Metrologia – nauka o pomiarach

METROLOGIA = METRON(miara) + LOGOS(nauka)

Co to jest pomiar?
Pomiar jest to ilościowe wyznaczenie na drodze eksperymentu jakiejś
cechy, zjawiska lub procesu. Celem pomiaru jest określenie wartości
wielkości mierzonej.

Zasada pomiaru – zjawisko fizyczne wykorzystane do przeprowadzenia

pomiaru. Na przykład przy pomiarze czujnikiem zegarowym zasadą jest
przełożenie mechaniczne między końcówką pomiarową a wskazówką.

Metoda pomiaru – logiczny ciąg wykonywanych podczas pomiaru

operacji, opisanych w sposób ogólny.

1. Co to jest błąd pomiaru? Wymienić przyczyny błędu pomiaru.

Błąd pomiaru jest to różnica między wynikiem pomiaru a wartością
prawdziwą wielkości mierzonej:

Δx = x - xp
X - wynik pomiaru
Xp - wartość prawdziwa wielkości mierzonej
n
1
x p=x ś r= ∑ xi
n i=1

Błąd względny:

∆ x x−x p
=
xp xp
Podział błędów:
 Błędy metody
 Błędy wskazania
  Błędy odczytania wyniku
 
Błąd przypadkowy – różnica między wynikiem pomiaru a średnią z
nieskończonej liczby wyników pomiarów tej samej wielkości mierzonej,
wykonywanych w warunkach powtarzalności.

Błąd systematyczny – różnica między średnią z nieskończonej liczby

pomiarów tej samej wielkości mierzonej, wykonanych w warunkach
powtarzalności, a wartością prawdziwą wielkości mierzonej.

Niekiedy mamy do czynienia z tak zwanym błędem grubym

(nadmiernym).

Błąd nadmierny/gruby – występuje, gdy pomiar został wykonany

nieprawidłowo. Pojawia się nieoczekiwanie; ma tak znaczną wartość, że
nie ma zazwyczaj trudności przy jego wykryciu(nawet przy zastosowaniu
mniej dokładnego narzędzia. Wynik taki należy odrzucić.
Przykładami mogą być:
 błąd spowodowany awarią przyrządu pomiarowego
 błąd spowodowany włączeniem nieprawidłowego zakresu
pomiarowego
 błąd wynikający z odczytania wyniku na niewłaściwej podziałce
przyrządu

Błędów grubych unikniemy jeśli użyjemy narzędzi we właściwym stanie

technicznym lub każdy pomiar wykonamy co najmniej dwukrotnie.

Przyczyny błędów pomiaru:

 przedmiot mierzony(np. stan jego warstwy wierzchniej)
 narzędzie pomiarowe(dokładność oraz stan techniczny)
 człowiek(odpowiednio przeszkolony do wykonania pomiaru i
odczytania wyniku)
 otoczenie(między innymi wpływy temperaturowe)
 zasada i metoda pomiaru

Rozwijając:
 Kształt mierzonego przedmiotu (dlatego robimy 3 pomiary)
 Zabrudzenie przedmiotu
  Temperatura w którym jest wykonywany pomiar (20 stopni +/- 5)
 Zużycie narzędzia
 Niewyzerowany przedmiot pomiarowy
 Za duży nacisk na przedmiot
 Stan psychofizyczny człowieka
 Oświetlenie
 Hałas (zmęczenie operatora)
 Wilgotność (korodowanie elementów przyrządów pomiarowych)
 Drgania przenoszone od maszyn na hali(zdarza się nawet, że będą
inne wyniki przy otwartych lub zamkniętych drzwiach)

Cechy jakościowe pomiarów:

 Rozdzielczość – Resolution
 Dokładność – Accuracy
 Odtwarzalność – Reproducibility
 Liniowość – Linearity
 Powtarzalność – Repeatability
 Stabilność – Stability
 Niepewność – Uncertainty

Rozdzielczość – najmniejsza różnica wskazania urządzenia

wskazującego, która może być zauważona w wyraźny sposób

Dokładność – stopień zgodności wyniku pomiaru z wartością

rzeczywistą wielkości mierzonej

Odtwarzalność – stopień zgodności wyników pomiarów tej samej

wielkości mierzonej, wykonywanych w zmienionych warunkach
pomiarowych.

Powtarzalność – stopień zgodności kolejnych wyników pomiarów tej

samej wielkości mierzonej, wykonywanych w tych samych warunkach
pomiarowych.
2. Co to jest niepewność pomiaru? Wymienić główne źródła
niepewności pomiarowej.
Niepewność pomiaru – parametr, związany z wynikiem pomiaru,
charakteryzujący rozrzut wartości, które można w uzasadniony sposób
przypisać wielkości mierzonej. (np. Ø15 ± 0,15)

Uc= ±(|∆W| + |∆R|) lub uc = ± √ ¿ ∆ W ∨¿2 +¿ ∆ R∨¿2 ¿ ¿

∆W - składowa niepewności związana ze wskazaniem narzędzia
pomiarowego
∆R - składowa niepewności odczytania wyniku pomiaru

Jeżeli poszukiwana wielkość y związana jest z mierzonymi niezależnymi

wielkościami składowymi x1, x2,...xi, ...,xn poprzez zależność: 
y = f(x1,x2, ...,xn)
To niepewność pomiaru ma postać: 

n
∂y
uc ( y ) = ∑ ¿ ∨|u c ( x i )|
i=1 ∂ xi

gdzie
uc =± (|∆ W i|+|∆ Ri|)

Źródła niepewności pomiaru:

 niepełna znajomość oddziaływań otoczenia na pomiar
 niedokładne wartości stałych używanych do przetwarzania danych
 niepełna definicja wielkości mierzonej
 klasa dokładności przyrządów pomiarowych
 przybliżenia i założenia upraszczające stosowane w metodzie
pomiarowej
3. Co to jest pomiar pośredni(złożony)? Podać przykłady.
Pomiar pośredni wymaga często przeprowadzenia kilku pomiarów
bezpośrednich oraz związanych z nimi dodatkowymi obliczeniami.

Przykłady:
 Obliczanie długości przeciwprostokątnej w trójkącie z twierdzenia
Pitagorasa, poprzez zmierzenie bezpośrednio długości
przyprostokątnych i wykorzystanie wzoru C2 = A2 + B2
 Obliczanie odległości środka otworu od krawędzi poprzez
zmierzenie odległości krawędzi otworu od krawędzi i zmierzenie
jego średnicy
 Obliczanie odległości między środkami dwóch otworów poprzez
zmierzenie odległości między ich krawędziami i pomiar ich średnic.

4. Zadania:
 Przykład 2 – strona 14
 Przykład 3 – strona 15
 Przykład 6 – strona 19
 Przykład 8 – strona 21