2.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

Ορισµός: Είναι ένα γενικότερο πνευµατικό (καλλιτεχνικό, λογοτεχνικό και επιστηµονικό)

κίνηµα που εκδηλώθηκε κατά τον 15ο – 16ο αι. π.Χ. Κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η αναβίωση
των αξιών της κλασικής αρχαιότητας. Το πνεύµα του ανθρώπου απελευθερώνεται από τη
µονοµέρεια του Μεσαίωνα. Ο Αναγεννησιακός άνθρωπος εµπνέεται από τον αρχαίο κόσµο για το
µέλλον. Στην επιστήµη, την τέχνη και τη λογοτεχνία γίνονται επαναστατικές επινοήσεις.

Νέοι δρόµοι δηµιουργίας

Ι. Η πολιτιστική άνοιξη ξεκίνησε από τις ακµαίες οικονοµικά πόλεις της Ιταλίας, Φλωρεντία,
Ρώµη, Βενετία και αργότερα επεκτάθηκε στη ∆υτική Ευρώπη.
Λόγοι: Η οικονοµική άνθηση συνέβαλε στην καλλιτεχνική και πνευµατική δραστηριότητα →
Φιλόµουσοι ηγεµόνες (π.χ Μέδικοι Φλωρεντίας) και φιλόδοξοι εκπρόσωποι αστικής τάξης
υποστήριξαν τις δραστηριότητες αυτές.
ΙΙ. Τα πανεπιστήµια: πέρα από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, επιδιώκουν µια προσέγγιση
οικονοµικής, πνευµατικής και κοινωνικής ζωής. Προσπαθούν να οικοδοµήσουν ένα νέο κόσµο
πάνω στη νέα αντίληψη για τον άνθρωπο.

Το κίνηµα του Ανθρωπισµού

Ρήξη µε τον Μεσαίωνα: Ο Άνθρωπος της Αναγέννησης: Αναζητά τρόπους έκφρασης των νέων
ιδεών. Έτσι στρέφεται στον ελληνορωµαϊκό πολιτισµό. Μελετά συστηµατικά, µεταφράζει και
σχολιάζει αρχαίους συγγραφείς.
Ανθρωπισµός: Η στροφή προς τη βαθύτερη γνώση των ελληνικών και λατινικών γραµµάτων
και της αρχαιότητας γενικότερα.
Ευρωπαϊκά πανεπιστήµια: 12ος αι. µελέτη
αρχαίων φιλοσοφικών κειµένων ∆ιαφορά: Ο αναγεννησιακός λόγιος δεν
Βυζάντιο: 10ο -15ο αι. οι Βυζαντινοί µελετά τον αρχαίο πολιτισµό σε θεωρητικό
ασχολήθηκαν συστηµατικά µε τη µελέτη της επίπεδο αλλά επιχειρεί να αντλήσει αξίες για
αρχαίας γραµµατείας. τη θεµελίωση του σύγχρονου κόσµου.

∆άντης, Πετράρχης, Βοκκάκιος: προδροµικές µορφές Ανθρωπισµού τάση αποµάκρυνσης

από µεσαιωνικό παρελθόν.

Καθολικός Άνθρωπος: Οι ανθρωπιστές είναι βαθιά θρησκευόµενοι αλλά αναζητούν την αληθινή
πίστη και τοποθετούν τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσµου (ανθρωποκεντρισµός).
Ο άνθρωπος πρέπει:
• να έχει ολόπλευρη προσωπικότητα
• να χαρακτηρίζεται από αγάπη για δηµιουργική και δραστήρια ζωή
• να έχει πίστη στις δυνάµεις του, σωµατικές και πνευµατικές
• να αισθάνεται ελεύθερος και έτοιµος να αναλάβει την ευθύνη για τη διαµόρφωση του
κόσµου του.
Οι ανθρωπιστές οραµατίζονται ένα νέο τύπο ανθρώπου, τον καθολικό άνθρωπο (homo
universalis) δηµιουργό του πολιτισµού του και υπεύθυνο για τη µοίρα του.

Συµβολή Ελλήνων λογιών: Καθοριστική ήταν στην αναβίωση των ελληνικών γραµµάτων στη
∆ύση η συµβολή των ελλήνων λογιών που κατέφυγαν στην ιταλική χερσόνησο πριν και µετά
την Άλωση της Κων/λης.
 Μανουήλ Χρυσολωράς: Ταξίδι στη Βενετία (1390-1400) ως απεσταλµένος του βυζ.
Αυτοκράτορα για να ζητήσει βοήθεια εναντίον των Τούρκων.
 Σύνοδος Φερράρας – Φλωρεντίας (1439): Τον αυτοκράτορα Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο
συνόδευσαν εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο Γεώργιος Σχολάριος, ο Μάρκος Ευγενικός, ο
επίσκοπος Νικαίας Βησσαρίων, ο Γεώργιος Πλήθων Γεµιστός.
 15ος – 16ος αι.: Πολλοί έλληνες λόγιοι διδάσκουν τα ελληνικά γράµµατα στα ιταλικά
πανεπιστήµια ενίσχυση ανθρωπιστικών σπουδών
Ενδιαφέρον για έκδοση κειµένων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων
Συλλογή αρχαίων χειρογράφων από βιβλιοθήκες και ηγεµόνες = διάσωση
στη Βιβλιοθήκη της Βενετίας και τη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας.

Αντιλήψεις για αγωγή και επιστήµη:

 Η σηµασία και η δύναµη της εκπαίδευσης περικλείεται στη φράση του Έρασµου “οι άνθρωποι
δεν γεννιούνται αλλά γίνονται”. Η άποψη αυτή για την αγωγή είναι διάχυτη στα
αναγεννησιακά κείµενα.
 Η επιστήµη εξελίσσεται µε την παρατήρηση, την εµπειρία και το πείραµα.

Η διάδοση της Αναγέννησης και η τυπογραφία

 Η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισµός ξεπέρασαν τα όρια την Ιταλικής χερσονήσου και έγιναν
ευρωπαϊκό κίνηµα.
Εστίες Αναγέννησης: Γαλλία, Γερµανία, Κάτω χώρες και η Ιβηρική χερσόνησος.
Πόλεις µε πανεπιστήµια και εκδοτικούς οίκους: Αµβέρσα, Παρίσι, Στρασβούργο, Βενετία,
Μιλάνο.
 Τυπογραφία: Ως τα µέσα 15ου αι. τα βιβλία ήταν χειρόγραφα άρα σπάνια και ακριβά.
Η εφεύρεση της τυπογραφίας στα 1450 από τον Ιωάννη Γουτεµβέργιο, που χρησιµοποίησε
κινητά µεταλλικά στοιχεία για την εκτύπωση βιβλίων, συνέβαλε αποφασιστικά στη διάδοση της
Αναγέννησης και του Ανθρωπισµού.
Τα τυπογραφεία εξέδωσαν χιλιάδες βιβλία ευνοώντας την πρόσβαση στη γνώση. Αλλά η
φιλοµάθεια περιορίστηκε στις πόλεις. Στην επαρχία επικρατούσε ο αναλφαβητισµός και η
απόσταση από τις εξελίξεις.
∆ύο αιώνες αργότερα το κίνηµα του ∆ιαφωτισµού θα οδηγήσει σε αφύπνιση των συνειδήσεων.