INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

U TRAVNIKU
FAKULTET POLITEHNIČKIH NAUKA TRAVNIK
Smjer: GraĎevinarstvo

ZAVRŠNI RAD

VRSTE I POSTUPCI GRAĐENJA MOSTOVA

Mentor: Student:
Prof. dr. Ahmed Pokrklić Edina Avdić

Travnik, 2015. godine

 Sadržaj Strana
1. Uvod ............................................................................................................... 3
2. Opšti postupci graĎenja ............................................................................... 5
3. GraĎenje stubova .......................................................................................... 6
3.1. GraĎenje stubova na licu mjesta .................................................... 6
3.2. Potpuna oplata ................................................................................ 6
3.3. Sektorska oplata ............................................................................. 7
3.4. Klizna oplata .................................................................................. 8
3.5. GraĎenje polumontažnih i montažnih stubova .............................. 9
4. GraĎenje rasponskih konstrukcija i lukova ............................................... 10
4.1. Opšte podjele ................................................................................. 10
4.2. Proizvodnja elemenata mosta ........................................................ 10
4.3. Položaj konstrukcije za vrijeme graĎenja ...................................... 11
4.4. Skele i oplate rasponskih konstrukcija............................................ 11
5. GraĎenje .................................konstrukcija..................................................
mostova lansirnim prenosilima .................................................. 26
5.1. ..... prefabrikovani elementi ........................................................
Dugi 26
5.2. Kratki prefabrikovani elementi ...................................................... 27
6. GraĎenje mostova konzolnim postupkom .................................................. 29
6.1. GraĎenje mostova balansnim postupkom ...................................... 30
6.2. Betoniranje segmenata na licu mjesta ............................................ 30
6.3. Montiranje konzolnih sektora ........................................................ 33
6.4. Balansni postupak sa lansirnim nosačem ....................................... 34
6.5. Statička razmatranja ....................................................................... 35
7. GraĎenje mostova postupkom navlačenja ................................................. 41

Zaključak .................................................................................................................. 47

Literatura ................................................................................................................. 48

2
1. UVOD
Ivo Andrić – Mostovi

"Od svega što čovjek u životnom nagonu podiže i gradi, ništa nije u mojim očima bolje i
vrijednije od mostova. Oni su važniji od kuća, svetiji, jer opštiji od hramova. Svačiji i prema
svakom jednaki, korisni, podignuti uvijek smisleno, na mjestu na kom se ukrštava najveći broj
ljudskih potreba, istrajniji su od drugih građevina i ne služe ničem što je tajno i zlo.

Veliki kameni mostovi, svjedoci iščezlih epoha kad se drugačije živjelo, mislilo i gradilo, sivi ili
zarudjeli od vjetra i kiše, često okrzani na oštro rezanim ćoškovima, a u njihovim sastavcima i
neprimjetnim pukotinama raste tanka trava ili se gnijezde ptice. Tanki željezni mostovi, zategnuti
od jedne obale do druge kao žice, što drhte i zvuče od svakog voza kad projuri; oni još kao da
čekaju svoj posljednji oblik i svoje savršenstvo, a ljepota njihovih linija otkriće se potpuno očima
naših unuka. Drveni mostovi na ulasku u bosanske varošice čije izglodane grede poigravaju i
zveče pod kopitama seoskih konja kao daščice ksilofona. I, najposle, oni sasvim mali mostići u
planinama, u stvari jedno oveće drvo ili dva prikovana jedno uz drugo, prebačeni preko nekog
gorskog potoka koji bi bez njih bio neprelazan. Po dva puta u godini gorska bujica odnosi, kad
nadođe, ta brvna, a seljaci slijepo uporni kao mravi, sijeku, tešu i postavljaju nova. Zato se uz te
planinske potoke, u zatokama među stijenama, vide često ti bivši mostovi; leže i trunu kao i ostalo
drvo naplavljeno tu slučajem, ali ta zatesana brvna, osuđena na oganj ili truljenje, izdvajaju se od
ostalog nanosa i podsećaju još sada na cilj kome su služila.

Svi su oni u suštini jedno i podjednako vrijedni naše pažnje, jer pokazuju mjesto na kome je čovek
naišao na zapreku i nije zastao pred njom, nego je savladao i premostio kako je mogao, prema
svom shvatanju, ukusu, i prilikama kojima je bio okružen. I kad mislim na mostove, u sjećanju mi
iskrsavaju ne oni preko kojih sam najviše prelazio, nego oni koji su najviše zadržali i zanijeli moju
pažnju i moj duh.

Prije svega, sarajevski mostovi. Na Miljacki, čije je korito kičma Sarajeva, oni su kao kameni
pršljenovi. Vidim ih jasno i brojim redom. Znam im lukove, pamtim ograde. Među njima i jedan
koji nosi sudbinsko ime jednog mladića, malen ali stalan, uvučen u se kao dobra i ćutljiva tvrđava
koja ne zna za predaju ili izdaju. Zatim, mostovi koje sam vidio na putovanjima, noću iz voza, tanki
i bijeli kao priviđenja. Kameni mostovi u Španiji, zarasli u bršljen i zamišljeni nad sopstvenom
slikom u tamnoj vodi. Drveni mostovi po Švajcarskoj, pokriveni krovom zbog velikih snjegova, liče
na dugačke ambare i iskićeni su iznutra slikama svetitelja ili čudesnih događaja, kao kapele.
Fantastični mostovi u Turskoj, postavljeni otprilike, čuvani i održavani sudbinom. Rimski mostovi
u južnoj Italiji, od bijela kamena, sa kojih je vrijeme odbilo sve što se moglo odbiti, a pored kojih
već stotinu godina vodi neki nov most, ali oni stoje još jednako, kao skeleti na straži.

Tako, svuda na svijetu, gde god se moja misao krene ili stane, nailazi na vjerne i ćutljive mostove
kao na vječitu i vječno nezasićenu ljudsku želju da se poveže, izmiri i spoji sve što iskrsne pred
našim duhom, očima i nogama, da ne bude deljenja, protivnosti ni rastanka.

Tako isto u snovima i proizvoljnoj igri mašte. Slušajući najgorču i najljepšu muziku koju sam
ikada čuo, odjednom mi se ukaza kameni most, presječen po polovini, a izlomljene strane

3
prekinutog luka bolno teže jedna ka drugoj, i posljednjim naporom pokazuju jednu mogućnu
liniju luka koji je nestao. To je vjernost i uzvišena nepomirljivost ljepote, koja pored sebe
dopušta jednu jedinu mogućnost: nepostojanje.

Naposlijetku, sve čim se ovaj naš život kazuje – misli, napori, pogledi, osmjesi, riječi, uzdasi –
sve to teži ka drugoj obali, kojoj se upravlja kao cilju, i na kojoj tek dobija svoj pravi smisao. Sve
to ima nešto da savlada i premosti: nered, smrt ili nesmisao. Jer, sve je prelaz, most čiji se
krajevi gube u beskonačnosti, a prema kom su svi zemni mostovi samo dječije igračke, blijedi
simboli. A sva je naša nada s one strane."

GraĎenje mostova je posebno područje graĎevinarstva, a mostovi su graĎevine kojima

prevodimo neku saobraćajnicu ili neki vod preko zapreka kao što su udoline, vodo-toci...
Zadovoljenje saobraćaja kao pojam se nalazi izmeĎu neophodno dovoljnog i raskošno
omogućenog.

Za svaki konkretni slučaj treba odrediti najpovoljniju poziciju izmeĎu pomenutih krajnosti. Naša
znanja su bazirana na prijašnjim graditeljskim ostvarenjima, uspjelim i neuspjelim, i bez
poznavanja onog od prije ne možemo ocijeniti vrijednost rješenja i tač-nost izvedenog zadatka.

Ovim radom cilj mi je prikazati neke postupke graĎenja koji se najčešće upotrebljavaju pri
gradnji mostova, uz navoĎenje njihovih opštih prednosti i nedostataka.

4
2. OPŠTI POSTUPCI GRAĐENJA
Uopšteno gradnja mostova se može podijeliti na tri postupka:
monolitni,
montažni,
kombinovani.

Konkretni izbor postupka gradnje zavisi od više faktora, a često je mjerodavan faktor oprema i
tehnologija kojima raspolaže firma koja most gradi.

Temelji upornjaka i stupova mogu se izvoditi kao plitki temelji u slučaju kada su uslovi za
temeljenje dobri, ili kao duboki temelji (piloti, bunari, kesoni) kada uslovi nisu dobri. Kod plitkih
temelja se nastoji dno temelja osloniti na čvrstu stijenu. U suprotnom potrebno je paziti na
moguće potkopavanje ili podlokavanje temelja. Temeljenje na pilotima koristi se u uslovima
kada nije moguće iskopati tlo do čvrstog. Načelno se razlikuju zabijani i bušeni piloti (danas
najčešći). Promjeri im se kreću od 80 - 300cm i različitih su sistema i licenci. U izrazito lošim
tlima (mulj, močvara i sl.) za izradu temelja se koriste bunari ili kesoni.

Slika 1. - IzvoĎenje temelja upornjaka (most Dubrovnik)

Slika 2. - IzvoĎenje temelja upornjaka – nadvožnjak Mercatone, Kaštel Sućurac

5
Upornjake mostova je obično najpovoljnije graditi na klasičan način. Radi se uglav-nom o niskim
zidovima i konstrukcijama za koje su postupci graĎenja podudarni onima u visokogradnji.
Upornjaci mogu biti i vrlo složene graĎevine. Tada je njihova gradnja stvar posebne tehnologije.
3. GRAĐENJE STUBOVA
Za izbor pogodnog načina izvoĎenja stubova bitna je njihova visina kao i broj stubova na mostu:
most ima samo niske stubove do 10 m - postupak graĎenja jednostavan,
stubovi visine do 15m - klasičan način graĎenja s potpunim oplatama postavljenim po
čitavoj visini stupa, ili polumontažni i montažni stubovi (jedan komad po visini),
viši stubovi, pogotovo preko 30 m - segmentni načini gradnje na licu mjesta, ili
polumontažni postupak.

Oblik stubova bitno uslovljava tehniku njihovog graĎenja. I u slučaju visokih stubo-va njihova
izgradnja ne predstavlja poteškoću ako su isti jednostavnog oblika, vertikalnih ili blago zakošenih
površina. Ali ako su stubovi razgranati i visoki, tada je potrebno detalj-no razraditi način graĎenja
stubova.

Slika 3. - Primjeri stubova

3.1. GraĎenje stubova na licu mjesta

Osnovni način izvoĎenja stubova je na licu mjesta, betoniranjem ili zidanjem. Pri tome se
za betoniranje može koristiti:
potpuna standardna oplata,
sektorska oplata,
klizna oplata.

3.2. Potpuna oplata

To je oplata sastavljena za cijelu visinu stuba. Ova oplata može biti prenosiva ili ne-
prenosiva i može biti (skupa sa njenim sastavcima) vrlo precizno izraĎena što je za estetsku
vrijednost mosta vrlo značajno.

6
 Slika 4. - Primjer potpune oplate stubova

3.3. Sektorska oplata

Visoki stubovi se izraĎuju u segmentima od 3 - 5m (sektori ili spratovi). Sektorske oplate su tako
konstruisane da ih je jednostavno premještati po visini stuba, uz otpuštanje prethodnog sektora.
Pri napredovanju radova u visinu oplata i ukrućenja se oslanjaju na do-nji prethodno izvedeni
sektor sa dostignutom odgovarajućom čvrstoćom. Sektorske oplate su prikladne za stubove više
od 15m.

Može se raditi i sa dvije ili tri sektorske oplate istovremeno, što ubrzava cijeli radni proces. Može
se postići da beton donjeg sektora bude još svjež u momentu dodavanja beto-na gornjeg sektora,
što bitno povećava kvalitetu gotove konstrukcije.

Slika 5. - Primjer izrade stuba s jednom i dvije sektorske oplate

Premještanje oplate duž stuba može se vršiti fiksnim, kabel-kran, plovnim i sličnim dizalicama.
Može se vršiti potiskivanje presama oslonjenim na već izraĎene sektore ili podizanjem pomoću

7
jarbola, montiranog na vrh izraĎenog sektora. Oplate se mogu izvesti i tako da im se dimenzije
mogu mijenjati (stubovi promjenjivog oblika).

Slika 2.6. - Primjer sektorske oplate

3.4. Klizna oplata

Premještanje oplata i ureĎaja može se odvijati neprekidno odreĎenom brzinom, a ovo pomjeranje
prati i betoniranje. Rad s kliznim oplatama organizuje se kao neprekidan, što je uslovljeno
odreĎenim mjerama:
klizanje oplate vrši se brzinama od 15 do 25 cm/sat,
oplata se oslanja na specijalne vodilice (šipke profila φ32 - φ36),
vodilice se nastavljaju na pogodnim mjestima,
one kasnije ostaju trajno zabetonirane u tijelo stupa (slika 2.7.).

Osim stubova konstantnog popre-čnog

presjeka, ovim oplatama se mogu izvoditi i
stubovi sa promjenjenom deblji-nom stijenki.

Tako su kliznom oplatom izvede-ni stupovi

"Europa Brücke" - Insbruck u Austriji, koji su
visine 146 m, šupljeg poprečnog presjeka, a
debljina stijenke se mijenja od 55 do 35cm.
Srednja brzina kretanja je bila 5.4 m/dan.

8
Slika 7. – Skica ureĎaja za rad klizanjem

Slika 8. – Europa most, Insbruck u Austriji

Prilikom radova sa sektorskim i kliznim oplatama proizilaze neki specifični uslovi:

armaturu stuba je potrebno uskladiti s visinom sektora, pošto šipke nije moguće vo-diti
cijelom visinom stuba,
rad se često odvija na velikim visinama pa je potrebno osigurati način sigurnog i laganog
prilaza platformi za rad, koja isto tako mora biti osigurana,
u projektu graĎenja potrebno je riješiti problem demontiranja i spuštanja oplate...

Uz navedene osobenosti ovih postupaka primjetno je da se ovim načinima dobijaju monolitni

stubovi, koji se mogu u skladu sa pomenutim zaštititi od propadanja uslijed pro-diranja vlage i
vode u unutrašnjost betona.

3.5. GraĎenje polumontažnih i montažnih stubova

Upornjaci i stubovi se mogu izvoditi i iz dijelova koji se pomoću odreĎenih naprava dopremaju
na mjesto graĎenja mosta i montiraju u konačni položaj. Kratki stubovi se mogu u cijelosti
izraditi u pogonu, dopremiti na gradilište i montirati. Visoki stubovi se montiraju u dijelovima i
pošto su to uglavnom elementi opterećeni na pritisak, njihovo sastavljanje iz dijelova manjeg
presjeka (čija je masa pojedinačno znatno smanjena) omogućava lakši rad i montažu.

Pri izboru montažnog postupka graĎenja

mostova masa pojedinih segme-nata je
uslovljena nosivošću jarbola ili Derik-krana,
kako visina stuba ne bi bila prepreka podizanju i
montaži istih. Lijevo je skica montažnog načina
graĎenja po-moću Derik-krana. Na slici 2.10.
prikazana je montaža dijela pilona u Japanu, a
na slici 2.11. Montaža pilona u Rotterdamu.

9
Slika 2.9. - Montažni način gradnje uz pomoć derik krana
Osobina montažnog postupka je da su segmenti koji se montiraju uglavnom potpuno gotovi i vrši
se samo njihova monolitizacija. Osobina polumontažnog postupka je da segmenti često služe kao
izgubljena oplata u kojoj se betonira monolitni dio stuba.

Slika 10. – Most Aikinada (Japan) Slika 11. – Most Erasmo (Rotterdam)

4.GRAĐENJE RASPONSKIH KONSTRUKCIJA I LUKOVA

4.1. Opšte podjele

Postupke graĎenja možemo svrstati u nekoliko skupina s obzirom na proizvodnju elemenata

mosta, s obzirom na skele i oplate i na položaj konstrukcije za vrijeme graĎenja u odnosu na
konačno stanje.

4.2. Proizvodnja elemenata mosta

S obzirom na proizvodnju elemenata mosta razlikujemo:

graĎenje zidanjem ili betoniranjem svakoga elementa mosta na njegovom konačnom
mjestu - monolitna gradnja dugih ili kratkih odsječaka,
10
 sastavljanjem dugih ili kratkih prefabriciranih elemenata koji su izraĎeni izvan mosta -
montažna gradnja.

Kod svakog od ovih postupaka vrlo bitni su načini obrade radnih spojnih površina, odnosno
mjesta spojeva odsječaka - radnih reški:
betoniranja na mjestu graĎenja dugih odsječaka - meka armatura se nastavlja pre-
klapanjem ili varom, a prednaprgnuti kablovi se nastavljaju specijalnim spojnicama,
betoniranja na mjestu graĎenja kratkih odsječaka (balansni postupak) – samo se meka
armatura nastavlja, jedan broj kablova se sidri, a ostali kablovi prolaze skroz. U oba
slučaja presjek se može dijelom prednaprezati.
prefabrikovani dugi i kratki elementi – spajanje se uvijek vrši prednaprezanjem. Radna
reška se ispuni betonom (običnim, mikrobetonom, epoksidnim ili cementnim mortom), a
može ostati i neispunjena.
Vrši se i lijepljenje segmenata epoksidnim premazima. Uglavnom, prefabrikovani
elementi uvijek moraju biti potpuno prednapregnuti da pri punom opterećenju ne bi došlo
do razdvajanja reški.

Podužni GN – glavni nosači se često izvode postupkom polje po polje, a radna reška je u pravilu
blizu presjeka x = 0,2l (nulti Mg). Ne tako davno su se na ovim mjestima na-tege nastavljale uz
pomoću posebnih sidara – spojki (slika 12).

Danas se meĎutim polovica natega vodi skroz, kako bi se ublažio nepovoljan učinak puzanja uz
radnu rešku.

Slika 12. – Razmicanje natega radi spajanja u radnoj reški

4.3. Položaj konstrukcije za vrijeme graĎenja

S obzirom na položaj konstrukcije za vrijeme graĎenja, u odnosu na konačno stanje mosta

razlikujemo:
graĎenje na mjestu,
uzdužno ili poprečno potiskivanje ili navlačenje,
horizontalno ili vertikalno zaokretanje.

4.4. Skele i oplate rasponskih konstrukcija

11
S obzirom na skele i oplate mosta razlikujemo:
graĎenje na fiksnim (nepokretnima), na tlo oslonjenim skelama,
graĎenje na pokretnim skelama,
slobodno graĎenje bez skela.

4.4.1. GraĎenje mostova na nepokretnim skelama

GraĎenje mostova na nepokretnim skelama se do sredine 20. vijeka skoro isključivo koristilo za
izradu mostova. Podrazumijeva betoniranje na licu mjesta dugih odsječaka. Sama ideja i
kreativnost u konstruisanju, postavljanju i otpuštanju skele, dali su glavno obilježje nekim
mostovima tako da se niz projektanata specijalizovao samo za skele.

4.4.2. Uopšteno - podjela skela po materijalu, namjeni i obliku

Po materijalu se razlikuju:
Drvene skele - nepokretne skele masivnih mostova su najčešće bile od drveta kao vrlo
prikladnog materijala (privremena konstrukcija - trajnost nebitna). Drvo čini skele
laganim, a drvena graĎa se lako obraĎuje, lako rastavlja i sastavlja. Osjetljivije su na
promjenu vlažnosti.
Čelične skele - pogodne su kod mostova sa više jednakih otvora ili ako se gradi više
jednakih mostova, odnosno u svim slučajevima kada se mogu iskoristiti više puta bez
većih izmjena. Osjetljivije su na uticaj temperature.
Standardne montažne oplate – kako se koriste u viskogradnji tako se mogu koristiti kod
manjih mostova kao skela i oplata.
Aluminijske i kombinirane

Po namjeni skele se razlikuju:

fiksne skele grednih mostova i
fiksne skele lučnih mostova.

Po obliku skele se razlikuju:

radijalne,
lepezaste,
skele na stupcima,
kombinovane.

4.4.3. Uopšteno – sastavni dijelovi jedne skele

Skela je prostorna rešetkasta konstrukcija i zadatak joj je da primi opterećenja od konstrukcije i

prenese ih na tlo. Smatra se da sve sile konstrukcije do trenutka otpuštanja skele prenosi sama
skela, i na te sile se skela i dimenzionira. Sastoje se od:
gornji dio skele,
donji dio skele.

12
 Slika 2.13. – Jedna drvena skela sa oznakama sastavnih dijelova

Gornji dio skele - svi dijelovi iznad otpusnih naprava koje služe da se cijela skela može spustiti
za odreĎenu visinu i osloboditi konstrukciju. Gornji dio sačinjavaju:
1) oplata ili kalup – dio na kome se ugraĎuje beton ili zida konstrukcija (zidani mostovi),
2) oblučila – nosači na kojima leži oplata, oni prate liniju donjeg ruba glavnih nosača, luka
ili svoda,
3) kosnici i stupovi – štapovi preko kojih se opterećenje s oblučila prenosi na donje čvorove
skele, odnosno na oslonce skele,
4) vjetrovni spregovi – nosači koji osiguravaju horizontalnu stabilnost skele i njenu
stabilnost kao jedne prostorne cjeline,
5) ukrućenja skele i štapova skele – sekundarna konstrukcija koja posebno služi za
smanjenje dužine izvijanja kosnika i stupova, a i ostalih dijelova skele,
6) pragovi – podnožni dijelovi gornjeg dijela skele, tj. donji pojasevi sistema vezača.

Donji dio skele čine svi dijelovi ispod otpusnih naprava. U mnogim slučajevima donji dio se
izvodi na isti način kako se izvodi i donji ustroj drvenih mostova. U donji dio skele spadaju:
7) otpusne naprave – ulošci izmeĎu gornjeg i donjeg dijela skele kojima se mijenja visina,
ili se skela podiže da bi postigli traženu visinu konstrukcije, ili spušta da bi konstrukciju
oslobodili,
8) stubovi skele – drveni jarmovi ili složeniji stubovi, a mogu se sastojati od:
pilota ili šipova skele,
kliješta za stabilizaciju,
temelja skele koji su obično od betona.

4.4.4. Podjela skela prema broju otvora

Drvene i metalne skele izvode se kao rešetkaste konstrukcije različitih statičkih sistema. Izbor
tipa skele i njenog načina oslanjanja zavisi od niza faktora kao što su osobina temeljnog tla,
oblika uvale, potrebe za slobodnim prolazom ispod skele tokom graĎenja...

13
Prema broju otvora nepokretne skele možemo podijeliti na dva tipa:
Skele na dva oslonca ili slobodne skele – teže ih je izraditi i montirati (nekada je potebna
i pomoćna skela za izradu same skele), ali je lakše je proračunati i otpustiti, zahtjeva
manje graĎe;
Skele na više oslonaca ili poduprte skele – lakše ih je izraditi i montirati, ali se potroši
više graĎe, teže ih je proračunati i otpustiti. Ove skele zahtjevaju plitke uvale i dobro
temeljno tlo duž cijelog mosta.

Slika 14. – Primjer skele na dva oslonca - most preko rijeke Inn, Cinuskel, Švicarska (1911.god.) ,
raspon luka 47m, visina uvale 50m

Slika 15. – Primjer skele na više oslonca – most preko Korane u Slunju

4.4.5. Primjeri drvenih skela krajem 19. i početkom 20. vijeka

14
 Slika 2. – Drvena skela – most preko Limmat u Badenu, raspon svoda 72m, visina 26m

Slika 17. – Drvena skela svoda mosta Pont de la Caile (1930.), otvor svoda 137m, raspon luka skele
125m

15
 Slika 18. – Drvena skela mosta na Tari, Crna Gora, projektant Trojanović, skela Coray

Slika 19. – Drvena skela vijadukta Wiesener i sami vijadukt; primjer tzv. skele na spratove

4.4.6. Primjeri čeličnih skela – druga polovina 20. vijeka

Čelične skele su sredinom 20. vijeka počele istiskivati drvene skele, a način postavljanja,
montaže i učvršćivanja skela je ostao uglavnom nepromijenjen. To su cijevne skele koje se lako
montiraju i demontiraju i često se mogu koristiti više puta.

Slika 20. – Primjer čelične skele

16
 Slika 21. – Primjer lepezaste skele od čeličnih cijevi

4.4.7. Kombinovane skele

Stubovi ovakve skele su izraĎeni od drveta, čime je smanjen uticaj temperaturnih promjena i
izbjegnuta skraćenja i izduženja eventualno postavljenih čeličnih stupaca.

Slika 22. – Primjer čelične skele izgraĎene od standardnih dijelova

17
4.4.8. Lučne skele

Neke od osnovnih karakteri-stika lučnih skela su:

oslanjanje lučnih skela – veoma je pogodno kada su temelji konačne konstrukcije već
izgraĎeni.
materijali od kojih se grade – drvo, čelik, beton i kombinirane lučne skele,
statički sistemi – trozglobni, dvozglobni i upeti lukovi,
tip konstrukcije lučnih skela – rešetkasti i punostjeni.

Slika 23. – Statički sistemi lučnih skela

Slika 24. – Čelična lučna skela od standardnih komada

18
 Slika 25. – Betonska lučna skela (montaža) – drumsko-željeznički most u Novom Sadu

Slika 26. – Sk
kela tip Cruciani u Insbruck (Austrija) - kombinacija čeličnih cijevi i drvenih elemenata

19
 Slika 27. – Lučna skela – njena izgradnja se posebno planira i projektuje

Slika 28. – Plan izgradnje jedne lu

učne skele

Slika 29. – Izgradnja lu

učne skele na osnovu plana (slika 2.28.)

4.4.9. GraĎenje mostova na pokretnim skelama

Pokretne skele su u biti klasične nosive skele koje se bez rastavljanja mogu premještati uzduž i
poprijeko (ili samo poprijeko) na most.
Kod grednih mostova ovakve su skele pogodne ako:
tlo ispod mosta je ravno i dobro nosivo,
most nije uzdignut visoko iznad tla,
most ima više polja.

20
 Slika 30. – Prikaz faza graĎenja – pokretna skela

Slika 31. – Čelična rešetkasta skela - betoniranje dugih odsječaka na licu mjesta

I lučne skele se mogu premještati, kao što je to napravio Freyssinet na mostu Plougastel (vidi
sliku 33.).

Slika 32. – Most Plougastel (Francuska)

21
 Slika 33. – Most Plougastel (skela je tri puta uzdužno premještana)

4.4.10. GraĎenje mostova pomoću lansirnih skela

Gredni mostovi velikih dužina izvode se pomoću čeličnih lansirnih skela. Ovim postupkom
izvode se mostovi:
kada je raspon mosta do 50 m (s povećanjem raspona znatno raste cijena lansirnih skela),
kada je tlo neravno,
kada je most visoko uzdignut iznad tla,
betoniranje se izvodi polje po polje.

Lansirne se skele oslanjaju u pravilu samo na stubove mosta, a izuzetno se mogu u nekom većem
rasponu osloniti i na privremeni stub. U svijetu je razvijen i patentiran veliki broj različitih
sistema lansirnih skela, ali se svi oni uglavnom zasnivaju na dva principa rada:
skela se u slijedeće polje premješta (lansira) u dijelovima,
skela se u slijedeće polje lansira odjednom.

Izrada jednog polja obično traje dvije sedmice. Uočljiva je prednost rebrastih poprečnih presjeka
u odnosu na sandučaste u pogledu troškova:
rebrasti poprečni presjek – čitava oplata se može premjestiti skupa sa skelom,
sandučasti poprečni presjek – unutrašnja oplata se mora posebno transportovati.

4.4.10.1. Premještanje lansirne skele u sljedeće polje u dijelovima

22
 Slika 34a. – Princip rada lansirne skele - premješta se u dijelovima

Na slikama 34a. i 34b. prikazana je skela koja se u naredno polje premješta u dijelovima (princip
"šibera"). Ova skela se sastoji od:
dva vanjska nosača sandučastog presjeka, dužine 50 m,
jednog srednjeg nosača sandučastog presjeka, dužine 98 m, koji služi i za premje-štanje
skele,
jednog okvira koji sprijeda povezuje vanjske nosače,
stražnjih kolica kojima se prevoze vanjski nosači – ona preuzimaju ukupno optere-ćenje
od sva tri nosača, zajedno sa betonom,
dvije ležajne konzole, koje opterećenje od vanjskih nosača predaju na konzole.

Slika 34b. – Primjer lansirne skele koja se premješta u dijelovima

4.4.10.2. Premještanje lansirne skele u sljedeće polje odjednom

Na slici 35. prikazana je lansirna skela koja se premješta odjednom u susjedno polje. Prostor za
izvoĎenje jednog polja je zatvoren, pa se radovi mogu izvoditi i u lošim vremenskim uslovima.

23
 Slika 35. – Lansirna skela koja se premješta odjednom - most Öland

Slika 36. – Prikaz lansirne skele koja se premješta odjednom

4.4.10.3. Moguća primjena lansirne skele – izgradnja mostova

Kod mostova koji se grade bez ležišnih glava stuba, nosači i lansirna konstrukcija se oslanjaju na
teškoj mostovskoj skeli (slika 37.) koja se sastoji od vertikalnih čeličnih cijevi Ø 159/159 mm, sa
ukrućenjima (horizontalnim i dijagonalnim) od cijevne skele Ø 48 mm, i sa krutim spojnicama
ove skele. Cijevi se oslanjaju na papuče skele, a na njenom vrhu su regulatori visine skele.

24
Jarmovi sačinjeni od ovih cijevi služe za oslanjanje rešetkaste konstrukcije na koju se montira
oplata i grade mostovi na licu mjesta.
U praksi je čest slučaj da se umjesto tipskih rešetkastih konstrukcija upotrijebe reše-tkaste
lansirne konstrukcije (ponašaju se veoma dobro, imaju male ugibe).

Slika 37. – Primjer izgradnje mostova sa lansirnom konstrukcijom - most na Neretvi (Čapljina)

4.4.10.4. Moguća primjena lansirne skele – obnova mostova

Vrhunac primjene lansirne konstrukcije u Bosni i Hercegovini je svakako obnova ''Starog mosta''
preko rijeke Neretve u Mostaru. Bilo je potrebno da se izvrše obimne pripreme obzirom na
sveukupne uslove i medijsku pozornost u realizaciji ovog projekta od izuzetnog značaja za Bosnu
i Hercegovinu. Lansirna konstrukcija se postavlja na „dobro ankerovane ab. stubove“ sa malim
konzolnim pomakom od 2,35 m' i djelimično je prednapregnuta na krajevima. (slika 38.). Na
rešetke su postavljeni poprečni nosači, a na njih teška mostovska skela sa papu-čama i
regulatorima visine – spravama za fino podešavanje (spuštanje) skele.

25
 Slika 38. – Primjena lansirne skele prilikom obnove ''Starog Mosta'' – Neretva (Mostar)
Elaboracija izgradnje mosta u Čapljini i obnove ''Starog mosta'' u Mostaru prikazuje primjenu
lansirne konstrukcije u mostogradnji, gdje se posebno ističu dvije mogućnosti praktične primjene:
most u izgradnji i obnova postojećih mostova.

5. GRAĐENJE MOSTOVA LANSIRNIM PRENOSILIMA

5.1. GraĎenje mostova dugim prefabrikovanim elementima

Montaža pomoću lansirnih prenosila – lansirki je pogodna za izradu mostova kod kojih su glavni
nosači prednapregnuti rebrasti nosači, odnosno prefabrikovani koji se prote-žu od jednog do
drugog stuba mosta. Lansirke su uglavnom rešetkaste konstrukcije, ukupne dužine veće od dva
polja mosta. Na njima se nalaze električna vitla pomoću kojih se element pomiče uzduž lansirke.
Principa rada jednog od lansirnih prenosila (slika 39.) je ostavljanje šupljine izmeĎu dva stuba
kroz koju se podiže montažni dio, prenosi uzduž lansirke i montira u konačni položaj.

Slika 39. – Princip rada jedne lansirke

Sličan ureĎaj je na slici 40. UreĎajem se prihvata jedan od glavnih nosača mosta koji je
dopremljen po već gotovom dijelu konstrukcije i uzdužno se transportuje nad otvor mosta, u
kojem se trenutno montiraju i drugi nosači. Kad stigne nad otvor, prihvataju ga vješaljke za
poprečno smještanje. Ovakvim ureĎajem je dostupan svaki položaj na mostu i pošto se ovi
radovi odvijaju na vrhovima stubova, proces rada ne ovisi o situaciji ispod mosta.

26
 Slika 40. – Još jedan princip rada lansirke
Ovakav sistem prenošenja je danas jedan od najsavremenijih i postoje lansirke koje mogu
prenijeti nosače i do 400 tona. Na ovaj način su montirani na primjer rasponski no-sači
Masleničkog mosta.

Slika 41. – Montaža prefabrik. elemenata sa samohodnim lansirnim prenosilom – Krčki most

Ima sličnih sistema i postupaka u praksi i više se razlikuju sklopovi pomoćnih ureĎaja nego sam
princip. Postoje razlike:
u načinu prihvatanja konstruktivnih elemenata,
u načinu prenošenja elementa duž lansirke,
u načinu prihvatanja elementa,
da li je ureĎaj širok koliko i poprečni presjek konstrukcije,
ili je uži, pa se elementi mogu premještati u poprečnom presjeku...

5.2. GraĎenje mostova kratkim prefabrikovanim elementima

Prefabrikovani kratki elementi se mogu međusobno spojiti na više načina:

neprednapregnuta armatura se nastavlja, a radni spoj - reška ispuni betonom
reška se ispuni mikrobetonom,
reška se ispuni cementnim mortom,
reška se ispuni mortom od epoksidne smole ili epoksidnim mortom,
lijepljenjem.

27
 Slika 42. – Spajanje prefabrikovanih kratkih elemenata

Postupak montaže:
na fiksnim ili pokretnim skelama,
upotrebom lansirnih prenosila.

Slika 43. – Montaža na fiksnoj skeli (sa puno oslonaca)

28
 Slika 44. – Montaža na pokretnoj lučnoj skeli

6. GRAĐENJE MOSTOVA KONZOLNIM POSUPKOM

Konzolni postupak (Freivorbau) se naziva još i slobodnom gradnjom. Kod graĎenja nosivih
sklopova koriste se jedna ili više pokretnih radionica, u kojima se izraĎuje dio po dio
konstrukcije. Može se graditi betoniranjem na licu mjesta ili montažom kratkih koma-da. Ovim
postupkom se grade i lukovi i grede.

Kod konzolnog graĎenja dugih vijadukata postoje specijalne radionice koje napre-duju po
vrhovima stubova i izraĎuju dio po dio, ili cijelu rasponsku konstrukciju izmeĎu stubova. Mogu
biti i zatvorene, tako da rad ne zavisi od vremenskih prilika (slika 45.).

Slika 45. – Pokretni ureĎaj tipa Maurer u radu. Rasponi mosta do 65 m.

29
6.1. GraĎenje mostova balansnim posupkom

Preporuka je konzolni postupak vršiti simetrično s obe strane stuba. Ovakav postu-pak graĎenja
se još naziva i "balansni postupak" (slika 46.).

Slika 46. – Balansni postupak graĎenja - most u Koblenzu (Njemačka)

6.2. Betoniranje segmenata na licu mjesta

Pri tom konzolnom postupku graĎenje počinje na već dovršenim stubovima, tako da
se postepeno grade konzolni dijelovi pričvršćeni za stub. Utegnuta veza grede i stuba može ostati
trajna, ali se veza sa stubom nakon završetka graĎenja mosta može pretvoriti u ležaj, pomični ili
nepomični (konačni sistem može biti i kontinuirana greda).

Na vrh stuba se postave skela i oplata za jedan kraći segment koji se betonira i pritegne
prednapregnutim kablovima. Na taj ležajni segment postavljaju se konzolno s obje strane stuba
kratka postolja u kojima se postupak ponavlja s odreĎenom oplatom. Konzolni segmenti se vežu
meĎusobno mekom armaturom i prednapregnutim kablovima i eventual-no se lijepe epoksidnim
malterima.

Slika 47. – Nastajanje konzolnog sklopa Slika 48. – Shematski prikaz konstrukcija
pokretnih postolja

DYWIDAG je 1951. godine razvio originalan konzolni postupak izvoĎenja za most Worms –
Rijeka Rajna. Na konzolnoj skeli s oplatom svake se sedmice betonira segment dužine 3-5 m,
simetrično s obje strane stuba:
betoniranje se dovršava u petak,
prednaprezanje se obavlja u ponedjeljak,

30
 u periodu od prednaprezanja do betoniranja (ponedjeljak - petak) konzolna skela s oplatom
(tzv. pomična krletka) premješta se na novi položaj, polaže se nepredna-pregnuta
armature i kablovi za prednaprezanje, te se namješta oplata.

Slika 49. – Primjer balansne gradnje grednih mostova

Slika 50. – Izgled skele i oplate sandučaste rasponske konstrukcije – tzv. krletka

Ovakav postupak graĎenja se može primjenjivti i nesimetrično (slika 51) tako što bi se završene
lamele ankerovale pomoću metalnih užadi za čvrst oslonac.

31
 Slika 51. – Simetrično i nesimetrično napredovanje radova
Na krajevima ovog baznog dijela montira se pokretna skela ("kavez" i "krletka") uz čiju pomoć
se most izvodi u lamelama, simetrično i jednovremeno prema sredini raspona. Betoniranjem
centralne lamele (na sredini otvora) ove dvije tzv. naspramne konzole se spa-jaju u kontinualni
nosač, kako je već predviĎeno projektom. Znači da u toku graĎenja nosač osnovne konstrukcije
radi kao konzola i nakon završenog ugraĎivanja betona kao konti-nuirani nosač

Ovo znači da se i za vrijeme projektovanja voditi računa i nosač projektovati, da sa svojim

karakteristikama zadovolji oba ova uslova.

Slika 52. – Primjer slobodne konzolne gradnje (balansni postupak) - most Weidatal

32
 Slika 53. - Primjer pridržavanja luka privremenim zategama – rijeka Krka (Hrvatska)

6.3. Montiranje konzolnih sektora

Pojedini dijelovi rasponskog sklopa ili luka mogu se izraditi kao prefabrikovani elementi izvan
mosta, te konzolno ugraditi na svoja mjesta u mostu. Veza takvih komada obično se vrši
potpunim unutrašnjim ili vanjskim prednaprezanjem.

Slika 54. – Balansni postupak s dizalicama na konzolama – rijeka Don (Rostovo)

Slika 55. – Balansni postupak s dizalicama na konzolama – rijeka Don (Rostovo)

Slika 56. – Postavljanje konzolnog sklopa uz pomoć Derick-krana

33
 Slika 57. – Montaža rešetkastog konzolnog sklopa uz pomoć plovne dizalice
6.4. Balansni postupak sa lansirnim nosačem

Kod ovog postupka je dužina odsječaka uglavnom veća nego pri klasičnom balan-snom postupku,
segmenti su dužine od 8m do 10m.

Lansirni nosač kod betoniranja na mjestu gradnje služi za:

stabilizaciju rasponske konstrukcije bez upotrebe privremenih potpora (kosnika),
omogućavanje transporta osoblja i graĎe preko gotovih dijelova konstrukcije do mjesta
graĎenja,
premještanje pomične krletke na slijedeći stub bez gubljenja vremena i rasklapanja, nakon
što je izgraĎen jedan par konzola.

Slika 58. - Balansni postupak s lansirnom nosačem – betoniranje na mjestu gradnje

Lansirni nosač kod montažnog graĎenja služi za:

prihvaćanje,
transport i
ugradnju predgotovljenih elemenata.

34
 Slika 59. - Balansni postupak s lansirnom nosačem – montaža kratkih elemenat

Slika 60. – Primjer montaža prefabrikovanih kratkih elemenata balansnim postupkom s lansirnom
nosačem

6.5. Statička razmatranja

Prilikom konzolne izgradnje glavi nosač se nalazi u različitim statičkim fazama, gdje je tokom
graĎenja čista konzola, što je statički veoma nepovoljno. Na kraju graĎenja prelazi u gredni ili
okvirni statički sistem, što je statički povoljnije stanje. Iz ovih razloga se prilikom graĎenja cijeli
sistem pridržava, što u mnogome ubla-žava statički nepovoljne uticaje. Pridržavanje sistema se
može vršiti postavljanjem kosih zatega preko privremenog stuba (slika 61.). Ovakav sistem za
izradu luka je primijenjen u Hrvatskoj na Šibenskom, Masleničkom, Paškom i drugim
mostovima. Lukovi su bili betonirani na licu mjesta, u jednakim segmentima na čeličnoj skeli.
Skela je bila s jedne strane pridržavana za očvrsli dio betonske konstrukcije, a s druge stra-ne
zategama. Masa čelične skele je bila 70 t, a njen transport je vršen plovnom dizalicom.

35
 Slika 61. - Konzolni postupak s kosim zategama - Šibenskom mostu (Hrvatska)

Slika 62. - Konzolni postupak s kosim zategama preko pomoćnog stuba

Pridržavanje sistema se može vršiti i privremenom rešetkom što je uobičajeno kod graĎenja
čeličnih mostova i primjenjuje se za izgradnju lučnih mostova maksimalnih ras-pona. Dobar
primjer je izgradnja Krčkog mosta (slika 62.).

Gornji pojas i dijagonale rešetke su zategnuti elementi i sastoje se od krutih čeličnih profila i
prednapregnutih kablova, a usidreni su u stijenu prednapregnutim sidrima. Luk i stubovi
predstavljaju pritisnute elemente.

36
 Slika 63. - Konzolni postupak s obrazovanjem privremene rešetke - Krčki most (HR)
Konzolni sistem dominira kod gradnje visećih i ovješenih mostova. Pri gradnji se izvedeni
konzolni sektori direktno pridržavaju kosim užadima ili vješaljkama.

Slika 64. - Izvedba ovješenog mosta balansnim postupkom i usporedno podizanje pilona

7. GRAĐENJE MOSTOVA POSTUPKOM NAVLAČENJA (POTISKIVANJA)

Na obali se može izraditi čitava rasponska konstrukcija ili pojedini njeni segmenti, a zatim se
mogu uzdužno premještati na njihova konačna odredišta na mostu. Postupak se primjenjivao
prvobitno pri graĎenju drvenih i čeličnih mostova, a primjenjuje se i za masiv-ne, tj. betonske
mostove.

U zavisnosti od toga da li se konstrukcija navlači sistemom užadi i vitlova, ili se sistemom

hidrauličkih presa gura, razlikujemo postupak navlačenja i postupak potiskivanja. Iako su ovi
sistemi tehnološki različiti, oni praktično predstavljaju istu stvar. Tehnološki proces je slijedeći:
iza upornjaka betonira se dio rasponske konstrukcije dužine 10-30 m (l/4 – l/2) u posebno
konstruisanoj oplati,
nakon otvrdnjavanja betona vrši se centrično prednaprezanje,
zatim se konstrukcija preko teflonskih ležajeva potiskuje naprijed pomoću hidra-uličkih
presa i zateznih motki,
na čelu prvog odsječka pričvršćen je čelični kljun (slika 64.).

37
 Slika 65. - Izgradnja tehnikom uzdužnog potiskivanja
Sljedeći odsječak se betonira direktno na stražnje čelo prethodnog, a armatura prolazi kroz radnu
sastavnicu. Postupak se ponavlja po taktovima koji u pravilu traju sedmicu. Kada je konstrukcija
u konačnom položaju prednaprežu se kablovi za upotrebno opterećenje. Kontinuitet segmenata se
postiže mekanom i prednapregnutom armaturom.

Rasponska konstrukcija koja se betonira na istom mestu segment po segment i postepeno se

potiskuje u konačni položaj, prolazi kroz različite statičke sisteme kao kon-zola, slobodno
oslonjen nosač, te na kraju kao kontinuirani nosač.

Za preuzimanje statičkih uticaja za vrijeme graĎenja, kablovi koji u celini pokrivaju uticaje od
vlastite težine konstrukcije, postavljaju se i prednaprežu centrično. Za preuzi-manje statičkih
uticaja od korisnog i saobraćajnog opterećenja ugraĎuju se kablovi izvan betonskog preseka u
unutrašnjosti sanduka i to naknadno po potiskivanju.

Kablovi su poligonalni, a vode se preko devijatora koji su postavljeni iznad oslona-ca i u sredini
raspona. Horizontalni kablovi su postavljeni u betonski presjek konstrukcije, a injektiranjem se
uspostavlja sprezanje kabla i betonskog presjeka. Poligonalni kablovi izvan preseka nisu
spregnuti sa betonskim presjekom i antikorozivno su zaštićeni sa cijevi-ma i mastima za
injektiranje.

U toku postupka potiskivanja u glavnoj rasponskoj konstrukciji javljaju se momenti savijanja u

istim presjecima i to različitog predznaka. Ovo je zato što se statički sistem konstrukcije mijenja
tokom postepenog potiskivanja. Momenti savijanja se uravnoteže sa centričnim horizontalnim
kablovima i ugraĎuju se u gornju i donju ploču sandučastog pre-sjeka rasponske konstrukcije.

Sila prednaprezanja ravnih kablova uvodi se u poprečne presjeke konstrukcije i omogućava joj da
bude potpuno prednapregnuta za vrijeme postupka potiskivanja.

38
 Slika 66. - Shema voĎenja podužnih kablova u poprečnom presjeku rasponske konstrukcije
Sandučasti presjek zbog svoje velike krutosti je najpogodniji za preuzimanje različitih statičkih
uticaja u toku graĎenja i upotrebe rasponske konstrukcije, a istovremeno je pogodan za voĎenje
horizontalnih i poligonalnih kablova, kao i za izradu na industrijski način.

Sila potrebna za potiskivanje glavne rasponske konstrukcije uvodi se preko hidra-ulične opreme
(presa za prednaprezanje) koja se obično postavlja na čelo krajnjeg oslonca i prenosi se sa
kablovima koji su preko čelične konstrukcije ankerisani u konstrukciju. Hidraulična presa, kojom
se podiže rasponska konstrukcija, nalazi se na teflonskoj podlozi na donjoj strani, a na gornjoj
strani naleže na hrapavu površinu konstrukcije. Prilikom dizanja unosi se vertikalna reakcija kao i
sila trenja izmeĎu prese i konstrukcije. Ona omogućava unošenje sile potiskivanja sa dijelom
hidrauličke opreme za horizontalno pomjeranje.

Slika 67. - Hidraulička oprema za postepeno Slika 68. - Hidraulička oprema za

potiskivanje gdje se horizontalna sila uvodi postepeno potiskivanje sa ošupljenim
samo preko vlastite težine rasponske čelični nosačom koji je sinhrono vezan
konstrukcije na hidrauličku opremu

39
 Slika 69. - Shema postupaka pri postupnom potiskivanju hidrauličkom opremom

U fazi kada se rasponska konstrukcija postepeno potiskuje od stuba do stuba, na njenoj prednjoj
strani se pojavljuju veliki negativni momenti savijanja. Stoga je neophodno da se smanje uticaji
od njene vlastite težine. To se postiže sa čeličnim kljunom koji ima 10% težine osnovne
konstrukcije.

Dužina kljuna obično iznosi Lk = 0,60 Lt, gdje je Lt dužina srednjeg raspona. Važno je takoĎe
pravilno odrediti krutost čeličnog kljuna koja utiče na smanjenje momenta savijanja. On je
izraĎen iz punih čeličnih ''I'' nosača ili iz rešetkastih nosača koji su pričvr-šćeni na krajnoj
dijagrafmi glavne nosive konstrukcije mosta.

40
Slika 70. - Pričvršćivanje kljuna na rasponsku konstrukciju i radna oplata na stubu

Slika 71. – Podužni presjek

41
 Slika 72. – Poprečni presjek

Ako je vitkost rasponske konstrukcije veća od L/18, opravdano je u cilju smanjenja momenata
savijanja u toku potiskivanja upotrijebiti čelični pilon sa zategama.

Slika 73. – Pilon za ojačanje rasponske konstrukcije

Ovaj postupak je primjenjiv i za mostove s konstantnom horizontalnom zakrivlje-nošću (mostovi

u kružnim krivinama). Postoje patenti po kojima se ovim postupkom mogu izvoditi i mostovi
promjenjivog poprečnog presjeka.

Postupak je racionalan za mostove dužine veće od 150 m i sa min 3 polja. Rasponi se mogu
kretati od 30 do 140 m i moraju biti približno jednaki. Ako je razlika u rasponima velika, tada se
izvode privremeni stubovi koji se po završetku cijele konstrukcije ruše, ili se na konstrukciji
izvodi pomoćni stub (pilon) sa kosim zategama.

42
 Slika 74. - Primjer izvođenja rasponske konstrukcije potiskivanjem s privremenim stubovima, Viaduct
de Millau (Francuska)

Uzdužno premještanje se primjenjuje i na mjestima gdje most prelazi vodene prepreke,

tako da konstrukciju oslonimo na plovilo. Tako se mogu prenositi i vrlo teški dijelovi, a mogu se
premještati i cjelokupne konstrukcije (slika 74.).

43
 Slika 75. - Izgradnja tehnikom uzdužnog navlačenja pomoću plovila - različiti konstruktivni
sistemi
ZAKLJUČAK
Masivne konstrukcije mostova su se donedavno gradile na skelama kao pomoćnim sredstvima, a
skele su nosile konstrukciju dok ona nije bila sposobna da nosi samu sebe. Ove skele su bile
nepokretne, a iskoristiti ih na drugom mjestu značilo je da ih moramo rastaviti i po dijelovima
premjestiti. Za neke mostove ove su skele bile često složenije konstrukcije i od samog mosta.

Metalni mostovi npr. izvodili su se spajanjem na licu mjesta, zakivanjem ili pri-tezanjem
vijcima, a da bi se omogućio rad bilo je neophodno podizati skele.

OdreĎeni postupci graĎenja imaju kontra-uticaj i direktno utiču na statički sistem graĎevine, pa i
opšte dispozicije mosta. Kod sistema izvedenih na nepokretnim skelama smatralo se da ne dolazi
do značajnijih naprezanja sistema, sve do momenta otpuštanja skele. Sistem se posmatrao kao
odjednom stvoren, bez uticaja koji su posljedica postupnog graĎenja. Kod modernih postupaka
uticaj fazne gradnje je vrlo bitan i tokom gradnje konstrukcija mijenja više statičkih sistema i
često prima čak i veće sile nego što će ih imati tokom eksploatacije.

Kod graĎenja mostova uvijek se daje naglasak na graĎenje rasponske konstrukcije ili lukova kod
lučnih mostova, a izostavljaju se tehnike graĎenja temelja, upornjaka i stubova mostova, mada je
ponekad složenije i skuplje izvesti temelje nego cijeli most.

Kod ocjene prednosti i nedostataka različitih postupaka izvoĎenja, mora se imati u vidu da li se
odreĎenim postupkom može udovoljiti svim bitnim zahtjevima za most, te je neophodno
poznavati što više uhodanih - uobičajenih i posebnih - specijalnih postupaka. Spomenuo bih još
neke koji nisu ovdje obraĎeni:
uzdužno premještanje elemenata na fiksnoj skeli
poprečno premještanje elemenata na izgraĎene (ili postojeće) potpore,
poprečno premještanje cijele konstrukcije mosta,
okretanje konstrukcije oko vertikalne ili horizontalne osi (lučni mostovi manjih i srednjih
raspona, ovješeni mostovi oko vertikalne osi),
okretanje cijele konstrukcije u horizontalnoj ravni,
izvoĎenje visećih mostova...

Postoje i naročiti mostovi čija vrijednost izlazi izvan okvira struke i treba ih promatrati kao
zasebne cjelovite objekte i u pogledu njihovog graĎenja i u pogledu svih ostalih zahtjeva koji se
postavljaju za takvu graĎevinu.

Težeći za bržom i jeftinijom izgradnjom, u novije vrijeme iznaĎen je niz postupaka kojima se
značajno skraćuje vrijeme gradnje mosta i istovremeno postiže i znatna ušteda u materijalu i
radu. Primarni cilj je ''što lakše, što jednostavnije i što jeftinije'' napraviti nosivu konstrukciju u
što kraćem vremenu.

44
Postupci izgradnje moraju se ocijeniti i sa strane upotrebne vrijednosti mosta, jer su oni put ka
konačnom cilju: oblikovno vrijedna i svrsishodna graĎevina – most.

LITERATURA
[1.] www.iu-travnik.com

[2.] www.wikipedia.org

[3.] dr. Hadžić R., ''Tehnologija graĎenja'' - Sarajevo 2008.

[4.] prof. Kobojević, ''Uvod u mostogradnju“ - Sarajevo 1990.

[5.] http://www.jpdcfbh.ba Smjernice za projektovanje, graĎenje, održavanje i nadzor na

putevima - Opšta smjernica za mostove

[6.] http://www.gfmo.ba/ Acanski – GraĎenje rasponskih konstrukcija mostova

[7.] dr. Radnić, dr. Harapin; ''GraĎenje mostova'' – Split 2004.

[8.] Z.Marić, D.Tkalčić; ''Nova dostignuća u graĎenju bet. mostova u HR'' – Zagreb 2003.

[9.] GRAĐEVINAR 55 (2003) 4, 191-200

[10.] Ivo Andrić; Esej Mostovi

45