INTERNACIONALNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

DEPARTMAN ZA PEDAGOSKE NAUKE

SMJER:VASPITAČ PREDŠKOLSKOG ODGOJA

Siromaštvo i kriminal
(Seminarski rad)

Mentor: Student:
Prof. dr Admir Muratović

Novi Pazar, 2020.

Sadržaj
UVOD............................................................................................................................................................3
Pojam kriminala............................................................................................................................................4
Uloga kriminala u društvu............................................................................................................................4
Uzroci kriminalnog ponašanja......................................................................................................................5
Uticaj društveno ekonomskih faktora na razvoj kriminala...........................................................................5
Siromaštvo...................................................................................................................................................6
Siromaštvo, ekonomske prilike i kriminal.....................................................................................................6
Odnos kriminala i siromaštva.......................................................................................................................8
Zaključak.....................................................................................................................................................10
Literatura..................................................................................................................................................11

2
UVOD

U ovom seminarskom radu bavićemo se temom siromaštvo i kriminal. Objasnit ćemo detaljno
pojam kriminala i siromaštva i njihov uticaj u društvu. Kriminal je naziv kojim se opisuju sve
djelatnosti kojima se krše političke i moralne norme nekog društva, pogotovo kada je riječ o
normama iza kojih stoji zakonska sankcija države. Siromaštvo je manjak materijalnih dobara
potrebnih za zadovoljenje najvažnijih potreba svakog pojedinca, porodice ili veće društvene
grupe. U koliko je siromaštvo značajnije izraženo u nekoj sredini, to će nedvojbeno uticati na
činjenje pojedinih krivičnih djela.

3
Pojam kriminala

Pojam “kriminal” upotrebljavamo u opštem govornom jeziku kao zbir svih onih ponašanja koja
napadaju ili ugrožavaju ljudske temeljne vrednosti, kao što su, naprimjer, životi tjelesna
nedodirljivost, slobode i prava, imovina i sigurnost, kao i druge temeljne društvene vrijednosti,
kao sto su društveno uređenje, sigurnost države i njene najznačajnije institucije. Riječ je, dakle,
onim dijelima koja se u nekoj državi smatraju, za pojedinca ili društvo, najštetnija ili opasna, što
označavaju kriminal ili zločin. Kriminalna dijela su samo ona dijela koja su zakonom kažnjiva,
međutim bitno je spomenuti da postoje dijela koja nisu zakonski kažnjiva, ali ipak su štetna i
opasna po društvo.

Normativna definicija pregleda kriminal kao devijantno ponašanje koje narušava preovladajuće
norme kulturnim standardima koji propisuju kako ljudi treba da se ponašaju normalno. Ovaj
pristup razmatra kompleksne prealnosti okružuje kocept kriminala i pokušava da razumije kako
se mijenjaju društveni, politički, psihološki i ekonomski uslovi mogu uticati na promenljive
definicije kriminala i oblik pravnog , sprovodjenja zakona i kaznene odgovore napravljene od
strane društva.

Uloga kriminala u društvu

Emil Dirkem, poznati francuski filozof sociolog ustanovio je da je kriminalitet sastavni dio svih
društava. Vjerovao je da kriminalitet nije moguće u potpunosti otkloniti iz društva i da društvo
bez kriminala ne bi bilo idealno niti poželjno. Prema Dirkemu vladajuća društvena skupina
definira određene oblike ponašanja kao nepoželjne i zato kažnjive. U svakom društvu postoje
ljudi kao individue, koji mogu zbog svog ponašanja steći etiketu devijanta.

4
Uzroci kriminalnog ponašanja

Sociološke teorije o uzrocima kriminalnog ponašanja sadrže pretpostavku da kriminalitet

prouzrokuju: slabo obrazovanje, siromaštvo, neodgovarajuće stanovanje, neodgovarajuća
socijalizacija, razdvojene porodice, društvo delikvenata, loši roditelji, poteškoće u porodici i
kriminogena društvena sredina.

Prema sociološkim teorijama, sam pojedinac, ne može puno toga uraditi da bi izbjegao svoju
„sudbinu“. Uzroci kriminaliteta su su tako izvan pojedinca i dio su društvene sredine. Učinitelj je,
prema predpostavci, pasivna osoba, koju vode okolnosti i nad kojima nema moć. Međutim
postoje teorije, pored sociološke teorije, biološka teorija i psihološka teorija.

Uticaj društveno ekonomskih faktora na razvoj kriminala

U većini zemalja u tranziciji dolazi do ekonomskih kriza i privrednih depresija. To je svakako

karakreristika pojedinih zemalja nastalih raspadom Jugoslavije,u kojima je veći duži vremenski
period na sceni ekonomska kriza i depresija. U pojedinim zemljama ovog regiona, privreda je do
te mjere da se konačni oporavak ni ne naslućuje. Drugim riječima, ekonomska kriza, sa svim
svojim posljedicama je permanentna. Ono što je karakterizira takvu situaciju jeste život pun
neizvjesnosti, apatije, razočarenja, te socijalnih protesta. U posljednje vrijeme socijalni protesti
poprimaju karakter masivnosti, posebno kada se radi o protestima otpuštenih radnika i
penzionera. Njihov socijalni status je na ivici ljudskog dostojanstva, bez konkretnih vizija
poboljšanja. Cijela atmosfera je konfliktna i povoljna za kriminalna ili devijantna ponašanja. U
kriminološkoj teoriji se ističe da statistički podaci o učinjenim krivičnim dijelima za vrijeme
ekonomskih kriza utiču na porast kriminaliteta naročito imovinskog.

5
Siromaštvo

Siromaštvo je manjak materijalnih dobara potrebnih za zadovoljenje najvažnijih potreba svakog

pojedinca, porodice ili veće društvene grupe. Prema definiciji OUN, siromašni su svi oni čiji je
način života, komfor i dostojanstvo ispod standarda koji se smatraju normalnim u društvu u
kojem žive. Siromaštvo se meri promenljivim normama određenog društva i njegovih delova. Po
tim kriterijumima siromaštvo se deli na bedu ili apsolutno siromaštvo, relativno siromaštvo,
pauperizam i novo siromaštvo.

U koliko je siromaštvo značajnije izraženo u nekoj sredini, to će nedvojbeno uticati na činjenje

pojedinih krivičnih djela. Ovaj kriminogeni faktor ne teba zanemariti bez obzira na različite
teorijske stavove o uticaju siromaštva na kriminalitet. Tako, jedni smatraju da je siromaštvo
značajan kriminogeni faktor, dok drugi smatraju da je kriminogeno siromaštvo manje značajno.
Oprez u ocjeni, odnosno procjeni uticaja siromaštva na kriminalno ponašanje, svakako je
potreban. Pogotovo se odnosi na moguće etiketiranje siromašnih slojeva stanovništva kao
potencijanih kriminalaca. Našu zemlju, pored ostalog, nažalost, karakterizira i odsutnost
istraživanja kriminaliteta, što dodatno usložnjava zaključak o uticaju siromaštva na kriminalitet.

Siromaštvo, ekonomske prilike i kriminal

Ocjena značaja ekonomskih i makrosocijalnih uslova jedan je od najosetljivijih zadataka

kriminologije, socijalnog rada, socijalne pedagogije i drugih oblasti koje se bave izučavanjem
prevencije kriminala i tretmanom delinkvenata. Zadatak je osetljiv, ne samo zbog kompleksnosti
ovog problema, već i zato što od takve ocene u mnogome zavisi čitava koncepcija i uporišne
tačke prevencije. Iako postoje mnogobrojni nalazi o tome da su stope npr. ubistava u negativnoj
korelaciji sa stopama privrednog rasta, nacionalnog dohotka i dohotka po stanovniku,
zaposlenosti i drugim socijalno–ekonomskim indikatorima, u literaturi se nalaze različita
objašnjenja ovih povezanosti. Ekonomski faktori se najpre različito tumače, zavisno od toga da li

6
se njihovo najvažnije dejstvo na ljude vidi kao neposredno ili posredno. Naime, na jednoj strani
se pretpostavlja da nezaposlenost, nizak materijalni status i drugi oblici ekonomske deprivacije i
socijalne marginalizacije deluju prevashodno direktno, budući da su u značajnoj pozitivnoj vezi
sa besposličenjem, prepuštanjem uličnoj integraciji, hostilnošću i padom ukupne socijalne i
interpersonalne tolerancije, slabljenjem društvene organizacije, padom socijalnog kapitala i
padom autoriteta prosocijalnih i nenasilnih vrednosti (Williams, Flewelling 1989; Gartner, 1990;
Chan, Lee, 1996, itd).

Takođe je činjenica da ekonomske prilike neumitno ostvaruju uticaj na opštu socijalnu atmosferu:
porast siromaštva, nezaposlenosti i anomije uvećava kompetitivnost između ljudi, umanjuje
solidarnost, razara socijalnu koheziju i normativni sistem. Stanje društvene dezorganizacije
karakteriše ne samo raspad neformalnog sistema vrednosti i obligacija, već i slabljenje formalnog
sistema, što stvara uslove za produkovanje još veće dezorganizacije koja ishodi sve većim
stopama kriminala i ukupnog nivoa nasilja u društvu. A porast nasilja u socijalnom okruženju
povratno stresogeno utiče na svakog čoveka ponaosob (Cohn et al, 1978).

Pošavši od hipoteze da opšti nivo nasilja u društvu implicira stope svih tipova krivičnih dela za
koja se može pretpostaviti da su generisana stresom, Sivak je na uzorku od 50 zemalja utvrdio da
se na osnovu stopa ubistava veoma uspešno mogu predviđati čak i frekvencije automobilskih
nesreća i stope smrtnosti u saobraćaju (Sivak, 1983: 93-99).

Ulazak u kriminal, koji pre ili kasnije vodi i u nasilje, tumači se i kao posledica odsustva drugih
realnih i legalnih mogućnosti za preživljavanje (Taylor, 1999).

Instrumentalno nasilje moglo bi se dovesti u vezu i sa percepcijom slabe životne perspektive i

bezizlaznosti: kriminalno ponašanje može biti posledica eskalacije taktike socijalne kompeticije i
spremnosti na rizik kao jedinih preostalih sredstava (Wilson, Daly, 1997)

. Visoka kompetitivnost usled ograničenih resursa slabi altruizam i jača makijavelizam i

antisocijalne stavove, što neumitno vodi porastu svih oblika kriminala (Mealey, 1995).

Na drugoj strani, potencira se i važnost sasvim posrednog dejstva ekonomskih faktora koje se
ostvaruje hroničnim gomilanjem stresa i deprivacija sa posledicom slabljenja tolerancije na
frustracije i oslobađanjem reaktivnih agresivnih potencijala (Landau, 1984).

7
Ian Tejlor smatra da je devijantnost svesni, racionalni i iznuđeni izbor osiroma- šenog pojedinca.
Na primer, adolescent koji je otuđen od egzistencije koja mu se nudi u savremenom
kapitalističkom društvu, može na tu socijalnu frustraciju da reaguje dvostruko. Njegovo otuđenje
može proizvesti hedonističke aktivnosti, kao što su alkoholizam, narkomanija, seksualne
devijacije, ali i aktivnosti kroz koje bi on nasilnički odbacio (Tejlor, koristi izraz „ritnuo“)
društvo, na primer kroz vandalističko ponašanje (Taylor, 1973, prevedeno kod nas, 1997: 230).

Nezaposlenost, u osnovi, može determinirati mnogobrojne segmente ljudskog života. Prije svega,
ono negativno utiče na ekonomski, pa samim tim i socijalni status pojedinca, njihovih obitelji, ali
i određenjih društvenih slojeva. Bez obzira na sopstvene uzroke, ona uvijek utiče na pogoršavnje
položaja pojedinca, dovodeći ih vremenom u inferiorniji položaj u odnosu na zaposlene.

Pri tome, nezaposlenost se može održavati na dva načina: prvi je nemogučnost zaposljenja i
drugi gubitak postojećeg zaposlenja.. Tako sada imamo veliki broj osoba koje su, iz razno raznih
razolga, ostale bez zaposlenja, ali i onih koji nakon sticanja određene kvalifikacije ne mogu da se
zaposle. Tome treba dodati i osobe koje nikada nisu završile školovanje, pa tako nemaju nikavku
kvalifikaciju. Ekonomski i socijalni status navedenih osoba je nepovoljan što, pored ostalog, kod
pojedinca može dovesti do raznih nezadovoljstava, razočarenja i slično.

Uzimajući u obzir navedene stvari u kontekstu kriminalng ponašanja nesumnjiva je povezanost

kriminala sa nezaposlenošću. Što ne treba odmah generalizirati pa reći da nezaposlenost
automatski utiče na razvoj kriminala.

Odnos kriminala i siromaštva

Uticaj siromaštva na criminal može se objasniti iz više razloga. Postoji veća stopa mentalnih
bolesti kod siromašnih nego kod bogatih. Siromaštvo može dovesti do visokog nivoa stresa koji
zauzveat može dovesti ljude da počine krađu, pljačku ili druga nasilna djela. Štaviše, siromaštvo
može dovesti do stvarnog ili percipirajućeg nižeg obrazovaja, što bi navelo da mladi računaju na
manje pristupa kvalitetnim školama, poslovima i uzorima, smanjujući oportunitetne troškove
kriminala i povećavajući verovatnoću da mladi provode vrijeme na ulici pridružujući se sa
bandama itd.
8
Zločin nudi način na koji osiromašeni mogu steći materijalna dobra koja ne mogudostići
legitimnim sredstvima. Često im pretnja ili sila mogu pomoći da nabave još više robe, što ih
podstiče na nasilna dela kao što su pljačka, što je drugi najčešći nasilni zločin. Za mnoge
osiromašene ljude nagrada koja donosi zločin može nadmašiti rizik od hapšenja, posebno imajući
u vidu da su njihovi oportunitetni toškovi niži od onih bigatijih. Dakle siromaštvo bi trebalo da
poveća stopu kriminala.

Međutim, mnogi drugi faktori utiču na krimina i povezani su sa siromaštvom. Veća

nezaposlenost bi sigurno povećala siromaštvo i istovremeno dovela do većeg broja kriminala
zbog depresije povezane sa nezaposlenošću.

9
Zaključak

U ovom seminarskom radu bavili smo se temom siromaštvo i kriminal. Objasnili smo detaljno
pojam kriminala i siromaštva i njihov uticaj u društvu. Kriminal je naziv kojim se opisuju sve
djelatnosti kojima se krše političke i moralne norme nekog društva, pogotovo kada je riječ o
normama iza kojih stoji zakonska sankcija države. Siromaštvo je manjak materijalnih dobara
potrebnih za zadovoljenje najvažnijih potreba svakog pojedinca, porodice ili veće društvene
grupe. U koliko je siromaštvo značajnije izraženo u nekoj sredini, to će nedvojbeno uticati na
činjenje pojedinih krivičnih djela. Neminovno je da criminal utiče na pojedinca i društvo loše. Ali
ako bismo se vratili malo na početak vidjeli bismo kako Emil Dirkem govori da društvo ne bi bilo
idealno, čak ni poželjno društvo kada ne bi postojalo kriminala. Naravno da je ta činjenica
nepoželjna, ali trebamo je shvatiti kao takvu i boriti se protiv nje.

10
Literatura

1. Brill, Norman Q. American's Psychic Maligancy. Springfield, IL: Charles C Thomas

Pubisher, 1993.
2. Bošković, M.: Kriminalistika, Fakultet za bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2001.
3. Bošković, M.: Organizovani kriminalitet i korupcija, Visoka škola unutrašnjih poslova, Banja
Luka,2005.
4. Vejnović,D.:Sociologija,VŠUP,BanjaLuka,2006.
5. Marković, I.: Kriminologija, VŠUP, Banja Luka, 2007.

11