya pkhakan yan na apoy". Maana a ikhatotong yan sa alungan a mawri.
Na aya siwa o mga Muslim a makatatagikor sa ilo na inisibay niyan sa kodn
so ilo, inisibay niyan sa khakan, ka umani isa na miyananggila.

257
LIWANAG O SINDAW

Na tanto siran a kiyapasangan, na ini-isha iran oto ko Nabi (‫ )ﷺ‬na inituron

a angkai a ayat; guminiraw so Allah a khapakay a ishmbor yo siran sa
khakan, pamagatoang kano dn ka magari-ari kano.
Aya maana o ayat a Haram oba phagobaya so tamok o ilo na so
kasalimbotawn. Khawma bo so usayan yan in sha Allah o iraraot tano ron,
sii sa Surah Al Nisa.
Pamagatoang kano dn tigo Allah, ka katawan bo o Allah so marata i niat a
aya antap yan na kapaminasa a banyan dn khana so tamok o ilo, go
katawan o Allah so mapiya i niat a phangompiya go bnar a sumisiyap ko
mga ilo.
O kabaya o Allah na pakargnan kano niyan, ugaid na so Allah na aya
kabaya iyan rkano na so malbod, mataan a so Allah na Mabagr, sa kabaya
iyan na phnggalbkn yan, Mawngangn sii ko mga kokoman yan, langon a
kokoman yan na mapiya ko mga kaadn yan.
Pitharo o Allah:

‫ﱮﱰﱱ‬
‫ﱯ‬ ‫ﱦﱨﱩﱪ ﱫﱬﱭ‬
‫ﱧ‬ ‫ﱥﱢﱣﱤﱥ‬

‫ﲁﲃﲄﲅ‬
‫ﲂ‬ ‫ﱼﱾ ﱿﲀ‬
‫ﱽ‬ ‫ﱴﱶﱷﱸﱹﱺﱻ‬
‫ﱵ‬ ‫ﱲﱳ‬

‫ﲈ ﲊﲋﲌﲍﲎﲏﱤ‬
‫ﲉ‬ ‫ﲆﲇ‬
221. "Go di kano phangaroma sa mga babay a mushrik taman sa di siran
maratiyaya, mataan a so uripn a babay a mapaparatiyaya na mapiya a diso
bae a mushrik apiya pn i kapkhababayai niyo ron, go di niyo
pakiphangaroman (so mga bae rkano) ko mga mama a mushrik taman sa
di siran maratiyaya, mataan a so mama a uripn a mapaparatiyaya na
mapiya a diso datu a mushrik apiya pn i kiyababayai niyo ron, mataan a
siran na gii makanggonanao ko Naraka, na so Allah na sii gii nggonanao ko
Surga a go so rila misabap ko kabaya iyan, go pphakarayagn yan so mga
ayat yan ko mga manosiya ka an siran gii makandidirugod".
Aya sabap a kinituron angkai a ayat na so Abdullah bin Rawahah (ra) na
adn a uripn yan a maitm a babay, na kiyararangitan yan na tiyampiling
yan, uriyan yan na mishndit na iniisha iyan ko Nabi (‫)ﷺ‬, na tigo Nabi (‫)ﷺ‬
a antonai btad yan? Na tigyan a barasambayang a go barapowasa go
paparatiyayaan yan so Allah. Na pirangitan o Nabi (‫)ﷺ‬, tigyan a inongka
phran'ga angkai a mapaparatiyaya a bae. Na tigo Abdullah a mataan a

258
LIWANAG O SINDAW

phakamaradikaan ko na phangaromaan akn, na kagiya mapangaroma

niyan na pishiyanta o mga tao kagiya miyangaroma kon sa uripn, ayawto
a kabaya iran na sii mangaroma si aki oto ko mga Mushrik a mga ala i
bangnsa, na inituron o Allah a angkai a ayat.
Giya angkai a ayat i Dalil ko babay mama a Muslim oba makapangaroma
sa tao a knaba muslim, taman sa di maratiyaya.
Na shabotn san a so mushrik odi na kafir na basta a paratiyayaan yan so
Allah na khapakay dn a makapangaroma sa Muslim, ayabo a disan
pharatiyaya na so binasa i otk a plawanan yan so Allah, basta kon a balik
Islam na didn khapakay oba makapangaroma sa Muslim, odi thawbat so
lagid anan na khapakay a ikawlog yan sa Naraka Jahannam ka sodn so
kokoman o Allah na ayaniyan siyalawad.
Uriyan yan na ska a manosiya na kabnar ka so kapamili sa karoma, knaba
kagiya balik Islam na wajib a mapangaroma ngka, aya gii tharoon na o
khabayai ngka na khapakay! Maliwanag aya a bityara a di shabotn o mga
tao a piyapasan o Allah sa turoan go mapiya a pamikiran.
Di kano tigo Allah phangaroma sa mga mushrik taman sa di siran
maratiyaya, ka mataan a so uripn a mapaparatiyaya, aya uripn na bisaya
sa mranao, na mapiya a diso mushrik apiyapn kiyababayaan yo a
angkawto a mushrik sabap ko kataid yan, kala iyan i tamok odi na nganin
san.
Uriyan yan na pitharo rkitano o Allah so sabap a kiyaharam yan, siran a
tigo Allah na gii siran makanggonanao ko Naraka. Ska a Muslim na
makapangaroma ka sa knaba Muslim na makaphlomamka kano na
pphakararad rka ko agama ngka, khapakay a kasabapan sa kadarudos o
paratiyaya ngka taman sa ikawlog ka sa Naraka.
Pitharo i Imam Sa'die: Pd a shabotn san na di khapakay so
kapakiplomamka ko mga Kafir a go so mga Ahlul Bida' ka khararadan ka
iran ko agama ngka.
Na so Allah na aya gii niyan rkitano nggonana-owan na so surga a go so
rila iyan, na sa tao a kabaya iyan a maparuli niyan so surga go so rila o
Allah na tarimaa niyan so mayto mala a kokoman a inituron o Allah.
Knaba giya angkai a kadaklan sa mga tao sangkai a masa a panotholn ka
kiran so kokoman o Allah na aya iran pakasasaunaan na so emosyon go

259
LIWANAG O SINDAW

rkiran a pamikiran, miyada kiran so turoan na kiyadaan siran pn sa kaya,

andamanaya i kapkharawi iran sumalawad ko kokoman o Allah go
pandoan o Nabi (‫)ﷺ‬.
Sabap san na katii so usayan sii ko kapangaroma sa Kafir:
Isa ini ko mga kokoman a kinanglan a makknal o pithanggisa-an ko mga
Muslim.
Dowa btad so kapangaroma sa Kafir:
1. Babay a muslim na makiphangaroma sa kafir.
2. Mama a muslim a phangaroma sa kafir.
1. So babay a Muslim na haram oba mapangaroma a mama a kafir, apiya
antonaa dn ka klasi a kafir.
Sa aya dn a Dalil na giya angkai a ayat a pphagosayn tano.
2. So pman so mama na lagid dn anan sa kokoman, ugaid na adn a tiyabiya
o Allah ko mga Mushrik a khapakay a pangaroman o mama a Muslim o
minggolalan so mga sharat, (pagalowin tano sa baba), gyoto so mga babay
a pd ko Ahlul Kitab, aya ptharoon a Ahlul Kitab na so adn a minituron kiran
a kitab a phoon ko Allah sii ko unaan pn o Qur-an.
Na dowa anan: (1.) Yahudi, inituron kiran so Tawrat (Torah). (2.) Christian,
inituron kiran so Injeel (Ibanghelyo).
Na so salakaw san a mga tao na so babay kiran na haram dn ko mama a
Muslim, lagid o mga Budhist, Hindus, go so mga tao a da a kikilalaan iran
a Tohan iran odi na da a agama iran (Atheist), go inipdon pn i Shaikh ibn
Baz so mga Shi'ah sabap sa aya mataan na da a agama iran.
Ugaid na adn a sharat a kiyapakay o kapangaroma sa Yahudi odi na
Christian, a odi maka mo-ayan na didn khapakay oba siran pangaroma-a.
MGA SHARAT:
1. So babay na bilantadi, maana a knaba barasina, ibbtad yan a ginawa
niyan.
Giyanan bo i piphakay o Allah, na imanto na madlag a phlobaan so knaba
barasina a Christian, labaw ron so mga Artista, mga Model, ka bayran dn

261
LIWANAG O SINDAW

miyakowa a pakaradiya-an iran, inonta oba aya khatoon ka na matag

miyaka 12 ragon a edad yan.
2. Ska a mama na sasarigan ka a ginawa ngka a dika mapitna a angkawto
a babay na bakadn makanggalbk sa di papakayn o Islam, sa aya maana
niyan na kailangan a mala ka i sabot ko agama ngka go mala ka i kalk ko
Allah.
Pitharo i Shaikh Bin Baz: Bnar ko piphakay rka anan ugaid na ayadn a
taralbi na siika makapangaroma ko mga babay a Muslim, ka anka di
khapitna, go an di khapitna so mbawata-an ka.
Sa ayadn a taralbi a mapangaroma o mama a muslim na so lagid yan a
Muslim. Kamamasa-an tano imanto a madakl a mistiso sa Christian a miya
Christian dn, tabiya ta ko da machristian.
THANODAN: Odi makamo-ayan a dowa anan a sharat na Haram dn so
babay a Christian odi na Yahudi.
Pitharo o Allah:
‫" اليوم أحل لكم الطيبات وطعام الذين أوتوا الكتاب حل لكم وطعامكم حل لهم واملحصنات من املؤمنات‬
.]4 :‫" [املائدة‬.‫واملحصنات من الذين أوتوا الكتاب‬

Maana: "Miyahalal rkano so mga suti, go so pangn'ngkn o mga tao a

tiyuronan sa kitab na miyahalal rkano, go so pangn'ngkn yo na miyahalal
kiran, go so mga bilantadi a babay a miyamaratiyaya, go so mga bilantadi
a babay a pd ko mga Ahlul Kitab na miyahalal rkano." [Qur-an 5:4].
Giyanan i Dalil o paganay a sharat.
Na so ikadowa a sharat na kataya so Dalil yan:
So Omar (ra) na sii ko masa niyan na siyogo iyan so mga Sahabah (ra) a
miyamangaroma sa Yahudi a imblag iran a mga babay oto.
‫ أتزعم أنها حرام فأخلي‬:‫ فكتب إليه‬.‫خل سبيلها‬
ِ :‫ تزوج حذيفة يهودية فكتب إليه عمر‬:‫عن شقيق بن سلمة قال‬
‫ وقال عنه‬،‫ رواه ابن جرير في تفسيره‬.‫ ال أزعم أنها حرام ولكني أخاف أن تعاطوا املومسات منهن‬:‫سبيلها؟ فقال‬
.‫ إسناد صحيح‬:‫ابن كثير في تفسيره‬

Maana: Miyangaroma si Hudhayfah (ra) sa Yahudi a babay na

piyakimblagon o Omar (ra) ka inikawan yan oba makararad ko agama.

261
LIWANAG O SINDAW

Giyanan i usayanon i Ibn Jareer Al Tabari sii ko Kitab yan a Jami'ol Bayan
4/366.
Na malo niyo san taksn so kamamasa-an tano imanto a pithibarang a btad.
Adn a miyakapag chat rakn a bago a tao, khabaya ako tigyan magislam,
inipammsa akn ka so apelido niyan na ngaran a Moro, knaba arabik ugaid
na ngaran a Moro, tigakn a knaba kabs Muslim? Tigyan a Mranao so ama
akn, na miyakamblag siran ki ina na sii ako miyaka unot ko ina akn na
mimbaloy ako a Christian, imanto na miyamatiya ako makapantag sa Islam
na khabaya ako magislam.
Mga pd anan a rarad o kapangaroma sa knaba Muslim, na di niyo lilipati a
so mga wata iyo na ipagisha rkano o Allah sa alungan a mawri.
Pitharo o Allah:

‫ﲞ ﲠﲡ‬
‫ﲟ‬ ‫ﲒ ﲔ ﲕﲖﲗﲘ ﲙﲚ ﲛ ﲜ ﲝ‬
‫ﲓ‬ ‫ﱥﲐ ﲑ‬

‫ﲦ ﲨﲩ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭﲮ ﱤ‬
‫ﲢ ﲣﲤﲥ ﲧ‬
222. "Go iphagisha iran rka (Hay Muhammad) so kapkhawma a basa o
mga bae, na tharoangka a marshik oto na awata niyo so mga bae sii ko
kapkhawma iran a basa, go di niyo siran phagobaya taman sa di siran
masuti, na amay ka masuti siran na nggolawlaa niyo kiran so nganin a
inisugo rkano o Allah, mataan a so Allah na pkhababayaan yan so mga
papasang i kapanawbat go pkhababayaan yan so mga barasuti".
Kalalayaman a so Nabi (‫ )ﷺ‬na pshopakn yan so langon a dadabiatan o
mga Yahudi, na pd sa galbk o mga Yahudi na igira a miyawma a basa so
babay kiran na tanto iran a pphananggilaan taman sa di iran iphagatoang,
go pakaliliyon iran sa kowarto, di iran iphrmbang.
Na so sabaad ko mga Sahabah (ra) na iniisha iran ko Nabi (‫ )ﷺ‬o antonai
mapiya a showaan igira a miyawma a basa so mga bae, na inituron angkai
a ayat.
Tharoangka kiran a tigo Allah hay Muhammad a so Haydh na marshik, na
igira a miyahaydh so mga karoma niyo na na phagawata niyo siran, di niyo
siran phagobaya taman sa di siran masuti.
Aya maana anan na di niyo siran pphamakaya sa sanguran igira a
miyahaydh siran, sanguran bo a inisapar o Allah oba pamakaya.

262
LIWANAG O SINDAW

Miyapanuthol i Imam Bukhari a so Nabi (‫ )ﷺ‬na igira a khabayaan yan

mobay so karoma niyan na sasapngan yan a piyamalungan i karoma niyan,
maana a so kapagarka, go sadn sa ikhidiangka sa lawas i karomangka asar
a dingka irakhs a piyamalungan yan.
Go miyapanothol o Aishah (ra) a miyakaisa a tigyn na tinggaw a tanto so
Nabi (‫ )ﷺ‬na tiyawag ako niyan, na tigakn a mauuma ako man a basa, na
tigyan a obay ka rakn badn, na piyaki‫ﷺ‬a-an yan rakn a dowambala a
bobon akn na inobtadiyanon a paras yan taman sa ron dn piyanonorog.
Na amay a tigo Allah ka makashoti siran na nggolalann yo kiran so nganin
a inisugo rkano o Allah a kap'angmbaal sa mori a tao, khawma bo so
katharo o Allah a: "So mga karoma niyo na babasoka iyo na mbabasoka
kano ko mga babasoka iyo sa sadn sa okit a kabaya iyo". Giyanan i sugoan
yan.
So Ibn Hazm na piyakawajib yan a uman masuti so bae na mapamakay o
karoma niyan, ugaid na aya korek na knaba wajib, aya maana o ayat na
makashoti so mga bae na miyapakay pman so kapamakaya kiran sa
sanguran.
Mataan tigo Allah a so Allah na pkhababayaan yan so mapasang i
kapanawbat; makanggogonanao sa ska a mama na odangka magnggn a
ginawa ngka na miyapamakay ngka si karoma ngka a dapn makashoti na
miyadusa ka na panawbat ka ko Allah ka mataan a so Allah na
pkhababayaan yan so mapasang i kapanawbat.
Go pkhababayaan yan so mga tao a barasuti, pphakawatanan iran so mga
rrshik odi na mga Najis lagid o kapkhawma a basa o mga karoma iran, go
pphakawatanan iran so mga rrshik a mga glbk a giyoto so pithibarang a
dusa.
Balowin tano o Allah a mga tao a mababaya manawbat go manananggila
sa mga rarata a galbk.
In'ngka: Giya angkai a usayan sa ayat na malo a tamparasa sabap sa giyoto
i okit a kakhasaboti ron, so Ilmo na wajib a pkhawsay go da a bawn
kamamala ka sarig oto o Allah ko mga tao a siyanggolayaniyanon, na sa
diwn khababaya na phangnin ami a di niyo dn mbatiyaa, ayabo a batiya-
on na so phangnal sa Ilmo, sa langon a inisurat akn saya na knaba akn
pimbabaas ka sii tano inabat ko mga usayan o mga ulama tano.

263
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﲿ‬ ‫ﲾ‬ ‫ﲸ ﲺﲻﲼﲽ‬

‫ﲹ‬ ‫ﲵﲷ‬
‫ﲶ‬ ‫ﱥﲯﲰﲱﲲﲳﲴ‬

‫ﳀﳁ ﳂ ﱤ‬
223. "So mga babay (karoma) niyo na babasoka iyo, na mbabasok kano ko
babasoka iyo sa sadn sa okit a kabaya iyo, go pangorawn yo (so mapiya)
ko mga ginawa niyo, go kalkn yo so Allah, go knala niyo a mataan a skano
na miphmbaratmowa iyan, go pamanotholangka so mapiya sii ko mga tao
a miyamaratiyaya".
Giya angkai a usayan sa ayat na kapapadalman sa tamparasa, ugaid na di
khapakay a lpasn tano ron ka Wajib a mapagosay ka pd ko agama.
Aya sabap a kinituron a angkai a ayat na so Sahabi a pd ko mga Muhajirin
a miyangaroma sa Sahabiyyah a pd ko mga Ansar.
Kalalayaman a adat sa Makkah a so mama na pphamakatowadn iran so
karoma iran sii ko kapphamakaya-iranon, ugaid na knaba anan adat sa
Madinah, marata kiran anan a galbk sabap sa madakl roo so mga Yahudi,
na aya gii tharoon o mga Yahudi na basta pakatowadn o mama so karoma
niyan na gophoon mawgat na so wata na phmbaloy a bira odi na bilg.
Na so kiyapakatalingoma o mga Muhajiron (Mga tag a Makkah) sii sa
Madinah ka miyag-hijra siran pd o Nabi (‫ )ﷺ‬na miyakapamangaroma siran
roo, na so isa kiran na piyakatowad yan so karoma niyan na kiyararangitan
so bae, knaba ami anan tigyan adat.
Na iniripot yan ko Nabi (‫ )ﷺ‬sa phangnal siran sa kokoman. Na inituron o
Allah a angkai a ayat.
Ini-ibarat o Allah so mga bae sa babasoka, "Farm", sabap sa pphamolan
ka a datu so ig ka sii ki karomangka na gii mbaloy a wata.
Na so tigyan so mga karoma niyo hay mga mama sa tao na babasoka iyo,
na mbabasoka kano sa sadn sa okit a kabaya iyo, phangarasn ka,
phamadotan ka sa utan, phndadon ka, odi na bakadn phamola a dakapn
makapangaras, sadn sa kabaya-aka a ukit. Na kiyabnaran so mga Ansar a
ribat so adat iran ka sii iran miyalangag ko mga Yahudi.
Sa giya angkai a ayat i miyabaloy a Dalil sa sadn sa okit a ikhidia ngka ki
karoma ngka na khapakay, sadn tigo Allah sa kabaya aka a okit. Asar a di

264
LIWANAG O SINDAW

masopak so isasapar o Allah a di mipantag ko kauuma niyan a basa odi na

so gopn yan kiyambawata, odi na so kapamakayangka sa udowan yan, aya
kadaklan ko mga Ulama na piyakaharam iran anan, ugaid na so Abdullah
ibn Omar (ra) a go so sabaad ko mga Tabi'een na papakayn iran sa aya
dalil iran na giya katharo anan o Allah a sadn sa kabaya iyo, sopman so
miyapakaharamon na aya inidalil iran na so mga Hadith a miya aloy, matas
a totholan san na sa khabayaon mangnal na batyaa niyan so Tafseer i
Imam Tabarie sangkai a Ayat ka inusay niyan sa matas.
Sabap san na madakl a pakaisha a manonompang sii a kinanglan a
masmbag.
Paganayron: Adn a mga Tabligh a gii tharo sa Haram obangka saspi a soso
i karoma ngka, sabap sa o makainom kawn sa gatas na miyaharam rka
skaniyan ka mimbaloy a ina-aka sa kiyasosowingkawn na katawan tano a
basta makasoso ka ko babay na mimbaloy a ina aka go so mga wata iyan
na mimbabaloy a mga pagari ngka, haram siran rka palaya.
Ino ba bnar a di khapakay a sosowan ka si karomangka?
Adn a mithindg san ko mga Ulama, ugaid na aya korek na ayabo a
kakhabaloy o kasoso a miyapakaharam yan rka so bae go so mga wata
iyan na sii ko sold a dowa ragon ko kinimbawataan rka.
Inimbawata so mama, na sadn sa kasosowan yan a babay sii ko sold o
dowa ragon na mimbaloy a ina iyan.
Ugaid na makalpas sa duwa ragon na diwn dn khaharam, giyanan i Rajih
ko usayan o mga Ulama.
Na samawto na apiya isa ka baldi a masoso ngka a gatas ki karoma ngka
na knaba rka miyaharam, na sadn sa kapasang ka.
Ayadiron salakaw na apiya sii sa angkawto a dowa ragon ko
kinimbawataan ko wata na aya sharat a kakhabaloy ron a Haram o babay
a kiyasosowan yan na o miraot sa makalimawn makasoso, makalima
mawsog, o matag miyakapat kasharomani na dawn maharam, go dawn
maharam so mga wata iyan.
Ikadowa: So Oral Sex, ditano balsn ka tanto a tamparasa, sa diwn matao
na pangingishaaniyan bo.

265
LIWANAG O SINDAW

So Oral Sex na adn a dawn pakay ko mga Ulama, ugaid na ayabo a dalil
iran na ipkhangingiri iran.
Na aya bnar na khapakay so Oral Sex.
Khabatya aka anan ko Kitab a ‫ إعانة الطالبين‬V. 3, P. 340, go ssii ko ‫مواهب الجليل‬
V. 3, P. 406, go sii ko ‫ البيان والتحصيل‬V. 5, P. 79. Piyakatana iran san a
khapakay a pshaspan ka.
Mga Kitab anan o mga ala a Ulama a Malikiyyah go Shafi'iyyah.
So pman so Ka-fingers na sii ngka khabatya ko Kitab a ‫ حاشية ابن عابدين‬V. 5,
P. 234; Iniisha ko Imam Abu Hanifah o khapakay a pkhaptan go
pakapkhawkawgnon a kmr na tigyan a oway, go iphakala o balas iran a
kharomai.
Inisumpaton o Allah: "Go pangorawn yo (so mapiya) sa mga ginawa niyo.
Pitharo i Ibn Katheer, giyoto so kambismila, iphangoraw ngka sa ginawa
ngka ko unaan o daniyo pn kanggagalbkan.
Sa katii so inipangndao o Nabi (‫ )ﷺ‬a Du'ah ko unaan o daniyo pn
kanggagalbkan, kailangan a umani isa na pkhabatya iyan inin:
".‫ وجنب الشيطان ما رزقتنا‬،‫"اللهم جنبنا الشيطان‬

"Allahumma Jannibna Al Shaitan, Wa Jannibi Al Shaitan ma razaqtana".

Maana: "Hay Kadnan ami na awata ngka rkami so Shaitan, go awata ngka
so Shaitan ko iprizki ngka rkami".
Na sa tao a makabatya san tigo Nabi (‫ )ﷺ‬ko unaan o da niyan pn
kapamakaya ki karoma niyan na o rizkii siran sa wata na didn khabinasaan
o Shaitan so wata iran taman sa taman. - Hadith a Saheeh.
Go kalkn yo tigo Allah so Allah, sii ko langon a masa, apiya sii ko
kaphagobaya niyo ko mga karoma niyo na di niyo lilipati so kalk ko Allah,
go knala niyo a mataan a miphmaratmowa iyo so Allah, na imbalas yan
rkano so balas o galbk yo a mapiya.
So kaphagobaya ko karoma na mala anan i balas, pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a
uman kawn ipangoraw, uman kawn isomag na subra ka sa gii
makashasadka, sabap sa angkawto a kapphakapiya a ginawa niyan.

266
LIWANAG O SINDAW

Go panotholangka tigo Allah (Hay Muhammad) so mga pipiya sii ko mga

tao a miyamaratiyaya.

‫ﳍ ﳏﳐﳑ ﳒ ﱤ‬
‫ﳎ‬ ‫ﱥ ﳃ ﳄ ﳅ ﳆﳇ ﳈ ﳉ ﳊﳋﳌ‬
224. "Go di niyo mbaloya so Allah a balamban nggolalan ko mga sapa iyo
sa di niyo kapakaphiyapiya odi na kikalkn yo ko Allah odi na so
kaphangompiya iyo ko pamagltan o mga tao, so Allah na Phakakin'g a
Matao".
Aya maana a angkai a ayat na kagiya basta makashapa ka na inipaliwgat
rka o Allah a mitoman ka so sapa-aka angka di khasapai.
Na adn a mga tao a di phnggalbk sa mapiya sabap sa tigyan a minishapa
akn man a diko anan phnggalbkn.
Na tigo Allah, di niyo khowaa a dalina so mga sapa iyo sa di niyo
kaphnggalbka ko mapiya, apiya kano miyakashapa na nggalbka niyo dn so
mapiya.
Sa mawma tano bo so mga kokoman anan sii ko mga pd a ayat.
So tig o Allah so Allah na Phakakin'g go Matao, katawan yan so mga galbk
yo, katawan yan so mapapadalm ko mga puso iyo.
Pitharo o Allah:

‫ﱋ ﱍ ﱎﱏ ﱐ ﱤ‬
‫ﱌ‬ ‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉﱊ‬
225. "Di rkano ishiksa o Allah so mga kasambaran ko mga sapa iyo, ugaid
na aya ishiksa iyan rkano (odi niyo mitoman) na so miyakaphashod ko mga
puso iyo, go so Allah na Phamrila a Mapantang".
Sompat aya o miya aloy tano ko muna a pantag ko sapa, pitharo o Allah a
di mbaloya so mga sapa iyo ko Allah a pangalang rkano ko mga pipiya a
galbk.
Na sangkai a ayat na piyakarayag rkitano o Allah a so sapa na dowa
barang:
Paganayron: Kasambaran a sapa, odi na sapa a knaba miyapagunay ko
puso, ka matag pkhisompat ko mga bityara, kagid o katharoangka sa: Ah
na miyasogat ebt ko Allah, odi na: Mataid ka ebt ko Allah, go so salakaw

267
LIWANAG O SINDAW

san a mga sapa a kalalayaman a badn pkhipkas ko mudol a knaba

piyakaphashod sa puso.
Piyakasoldon o sabaad ko mga ulama so sapa a piniatan ka ugaid na ribat
kawn, ibarat na tigka a ebt ko Allah ka bnar aya sa tatangkdn ka sa
ginawangka a giyoto dn i bnar, takinoba a kagiya katokawan na ribat.
Na di anan khi-itong sa sapa a tigo Allah, knaba kano ron khasapai.
Ayatigo Allah a sapa a khisiksa rkano odi niyo minggolalan na so mga sapa
a piyakaphashod yo ko mga niat yo na go mga puso iyo.
Na wajib dn a minggolalan anan, ka odi minggolalan na dusa, so tig tano a
kiyasapaan.
Na upama ka di minggolalan ka da magaga, odi na daka makatoman sa
angkawto a sapa aka, odi na salakaw a sabap, odi na giya miya-una oto a
miya-aloy tano a upama ka minishapa aka a dingka phnggalbkn so mapiya
na diwto khapakay a mawlawla ka inisapar o Allah sa aya maana o lalag
na wajib a manggalbk ka so mapiya sa apiya miyasurang so sapa aka, na
angka di khasapai na adn a kiparat yan.
Na lagid dn anan sa kokoman o samaya.
Sa katii so sabaad ko mga kokoman anan:
Paganay ron: O aya minishapa aka odi na minishamaya aka na simba na
wajib a mitoman ka. Na odingka mitoman na miyadusa ka go wajib rka so
kiparat.
Ikadowa: Opman o kadustaan na haram obangka mitonay, wajib a
mabaroba aka na wajib rka so kiparat.
Ikatlo: Aya inishapa aka na mapiya, na mbarobaan ka ka aya phnggalbkn
ka na mas mapiya. Na adn pn a kiparat yan.
Aya kiparat yan na:
Phagana ka sa sapulo katao a miskin, sa aya iphagana ngka kiran na si
mathangka a kalalayaman a pphakikan ka ko pamilya ngka, odi na bangka
siran dn iphamasa sa mga nditarn iran, odi na pmaradika ka sa sakatao a
uripn, na oda a khatoon ka na pphowasa ka sa tlo gawii.

268
LIWANAG O SINDAW

Miya-aloy anan sa Surah Al Maidah na mawma tano bo so usayanon o

irarampay tano ron.
Giyanan i okit a kiprilaan rkawn o Allah, so Allah na phamrila a mapantang.
Pd a shabotn sangkai a ayat na so langowan a galbk a da miphashod ko
niat odi na sii ko puso na da a kipantag yan.
Pakambarakatn rkano o Allah so nganin a mapapadalm a turoan ko Qur-
an a sslaan.
Pitharo o Allah:

‫ﱗﱙﱚﱛﱜﱝﱞﱟﱠﱡ ﱢﱣﱤ‬
‫ﱘ‬ ‫ﱥﱑﱒﱓﱔﱕ ﱖ‬

‫ﱥﱦﱧﱤ‬
226. "So siranuto a giiran ishapa a di iran dn phamakayn so mga karoma
iran na phakanayaw siran sa pat ulan, na o mbalingan siran na mataan a
so Allah na Phamrila a Malimo".
227. "Na o pman o tiyangkd iran so Talak, na mataan a so Allah na
Phakakin'g a Matao".
Giyaya so tig tano sa Shari'ah a "Al Eila", aya maana a Eila na kashapa,
maana a so mama na inishapa iyan a di niyan dn phamakayn si karoma
niyan.
Na dowa anan barang:
Paganay ron: Inishapa iyan a di niyan dn phamakayn si karoma niyan ko
sold o masa a da miraot sa pat-ulan.
Na da a kabnaron o bae sa btad anan, makaphnayaw dn, na so mama na
khapakay a itoman yan so sapa iyan, khapakay pman a barngkasn yan, na
aya kiparat yan na so kiparat o sapa a miya-usay tano ko miyawna a ayat.
Aya Dalil anan na miyakaisa na so Nabi (‫ )ﷺ‬na miyag-Eila ko langon o
karoma niyan sa miyaka-‫ﷺ‬lan, sabap ko rarangit yan ko sabaad kiran.
Ikadowa: Inishapa o mama a di niyan dn phamakayn so karoma niyan sii
ko sold o pat ulan odi na kasubraan so pat ulan, na so kokoman anan I
piyagosay sangkai a ayat.

269
LIWANAG O SINDAW

Madkl a usayan saya o mga Ulama, sa miya khilaf siran, na ayabo a

pagalowin tano na so maiilay tano a maka-aayon ko maana a angkai a
katharo o Allah.
Upama ka so mama na inishapa iyan a di niyan dn phamakayn si karoma
niyan ko sold o masa a kasubraan so pat ulan, na mawma so pat ulan na
odi niyan pamakaya si karoma niyan na phakapamiliin: Phamakayn yan si
karoma niyan o di? na o phamakaya niyan na wajib a mapamakay niyan
dn! Na odi niyan phamakaya na khatalaq yan, na odi niyan thalaka na so
mga datu na ayakiran mapakaphmblag.
O tig o Allah o mbalingan siran, maana a pamakayn iran bo so mga karoma
iran na mataan a so Allah na Phamrila a Malimo.
Na aya kokoman anan na upama ka aya minishapa iyan na pat ulan na
piyamakay niyan si karoma niyan a dapn makapat ulan na makapkhiparat
sa kiparat a sapa.
Opman o ayaniyanon kiyapamakaya na miyapasad so pat ulan na dadn a
kiparat yan.
Na opman o aya minishapa iyan na mathay a diso pat ulan uriyan yan na
piyamakay niyan si karoma niyan ko kiyapakapat ulan yan na
makapkhiparat mambo, sa kiparat a sapa.
Giyanan I kaprilai ron o Allah.
Opman tigo Allah o aya iran thangkdn na talak, maana a siiko kawma o
pat ulan na da niyan pamakaya si karoma niyan ka aya kabaya iyan na
makamblag siran badn, na Talaka niyan, ka mataan a so Allah na
Phakakin'g a Matao.
Na o Talaka niyan na ad'n a Eddah iran, na upama ka di niyan o di niyan
phamakayn si karoma niyan na di niyan pn thalakn na so mga datu I
mapakaphmlag kiran, didn makapphaar.
So sabaad na tigiran a basta makapat ulan a di niyan pamakayn so babay
na miyakamblag siran dn, ugaid na aya korek na kailangan a matalak yan
odi niyan phamakaya, ansiran makamblag.
Pakaisha: So mama na da niyan dn pamakaya si karoma niyan a
makapaagpda siran ko sold o pat ulan ugaid na knaba niyan oto inishapa,
ba khi-itong sa Eila?

271
LIWANAG O SINDAW

Smbag: Di khi-itong sa Eila, na aya khailay na o antonai sabap yan. O aya

sabap yan na matag yan rarasayn so Bae sa da a ba sabap na khi-itong sa
Eila sii ko Imam Malik, opman o ad'n a valid a sabap na di khi-itong sa Eila.
Pitharo o Allah:

‫ﱬﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱴﱵﱶ ﱷﱸﱹﱺﱻ‬
‫ﱭ‬ ‫ﱥﱨﱩ ﱪﱫ‬

‫ﲌﲎ‬
‫ﲍ‬ ‫ﲆﲈﲉﲊﲋ‬
‫ﲇ‬ ‫ﱽﱿﲀﲁ ﲂﲃﲄﲅ‬
‫ﱾ‬ ‫ﱼ‬

‫ﲐ ﲒ ﲓﲔ ﲕ ﱤ‬
‫ﲑ‬ ‫ﲏ‬
228. "Na so miyangatatalak na planat siran sa ginawa iran sa makatlo
(siran) mawma a Haydh, go di kiran khapakay so kapagmaa iran ko nganin
a inadn o Allah ko mga matris iran o siran na paparatiyayaan iran so Allah
a go so alungan a mawri, go so mga karoma iran i khikabnar sa
kimbalingann iran kiran sii sa masa oto o kabaya iran so kapagumpiyai, go
bagian iran (a mga bae) so lagid o mipapatoray kiran sa mokit sa mapiya,
go so mga mama i makathatandingan kiran, go so Allah i Mabagr a
Mawngangn".
Giyaya so Eddah o babay a tiyalak i karoma niyan, aya tigo Allah a Eddah
iyan na makatlo mawma a basa, knaba lagid o kokoman o sabaad a
ttndoon iran a tlo ulan, ribat anan, so babay na makatlo mawma a basa
na khapakay a badn kalawani so dowa ulan.
Planat siran sa ginawa iran, aya maana niyan na so bae a tiyalak i karoma
niyan na sii sa sold oto a Eddah na di khapakay a makipangaroma.
Sa aya Eddah iyan na makatlo skaniyan mawma a basa, aya Hikma san na
an masigurado a knaba mawgat, ka o mawgat na mapangaroma a salakaw
na di khatndo o antai ama o wata.
Giyanan i Eddah o bae a normal i Haydh.
Na so pman so di kha-haydh, odi na bae a kangodaan a miyapangaroma a
dapn mawma a Haydh, odi na so miyamakatoa a piyamanaphkan dn, na
aya Eddah iran na tlo ulan, giyanan i bigan o Allah sa Eddah a tlo ulan a
badn inirangkom o sabaad a kuran i knal ko agama, lagid o igma go taritib
o mga inandang. So pman so bae a mawgat na aya Eddah iyan na sadn sa
kapakambawata iyan, apiya anda i kiyapita iyan na mimbawata na
miyapasad so Eddah iyan.

271
LIWANAG O SINDAW

Inisumpaton o Allah: "Go di kiran khapakay so kapagmaa iran ko nganin a

inadn o Allah ko mga matris iran o siran na paparatiyayaan iran so Allah a
go so alungan a mawri".
Aya maana niyan na so babay a inimblag i karoma niyan na takinoba a
mawgat, na di katawan, na Haram so kapagmaa niyanon, ka upama ka
pagmaa niyan na aya khibgay ron a Eddah na makatlo mawma a basa, na
takinoba a mawgat, odi na kagiya di khawma a basa na aya ptharoon yan
na abnormal so basa niyan na khabgan sa tlo ulan, takinoba a mawgat na
salakaw a miyapagama-ama o wata, na mala anan a dusa, upama ka so
kinimblagnon o mama na llpasn a ulan na wajib a kapakitokawan yan ka
an kabgi sa Eddah a taman sa di mbawata.
Aya diron salakaw na o mapangaroma a salakaw ko unaan o da niyan pn
kambawata ka piyagma iyan oba skaniyan mawgat na invalid so kawing
iran na gii siran makashina.
Odi na so Haydh, Haram oba niyan pagmaa so Haydh.
Khapakay a tharoon yan a miyakatlo ako dn man mahaydh, ka an
mapangaroma dn a salakaw odi na an didn phakakasoy so mama, na
miyakalala a Haram, ka kiyaputolan yan sa kabnar so mama, odi na o
mapangaroma a salakaw a dapn mapasad so Eddah na Haram, gii siran
makashina.
Odi na di khabaya makimblag ka kabaya iyan a makakhasoya siran na
apayo miya-haydh dn sa ikatlo na piyagma iyan pn ka asar bo a makatas
so Eddah, na kiyasoyan o mama na da siran makawing sabap sa dakon pn
ma-haydh takinoba a miyamrak, na miyakashina siran.
Miyakalala a dusa o bae oba niyan pagmaa, giyana i sabao a tigo Allah: "'O
siran na paparatiyayaan iran so Allah a go so alungan a mawri".
Inisumpaton o Allah: "Go so mga karoma iran i khikabnar sa kimbalingann
iran kiran sii sa masa oto o kabaya iran so kapagumopiyai".
Aya maana niyan na taman sa di mapopos so Eddah na kabnar o mama a
kabalingan yan so bae, sa dadn a phakasangkaon.
Ugaid na inisaraton o Allah: "O kabaya iran so kapagumpiyai", Pitharo i
Sa'die: Aya maana niyan na phmbalinganowa siran sabap ko babaya iran
ko umani isa.

272
LIWANAG O SINDAW

Na o knaba giyanan ka miyada dn so babaya o isa kiran odi na dadn a

babaya iran ko umani isa, matag mbaling so mama ka gagaw ko mga wata
odi na kabaya o mga loks, na di mapiya sabap sa di siran bo pthagompiya.
Uriyan yan na piyakarayag o Allah a adn a kabnar o mga bae ko mga datu
sa lagid dn o kabnar kiran o mga datu, knaba kagya bae na dadn a kabnar
yan.
Ugaid tigo Allah na so mga mama i thatandingan ko mga bae, sii kiran so
atas-tanggungan na mas mala siran i kabnar.
So Allah na Mabagr a mbabayabayaan yan so mga kokoman na sadn sa
kokoman yan na wajib a matarima, Mawngangn a langon a kokoman yan
na palaya dn mapiya.
Pitharo o Allah:

‫ﲝ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﲣ ﲤﲥ ﲦ ﲧ ﲨ ﲩ ﲪ‬
‫ﲞ‬ ‫ﱥﲖ ﲘ‬
‫ﲗ ﲙ ﲚﲛ ﲜ‬

‫ﳀﳂ‬
‫ﳁ‬ ‫ﲺ ﲼﲽ ﲾ ﲿ‬
‫ﲭ ﲯﲰ ﲱﲲﲳ ﲴ ﲵﲶﲷﲸﲹ ﲻ‬
‫ﲫﲬ ﲮ‬

‫ﳃ ﳄ ﳅ ﳆ ﳇﳈ ﳉ ﱤ‬
229. "So kamblag (Talak) na makadowa bo, na gakdn yo mokit sa mapiya
odi na bokai niyo sa mokit sa marinaw, go di rkano khapakay oba kano
kowa ko nganin a minibgay niyo kiran sa mayto bo, inonta na bairan
ikhawan a di iran kinggolalann ko mga kokoman o Allah, na o ikhawan yo
a di iran minggolalan so mga kokoman o Allah na da a dusa iran a dowa sii
ko nganin a imbgay niyan (bae), giyanan i mga tamana o Allah na di niyo
phanubrai, ka sa tao a panubraan yan so mga tamana o Allah na siran so
mga salimbot".
Piyakarayag o Allah sangkai a ayat a khapakay so kamblag o kharomai
ugaid na makadowadowa.
Sii ko paganay so Islam na da a tamana iyan, apiya miyakapera makamblag
so kharomai na gii bo mbalinganowa na khapakay, taman sa badn inisayan
o sabaad so kamblag sa pakaridiyaan na aya doan yan na so mga bae, na
inadnan o Allah sa taman.
Miyakaisa na adn a kharomai a mga Ansar na so mama na kiyararangitan
yan so karoma niyan, na inikidia niyanon na pthalakn yan na uman
khapoposan sa eddah na kasoyan yan, na kakasoyan yan na talakn yan

273
LIWANAG O SINDAW

pman, na amay pman ka khapoposan sa eddah na kasoyan yan pman, na

talakn yan pman, na badn miya-alangalang so bae, na ruminipo ko Nabi
(‫ )ﷺ‬na inituron o Allah angkai a ayat.
So kamblag a tigo Allah na taman bo sa makadowa, miyawasay tano so
Eddah sii ko miyawna a ayat na khapakay a batyaan yo.
Na sii tigo Allah ko katalaka niyo kiran sa ikadowa na "gakdn yo mokit sa
mapiya odi na bokai niyo sa mokit sa marinaw", maana a o khasowi niyo
na phiyapiyai niyo dn ka basta makamblag kano sa ikatlo na di kano dn
makaphmbalinganowa ka tataman sa makadowa so kamblag, opman o di
niyo phmbalinganan ka ayadn a kabaya iyo na mapopos so Eddah ka
angkano makamblag dn na pakawkita niyo sa marinaw, di niyo plalima so
bae.
Inisumpaton o Allah: "go di rkano khapakay oba kano kowa ko nganin a
minibgay niyo kiran sa mayto bo", giyanan so Mahar, o iphmblag ka so bae
na Haram rka obangka kowaa so minibtang kawn.
Ugaid na adn a usayan anan:
Ibarat o so Bae na adn a rarangit yan ko mama odi na kiyadaanon dn sa
babaya, na khapakay a mangni sa Talak, na o ayabo a kiphmblagnon o
mama na mikasoy ron so minibtang yan na khapakay anan.
Opman o so mama na khabayaan yan mblag so bae, na daniyan nggagaani
tumalak ka baniyan dn riningasa odi na liyalim yan odi na riyasay niyan
asar bo a makagiraw so bae a mblagn akongka badn nayno ka so
minibtang ka rakn na kowaangka dn, na giyanan i HARAM inisapar o Allang
sangki a ayat.
Giyanan i sabap a initundogiyanon: "inonta na bairan ikhawan a di iran
kinggolalann ko mga kokoman o Allah".
Aya maana niyan na didn khibgay o umani isa ko isa so kabnar yan sabap
sa di siran dn pshorot, na gumiraw so babay a mblag ta badn nayno ka
tndanan akn ska.
Na giyanan i khapakay, giyanan so bithowan tano sa Shari'ah sa Khol' .
Na aya kokoman o Khol' sii ko rkitano ron a ilayan a giyaya i tindg o
Shaikhol Islam Ibn Taymiyyah na kokoman a Faskh.

274
LIWANAG O SINDAW

Aya maana niyan na dadn a kabnar o mama ko babay oba niyan kabalingi,
inonta o pagayon siran go phakabtang sharoman.
Na amay tigo Allah ka giyanan i btad iran na khapakay a tndanan o bae so
mama asar bo a makamblag siran.
Igira pman a dadn a sabap na badn miyangni so bae sa Talak, na aya
pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na sadn sa bae a mangni sa talak ki karoma niyan a da
a sabap na miyaharam rkaniyan so surga.
"Giyanan i mga tamana o Allah na di niyo phanobrai, ka sa tao a
panobraan yan so mga tamana o Allah na siran so mga salimbot".

‫ﳔ ﳖﳗﳘﳙﳚ ﳛﳜﳝﳞ ﳟ ﳠ‬
‫ﳕ‬ ‫ﱥﳊﳋ ﳌﳍ ﳎﳏﳐﳑﳒ ﳓ‬

‫ﳢ ﳤ ﳥ ﳦ ﳧﳨﳩ ﳪ ﱤ‬
‫ﳡ ﳣ‬
230. "Na o talaka niyan (sa ikatlo) na diwn dn kha-halal ko uriyan oto
taman sa di mapangaroma a mama a salakaw, na o talaka niyan na da a
dusa iran oba siran phmbalinganowa o magda iran sa ginawa iran a
khitonay iran dn so mga kokoman o Allah, giyanan i mga tamana o Allah a
phrinayagn yan ko mga tao a miyamanabot".
Aya maana niyan na so mama a minimblag yan so karoma niyan sa
miyakadowa, na gophoon yan imblag sa ikatlo na didn khapakay oba siran
makambalinganowa, miyaharam siran ko umani isa, giyanan i balas o
kapanobrai ko mga tamana o Allah, bairan dn khowaa a pakaradiyaan so
kamblag.
Di dn khapakay a makambalinganowa siran taman sa di mapangaroma a
salakaw a mama so babay.
Na upama ka mapangaroma a salakaw so babay na o imblag yan bo, na
giyoto pn ka miyapakay a makambalinganowa siran a go so miyawna.
Sa aya sharat na kailangan a makathaama siran, o giyabo a kiyakawing iran
na da siran makaprmbag na miyakamblag siran na dadn mahalal so babay
ko miyawna a mama.
Sii ko masa o Nabi (‫ )ﷺ‬na miyakamblag sa miyakatlo si Rufa'ah (ra) a go
so karoma niyan, na miyapangaroma a salakaw so bae, na daniyan pn
marmbang na somiyong so bae ko Nabi (‫ )ﷺ‬sa tigyan: Pakamblaga kami
niyo go giya mama aya ka da a bali niyan, giya sanguran yan na subra sa

275
LIWANAG O SINDAW

dinis a da a katgas yan, na so Khalid bin Sa'd (ra) na pphakakin'g na

kiyararangitan, tigyan: Hay Abu Bakr inongka di shapari a marata aya i
mudol a babay? Na so Nabi (‫ )ﷺ‬na badn makasisinga, na pitharo iyan ko
bae: "Lagid obaka khabaya komasoy ki Rufa'ah? mataan a didn khapakay
taman sa di kano makatha-ama go giya miyapangaroma ngka anan".
Ayadiron salakaw na ibarat na so kharomai a na miyakamblag sa makatlo
uriyan yan na mishndit siran a dowa na aya siwa o mama na miloba sa
ginawai niyan a mama a khonsiin yan, sa tigyan a pangaroma angka a
minimblag akn oto na mblagn kabo ka angkami makambalinganowa, na
Haram anan, giyanan so pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a pimorkaan o Allah so giiron
nggalbk.
Na amay tigo Allah ka ba iphmblag o miyakapangaroma ron a salakaw na
basiran phmbalinganowa ko miyawna a mama na dadn a dusa iran, aya
maana niyan na miyapakay kiran dn, asar a magda iran sa ginawa iran a
khitonay iran dn ko umani isa so mga kabnar iran.
Giyanan i mga tamana o Allah a phrinayagn yan ko mga tao a
miyamanabot, siran so mga Ulama a somiyabot ko mga pangitaban o
Allah, siran i inaloy o Allah ka sii kiran pphakarinayag so mga kokoman o
Allah, sopman so da pamaganad go di phamaganad, go so mga lampawi
na di kiran dn phakarayag so mga turoan o Allah ka piyamanutopan a mga
puso iran.
Pitharo o Allah:

‫ﱊﱌﱍﱎ‬
‫ﱋ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ ﱉ‬

‫ﱜ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡ ﱢ ﱣﱤ‬
‫ﱝ‬ ‫ﱖﱘﱙﱚﱛ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱏﱑﱒ ﱓﱔﱕ‬
‫ﱐ‬

‫ﱩ ﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰﱱ ﱲ ﱳ ﱤ‬
‫ﱥ ﱦﱧ ﱨ ﱪ‬
231. "Go igira a tiyalak yo so mga bae na minirampay siran ko Eddah iran
na gakdn yo siran sa mokit sa mapiya odi na botawani niyo siran sa
marinaw, go di niyo siran khompna sa kapakabinasa ka phanubra kano, na
sa tao a nggalbk san na sabnar a miyalalim yan a ginawa niyan, go di niyo
khowaa a kasambaran so mga ayat o Allah, go tadmi niyo so limo rkano o
Allah a go so nganin a inituron yan rkano a Kitab a go Hikmah, giyanan i
iphagosyat yan rkano, go kalkn yo so Allah, go knala niyo a mataan a so
Allah na katawan yan so langon taman".

276
LIWANAG O SINDAW

Sompat dn aya o mga usayan ko kamblag, igira a tigo Allah hay mga mama
a inimblag yo so mga karoma niyo sa kamblag a matag miyakaisa odi na
matag ikadowa a khapakay pn a mbalinganan yo siran na amay ka
khapopos dn so Eddah iran na o kabaya iyo a kakasoyan yo siran na kasowi
niyo siran sa mokit sa mapiya, go phiyapiyai niyo siran, opman o di niyo
dn khasowi na mblagn yo dn sa mokit sa marinaw, da a bawn rata a
ginawa.
"Go di niyo siran khompna sa kapakabinasa ka phanubra kano"; Aya
maana niyan na o khasowi niyo siran na kailangan na mokit sa marinaw,
di khapakay oba inongka khasowi ka asar bo a kabinasaan ka skaniyan a
bae.
Aya sabap a kinituronn saya na so miya-aloy tano ko muna a adn a mama
a uman khapoposan sa Eddah so bae na kasoyan yan, na kakasoyan yan
na inimblag yan pman, asar bo a di maphangaroma a salakaw a mama, na
aya dowaan yan na so bae, na inisapar anan o Allah, sa tigo Allah sa
nggalbk san na myalalim yan a ginawa niyan ka mala anan a dusa.
"Go di niyo khowaa a kasambaran so mga ayat o Allah"; So lagid oto a
galbk na lagid kabo a biyaloy a kasambaran so mga kokoman o Allah na
mala anan a dusa.
Go makasosold pn sa ayat anan so kishasablawn ko Talak, badn khowaa o
tao a kasambaran upama so mga ayat o Allah.
Giyanan i sabap a pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a sa tao a ishablaw niyan ki karoma
niyan so Talak na miyakamblag siran.
Go tadmi niyo tigo Allah so mga limo akn rkano, a aya mala limo rkitano o
Allah na giyangkai a Qur-an a go so Hikmah a giyoto so mga Hadith o Nabi
(‫ )ﷺ‬a kapapadalman sa mga kokoman go mga liliwanag a turoan. Giyanan
tigo Allah i iphagosyat rkano o Kadnan yo.
Go kalkn yo so Allah, na nggolalann yo so langon a mapapadalm ko Kitab
a go so Hadith, go pananggilai niyo so langon a inisapar rkano, ka mataan
a katawan o Allah so langon a sakro kabintng yo.

‫ﲁ ﲃﲄ‬
‫ﲂ‬ ‫ﱥ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺ ﱻ ﱼ ﱽ ﱾﱿ ﲀ‬

‫ﲑ ﲓ ﲔ ﲕ ﲖ ﲗﲘ ﱤ‬
‫ﲒ‬ ‫ﲌﲎﲏﲐ‬
‫ﲍ‬ ‫ﲅ ﲆ ﲇ ﲈ ﲉﲊ ﲋ‬

277
LIWANAG O SINDAW

232. "Go igira a tiyalak yo so mga bae na kiyapasadan siran sa Eddah na di

niyo siran pagrna sa kapakiphangaroma iran ko mga karoma iran upama
ka magayon siran sa mokit sa mapiya, giyanan i iphagosyat rkano; sa
mapaparatiyaya rkano ko Allah a go so alungan a mawri, giyanan i mapiya
rkano go aya rkano linang (a galbk), so Allah na katawan yan na skano na
di niyo katawan".
Giyangkai a ayat na sii manonompang ko mga loks pagari o bae a inimblag
o karoma niyan taman sa kiyapoposan sa Eddah.
Na upama ka so kiyapoposi ron sa Eddah na khabayaan komasoy o
minimblag yan (khakawing siran go phakabtang sabap sa miyapopos so
Eddah) na upama ka miyagayon siran sa khabayaon mambo komasoy so
bae na di niyo siran tigo Allah pagrna.
Sii aya inituron ki Ma'qal bin Yasar (ra), so babay niyan na inimblag o
karoma niyan taman sa kiyapoposan sa Eddah.
So kiyapoposi ron sa Eddah na madakl a phangaroma sa bae oto, na
miyakawma mambo so minimblag yan a khabaya kumasoy, na tigi Ma'qal:
Piyakipangaroma akn rka so babay akn na inimblag ka, na dangka kasowi
a dapn kapoposi sa Eddah na imanto na khasoyan ka? ebt ko Allah ka
dingkadn kakasoyan, phakipangaroma akn sa pd.
Na so bae na aya kabaya iyan na sii makakasoy sa minimblag yan oto. Na
inituron o Allah angkai a ayat sa tigyan a di niyo siran pagrna.
Opman o so bae na didn khabaya ka aya kabaya iyan na salakaw na kabnar
yan oto ka miyapopos so Eddah.
Giyanan tigo Allah i mapya a phnggolawlaan yo upama ka skano na
paparatiyayaan yo so Allah a go so alungan a mawri, aya matao ko
kamapiyaan na so Allah, skano na di niyo katawan.
Pitharo o Allah:

‫ﲤﲦﲧﲨﲩ ﲪ‬
‫ﲥ‬ ‫ﲞﲠﲡﲢﲣ‬
‫ﲟ‬ ‫ﱥﲙ ﲚ ﲛ ﲜ ﲝ‬

‫ﲿ ﳁﳂ‬
‫ﲺﲼﲽﲾ ﳀ‬
‫ﲻ‬ ‫ﲱﲳﲴ ﲵﲶﲷﲸﲹ‬
‫ﲲ‬ ‫ﲫﲭﲮﲯﲰ‬
‫ﲬ‬

‫ﳊ ﳌ ﳍ ﳎﳏﳐ ﳑ ﳒﳓ ﳔ ﳕﳖ‬
‫ﳋ‬ ‫ﳃ ﳄ ﳅﳆ ﳇﳈﳉ‬

‫ﳘ ﳚ ﳛﳜ ﳝ ﳞ ﳟ ﳠ ﳡ ﳢ ﱤ‬
‫ﳙ‬ ‫ﳗ‬

278
LIWANAG O SINDAW

233. "Go so mga ina na phakasoson iran so mga wata iran sii ko sold o
tarutop a dowa ragon, sii ko tao a kabaya iyan a matarutop yan so
kapphakasosowa (niyan ko wata), go paliwgat ko ama so kanggastowi
niyan ko ina go so kapakanditara kiran sa anda i mathangka, da a
khipaliwgat ko tao inonta na so khagaga niyan, di khapakay ko ina oba
niyan pakargni so ama nggolalan ko wata, go di mambo oto khapakay ko
ama, go lagid dn mambo oto i paliwgat ko phamakawaris, na o kabaya iran
a dowa a pakagnkn sumuso so wata sa pagayonan iran a dowa na da a
dusa-iranon, go o kabaya iyo a salakaw a bae a mapakasoso ko mga wata
na da a dusa niyo ron o minibgay niyo so nganin a inibgay niyo mokit sa
mapiya, go kalkn yo so Allah go knala niyo a mataan a so Allah na pkhailay
niyan so nganin a gii niyo nggalbkn".
Giyangkai a ayat na sii manonompang ko mga bae a minimblag siran o
mga karoma iran a adn a mayto a wata iran, mlagid o mawgat sa
kiyapakamblag iran odi na gopn mimbawata.
Na aya kokoman yan na maphakasoso niyan so wata sii ko sold o dowa
ragon.
Na so ama na wajib odi na paliwgat rkaniyan a kanggastowi niyan sa
angkawto a minimblag yan taman sa di mapasad so dowa ragon a
kapshoso o wata iran.
Sa aya inggasto niyanon na so kawyagan ko uman gawii go nditarn, sa
andai mathangka a khagaga niyan, diwn khipaliwgat so di niyan khagaga.
Sa aya biyaloy o Allah a tamana o kapakasosowa ko wata na tarutop a
dowa ragon, upama ka aya kabaya iran na matarutop so kapshoso o wata.
Ugaid na knaba anan paliwgat ko bae, ka khapakay a di niyan pakasoson
ka sii badn pakasosowa sa pd a bae, odi na gatas sa masa imanto, na gasto
badn o ama.
Giya dowa ragon anan a tamana o kapakasoso na makasosold san so
langon a wata, apiya so knaba kiyamblagan, sa ayabo a taman o kasoso na
dowa ragon.
Go so phakaharam a kashosowa na sii bo sa dowa anan ragon, o aya
kapakasoso o wata sii ko babay a knaba niyan ina na miyakasubra dn sa
dowa ragon a edad yan na diwn kha-haram angkawto a bae.

279
LIWANAG O SINDAW

"Di khapakay ko ina oba niyan pakargni so ama nggolalan ko wata, go di

mambo oto khapakay ko ama"; Aya maana anan na Haram ko bae oba
niyan usara so wata sa kaphakargni niyan ko mama, ibarat na tigyan a
inimblag akongka na dingkadn mailay a wata ka aya, odi na tigyan a kataya
wata ka aya kowa angka skai tagikoron angka marasay mbabawata, na
Haram anan ko bae, go Haram mambo anan ko mama oba niyan usara so
wata iyan sa kaphakargni niyan o babay a inimblag yan, sa apiya antonaa
dn a okit.
Go lagid dn mambo anan i paliwgat ko phamakawaris, maana a so mga
tunganay, ibarat o so ama na da a khagaga niyan na so mga tunganay niran
i khapaliwgatan ko gasto, go haram kiran mambo obairan usara so wata
sa kapakargni iran ko ina o wata sa apya antonaa dn a okit, lagid o
katharoa iran sa dadn a labot ami sa wata anan, wata ka anan na katgatgas
kadn, odi na so salakaw san a okit.
Sa aya pd a manggogonanao a angkanan a ayat na so wata a kiyamblagan
a loks na ayawn khikabnar na so ina, inonta oba niyan imbgay ko ama.
Ugaid na upama ka so Ina na makipangaroma sa salakaw na kabnar o ama
a makowa niyan so wata iyan.
Na opman tigo Allah obairan badn phagayoni a pakagnkn iran sumuso so
wata, na da a dusa-iranon, upama ka giyoto i kamapiyaan a phagayonan
iran.
Opman tigo Allah o kabaya iyo a sii niyo pakasoson sa salakaw a bae so
wata sa pagayonan yo anan na da a dusa niyo ron upama ka minibgay niyo
ko Ina so gasto a miyakhabnar yan rkano sii ko masa a kapphakasosowa
niyan ko wata.
Giyai i mga kokoman o kamblagblag a tanto a mawatan ko mga bitikan
tano imanto, ayadn a mala a sabap na so di tano kasasabota ko agama
tano go so kalobay o mga paratiyaya, adn a kokoman o Allah na mas
pphaklbin o kadaklan so maratabat yan a khapakay a ikawlog yan sa
Naraka.
Kalkn yo so Allah tigo Allah na nggolalann yo so mga aturan yan, ka
mataan a pkhailay niyan so langon a galbk yo na ishomarya niyan rkano sa
alungan a mawri.
Apiya antonaa i pshowaan ka na pkhailay ka o Allah.

281
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱊﱌﱍﱎﱏﱐ‬
‫ﱋ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇ ﱈﱉ‬

‫ﱖ ﱘ ﱙﱚﱛ ﱜ ﱤ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱑ ﱒ ﱓ ﱔﱕ‬
234. "Go so siran oto a pd rkano a pphamatay na adn a pkhiganat iran a
mga karoma iran na planat siran (mga bae) sii ko mga ginawa iran sa pat
ulan a go sapulo gawii, na amay ka mapasad so tamana iran na dadn a
dusa niyo sii ko nganin a phnggalbkn iran sa ginawa iran a kalalayaman, so
Allah na Kaip yan so nganin a gii niyo nggalbkn".
Aya pman a piyakaliwanag rkitano o Allah sangkai a ayat na so Eddah o
bae a miyabalo odi na miyatay so karoma niyan.
So tigo Allah so mama a pphatay a adn a kiyaganatan yan a karoma niyan
na aya Eddah a angkawto a karoma niyan na pat ulan a go sapulo gawii,
mbida siran sa eddah a go so inimblag.
Ugaid na upama ka so bae a miyabalo na mawgat na aya Eddah iyan na
sadn sa kapakambawata iyan, sabap ko katharo o Allah:
‫ اآلية‬..."‫"وأوالت األحمال أجلهن أن يضعن حملهن‬

Maana: "So pman so mga-uugat na aya Eddah iran na mimbawata iran so

ikawgat iran".
Go giyanan i inikokom o Nabi (‫ )ﷺ‬ko bae a miyabalo a minisha sa
kokoman ko Nabi (‫)ﷺ‬, miyapanothol i Imam Ahmad a go si Tirmidhi, go
pitharo i Tirmidhi a Saheeh a Hadith.
Na amay ka mapasad so Eddah iran na dadn a dusa niyo ko nganin a
phnggalbkn iran sa ginawa iran a kalalayaman... Giyanan so kathatanosan.
Sabap sa so bae a miyabalo na taman sa di mapasad so Eddah niyan na
Haram oba thatanosan, kapamdak, kanditar sa mapiya, kasolot sa mga
bolawan, langon anan Haram ko miyabalo taman sa di mapasad so Eddah.
Na amay ka mapasad so Eddah na dadn a dusa niyo tigo Allah ko
phnggalbkn iran, bityara anan a manonompang ko mga loks o bae, sa
makanggogonanao a wajib ko mga loks o bae a miyabalo a mapagipat iran
so bae.

281
LIWANAG O SINDAW

Go makanggogonanao sa mapasad so Eddah na miyapakay dn ko bae a

thatanosan, go makipangaroma upma ka khabaya makipangaroma.
So Allah a tigo Allah na kaip yan so langon a galbk yo, na kalkn yo skaniyan
oba niyo pkhasopak so mga sugoan yan.
Pitharo o Allah:

‫ﱩﱫﱬﱭ‬
‫ﱪ‬ ‫ﱥﱝﱞﱟﱠﱡﱢﱣﱤﱥ ﱦﱧﱨ‬

‫ﱷ ﱹﱺﱻﱼﱽ‬
‫ﱸ‬ ‫ﱮ ﱯ ﱰﱱ ﱲ ﱳ ﱴ ﱵ ﱶ‬

‫ﲉﲋ ﲌﲍﲎﲏﲐﱤ‬
‫ﲊ‬ ‫ﲀ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆﲇﲈ‬
‫ﲁ‬ ‫ﱾﱿ‬
235. "Go da a dusa niyo ko kapamakailati niyo sa tuksam sii ko mga bae
odi na pagnsn yo sa mga ginawa niyo, katawan o Allah a mataan a khapikir
yo siran, ugaid na di niyo siran pphasadanowaan sa masoln inonta na so
katharoi niyo kiran sa katharo a mapiya, go di niyo thangkda so kakhawing
taman sa di misampay so pangitaban ko tamana iyan, go knala niyo a
mataan a so Allah na katawan yan so nganin a shisii ko mga karndman yo
na pananggilai niyo, go knala niyo a mataan a so Allah na Phamrila a
Mapantang".
So kiyapasada mamagosay o Allah ko mga kokoman o kamblag a go so
Eddah o bae a inimblag go so Eddah o bae a miyabalo na ayapman a
piyagosay niyan sangkai a ayat na so kadawngi ko bae a dapn kapoposi sa
Eddah.
So kandawngi ko bae na khapakay sa Islam asar a aya indawng kawn na
kapangaroma, knaba aya indawng kawn na kandarowaka lagid o
kaphagidaanowa ka Haram anan, go aya okit a kadawng na knaba kano
tarambisa ka Haram oba kano matarambisa, kailangan na adn a pd yo a
makadadarpa sa kaptharoangkawn a khabayaan ka mangaroma, odi na
sumugo ka badn sa tao, odi na pakawkitn ka sa surat.
Na so bae a dapn kapoposi sa Eddah, ino khapakay a dawngan?
Giyanan i piyagosay o Allah sangkai a ayat a mapapandang tano.
Pitharo o Allah: O matag pakailat na da a dusa niyo ron, upama na so bae
a dapn kapoposi sa Eddah na khapay a pamakailatan ka a kapoposan sa
Eddah na khabayaan ka mangaroma.

282
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o mga Ulama: Aya ibaratan yan na tharoon kawn a mataan a

kabaya akn na makapangaroma ako sa lagid ka, odi na tharoon kawn a
kapoposan ka sa Eddah na phangaromaan akn ska, di akongka phakiawnai
sa pd.
Odi a tigo Allah a banyo dn phagnsa sa ginawa niyo so mapipikir yo, na da
a dusa niyo ron, ka katawan akn tigo Allah a khapikir yo siran dn, na
piphakay rkano anan.
Ugaid a tigo Allah na di niyo siran pphasadaanowaan sa masoln.
Antonai kiphasadaanowaan kiran sa masoln a inisapar o Allah?
Pitharo o mga ulama: Aya kiphasadaanowaan kiran sa masoln na so
kakowangka kiran sa kapasadan a basta kapoposan sa Eddah na
phangaromaan kadn.
Ugaid na aya korek a maana niyan a tig i Imam Tabari na kashina, upama
na di kano kiran pakipshina, aya piphakay rkano na mipakailat yo kiran sa
dawng so kakhabayai niyo kiran, oba kano phnggalbk sa marata na Haram.
Aya Dalil sa giyanan i korek a maana niyan na so kakowa kiran sa
kapasadan na miya-aloy pn sangkai a ayat.
Giyanan i maana a katharo oto o Allah a: "go di niyo thangkda so
kakhawing taman sa di misampay so pangitaban ko tamana iyan".
Maana: Di kano kiran pakipthangkdai sa kakhawing taman sa di mapopos
so Eddah.
Knala niyo tigo Allah a so Allah na katawan yan so nganin a mapapadalm
sa ginawa niyo na pananggila kano sa dusa ka apiya i kasoln yan na
katawan o Allah.
Go knala niyo a so Allah na Phamrila go Mapantang, sa aya maana o lalag
na o adn a kiyaribatan rkano na pangni kano sa rila ko Allah ka prilaan
kano niyan.
Igira pman a so bae na miyapangaroma a dapn kapoposi sa Eddah na
invalid so kawing iran, wajib a makamblag siran. Na kapoposan sa Eddah
a bae oto na miyapakay a thapi siran bo pharoman upama ka da siran
makathaama, upman o miyakathaama siran na didn khapakay oba siran
makathapi taman sa taman, giyanan i tindg o Imam Malik sa giyanan i

283
LIWANAG O SINDAW

maiilay tano a bnar, sabap sa adn a unayan a kokoman sa Islam a sa tao a

nggagaanan yan so galbk a dapn mawma so oras yan na aya kokoman yan
na diwn dn khibgay a lawd a paro.
."‫"من استعجل شيئا قبل أوانه عوقب بحرمانه‬

Sopman so kadaklan ko mga ulama na tigiran a knabaw miyaharam,

kapoposan sa Eddah na khapakay a makikawing siran sharoman.
Pitharo o Allah:

‫ﲝﲟﲠﲡ ﲢ‬
‫ﲞ‬ ‫ﱥﲑﲒﲓﲔﲕﲖ ﲗﲘﲙﲚﲛﲜ‬

‫ﲧﲩﲪﲫ ﲬﲭﲮﲯ ﲰﲱﲲﲳﲴ‬

‫ﲨ‬ ‫ﲣﲤﲥﲦ‬

‫ﳇﳉ‬
‫ﳈ‬ ‫ﳂﳄﳅﳆ‬
‫ﳃ‬ ‫ﲵﲶﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽﲾ ﲿﳀﳁ‬

‫ﳌ ﳎ ﳏ ﳐﳑﳒ ﳓ ﱤ‬
‫ﳍ‬ ‫ﳊﳋ‬
236. "Da a dusa niyo o imblag yo so mga bae a da niyo pn makhbot odi na
da niyo pn katangkdi sa btang, go pakapiyaa niyo a ginawa iran, paliyogat
ko kawasa so diyangka a khagaga niyan, go paliwgat ko kamamargnan so
diyangka a khagaga niyan, kapakapiya a ginawa mukit sa mapiya, a kabnar
sii ko mga tao a phipiyapiya".
237. "Na o aya kinimblagn yo kiran na da niyo siran pn makhbot ugaid na
miyatangkd so btang na so sabagi ko miyatangkd yo inonta na basiran
bgay a maap, odi na mgay sa maap so makatatangan ko kagagakot o
kawing, na so kabgay niyo a maap na aya marani ko kalk (ko Allah), go di
niyo plipati so kapllbiya ko pamagltan yo, mataan a so Allah na Pkhailay
niyan so nganin a gii niyo nggalbkn".
Ayapman a piyagosay o Allah sangkai a dowa a ayat na so kokoman o
kimblagn ko bae sii ko ayadn kapakakhawing a tao, dapn makhbot o
mama, maana a da niyan pn mapamakay.
Na khapakay anan tigo Allah, da a dusa niyo ron.
So Hadith a lalayon pkha-aloy a:
."‫"إن أبغض الحالل عند هللا الطالق‬

Maana: "Mataan a aya pinaka ipkhagowad o Allah a Halal na so Talaq".

284
LIWANAG O SINDAW

Na malobay anan a Hadith, knaba bnar, sa giyanan i kabasa o mga Ulama

sa Hadith, sa aya mala a karina na basta ikagowad o Allah na ishapar yan,
ino niyanpn piyakahalal ka knaba niyan ipkhagowad.
Na dowa pman anan barang:
Paganay ron: Da pn mapamakay o mama go da niyan pn katangkdi sa
kawing.
Sa Islam na khapakay anan, khapakay a sakali tangkdn so kala a khibtang
o mama na makakhawing a tao.
Na aya kokoman anan tigo Allah upama ka imblag yo so bae a da niyo pn
mapamakay go dapn a miyatangkd a imbtang yo kiran na khabgan yo siran
badn sa nganin a iphakapiya a ginawa iran a tamok.
Paliwgat anan, sa dadn tagoi o Allah sa tamana, ugaid na o kawasa so
mama na maphndaidait i kabaya iyan, o mambo o miskin na maphndaidait
so khagaga niyan, go Haram oba paliwgati, ayadn mapakaphmbaya sa
khagaga niyan asar a dumadait ko btad yan.
Ugaid na sii bo anan paliwgat a mibgay ko bae a inimblag a dapn
mapamakay go da kabtangi.
So kiyabtangan na knaba paliwgat obawn mibgay so lagid anan, giyanan i
maiilay tano a mabagr ko kiyapakandadayaga o mga usayan o mga Ulama,
sa aya sabap na so ikadowa a ayat a miya-aloy sii sa Surah Al Ahzab,
pitharo o Allah:
‫"ياأيها الذين آمنوا إذا نكحتم املؤمنات ثم طلقتموهن من قبل أن تمسوهن فما لكم عليهن من عدة تعتدونها‬
."‫فمتعوهن وسرحوهن سراحا جميال‬

Maana: "Hay so siranuto a miyamaratiyaya na igira a piyangaroma niyo so

mga bae a mapaparatiyaya uriyan yan na inimblag yo siran a da niyo siran
pn mapamakay na da a Eddah a khipaliwgat yo kiran, na pakapiyaa niyo a
ginawa iran (nggolalan sa tamok) go mblagn yo siran sa mapiya a
kamblag".
Pd pn a shabotn saya a kokoman na so bae a inimblag a dapn mapamakay
na dadn a Eddah iyan.

285
LIWANAG O SINDAW

Kabnar anan tigo Allah sii ko mga tao a phipiyapiya, maana a odingka anan
nggalbka na daka makaphiyapiya, miyadusa ka ko Allah ka dangka
minggolalan so kokoman yan.
Ikaduwa: Da mapamakay o mama ugaid na kiyabtangan yan, kiyatangkdan
yan sa btang.
Na aya kokoman anan a tigo Allah na sabap sa sii ki kiyamblag yo na
dangkapn mapamakay a angkawto a bae na kabnar ka a makowangka so
sabagi ko minibtang ka, upama ka magatos na khakowangka so limapulo.
Inontabo a tigo Allah na basiran bgay a maap sa ibgay iran rka a mama so
langon o miyabals a tamok.
"Odi na mgay sa maap so makatatangan ko kagagakot o kawing"; maana
a so mama a miyangaroma ka skaniyan i phapaar ko kagagakot o kawing,
skaniyan i khikabnar ko kamblag.
Sa aya maana o lalag na inontabo a tigo Allah oba niyo kiran badn imbgay
a maap na iprila iyo kiran badn langon.
Opman o di kano phmbbgaya a lugar na kabnar o mama a makowa niyan
so sabagi ko tamok yan sabap sa da niyan mapamakay so bae.
Na o pmamaapa kano na giyanan i marani sa kalk ko Allah, maana a sadn
sa mgay a lugar na aya marani ko Allah, tanto a mala i balas so
kapmamaapa.
Go di niyo tigo Allah plipati so kapllbiya ko pamagltan yo, sa aya maana o
lalag na sadn sa mgay a lugar na aya makallbi sa pangilaylayan o Allah.
Mataan a katawan o Allah go pkhailay niyan so mayto mala a gii nggalbkn
o mga uripn yan.
Opman o aya kimblagn o mama ko bae na miyapamakay niyan dn, apiya
miyakaisaisa niyanon mapakadansal na miya-impas dn so langon o tamok
yan.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱤ‬
238. "Siyapa niyo so mga sambayang go so sambayang a lmbak, go tindg
kano sa suasuat ko Allah a skano na khisusundong".

286
LIWANAG O SINDAW

Inisugo Allah so kasiyapa ko sambayang, sa aya kasiyapa ron na so

kinggolalannon ko mga wakto niyan, so diron kithalipndaan, go so
katarutopa ko mga rupaan yan, so mga rakaat yan, go so mga sharat yan,
mga okitokit yan.
Iniisha o Abdullah ibn Mas'ud ko Nabi (‫ )ﷺ‬o antonai pinaka mapiya a
amal? na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "So kinggolalann ko sambayang sii ko oras
yan".
Go siyapa niyo pn tigyan so sambayang a lmbak? aya bithowan yan sa
sambayang a lmbak na so wako a asar, pinto iyan a kiya-aloya niyanon
apiya miyarangkomiyan dn so kalangowan o wakto sabap ko kaiiportante
niyan.
Pd a miya aloy sa Hadith a Saheeh na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sadn sa tao a
itagak yan so sambayang a asar na miyabinasa so langon a amal yan".
Go tindg kano ko sambayang a suasuat ko Allah, a skano na khisusundong
go khipagiikhlas kano ko Allah.

‫ﱎ ﱐﱑ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ ﱗ ﱘ ﱙ ﱚ ﱤ‬
‫ﱏ‬ ‫ﱥ ﱊ ﱋﱌ ﱍ‬
239. "Na o malk kano na (shambayang kano) a phlalag kano odi na maagda
kano, na amay ka lumintad kano na panadntadmi niyo so Allah sa lagid
kinindaon yan rkano ko nganin a di niyo katawan".
Upama pman tigo Allah ka matabo kano a masa a kalk, aya pipikirn saya
na so kathidawa, upama ka masa a kathidawa, na miyawma so wakto na
di kano phakasurot shambayang ka ikhalk yo so ridoay oba kano iran
mapolang sabap sa kamomolowan a gii niyo kaphrang na umani isa na
shambayang sa apiya antonaadn i btad yan, phlalag atawaa ka maagda,
asar a pkhatontol ka so phamatyaan ko sambayang rakhs a makaniniat ka,
apiya ka di makasasangor sa kiblat, na mawma so ruko a go sujod na asar
a pphakadango ka, na miyapakay dn anan.
Na amay tigo Allah ka lumintad kano, maana a mada so kathidawa, mada
so ikaalk yo na tarutupa niyo pman so tadntadm ko Allah, nggolalann yo
pman so sambayang sa lagid o kinindaon rkano ron o Allah a skano na di
niyo katawan, maana a so inindao rkano o Allah a katarutopa ko
sambayang na nggolalann yo.

287
LIWANAG O SINDAW

Ikadowa a maana niyan na inindao rkano o Allah so nganin a di niyo

katawan na thadntadmi niyo skaniyan nggolalan ko katarutopa niyo ko
sambayang.
Pd a shabotn saya na so kaiiportante a tanto o sambayang sii ko Muslim,
apiya sii ko masa a gii phrang a tao a khapakay a maito bo a karibat ka na
miyapatay ka o ridoay na dadn bgan o Allah a lawd a paro oba mithalipnda
so sambayang.
Lagid o kiyatharoa niyanon sa Surah Al Ma'on: "Na doandoan yan so mga
barasambayang a siran na di iran tatagoon sa ginawa so sambayang-iran".
Ikadowa na so kala i limo o Allah, go mataan a aya kabaya iyan na so
kallbpdi rkitano ko agama niyan, sa aya bayambayanan yan na siiko masa
a kathidawa na inibgay niyan a lawd a paro a asar a maniniat ka a giingka
kashambayang na tiyarima iyan dn.
Pangnin tano ko Allah a mabaloy tano a mga tao a sumisiyap ko
sambayang, go tarimaan yan so langon a amal tano.
Pitharo o Allah:

‫ﱧ‬ ‫ﱦ‬ ‫ﱥ ﱛﱜ ﱝﱞ ﱟﱠ ﱡ ﱢ ﱣﱤ ﱥ‬

‫ﱳ ﱵ ﱶﱷ ﱸ ﱤ‬
‫ﱴ‬ ‫ﱨ ﱩ ﱪ ﱫﱬ ﱭ ﱮ ﱯ ﱰ ﱱ ﱲ‬
240. "Go so siranuto a pphamatay rkano na adn a pkhiganat iran a mga
karoma iran na pagamanatn iran ko mga karoma iran a di siran pliyo ko
tnday o saragon, na amay ka lumiyo siran na dadn a dusa niyo ko nganin
a phnggalbkn iran sa mga ginawa iran a mokit sa mapiya, so Allah na
Mabagr a Mawngangn".
Aya maana a angkai a ayat na so miyabalo na aya Eddah iyan na saragon,
go taman sa di mapopos so Eddah iyan a saragon na di khapakay a lumiyo
sa walay.
Ugaid na miya-mansokh angkai a ayat, maana a kiyasambian so
mapapadalmon a kokoman, sa aya miyakamansokhon na so miyawna a
ayat a pitharo o Allah a aya Eddah o balo na pat ula a go sapulo gawii,
miyawna so kiyawsaya tano ron.
So Allah na Mabagr na mbabayabayaan yan so mga kokoman yan,
Mawngangn na kaip yan so kamapiyaan o mga kaadn yan.

288
LIWANAG O SINDAW

‫ﱻ ﱽ ﱾﱿ ﲀ ﱤ‬
‫ﱼ‬ ‫ﱥﱹ ﱺ‬
241. "Go bagian o mga bae a inimblag so kabgi kiran sa iphakapiya a
ginawa-iran sa mokit sa marinaw, kabnar ko mga tao a maalkn (ko Allah)".
Miyawsay tano dn aya ko miyanga-uuna a ayat, go miyapakarayag tano
roo a ayabo a khabgan sa lagid anan na so bae a inimblag a da makhbot o
datu go da katangkdi sa btang.
Pisharomanan sii maloy o Allah ka so miyawna a ayat na aya miya-aloy ron
na kabnar ko mga tao a khabaya khapiyaan, na tigo sabaad ko mga
Sahabah (ra) a samawto na knaba paliwgat, na inituron sharoman o Allah
sa tigyan a kabnar ko mga tao a maalkn ko Allah, sa aya maana o lalag na
o adn a kalk ka ko Allah na nggolalann ka angkanan a kokoman.

‫ﱥ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆﲇ ﲈ ﱤ‬
242. "Lagid dn anan, a pphakarayagn rkano o Allah so mga ayat yan ka
angkano pamanabot".
Pphakarayagn rktano o Allah so mga kokoman yan, ka antano sabota so
agama tano na antano masimba so Allah sii ko okit a kabaya iyan.
Pitharo o Allah:

‫ﲚﲜ‬
‫ﲛ‬ ‫ﱥ ﲉﲊﲋ ﲌﲍﲎﲏﲐﲑﲒﲓﲔ ﲕ ﲖ ﲗﲘﲙ‬

‫ﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﲣ ﲤ ﲥﲦ ﲧ ﱤ‬
243. "Aypandapat ka (Hay Muhammad) ko siranuto a inawaan iran so ingd
iran a nggibowan a kadakl iran ka kawan iran ko kapatay na pitharo kiran
o Allah a mamatay kano uriyan yan na inoyag yan siran bo, mataan a so
Allah na tanto a mala i limo ko mga tao ugaid na so kadaklan ko mga tao
na di siran phanginsukor".
Piyanothol o Allah ko Nabi tano a Muhammad (‫ )ﷺ‬so totholan ko sabaad
ko mbawataan o Israel (as), isa ka ingd a miyakadakdakl siran,
miyakambidabida a so kabasa o mga Ulama ko pera i kadakl iran, pd a
miya aloy na pat siran nggibo, pd a miya aloy na walo nggibo, siyaw
nggibo, etc.

289
LIWANAG O SINDAW

Aya sabap a kiyapakambidabida iran sa katharo na kagiya da ma-aloy o

Nabi (‫ )ﷺ‬o pera i kadakl a mga tao anan, na so sabaad ko mga totholan
na sii pphakapoon ko mga Yahudi na gii makambidabida.
Pitharo i Imam Tabari: Aya bnar a kadakl iran na kalalawanan iran so
sapulo nggibo, aya nanao na aya inusar o Allah sa ayat anan na Ulof/ ‫ألوف‬
na Jam'o Kathra anan, a ayabo a pkhawsaran sa Ulof na so kiyasubraan
yan sa kadakl so sapulo nggibo, na so da miraot sa sapulo nggibo na aya
khawsaron na Alaf/‫ آالف‬Jam'o Qillah.

Miyagayonayon a mga tao anan a malagoy siran ka inikawan iran so

kapatay.
Aya miya aloy a inikawan iran na so ingd iran na miyasogat a tiyoba, adn
a miyakawma kiran a paniyakit a sadn sa pkhasogatanon na iphatay niyan
dn, na piyalagoyaniran, giyanan so tig o mga Arab a Ta'oon, a inisapar o
Nabi (‫ )ﷺ‬so kapalagowi ron.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Igira a miyasogat a Taon so ingd a katatagoan rkano
na di kano ron pagawa, go di kano shong ko katatagoanon". Piyanothol i
Bukhari go Muslim.
Pitharo i Imam Tabari: Aya bnar a piyalagoyan iran na Jihad, piyalagoyan
iran so mga ridoay iran, dasiran ato sa kawan iran ko kapatay.
A giyanan i bnar sabap sa giyangkai a ayat na aya makatatalondogon a
usayan na pantag ko kinisugoon ko Jihad, sa aya pd a Hikma sa
kiyapanothola o Allah sangkai a totholan na hay mga tao kano na di niyo
phalagowi so kapatay ka apiya anda kano matatago na khawma kano
niyan.
Na giya angkawto a mga tao na miyagayonayon siran a basiran dn palagoy,
na kagiya kawatanan siran na tigo Allah a "Mamatay kano", na miyamatay
siran palaya.
Uriyan yan na siyagadan siran o Nabi a aya ngaran yan na si Hizqeel (as)
na piyangni niyan ko Allah a mawyag siran, na miyawyag siran, dita badn
matatangkd i katantowan anan a totholan ka sii pd ko mga Israeliyyat,
miyawsay tano guwani so tindg tano ko mga Israeliyyat go so mbarangan
yan.

291
LIWANAG O SINDAW

Aya iportante na inoyag siran bo palaya o Allah, aniran matangkd sa

ginawa iran a so Allah i lbi a phakagaga, ipapaar yan so langontaman, go
pd anan sa mala a Dalil a so Allah na khagaga niyan a uyagn tano niyan
sharoman sa alungan a mawri.
Mataan a so Allah na mala i limo ko mga tao, langon a sugoan o Allah na
o bangkadn phndirugoda na limo oto o Allah, ka roo niyan ishabap a
kaphakasurga aka o inggolalan ka, go langon a pkhabantayan ka sangkai a
duniya na limo o Allah, di khabilang so limo o Allah ko mga tao ugaid na
so kadaklan kiran na di phanginsukor ko Allah, so sabaadn na baniyan dn
phagusara so limo gagaw ron o Allah sii ko kambaradusa.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﲨ ﲩ ﲪ ﲫ ﲬ ﲭ ﲮ ﲯ ﲰﲱ ﲲ ﲳ ﲴ ﲵ ﲶ ﲷﲸﲹﲺ‬

‫ﲼ ﲾ ﲿ ﳀ ﳁﳂ ﳃ ﱤ‬
‫ﲽ‬ ‫ﲻ‬
244. "Go pakimbonowa kano sa lalan ko Allah go knala niyo a mataan a so
Allah na Phakakin'g a Lbi a Matao".
245. "Sa tao a pagutangan yan so Allah sa mapiya a kapagutang na
pthaktakpnon o Allah sa mamakapera matakp, go so Allah i pkhompn ko
rizki go ayawn pkhayat, go rongkano bo pagndon".
Uriyan o kiyapanothola o Allah ko totholan ko pagtao a piyalagoyan iran
so kapatay na dairan bo kapalagowi na inisugo iyan so kapakiphrang ko
mga ridoay, sa aya maana o lalag na di niyo bo khapalagoyan so kapatay
basta mawma so diyandi iyo, na pakimbonowa kano sa lalan ko Allah.
Dalil aya sa kiyawajib o Jihad, sa so Jihad na miyakapat mipangkat a
kinisugoonon o Allah.
Paganay ron: So masa a tanto a malobay so mga Muslim sa Makkah, na
inisapar kiran so ka-ato, taman sa pshagadan o Nabi (‫ )ﷺ‬so sabaad ko
mga Muslim a pshiksaan o mga Mushrik na ayabo a gii niyan matharo na
shabar kano dn, ka makathotoona tano bo sa surga.
Ikadowa: So kiyapakasibay o mga Muslim sa darpa iran sa Madinah go
malo siran a miyakabag na iniyogan siran o Allah a makanjihad siran
upama ka kabaya iran, aya maana o lalag na matag kiran piphakay,
giyanan i kiyawlawla o kiyathidawa sa Badr, adn a shagad a mga padagang

291
LIWANAG O SINDAW

a mga Mushrik sa Makkah na piyagayanan siran o Nabi (‫ )ﷺ‬a go so mga

Sahabah (ra) ka aniran mabawi so miyangitagak iran a pathamotamokan
sa Makkah, na badn miyawma a kathag so mga Mushrik na miya-adn so
kathidawa.
Ikatlo: Inipaliwgat so ka-ato, upama ka adn a phakawma a gumugubat a
phamomonoan na wajib so kapaka-ato, lagid o kiyathidawa sa Uhod a go
sa Khandaq.
Ikapat: Na so kiyapakabagbagr dn o mga Muslim na inipaliwgat kiran so
kanggugubata ko mga riduay, lagid a manggogonanao a angkaini a ayat a
pphagosayn tano.
Pakimbonowa kano sa lalan ko Allah, go phiyapiyai niyo so mga niat yo ka
so Allah na katawan yan so langon taman go pkhakin'g yan so langon a
kawgitogit yo.
Na giya pat pangkat anan o Jihad na da a ba san miya mansukh, ka san
ipthaks so btad o mga Muslim sii ko apiya antonaadn a masa.
Uriyan o kinisugoon o Allah ko Jihad na kagiya so Jihad na di
miphnggolalan odi kanggastowi na inipangoyat o Allah so kanggasto sa
lalan ko Allah, go bithowan yan sa utang sabap sa shambian yan sa
alungan a mawri sa balas a dadn a itungan yan.
Sadn tigyan sa tao a pagutangan yan so Allah sa mapiya a kapagutang;
maana a phoon sa Halal go kaniniatan sa mapiya, na mbalasan o Allah sa
makapera matakp, makasapulo matakp, taman sa makapitogatos matakp,
taman sa thaktakpn yan pn sa didn khagaga mamagitong, sadn sa
kapakaniniat o tao na kala a balas yan.
Aya tigo Allah a ibaratan yan (sii ko pd a ayat) na lagid o satiman a od a
piyamola na lumiyonaw na pito wanay, na uman i ‫ﷺ‬anay ron na aya unga
niyan na magatos timan a od, gii thaktakpn o Allah so balas o tao a kabaya
iyan.
Na dikano a tigo Allah phanginogon ka so Allah i phapaar ko mga rizki niyo
go ron kano bo pagndod, na sa kala a miyanggasto niyo sa lalan ko Allah
na kala a balas a khawmaaniyo ron.
Khawma tano bo so usayan ko mga ayat a inaloy ron o Allah so ukit a gii
niyan kathaktakpa ko balas o sadka.

292
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah:

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉﱊﱋﱌ ﱍﱎﱏﱐﱑﱒﱓ‬

‫ﱟ ﱡ ﱢﱣ ﱤﱥ ﱦﱧﱨ‬
‫ﱠ‬ ‫ﱕﱗ ﱘﱙﱚﱛﱜﱝﱞ‬
‫ﱔ ﱖ‬

‫ﱶﱸﱹ‬
‫ﱷ‬ ‫ﱭﱯﱰﱱﱲﱳ ﱴﱵ‬
‫ﱮ‬ ‫ﱩﱪ ﱫﱬ‬

‫ﱺﱻ ﱤ‬
246. "Aypandapat ka (Hay Muhammad) ko phanga-uunotan ko
mbawataan o Esrail ko uriyan o Musa gowani a tharoon iran ko Nabi iran
a turoi kamingka sa Datu (King) ka angkami makaphrang sa lalan ko Allah,
na pitharo iyan kiran ubabadn amay ka mipaliwgat rkano so kathidawa na
di kano bo makiphrang! Na pitharo iran a andamanaya i di ami
kapakipphrang sa lalan ko Allah a biyogaw kami ko mga ingd ami go mga
mbawataan ami? Na kagiya ko mipaliyogat kiran so kaphrang na
tumiyalikhod siran bo inonta so mayto kiran, na so Allah na Kaip yan so
mga salimbot".
So mbawataan o Esrail (as) sii ko uriyan o kiyapatay o Musa (‫ )ﷺ‬na
ininggolalan iran dn so agama, na gii siran dn thondotondogan a Nabi, sa
sadn sa Nabi na ayadn mababaloy a datu, na so kapkhalanggay o masa na
miyakshnggaya so Nabi a go datu, sa salakaw dn so Nabi na salakaw dn so
datu, na aya sangan o Nabi na so pantag ko agama, na aya sangan o datu
na so pantag ko kaphagingd a go so kapakiphrang sa lalan ko Allah,
katawan tano a sapulo a go dowa ka loks so mbawataan o Esrail ayadn so
Ya'qub (as), na so mbawataanon i Yahudha na ron pphakapoon so mga
datu, na so mbawataan o Lawi na ron pphakapoon so mga Nabi (as).
Na sii sa angkawto a masa na dadn a bakiran phakapgs a ridoay, da a
bairan miniphrang a bakiran miyakataban, sabap sa shisii kiran so Tawrah
a go so Kaban o Musa (as) a mapapadalmon so sabaad ko mga
paninggalan iran ko Haron (as), na roo ipshabap o Allah a kapphakataban
iran, amay ka makipthidawa siran na phagawidan iran a angkawto a kaban
na pphakataban siran.
Na sii ko kaphagisg o masa na tanto siran a mimbaradusa, kalalayaman dn
a kalawandi i lalag o mga Yahudi lagid o kiyapanothola tano ron ko
miyanga-uuna a ayat, na tiniwba siran o Allah, miya-agaw kiran a ridoay

293
LIWANAG O SINDAW

so Kaban, na tiyaban siran, go madakl a miyatay kiran, go kiya-awaaniran

so mga ingd iran, go miyangadadakp so mga mbawataan iran goso
kadaklan kiran.
Go pd a initiwba kiran sa angkawto a masa sabap sa kiyambaradusa iran
na kiyadaan siran sa Nabi, dasiran dn sugoi o Allah sa Nabi, go dadn a datu
iran, na miyatawantawan siran.
Pd a miya-aloy i Ibn Katheer na so mbawataan o Lawi a pkhapoonan a
Nabi na dadn a bakiran lamba rowar sa mawgat a babay a miyatay so
karoma niyan, na kagiya mbawata na miyakala so wata na limo o Allah a
biyaloy niyan a Nabi, inisugo iyanon a pakatiwlina niyan so paratiyaya o
pagtao.
Aya pd a miya aloy a ngaran yan na si Sham'oon, odi na si Shamweel (as),
ugaid na da a dalil anan sa Hadith ka matag miya-aloy o mga Mufassiron,
masikn a sii phoon a totholan ko mga Yahudi (Esrailiyyat).
Na iportante na kiya-adnan siran sa Nabi a phaninindg ko agama, na
piyangni-iranon a turoi niyan siran sa datu a khawnotan iran ka ansiran
makaphrang sa lalan ko Allah, san miyagphoon so totholan sangkai a
miya-aloy tano a ayat.
Na pitharo kiran o Nabi iran: Obabadn amay ka katuruan kano sa datu na
mipaliwgat rkano so kaphrang na di kano bo tumuman sa kapasadan?
Na tigiran a anda manaya i di ami kapakphmbonowa sa lalan ko Allah a
kiya-agawan kami sa ingd, go miyada so mga mbawataan?
Na kagiya mipaliwgat kiran so kaphrang na dasiran bo tuman sa pasad
inonta so mayto kiran a bilangan, na so Allah na katawan yan so mga
salimbot a di thoman sa kapasadan.

‫ﲅ ﲇ ﲈ ﲉ ﲊ ﲋﲌ‬
‫ﲆ‬ ‫ﱥ ﱼ ﱽﱾ ﱿﲀ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ‬

‫ﲕﲗﲘﲙﲚﲛﲜﲝ‬
‫ﲖ‬ ‫ﲍ ﲎﲏ ﲐ ﲑ ﲒ ﲓ ﲔ‬

‫ﲦ ﲨ ﲩﲪ ﲫ ﱤ‬
‫ﲧ‬ ‫ﲠ ﲢ ﲣ ﲤﲥ‬
‫ﲡ‬ ‫ﲞﲟ‬
247. "Go pitharo kiran o Nabi iran a mataan a so Allah na siyugo iyan rkano
so Talot a datu, na pitharo iran a andamanaya i kakhadatu iyan rkami a
skami i kapapatotan ko kadatu go da a baniyan tamok? Na pitharo iyan a

294
LIWANAG O SINDAW

mataan a so Allah na pinili iyan skaniyan rkano go piyagomanomanan yan

sa katao a go kapiya a kambobolawasan, go so Allah i pphamili sa kabaya
iyan a mbgan yan ko kadatu iyan, go so Allah na Maginawa a Matao".
Ah na kagiya mgay siran sa kapasadan a mataan a khabaya siran
makiphrang sa lalan ko Allah, na piyangni o Nabi iran ko Allah a turoi niyan
siran sa datu, na aya biyaloy kiran o Allah a datu na si Talot, a pobri a
mama, go knaba phoon ko mbawataan o Yahudha, na dairan matarima sa
tigiran a andamanaya i kakhadatu iran rkami a knaba skaniyan phoon ko
mbawataan o Yahudha, kataya so mbawataan o Yahudha a kapapatotan
ko kadatu na ino upama aya khadatu a salakaw aya i bangnsa a dapn a
tamok yan?
Giyanan i taman a kalalampawi o mga Yahudi, na tanto imanto a madakl
a sii kiran pshowa sa pamikiran.
Na tigo Nabi iran a so Allah na ayawn minili a datu, go piyagomanomanan
yan sa katao sii ko kathidawa go bagr a lawas, maana a skaniyan i
kapapatotanon ka mala i katao ko okit a kathidawa, go matgas a mama.
So Allah na mbabayabayaan yan o antai mbgan yan sa kadatu, skaniyan i
lbi a matao ko dadaitan ko galbk, skaniyan i matao ko kamapiyaan yo.

‫ﱥﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳ ﲴﲵﲶﲷﲸ‬

‫ﳁ ﳃﳄﳅﳆﳇﳈ‬
‫ﳂ‬ ‫ﲹﲺ ﲻﲼﲽﲾﲿﳀ‬

‫ﳉﳊ ﳋ ﱤ‬
248. "Go pitharo kiran o Nabi iran a mataan a aya tanda o kadatu iyan na
makawma rkano so Kaban a mapapadalmon so kathakna a go so
malalamba ko paninggalan o mbawataan o Musa a go so mbawataan o
Haron a phagawidan o mga Malaikat, mataan a mapapadalm san so tanda
para rkano upama ka skano na mapaparatiyaya".
Kagiya matharo kiran o Nabi iran a so Allah i minili ko Talot a datu na
tigiran a di aki anan bnar, bgay ka sa tanda oba bnar a suguan anan o Allah.
Na tigo Nabi iran a aya tanda iyan sa bnabnar a skaniyan i diyatu rkano o
Allah na so Kaban a miyada ka miyakowa a ridoay na phakatalingoma
rkano a kapapadalman sa kathatakna, maana a makatalingoma so Kaban
na pthakna a ginawa iran ka giyoto i sabap a pkhitaban iran ko mga ridoay,

295
LIWANAG O SINDAW

go mapapadalmon so paninggalan o Musa a go so Haron (as) a giyoto so

tkn o Musa (as) a go so Tawrah, sa aya okit a kaphakawma niyan na
aawidan o mga Malaikat.
Na miyakawma kiran baa so Kaban a aawidan o mga Malaikat na sii iran
dn inibtad ko danga i Talot.
Na tigo Nabi iran a mataan a marayag anan a tanda o skano na bnar a
piyaratiyaya niyo so Allah. Sabap roo na piyaratiyaya iran so Nabi iran go
miyangungunotan siran ko Talot.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉﱊ ﱋ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏﱐ‬

‫ﱞﱠﱡﱢ‬
‫ﱟ‬ ‫ﱘﱚﱛﱜﱝ‬
‫ﱙ‬ ‫ﱑﱒ ﱓﱔﱕﱖﱗ‬

‫ﱬ ﱮ ﱯ ﱰﱱ‬
‫ﱭ‬ ‫ﱣﱤﱥﱦ ﱧﱨﱩﱪﱫ‬

‫ﱼﱾﱿﲀﲁ ﱤ‬
‫ﱲ ﱳ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺﱻ ﱽ‬
249. "Na kagiya gumanat dn so Talot a go so mga tantara iyan na pitharo
iyan kiran a mataan a so Allah na thpngan kano niyan sangkai a lawas a ig
na sadn sa minomon na dirakn dn pd go sa diwn dn tumaam ka asar mo a
maakop yan a lima na ayarakn bo pd, na miyamanginom siranon inonta
so mayto kiran a bilangan, na kagiya maripag yan go so miyamaratiyaya a
pdiyan na pitharo iran a ditano dn maka-ato ko Jalot a go so mga tantara
iyan, na pitharo o mga tao a tatangkdn iran a miphmbaratmowan iran so
Allah a pera-pera i lumpokan a mayto a tiyaban yan so lumpokan a madakl
nggolalan ko kabaya o Allah, so Allah na babid o mga sasabar".
So kiyatangkda iran sa bnar a kabaya o Allah a kiyadatu o Talot na
piyaratiyaya iran na ruminiparado siran sa kapakipphrang iran, na kagiya
dn a lumalakaw siran ka thalabokn iran so ridoay iran a pmamapuruan i
Jalot na siyagadan iran a lawas a ig, na pitharo kiran o Talot a so Allah na
thpngan kano niyan sangkai a lawas a ig, na saya tano pagilaya i taman a
kathotomangkd yo, taman a kala iyo i paratiyaya, go aytaman a
kaphamaratiyaya niyo sa khawnotan, di kano paginom sangkai a lawas a
ig, sadn sa minomon na di akn phakawnotn ka di rkami dn pd, na kagya
mawma iran so lawas a ig na miyamanginom siran, aya pd a miya aloy a
kadakl iran na labi siran walopulo nggibo, na kawto a ayabo a miyalamba

296
LIWANAG O SINDAW

a da inom na patpat nggibo, miya aloy pn a lalabi tlo gatos a miyalamba,

pdon so Daud (as) a dapn mbaloy a Nabi sii sa angkawto a masa.
Ayabo a tigo Talot a pd rakn na sa miyaratiyaya a dadn taam a maapas sa
angkanan a lawas a ig ka asar bo a miya-akop yan, giyoto so lawas a ig a
pagltan a Jordan a go gya Falistine.
Na langon a mininom na piyakakasoy niyan, na ayabo a miyakabthas sa
angkawto a lawas a ig na so mayto a tanto a bilangan, na kagiya
makadungko siran na kiyabantayan kran so kadakl o tantara o Jalot na
sabap sa mayto siran i bilangan na miyakagdam siran sa kawan na
miyatharo iran a ditano dn maka-ato.
Na so mga ala kiran i sabot a go mga ala i sarig ko Allah na piyangoyatan
iran so mga tagpda iran sa pitharo iran a pere-pera i mayto i bilangan a
tiyaban yan so madakl, di khakowa sa kadakl, ka so panabang o Allah na
aya tano babid asar a makasabar kano, ka mataan a so Allah na babid o
mga sasabar.

‫ﱥ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎﲏ‬

‫ﲐﲑ ﱤ‬
250. "Na kagiya miprayara iran so Jalot a go so mga tantara iyan na pitharo
iran a hay Kadnan ami na adni kamingka sa kasabar go pakathakna angka
so mga paninindg ami go tabangi kamingka ko pagtao a mga kafir".
Tiyarima iran so pangoyat kiran o sabaad kiran a shabar siran ka ansiran
katabangi o Allah, na piyangni iran ko Allah a makasabar siran go tabangan
yan siran.

‫ﱥﲒﲓﲔﲕ ﲖﲗﲘﲙﲚﲛ ﲜ‬

‫ﲞﲠﲡﲢﲣﲤ ﲥﲦﲧﲨﲩﲪ ﲫﲬ‬

‫ﲟ‬ ‫ﲝ‬

‫ﲭﲮ ﱤ‬
251. "Na tiyabaniran siran sabap sa kabaya o Allah go miyapatay o Daud
so Jalot go bigan skaniyan o Allah sa kadatu a go ungangn go inindao
niyanon so nganin a kabaya iyan, upama bo ka di so kaphlindinga o Allah
ko mga tao nggolalan ko sabaad kiran na mabinasa man so lupa ugaid na
so Allah na mala i paninggagaw ko langowan a kaadn".

297
LIWANAG O SINDAW

Tiyarima o Allah so pangni iran, na tiyaban iran so ridoay, go miyapatay o

Daud (as) so Jalot, na bigan o Allah so Daud (as) sa kadatu go bigan yan sa
ungangn a giyoto so kananabi.
So kiyapatay o Nabi iran na biyaloy o Allah so Daud (as) a Nabi a ayawn
minisambi, go skaniyan i miyakasambi ko Talot a datu, uriyan o
kiyapakashnggaya o mga Nabi a go so mga Datu sa miyathay a masa na
miyaisaisa pman sa so Nabi na ayadn datu, miyanabi so Daud (as) go
miyabaloy a datu.
Go inindao ron o Allah so nganin a kabaya o Allah, inibgay niyanon so
Zabur, go biyaloy niyan a da a lawan yan a mapya i lagam, go igira a
pthasbeeh na phrngann o mga palaw a go so mga papanok mabasbeeh,
go mapphakalmk yan so mga potaw.
Upama bo a tigo Allah ka di so kaphlindinga o Allah ko mga manosiya
nggolalan ko sabaad kiran na khabinasa so duniya, ka madakl a tao a gii
mangakowala ko liyawaw o lupa, lagid o Jalot, na siniyap o Allah so mga
pipiya a tao misabap ko Talot a go Daud (as), so Allah na mala i limo ko
langowan a kaadn.

‫ﲴﲶﲷﲸﲹﱤ‬
‫ﲵ‬ ‫ﱥﲯ ﲰﲱ ﲲﲳ‬
252. "Giyanan so mga tanda o Allah a phmbatiyaan ami rka a tanto dn a
bnar, go mataan a ska na pd ko mga sugo".
Giya angkanan tigo Allah a mga tothol hay Muhammad a pphanotholn ami
rka na pd sa mga tanda o Allah, a nanao sa mataan a ska na pd ka ko mga
sugo.
Miyakalala a nanao sa so nabi tano a Muhammad (‫ )ﷺ‬na sugo o Allah na
giya angkai a mga totholan pantag kp miyanga-uuna a masa, anda niyan
aya miyakowa? Ino niyab khatokawi o knaba phoon ko Allah? Mataan a
so Allah na da a lawan yan a Mawngangn.
Pitharo o Allah:

‫ﱐﱒﱓﱔﱕ‬
‫ﱑ‬ ‫ﱌ ﱎﱏ‬
‫ﱇﱉﱊﱋ ﱍ‬
‫ﱈ‬ ‫ﱥ ﱁﱂﱃﱄﱅﱆ‬

‫ﱙﱛﱜﱝﱞﱟﱠ ﱡﱢﱣﱤﱥﱦﱧ‬
‫ﱚ‬ ‫ﱖ ﱗﱘ‬

‫ﱯ ﱱ ﱲﱳ ﱴ ﱵ ﱶ ﱷ ﱸ ﱹ ﱺ ﱻ ﱤ‬
‫ﱰ‬ ‫ﱨﱩ ﱪ ﱫﱬﱭ ﱮ‬

298
LIWANAG O SINDAW

253. "Giyoto so mga Sugo a piyakalbi ami so sabaad kiran ko sabaad, pd

kiran so inimbityarai o Allah, go inipuro o Allah so sabaad kiran sa madakl
a daradat, go inibgay ami ko Eisa a wata o Maryam so mga rarayag (a
tanda) go inibabid ami ron so Jibreel, go o kabaya o Allah na di man
makathitidawa so mga tao ko uriyan iran ko uriyan o kiyapakatalingoma
kiran o mga rarayag (a tanda), ugaid na mishuransurang siran na so pd
kiran na miyaratiyaya na so pd kiran na miyongkir, na opn o kabaya o Allah
na di siran makathitidawa ugaid na so Allah na phnggalbkn yan so nganin
a kabaya iyan".
Giya angkanan tigo Allah a mga Sugo a miyapanothol akn rkano, lagid o
Musa (as) a go so pagari niyan, so Ibrahim (as) a go so mbawataan yan, so
Ya'qub ayadn so Esrail (as) a go so mbawataan yan, so Shamweel (as), so
Daud (as), go so salakaw kiran na piyakalbi ami siran ko langowan a kaadn,
go piyakapllbiya ami siran.
So pd kiran na inimbityarai o Allah, giyoto so Musa (as), sa pd anan sa
kalbihan o Musa (as) ko salakaw ron, go Dalil anan a mala sa pd a sipat o
Allah so katharo, katharo a ditano katawan i rupaan yan, so mga Asha'irah
go so pd a mga grupo a miyamakasilay na di iran tharimaan oba sipat o
Allah so katharo, giyanan i sabap a aya paratiyaya iran ko Qur-an na knaba
katharo o Allah, na so Ahlu Sunnah wal Jama'ah na aya panarima tano na
sa tao a tharoon yan a knaba katharo o Allah so Qur-an na sabnar a
miyakafir, ka ayadn a miya-onkir yan na so Allah. So mga Mu'tazila a go so
salakaw kiran na aya kabasa-iran na so Qur-an na knaba katharo o Allah
ka kaadn yan, sopman so mga Asha'irah na katharo kon o Allah ugaid na
giya katharo iyan oto na inadn yan a maana a iniilaham yan ko Jibreel (as)
na so Jibreel i migay ron sa lapiyat a iniwahi niyan ko Nabi (‫)ﷺ‬, na o
phndirugoda ngka anan na lagidiran bo o pitharo a kaadn o Allah so Qur-
an ka inadn yan kon a maana, di iran pharatiyayaan oba so Allah na
phakagaga tharo, na piyakasisingay anan a panarima.
Sopman tigo Allah so sabaad sa angkanan a mga Sugo na inipuro o Allah
so pangkatan yan sa madakl a daradat, giyoto so Nabi tano a Muhammad
(‫)ﷺ‬, skaniyan i da a lawan yan a mapuro i pangkatan a kaadn o Allah,
skaniyan i datu o mbawataan o Adam (as).
Go inbgay ami tigo Allah ko Eisa so mga rarayag a tanda a
makanggogonanao sa skaniyan na Sugo o Allah, lagid o kapkhawyaga

299
LIWANAG O SINDAW

niyan ko miyatay, go gii niyan mapakatharo so pngaw, go pkhabulungan

yan so bugis, go gii makambaal sa papanok a phoon sa lapot na iyopn yan
na pkhatagoan sa napas na phlayog, mga tanda a da bgan o Allah ko
salakaw ron a Nabi, go inibabid ami ron tigo Allah so Jibreel (as), sa
giyanan mambo i millbo o Eisa (as) ko salakaw ron.
Giyangkai a mga Nabi na tanto siran a piyakalbi o Allah ko langon a kaadn
yan, sabap san na pitharo i Shaikh Sa'dee: "Sadn sa tao a pagitowitoon yan
so apiya antaa dn sa mga Nabi anan na mataan a Kafir". Go giyanan na
piyagayonayonan o langon a mga Ulama, sadn sa phapakaito odi na
rumingasa a katharo ko apiya antaa dn ko mga Nabi na sabnar a miyakafir.
Lagid o kiyatharoa i Aminola sa dakon a lawan o buntal o Yusof (as) a
miyakabinasa, go so kiyatharoa iran sa miya-busy kon so Nabi (‫ )ﷺ‬na da
niyan rkitano misugo so sabaad ko agama!
Na giyanan tigo Allah angkanan a mga sugo ami a biyabid ami a
pithibarang a mga rarayag a karina na so uriyan iran a mga tao a minindao
kiran so mga rarayag a turuan o Allah a pshugo kiran ko kapagisaisa go
pshapar kiran ko kapaguparik, na ayadn man a kabaya kiran o Allah na di
siran makathitidawa, na kagiya basiran dn miyagoparik ko uriyan o
kiyapakarayag kiran o mga ndauwan o Allah, na miyaratiyaya so sabaad
na miyongkir so sabaad, na miyakathitidawa siran ka mimbidabida siran
sa kpit, na makin mawto pn tigo Allah apiya siran mishuransurang na o pn
o kabaya o Allah a di siran makathitidawa na di siran makapthitidawa,
ugaid na so Allah na phnggalbkn yan so nganin a kabaya iyan, ka skaniyan
i matao ko mapiya, na sabap sa mishuransurang so mga tao na da siran
maisaisa na inipaliwgat kiran o Allah so kathitidawa, ka di khapakay a
maisaisa so ribat a go so bnar.
Miyakalala aya a karina sa kapakasosopak o mga tao a aya kabaya iran na
maisaisa so pagtao a mbidabida sa paratiyayaya.

‫ﲍﲏ‬
‫ﲎ‬ ‫ﱥ ﱼﱽ ﱾﱿ ﲀﲁ ﲂﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈﲉ ﲊ ﲋ ﲌ‬

‫ﲐ ﲑ ﲒﱤ‬
254. "Hay so siranuto a miyamaratiyaya na nggasto kano phoon ko inirizki
ami rkano ko unaan o dapn kapakatalingoma o gawii a da a bawn kaphasai

311
LIWANAG O SINDAW

go da a bawn kanggiginawai go da a bawn kapagampita, go so mga Kafir

na siran i mga salimbot".
Uriyan yan na sabap ko limo gagaw o Allah ko mga uripn yan a
miyamaratiyaya na pinggonanao niyan siran ko mapiya a galbk a
kaphnggonaan iran sa alungan a mawri.
Nggasto kano tigo Allah sii ko lalan ko Allah, lagid o Jihad, odi na apiya
antonaa dn a mapiya a galbk, phoon ko mga tamok a inirizki ami rkano,
maana a di kano phligto ka knaba niyo anan rk ka matag ami rkano anan
inibgay, na nggasto kano ron ko lalan ko Kadnan yo ka angkano
makaparoli sa mga pipiya a balas a khatalingomaan yo ko hadapan o Allah,
sa dapn kapakatalingoma o bangkit a sii sa angkawto a gawii na dadn a
kha-apasan o umani isa, phalagoyan o tao so mbala a loks yan a go so wata
iyan, pagari niyan, taman ki karoma niyan, go dadn a ba roo kaphasai, ba
tigka a phamasa ka sa mapiya a galbk, odi na bangkadn mbayadi so dusa
ngka an rka di khisumarya, knaba lagid sa duniya a pkha-and so
kashasalimbota, bayadingka sa mayto a perak so mangongokoman na
piyakabnar ka niyan, sa alungan a mawri na dadn a baroo lagid anan, go
dadn a kanggiginawai, phalagoyan kadn o salakaw di salakaw, go dadn a
kapamagampita, bangka gumiraw i pagampitn ka si bapa aka a mayor, ka
ayabo a phakashapaat sa angkawto a masa na so mga tao a kiyababayaan
o Allah, go ayabo a khasapaat iran na so mga tao a kabaya o Allah.
Miya-aloy tano ko miyawna a usayan so kalai balas o kanggasto sa lalan
ko Allah.
Pananggila kano tigo Allah oba kano mbaloy a mga salimbot, a aya da a
lawan yan a kasasalimbot na so di kaphangungunoti ko mga sugoan o
Allah, ayaman tigo Allah a so mga Kafir na siran i mga salimbot.
Pitharo o Allah:

‫ﲧﲩﲪﲫﲬ‬
‫ﲨ‬ ‫ﲟ ﲡ ﲢ ﲣﲤ ﲥ ﲦ‬
‫ﲙ ﲛﲜ ﲝ ﲞ ﲠ‬
‫ﲚ‬ ‫ﱥﲓ ﲔﲕ ﲖﲗ ﲘ‬

‫ﲿ ﳁ ﳂﳃ‬
‫ﲶ ﲸ ﲹﲺ ﲻ ﲼ ﲽ ﲾ ﳀ‬
‫ﲷ‬ ‫ﲯﲱﲲ ﲳ ﲴﲵ‬
‫ﲰ‬ ‫ﲭﲮ‬

‫ﳈ ﳊ ﳋﳌﳍ ﱤ‬
‫ﳉ‬ ‫ﳄﳆﳇ‬
‫ﳅ‬
255. "So Allah na da a Tohan a dait a simban a salakaw rkaniyan a
Oyagoyag a Thatandingan, di khawma a turatod na go turog, rkiyan so
nganin a mapapadalm ko mga langit a go so nganin a mapapadalm ko

311
LIWANAG O SINDAW

lupa, dadn a ba phakasapaat sii sa tangan yan inonta na mokit sa kabaya

iyan, kaip yan so nganin a dapn matalingoma (o mga tao) go so nganin a
kiyaiposaniran, go dadn a khikaip iran ko katao (ilmo) iyan inonta so
kabaya iyan (a indao niyan kiran), so Kursie niyan na mala a diso mga langit
a go so lupa, go di khapasangan sa kasisiyapa niyan kiran, go skaniyan na
Mapuro o Masla".
Giyaya so Ayah Al Kursee, inibtho ron anan sabap sa giyai bo i ayat a miya-
aloy ron angkanan a Kursee, pd anan sa mga ala a kaadn o Allah sii ko
kapuroan o mga langit.
Giya angkai a ayat i pinaka masla a ayat sa Qur-an, maana pinaka makallbi
a ayat, lagid o kiyatharoawn o Nabi (‫ )ﷺ‬ko Ubayy bin Ka'b (ra), [Piyanothol
i Muslim].
Go pd sa kalbihan a angkai a ayat na ipkhalk a Shaitan, sadn sa tao a
batiyaan yan angkai a ayat sii ko kagagawii na sisiyapn dn o Allah go didn
khawbay a Shaitan taman sa di mapita.
Miyakaisa na piyakinggowardiyaan o Nabi (‫ )ﷺ‬ko Abu Hurairah (ra) a
gagawii so kurma a miyatimo a phoon sa Zakat, na kagiya malook a gawii
na miyailay niyan a mama a pphananap a pphan'khaw ko kurma na diyakp
yan, tigyan a pagwitn ko ska ko Nabi (‫)ﷺ‬, na tigyan a di akongka ndakpa,
kalimoon akongka ka inoko aya miyanggalbk ka tanto akn a
makhikinanglan, da a khakan o mga wata akn, na biyokaan o Abu Hurairah
(ra), na kagiya mapita na tigo Nabi (‫ )ﷺ‬ko Abu Hurairah (ra): "Antonai
miyasowa o miyabiyag (miyadakp) ka kagai?" Na tigo Abu Hurairah (ra):
Inikalimo akn ka dakon a khakan iran na biyokaan akn, nayno ka dikon dn
khasoy, na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Piyamrakan ka niyan ka khasoy bo". Na
kagiya magagawii na komiyasoy baa na miyadakp pman o Abu Hurairah
(ra) na lagid bo pman oto i alibay niyan, taman sa miyakatlo, na so ikatlo
niyanon kakhadakpa na tigo Abu Hurairah (ra): Ikatlo ngkadn aya madakp
na diko ska dn mbokaan, pagwitn akn ska dn ko Nabi (‫)ﷺ‬, na tigyan: Bokai
akongka, nayno ka adn a ipangndao akn rka a o batiyaan ka ko kagagawii
bago ka phakaturog na sisiyapn kadn o Allah go taman sa di mapita na di
kadn mawbay a Shaitan, na tigo Abu Hurairah (ra): Antonaa oto? Na
tigyan: So Ayah Al Kursee. Na kagiya mapita na piyanothol oto o Abu
Hurairah (ra) ko Nabi (‫ )ﷺ‬na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Mitharo sa bnar a

312
LIWANAG O SINDAW

angkawto a bukhag, ino katawan ka o antaa oto?" Tigo Abu Hurairah (ra):
Di akn katawan, tigo Nabi (‫)ﷺ‬: "Giyoto so Shaitan". [Piyanothol i Bukhari].
Go miyapanothol a so Ubayy bin Ka'b (ra) na adn a pphagipatn yan a
kurma niyan a gagawii, na ad'n a miyan'khaw ron a kaadn a kna pman oba
tao a miphlagid sa kala o gopn phmamangoda, na siyalam yan na siyalam
yan mambo, na tig kon o Ubayy (ra) a antonaa ka baka Jinn? Na tigyan a
oway, na tigo Ubayy (ra) nakon so lima ngka a pakikaptingka rakn, na
inidawag yan rakn na kiyaptan ko a tig yan na lagid a lima a aso go bombol
a aso, na tigakn: Ba giyaya i kiya-adna rkano? Na tigyan a katawan ka na
sakn i pinaka matgas a Jinn, na tigo Ubayy (ra): Inongka aya showaa? Na
tigyan: Kiyabalitaan ko a mababaya ka shasadka, na kabaya akn a
makawsba ako sa pangn'ngkn ka aya, na tigo Ubayy (ra) antonai milinding
ami sa ginawa ami phoon rkano? Na tigyan: So Ayah Al Kursee.
Go pd a kalbihan a angkay a Ayat na sadn sa tao a batiyaan yan aya ko
uman dn makashambayang sa paralo na ayabo a pagltan yan go so surga
na giyabo a daniyan kapatay, maana a tao dn sa surga, ayabo a da niyanon
kapakasold na kagiya dapn matay. Hadith anan a piyanothol i Ibn Hibban
sii ko Saheeh yan, mabagr i sanad a Hadith.
Sa aya kababaloy ini aya pinaka makallbi a ayat odi na pinaka masla a ayat
na sabap ko kiyatimotimoon o mga ala a maana a makanggogonanao sa
kababaloy o Allah a isaisa a Tohan, go so kaphakagaga niyan, go so
katatarutop o kadatu iyan go so kambabayabaya iyan.
Giya angkai a ayat na miyatimoon so tlo barang a Tawheed, maana a
kapakaisaisaa ko Allah, giyoto so (1.) Kapakaisaisaa ko Allah ko kababaloy
niyan a Kadnan (Tawheed Rubobiyyah), go so kapakaisaisaa ko Allah ko
kababaloy niyan a Tohan a simban (Tawheed Ulohiyyah), go so
kapakaisaisaa ko Allah sii ko mga ingaran yan a go mga rupaan yan
(Tawheed Al Asma Wa Al Sifat). Na sopman so mbarangan o mga sipat o
Allah na palaya pn matitimo sangkai ayat.
[Para ko mga morit: Aya mbarangan o mga sipat na dowa; paganay ron na
Manfiyyah, giyanan so piyakada o Allah sa ginawa niyan, lagid o tigyan a
di skaniyan phanalimbot, na pd sa rupaan yan na di skaniyan phanalimbot,
piyakada iyan sa ginawa niyan so kapanalimbot, ikadowa na Muthbatah,
maana a tiyanto niyan sa ginawa niyan so sipat, lagid o kiyatharoa niyan
sa skaniyan na mawntol, na dowa pman anan barang, Dhatiyyah a go

313
LIWANAG O SINDAW

Fi'liyyah, aya Dhatiyyah na so tatap rkaniyan dn, lagid o kababaloy niyan

a Mabagr, aya Fi'liyyah na so mbabayabayaan yan o phnggalbka niyan a
go so di, lagid o gii niyan kapririla, ad'n a phrilaan yan na and a di niyan
prilaan, na Fi'liyyah anan, so pman so kababaloy niyan a mala i gagaw a
phamrila na Dhatiyyah].
Giya angkai mga ala a usayan na palaya miyatimo sangkai a ayat, giyanan
i sabap a kiyabaloy niyan a ayat a makallbi.
Pitharo o Allah: "So Allah na da a Tohan a dait a simban a salakaw
rkaniyan", maana dadn a Tohan a kadadaitan sa simba a salakaw ko Allah,
na sa tao a di niyan simban so Allah na Kafir, na sa tao a sumimba sa
salakaw ko Allah na Mushrik. A giyanan so Tawheed Ulohiyyah, na so okit
a kakhataratantowa sa angkanan a Tawheed na sii tano khawsay ko
phakatundog a ayat a manonompang ko katalikhodi ko Taghot.
"Oyagoyag a Thatandingan", Pd anan ko mga sipat o Allah, Oyagoyag sa
taman sa taman, go skaniyan i Thatandingan ko langon taman, na
makanggogonanao aya ko Tawheed Al Asma Wal Sifat.
Giya angkai a sipat o Allah a Kawyagoyag na di inin khagaga mongkir o
mga tao a sumiyopak ko tindg tano a mga Ahlu Sunnah, lagid o mga
Mu'tazilah a go mga Ashairah. So mga Mu'tazilah na aya tindg iran pantag
ko mga Sipat o Allah na piyakada iran, ka mga ngaran bo a tiyanto iran ko
Allah na dakon a sipat yan, ibarat na ngaran o Allah so malimo ugaid na
dakon a baniyan limo, na di iran anan sii maptharo oba Oyagoyag so Allah
ugaid na da a kawyagoyag yan ka kharinayag a kiyabaloy iran a mga Kafir
ka upama na khowaaniran sa kawyagoyag so Allah? So pman so mga
Asha'irah na aya tindg iran ko mga sipat o Allah na pphamagalinn iran so
mga maana niyan ka odingkakon pamagalina na khisolagid ka ko kaadn
yan, na ino mangadaya so kawyagoyag bada a kawyagoyag o kaadn? Na
ino iran bo da pagalina so maana angkai a sipat? Na di iran anan khagaga
ka o pagalina iran na lagidiran bo a pitharo a da a kawyagoyag o Allah na
miyakarayag a kiyakafir iran. Na taksn ka san hay uripn o Allah so langon
a sipat o Allah, knaba kagiya piyaratiyaya tano a adn a kawyagoyag o Allah
na batano pitharo a lagid o kaadn yan ka mbida so kawyagoyag o Allah a
go so kawyagoyag tano, na taksn ka san so langon a sipat yan.
Skaniyan a Allah na di Thuratodn na go di Thurogn, pd pn anan sa sipat
yan, (Sifah Manfiyyah, so miyawna na Sifah Muthbata Dhatiyyah) na wajib

314
LIWANAG O SINDAW

a maparatiyaya anan o manosiya, di Thurogn go di Thuratodn, sabap sa so

kawyagoyag yan na tarutop, da a kapatay taman sa taman, na taman ko
turog a pagari o kapatay na mawatan ko Allahu Subhanah.
Go so langon a mapapadalm sangkai a mga langit a go lupa na palaya
kamimilikan o Allah, palaya kadatu o Allah, mayto mala na rk lango o Allah,
dadn a ba maito bo a Shayi a ba makaliliyo sa kadatu iyan ka skaniyan i
miyangadn na mbabayabayaan yan so langon a inadn yan, giyanan sop
Tawheed Rubobiyyah, sabap san na miyatangkd a kariribat o mga tao a gii
tharo sa da a dalil o tlo a tawheed ka tanto sii a marayag, tanodi niyo a so
mga Mushrik a Arab na tiyarima iran so Tawheed Rubobiyyah ka
tatarimaan iran a so Allah na aya miyangadn go aya thatandingan ko
langon taman, ugaid na kagiya dairan tarimaa so Tawheed Ulohiyyah a go
so mga ingaran go mga rupaan o Allah na dairan oto misold ko Islam na
inigubat kiran oto o Nabi (‫)ﷺ‬, na so mga tao lagid o mga Asha'irah a
pakariribatn iran angkai a tlo a Tawheed na aya kabaya iran na ayatano
sunggiringan sa paratiyaya so mga Mushrik a Arab ka di iran khatarima
angkai a mbarangan o Tawheed a satiman bo a diwn paratiyayaan o
manosiy na mimbaloy a Kafir.
Sii sa alungan a mawri na dadn a phakasapaat sa tangan o Allah inonta so
tao a kabaya o Allah, sa miyakalala pman anan a tanda sa katatarutop o
bayabaya go kadatu o Allah, skaniyan i mbabayabaya ko langon taman.
So pantag ko usayan ko Shafa'ah (Kapanapaat) na miyawsay tano dn sa
muna, sii sa tampar sa poonan angkai a Surah a pphagosayn tano, o
kabaya iyo a kasabotan yo phiyapiya angkai a Surah na bgi niyo sa oras,
phoon yo sa paganay na batyaa niyo sa mapiya, Wajib a kasabotan o
manosiya so katharo o Kadnan yan.
Pd pn anan sa sipat o Allah a angkanan a Kambayabaya (Sifah Dhatiyyah)
na so gii niyan kambayabaya na (Sifah Fi'liyyah), maana a skaniyan i
mbabayabaya ko langowan taman, da a khawlawla a di niyan kabaya.
Mikakaip o Allah so langon taman, so dapn mawma go so miyaipos dn,
katawan o Allah so langon a miyanggalbk ka, go so dapn mawma, tarutop
so Ilmo odi na katao o Allah, da a mayto bo a Shayi a di niyan katawan, pd
anan sipat yan a wajib a matarima o manosiya, sa tao a aya panarima iyan
na adn a shayi a di katawan o Allah na sabnar a miyakafir ka
piyakambokhag yan so Allah.

315
LIWANAG O SINDAW

So Kursee iyan na mala a diso mga langit a go so lupa, so Kursee na kaadn

anan o Allah a tanto a mala, sii matatago ko kapuroan o mga langit, na
kapuroan yan pman so 'Arsh, na so Allah na sii ko puro o 'Arsh a skaniyan
i da a lawan yan a mala.
So Kursee na aya kala iyan a diso pito lapis a langit na lagid o kala o Klong
a diso pito timan a perak, na aya kala o 'Arsh a diso Kursee na lagid o kala
o Deserto a mawlad a diso sising, na so Allah na mala a diso 'Arsh ka
skaniyan i da a lawan yan sa kala, mala a diso darpa, na miphapuro ko
'Arsh ka kabaya iyan oto, knaba niyan kailangan so 'Arsh, sa pd anan sa
wajib a maparatiyaya o manosiya, so kababloy o Allah a sii sa puro ka
giyanan i panduan yan go panduan o Nabi (‫)ﷺ‬, sa di tano katawan i
rupaan a katatago iyan roo, aya iportante na paparatiyayaan tano a so
Allah na sii sa puro.
So mga dadag a mga tao na di iran anana pharatiyayaan, so mga
Mu'tazilah na sokon so Allah na pd tano sii ko langon a darpa,
Subhanallah! Sopman so mga Asha'irah na dakon a katatagoan ko Allah,
da kon sa sold a duniya go da sa liyo a duniya, lagid iran bo a pitharo a da
a Allah, giyanan i kiyapakarayag a piyangadadadag iran.
Go so Allah na di khargnan go di ndokawan sa kasisiyapa niyan sangkai a
mga langit a go so lupa, go so langon a mapapadalmon, go so kasisiyapa
ko Kursee a go 'Arsh, knaba lagid o tindg o mga Yahudi a phndokawan kon
so Allah, pimorkaan siran o Allah.
So Allah na Mapuro a Masla, Mapuro ko langon taman sa dadn a lawan
yan, mlagid so kadatu a go so kababaloy niyan a maka-uumbaw ko langon
a kaadn yan, go so kababaloy niyan a miphapuro ko langon a kaadn yan,
Masla sa dadn a lawan yan a sslaan a phapaar.
Pitharo o Allah:

‫ﳗﳙﳚﳛﳜﳝﳞ ﳟﳠ‬
‫ﳑﳓﳔﳕ ﳖ ﳘ‬
‫ﳒ‬ ‫ﱥﳎﳏﳐ‬

‫ﳤ ﳦﳧ ﳨ ﳩ ﱤ‬
‫ﳡ ﳢﳣ ﳥ‬
256. "Da a kapan'gl ko agama, miyakarayag so turoan phoon ko
kadadagan, na sa onkirn yan so Taghot go paratiyayaan yan so Allah na
sabnar a kiyathamlan yan so mabagr a kapta a dadn a ba niyan
ikhabarngkas, so Allah na Phakakin'g a Matao".

316
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o Allah sangkai a ayat a di iphan'gl so agama, ugaid na madakl a

ayat a go mga hadith a makanggogonanao sa iphan'gl so agama, lagid o
kinisugoon o Allah sa kaphamunoa ko mga Mushrik, go so kiyatharo a o
Nabi (‫ )ﷺ‬sa "Inisugo rakn so kapakimbunowa ko mga tao taman sa di iran
shaksian a da a Tohan a dait a simban a salakaw ko Allah". [Piyanothol i
Bukhari go Muslim].
Sabap san na aya tindg o sabaad ko mga Ulama a Tafseer na miyamansokh
angkai a ayat, sii ko paganay na di iphan'gl uriyan yan na inipan'gl ko mga
tao, lagid o pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Inipammsa o Allah so mga tao a
pphakasoldn ko surga na basiran bo iikti a rantay ka di siranon khabaya
sumold", aya maana anan na so mga tao a miyabiyag sa kathidawa a di
iran kabaya so Islam, uriyan yan na miyamagislam siran bo.
Ugaid na aya korek na knaba anan Mansokh, giya angkai a ayat na sii
inituron ko mga Yahudi a go mga Kristiyan, adn a Muslim a pd ko mga
Ansar (ra) a mikhristiyan so dowakatao a wata iyan, na tigyan ko Nabi (‫)ﷺ‬
a ugopi akongka ka dakpn akn a mga wata akn anan ka itgl akn kiran so
Islam, na inituron angkai a ayat. Sa so mga Yahudi a go mga Kristiyan na
katawan tano a o bgay siran sa bowis na di siran khapakay a pamonoon,
samawto na ayabo a khapakay a itglon so Islam a odi pagislam na
mbonoon na so mga Mushrik, sopman so mga Yahudi a go mga Kristiyan
na o bgay siran sa bowis na di kiran khitgl so agama. Go phakasold san pn
so kapakadadait o masa, o ska na matag ka gii nda'wah a da a bangka
tantara a ndadatuan ka na di khapakay a ipan'gl ka so Agama, aya phan'gl
ko agama na so datu a Muslim a ad'n a bagr yan a khagaga niyan a ipan'gl
yan so Agama.
Miyakarayag a tigo Allah so turoan phoon ko kadadagan, na di niyo dn
phan'gla so tao, miyatimoon o anda pagantap ko uriyan o
kiyapakarayagon o dowambala a lalan, lalan sa surga a go lalan sa
Jahannam.
Na sa tao a onkirn yan so Taghot a go paratiyayaan yan so Allah na sabnar
na kiyathamlan yan so mabagr a kapta a dadn a baniyan ikhabarngkas a
giyanan so Islam, giyanan so tali o Allah a inisugo iyan a kakhapti tano ron
sa ron tano phagisaisa, giyanan so Tawheeh, pharatiyayaan go shimbaan
so Allah go phananggilaan so Taghot.

317
LIWANAG O SINDAW

A giyanan dn i panduan o langon a Sugo a go mga Nabi (as) a siyogo o

Allah, pitharo iyan:
ُ َّ
َ ‫اغ‬
.]63 :‫ [النحل‬."‫وت‬ ‫اج َت ِن ُبوا الط‬
ْ ‫َّللا َو‬ ْ ‫َ"و َل َق ْد َب َع ْث َنا في ُكل ُأ َّمة َّر ُس ًوال َأن‬
َ َّ ‫اع ُب ُدوا‬
ِ ٍ ِ ِ
Maana: "Sabnar a somiyugo kami sa sugo sii ko uman i umat sa simbaa
niyo so Allah go pananggilai niyo so Taghot". [Al Nahl: 36].
Na sadn sa tao a di niyan pananggilaan so Taghot na miyakafir, aya
pakaisha na antonai Taghot?
Pitharo i Omar (ra): "Aya Taghot na so Shaitan", pitharo o sabaad ko mga
Salaf: "Aya Taghot na so langon a Paririmar", pitharo o pd: "Aya Taghot na
so langon a talingkataon". Miyakambidabia so Tafseer iran ko Taghot
ugaid na aya korek na isaisa bo anan ka so kaprimar a go kapangatao na
galbk o Shaitan.
Pitharo i Ibn Al Qayyim:
".‫"الطاغوت ما تجاوز به العبد حده من معبود أو متبوع أو مطاع‬

Maana: "Aya Taghot na langon a siyobraanon o uripn so tamana iyan lagid

o pshimbaan odi na phagunotan odi na paparatiyayaan". Sii anan ko Kitab
yan a I'lamol Muwaqqi'een.
Ibarat na ska a tao na sumimba ka sa salakaw so Allah na siyubraan ka so
tamana a ibbtad o Allah, na Taghot anan, odi na adn a Ulama a
phagunotan ka na inirimbang ka ko Nabi (‫ )ﷺ‬odi na inilawan kawn pn sa
langon a tharoon yan na apiya ribat na ipamamangkol kadn na gophoon
yan anan ikasosoat na mimbaloy a Taghot, odi na adn a datu a
paparatiyayaan ka na inirimbang ka ko Nabi (‫ )ﷺ‬odi na inilawan kawn pn
ka langon a suguan yan na paparatiyayaan ka na mimbaloy a Taghot. Na
ska a miyakasimba ka sa Taghot.
Pitharo i Shaikh Muhammad: "So mga Taghot na miyakadakdakl; na aya
ulowan yan na lima: So Eblis pimorkaan o Allah, go sa tao a sinimba o
salakaw ron sa ikasosoat yan (lagid a miya aloy anan i Ibn Qayyim), go sa
tao a inisugo iyan a kasimbaa ron, go so langon a pphangantok sa
migagayb (Giyanan so langon a paririmar), ikalima na so tao a ipkhokom
yan so salakaw ko kokoman o Allah." Sii anan ko Al Usol Al Thalathah.
Saya miyakarayag so pimbarangan a Taghot.

318
LIWANAG O SINDAW

Aya da a unaan yan a Taghot na so Shaitan, giyanan so miya-aloy o Omar

(ra), na sadn sa tao a di niyan pananggilaan so mga galbk o Shaitan na da
niyan kapananggilai so Taghot, pd sa galbk o Shaitan na ipshugo iyan rka
so kadadagan, ipshugo iyan rka so Bid'ah, phaparasan yan rka so tindg ka
a ribat na dingkadn khatarima oba ribat, na gophoon ka anan pangunoti
na miyasimba ngka so Taghot! Na ipshapar ka so sabaad ko Taghot na
takinoba a ska i mala a Taghot ka mimbaloy ka a tantara o Eblis.
Ikadowa a Taghot na so tao a sinimba o mga tao na badn miyasoat, sa
knaba ayabo a sharat a kabaloy ngka a simban na bakairan baloya a
katuhanan, ka gophoon siran rka manubra lagid a usayanon oto i Ibn Al
Qayyim na mimbaloy ka a Taghot, lagid yan dn mambo a angkanan a
ikatlo, gophoon aya pkhisugo-oka ko mga tao na so makasosopak ko
Agama na tharoon rka so korek na dingkadn khatarima a miyakarayag rka
so mga Dalil na mimbaloy ka Taghot ka inisugo oka ko mga tao a aya iran
paratiyayaan so tindg ka a ribat na talikhodan iran so mga panduan o Allah
a go so Nabi (‫)ﷺ‬.
Ikapat a Taghot na langon a Paririmar, na tanto inin a ndadakl sa angkanan
a mga darpa tano, so tigiran a mga Kuhhan, langon a pphangantok sa
migagayb na makasosold san, lagid o mga taribulong a aya ipphamulong
iran na salakaw ko Qur-an, andaykowan na tigiran a ayabo a kaphakabagr
ka na makasumbali ka sa giraw manaya, odi na so pphamandarpaan a a
Jinn, ad'n kon a mga ginawai niyan a Jinn, odi na so pphamangantok sa
koris, pphangantokn iran so dapn mawma, go so pphangantokn iran o
anda miyatago so miyada, langon a gii makithinabanga sa Jinn na
makasosold san, na pd anan miyakalala a Taghot a kailangan a
kapananggilaan. Pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a sadn sa tao a sumong ko mga tao a
lagid anan na na makaisha-on, giyabao a kapakaishaakawn na didn
tharimaan so sambayang ka sa patpulo gawii, na o tig o Nabi (‫ )ﷺ‬o
paratiyayaa niyan so pitharo a tao oto na sabnar a miyakafir! Oway
mataan a miyakafir ka piyangimbnar yan so Taghot.
Ikalima a Taghot na langon a tao a pkhokom sa salakaw ko kokoman o
Allah, sa giyanan i bgan tano sa malo matayas a usayan ka kiyasabapan ini
sa kiya-ikmat o ingd na go kiyalimpang o mga kangodaan a go so madakl
a tao.

319
LIWANAG O SINDAW

Langon a pkhakin'g akn a pphamagosay sa Taghot na giyayabo i pkhawsay

niyan a Taghot, giyayabo i katawan iran a Taghot, na giya angkanan a
miyamakalala a Taghot a miya-aloy tano na dadn a bairanon labot lambay.
Phnggiraw so sabaad a ino a madakl a Ulama a di shapar sa Taghot? Allahu
Akbar. Kagiya ska pagariya na dingka sasabotn o antonai Taghot! Langon
a Ulama a ipshugo iyan a pananggilaan so galbk a Shaitan na pshapar sa
Taghot, langon a tao a pshapar sa Bid'ah na pshapar sa Taghot ka suguan
o Shaitan so Bid'ah, langon a tao a pshapar sa kapanakuto na pshapar sa
Taghot ka giyanan i ulowan a Taghot!
Na so langon a kokoman a salakaw ko kokoman o Allah go langon a
pkhokom sa salakaw ko kokoman o Allah na Taghot, pakakakafir.
Giyanan i paka-asal, sa sadn sa tao a thibabaan yan a di niyan ikokom so
kokoman o Allah a knaba niyan di khagaga na Kafir, go sadn sa tao a
tangkdn yan sa ginawa niyan a adn a kokoman a mapiya a diso kokoman
o Allah na sabnar a miyakafir. Paga-ayonayonan anan, dadn a basan
sumasangka ka sa tao a sangkaan yan anan na Kafir.
Aya awida akal sii ko sabaad na pphakasoldn yan san so kokoman a diwn
makasosold, na tigiran a ayabo a pphaka-kafirn ami na so piyakakafir o
Allah, ka aya katawi-iranon na makasosold sa angkanan a kokoman so
sabaad ko mga galbk a knabawn makasosold.
Sabap san na miya-adn so awida akal sa knaba ini khibago ka ipoon dn ko
paganay na makamomoayan dn angkai a ndalagidai a awida akal.
Giya angkanan a inaloy tano a kokoman na sii manonompang ko Datu a
makambabayabaya, sii manonompang ko mga Muslim a
makambabayabaya siran ko mga ingd iran.
Na so pman so mga tao a mapapadalm dn ko kokoman odi na parinta a
Taghot sa da a bairan kapaar ko kapamarinta ka di iran magaga lagid a
masosowa tano aya sa Pilipinas na salakaw a kokoman yan, a giyanan da
pamagayoni o mga Muslim.
Aya ibarat yan na giya kapamangogop aya sa Politika a demokrasya,
kokoman anan a salakaw ko parinta o Allah na Taghot, na so mga Muslim
ko masa a kapakambabayabaya iran na go giyanan i ibtadiran a parinta
iran na miyakafir siran.

311
LIWANAG O SINDAW

Ugaid na sii ko masa a kaito iran a mapapadalm siran ko darpa a

mbabayabayaan o Taghot na ino khapakay a mamangugop siranon?
Giyanan i miyathay dn a gii mbasisaan o sabaad ko mga pagari tano a diko
khapakay ka Taghot anan, na sadn sa tao a mamangogopon na miyasimba
niyan so Taghot na miyakafir, go minindokapila iyan so Taghot na
miyakafir, go minipaninindg yan so kokoman a Taghot na miyakafir, go
minikokom yan so kokoman a Taghot na miyakafir.
A knaba siran bo i mithindg san ka adn a miyawnaaniranon, miya aloy i
Qurtobi a go si Mawardi.
Adn pman a miyakay ron a mga Ulama lagid o Shaikhol Islam Ibn
Taymiyyah, sa aya hadapon na so kamapiyaan.
Sa alowin tano sii so sabaad ko mga Dalil o umani isa ka antano
mapakandadayaga o antai marani ron ko bnar.
Tanodi niyo ka pitharo tano a aya paka-asal a kokoman na Haram si
kikokomn ko kokoman o Allah ka sa tao a nggalbkn yan anan na Taghot na
sa tao a mababaya-on na miyakafir, ugaid na aya bandingan tano sii na ino
ba giya angkanan a kokoman na mararangkomiyan pn so mga Muslim a
knaba makambabayabaya?
Paganay a dalil o mga tao a di iran anan papakayn na: So mga Ayat a
makanggogonanao sa aya bo a kokoman na so kokoman o Allah, lagid o
Ayat a: ."‫ "إن الحكم إال هلل‬Maana: Da man a kokoman a inonta na so kokoman
o Allah. Go so katharo o Allah a "Sa tao a di niyan ikokoman so kokoman
o Allah na siran so na mga Kafir".
Ikadowa na kagiya kon a kapakindokapila anan ko mga Kafir, na so
kapakindokapila kiran na pakakafir.
Ikatlo na pd anan ko kapakithinabanga ko mga salimbot, na so mga Kafir
na da a lawan iran a mga salimbot, na inisapar o Allah so kapakithinabanga
sa salimbot.
Na aya khismbag sa paganay anan a dalil iran na bnar dn anan, ugaid na
sii ko masa a so mga Muslim i maka-kakapt ko kadatu, lagid o miyawsay
tano kagiya.
Giya pman a ayat anan a pitharo o Allah a "Sadn sa tao a di niyan ikokom
so kokoman o Allah na siran na mga Kafir". Na tanodan ka tlo anan timan

311
LIWANAG O SINDAW

a ayat a thondotondog, paganay ron na tigo Allah "siran na mga kafir",

ikadowa na tigyan a "siran na mga salimbot", ikatlo na tigyan a "siran na
mga baradusa".
Na antonai maana anan? Da sa tharoon yan a Kafir na dasa tharoon yan
pman a matag miyadusa?
Na pitharo i Ibn Abbas (ra) a go so salakaw ron: Giyanan na ‫كفر دون كفر‬
maana: Maito a pakakakafir a di khiliyo o manosiya ko agama niyan.
Sa giyanan dn mambo i usayanon i Shaikh Bin Baz.
Sa aya kaphakarayag yan na giyangkai a usayanon i Al Eskafie: Giya
angkanan a paganay a ayat a tigyan a miyakafir siran na sii manonompang
ko mga Yahudi a pithibaba iran a dairan kokomn so kokoman o Allah na
tigo Allah a mga kafir siran, sii kiran anan inituron, na aya phakasold san a
kokoman na so langon a tao a mashipat yan anan a thibabaan yan a di
niyan ikokom so kokoman o Allah, so pman so ikadowa a ayat a tigyan a
siran na mga salimbot, na manonompang pn anan ko mga Yahudi ka
dairan dn kokomn so kokoman o Allah na ayapn a inikokom iran na
salakaw a kokoman na mimbaloy siran a mga salimbot salakaw ko
kiyakafir iran, sopman so ikatlo a ayat a tigyan a matag mga baradusa na
sii manonompang ko langon a tao a dairan kokomn so kokoman o Allah sa
knaba iran pithibaba ka sabap dn ko kamamanosiyai go katalipnda, odi na
di niyan sasabotn so agama na di niyan katawan i dait odi na
paparatiyayaan yan dn a so kokoman o Allah i mapya ugaid na da niyan
kokoman sabap sa kawan yan ko mga tao na da anan tigyan makafir ka
matag Fasiq maana a miyadusa. Na giyanan i maana a katharo oto i Ibn
Abbas (ra) a mayto a kakakapiri, maana a matag miyadusa na da makaliyo
ko Islam.
Go pitharo i Karmanie: Sadn sa tao a di niyan ikokom so kokoman o Allah
sa aya sabap yan na ookirn yan oto ka aya tindg yan na aya mas mapiya
so salakaw ron a kokoman na giyanan i mga Kafir. Sapman sa tao a di niyan
ikokom so kokoman o Allah ugaid na tatarimaan yan a giyoto i mapya a
kokoman na Salimbot. Sapman sa tao a di niyan ikokom so kokoman o
Allah sabap sa kada a sabot odi na salakaw san a sabap na matag
Miyadusa.

312
LIWANAG O SINDAW

Na miyakarayag san a ribat so kinidaliln iran sangkai a dalil, ka sii

manonompang so kakakapiri ko tao a magagaga niyan a ikokom yan so
Qur-an ugaid na da niyan kokomn, na miyagayonayon tano san. Go
miyakarayag a giyangkai a ayat na knaba manonompang ko mga Muslim
a di iran magagaga a ginawa iran obairan pamarintaan so parinta o Allah
lagid a masosowa aya o mga Muslim sa Pilipinas sa masa imanto.
Sopman so kapakindokapila ko mga Kafir na aya kakhabaloy niyan a paka-
kakafir na upama ka unotan o puso, kababayaan ka siran rakhs a
miyakithinabanga ka kiran sa kabinasa o Islam, knaba mikakampt sangkai
a mga galbk ka galbk anan o puso.
So Nabi (‫ )ﷺ‬na miyakindokapila ko mga Yahudi sa Madinah,
miyakithinabanga kiran sii ko mga sabaad a transactions ko kaphagoyag,
na ino ba miyamurtadd? Da! Kagiya knaba aya maana oto na baniyan siran
kiyababayaan odi na bakiran miyasuat.
Go so kaphangogop tano kandatu na knaba tano tabang sii ko galbk iran
a Taghot ka aya aya niat tano ron na ipagalad tano ko kabinasaan a go
ikhowa sa kamapiyaan a oba kalokalo na di tano a kabinasaan so mga
Muslim ko pimbarang a darpa.
Aya ibarat yan na giya mga darpa tano aya imanto na upama ka dadn a
sakatao bo a Muslim a mamangugop sa kandatu aya kagiya Taghot na
ipoon sa Bario na taman sa kapuro iyan na palaya dn Sarowang na apiya
uman gawii na putaan tano iran sa ulo na dadn a kapaar tano a mayto bo,
na tomo pman a Muslim a mababaloy a Mayor, apiya di phaka umpiya na
pinaka minos na mayto a kabinasaanon.
Sa aya kaphakarayag aya na ma-aloy tano so mga Dalil sa kakhapakay o
kapangugo sangkai a galbk.
Pd a iphndalil iran na so maapd ko miya-aloy o mga Ulama a sapulo a paka-
kakafir a tigyan a ‫الخ‬...‫ من اعتقد‬Maana a sa tao a tangkdn yan sa ginawa niyan,
tanodi niyo ka aya pitharo o mga Ulama na sa tao a tangkdn yan sa ginawa
niyan a adn a kokoman a mapiya a diso kokoman o Allah na miyakafir.
Na bnabnar dn anan, tangkdn yan sa ginawa niyan! Na ino mangaday so
mga Muslim a pphamangugop sa angkai a demokrasya ko mga darpa a
knabawn mimbabayabaya so Islam bairan tatangkda sa puso iran a mas
mapiya so demokrasya a diso Qur-an?

313
LIWANAG O SINDAW

Pd a iphndalil iran na kagiya kon a so take oath odi na kambay-ah a

pkhawlawla sa angkai a demokrasya na paka-kakafir, giingka miphasad go
pkhapermaan ka a iphnggolalan ka so kabaya o Taghot.
Na ayadn a mala a smbag san na so Niat na tanto san a mala i sangan,
gophoonon munot a puso-oka na miyakafir ka.
Sa aya Dalil sa odiwn moonot a puso oka na daka makafir sii ko masa a
knaba ka makambabayabaya na so miyawlawla sa Hudaybiyyah.
So kaphagomra o Nabi (‫ )ﷺ‬na inalangan o mga Quraish go diyakp iran so
Uthman (ra), na oda kiran pakiphasadanowa so Nabi (‫ )ﷺ‬na khapakay a
pamonoon siran o mga Quraish ka knaba siran makapagiiyasa sa sandiyata
ka matag siran phagumrah.
Na aya bo a ini-iyog o mga Quraish a di kaadn o Balaola na miyog so Nabi
(‫ )ﷺ‬sii ko kabaya iran.
Na kagiya isurat so kapasadan na taman ko Bismillah na da maakol o Nabi
(‫ )ﷺ‬obawn misurat, taman ko kababaloy niyan a Rasulollah na da niyan
maakol oba misumpat ko ngaraniyan.
Na pd sa angkawto a kapasadan a palaya kabaya a angkato a mga Taghot
a Quraish na di makaphagomra so Nabi (‫ )ﷺ‬sa ragon oto, khasoy siran sa
Madinah, go sii ko sold o duwapulo ragon na sadn sa phmurtadd na na
tharimaan o mga Quraish, na sadn sa phagislam na di khapakay a tarimaan
o Nabi (‫)ﷺ‬, go so salakaw san… na iniyogan dn anan o Nabi (‫ )ﷺ‬a go
iniphasad yan a iphnggolalan yan a angkanan a kabaya o Taghot.
Sa miyanggolawla a adn a tag a Makkah a miyagislam a si Abu Baseer (ra)
na somyong sa Madinah na inisurrender o Nabi (‫ )ﷺ‬ko mga Quraish,
tigyan a kowaa niyo aya ka diko tharimaan. Na ino ba miyakafir so Nabi
(‫ )ﷺ‬kagiya ininggolalan yan a angkawto a kabaya o Taghot?
Sa ayadn a marayag ko tao a likaanon o Allah so turoan na mataan a di
khapakay so kikokomn ko kokoman a salakaw ko Allah ka Taghot anan sii
ko masa a aya mabagr so mga Muslim go makambabayabaya siran.
Na sii ko masa a kalolobayan siran na miyakapakay kiran so
kapakithinabanga ko mga tao a Sarowang sa asar a aya ni-atiranon na so
kamapiyaan go pagalad ko marata, go knaba muunot a puso iran sa
angkawto a galbk.

314
LIWANAG O SINDAW

NA AYA MGA DALIL TANO SA KIYAPAKAY A MANGUGOP O MGA MUSLIM

SII KO POLITIKA A DEMOKRASYA SII KO MASA A MAYTO SIRAN I BILANGAN
A KNABA SIRAN MAKAMBABAYABAYA SA ARAPARAP KO KAMAPIYAAN
GO DEPENSA KO MARATA NA KATII:
Paganay ron: So Yusof (as) na mindatu a maka-aatag sii ko Taghot, na
miyawna so ayat a miya aloy tano a inisugo o Allah ko langon a Nabi (as)
so kapananggilai ko Taghot, na ino oto ka miyatag ko Taghot so Yusof (as)?
Ba niyan siyopak so Allah? Mawatan anan, miyatag so Yusof (as) ko parinta
a Taghot ka sabap sa giyoto i kamapiyaan o ingd, knaba niyan babaya ko
Taghot.
Na tigiran a so kokoman ko miyanga-uuna a umat na salakaw.
Oway igira a miya aloy ko kokoman tano a kiyasaling yan, lagid o
kapakandowaya-a ko magari, khapakay ko miyanga-uuna ka so dowa ko
karoma o Ya'qub (as) na magari, na sii rkitano imanto na Haram ka inisapar
o Allah.
Na igira a so kokoman na da ma aloy oba miyamansokh na kokoman tano
dn oto, batabilabaw ron so manonompang ko kinggolalann ko mga
parinta o Allah.
Aya diron salakaw na marayag sa ayat oto a miya aloy tano sa paganay a
so Allah na inisugo iyan ko langon a Nabi (as) a pananggilai-iran so Taghot,
mlagid san so Yusof (as) a go so Muhammad (‫)ﷺ‬, na ino oto ka miyatag
so Yusof (as) ko parinta a Taghot? Na sabap sa Maslaha, odi na giyoto i
kamapiyaan ka oda niyan nggalbka na khabinasaan siran.
Ikadowa a dalil: Na so Najashee (ra) a datu sa Habashah na Muslim ka
siyambayangan pn o Nabi (‫ )ﷺ‬ko kiyapatay niyan, awida akal na langon a
ndatuan yan na Kafir, na da niyan dn mikokom so parinta o Agama taman
sa babo miyatay. Na ba piyakakafir o Nabi (‫ )ﷺ‬kagiya pitharo o Allah a sa
tao a di niyan ikokom so Qur-an na Kafir? Da! Ka siyambayangan yan pn
go inisugo iyan ko mga Sahabah (ra) so kasambayangi ron.
Da niyan paka-kafira ka katawan yan so btad, knaba makambabayabaya
so Najashee ka o ikokom yan so Qur-an na khapakay a bonoon iran, na da
niyan bokai so kadatu ka giyoto i kamapiyaan, katawan tano a adn a mga
Sahabee (ra) a roo miyakapag Hijrah sa Habashah na skaniyan i sumisiyap

315
LIWANAG O SINDAW

kiran, na o inipananalo niyan roo so kokoman o Allah na khapakay a

mapulang siran sa makaisaisa.
Go so salakaw san a mga Dalil lagid o miya aloy tano sa kiyasmbaga tano
anan sa sabaad sa mga dalil a sabala.
Sa aya mala a puntosan yan na RNDING AKI KO MARATA KA ODA A
MATAGOON A MUSLIM NA MAS MALA A KABINASAAN A KHISOGAT
RKITANO, GO ARAP KO KAMAPIYAAN A OBA KALOKALO NA ADN A
GIITANO MINGGOLALAN KO MGA RAYAGAN O AGAMA SA PHAGOKIT SA
MARINAW, LAGID O HAJJ GO OMRAH A SII MAKANGGOGOLALALN SA
OMAH, NA ODA TANO RON PANGUGOP NA KNABA ANAN KHAPAROLI, GO
LAGID A ANGKAI A KINISNGGAY O SHARIA LAW, A KATAWAN TANO A
KNABA TARUTOP UGAID NA MALA A MINITABANG YAN KO MGA MUSLIM.
Go di akn khalipatan a pd oto sa Dalil iran, pitharo o Allah:
َ ‫ان َس َّو َل َل ُه ْم َو َأ ْم َلى َل ُه ْم * َذل َك ب َأ َّن ُه ْم َق ُالوا ل َّلذ‬
‫ين‬ ُ ‫الش ْي َط‬
َّ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َّ
ۙ ‫ين ْارت ُّدوا َعلى أ ْد َب ِار ِهم ِمن َب ْع ِد َما ت َب َّي َن ل ُه ُم ال ُه َدى‬ ‫" ِإن ال ِذ‬
ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ
ُ َّ ‫يع ُك ْم في َب ْعض األ ْمر ۖ َو‬ ُ َّ ‫َكر ُهوا َما َن َّز َل‬
ُ ‫َّللا َس ُنط‬
.]53-52 :‫ [محمد‬."‫َّللا َي ْعل ُم ِإ ْس َر َار ُهم‬ ِ ِ ِ ِ ِ
Aya puntos a maana a angkai a Ayat na so mga tao a pitharo iran ko mga
Mushrik a (pharatiyayaan ami skano dn ko sabaad ko galbk) na bithowan
siran o Allah sa Murtadd.
Na lagid dn anan tigiran o mga tao a phag take oath sa goberno, na mga
Murtadd mambo ka dadn a mbidaan yan.
Na aya smbag anan na giyangkai a Ayat na sii aya manonompang ko mga
Munafiq a pitharo iran ko mga Mushrik a pamlano kano dn sa kapataya
niyo ko Muhammad ka tinabanga kami niyo, pharatiyayaan ami sadn sa
antangan yo, na inituron o Allah a angkai a ayat.
Na aya kharangkom a angkai a ayat a salakaw sa mga Munafiq anan na
langon a tao a nggalbk sa pinggalbk iran anan a muunoton a puso iran,
giyoto na phoon sa puso o mga Munafiq ka kabaya iran dn oto, na tigo o
Allah a mga Murtadd siran.
Na ska a tao a knaba ngka kabaya, ka matag aya niat kawn na giya
miyakapera tano dn anan makhasokasoy na knaba ka Kafir, na ayadn a
marayag a Dalil na giya kininggolalann oto o Nabi (‫ )ﷺ‬ko kabaya o mga
Mushrik sii ko kapasadan sa Hudaybiyyah, ba miyamurtadd so Nabi (‫)ﷺ‬
kagiya ininggolalan yan so knaba matag sabaad ko galbk ka langon yan

316
LIWANAG O SINDAW

ininggolalan so kapasadan? Da. Sa tharoon yan a miyamurtadd so Nabi

(‫ )ﷺ‬na khapakay dn a putaan sa ulo.
Giya ayat aya na sii manonompang ko mga Kafir a mga Munafiq, na aya
ikhawan ko ron na so kabasa i Abdullah ibn Omar (ra) a pd sa sipat o mga
Khawarij na: "Pkhowaan iran so mga ayat a inituron sii ko mga Kafir na sii
iran pphaka-antapa ko mga Muslim".
Go giya angkai a Limpangan a kipamarintaan ko kokoman o Allah sii ko
apiya antonaa dn a btad na aya kiyapoonan aya a limpangan na so mga
Khawarij a miniphantag o Ali (ra), aya diiran ipananalo na AYABO MAN A
KOKOMAN NA SO KOKOMAN O ALLAH, na aya inismbag o Ali (ra) na: BNAR
ANAN A KATHARO A AYA HADAPON NA MARATA, na piyolampolang siran
o Ali (ra), piyakakafir iran so Ali (ra) sabap sa biyaloy niyan a
mangongokoman so Abu Musa (ra) a go so Amr ibn Al As (ra), na tigiran a
miyakafir ka ka soboman so kokoman o Allah i kokoman, knaba so mga
tao!
Na pananggilaan tano oba tano makashipat sa sipat a Khawarij ka tanto a
delekado, go pananggilaan tano so ndalagid aya a kpit.
Sa aya mala a ipphammsa akn na umaniran pagosayn so Taghot na
giyayabo i pkhabals iran, ba giyaya bo i Taghot? Miyawsay tano so Taghot
a go so mbarangan yan, palayad kailangan ko manosiya a kapananggilai
niyanon ka aniyan mataratanto so simba niyan ko Allah.
Tanto aya a mapuntok a kiyambasisaa tano ron, na sa dawm kaliwanagi
na batiyaan niyan so Kitab a ‫ األقليات اإلسالمية وما يتعلق بها من أحكام‬a inisurat i
Muhammad Darweesh.
Ayadiron salakaw na miya-aloy tano go miya-aloy o mga Ulama so khilaf
sangkai a bityara, samawto na mimbaloy a Mas-ala Khilafiyyah (angkai a
manonompang sa mga darpa a mayto a mapapadalmon a Muslim) na
apiya pn ditano dn ilayn o andai korekon a tindg na di khapakay oba sii
paka-kafira so tao, ka miyagayonayon so mga Ulama a ‫ال تكفير في املسائل االجتهادية‬
maana a so ndalagid aya a masa-il a miyapadalmon so Ijtihad na diron
khapakay so kapamaka-kafir, na piyakammsa so mga tao a ayabo a
mippkas sa dila iran na KAFIR SO GII SAYA NGGALBK! Aya wadib ko lagid
anan na takpa niyan pn so kapaganad sa Ilmo ka aniyan sabota sa mapiya
so agama niyan.

317
LIWANAG O SINDAW

Oway, phakakafirn tano so piyakakafir o Allah, ugaid na di tano ron

pakasoldn so knabawn makasosold, ka giyanan i kiyasabapan sa
kiyabinasa o ingd, go so mga pamikiran, go tanto a mala a dusa.
Na sa tao tigo Allah a onkirn yan so Taghot, pananggilaan yan so
pithibarang a taghot a aya kalaanon na so Iblis a go so mga talingkataon a
go so mga paririmar na sabnar a miyasigurado niyan so Kapta a mabagr a
giyoto so Agama o Allah a dadn a baniyan kakhabinasa. So Allah na
Phakakin'g go Lbi a Matao na katawan yan so langon a katharo iyo ka
pkhakin'g yan, na ska a gii ndagidayan sa karibatan na kalkn ka so Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱉ ﱋﱌﱍﱎ‬
‫ﱊ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ‬

‫ﱗ ﱙ ﱚ ﱛﱜ ﱤ‬
‫ﱘ‬ ‫ﱓ ﱕﱖ‬
‫ﱔ‬ ‫ﱏﱐ ﱑﱒ‬
257. "So Allah i tinabanga o mga tao a miyamaratiyaya, pphakaliyon yan
siran phoon ko mga kalibotngan na pthagoon yan siran ko sindaw a
maliwanag, na so mga tao a miyonkir na aya mga tinabanga iran na so
Taghot, pphakaliyon yan siran phoon ko sindaw na sii niyan siran
pthagoon ko mga kalibotngan, siran so mga tao ko naraka sa tatap siranon
dn".
So kiyatharoa o Allah sa sadn sa tao a paratiyayaan yan so Allah, maana
aya niyan kowaan a panarigan yan so Allah go pananggilaan yan go onkirn
yan so pimbarang a Taghot na miyasigurado niyan so Islam a giyoto i kapta
a dadn a ikhabarngkas yan, na inaloy niyan sa angkai a ayat a kagiya
kinowa iran skaniyan a Tohan a Panarigan na Skaniyan mambo na biyaloy
niyan a ginawa niyan a tinabanga iran, na thoroon yan siran ko sindaw a
maliwanag a giyoto so titho a agama niyan, go phakalidasn yan siran ko
mga kalibotngan.
Khain'ngka tano sangkai a Ayat a so Allah na inaloy niyan so sindaw na
isaisa (singular), na kagiya aya niyan alowin so kalibotngan na madakl a
kiya-aloya niyanon (plural), na kagiya so bnar a giyoto so Islam a biyaloy o
Allah sindaw tano sangkai a gii tano kapagoyag na isaisa, isaisa so bnar, na
so mga kadadagan na miyakadakdakl a giyanan so mga kalibotngan.
Makanggogonanao angkai a ayat a ayabo a thabangan o Allah na so mga
tao a miyamaratiyaya, go skaniyan bo mambo i panarigan iran, na

318
LIWANAG O SINDAW

gophoon siran kowa sa salakaw a panarigan na miyakapanakuto siran sa

mala a kapanakuto.
Sopman tigo Allah so mga tao a mga Kafir na aya mga tinabanga iran na
so Taghot, a giyoto so Shaitan, go so langon a pimbarang a Taghot a
miyawna so kiyabgi tano ron sa usayan.
Sa aya manggogonanao a angkai a ayat na sa tao a di niyan kowaan a
tinabanga so Allah ka aya niyan mathomo so Taghot na sabnar a miyapd
ko bilangan o mga Kafir.
Pphakaliyon siran o Taghot phoon ko sindaw o turuan na ipthogalin yan
siran sii ko mga kalibotngan o kadadagan ka aniyan siran mipagunong sa
naraka Jahannam.
So Shaitan na iniphasad yan a plngan sa panagontaman sa kalimpanga
niyan ko madakl a tao ka aniyan siran mithagpda ko murka o Allah, na sa
tao a misowasowa ko mga antangan o Eblis na miyalogi sa tarutop a
kalogi.
Siran tigo o Allah so mga tao a tatap tumatap sii ko apoy naraka, taman sa
pakataman.
Pitharo o Allah:

‫ﱥ ﱝﱞﱟﱠﱡﱢﱣﱤ ﱥﱦﱧﱨﱩﱪﱫﱬﱭﱮ ﱯ‬

‫ﱳﱵﱶﱷﱸﱹ ﱺﱻﱼﱽﱾﱿﲀﲁﲂ‬
‫ﱴ‬ ‫ﱰﱱﱲ‬

‫ﲃﲅﲆﲇﲈﲉﲊ ﱤ‬
‫ﲄ‬
258. "Ay pandapat ka (Hay Muhammad) ko tao a miyakiphawala ko
Ibrahim pantag ko Kadnan yan sa kiyabgi ron o Allah sa kadatu, gowani a
tharoon o Ibrahim a aya Kadnan akn na so Pphangoyag a go Pphangimatay
na tigyan a sakn na pphangoyag ako a go pphangimatay ako, na pitharo o
Ibrahim a mataan a so Allah na pphakasbangn yan so Alungan sa sbangan
na pakasbanga ngka sa sdpan, na miyapnk so miyonkir (Kafir), so Allah na
di niyan thuroon so pagtao a mga salimbot".
Giyaya so totholan ko kipphanolonn o Ibrahim (as) ko Islam sii ko mala a
datu a sarowang sii ko masa niyan a si Namrod, isa ini ko mga datu a
miyangarasi ko duniya, inisugo iyan ko mga tao a kakowaaron a
katohanan.

319
LIWANAG O SINDAW

Pitharo o mga Ulama a Tafseer: Patpat katao a miyakandatu sa intero a

duniya, dowa a Muslim go dowa a Kafir, so dowa a Muslim na si Sulaiman
(as) a go si Dhulqarnain, so dowa a Kafir na si Namrod a go si
Bukhtanassar.
Tanto a mala a kadatu o Namrud ka intero dn a duniya na kiyandatuan
yan, bigan tigo Allah sa kadatu na da panalamat ka badn mimbaloy a
lampawi.
Na si aki ini a Namrod i minipmasai o Ibrahim (as), na pd a totholan sa
angkai a kiyapamawala niyan ko Ibrahim (as) na kagiya skaniyan i Datu na
ron pkha-angin so mga kawyagan, na pkhatimotimoan sa tao, na uman i
sumagadon na ishaan yan: Antai Tohan ka? Na phnggiraw so mga tao a:
Ska i Tohan ami. Na somiyongon so Ibrahim (as) na inishaan o Namrod:
Antai Tohan ka? Na tigo Ibrahim (as): Aya Tohan akn na so Allah, skaniyan
i Pphangoyag a go Pphangimatay, na tigo Namrod a pphangoyag ako man
go pphangimatay ako, komowa ako sa dowa a mama na diko mbonoon so
i‫ﷺ‬n na khawyag, na so i‫ﷺ‬n na mbonoon akn, na tigo Ibrahim (as) a so
Allah na pphakasbangn yan so Alungan sa sbangan, na oba bnar a tohan
ka na pakasbanga ngka sa sdpan. Na miyapnk so Namrod.
Na so dadn kaparatiyayaa o Namrod ko Ibrahim (as) na siyugoan o Allah
sa Malaikat si Namrod a ipshugo iyanon a kaparatiyaya niyan, na badn
pphanagumpot a kaoonkir yan, na sii ko ikatlo ron khasoy o Malaikat a
dadn paratiyaya na tigo Malaikat a timoangka so langon a sundaro ngka
na timoon akn mambo so mga sundaro akn ka thidawa tano sii ko ikatlo
gawii, na tinimo o Namrod so langon a sundaro niyan, na kagiya ikatlo
gawii na siyogoan siran o Allah sa da a takar yan a mga ala a rngit, kagiya
romngkap siran sa kawang na miyakalibotng a duniya ka kiyadalungan iran
so sinar o Alungan, na go iran luntanai so mga sundaro o Namrod na
paladiran awaan na mga tulan bo, kiyan o mga rngit so mga sapo iran go
siyosop iran so mga rugo iran, na dadn a miyasama a sakatao bo a
sundaro, ayabo a minitagak na so mga tulan. Na so Namrod na dairan
kana, ka adn a Hikma ron o Allah, na aya miyasowa na so isa ko mga rngit
na somiyold sa tangila o Namrod na di thangka sa masakit, ayabo a
kapphakapiya a ginawa niyan na pkhapokpok a bakbak a ulo niyan, sa
giyoto dn i masosowa iyan ko miyakapatgatos ragon, so kiyapangarasi
niyan ko Lupa na miyakapatgatos ragon na siniksa o Allah sa duniya sa

321
LIWANAG O SINDAW

miyakapatgatos ragon a go niyan bo imatayi, na salakaw pn so siksa a

khalumbokan yan sa Alungan a Mawri.
So sabaad na iphndalil iran a angkai a kiyapakandebate o Ibrahim (as) a go
so Namrod sa kapiya kon o kaphawala.
Ugaid na mawatan anan ko bnar, sa katii so miyathay a usayan tano ko
kokoman o kapakiphapawala odi na kapakindebate na isumpat tano ron
ka an makaririnayag ko mga tao a pphloba sa bnar.
So kapaki-ndebate na dowa: Mapiya a go marata.
Aya mapiya na so kapakinebate a maka ookit sa kipphanolonn ko Agama,
giyanan so katharo o Allah sa Qur-an:
.]552 :‫" [النحل‬.‫"ادع إلى سبيل ربك بالحكمة واملوعظة الحسنة وجادلهم بالتي هي أحسن‬

Maana: "Panolonn ka so lalan ko tohan ka sa nggolalan sa ungangn a go

mga pipiya a pangoyat, go pakindebate ka kiran sa mapiya a okit." [Qur-
an 16:125].
Sa aya sharat a kakhapakay o kandebate na o makarayag so bnar na ayadn
datumanong, go odi pharatyaya so tao na gnkingka, dikawn
pkhisowasowa, na panamaringka a kapkha usayangka ko bnar.
Aya pman a marata na so kapakindebate ko katawan kadn a lampawi,
apiya langon a ayat o Allah na kayatn kawn na di niyan bo pharatiyayaan.
Lagid a makapantag aya ko AbuTalib a phakasorga kon a tigo mga
lalawandi i lalag, aya iran miyapakataralbi so matag katharo a Shi'ah a di
so mga rarayag a Hadith o Nabi (‫)ﷺ‬, na anda manaya i kapakipndebate
ka ko lagid anan a manosiya?
Giyanan na maliwanag a inisapar o Nabi (‫)ﷺ‬, pitharo iyan:
.‫" رواه أبو داود وحسنه األلباني‬.‫"أنا زعيم ببيت في ربض الجنة ملن ترك املراء وإن كان محقا‬

Maana: "Garantor akn so walay ko lamalama o sorga a bagian o tao a

pananggilaan yan so kapakindebate apiya pn skaniyan i makabbnar."
Piyanothol i Abu Daud go pitharo i Albanie: Mapiya a Hadith.
Sa giyanan dn i okit o mga Nabi (as) sii ko diiran kipanolonn ko Agama.

321
LIWANAG O SINDAW

Sii sa Qur-an, sa Surato Maryam na miyakandebate so Ibrahim (as) a go

so Ama iyan: Pitharo o Ibrahim (as): Hay ama, dingka pshimbaa so
Shaitan... taman sa kapos yan malo matas.
Na sako dadn paratyaya so ama iyan a go so pagtao niyan na kataya so
pitharo iyan kiran:
َّ ُ َ ُ ْ َ َ َ ُ ُ َْ ََ
ِ ‫"وأعت ِزلك ْم وما تدعون ِمن دو ِن‬
.]44 :‫ [مريم‬..."‫َّللا‬

Maana: "Go phananggilaan akn skano dn go so nganin a pshimban yo a

salakaw ko Allah." [Qur-an 19:48].
Knaba ayabo a giyalbk yan na kapangrar ndebate sa live!
Pphagosayn iran so agama, na odi tharimaa o tao a bota i puso na
pphananggilaan iran so kapakiphawala, na itataros iran so panolon iran a
mapiya.
So pman so kiyapakashinmbaga o Musa (as) a go so Fer'awn na matagon
oto piyagosay o Musa (as) so Agama, iniduloniyanon na so daniyanon
katarimaa na inawaan yan na inipalagoy niyan so mbawataan o Esrail na
giyanan so katawan tano so totholanon ko kiyaktda kiran o Fer'awn.
So Nabi tano a Muhammad (‫ )ﷺ‬na so kiyapakatalingomawn o mga
Christian a makapopoon sa Najran na inidulon yan kiran so Agama na
dairan tarimaa na knaba kiran miyakiphawala, aya pitharo iyan kiran na
oba kano di khabnari na pangnin tano badn ko Allah a sa mapapadalm ko
kabokhagan na masogat a morka, na da siran ato, sii anan sa Qur-an 3:61.
Tanto anan a marayag, na aydapat yo sa sabaad aya imanto a ayakon a
dadabiatan o mga Nabi na kapakindebate? apiya so mga Nabi na inisowa
iyan sa ginawa niyan a lampawi.
Ayakon bo a phakarata ko kandebate na so dadag, na lagid yan bo a
piyakadadag so Nabi (‫)ﷺ‬, subhanallah.
Sa tao a paka dadagn yan so Nabi (‫ )ﷺ‬na itagon o Naraka Jahannam.
Miyawna a katharo oto o Nabi (‫ )ﷺ‬a inaloy tano, a sadn sa tao a
pananggilaan yan so kapakindebate apiyapn maka bbnar na bagian yan so
walay sa Sorga.
Na pitharo iyan pn (‫)ﷺ‬:
َ ُ َّ ً ‫ضل قوم بعد‬
َّ ‫"ما‬
.‫ وحسنه األلباني‬،‫" رواه الترمذي وصححه‬.‫الجدل‬ ‫ إال أوتوا‬،‫هدى كانوا عليه‬

322
LIWANAG O SINDAW

Pd sa maana niyan: "Igira a miyadadag so pagtao ko uriyan o turoan na sii

siran pphakapasang sangkai a kapakindebate". Upama na gii mbabaloy a
pawalo. Hadith a piyanothol i Termidhi.
Ikadowa a inipmaana ron o mga Ulama na: Aya sabap a kiyadadag iran na
so kapasang iran i kapakindebate, kapakiphawala.
Na anda manaya i kikhisowasowa tano sa live debate ko mga tao a
marayag a kasosopaka iran ko mga babagr a Hadith o Nabi (‫ ?)ﷺ‬Aya iran
pn phakadadagn na so Nabi? odi iran tharimaa so katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na
ayapn i katharo oka? ayabo a pharatyaan iran na so baya a ginawa iran!
ugaid na pphanamaran tano a gii tano mapagosay so bnar ka kabnar
rktano o pagtao.
Aya tanda o mga tao a miyangadadag na amay ka makatalingoma ron so
marayag a katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na di niyan matarima ka aya niyan mapaka
taralbi so katharo o lagid yan a manosiya a go so baya a ginawa niyan.
Giyanan a mga tao na manonompang kiran a katharo oto o Allah:
ْ ُ ‫" َو َج َاد ُلوا ب ْال َباطل ل ُي ْدح‬
.]2 :‫ [غافر‬."‫ضوا ِب ِه ال َح َّق‬ ِ ِ ِ ِ ِ
Maana: "Gii siran makindebate sa panagontaman iran ko ribat sa imbinasa
iran ko bnar." [Qur-an 40:5].
Odi kabaya o tao a pkhisagda so lalag yan makapantag ko agama na
panamari niyan a di makatharo sa ribat, ka di khapakay oba itaplk so
sogoan o Allah sa soasoat ko dadag a manosiya.
Wajib so kapakarinayaga ko bnar na go so kapaki pananggilai ko ribat.
Piyakawriyan o Allah ko ayat: "So Allah na di niyan thoroon so pagtao a
mga salimbot", kagiya aya pinili iran a lalan iran na so kasalimbot a go so
kambaradusa, dairan dn tarimaa so pandoan o Allah, na pthawdan siran
o Allah ko kadadagan iran ka aniran katintimi so balas o galbk iran sa
Alungan a Mawri.

‫ﲚﲜﲝﲞ‬
‫ﲛ‬ ‫ﱥ ﲋﲌﲍ ﲎﲏﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖﲗ ﲘ ﲙ‬

‫ﲬﲮﲯﲰﲱﲲ ﲳﲴ‬
‫ﲥ ﲧﲨﲩﲪﲫ ﲭ‬
‫ﲦ‬ ‫ﲡﲣﲤ‬
‫ﲢ‬ ‫ﲟﲠ‬

‫ﲿﳁﳂ ﳃﳄ‬
‫ﳀ‬ ‫ﲸﲺﲻ ﲼﲽﲾ‬
‫ﲹ‬ ‫ﲵﲶﲷ‬

‫ﳈ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑﳒﳓ ﳔ ﳕ ﱤ‬
‫ﳉ‬ ‫ﳅ ﳆﳇ‬

323
LIWANAG O SINDAW

259. "Odi na so tao a sumiyagad ko ingd a kiyadaan sa tao a mitatanggasay

na tigyan a anda manaya i kapaguyaga sii o Allah ko uriyan o kiyapatay
niyan! Na inimatayan skaniyan o Allah ko sold o miyakamagatos ragon
uriyan yan na inuyagiyan bo, na tigyan a ay kiyathay ngka? Na tigyan a
matag miyakasalungan odi na saputol sa alungan, na tigyan a aya mataan
na aya kiyathay ngka na miyaka magatos ragon, na ilayangka so
pangn'ngkn ka go so panginginomn ka ka dadn phapagaalin, go ilayangka
so Himar (Kuda) ka, go anami ska mabaloy a tanda sii ko mga tao, go
ilayangka so mga tulan o andamanaya i kapakapshumpasumpata ami ron
uriyan yan na plikosan ami sa sapo, na kagiya makarayagon na tigyan a
imanto na miyatangkd sa ginawa ko a mataan a so Allah na khagaga niyan
so langon taman".
So miyawna a ayat na aya niyanon pindaging na so kababaloy niyan a
Tohan a isaisa a skaniyan bo i phapaar ko langon taman lagid o kipapaarn
yan ko alungan, na sabap sa so kiya-aloya o Ibrahim (as) sa so Allah na i
pphanguyag na go pphangimatay na piyawal o Namrud na sii sangkai a
ayat na phanotholan tano o Allah sa tothol a makanggogonanao sa so
kapanguyag a go so kapangimatay na mataan a sobo so Allah i phapaaron
go khagaga niyan so langon taman.
Ay pandapat ka tigo Allah Hay Nabi sii ko tao a miyakiphawala ko Ibrahim…
giyanan so miyawna a ayat, na inisumpatiyoanon sangkai a ayat a tigyan:
Odi na so tao a sumiyagad ko ingd a giya angkawto a ingd na miyapulang
so tao ron, so dawn matay na miyakapalagoy, kiyadaan sa tao a tarutop,
go tanto dn a miyabinasa ka minitanggasay, minitayak so langon taman,
miyangatutunggad so mga walay.
Giyoto a Falisteen ko kiyasoldi ron i Bukhtanassar a piyolampolang yan so
tao ron go bininasa niyan so ingd.
Na giya sumiyagad oto na so Ozair (as), tig pman o sabaad a siko si Ermiya
[Jerimea] (as), ugaid na so kadaklan na sikon si Ozair (as).
So Ozair (as) Nabi a pd ko mga Nabi ko mbawataan o Esrail (as), giyanan i
Korek, so sabaad na tigiran a knaba Nabi, na skaniyan a angkanan a mama
a sumiyagad sa angkanan a darpa a mabibinasa.
Sipman so Shaikh Sa'dee na knaba anan tigyan Nabi ka mama anan a di
niyan paparatiyayaan so alungan a mawri ka aya Dalil na so kiyatharoa

324
LIWANAG O SINDAW

niyan sa: Anda manaya i kapaguyaga o Allah sangkai a ingd sa miyasowa

iyan aya?
Ugaid na ribat anan, ka aya Dalil sa skaniyan na Nabi na inimbityarai o
Allah nggolalan sa Wahi, na so knaba Nabi na di khawma a Wahi,
giyapman a kiyagiraw niyan anan a anda manaya i kakhawyagai sharoman
na sabap sa kiyamasaan yan oto a tanto a kiyabinasa o ingd na lagidboba
kiyadai sa inam sa bapn makambalingan ko andang a btadiyan, lagid o
kiyatharoa o Ibrahim (as) ko Allah a ya Allah na paki-ilayn ka rakn o
andamanaya i kakhawyaga ngka ki miyamatay? Na tigo Allah a baka da
paratiyaya? Tigyan a knaba da ugaid na an thakna a ginawa ko. Khawma
tano bo so totholanon.
Na so kiyasagadi o Ozair (as) sa angkawto a ingd a miyabinasa na kiyadaan
sa inam oba pn makambalingan ko kataragandang yan, na sabap ko rata
a ginawa na miyakagiraw a anda manaya dn i kapaguyaga sii sharoman o
Allah sa angkai a ingd a miyabinabinasa.
Na sabap sa knaba skaniyan bo i makaphipikir sa lagidoto na biyaloy
skaniyan o Allah a tanda sii ko salakaw di salakaw.
Na sii dn sa oras oto na kinowaan o Allah sa napas, na sii ko
kiyapakamagatos yan ragon a kapapatay niyan na inoyag bo sharoman o
Allah ka aniyan kamasai mismo sa ginawa niyan so kaphakagaga o Allah
go an matanto sii ko mga tao.
Sii a tig i Ibn Katheer ko kiyapatay niyan na aya edad yan na patpulo matag,
na kagiya uyagn o Allah na giyoto dn i edad yan, dadn phapagaalin, na so
wata iyan na miyaka magatos a go dowa pulo ragon, na so wata o wata
iyan na miyakasiyawpulo ragon.
Na kagiya uyagn o Allah na aya inonaaniyanon mbalingan na giya mata
niyan, aniyan kamasai a gii kathootoor a lawas yan, na kagiya makatindg
na iniwahi ron o Allah: Ay kiyathay a kiyapatay ngka? Na tigyan a matag
miyakasalungan odi na saputol sa alungan, sabap sa aya kiyakowai ron o
Allah sa napas na kapipita, na aya kiya-uyaga niyanon na khagabi, na
tigyan oba giyoto dn so gawii. Na tigo Allah a mariribat ka, aya mataan na
miyakamagatos dn aya ragon a kiyapatay ngka.

325
LIWANAG O SINDAW

Na ilayangka tigo Allah so awid ka a khakan go khainom ka dadn

phapagaalin, ka siniyap o Allah ka skaniyan i phapaar go thatandingan ko
langon taman.
Go ilayangka so Himar ka, giyanan so "Donkey" sa English, mayto a kuda
a da a sii rkitano ron, ilayangka tigo Allah a Himar ka anan ka uyagn ami,
ilayangka tigo Allah ka pakashompasompatn ami so tulan yan uriyan yan
na tagoan ami sa sapo. So mga tulan o Himar na mipaparak dn ko
miyakambalabala, na phagilayn yan na gii shompasompat, na kagiya
makashompasompat a umani shouran na ipshompat yan a ginawa niyan
ko dait a sumpatanon na kiyatagoan pman sa sapo, uriyan yan na miwni
ka mimbaloy a uyagoyag a Himar.
Giyanan tigo Allah i mala a tanda sa ipapaar akn so kapangoyag a go so
kapangimatay, sakn tigo Allah i phapaar san, go biyaloy ami ska a tanda sii
ko mga tao ka aniran anan matanto na pamanuthola ngka kiran.
Na so mambo so ingd na sii ko masa a kapapatay o Ozair (as) na
miyapanagombalay bo, na kagiya mawyag na kiyamasaan yan a
miyakambalingan ko andang a kathatagompiya niyan.
Na kagiya kamasaan yan oto langon na tigyan a imanto na miyatangkd sa
ginawa ko a matamataan a so Allah na khagaga niyan so langon taman.
Sabap san na di tano pkhadai sa inam ka giya Marawi City sangkai a
kiyapakaragundong yan na phmbalingan bo In sha Allah ko kataragandang
yan, nggulalan ko limo gagaw o Allah, sa aya kaphakatalingoma o limo o
Allah na mbalingan tano sa tarutop ko agama tano, pananggilaan tano so
langon a ipkhararangit ko Kadnan tano.
Pitharo o Allah:

‫ﱒﱔﱕ‬
‫ﱌﱎﱏﱐﱑ ﱓ‬
‫ﱍ‬ ‫ﱈﱊﱋ‬
‫ﱉ‬ ‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇ‬

‫ﱥ ﱧ ﱨﱩ‬
‫ﱦ‬ ‫ﱖ ﱗ ﱘ ﱙﱚ ﱛ ﱜﱝ ﱞﱟ ﱠ ﱡ ﱢﱣ ﱤ‬

‫ﱪﱫ ﱬﱤ‬
260. "Go gowani a tharoon o Ibrahim a hay Kadnan akn na paki-ilayn ka
rakn o andamanaya i kaphagoyagangka ko miyamatay? Pitharo iyan: Baka
da paratiyaya? Pitharo iyan: Knaba da ugaid na an thakna a puso akn,
pitharo iyan: Na kowa ka sa pat timan a papanok na pangarada ngka

326
LIWANAG O SINDAW

uriyaniyan na tagoingkawn so umani palaw, uriyaniyan na tawaga ngka

siran ka phakawma siran rka a pphamagayas, go knalangka a mataan a so
Allah na Mabagr a Mawngangn".
Sumpat dn aya o mga ayat a kapphagosaya o Allah sa kaphakagaga niyan,
aypandapat ka tigo Allah ko tao a miyakiphawala ko Ibrahim, odi na so
Ozair ko kiyasagadi niyan ko darpa a mitatanggasay, go ay pandapat ka ko
masa a kiyatharoa o Ibrahim (as) sa Hay Kadnan akn na paki-ilayn ka rakn
o andamanaya i kaphagoyagangka ko miyamatay, na pitharo o Allah: Hay
Ibrahim na inongka anan phangniya baka di makapaparatiyaya? Na tigyan:
Knaba di, ugaid na an thakna so puso akn.
Ino mangaday ba mindowadowa so Ibrahim (as) sii ko kaphakagaga o
Allah mangoyag sa miyatay?
Ad'n a mga Ulama a giyana i tindg iran, inokon anan miyapangni o Ibrahim
(as) ko Allah ka mishangka a puso iyan, lagidoba di phakaparatiyaya.
Na binasa anan a tindg, ka so mga Nabi (as) na mawatan kiran so lagid
anan, so kandowadowa ko kaphakagaga o Allah, so kandowadowa ko
agama na paka-kakafir, na mawatan anan ko mga Nabi (as).
Sa aya korek a sabap a kiyapangniya san o Ibrahim (as) na an pagumarg so
paratiyaya niyan, ka mbida so matag tothol a go so kiyamasa-an,
paparatiyayaan yan dn so katharo o Allah ugaid na kabaya iyan a mailay
niyan sa matakapala ka an pagumarg so Yaqeen yan go pananarig yan,
miyandingandingan anan o puso iyan na kabaya iyan a maparuli niyan a
kailaya niyanon ka an thakna a puso iyan ko mandidingandingan yan.
Sa aya sabap oto na siyagadan yan a miyatay a binatang piyagdasan o
langowan a baranaranap, piyamagatoangan o mga papanok a go so mga
arimaw go so mga old, minitayak so anggawta iyan ko tiyan o pithibarang
a baranaranap, na miyammsa, sa tigyan a suti so Allah, uriyan o kinitayak
o anggawta a angkai a binatang na paguyagn yan pman, na
miyandingandingan yan a mailay niyan mismo i ukit a kakhawlawla oto,
na tigyan a hay Kadnan ko na paki-ilayn ka rakn, knaba ako da paratiyaya
ugaid na an thakna a mukarn akn.
Adn a Hadith a miyatharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.]‫ [رواه البخاري ومسلم‬.."‫"نحن أحق بالشك من إبراهيم‬

327
LIWANAG O SINDAW

Maana: "Mas kapapatotan tano ko kashangka a atay (kandowadowa) a

diso Ibrahim". [Pityanothol i Bukhari a go Muslim].
Na giyanan i iphndalil o mga tao a phnggiraw a bnar dn a mishangka a atay
o Ibrahim (as) ko kaphakagaga o Allah, go apya so Nabi (‫ )ﷺ‬na mishangka
mambo a atay niyan, ka katan a miyatharo iyan anan.
Pitharo i Ibn Katheer: Ayabo a makaptharo sa lagid anan na so tao a da a
sabot yan, di niyan shabotn so Hadith.
Na aya maana a Hadith anan na so Ibrahim (as) na knaba mishangka a
puso iyan, ka mas kapapatotan tano tigo Nabi (‫ )ﷺ‬ko kashangka na ati di
tano pshangka na ayapn pshangka so Ibrahim (as)? Giyanan i maana a
angkawto a Hadith, mawatan so mga Nabi (as) ko mga ala a dusa, mga
Ma'sum siran.
Na kowa ka a tigo Allah sa pat timan a papanok ubangka pagilaya.
Knaba iportante a katokawan tano o antonaa san a mga papanok, da a
bali o katokawi ron, ugaid na aya miya aloy i Ibn Abbas (ra) na: Na satiman
a Marapatik, satiman a Lomshad a manok, satiman a Mra "peacock",
satiman a Gharnooq. Aya Gharnooq na miphlagid sa buntal o Tikogas, mga
ala badn, a sii pkhailay sa mga ligid a ragat, mga atas i ae, mga atas i lig a
go tuka, sipman si Mujahid na aya miya aloy niyan a ikapat na Kakowak.
Kowa ka tigo Allah sa pat timan a papanok, na pangaradangka siran,
uriyan yan na mbagibagiangka siran ko mga puro o palaw, uriyan yan na
tawagangka siran ka phakawma siran rka a pphamagayas.
Na kuminowa so Ibrahim (as) sa pat timan a papanok, na siyombali iyan
siran, na kagiya mapasad na piyamadotan yan siran sa bumbol na
piyakashmbosmbor yan so mga bombol, na piyangarad yan sa maroni so
mga papanok na piyakashmbosmbor yan pman, uriyan yan na
pimbagibagi iyan ko mga puro o palaw, na kakaptan yan so pat timan a
ulo, na kagiya mapasad na tiyawag yan siran, na phagilayn yan mismo a
so uman i bumbol na pshong ko pd yan a bumbol, so mga sapo a go so
mga tulan na gii shompasompat, so rugo o umani papanok na somiyong
ko khirugo-on, kagiya mapasad na lumiyayog siran na somiyong siran ko
Ibrahim (as) a dapn a bairan mga ulo ka kakaptan yan so mga ulo iran, na
kagiya makawma siran sa danga iyan a pphamagayas siran lumalakaw na
igira a aya niyan inidawag ko Marapatik so Ulo o Mra na di niyan khowaan,

328
LIWANAG O SINDAW

na idawagiyanon so ulo niyan na pkhitu-ron. Allahu Akbar. Na

kiyabantayan yan so kaphakagaga o Allah.
Knalangka tigo Allah a mataan a so Allah na Mabagr a skaniyan i
mbabayabaya ko langon taman, go khagaga niyan so langon taman, sa
kabaya iyan na dadn a phakarnon, go skaniyan na Mawngangn sii ko
langon a katharo galbk yan a go mga panduan yan.
Sa aya mala a shabotn sangkai a Ayat a go so unaan yan na so Allah i
phapaar ko langon a kaadn yan, go dadn a ba Mustaheel ko Allah, khagaga
niyan so langon taman, mbabayabayaan yan so kapangimatay a go so
kapanguyag, mga ala inin a tanda sa kaphakagaga o Allah.
Pitharo o Allah:

‫ﱾ‬ ‫ﱽ‬ ‫ﱥﱭﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱴﱵ ﱶﱷﱸﱹﱺﱻﱼ‬

‫ﲂ ﲄ ﲅﲆ ﲇﱤ‬
‫ﲃ‬ ‫ﱿﲀ ﲁ‬
261. "Aya ibaratan o siranoto a giiran nggaston so mga tamokiran sa lalan
ko Allah na lagid o satiman a od a lumiyonaw sa pito wanay na umani
‫ﷺ‬anay na miyunga sa magatos a od, so Allah na gii niyan thaktakpan (sa
limo) so tao a kabaya iyan, so Allah na Maluag a Matao".
So kiyapanothola o Allah sa kipapaarn yan ko kapanguyag a go so
kapangimatay a makanggogonanao sa langon a kaadn yan na
pagimatayan yan bo sa lagid o kiya aloya niyanon ko mga pd a ayat a
langon a adn a napas yan na phakatintim sa kapatay na inipanguyat yan
ko mga uripn yan so kanggasto sa lalan ko Allah ka giyangkai a duniya na
pagawaan bo, apiya langon a tamok sa duniya na ma-akr ka na khawma
so oras a ngganatan kabo na dadn a bangkawn mipthalon rowar sa sardit
a maputi a dinis.
Go pitharo iyan kiran so kala i balas o kanggasto sa lalan rkaniyan,
pthaktakpn yan sa makamagatos, lagid o Sahabie a mishadka sa mga unta
na pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬aya balas ka na umani satiman a unta na pitogatos
a unta, go madakl a miya aloy sa Hadith a lagid anan.
Na ini-ibarat anan o Allah sangkai a ayat sa lagid a tigyan o satiman a od a
lumiyonaw, na kagiya makalonaw na pimbowatan a pito wanay, aya
wanay na so kasasagurompungan ko unga o ilaw odi na bantad, upama ka
kamais na tagal. Na umani ‫ﷺ‬anay tigo Allah sa angkawto a pito wanay na

329
LIWANAG O SINDAW

magatos a tago iyan a od, samawto na magatos timan langon, ini-ibarat

san o Allah so gii kashasadka o uripn yan, pphakalonawn o Allah so balas
yan.
Aya lalan ko Allah na so Jihad, go makasosoldon so langon a mapiya a
galbk a sua-suat ko Allah, sa gii thaktakpn o Allah so balas o mapiya a
galbk, so satiman a mapiya na thakpn yan sa makasapulo, taman sa
makapitogatos takp, taman sa pthaktakpn yan pn oto sa didn khaitong o
pera takp a balas sii ko tao a kabaya iyan.
Makawma so tao sa alungan a mawri na so balas a mapiya a imbgay ron o
Allah na di niyan khagaga mamagitong, na o kabaya aka a mathaktakp rka
so limo gagaw o Allah sa duniya sampay sa alungan a mawri na
pakandaklangka so kanggasto sa sua-suat ko Allah.
So Allah na Maloag, maana a mitataralo so kalimo iyan, Matao na katawan
yan so dait a ipangalimo go so di dait a ipangalimo.

‫ﱥ ﲈ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏﲐ ﲑ ﲒ ﲓ ﲔ ﲕ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙﲚ‬

‫ﲛﲜ ﲝﲞ ﲟﲠ ﱤ‬
262. "So siranoto a giiran nggaston so mga tamokiran sa lalan ko Allah
uriyan yan na di iran thundogn so miyanggasto iran a panonongka go
ringasa na bagian iran so balas sii ko Kadnan iran go di siran khawan go di
siran makaphmbuko".
Initundogon o Allah a so mga tao a gii nggasto sa lalan ko Allah, gii
shasadka sa sua-suat ko Allah na adn a sharat a kakhaparoliya iran ko balas
o pinggasto iran, aya sharat yan na di iran oto iphanonongka ko tao a
pishadkaan iran, go di iran pringasaan.
Aya kadaklan ko mga tao na gophoon adn a minidawag yan a kamapiyaan
ko pdiyan na o adn a ikararangitiyanon na tigyan a siyana aya a mga tao a
da a mga tadm yan, na kapanonongka anan, na gophoon ka panonongkai
so tao na miya-impas so balas o kamapiyaan a minidawag kawn, lagid o
kakha-aloy niyan ko phamakasaluno a mga ayat.
Odi na apiyangka da pamanongkai o ringasaan ka a katharo odi na galbk,
tanto a maito a kaiilayangkawn kagiya mala a tadman yan rka, na gophoon
ka anan nggalbka na miyabinasa so kamapiyaan a miniromag kawn, da a
balas a bangkawn khaparoli.

331
LIWANAG O SINDAW

Sa o kabaya aka a maparolingka so balas o kiyanggastongka sa lalan ko

Allah, kiyashasadka ngka na pananggilaingka so kapanonongka na go
obangka maringasa so pagaringka a pikhapiyaanan ka.
So tigo Allah so mga tao a gii nggasto sa lalan ko Allah a di iran
iphamanongka so giiran manggasto, go di khasabapan sa karingasaa iran
ko tao a pinggastowan iran odi na pishadkaan iran na siran i mga tao a
khaparoli iran so balas a miya-aloy, go pd a balas iran na di siran khawan
na go di siran dn makaphmbuko.
Amay ko phatay siran na di iran ikhawan so siksa o Allah ka ipagalaw kiran
o mga Malaikat so kapipiya ginawa, go di iran miphmbuko so
kagaganataniran sa Duniya ka khilangn kiran o Allah so khatarosan iran sa
Surga a mapiya a khalumbokan.
Pitharo o Allah:

‫ﲩ ﲫ ﲬﲭ ﲮ ﱤ‬
‫ﱥ ﲡ ﲢ ﲣ ﲤ ﲥ ﲦ ﲧﲨ ﲪ‬
263. "So katharo a mapiya a go so kapagma na mapiya a diso sadka a
totondogn a ringasa, so Allah na Kawasa a Mapantang".
So sadka tigo Allah a totondogn a ringasa lagid o kapanonongka na da a
bali niyan, tomo a bangkadn katharoi sa mapiya so tao a
makakhakailangan disa bangka bgi uriyan yan na knaba Ikhlas a kiyabgi
ngkawn ka iphanonongka-akawn bo, sa aya mapiya a katharo na
ipamangni ka badn sa rizki ko Allah odi na nganin san a mapiya a lalag.
Odi a tigo Allah na so kapagma, aya maana niyan na miyakawma rka so
tao a makakhakailangan na tomo a mapagma aka ko mga tao so btadiyan
a makarorondan di sa bgan ka uriyan yan na ipringasa akawn.
Aya inaloy niyan san na ringasa, ka aniyan marangkom so kaphanonongkai
ngkawn, go so kaphamanotholangkawn ko mga tao a si aki oto na bangka
bo bigan ka da a khakan iran, palayawn anan ringasa.
Khapakay a makagiraw so sabaad a ino giyanan i phmaanaan ka sa
angkanan a basa Arab a Maghfirah a aya kalalayaman a maana anan na
kapririla?
Na aya smbag yan na so Maghfirah a aya paka-asal a maana niyan na so
kasapngi ngka ko Shayi, giyoto i kinibthonon ko kapririla ka lagid obangka
siyapngan so karibatan rka o tao igira a rinilaan ka, go aya maana a

331
LIWANAG O SINDAW

kaphrilai o Allah ko uripn yan na so kapshapngi niyan ko karibatan yan sa

di niyanon ishiksa.
Sa giyanan i inipmaana i Imam Tabari sangkanan a Maghfirah sa Ayat, a
giyanan i korek, knaba lagid o ipphmaana ron o sabaad.
Sa aya paka-aantapan sa angkanan a ayat na ska a tao na upama ka
pshadkaan ka so pagari ngka uriyan yan na ipringasa-akawn,
phanonongkaan ka odi na phamanotholn ka so btad yan a ipkhaya iyan sa
tao na tomo a dingkadn pshadkai, ka da a bali a sadka ngka oto a
iniringasa-akawn bo, mas mapiya na bangkadn tharoi sa mapiya a katharo
go pagma-angka so btad yan a ipkhamamala niyan.
So Allah na Kawasa, knaba ino kano niyan pakapshasadkaa go
pakaphnggastowa sa lalan rkaniyan ka baniyan kailangan so mga tamok
yo, go Mapantang, na pangni kano ron sa rila ko mga karibatan yo ka rilaan
kano niyan.
Miyakalala a dusa so kashasadka uriyan yan na iphanonongka aka bo ko
tao, pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sadn sa tao a ipphanonongka iyan so
inipammgay niyan na didn pagilayn o Allah go di niyan dn phamityaraan
sa alungan a mawri go bagian yan so siksa a malipds". [Piyanothol I
Muslim].
Pitharo o Allah:

‫ﱥﲯﲰﲱﲲﲳ ﲴﲵﲶﲷﲸﲹﲺﲻ ﲼﲽﲾ‬

‫ﳒ‬ ‫ﳑ‬‫ﳊﳌﳍﳎ ﳏﳐ‬

‫ﳋ‬ ‫ﳀ ﳂ ﳃﳄ ﳅ ﳆ ﳇ ﳈ ﳉ‬
‫ﳁ‬ ‫ﲿ‬

‫ﳓ ﳔﳕﳖﳗﳘ ﱤ‬
264. "Hay so siranoto a miyamaratiyaya na di niyo phmbinasaa so mga
sadka niyo nggolalan ko kapanonongka a go ringasa, sa lagid o gii niyan
nggaston so tamok yan sa kapaki-ilaylayn ko mga tao go knaba niyan
paparatiyayaa so Allah a go so alungan a mawri, na aya lagid yan na giya
angkawto a lakungan a kababatogan sa botha na miyasogat a mabagr a
uran na miyabaloy niyan a main'k, dadn a khaparoli iran a mayto bo ko
nganin a miyanggalbk iran, so Allah na di niyan thoroon so pagtao a
miyamangonkir".

332
LIWANAG O SINDAW

Tiyawag o Allah so mga uripn yan sa tigyan a di niyo phmbinasaa so mga

sadka niyo nggolalan ko kapanonongka, sa aya maana o lalag na sadn sa
tao a shasadka uriyan yan na ipanonongka iyan bo oto ko biganiyan na
miyabinasa so sadka niyan, da a baniyanon khaparoli a balas, go shiksaan
o Allah sa angkawto a kiyapanonongka iyan.
Di niyo tigyan mbinasaa so mga sadka niyo sa lagid o kabibinasa o sadka o
tao a gii nggasto sa umamanti a sua-suat ko Allah, giyanan so mga Munafiq
a tao, di maka-iikhlas ko kapanadka, sa aya giiran kapanadka na kapaki-
ilaylayn ko mga tao, ansiran kabangtogi a upama na mga lilimo a tao, a
knabairan tigo Allah paparatiyayaa so Allah go so alungan a mawri, kagiya
mga Munafiq, go khitaks kiran sa kokoman so mga Muslim a pphanadka
sa knaba sua-suat ko Allah ka kapagambog, odi na asar bo a kabuto-an sa
eleksyon.
Na aya tigo Allah a kiya-ibaratan a angkanan a mga tao na giya angkawto
a mala a ator a kababatogan sa botha, na aya katawi ngkawn na ba mapiya
a bobungan a masibokar i lupa, aw na go masogat a mabagr a uran na
miyadaon so botha na ayabo a miyalamba na miyakatgatgas a ator a
main'k, basa a Iranun a main'k anan, aya ba‫ﷺ‬n a Mranao na matilak, sii
sa Iranun na aya matilak na langon a mapiya i paras, apiya makrang basta
mapiya i paras na matilak, so suranga o makrang na main'k.
Na lagid dn anan i mambbtadiran a tigo Allah, aya katawi ngkawn na ba
miyamakalala i paratiyaya ka miyamakapasapasang i kapanadka, takinoba
a kapagambog, na makawma siran sa alungan a mawri na miyasowa iran
a angkawto a lakungan a miyasogat a bagiyaw na dadn a bawn miyalamba
a botha, na giyoto dn i khasowa iran a makawma siran sa hadapan o Allah
na kawiwiswisan siran, da a bairan khawmai a balas o sadka iran.
Na sa tao a ipphanonongka iyan so minishadka niyan na lagid anan i btad
yan.
Dadn tigo Allah a khaparoli iran a mayto bo ko nganin a miyanggalbk iran,
ka subra sa miyasogat a bagyaw a inawidana dgan.
So Allah na di niyan thoroon so mga tao a miyamangonkir a da
pamaratiyaya, na o kabaya aka a maparolingka so turoan o Allah na
paratiyaya-angka so mga pandoan yan.
Pitharo o Allah:

333
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇ ﱈﱉﱊﱋﱌﱍﱎ‬

‫ﱗ ﱙ ﱚﱛ ﱜ ﱝ ﱤ‬
‫ﱘ‬ ‫ﱏ ﱐ ﱑﱒ ﱓ ﱔ ﱕ ﱖ‬
265. "Go aya ibaratan o mga tao a giiran nggaston so mga tamok iran sa
araparap ko kasusu-at o Allah go thotomangkdan iran sa mga ginawa iran
(so balas o Allah) na lagid o Asinda ko mipapantaw a bubungan a
miyasugat a mabagr a uran na miyatakp so kapiya niyan i unga, na odi
masogat a mabagr a uran na tarintik, so Allah na Pkhailay niyan so gii niyo
nggalbkn".
Uriyan o kiyapakarayaga rkitano o Allah ko kipanonongkaan ko
inishasadka go ini-ibarat yan sa marayag a ibarat na aya pman a bigan yan
sa ibarat sangkai a Ayat na so Sadka a ikhlas ko Allah, di matotondog a
panonongka go knaba kapaki-ilaylayn ka sua-suat ko Allah go
thotomangkdan iran a bnar so balas o Allah.
Aya tigo Allah a ibaratan yan na lagid o Asinda ko balintad a mipapantaw,
bobungan a masibukar a lupa, mipupuro na di kha-anod a dgan so mga
pamomolanon, go lalayon phaguranan na mapiya kaphagunga o mga
pamomolanon, odi masogat a mabagr a uran na tarintik a pkhisogaton na
didn phmbalisng, uman munga na takp.
Na lagid dn anan tigo Allah i ibaratan o mga Sadka niyo sa giiron
kapakathagompiyaa o Allah go pthakpn yan so balas yan, o kaniniati niyo
sa mapiya a ni-at na dadn a baniyan kabinasa.
Lagid o miyawna a kiya-aloya niyanon sa kapkhatakp o balas o Sadka sa
pitogatos takp, odi na kalawanan pn.
So Allah na pkhailay niyan so langon a galbk yo na phiyapiyai niyo, di niyo
phmbinasaa so mga amal yo a mga pipiya nggolalan ko mga dusa lagid o
kapanonongka.

‫ﱥﱞﱟﱠﱡ ﱢﱣﱤﱥﱦﱧﱨﱩﱪﱫ ﱬﱭﱮ‬

‫ﱹﱻﱼﱽ‬
‫ﱺ‬ ‫ﱯﱰﱱﱲﱳﱴ ﱵﱶﱷﱸ‬

‫ﱾ ﱿ ﲀﲁ ﲂ ﱤ‬

334
LIWANAG O SINDAW

266. "Ba kabaya o isa rkano a ka-adnan sa Asinda a mga Korma a go mga
Grapes a pphamanoga ko mga kababaan yan so mga lawas a ig a
mapaparoli niyanon so pithibarang a unga a kayo, na miyawma a kaloks
na so mbawataan yan na palaya mga lolobay, na miyasogat a bagiyaw (so
Asinda niyan) a masasarngan a apoy na miyatotong, lagid anan a
pphakarayagn rkano o Allah so mga tanda iyan ka angkano
makapamamikiran".
Aya pman a bigan o Allah sa ibaratan na giya angkawto a tao a gii nggalbk
sa galbk a sua-suat ko Allah, ugaid na amay ka minitulod na miya-alin so
niat yan na badn mimbaradusa na miyabinasa so amal yan sa subra sa
miyatotong a pamomolan a dadn a baniyan bali, na di niyan
kaphanabangan go di makaphamula sharoman ka dadn a baniyan
khagaga.
Di niyo tigo Allah phmbinasaa so mga Amal yo, ba niyo kabaya a aya
mawlawla niyo na lagid aya?
Ini-ibarat yan sa angkawto a mama a miyakaparoli sa mapiya a Asinda,
kapapadalman sa pithibarang a mga unga a pamomolan, go mga Korma a
go mga Grapes, na pphamanoga pn so mga lawas a ig ko mga kababaan
yan, tanto a mapiya a darpa, mappno a kawyagan. Na kagiya mawma a
kaloks na so mga mbawataan yan na mga lolobay, dapn pamanokod ka
mga roroni pn a di mga tatao khawyagan, na miyasogat a bagiyaw
(Baguio) a phagawid sa apoy so Asinda na miyatotong. Na baniyan dn
kathatawdi ka miyaloks, na di kaphanabangan o mbawataan yan ka palaya
mga lolobay, na di makaphamola sharoman ka riyaot a kaloks, na di
miphamola o mbawataan yan ka di mga tatao, di phakandod ko
mbawataan yan ka da a kawyagan iran. Na so rata a ginawa a go so awida
akal na mithaman.
Na lagid dn anan o tao a miyagamal miyagamal uriyan yan na bininasa
niyan bo so amal yan nggolalan ko mga kadusaan yan, makawma sa
alungan a mawri na baniyan dn kathatawdi a khikikayambr o mga amal
yan a khadaan sa bali, na di makaphagamal sharoman ka didn
makaphmbalingan sa duniya, na khalombokan yan dn so kambaoman a
go mala a kapakashndit.
Pphakarayagn rkano tigo Allah o Allah so mga tanda iyan ka angkano
makapamamikiran, na baloya niyo so langon a galbk yo a Ikhlas a sua-suat

335
LIWANAG O SINDAW

ko Allah, go pananggilai niyo so langowan a galbk a phakabinasa ko amal,

sa aya da a lawan yan a phakabinasa sa Amal na so kapanakuto, sadn tigo
Allah sa manakuto na miya-impas so langon a galbk yan.
Pitharo o Allah:

‫ﲏ ﲑ ﲒﲓ‬
‫ﲐ‬ ‫ﱥﲃﲄ ﲅﲆﲇﲈﲉﲊﲋﲌ ﲍﲎ‬

‫ﲛ ﲝ ﲞﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﱤ‬
‫ﲔﲕ ﲖ ﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﲜ‬
267. "Hay so siranoto a miyamaratiyaya na nggasto kano phoon ko mga
pipiya ko miyangasosokat yo a go so piyamakalonaw ami rkano a phoon
ko lupa, go di niyo aya pphilia so marata a ron kano phnggasto a skano na
di niyo oto khowaan inonta na ikamamala niyo, go knala niyo a mataan a
so Allah na Kawasa a Barabantoga".
So kiyapagosaya o rkitano o Allah ko kala i balas o kanggasto go
kashasadka, go so kala i dusa o tao a ipphanonongka iyan so
minipammgay niyan na inisugo iyan rkitano a nggasto tano phoon ko mga
tamok tano o kabaya tano a maparoli tano so balas a inaloy niyan.
Hay skano tigyan a miyamaratiyaya na nggasto kano phoon ko mga pipiya
ko mga tamok yo, lagid o mga bulawan a go perak, shasadka kano ron go
nggasto kano ron sa lalan ko Allah.
Go sopn so pphangasosokat yo a mga unga a pamomolan a pphakalonawn
ami rkano phoon ko lupa, lagid o kamais, ilaw, unga a kayo, go so nganin
san a pamomolan.
Go di niyo tigo Allah aya pphamilia na so marata-on na aya niyo
iphammgay, a o skano i kabgi sa lagidoto na di niyo khowaan sabap sa di
kano ron khasoat, ayabo a kakowaa niyo ron na baniyo ikamamala so
migay rkano ron, aya maana o lalag na asar bo a di marata a ginawa niyan.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Di niyo phakikan'n ko tao so di niyo kh'n".
Sa aya puntosan a angkai a ayat na inisugo o Allah so khasasadka phoon
ko mga pipiya ko tamok, knaba so mga rarata-on, madakl a tao a ayabo a
ipphammgay niyan na so di niyan khapakayan ko mga kasangkapan yan,
odi na so di niyan khalino a pangn'ngkn, na inisapar anan o Allah.
Miyapanothol i Al Hakim a giyangkai a ayat na sii inituron ko mga Ansar
(ra), so sabaad kirn na aya niyan ipphammgay ko mga pobri na so marata

336
LIWANAG O SINDAW

ko unga o kurma niyan a di niyan khapakayan, na inisapar o Allah, sa o

phammgay ka na so mapiyawn na ayangka pammgan.
So Allah na Kawasa, maana knaba ino rkano pshogoon o Allah so
kashasadka ka baniyan kailangan ka skaniyan na kawasa, aya mataan na
skano i makakhakailangan ko balas a imbgay niyan rkano.
Go skaniyan na Barabantoga, na phnggasto kari sa lalan ko Allah na so
marataon na ayangka phagarawn na o aya mbgan ka sa pammgayan na so
datu a lagid a kaadn na phamiliin ka so mapiyawn? So Allah i lbi a
barabantoga na aya paladn kawn na so daa unaan yan a mapiya ko tamok
ka.

‫ﲭﲯﲰ‬
‫ﲮ‬ ‫ﲧ ﲩﲪﲫﲬ‬
‫ﲨ‬ ‫ﱥﲣﲤﲥﲦ‬

‫ﲱﲲﱤ‬
268. "So Shaitan na ipphangangalk yan rkano so kapopobri go ipshugo
iyan rkano so mga rarata, na so Allah na iphapasad yan rkano so rila a go
so kamapiyaan yan, so Allah na Maluag a Matao".
So sabaad ko mga tao apiya igira a khabaya shasadka na gophoon yan
miyapikir a khalbatan so tamok yan na di pshadka, ipkhawan yan oba
mapobri, lagid o minilakit rakn a tothol a malakon a datu a kawasa sa pd
anan sa mga darpa tano na inisugo iyan ko pagtao niyan a itunga iran o
pera i khibgay niyan a diyakat na kagiya maitong a pera bs ka Million a
miphndiyakat yan na tigyan ah mala bs a khalbaton, di ako dn tigyan
phndiyakat, inikawan yan oba mapobri.
Na giyanan i maana a katharo anan o Allah, sa galbk anan tigyan o Shaitan,
ipphangangalk yan rkano so kapopobri ka angkano di makaphnggasto sa
lalan ko Allah, angkano di makapshasadka, angkano di makaphndiyakat,
go ipshugo iyan rkano so marata, langon a marata a galbk na sugoan o
Shaitan, na sadn sa tao a aya niyan paratiyayaan so Shaitan na talikhodan
yan so sugoan o Kadnan yan na ayadn a miphagpda iyan na so mga
Shaitan.
Na so Allah a tig o Allah na iphapasad yan rkano so rila iyan sa alungan a
mawri, a balas o kiphnggulalann yo ko mga sugoan yan, rila a inaloy niyan
knaba balas, ka an makanggonanao sa so manosiya na didn sala a kharibat

337
LIWANAG O SINDAW

ka knaba Malaikat, na sabap sa paparatiyayaan yan so Allah go da niyan

pangunoti so Eblis na iprilaon o Allah so mga karibatan yan.
Go iphapasad yan rkano pn so kamapiyaan yan sangkai a Duniya, na di
niyo khawann so kapopobri ka pthaktakpn rkano o Allah so limo iyan,
skaniyan i gii mririzki, na di kano pkhawan, skaniyan na Maluag, maana a
Malimo, a go Matao, katawan yan so kamapiyaan yo, o aya rkano mapiya
na makala kano i tamok na phakalaan kano niyan i tamok, na o barkano
dn phakabinasa na pthatangkaan yan rkano.
Duan yan so tao a mas miyathomo iyan so Shaitan a diso Kadnan yan.

‫ﲾﳀﳁﳂﳃ‬
‫ﲿ‬ ‫ﲶﲸﲹﲺﲻ ﲼﲽ‬
‫ﲷ‬ ‫ﱥﲳﲴﲵ‬

‫ﳄﳅﱤ‬
269. "Iphmbgay niyan so ungangn (Hikmah) ko tao a kabaya iyan, na sa
kabgan sa Hikmah na sabnar a kiyabgan sa madakl a mapiya, na ayabo
man a shabot na so mga pipiya i pamikiran".
Giya angkai a Hikmah so lalayon tano dn pkhakin'g ko salakaw di salakaw,
a tanto dn a miyabinasa so kasasabota ron o mga tao taman ko gii
mamagulama, aya kiyasabutairan sangkai a Hikmah na so kalmk i ukit ko
langowan a btad.
Oway, inisugo o Allah a go so Nabi (‫ )ﷺ‬so kaninay a ukit sii ko kadaklan ko
mga galbk, ugaid na adn a masa a kailanganon so katgas a bityara.
Na so kapakashnggaya angka sa dowa anan a btad a go so kinggolalann
kawn sa aya maana o lalan na makalmk ka i ukit ko masa a kailanganon so
kalmk na makatgas ka i ukit ko masa a kailanganon so katgas na giyanan i
HIKMAH.
So kalkm a ukit ko masa a kailanganon so mabasng a bityara na knaba
Hikmah ka kaboboda, odi na kada a sabot.
Na aya da a lawan yan a kada a sabot na gophoon ska a tao a di sumasabot
na ayapn a tangkap kawn na skai sumasabot, mala inin a tiyoba a
misosogat imanto ko kadaklan, ya Allah na angkatangka ko mga puso ami
so karata a pamikiran.
So Musa (as) na inisugoon o Allah so kapakalmka niyan ko katharo iyan ko
kipphantagn yan ko Fer'awn, sabap sa kalokalo na maratiyaya, na so da

338
LIWANAG O SINDAW

niyan kaparatiyaya na piyakabasngan o Musa (as) sa katharo sa pitharo

iyanon:
.]505 :‫ [اإلسراء‬."‫"وإني ألظنك يا فرعون مثبورا‬

Maana: Mataan aki hay Fer'awn a aya kaiilaya ko rka na miyalaklak kadn,
miyabinasa kadn! [Al Isra: 102].
Na di ako pharatiyaya oba so sabaad imanto a tatarman iran a mudoliran
ko gii kapagosaya ko pandoan o agama kagiya ko a mabasng a go makras
oba siran i mas matao ko Hikmah a go so sugoan o Allah a diso Musa (as).
Pitharo i Mujahid: Aya Hikmah na so Sabot ko Agama a go so Qur-an.
Go pitharo o mga Ulama:
.‫الحكمة وضع الش يء في موضعه‬

Maana: Aya Hikmah na so kibtadn ko Shayi sii ko mbtadanon, sa aya

maana o lalag na so katao ngka ndaidait ko btad.
Sa aya da a lawan yan a Hikmah na so Hikmah o mga Nabi (as), na sadn sa
kala aka I sabot ko agama na kala aka I Hikmah, na odingka sasabota so
Hikmah na nanao sa dangkapn sabota so agama ngka.
Na ayabo a phmbgan o Allah sa Hikmah na so kabaya iyan, ipphamamili
iyan, knaba langon a tao na mbganiyanon, na sadn tigo Allah sa kabgan sa
Hikmah na sabnar a kiyabgan sa madakl a mapiya.
Na ayabo a shabot sangkai a bityara na so mapiya i pamikiran, ayabo a
phakakowa sa ndaowan a go thoma ko mga ayat o Allah na so mga tao a
mga pipiya i pamikiran, sa aya maana oto na odika phakakowa sa thoma
ko mga ndaowan o Allah na binasa ka i otk.
Pitharo o Allah:

‫ﱋ ﱍﱎ ﱏ ﱐ ﱑ ﱤ‬
‫ﱌ‬ ‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄ ﱅﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊ‬
270. "Go so nganin a miyanggasto niyo a gasto odi na minishamaya iyo a
samaya na mataan a katawan oto o Allah, go dadn a tinabanga o mga
salimbot".
Langon tigo Allah a gii niyo mishadka a sadka odi na gii niyo mishamaya a
mapiya a galbk, pdon so kashasadka na mataan a katawan oto o Allah, na

339
LIWANAG O SINDAW

mbalasan kano niyanon dn, go pthaktakpn yan rkano so balasiyan upama

ka kaniniatan yo sa mapiya.
So kashamaya na miyapagusay tano so sabaad ko mga kokoman yan sii ko
miyanga-uuna a ayat.
Go dadn tigo Allah a tinabanga o mga salimbot, sa aya maana niyan na
upama pman ka so kiyashasadka niyo na knaba Ikhlas ko Allah ka matag
kapagambog odi na apiya pn Ikhlas amay ka totondogn yo bo a ringasa odi
na kapanonongka na shiksaan kano o Allah na dadn a ba rkano
phakatabang phoon ko siksa iyan.
Pd a manggogonanao a angkai a ayat na so kalalangkap o Ilmo o Allah, da
a bawn maphagma, apiya so masoln a galbk lagid o kashamaya na
mikakaip yan, go maito mala a ipphamggay ngka na katawan yan, go
katawan yan so mapapadalm ko mga puso, kawatan yan o Ikhlas so Niat
ka odi na binasa.

‫ﱟ‬ ‫ﱞ‬ ‫ﱖﱘﱙﱚﱛ ﱜﱝ‬

‫ﱗ‬ ‫ﱥﱒﱓ ﱔﱕ‬

‫ﱣ ﱥ ﱦ ﱧﱨ ﱩ ﱤ‬
‫ﱤ‬ ‫ﱠﱡ ﱢ‬
271. "O phayaga niyo so mga Sadka na mapiya dn oto, go isholn yo na
imbgay niyo ko mga pobri na aya rkano lbi a mapiya, go phakadaan yan
rkano so mga dusa niyo, so Allah na Kaip yan so nganin a gii niyo
nggalbkn".
Uriyan oto na pinggonanao tano o Allah ko taralbi a kashasadka, sa giyoto
so masoln a kashasadka, inonta bo sii ko Zakat a paliwgat ka aya taralbi na
so kapkhapayag yan.
Upama a tigo Allah ka mapayag a kapshasadka niyo na mapiya dn anan,
asar a di mabinasa so niat ka, di mabaloy a kapagambog.
Ugaid a tig yan na mas taralbi so masoln a kashasadka, masoln a
kiphmbganiyo ron ko mga pobri, sa di iran ibarat katawan oba skano i
kiyapoonan yan, odi na apiya iran katawan na di pkhapayag ko madakl a
tao.
Pd ko miya-aloy o Nabi (‫ )ﷺ‬a mga tao a phakasirong ko sironsirong o Arsh
sa alungan a mawri sii ko gawii a sasarangaw so alungan sa mga ulo a dadn
a khasirungan na so mama a mishasadka na piyagma iyan, taman sa so

341
LIWANAG O SINDAW

inipammgay o kawanan yan na di katawan o diwang yan, maana tanto dn

a masoln, dadn a matao ron a salakaw ko Allah.
Pd a kalbihan o kapanadka na maphakabagr yan so pkhasakit, pitharo o
Nabi (‫)ﷺ‬: "Pamulongn yo ko pphangasasakit rkano so kapanadka",
Piyanothol i Abu Daud go pitharo i Al Banie a mapiya a Hadith.
Go igira a mishasadka ka na gii ka ipamangni o Malaikat ko Allah sa
sambian yan rka sa lbi a mas mapiya so inishasadka ngka. [Piyanothol i
Bukhari a go Muslim].
Go adn a mama a ini-isha iyan ko Nabi (‫ )ﷺ‬o antonai pinaka mapiya a
galbk sii ko Islam? Na tigo Nabi (‫)ﷺ‬: "So kapamagana, go so kasalamangka
ko salakaw di salakaw". Piyanothol i Bukhari go Muslim.
Go phakadaan yan rkano tigo Allah so mga dusa niyo, aya maana o lalag
na pd pn sa balas o kashasadka na iprila rka o Allah so mga dusa ngka
misabap sa angkawto a kiyashasadka ngka.
Na so Allah na mikakaip yan so langon a galbk yo, da a baniyo ron
maphagma, na mayto mala a galbk ka a mapiya na dingka pkhawann ka
katawan oto o Allah na mbalasan ka niyanon dn, na pananggila ka mambo
sa mayto mala a dusa ka mataan a mikakaip o Allah so sakrokabintng ka,
na dadn a phalagoyan kawn.
Pitharo o Allah:

‫ﱸﱺ‬
‫ﱹ‬ ‫ﱲﱴﱵﱶﱷ‬
‫ﱳ‬ ‫ﱥﱪﱫﱬﱭ ﱮﱯﱰ ﱱ‬

‫ﱿ ﲁ ﲂ ﲃ ﲄ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈﲉ ﲊ ﱤ‬
‫ﱻ ﱼﱽﱾ ﲀ‬
272. "Knaba rka paliwgat so katuroa kiran, ugaid na so Allah na thuroon
yan so tao a kabaya iyan, go sa gii niyo manggasto a mapiya na bagi-an yo,
ka da a ba niyo gii nggaston inonta na araparap yo ko paras o Allah, go so
nganin a maphnggasto niyo a mapiya na mbalasan rkano go di kano dn
kasalimbotan".
Sii ko paganay na so mga Muslim na di iran mbgan sa Sadka so mga
sarowang, miya aloy anan i Ibn Katheer, go si Ibn Abi Hatim na miya aloy
niyan a inisapar kon o Nabi (‫ )ﷺ‬sii sa paganay so kashadkai ko knaba mga
Muslim, na inituron a angkai a Ayat, na pitharo kiran o Nabi (‫ )ﷺ‬a
khapakay dn a shadkaan so mga Kafir.

341
LIWANAG O SINDAW

Sa aya maana a angkai a Ayat na so mga Kafir na knaba rka paliwgat hay
Muslim a katuro iyan ko Agama, na inongka phakarna so kababaloy niyan
a Kafir ko kiphangalimoon kawn? Ti apiya so aso a kakhapiyaanan ka na
mbalasan kawn na ayapn i Manosiya? Adn a mama a ayabo a inipakasurga
iyan na so kiyapakainoma niyan ko as a pkhawaw, go adn a babay a ayabo
a inipakanaraka iyan na so da niyan kapakakana ko bdong taman sa
miyatay.
Ugaid na aya thanodan sii na ayabo a khapakay a shadkaan a Kafir na so
knaba pphamomonoan sa Muslim, so mga Civilian kiran a gii
makingginawai, sopman so mga Sundaro odi na so mga datu kiran a
rumiriit ko mga Muslim, go so mga Ilaga a katawan tano dn so kariridoa
iran rkitano na di khapakay a ipphangalimo.
Sadn tigo Allah sa gii niyo mishadka a tamok na bagian yo oto, bagian yo
so balas yan, sabap sa kaniniatan yo oto, ayabo a sabap a kiyapanadka
niyo na araparap yo ko kasosoat o Allah.
Aya inusar o Allah na "Araparap ko paras o Allah" sabap sa so kasosoat na
sii pkhailay so tanda iyan sa paras, sa aya pd a shabotn tano sangkai a Ayat
na so Allah na adn a paras yan a dumadait sii rkaniyan a Allah a di tano
katawan i rupaan yan, pharatiyayaan tano ugaid na di tano iprupa go di
tano iphanulagid.
Na sabap tigo Allah sa kaniniatan yo oto na soasoat yo ko Allah na didn
khailang ka mbalasan kano ron dn o Allah.
Kasoyan tano a katharo iyan oto a "Di rkano paliwgat so katuro iran", ba
aya maana anan na knaba rkitano paliwgat so kanda'wah?
So turoan na dowa barang: Turoan a kanggonanao, na paliwgat rkitano
anan, Wajib ko pithanggisaan a manggonanao niyan so pagtao sii ko
turona. Ikadowa na Turoan a Tawfeeq, na giyanan i knaba rkitano paliwgat
ka sobo so Allah i phapaar san, thuroon yan so tao a kabaya iyan go
ndadagn yan so tao a kabaya iyan.
Na giya dowa anan a turoan na palaya mapapadalm ko Qur-an, so Qur-an
na turoan ko langowan a uripn o Allah, sabap sa gunanao skaniyan ko lalan
a untol a giyoto so Islam, go so Qur-an na turoan sii ko mga tao a
tiyawfikan o Allah ko katoona niyan ko lalan a matitho na piyaratiyaya

342
LIWANAG O SINDAW

niyan so Allah ka sii niyan khatoon ko Qur-an so ukit a kashimbaa niyan ko

Allah.
Adn a inipakaisha rakn a lagidoba Wajib Manzili a pakaisha a mataan a
inikagowad akn, tig yan a antonaa i phagawidan o Shari'ah Islamiyyah?
Turoan ko langon a tao o Turoan ko sabaad bo ko mga tao? Subhanallah,
katawan akn a aya sabap a kini-ishaan san o minisha na kagiya a di niyan
sasabotn so mbarangan o turoan, na ska pagariko na odingka katawi so
Shayi na paganadangka daan, pananggilaingka obaka maka adn sa
Shubhah sii ko mga tao odi na mga morit ka, madakl a pakaisha a
pphakapoon ko sabaad a katawi niyanon na da a rarad yan ugaid na di
niyan maiin'ngka a khasabapan oto sa kaadn o mala a Shubhah a phaka-
ikmat ko salakaw di salakaw.
Go sadn tigo Allah sa gii niyo manggasto a mapiya, a giyoto so halal a
tamok na mbalasan rkano dn o Allah sa di kano dn kasalimbotan, knaba
matag di khasalimbotan so tao ka pthaktakpnon o Allah so balas o sadka
niyan, mlagid o mapita a tao a pishadkaan yan odi na kafir.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Adn a mama a kawasa na mishadka na aya
kiyashadkaan yan na barashina a bae, na tigo mga tao a mataan si aki oto
ka mishadka na sii ko burikat, na mishadka pman na aya kiyashadkaan yan
na kawasa, na pishiyanta pman o mga tao ka ino a madakl a pobri na sii
mishadka ko kawasa, na mishadka pman na aya pman a kiyashadkaan yan
na tkhaw, na pishiyanta iran pman, na miyawma a Malaikat a angkawto a
mama sa tigyan a dingka rarataa a ginawangka ka tiyarima so sadka ngka,
so sadka ngka ko burikat a bae na oba kalokalo a kasabapan sa kagnki
niyan phasa sa ginawa niyan, so pman so sadka ngka ko kawasa na oba
kalokalo a makakowa ron sa thoma na makasowa shasadka, na so pman
so sadka ngka ko tkhaw na oba kalokalo a kasabapan sa kagnk yan
mamankhaw". [Piyanothol i Bukhari a go Muslim].
Sa lagid dn anan a mga Arab aya a mga papasang i kashasadka, aya kalilid
kiran na sii iran pkhibgay so tamok iran ko mga tkhaw a di khasarigan, na
so khasarigan a bnar a pagusarn yan so tamok sii ko mbtadanon na di iran
sharigan, na knaba miya-ilang so balasiran, aya mataan na da misugat ko
taralbi a mbganon.
Sabap san na pinggonanao tano o Allah ko mga tao a taralbi a mbgan sa
sadka, pitharo o Allah:

343
LIWANAG O SINDAW

‫ﱥﲋﲌﲍﲎﲏﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖﲗ‬

‫ﲠﲢﲣﲤﲥ ﲦﲧ‬
‫ﲡ‬ ‫ﲘﲙ ﲚﲛ ﲜ ﲝﲞﲟ‬

‫ﲨﲩﲪ ﱤ‬
273. "Sii ko mga pobri a miyatingkong sa lalan ko Allah a di phamakagaga
ndalakaw shokat ko lupa a so di kiran matao na ithangkap yan siran a mga
kawasa sabap sa di siran phamangni, a khakilala ngka siran nggolalan ko
tanda iran, di siran phamangni ko mga tao sa kapan'gl, na so nganin a
maphnggasto niyo a tamok na mataan a katawan o Allah".
Aya tigo Allah a taralbi a mbgan yo sa sadka na so mga tao a pobri a
miyatingkong siran sa lalan ko Allah, aya maana na miyataman siran ko
giiran kashoasoata ko Allah na da a kawyagan iran, di siran phakagaga
mangawyagan ka da a capital iran go da a ukit ka miyataman siran sa lalan
ko Allah, lagid o mga tao a gii makiphrang sa lalan ko Allah, so bnar a Jihad,
knaba so kambinasa a bithowan sa Jihad, go lagid o mga morit,
matatangkal siran ko mga Madrasa sa kapphangnala ko agama na da a ba
mattndo a kawyaganiran. Sa so tao a di niyan katawan i btadiran na
ithangkap yan siran a kawasa, madakl imanto a mailay ngka na tigka oba
kawasa, ino oto? Na kagiya tigo Allah a knaba siran pphamangni apiya pn
makakhikinanglan siran a tanto, mas giiran mathomo a migald siran a
utang, a aya tigo Allah a khitndo oka kiran na so mga tanda iran. Aya
maana o lalag na ska a tao na bangkapman ari di khatndo i kawasa a go sa
makakhakailangan. Na giyanan tigo Allah i dait a bgan sa sadka sabap sa
tanto a kamamargnan ka da a matao ko btad yan ka knaba pphamangni.
Miya aloy o Nabi (‫)ﷺ‬: "Knaba aya bnar a Miskin na giya angkawto a
pphakawma rkano a pphamangni sa makan yan, aya titho a Miskin na giya
angkawto a da a balbg yan ugaid na shasabar dn sa di phamangni ko mga
tao".
Go apiya pn tigo Allah masalak a makapamangni siran na knaba siran
pphan'gl, asar a matharo iran so kailangan iran na o da a khibgay kiran na
miyapasad roo, knaba lagido pd a phakalngan sa ayokayok.
Na so nganin a mapshadka niyo kiran a tigo Allah na katawan o Allah,
mayto mala na didn mailang ka so balas yan na sii sa tangan o Allah a
khawmaan yo dn sa alungan a mawri.

344
LIWANAG O SINDAW

Uriyan yan na inaloy pman o Allah so pd ko balas a imbalas yan ko tao a

pphanadka, pitharo iyan:

‫ﱥﲫﲬﲭ ﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴ ﲵﲶﲷ‬

‫ﲸ ﲹ ﲺﲻ ﲼ ﱤ‬
274. "So siranoto a giiran nggaston so mga tamok iran sii ko kagagawii a
go sii ko kadadawndaw sa masoln a go mapayag na bagian iran so balas
iran sii sa tangan o Kadnan iran go di siran dn khawan go di siran dn
makaphmbuko".
Aya maana o lalag na mlagid o aya kashadka ngka na gagawi, odi na
dawndaw, odi na masoln, odi na mapayag, asar a mapiya so niat ka go di
ngka mipanonongka na bagian kadn so balas a phoon ko Kadnan ka, go pd
a balas ka na dika khalk amay ko phatay ka, go dika makaphmbuko, ka
pagalawn ka o mga Malaikat sa surga a khilangn iran rka so darpa aka ko
surga.
Adn a lalayon pkha-aloy o sabaad a siikon aya inituron ko Ali (ra), adn kon
a patlad yan na so saladon na inishadka niyan a gagawii, na so saladon na
inishadka niyan a dawndaw, na so saladon na inishadka niyan a masoln,
na so saladon na inishadka niyan a mapayag. Na malobay anan a totholan,
knaba bnar.
Pakambatakatn rkano o Allah so Qur-an sa barkano dn mapadalm so
turoan, go matatap kano ko linang a paratiyaya.
Pd sa balas o tao a gii shasadka sa masoln na so miya aloy sa Hadith a pd
a phamakasirong ko sironsirong o 'Arsh ko masa a dadn a khasirungan so
mama a mishadka na inisoln yan sa titho a kapagma.
Pitharo o Allah:

‫ﱍ ﱏ ﱐ ﱑﱒ‬
‫ﱎ‬ ‫ﱥ ﱁﱂﱃ ﱄﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ ﱊﱋ ﱌ‬

‫ﱛ ﱝ ﱞﱟ ﱠ ﱡ ﱢ ﱣ ﱤ ﱥﱦ‬
‫ﱜ‬ ‫ﱕ ﱗﱘﱙﱚ‬
‫ﱖ‬ ‫ﱓﱔ‬

‫ﱮ ﱰ ﱱﱲﱳ ﱤ‬
‫ﱯ‬ ‫ﱨﱪﱫ ﱬﱭ‬
‫ﱧ ﱩ‬
275. "So siranoto a pkhan sa Riba na di phamakatindg (sa alungan a
mawri) inonta na lagid o sosolkan a Shaitan, sabap sa mataan a pitharo
iran a mlagid bo so kaphasai a go so kapriba, so Allah na piyakay niyan so

345
LIWANAG O SINDAW

kaphasai na inisapar yan so kapriba, na sadn sa miyakatalingoma ron so

panduan a phoon ko Kadnan yan na gumin'k na rkaniyan so miyaipos na
so btad yan na sii sa bayabaya o Allah, na sa tao a mbalingan na siran so
mga tao sa Naraka a tatap siranon dn".
So kiya-aloya o Allah ko mga pasasadka a go so nganin a imbalas yan kiran
na aya niyan pman inaloy sangkai a ayat so mga tao a tanto iran a piyangtd
a duniya ka apiya nggulalan sa marata na asar a makatamok siran na
phnggalbkn iran, lagid o kapriba.
Na so mga tao a paririba a tigo Allah na makawma siran sa alungan a
mawri na amay ko mawyag siran na di siran phakatindg ko mga kubor iran
inonta na lagid o kapphakatindg o tao a gii panarobthangan a Shaitan ka
sosolkan a tunong, subra sa miyaka-awa a phmbthangn a di maaator a
kapphaka tindg yan, lawan sa dadalikaann a uman tumindg na misomk a
ulo niyan, na tanto a masansara amay ka makawma roo so tao sa alungan
a mawri sa angkawto a margn a btad na subra pn sa sosolkan a eprit, tanto
a margn amay ka makawma roo so mapya umamanti a tao sa duniya na
subra sa kakadnan a tunong.
So mga buntal o riba na tanto a matas a usayanon na ditano dn alowin, sa
aya Wajib ko tao a ikhalk yan so Allah na langon a kiyokom o mga Ulama
sa riba na pananggilai ngka, odi ngka kabaya a makasayan ka sa masosogat
a dalikaan sa alungan a mawri, o miyakailay kano sa paralays a uman
lumakad na mabibid a lawas yan a makikibi a buntal yan na giya mga
anggawta iyan na khikakikibi rakhs a middlot a dila iyan a masasabarang a
mata niyan na giyanan i miphlagid sa buntal o tao a paririba amay ka
makawma sa alungan a mawri, subra sa kiyabotawanan a tao sa nonok.
Pd a miya aloy sa Hadith a siksa o paririba sa alungan a mawri na giya
angkawto a miyapanothol i Imam Ahmad a go si Ibn Majah a m miyailay
kon o Nabi (‫ )ﷺ‬sii ko kiyapakasong yan sa langit a mga tao a so mga tiyan
iran na miyamakala sa ndalagid badn o walay, na khisosolkan a nipay a
tiyan iran, subhanallah. Malo aya malobay a Hadith ugaid na inaloy tano
sabap sa knaba tanto malobay go kiyamasaan sangkai a duniya so kabbnar
yan.
Adn a mala a paririba sa mga darpa tano anan a miyatay sangkai a babago,
na sodn so mga tunganay niyan mismo i pphanuthol raknon a dakon pn
matay si aki oto na dumiyagm a lawas yan go mishakmbot a tiyan yan a

346
LIWANAG O SINDAW

phagoldan, subhanallah, na kagiya matay na apiya so mga wata iyan na da

makaraw tumipho ko kuba niyan ka dita katawan i miyambontal yan,
dairan rakn dn aloya. Dapn matay na miyagdam yan dn so siksa o Allah
sabap sa madakl a ulama a gii mananalo sa Haram so kapriba na si aki oto
na badn pkhatakp a panagontaman yan.
Sa giyanan dn i miya aloy o Allah a sabap a kashiksaa niyan kiran sa siksa
a malipds, mga lampawi ka tigiran a knaba aki aya marata ka lagid bo o
kaphasa a adn a laba niyan, makasosold san so sabaad ko mga tao imanto
a magiingaran sa ulama a langon a mibago a ukit a business a kapriba na
pkhikabdon rakhs a ipphananalo niyan sa tao ka knaba kon marata.
Miyapatnothol i Bukhari a pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Gowani ko makasong ako
sa langit na adn a miyailay ko a mama a gii mlangoy sa rugo, na adn
mambo a mama a tumitimo sa ator na umanon makawbay a mama oto a
pphlangoy sa rugo na songitn yan a ator". Pd a initafseer san o mga Ulama
na giyoto kon so paririba, aya mimbaloy a pangn'ngkn yan sa alungan a
mawri na ator, na sabap sa mabobowa a tiyan yan na gii makaplangoy sa
rugo, na giiron dn makakhlit ka subra sa sosolkan a tunong, salakaw ron
pn so kapphagiyawa ron sa Naraka Jahannam.
Knaba a tigo Allah mlagid so kaphasai a go so kapriba ka so kaphasai na
piyakay o Allah, na so kapriba na piyaka-haram yan.
Na sa tao tigo Allah a makatalingomawn so panduan o Kadnan yan, sa aya
maana o lalag na kiyatokawan yan a haram so kapriba na gin'kan yan oto,
na rkiyan dn so miyaipos a masa, ka di niyan pn oto katawan oba haram
sa aya maana o lalag na knabawn oto ishomarya, ugaid na so langon a
miyalaba niyan ko kapriba na Wajib a miphokasa iyan, khawma tano bo
so ayat a manonompang san.
Go so btad yan a tigo Allah na sii sa bayabaya o Allah, sodn so Allah i matao
ron, khapakay a rilaan yan, go tawfikan yan sa kapakathawbat yan.
Na sapman tigo Allah sa tao a mbabalinganan yan pn a angkanan a kapriba
ko uriyan o kiyatokawi niyanon sa haram na siran so mga tao sa Naraka
Jahannam a tatap tumatap siranon dn.
San kadn kharangn pagariya a kala a dusa o kapriba, kakal kon sa Naraka
a tigo Allah, odi niyan rilai, na ay pandapat ka ko kandagang sa Shabu?
Mas mala anan a Haram a diso kapriba.

347
LIWANAG O SINDAW

Na aya masikaw ron sa ginawa na miyathay dn pphamagosayn so mga

panduan o Allah na badn pkhatakp so kapriba a go so kandagang sa duti a
otk a iphmbinasa ko mga pamikiran, lagidoba iran tatawaga a kaprido so
Allah, na khawma tano bo so ayat a pitharo o Allah a sa tao a di niyan
nggnkan so kapriba tiyawag o Allah a kaprido! Na antai mbaloy a ridoay o
Allah oba makowa a mapiya sa alungan a mawri?!

‫ﱸ ﱺ ﱻﱼ ﱽ ﱾ ﱿ ﲀ ﱤ‬
‫ﱹ‬ ‫ﱥ ﱴ ﱵ ﱶﱷ‬
276. "Pakaphagombasayn o Allah so Riba na pakaphagomargn yan so mga
Sadka, so Allah na di niyan khababayaan so langon a mapasang i ka-ongkir
a baradusa".
Apiya i kapakalaba ngka sa angkanan a kapriba na khawma bo so
kaphagombasay niyan, ka iniphasad anan o Allah, aya mala a ibaratan na
giya miyasowa aya a Marawi, madakl a paririba san, miyamakalala a
building a phoon sa riba, na anda miyatago imanto? Awida akal na
gophoon minitalmba so rarangit o Allah na gii makaprakhrakhs, apiya so
phipiyapiya na pkhararagiton, giyanan i sabap a wajib rkitano langon so
kisaparn ko marata.
Pitharo o Allah sa Surah Al Anfal: "Kalkn yo so Fitnah a knaba siibo khisogat
ko mga salimbot rkano". Khawma tano bo in sha Allah so usayanon o
iraraot tano ron.
Go aya pakaphagomargn o Allah na so mga Sadka, pd a sabap a gii
kakhawasa o tao na igira a mapasang i kapanadka, ugaid na knaba langon,
ka so Allah na katawan yan so kamapiyaan ka, na odingka kamasai sa
duniya a kaphagomarg o Sadka ngka na tangkadangka sa ginawangka a sii
ngka oto khawma sa alungan a mawri.
Mataan a so Allah na di niyan khababayaan so mga tao a phagungkir,
maana a pkhararangitan yan siran, ipkhagowad yan siran, phagongkirn
iran so mga panduan o Allah, go mga baradusa ka ipshapar kiran so
marata na basiranon dn pkhitulod.
Pitharo o Allah:

‫ﱥﲁﲂﲃﲄﲅﲆﲇ ﲈﲉﲊﲋﲌﲍﲎﲏ‬

‫ﲐ ﲑ ﲒﲓ ﲔ ﱤ‬

348
LIWANAG O SINDAW

277. "Mataan a so siranoto a miyamaratiyaya a go minggagalbk sa mga

pipiya a go inipamayandg iran so sambayang a go initunay iran so Zakat
na bagian iran so balas iran sii sa tangan o Kadnan iran a go di siran dn
khawan go di siran dn makaphmbuko".
So kiya-aloya o Allah ko kala i dusa o paririba na inaloy niyan so balas o
mga tao a miyamaratiyaya ko rkaniyan na piyananggilaan iran so langon a
inisapar yan lagid o kapriba, go minggagalbk siran sa pithibarang a mga
pipiya go inipamayandg iran so mga simba ko Allah a mga paliwgat lagid
o mga sambayang a go so kandiyakat.
Giyanan a mga tao a tigo Allah na mataan a bagian iran dn so balas a
phoon sa tangan o Kadnan iran, balas a mapiya a di khagaga mamagitong,
go amay ko mawma siran o kapatan na di siran khawan, di iran ikhawan
so kapatay a go so alungan a mawri, go di iran miphmbuko so khaganatan
iran a kawyagoyag, sabap ko balas a khatalingomaan iran sa tangan o
Kadnan iran.

‫ﱥ ﲕ ﲖﲗ ﲘ ﲙ ﲚ ﲛ ﲜ ﲝ ﲞ ﲟ ﲠ ﲡ ﲢ ﱤ‬
278. "Hay so siranoto a miyamaratiyaya na kalkn yo so Allah, go talikhodi
niyo so nganin a malalamba a pd sa Riba o bnar a skano na mga tao a
miyamaratiyaya".
Aya maana angkai a ayat na upama ka ska a Muslim na adn a piyagutangan
ka sa 5'6 odi na nganin sa a ukit a riba na ipoon imanto a kiyatokawan ka
a haram so kapriba na targn kadn sa tarutop, sa so mibubulog a dangkapn
maskat a Riba na dingkadn shkata, ibarat na miyotang rka si pagaringka sa
limagatos na aya niyo pasad a khibayad yan na nm gatos na dingka anan
showaa ka haram, ayabo a pakibayadingkawn na lima gatos.
Sa ino niyo pn anan di nggolalann a tigo Allah ka di bnar oba kano
mapaparatiyaya.
So sabaad ko mga tao sa Makkah sii ko kiyapagislam iran na adn a
mibubulog a kiyapamagutangaaniran a Riba sako dasiran pn pamagislam,
na pshkatn o khirkon, na tigo maka-uutang a di ako dn phriba sangkai a
kiyapagislam akn.
Na inituron angkai a Ayat ko Nabi (‫ )ﷺ‬sa Madinah na pishoratan siran o
Nabi (‫ )ﷺ‬na kiyagnkan iran sa tarutop so kapriba, giyanan i mbidaan tano

349
LIWANAG O SINDAW

a go so miyanga-uuna a Muslim, makin'g iran so ayat na ininggolalan iran,

aya unga niyan na kiyababayaan siran o Allah, so mga Muslim imanto na
makin'g yan so ayat na badn lumiyambas sa sabala a tangila niyan.

‫ﲪﲬﲭﲮﲯ ﲰﲱﲲﲳ‬
‫ﲫ‬ ‫ﱥﲣﲤﲥ ﲦﲧﲨﲩ‬

‫ﲴﲵ ﱤ‬
279. "Na odi niyo anan nggolalann na tangkda niyo sa ginawa niyo a ridoay
niyo so Allah a go so sugo iyan, na o thawbat kano na ayabo a bagian yo
na so ulo o tamok (capital) yo, di kano phlalalim go di kano phakilalim".
Na odi niyo a tigo Allah gnki a galbk anan a kapriba na ridoay ako niyo dn
a go so sugo akn. Giyanan i taman a kala a dusa o kapriba, sadn sa paririba
na ridoay niyan so Allah a go so Nabi (‫ )ﷺ‬sa duniya akhirat.
Giyangkai a ayat na inidalil o mga Ulama lagid o Ibn Abbas (ra) sa upama
ka makatitindg so parinta o agama na langon a paririba na mbunoon odi
pthawbat.
Na upama ka pthawbat kano a tigo Allah ka nggnkan yo dn a kapriba anan
na aya okit yan na pagitungangka so tamok ka na ayabo a rk kawn na so
capital kawn a pagampaganay, langon a miyatamok ka a phoon sa riba na
wajib a miphokasa-aka.
Langon a tamok a phoon sa haram na wajib a miphokasa o manosiya.
Go so mibubulog a maka-uutang rka na ayabo a khaskat kawn na so capital
ka, dingkadn phribai.
Na odi ka pthawbat hay paririba na ridoay ngka so Allah sa duniya akhirat,
makawma ka sa alungan a mawri na subra ka sa susulkan a tunong, subra
ka sa masosogat a dalikaan, na salakaw roo pn na dadn a bangka
kakhakowa a mapiya ka ridoay ngka so Allah, subra kapn sa miyasogat a
morka.
Sa lagid dn o di niyo kabaya a kasalimbotan kano a tigo Allah na di kano
mambo phanalimbot.

‫ﲼ ﲾ ﲿ ﳀ ﳁ ﳂ ﳃﳄ ﳅ ﱤ‬
‫ﲽ‬ ‫ﱥ ﲶﲷ ﲸ ﲹ ﲺ ﲻ‬
280. "Na o aya btad yan na karrgnan na pakalanata niyo sa kalbodi ron, na
o ba kano badn shadka na aya rkano mapiya, o skano na katawan yo".

351
LIWANAG O SINDAW

Opman a tigo Allah o aya btad o pshkatan yo na karrgnan, maana a di

phakabayad na pakalugara niyo, nayawa niyo sa kalbodi ron, dika
pkhawan ka oba di mbayad na khaskat kawn sa alungan a mawri. Ugaid
na pakalbodi ngka so pagari ngka, ino rka miyaka-utang ka karrgnan na
bangka dn pagumani.
Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sa tao a pakalbodan yan so maka-uutangon odi na
baniyanon dn inirila na phakasirongn o Allah ko sironsirong o 'Arsh sa
alungan a mawri". [Piyanothol i Muslim].
Go pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Phakatalingoma so mama sa alungan a mawri sii
sa hadapan o Allah, na ipagishaon o Allah o antonai miyanggalbk yan sa
duniya a mapiya, na tigyan a hay Kadnan akn na mataan a da a khituro akn
a mapiya a amal, ugaid na bigan ako ngka sa kawyagan, na mimbaloy ako
a padagang, na aya adat akn na langon a pphakawtang rakn a karrgnan na
pphakalbodan akn, na ptharoon o Allah: Imanto na phakalbodan akn ska
mambo, sold kadn sa Surga". [Piyanothol i Bukhari a go si Muslim].
Go odi niyo dn skati a tigo Allah ka baniyo ron dn ishadka na aya rkano
mapiya upama bo ka katawi niyo, aya maana o lalag na so kabasa tano a
di khiropa so balas a imbgay o Allah ko mga tao a mapasadng i kapanadka,
tanto a mala i balas so kashadka lagid o kiya-aloy niyan ko miyanga-uuna
a ayat.

‫ﳋ ﳍ ﳎﳏ ﳐ ﳑ ﳒ ﳓ ﳔ ﳕ ﳖ ﱤ‬
‫ﱥ ﳆﳇ ﳈﳉ ﳊ ﳌ‬
281. "Go kalkn yo so gawii a pagndod kano ron ko Allah, uriyan yan na
ithunay ko uman i ginawa so nganin a miyaparuli niyan go di siran dn
khalalim".
Giyaya i ayat a muripuri a inituron sa Qur-an, so kinituron yan na da
makapera gawii na miyawafat so Nabi (‫)ﷺ‬.
Kalkn yo tigo Allah so alungan a mawri, a pagndod kano ron palaya ko
Allah, na pananggilai niyo so langon a inisapar rkano, go nggalbka niyo so
langon a inisugo rkano, ka sii sa angkawto a gawii na umani isa na
imbalason so kiyaiposan yan a mlagid o panarima odi na galbk, o mapiya
na lbi a mapiya a balas yan, o mambo o marata na marata a balas yan. Go
dadn a baroo khalalim ka mawntol i kokoman so Allah.

351
LIWANAG O SINDAW

Giyoto so gawii a bangkit, uriyan yan na pagoyagn o Allah so langowan a

kaadn ka khokomn yan siran, taman ko mga binatang na pagoyagn sa
masa oto ka an makasaop so kasasalimbotan, ska a manosiya na o adn a
kiyasalimbotan ka a binatang na tatangkdangka a shkatan ka niyan pn sa
hadapan o Allah, uriyan na phmbaloy a botha so mga baranaranap, na
ayabo a khalamba na so mga tao a go so mga Jinn, na imbalas kiran so
mayto mala a miyanggalbk iran, o mapiya na mapiya na o marata na
marata a balas yan, di siran dn khasalimbotan, langon o galbk a miyaparuli
o umani isa na isosorat sa daptar na phakibatiyaon sa angkawto a gawii.
Pitharo o Allah:

‫ﱏﱑ‬
‫ﱐ‬ ‫ﱊ ﱌ ﱍﱎ‬
‫ﱋ‬ ‫ﱥ ﱁﱂ ﱃ ﱄ ﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ‬

‫ﱘ ﱚ ﱛ ﱜ ﱝ ﱞ ﱟ ﱠ ﱡ ﱢﱣ‬
‫ﱒ ﱓﱔﱕﱖﱗ ﱙ‬

‫ﱸ‬ ‫ﱷ‬ ‫ﱥ ﱧﱨﱩﱪﱫﱬﱭﱮﱯﱰﱱ ﱲﱳﱴﱵﱶ‬

‫ﱤ ﱦ‬

‫ﱼﱾﱿﲀﲁﲂﲃ ﲄﲅﲆﲇﲈ‬
‫ﱽ‬ ‫ﱹﱺ ﱻ‬

‫ﲔﲖﲗ ﲘﲙﲚﲛ‬
‫ﲍﲏﲐﲑﲒﲓ ﲕ‬
‫ﲎ‬ ‫ﲉﲊﲋ ﲌ‬

‫ﲞﲠﲡ ﲢﲣﲤﲥﲦﲧﲨﲩﲪﲫﲬ ﲭ‬
‫ﲟ‬ ‫ﲜﲝ‬

‫ﲿ‬ ‫ﲾ‬ ‫ﲸ ﲺﲻﲼﲽ‬

‫ﲹ‬ ‫ﲴﲶﲷ‬
‫ﲵ‬ ‫ﲮ ﲯﲰﲱﲲ ﲳ‬

‫ﳊ ﳌﳍﳎ ﳏ ﳐ ﱤ‬
‫ﳄ ﳆ ﳇﳈ ﳉ ﳋ‬
‫ﳅ‬ ‫ﳀ ﳁ ﳂﳃ‬

282. "Hay so siranoto a miyamaratiyaya na igira a miyamagutanga kano

sa utang a adn a diyandi iyan a mattndo na suratn yo, na go paliwgat a aya
makasuraton ko pamagltan yo na so panunurat a mawntol, go di shangka
so panunurat sa kapakasurat yan sa lagid o kiyapangndaowa ron o Allah,
na surat go kdga ron o miwtang so ishurat yan go kalkn yan so Allah a
Kadnan yan, go di niyan khurangi sa nganin san, na upama ka so miwtang
na da a sabot yan odi na malobay odi na di niyan khagaga komdg na aya
kdgon na so wali niyan sa nggolalan sa kawntol, go pakishaksi kano sa
dowa katao a saksi a pd ko mga mama rkano, na oda a dowa a mama na
isa a mama a go dowa a babay a pd ko khasoat kano ron a mga saksi, ka o
malipat so isa kiran na an mapakatanod o ikadowa, go di shangka so mga
saksi igira a tiyawag siran, go di kano ron phamokli sumurat sa kayto kala
iyan taman ko diyandi iyan, ka giyanan i mawntol a ukit sii ko Allah go

352
LIWANAG O SINDAW

matitho sii ko kashaksi go mawatan ko kapakashangka iyo, inonta oba

dagangan a kamamasaan yo a gii niyo nggiragirayn ko pamagltan yo ka
dadn a dusa niyo ron odi niyo suratn, na pakishaksi kano igira a
miphapasai kano, go di pakiphmbinasai so panunurat a go so saksi, o
nggalbka niyo anan na mataan a dusa niyo, go kalkn yo so Allah ka
pamangndaon kano o Allah, so Allah na katawan yan so langon taman".
Giyaya so tigiran a ‫ آية الدين‬maana a Ayat ko kapamagutanga, a giyaya i da
a unaan yan a matas a Ayat sa Qur-an, kapapadalman ini sa mga kokoman
a manunumpang sii ko kapamagutang.
Sa pd a manggogonanao a angkai a Ayat na so kapamagutang na
khapakay, asar a di kasuldan a Riba ka haram so Riba, na makasosold sa
angkanan a kapamagutang so kaphasa sa utang odi na ulugulugan a tigo
sabaad, asar a di kasuldan a Riba a go so salakaw ron a isasapar a ukit.
Go pd sa manggogonanao niyan na so kapamagutanga na kailangan a
pkhisurat, aya miya-aloy sa angkai a Ayat na so utang a adn a diyandi iyan,
aya maana a adn a diyandi iyan na so adn a pasad a masa a kambayad o
miwtang, ibarat na miwtang rka si Polan na aya pasad yo na ‫ﷺ‬lan na
mbayad bo, na aya diyandi o utang yan na ‫ﷺ‬lan, na kailangan a misurat
anan, na giyanan i inaloy niyan sabap sa giyanan i kadaklan, na apiya so
utang a da a diyandi iyan na kailangan pn a misurat.
Go aya phakasuratn na so panunurat a mawntol, aya manggogonanao
niyan na di khapakay a pakasuratn so baradusa a bukhag ka obabadn
salakaw a isurat yan, sa aya kailangan a sabotn tano sii na so mga Sahabah
(ra) na tanto a maito a matao kiran shorat, na sii sa masa tano aya na
umani isa na matao shorat, na miyakalbod so galbk ka so panunurat na o
salakaw a isurat yan na khabatya o dowambala.
Pd a manggugunanao niyan na upama ka aya miyamagutanga na di mga
tatao shurat na pangnin iran ko matao shurat a suratn yan kiran na wajib
a minggulalan yan, di khapakay a sumangka, ka suguan oto o Allah.
Na so maka-uutang na skaniyan khdg ko ishurat o panunurat, maana a
ptharooniyanon o antonai ishurat yan, pera i inutang yan go anda i
kambayad yan? Na sabap sa imanto na miyakasowa shorat so umani isa
na khapakay a so miwtang na skiyan dn i surat sa kapakadadarpa o
miyagutanga a go so mga saksi. Na amay pman ka so miwtang na di

353
LIWANAG O SINDAW

mapaparo sabap ko kada a sabot odi na kurang i akal odi na nganin san a
sabap na ayawn phakasaliob na so Wali niyan, ama iyan odi na pagari
niyan odi na bapa iyan, sa mukit sa kapaginuntolan sa di phamagalinn so
bnar, di pagumanan go di plbatan, knaba salakaw a ishurat yan.
Go pd a manggogonanao a angkai a ayat na kailangan so dowa katao a
saksi a mga mama, na upama ka da a khatoon a mama na sakatao a mama
a go dowa katao a bae, sa aya maana oto na aya timbang o isa a mama na
dowa a bae, piyakadowa a bae ka so bae na igira a kowan na balilipatn odi
na makori i bityara, na o khalipat odi na kharibat na an mapakatiwlin o pd
yan.
Pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a so mga bae na mga kurang i pamikiran go mga kurang
i kaphagagama.
Go pd a shabotn tano ron na kailangan so kapamili sa pakapshaksiin,
knaba sadn sa kiyabkaran sa mata ngka na piyakashaksi ika, pitharo o Allah
a aya pakapshaksiin na so khasoaton so umani isa, maana a khasarigan, di
pakapshaksiin so di khasarigan.
Go pd a shabotn tano ron na igira a so pakapshaksiin na piyangni ron a
shaksi na di khapakay a sumangka, kailangan a makashaksi, go amay ka
makashaksi na oba makaphririmbota so dowambala sii ko
phakatalingoma a masa na kailangan a matharo iyan so kiyasaksian yan.
Adn a pd a saksi a igira a miyangarirido so phantag na pakapshaksiin na
pphalagoy ka tigyan a di ako san phamangugop ka mapatay ako iran, di
anan khapakay, upama na mas thomoon ka a kararangitan ka o Allah?
Apiya antonai masowa na maptharo oka dn so bantang a kiyasaksian ka.
Go pd a shabotn tano ron na mayto mala na kailangan a misurat, so pd na
tigiran a didn isurat ka mayto bo aya, na so Allah na aya suguan yan na
mayto mala na ishurat, giyanan tigyan i mawntol a ukit go matitho sii ko
kashaksi, an kapananggilai so di kapakapshisinabota.
inonta a tigo Allah oba dagangan a kamamasaan yo a gii niyo nggiragirayn
ko pamagltan yo ka dadn a dusa niyo ron odi niyo suratn.
Giyanan so kaphasai sa Cash, na didn kailangan so kisuratnon, ugaid a tigo
Allah na igira a miphapasai kano na pakishaksi kano.
Na aya sabotn tano saya na so kadaklan ko mga Ulama na matag taralbi
angkai a kinisugoonon, knaba paliwgat. Matag tano pinggonanao o Allah

354
LIWANAG O SINDAW

ko ukit a di tano kapangarirido sabap sangkai a kapamagutanga a go

kaphapasai, go pinggonanao tano niyan ko ukit a mapiya.
Go di pakiphmbinasai a tigo Allah so sumiyorat a go so saksi, sa aya maana
o lalag na sadn sa kiyasaksian yan na gyoto dn i tharoa niyan, sadn sa
pitharoon a ishurat yan na gyoto dn i suratn yan, odi na ska mambo a
phloba sa pakapshaksiin ka na dika pphan'gl ka khapakay a di mapaparo
so tao.
O nggalbka niyo anan a tigo Allah na dusa niyo, na kalkn yo so Allah ka
pangndaon kano o Allah, aya maana o lalag na o kabaya aka a makasowa
ka sa Ilmo na kalkn ka so Allah ka tawfikan ka niyan, ka so Ilmo ko agama
na dait ko mga baradusa.
Paratiyayaa niyo so Allah ka skaniyan i matao ko mga kamapiyaan yo ka
kaip yan so langon taman, katawan yan so khalumbokan o langowan a
galbk, ka so Ilmo iyan na langkap ko langon a kaadn yan.
Pitharo o Allah:

‫ﱊ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏ ﱐ ﱑ ﱒﱓ‬
‫ﱋ‬ ‫ﱥ ﱁ ﱂ ﱃ ﱄﱅ ﱆ ﱇ ﱈ ﱉ‬

‫ﱠ ﱢ ﱣ ﱤﱥ ﱦ ﱤ‬
‫ﱡ‬ ‫ﱚ ﱜﱝ ﱞ ﱟ‬
‫ﱛ‬ ‫ﱖ ﱘﱙ‬
‫ﱗ‬ ‫ﱔﱕ‬
283. "Na o sii kano sa kaplayalayag na da kano makatoon sa panunurat na
garantor a matatangan, na o kasarigi o sabaad rkano so sabaad na tunayn
o siyarigan so inisarigon go kalkn yan so Allah a Kadnan yan, go di niyo
phagmaa so saksi, na sadn sa magma-on na mataan a madudusa a puso
iyan, so Allah na katawan yan so nganin a gii niyo nggalbkn".
Sompat aya o usayan ko kokoman o kapamagutanga a go so kinisugoon o
Allah ko kisuratn ko kapasadan.
Na upama a tigo Allah ka sii kano kapapantagi sa lakawan ka gii kano
mlayalayag na da kano makatoon sa panunurat a phakasurat ko
kapasadan, odi na miyakatoon kano sa panunurat na da a miyatoon a
daptar a go dawat, na aya kidi-aniyo ron na tagoi niyo sa garantor a
khatangan o miyagutang.
Aya garantor na upama ka miyutang ako rka sa perak na tigakn a
kakaptingka pasin a timbak akn aya ka ayaniyan garantor, odi ko ska
kabayadi na giyanan dn i bayad yan.

355
LIWANAG O SINDAW

Giyanan so bithowan tano imanto sa sanda.

Na so sabaad ko mga Ulama na aya tindg iran na siibo khapakay so
kashasandai sii ko masa a gii kaplayalayag ka giyanan i miya aloy sangkai
a ayat, ugaid na aya korek na apiya antonaadn a masa na khapakay ron so
kashandai, matag inaloy o Allah sangkai a ayat so kaplayalayag sabap sa
ron khakalilid so da a khatoon a panunurat.
Go apiya adn a panunurat na khapakay pn so kashandai.
Aya Dalil na so Nabi (‫ )ﷺ‬na inisanda iyan ko mga Yahudi so rabn yan, a
knaba gii playalayag ka sii skaniyan sa Madinah, go madakl a panunurat sa
Madinah.

Sa aya buntal yan na ibarat o adn a utang akn rka odi na pagutang ako rka
na inggarantor aknon so lupa akn sa odi ko ska kabayadi na pphasaan so
lupa na ron khowaa so bayad rka.

So okit o sabaad a mutangon so pagari niyan sa 10k na isasanda iyanon so

lupa iyan a 100k i arga na odi makabayad na ayaniyan dn kinowa so lupa
na kapanalimbot a mala.

Na aya sarat o ishanda na kailangan a tamok a khapakay a phasaan, maana

a knaba Haram ka so Haram a tamok na di khapakay a phasaan, go
kamimilikan o khirkon a shanda ka di khapakay a phasaan ka so dingka rk,
go kailangan a misisibay, maana a knaba adn a miplolook yan, sa di
khapakay oba tigka a inisanda akn rka a saputol aya walay akn, odi na tigka
inisanda akn rka a manobila aya a trak akn.

Na so sanda na khatangan o siyandaan (miyagutang), sa khada sa tangan

o sumiyanda.

Na upama ka mabinasa so sanda, ibarat o binatang na badn matay odi na

trak na badn miyatotong odi na piyan'khaw sa tangan o sasandaanon na
di niyan khabayadan, inonta na ba niyan inindaraynon ka giyoto i
kapakaphmbayad yan.

Pakaisha: INO KHAPAKAY A NGGUNAAN SO SANDA? Ino khapakay a

nggunaan o siyandaan so inisandaon?

Smbag: So Sanda na piyakadowa barang o mga Ulama:

356
LIWANAG O SINDAW

1. Sanda a bayadan (Knaba utang), ibarat na piyamasa akn so walay ngka

na da ako makatiphad na tigakn a isanda aknon a lupa akn oto, odi na
phagrent ako ko walay ngka na da ako makabayad na tigakn a nayno ka
isanda aknon pasin a angkawto a karabao akn.

Na sii sa btad anan na miyapakay ko sasandaan a usarn yan so inisanda-

on upama ka pagyog so sumiyanda, odi pagyog na di khapakay. Giyanan
igira a so sanda na knaba makakhikinanglan sa rikor lagid o walay odi na
lupa, opman o kuda odi na sapi a phrikuranon so sasandaanon na aya
miyaphakay ron na so kapagdai ron go so kanggatasi ron.

Na giya angkanan a okit a lagid anan na madlag sii rkitano.

2. Sanda a utang, ibarat na kailangan akn so perak na tigakn rka a isanda

akn rka a lupa akn oto a dowa ka hectare, na bgi ako ngka sa 10k.

Na giyaya i khakalilidan rkitano.

Na sii sa angkai a btad na dadn maphakay ko sasandaan oba niyan usara

so sanda sa apiya pn miniyog so sumiyanda sabap sa phmbaloy a Riba.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

. ‫كل قرض جر منفعة فهو ربا‬

Maana: "Langon a utang a miyakatunda sa untong na Riba".

Aya miyambontal yan na piyagutangan akongka sa 10k na mbayadan ko

rkabo a 10k oto na so tamok akn na pinggonaan ka, na miyariba.

Para makarayag, pinggonaan ka so lupa akn na miyakaragon kawn sa 10k,

na rakn oto ka phoon ko lupa akn, na biyayadan ko pman so utang akn rka
a 10k anakn matubos so lupa akn, na aya miyakowangka rakn na 20k
inonta na aya utang ko rka na 10k, na miyabaloy a riba.

Na kailangan a main'ngka tano aya ka tanto a ndadakl ko mga darpa tano,

na miyakalala a Haram.

Sopman so sumiyanda na ino khapakay a nggunaan yan so isasanda iyan?

Oway khapakay o pagyog so siyandaanon, ka rkiyan oto, ugaid na odi

pagyog na didn khapakay a banyan mawsar so inisanda iyan taman sa di
makabayad.

357
LIWANAG O SINDAW

Na o phasaa niyan so isasanda iyan na invalid so pasa ka da niyan pn ma-

aon ko sasandaaniyanon.

IGIRA A MIYALLB SO SANDA

Gophoon mawma so kambayad o sumiyanda a da makabayad na tlo a

btad yan:

1. Aya inutang yan na 10k na aya mambo a arga o inisanda iyan na 10k.
Na miyallb so sanda, miyakowa o siyandaan ka giyoto i bayad o utang.

Na so sabaad a apiya miyakaperapulo ragon a kiyallb o inisanda iyan na o

makaperak na tigyan a paga-onn akn anan ka lupa akn anan, na o pagyod
so miyakallbon na khapakay, opman o di pagyog na didn khapakay ka
kiyamilikan yan dn oto.

2. Aya inutang yan na 10k, na so inisanda iyan na arga a 20k odi na mas
mala pn. Na aya kokoman yan na pphasaan so sanda na khowaanon so
10k na gyoto bo i rkon o siyandaan na khikasoy so lambaon ko sumiyanda.

3. Mas mala so inutang yan a diso arga o inisanda iyan. Na miyallb go

phakawman pn.

Go madakl pn a manonompang san a mga usayan na aya tano bo inaloy

so mga iportante ron, go tanto a mapuntok sa kalokalo na kasabotan o
salakaw di salakaw.
Inisumpaton o Allah: "Na o kasarigi o sabaad rkano so sabaad na tunay o
siyarigan so inisarigon go kalkn yan so Allah a Kadnan yan".
Giyaya i Dalil sa so kisuratn go kapakishaksii ko kapamagutanga na matag
Mustahabb, knaba Wajib, ka pitharo sii o Allah a upama ka sasarigan ka
so tao a pagutang rka na khapakay dn a di isurat, ugaid na ska mambo a
siyarigan na kailangan a kasarigan ka, go kalkn ka so Allah ka odika kasarigi
na shiksaan ka niyan sa alungan a mawri.
Miya aloy sa Hadith a sa tao a diwn misarig so isasarigon na didn
phakasurga.
Go di niyo tigo Allah phagmaa so saksi, ska ibarat na piyakashaksi ka, na
di khapakay a pagmaan ka so kiyashaksian ka, ka o pagma-angka na
miyadusa ka a tigo Allah, go da a bali a kiyapagma-angkawn ka katawan

358
LIWANAG O SINDAW

bo o Allah so nganin a galbk ka na dingkadn khapalagoyan so siksa o Allah

a malipds.
Pitharo o Allah:

‫ﱸﱺ‬
‫ﱭﱯﱰﱱﱲﱳﱴﱵ ﱶﱷ ﱹ‬
‫ﱮ‬ ‫ﱥﱧﱨﱩﱪ ﱫﱬ‬

‫ﱿ ﲁ ﲂ ﲃﲄ ﲅ ﲆ ﱤ‬
‫ﱻﱼﱽ ﱾ ﲀ‬
284. "Rk o Allah so nganin a mapapadalm ko mga langit a go so nganin a
mapapadalm ko lupa, go o payaga niyo so nganin a mapapadalm ko mga
ginawa niyo odi na isoln yo na ishomariya rkano dn o Allah, na prilaan yan
so kabaya iyan na shiksaan yan so kabaya iyan, so Allah na khagaga niyan
so langon taman".
Dalil aya sa langon a kaadn na kamimilikan o Allah, langkap so kadatu iyan,
go da a maphagmaon a mayto bo, mlagid tigyan o isoln ka so mapipikir ka
odi na payagn ka na katawan yan oto ka kamimilikan ka niyan, na
ishomarya niyan rka so mayto mala apya dangka minggolalan ka siibo
taman sa pamikiran ka.
So kinituron angkai a Ayat na tanto a miyaka-awida akal o mga Sahabah
(ra) ka antai tao a di makaphamikir sa marata? Na miphroblema siran ko
Nabi (‫ )ﷺ‬na pirangitan siran o Nabi (‫)ﷺ‬, pitharo iyan kiran a ba niyo
showaa so mga Yahudi a umani ituron a kokoman o Allah na sopakn iran?
Na tigiran a miyaratiyaya kami dn, na inituron o Allah so ayat a "Di
iphaliwgat o Allah ko manosiya so di niyan khagaga", na miya mansokh a
angkai a Ayat. [Piyanothol i Muslim].
Go pitharo o Allah sa Hadith Qudsee a igira a tigyan a miyakaphikir so
uripn akn sa mapiya na da niyan minggolalan na mbalasanon sa satiman a
mapiya, na o minggolalan yan na mbalasanon sa sapulo a mapiya, na o
makaphikir sa marata na di niyan minggolalan na mbalasanon sa satiman
a mapiya, na o minggolalan yan na miyadusa sa satiman a dusa.
[Piyanothol i Bukhari a go si Muslim].
Tanto a mala i limo so Allah ko mga uripn yan, na ino kapn pagariya
mapokas ko limo gagaw o Allah ka tanto kadn a minigakn o Shaitan.
Na masomariya kano o Allah a tigyan na prilaan yan so kabaya iyan, go
shiksaan yan so kabaya iyan, Dalil aya sa so Allah na mbabayabayaan yan

359
LIWANAG O SINDAW

so kokoman yan ko mga kaadn yan, ka skaniyan i Datu a Mangongokoman

a khirk ko langowan a kadatu, dadn a baniyan sakutowa.
Go skaniyan na khagaga niyan so langon taman, Dalil aya sa so Allah na
mabagr a phakagaga, da a baniyan di khagaga, knaba lagid o mga tao a
miyangadadadag a gophoon adn a miya-aloy a sipat o Allah na tigiran a di
anan bnar ka imposible, di anan khamin sa akal, di kon tharimaan a
pamikiran, sabap anan sa di iran matatarima sa ginawa iran so
kaphakagaga o Allah, na miyadadag siran sabap ko kiyapakapangundaya-
a iran ko pamikiran iran a marshik, initaks iran so Allah a mabagr ko girawa
iran a malobay.
So Allah na da a baniyan rimbang ko mga kaadn yan, di khirupa go di
miphanulagid.
Pitharo o Allah:

‫ﲎ ﲐ ﲑ ﲒﲓﲔ ﲕ ﲖ‬
‫ﲏ‬ ‫ﱥﲇﲈﲉﲊ ﲋﲌﲍ‬

‫ﲟﲡﲢﲣﲤﲥﲦﲧ ﲨﲩﲪ‬
‫ﲠ‬ ‫ﲛﲝﲞ‬
‫ﲜ‬ ‫ﲗﲘﲙﲚ‬

‫ﲺﲼﲽﲾ ﲿ‬
‫ﲻ‬ ‫ﲲ ﲴﲵﲶﲷﲸﲹ‬
‫ﲳ‬ ‫ﲫﲭﲮﲯﲰﲱ‬
‫ﲬ‬

‫ﳏﳑ ﳒﳓﳔ‬
‫ﳆﳈﳉ ﳊﳋﳌﳍﳎ ﳐ‬
‫ﳇ‬ ‫ﳀﳁﳂﳃﳄ ﳅ‬

‫ﳕ ﳗ ﳘﳙ ﳚ ﳛ ﳜ ﳝ ﱤ‬
‫ﳖ‬
285. "Piyaratiyaya o Sugo so nganin a inituronon a phoon ko Kadnan yan,
a go so mga tao a miyamaratiyaya, umani isa kiran na piyaratiyaya niyan
so Allah a go so mga Malaikat yan a go so mga Kitab yan a go so mga Sugo
iyan, sa (pitharo iran a) di ami imbida so apiya antaa ko mga Sugo iyan, go
pitharo iran a miyamakin'g kami na go miyangungunotan kami, rilai
kamingka hay Kadnan ami, sii kami rka pagndod".
286. "Da a iphaliwgat o Allah ko ginawa inonta na so khagaga niyan,
bagian yan so miyaparuli niyan a mapiya go ishiksaon so pinggalbk yan a
marata, hay Kadnan ami na di kami ngka shiksaa igira a miyalipat kami odi
na miyaribat kami, Kadnan ami na go di ngka rkami phaki awidi so mapnd
a lagid o kiyapaki-awidingkawn ko mga tao a miyawnaan ami, go dingka
rkami phakibawan so nganin a di ami khagaga, go maapi kami ngka go rilai
kami ngka go kalimoon kami ngka, ska i Panarigan ami na tabangi
kamingka ko pagtao a mga Kafir".

361
LIWANAG O SINDAW

Giyangkai a dowa a Ayat i pulimposan a angkai a Surah, na pd ini ko mga

ayat sa Qur-an a mga ala i kalbihan.
Pd sa kalbihan yan na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.‫ متفق عليه‬."‫"من قرأ باآليتين من آخر سورة البقرة في ليلة كفتاه‬

Maana: "Sadn sa tao a batiyaan yan angkai a dowa a ayat a pulimposan o

Baqarah na miyakatiyokopon phoon ko mga rarata". [Piyanothol i Bukhari
a go si Muslim].
Pitharo i Nawawi: Pd a inipmaana ron o mga Ulama na: Miyakatiyokopon
ko Qiyam Al Layl (Tahajjod), maana a lagid bo a mishambayang sa Qiyam
Al Layl. Go pd a inipmaana ron na: Miyakatiyokopon phoon ko Shaitan,
maana a di khawbay a Shaitan. Go pd a inipmaana ron na phoon ko langon
a marata. Na khapakay a langon dn anana bnar.
Pitharo i Shawkani: Langon dn anan korek a maana ka rangkom a katharo
oto o Nabi (‫)ﷺ‬, so limo o Allah na tanto a mablang.
Samawto na aya balas o tao a batyaan yan angkawto a dowa ka ayat sa
kaposan a Surah Al Baqarah sii ko paganay a gawii bago phakaturog na
lagid bo a mishambayang sa Qiyam Al Layl, go shiyapn o Allah ko langowan
a marata.
Go so Ali (ra) na pitharo iyan: Kinanglan ko pithanggisaan a pkhabatya iyan
a dowa anan a ayat ko unaan o kaphakaturog yan, igagadonh anan ko
kababaan o 'Arsh". Piyanothol i Darimie.
Go pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.‫ صححه األلباني‬."‫ لم يعطها نبي قبلي‬،،‫ من كزز تحت العر‬،‫"أعطيت هذه اآليات من آخر سورة البقرة‬

Maana: "Inibgay rakn (o Allah) angkai a mga ayat a kaposan o Surah Al

Baqarah, a phoon ko igagadong ko kababaan o 'Arsh, dadn a kiyabganon
a Nabi a salakaw rakn". [Pitharo i Al Al Bani a mabagr a Hadith].
Piyanothol o Allah sangkai a Ayat so kapaparatiyayaa o Nabi (‫ )ﷺ‬ko
Kadnan yan a go so nganin a inituronon a giyoto so Qur-an, sa lagid dn
mambo oto so mga tao a mapaparatiyaya, paparatiyayaan iran so Kadnan
iran a Allah, a go paparatiyayaan iran a bnar a adn a mga Malaikat, mga
kaadn siran o Allah a phoon sa sindaw, upama ka so manosiya na inadn a
phoon sa botha na so mga Malaikat na inadn a phoon sa sindaw na so mga

361
LIWANAG O SINDAW

Jinn na phoon sa apoy, so mga Malaikat na da a lawan iran a madakl a

kaadn, ayabo a matao ko kadakl iran na so Allah, ipoon ko kiyalimbaga o
Allah sangkai a kaadn na uman gawii na pito pulo nggibo a Malaikat a gii
thawaf sa Baytol Ma'mor, na sii ko phakatalundog a gawii na pito pulo
nggibo pman, na so gii ron makathawaf na diwn dn makapthawaf
sharoman taman sa bangkitn a duniya, na uman dn oto gawii, aya maana
niyan na uman gawii na salakaw a pito pulo nggibo a Malaikat a gii roo
thawaf ipoon sa paganay na taman dn sa mawma so bangkit, roongka
kharangn a kadakl iran a kaadn, na langon a isugo kiran o Allah na
phangungunotanan iran go dadn a bairanon shopaka, siran i mga sundaro
o Allah, mga tantara o Allah, so sabaad kiran na aya sangan yan na so
kipthuronn ko Wahi sii ko mga Nabi, lagid o Jibreel (as), sa lagid dn oto a
umani isa na bbgan sa sangan yan.
Go paparatiyayaan o mga Mu-min so mga Kitab o Kadnan iran, so miya-
aloy ron a go so dawn maaloy, na paparatiyayaan iran a bnabnar a adn a
mga Kitab a inituron o Allah, aya miya-aloy ron na so Tawrah, Suhof o
Ibrahim (as), Zaboor, Injeel, a go so Qur-an, na mas madakl pn so dawn
ma-aloy ka uman i Sugo odi na Rasul na pthuronan sa Kitab, giyanan i
mbidaan o Nabi a go so Rasul, so Nabi na da turoni sa Kitab, so Rasul na
tiyuronan sa Kitab, go langon a Rasul na Nabi, na knaba gophoon Nabi na
Rasul.
Go paparatiyayaan iran so langon a mga Nabi, di iran pakaphmbidabidaan,
giyanan i sipat o mga tao a mapaparatiyaya.
Knaba lagid o mga Yahudi a dairan paratiyayaa so sabaad ko mga Nabi, di
iran tatarimaan oba Nabi so Sulaiman (as), so Eisa (as), a go so
Muhammad (‫)ﷺ‬, go apiya so paparatiyayaaniranon na pthmpowan iran
sa mga rarata a galbk lagid o Daud (as), na sadn sa mga tao a pthmpowan
iran sa marata so sabaad ko mga Nabi (as) na miyakasagenda sa galbk
sangkai a mga Yahudi, lagid ko kiyambasaa i Aminola sa dakon a lawan o
buntal o Yusof (as) a miyakabinasa sangkai a liyawaw o lupa, so lagid anan
a katharo na piyagayonayonan o mga ala a Ulama a pakakakafir! Na san
kadn kharangn a kiyabinasa o pamikiran o sabaad ko mga tao sangkai a
masa.

362
LIWANAG O SINDAW

Sii sa Islam na sakatao bo a Nabi a dingka paratiyayaan, dingka tarimaan

oba Nabi na knaba ka Mu-min ka miyabinasa ngka so isa ko mga rukon o
paratiyaya.
Go pd sa sipat o mga tao a mapaparatiyaya na miwma kiran so sugoan o
Allah, mga ayat o Allah, go so mga katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na aya pkhismbag
iran na "Miyamakin'g kami na go miyangungunotan kami", knaba lagid o
mga Yahudi a aya giiran matharo na "Miyamakin'g kami na di kami
pharatiyaya". Na so sabaad ko mga tao sangkai a masa na lumiyawan sa
Yahudi, ka aya rkiran na di siran phamakin'g na mga lampawi siran pn,
knaba matag di pharatiyaya ka pawalo, lampawi, aya pkhasaibaratanon
na mawaraw a Iblis, na pakabasngan ka sa katharo na tigyan a marata ka
ki i ukit! Ayakon a mapiya na giya angkawto a dadabiatan yan a langon a
mitalingomawn a panduan o agama na susurangn yan ka aya
piyangunotan yan na so kiyabuta o puso iyan sabap ko baya a ginawa.
Go pd sa sipat iran a mga tao a mapaparatiyaya ko Allah na lalayon iran gii
mapanongganoy so rila o Kadnan iran, go tatarimaan iran a ron siran
phmbalingan, ka paparatiyayaan iran so alungan a mawri.
Initundogon o Allah a kiya-usaya niyan sa da a baniyan iphaliwgat ko
ginawa mlagid o manosiya odi na Jinn inonta na so khagaga niyan, sa aya
maana niyan na ino rka pn inipaliwgat o Allah ka khagaga ngka.
Go giyaya i miyakamansokh ko kiyatharoa o Allah sa paganay sa apiya
masoln a a matag sii sa pamikiran a knaba mininggolalan na ishomarya
niyan ko mga tao, da a phakagaga roo ka antai di makaphamikir? Na sabap
sa di tano oto khagaga na tigyan a knaba rkano oto ishomarya, da akn
rkano paliwgatn ka di niyo khagaga.
Uriyan yan na piyangndao tao o Kadnan tano sa mga pipiya a pangni, a in
sha Allah na tharimaan yan dn, ka ino niyan pn inindao a skaniyan i
phanarima sa pangni ka tharimaan yan.
Paganay a Pangni: "Hay Kadnan ami na di kami ngka shiksaa igira a
miyalipat kami odi na miyaribat kami".
Aya maana niyan na hay Kadnan ami na igira a adn a da ami minggolalan
a paliwgat sabap sa miyalipat kami na rilaan ka rkami, go igira a miyaribat
kami na miyakanggalbk kami sa marata a knaba ami pithibaba na rilaan ka
rkami".

363
LIWANAG O SINDAW

Giyanan so katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a "Mataan a so Allah na inirila iyan ko umat

akn so tlo: Karibatan, Kalipat, a go so matag kiran minitgl".
Ikadowa a pangni: "Kadnan ami na go di ngka rkami phaki awidi so mapnd
a lagid o kiyapaki-awidingkawn ko mga tao a miyawnaan ami".
Aya maana niyan na hay Kadnan ami na dingka rkami phaliwgatn so galbk
a margn apiya ami pn khagaga, lagid o kinipaliwgatn kawn ko miyanga-
uuna a pagtao.
Na tiyarima dn anan o Allah, lagid o kiyapanotholawn o Nabi (‫ )ﷺ‬sii ko
Hadith a miyapanothol i Bukhari a go si Muslim, go aya bayambayanan
yan na so miyanga-uuna a pagtao na aya paliwgat kiran a sambayang na
makalimapulo ko salungan, na skitano na matag badn makalima.
Ikatlo a pangni: "Go dingka rkami phakibawan so nganin a di ami
khagaga".
Aya maana niyan na hay Kadnan ami na dingka rkami shogatn so mapnd
a tiyoba a go so mga rrgn a di ami khagaga.
Ikapat a pangni: "Go maapi kami ngka go rilai kami ngka go kalimoon kami
ngka, ska i panarigan ami na tabangi kamingka ko pagtao a mga Kafir".
Tanto aya a miyamakapiyapiya a pangni, na aya dait ko manosiya na
malalayon yan aya ko mga pangni niyan, go uman kagagawii na di niyan
phlpasi matiya, ka igagadong aya a phoon ko kababaan o Arsh, go salakaw
ko kala iyan i Kalbihan go kala i balas o kaphmbatiyaa ron na tharimaan o
Allah angkai a mga pangni, na ba adn a lawan a limo o Allah sii ko rila iyan
a go so panabang yan?
Tanto a marayag sangkai a ayat so kala rkitano i limo na go gagaw o
Kadnan tano, na panamaran tano i mitunay tano ron so langon a paliwgat,
go kapananggilaan tano so langon a inisapar.
Pakambarakatn rkano o Allah so Qur-an a sslaan.
Miyatarutop so Tafseer o Surah Al Baqarah ko gawii a Khamis, 4/18/2019
G, 8/13/1440 H, 10:05 am ko oras sa Saudi Arabia. Alhamdulillah ko limo
iyan go so Tawfeeq yan, in sha Allah na italundog tano ron so Surah Ali
Emran.

364
‫‪LIWANAG‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪SINDAW‬‬

‫متّ تفسري الفاحتة والبقرة‬

‫وهلل احلمد‬

‫‪365‬‬