YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ

İnşaat Mühendisliği Bölümü
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  Ergin ARIOĞLU

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
TÜNEL DERSİ

Bölüm 6 EK
KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİNE İLİŞKİN 
KAZI + İKSA 

Prof. Dr. Müh. Ergin ARIOĞLU
Yapı Merkezi AR&GE Bölümü

2015/İstanbul
1
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

AÇIKLAMA NOTU

 Bilgi föyünün hazırlanmasında ülkemizde tünel mühendisliği konusunda büyük bilgi birikimi ve deneyimleri olan Yapı Merkezi
İnşaat A.Ş.’ nin arşivlerinden ve yayınlarından geniş ölçüde istifade edilmiştir.

 Çalışmanın dijital ortamda hazırlanmasında büyük emeği geçen Yük.Müh. Fatma Sevil MALCIOĞLU, Dr. Müh. Burak GÖKÇE ve
Prof. Dr. Müh. Ali Osman YILMAZ’ a teşekkür edilir.

 Bu çalışma kamusal yarar gözetilerek hazırlanmıştır.

 Çalışmada kullanılan bilgi föyleri, sunu malzemesi vs. kaynak gösterilmek kaydıyla kullanılabilir.

 Bilgi föyü kapsamında yapılan bütün çıkarımlar, değerlendirmeler ve görüşlerden Ergin ARIOĞLU sorumludur. Çalıştığı
kurumu bağlamaz.

“Bu ülkede, okumaya karşı istek artmadıkça,

gaflet ve bu gafletten doğacak felaket azalmaz” (Benjamin FRANKLIN)
Tünelle ilgili çeşitli konularda daha geniş bilgi almak isteyenler Yapı Merkezi web sitesi olan www.yapimerkezi.com.tr adresi,
“Ar – Ge Yayınları” bölümünden temin edebilirler.

2
 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

DELME – PATLATMA YÖNTEMİ İLE AÇILAN KAYA TÜNELLERİNDE  KAZI‐İNŞA ÇEVRİMİ

Çelik nervür, çelik hasır, 
Delme/Patlayıcı  Taşıma Kaya Bulonlama
püskürtme beton 
Yükleme/Patlatma uygulaması

Kademe Kazısı Taban Kazısı

Taban Betonu Nihai İksa 

Kaynak: American Society for Geomechanics, 2010. 3
 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

SERT KAYA KÜTLELERİNDE KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİNİN UYGULANMASI
 Sert kaya şartlarında, tünel kesiti genellikle “ at nalı” şeklinde seçilir.

Sert kaya 
kütlesi

ÖRNEK TÜNEL KESİTİ Kaya kütlesinin taşıma kapasitesi yüksek

olduğundan dolayı kesit tam cephe olarak kazılma
imkanına sahiptir. Dolayısıyla, ilerleme hızı yüksek,
tünel maliyeti ise düşüktür.

Kaynak: American Society for Geomechanics, 2010’dan değiştirilmiştir.. 4
 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

ZAYIF KAYA KÜTLELERİNDE KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİNİN UYGULANMASI
 Zayıf kaya şartlarında ise stabiliteyi sağlamak amacıyla, tünel kesiti genellikle “ ters kemer” şeklinde seçilir. Tünel
kesiti içinde çökebilen mesnet üniteleri yerleştirilir ve taban basıncına karşı taban taşıyıcı ünitesi oluşturularak
kazı için tünel iksa sistemi oluşturulur. Bu iksalama yöntemi aynı zamanda derin tünel (≈ 250 m’den büyük)
koşullarında da sık görülen sıkışma karakterli yer hareketlerini önlemek içinde kullanılır.

Çökebilen 
mesnet 
üniteleri

Kaya 
Civataları

Kaynak: American Society for Geomechanics, 2010’dan değiştirilmiştir.. 5
 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

YUMUŞAK ZEMİN ŞARTLARINDA KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİ – KAYA TÜNELİ ÖRNEĞİ 
(ÖRTÜ TABAKASI:  50 M)

Tavan Civataları
Üsk Kazı Arını

Arın 
Topuğu

Kademe

Taban

İlerleme Yönü

 Kazı ve iksalama işlemi yumuşak zemin içinde

kademeli bir şekilde gerçekleştirilir. Bu çalışma A
Taban Püskürtme Beton 
koşullarında önemli olan, kazı havesinin (A) Kaplaması 2xA
Ön cephe arını‐geçici iksa
doğru tespit edilip, diğer kademe geometrisi 2A‐6A Min 5 m/ max 7 m
Halka kapatma Uzunluğu
Min 2 m/ max 6 m
şekilde verildiği gibi oluşturulur.
A= birim kazı havesi
Kaynak: American Society for Geomechanics, 2010’dan değiştirilmiştir.. 6
 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

YUMUŞAK ZEMİN ŞARTLARINDA KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİ‐ ÇİFT HATLI ŞEHİR İÇİ 
METRO TÜNELİ ( SIĞ ÖRTÜ TABAKASI )

Arın 
Topuğu

Kaynak: American Society for Geomechanics, 2010. 7
 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜNEL DERSİ
İnşaat Mühendisliği Bölümü Ergin ARIOĞLU

YUMUŞAK ZEMİN ŞARTLARINDA KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİ‐ DEMİRYOLU TÜNELİ ( SIĞ 
ÖRTÜ TABAKASI )  Burada kazıda ve iksada izlenen ana felsefe şudur:
• Kazının sağ ve solunda küçük dülşey elipsoid şeklinde
kazı bölgeleri oluşturulur. Böylelikle, düşey tavan
Üsk Kazı Arını
basıncı yüksek olan bölgede kazı stabilitesi için en

Kademe I elverişli koşullar yaratılır.

Üsk Kazı Arını Üsk Kazı Arını
• Bundan sonra, orta da kalan tünel kesimi yukarıdan

Kademe Kademe aşağı iki kademede gerçekleştirilir.

Taban Taban

Kaynak: American Society for Geomechanics, 2010’dan değiştirilmiştir.. 8