Kompanzasyon

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Git ve: kullan, ara

Birçok motorun bulunduğu sistemlerde reaktif güç kontrolü önemlidir.

3 fazlı kompanzasyon kondansatörleri, güç faktörü düzeltilmesi için kullanılır ve fiziksel

olarak büyüktürler.

Direnç bazlı (Resistif) devrelerde olan faz farkı, kapasitif devrelerde akım, voltajdan fazı
ilerde olacak şekilde, endüktif devrelerde ise akım geride olacak şekilde değişir. Faz farkının
oluşması, reaktif güç oluşması demektir. Bir sistemin görünür gücü değişmez, ancak faz
farkına bağlı olarak görünür gücün bileşenleri olan aktif ve reaktif güç değişir. Aktif güç
görünür güce eşittir ve maksimum iş verimi alınır. Devrede işi aktif bileşen yapar, reaktif
bileşen her döngüde şebekeden çekilir ve döngü bitmeden geri şebekeye verilir. Saf resistif
devrede faz farkı olmaz ve aktif güç maksimum değerini alır, reaktif güç yoktur. Ancak
endüktif ve kapasitif devrelerde faz farkına göre reaktif güç oluşur. Bu da işe çevrilebilen
aktif gücün azalmasına dolayısıyla verimin düşmesine ve kullanılamayan bir reaktif güç
oluşumuna neden olur. İşte aktif gücün maksimum hale getirilip, güç faktörünün düzeltilmesi
ve verimin en büyük halini alması işlemine kompanzasyon denir.

Uygulamada fabrikalar, elektrik makineleri, iş makineleri ve motorlar endüktif

çalıştıklarından bağlandıkları şebekeye reaktif güç verirler. Verilen reaktif güç aktif gücün
dolayısıyla verimin oldukça düşmesine neden olur. Fabrikaların bolca bulunduğu bir bölge
göz önüne alındığında o bölgede bulunan konutların bu durumdan nasıl olumsuz etkileneceği
açıktır. Aynı sistemin öncelikle kompanze edilmemiş ve sonra kompanze edilmiş hali
karşılaştırıldığında ise çekilen akımın değişmediği, ancak aktif gücün arttığı görülür. İşte
verimin artması ve şebekenin reaktif güçten kötü etkilenmemesi için endüktif sistemin girişine
bir kompanzasyon kondansatörü bağlanır ve devrede üretilen rekatif güç şebekeye verilmeden
kondansatörlerde depolanır. Motor devreye girerken de bu kondansatörler depoladıkları
reaktif gücü motorlara geri verirler. Dolayısıyla şebeke sistemi saf resistif bir sisteme yakın
olarak görür ve şebekeyle sistem arasında reaktif güç alışverişi olmaz.

Şebekeden reaktif güç tüketimine elektrik kurumları tarafından sınır getirilmiştir. Aylık
harcama ücretsizken, bu sınır geçildiği taktirde tüm reaktif harcama ücretlendirilir
ve faturaya yansıtılır. Evlerimizde kullandığımız aletler içerisinde floresan lambalar endüktif
devreye sahiptir ve reaktif güç çekerler ancak eğer kompanze edilmişlerse bu harcama
şebekeden olmaz. Ayrıca reaktif güç harcaması için oldukça fazla floresan lambanın
oldukça uzunca bir süre yanması gerekmektedir, bu durum da konutlarda gerçekleşen reaktif
gücün miktarı, sanayiye göre az olduğu için, konutlarda reaktif güç harcaması için bir önlem
alınmasına gerek duyulmamaktadır.

Günümüzde güç elektroniği elemanlarının mikroişlemciler ile birlikte en uygun şekilde

kullanılarak uygulandığı kompanzasyon sistemleri gelişmektedir.

Türkiye'de şebeke taşıma kapasitesini arttırmasından ve enerjinin israfını önlemesinden dolayı

ülke ekonomisi için vazgeçilmezdir ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan kurul kararı
olarak en son alınan karar, Karar No:284/2 Karar Tarihi: 8/1/2004 olarak zorunlu tutulmuştur.

Bu karara göre Türkiye'de kompanzasyon panosu yapma ve işletme zorunluluğundaki bu

işletmelerin (proje gücü 9KVA ve üzeri olan işletmeler) İşletmenin proje gücü 50KVA ve
üzeri ise harcadıkları endüktif enerji, aktif enerjinin en fazla %20'ü ;kapasitif enerji de aktif
enerjinin en fazla %15'i, işletmenin proje gücü 9KVA - 50KVA arasında ise harcadıkları
endüktif enerji, aktif enerjinin en fazla %33'ü ;kapasitif enerji de aktif enerjinin en
fazla %20'si kadar olabilir. Aksi halde işletme ceza faturası ödemek ile yükümlüdür.

Her ülkenin bu sınırları değişiklik göstermektedir.

Teknoloji ile ilgili bu madde taslaktır. İçeriği genişleterek Vikipedi'ye yardım

edebilirsiniz.

Genel olarak bilinmesi gereken terimler ve parantez içinde birimleri şu şekildedir;

* Akım (Amper),
* Gerilim (Volt),
* Görünen (Sanal) Güç (VA),
* Aktif Güç(Watt),
* Reaktif Güç (VAR),
* φ (Fi açısı),
* Cosφ (Aktif Güç Çarpanı),
* Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı),
* Tanφ (Reaktif / Aktif Güç oranı),

Şimdi bunların ne anlama geldiklerini ve birbirlerine nasıl dönüştüklerini inceleyeceğiz.

Pratik olarak, elektrik yükünün hareketine elektrik akımı denir. Daha detaylı incelersek,
iletken maddeye elektrik uygulandığında, elektronlar negatif kutup(-)'tan pozitif kutup(+)
yönüne doğru hareket etmeye başlar. Bu harekete "Elektrik Akımı" denir. Birimi ise "Amper"
'dir. "I" harfi ile gösterilir. Akım (Amper) Gerilim (Volt) Elektrik akımının oluşabilmesi için,
elektrik yüklü taneciklerin kutupları arasında fark olması gerekir. Yüksek bir noktadan aşağı
bırakılan bir cisim nasıl aşağı düşüyor ise, elektrik akımı da akabilmek için, benzer mantık ile
potansiyel farka sahip olması gerekir. İşte bu farka "Gerilim" denir. Birimi "Volt"'tur. "V"
harfi ile gösterilir. Sistemden çekilen elektrik akımının, belli bir voltaj değerindeki gücüne
"Görünen (sanal) Güç" denir.Birimi VA (VoltAmper) dir. "S" harfi ile gösterilir. S=I*V

Görünen (sanal) güç , fazın akımı ile voltajının çarpımına eşittir. Omik direnç üzerinden
geçen elektrik akımının, belli bir voltaj değerindeki gücüne "Aktif Güç" denir.Birimi Watt'tır.
"P" harfi ile gösterilir. Aktif Güç (Watt), P=S*Cosφ

Aktif güç , fazın görünen gücü ile Cosφ (Aktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir.Görünen güç
yerine akım ile gerilim çarpımını alırsak aktif güç, P=I*V*Cosφ

Aktif güç, fazın akım, gerilim ve CosÆ (Aktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir. Bobin(Xl) ya
da kapasitans(Xc) direnci üzerinden geçen elektrik akımının, belli bir voltaj değerindeki
gücüne "Reaktif Güç" denir.Birimi VAr'dir. "Q" harfi ile gösterilir. Bobin etkisi ile oluşan
reaktif güce "İndüktif Güç" yani "+Q", kapasitans etkisi ile oluşan reaktif güce "Kapasitif
Güç" yani "-Q" denir Reaktif Güç (VAr) Q=S*Sinφ

Reaktif Güç , fazın görünen gücü ile Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir.Görünen
güç yerine akım ile gerilim çarpımını alırsak aktif güç, Q=I*V*Sinφ

Reaktif güç, fazın akım, gerilim ve Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir.Sinüs değeri,
Cosinüs ve Tanjant değerlerinin çarpımına eşit olduğu düşünülür ise Q=I*V*Cosφ*Tanφ

Reaktif güç, fazın akım, gerilim, Cosφ (Aktif Güç Çarpanı) ve Tanφ (Reaktif Gücün Aktif
güce oranı)'nın çarpımına eşittir. Çekilen görünen güç ile aktif güç arasındaki faz açısına "φ"
denir. En ideal φ açısı 0º'dir. φ Açısı Cosφ (Aktif Güç Çarpanı) Aktif Gücün, Görünen Güce
Oranına "Cosφ" denir. Cosφ ile görünen gücün çarpımı bize aktif gücü verir. Bu neden ile
Cosφ değerine "Aktif Güç Çarpanı" da denir. Cosφ=P/S

Reaktif Gücün, Görünen Güce Oranına "Sinφ" denir. Sinφ ile

görünen gücün çarpımı bize reaktif gücü verir. Bu neden ile Sinφ değerine
"Reaktif Güç Çarpanı" da denir. Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı)

Sinφ=Q/S

Reaktif Gücün, Aktif Güce Oranına "φ" denir. Tanφ ile aktif güç
çarpımı bize reaktif gücü verir. Sadece aktif güç ile Tanφ değerini ya da
görünen güç, Cosφ ve Tanφ değerlerini biliyorsak ReaktifGücü bulabiliriz.
Bu neden ile Tanφ değerine "Reaktif/Aktif güç oranı" da denir.
Tanφ (Reaktif/Aktif Güç Oranı)

Tanφ=Q/P

Görüldüğü üzere, basit hesaplama yapılacak olan tüm formüller,

birbiri içerisinden türetilerek, detaylı olarak hesaplama
yapılabilinmektedir. Önemli olan bu hesaplamanın nasıl yapıldığını bilmek
ya da temel olarak kompanzasyonun mantığını anlamak önemlidir.
Bir sistemin kompanzasyonun hesaplaması nasıl yapılır ve hesap yapmadan en
pratik şekilde bunu nasıl yapabileceğimiz ile ilgili bilgi kompanzasyon
yapılacak işletmenin ölçüm ve analizi kısmında anlatılmaktadır.
İnternet üzerinden kompanzasyon takibi artık yapılabiliyor. Online KTS Sayaç İzle