NCERT SOLUTIONS

CLASS 9 SANSKRIT
SHEMUSHI CHAPTER 2

1. अधो ल खतानां नानाम् उ रािण सं कृतभाषया लखत-

i. िनधनायाः वृ ायाः दिु हता क शी आसीत्?
ii. बा लकया पूव िकं न म् आसीत्?
iii. द त बा लकां काकः कथम् आ वासयत्?
iv. बा लका िकं ा आ चयचिकता जाता?
v. बा लका केन सोपानेन वणभवनम् आससाद?
vi. सा ता था याः चयनाय िकं तक ददाित?
vii. गिवता बा लका क शं सोपानम् अयाचत् क शं च ा नोत्।
उ रािण-
i. िनधनायाः वृ ायाः दिु हता िवन ा मनोहरा च आसीत्।
ii. बा लकाया पूव वणप ः रजतच ुः वणकाकः न ः आसीत्।
iii. द त बा लकां काकः आ वासयत् - (हे बा लके!) मा शुचः। सुय दया ाक् ामात् बिहः िप पल वृ म् अनु वया
आग तवयम्। अहं तु यं त डु लमू यम् दा यािम।
iv. बा लका वृ य उप र वणमयं ासादं ा आ चयचिकता जाता।
v. बा लका वणसोपानेन वणभवनम् आससाद।
vi. सा ता था याः चयनाय तक ददाित यत् अहं िनधना ता था याम् एव भोजनं क र यािम।
vii. गिवता बा लका वणमयं सोपानम् अयाचत् ता मयं (सोपानम्) च ा नोत्।
2. (क) अधो ल खतानां श दानां िवलोमपदं पाठात् िच वा लखत-
i. प चात् - ........................
ii. ह सतुम - ........................
्
iii. अधः- ........................
iv. वेतः - ........................
v. सूया तः - ........................
vi. सु ः - ........................
उ रािण-
i. पूवम्
ii. रोिदतुम्
 iii. उप र
iv. कृ णः
v. सूय दयः
vi. बु ः
(ख) सं ध कु त-
i. िन + अवसत् - ........................
ii. सूय + उदयः - ........................
iii. वृ य + उप र - ........................
iv. िह + अकारयत् - ........................
v. च + एकािकनी - ........................
vi. इित + उ वा - ........................
vii. ित + अवदत् - ........................
viii. + उ म् - ........................
ix. अ + एव - ........................
x. त + उप थता - ........................
xi. यथा + इ छम् - .......................
उ रािण-
i. यवसत्
ii. सूय दयः
iii. वृ योप र
iv. कारयत्
v. चैकािकनी
vi. इ यु वा
vii. यवदत्
viii. ो म्
ix. अ ैव
x. त ोप थता
xi. यथे छम्
3. थूलपदा य धकृ य निनमाणं कु त-
i. ामे िनधना ी अवसत्।
ii. वणकाकं िनवारय ती बा लका ाथयत्।
iii. सूय दयात् पूवमेव बा लका त ोप थता।
iv. बा लका िनधनमातुः दिु हता आसीत्।
 v. लु ध वृ ा वणकाक य रह यमिभ ातवती।
उ रािण-
i. ामे क शी ी अवसत्?
ii. कं िनवारय ती बा लका ाथय ?
iii. क मात् पूवमेव बा लका त ोप थता?
iv. बा लका क याः दिु हता आसीत्?
v. लु धा वृ ा क य रह यमिभ ातवती?
4. कृित- यय-संयोगं कु त-
i. हस् + शतृ - ........................
ii. भ ् + शतृ - ........................
iii. िव + लोकृ + यप् - ........................
iv. िन + ि प् + यप् - ........................
v. आ + गम् + यप् - ........................
vi. श् + वा - ........................
vii. शी + वा - ........................
viii. वृ + टाप् - ........................
ix. सुत + टाप् - ........................
x. लघु + तमप् - ........................
उ रािण-
i. हसत्/हसन् (पुं.)
ii. भ यत्/भ यन् (पुं.)
iii. िवलो य
iv. िनि य
v. आग य/आग य
vi. ा
vii. शिय वा
viii. वृ ा
ix. सुता
x. लघुतमम् (नपुं.)
5. कृित यय-िवभागं कु त-
i. हस तम् - ........................
ii. रोिदतुम् - ........................
iii. वृ ा - ........................
 iv. भ यन् - ........................
v. ा - ........................
vi. िवलो य - ........................
vii. िनि य - ........................
viii. आग य - ........................
ix. शिय वा - ........................
x. सुता - ........................
xi. लघुतमम् - ........................
उ रािण-
i. हस् + शतृ (ि . ए.) (पुं.)
ii. द् + तुमुन्
iii. वृ + टाप्
iv. भ ् + शतृ (पुं., . ए.)
v. श + वा
vi. िव + लोक् + यप्
vii. िन + ि प् + यप्
viii. आ + गम् + यप्
ix. शी + वा
x. सुत + टाप्
xi. लघु + तमप्
6. अधो ल खतािन कथनािन कः/का, कं/कां च कथयित-

कथनािन कः/का कं/काम्

(क) पूव ातराशः ि याताम्। .................. ..................

(ख) सूयातपे त डु लान् खगे यो र । .................. ..................

(ग) त डु लान् मा भ य। .................. ..................

(घ) अहं तु यं त डु लमू यं दा यािम। .................. ..................

ं डु लमू यं य छ।
(ङ) भो नीचकाक ! अहमागता, म त .................. ..................

उ रािण-

कथनािन कः/का कं/काम्

(क) पूव ातराशः ि याताम्। वणकाकः िनधनां बा लकाम्

 (ख) सूयातपे त डु लान् खगे यो र । माता बा लकाम्

(ग) त डु लान् मा भ य। बा लका वणकाकम्

(घ) अहं तु यं त डु लमू यं दा यािम। वणकाकः बा लकाम्

(ङ) भो नीचकाक! अहमागता, म ं त डु लमू यं य छ। लु धा बा लका वणकाकम्

7. उदाहरणमनुसृ य को कगतेष पदे

ु षु प मीिवभ े ः योगं कृ वा र थानािन पूरयत-
यथा- मूषकः िबलाद् बिहः िनग छित। (िबल)
i. जनः ................... बिहः आग छित। ( ाम)
ii. न ः ................... िन सर त। (पवत)
iii. ................... प ािण पत त। (वृ )
iv. बालकः ................... िवभेित। ( संह)
v. ई वरः ................... ायते। ( लेश)
vi. भुः भ ं ................... िनवारयित। (पाप)
उ रािण-
i. जनः ामात् बिहः आग छित।
ii. न ः पवतात् िन सर त।
iii. वृ ात् प ािण पत त।
iv. बालकः संहात् िवभेित।
v. ई वरः लेशात् ायते।
vi. भुः भ ं पापात् िनवारयित।