#kù¨#¾•]Ho¶#oÄp#SÄIw#¾M#®¶I¨#½»q]#SÎIÄnj#ÁHoM

FizikClass.ir
kC .ir
ss
zi ss
la
Fi la
e/ kc
zi
Fit.m
 ‫ﻓﺼﻞ اول ‪ :‬اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺳﺎﮐﻦ‬

‫واژه اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺳﺎﮐﻦ از واژه ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﻟﮑﺘﺮون ) ‪ ( electron‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻬﺮﺑﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺑﺎرﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮن ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﮥ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪‬ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪:‬‬

‫اﮔﺮ دو ﺗﯿﻐﻪ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ را ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺸﻤﯽ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ دو ﺗﯿﻐﻪ ﺷﯿﺸﻪاي را ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮﯾﻢ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ دو ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯿﺖ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﮏ ﻣﺸﺨﺼﻪ ذاﺗﯽ ذرات ﺑﻨﯿﺎدي ﻣﻮاد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺟﺴﺎم‬

‫‪kC .ir‬‬
‫از آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ ﺟﺎ اﯾﻦ ذرات ﺑﻨﯿﺎدي ﺑﺎﺷﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دو ﻧﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﺑﺮاي‬

‫‪ss‬‬
‫اﯾﻦ دو ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺜﺒﺖ )ﭘﺮوﺗﻮن( و ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﻨﻔﯽ )اﻟﮑﺘﺮون( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﯿﭻ ذرهاي ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ‬
‫‪zi ss‬‬ ‫ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻫﻢ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ را ﺑﺮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪la‬‬
‫‪‬ﯾﮑﺎي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪:‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﯾﮑﺎي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در ‪ SI‬ﮐﻮﻟﻦ ) ‪ (C‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﯾﮏ ﮐﻮﻟﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻌﯿﻦ از ﺳﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﯾﮏ آﻣﭙﺮ اﺳﺖ در ﯾﮏ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽﮔﺬرد‪.‬‬
‫‪i‬‬
‫‪t.m z‬‬

‫ﮐﻮﻟﻦ ﯾﮑﺎي ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ از ﯾﮑﺎﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪:‬‬
‫‪Fi‬‬

‫ﭘﯿﮑﻮﮐﻮﻟﻦ = ‪pC  10 12 C‬‬ ‫ﻧﺎﻧﻮ ﮐﻮﻟﻦ = ‪nC  10 9 C‬‬ ‫ﻣﯿﮑﺮو ﮐﻮﻟﻦ = ‪C  10 6 C‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯽ ﮐﻮﻟﻦ = ‪mC  10 3 C‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ 1‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﮏ ﺣﺼﺎر ﺳﯿﻤﯽ ﻋﺎﯾﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه از زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﯽ وزد ﺑﺎردار ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ذرات ﺑﺮف در ﻫﻮا ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺎﻟﺶ ذرات ﺑﺮف ﺑﺎردار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در ﺑﺮﺧﻮرد اﯾﻦ ذرات ﺑﻪ ﺣﺼﺎر ﺳﯿﻤﯽ ‪ ،‬ﺑﺎر ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﺳﯿﻢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪‬ﻧﮑﺘﻪ‪ : 1‬در ﻣﺎﻟﺶ ﺗﻤﺎس دو ﺟﺴﻢ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد اﻟﮑﺘﺮوﻧﻬﺎ از ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و در ﺗﻤﺎس ﺑﺮف ﺑﺎ‬
‫ذرات ﻫﻮا ذرات ﺑﺮف ﺑﺎردار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎر ذرات ﺑﺮف ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ (‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ : 2‬ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ دارﯾﻢ ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬در ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﯽ ﭘﺎﯾﮥ ﻫﺸﺘﻢ دﯾﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ وﻗﺘﯽ دو ﺟﺴﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺎﻟﺶ داده ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮدوي آﻧﻬﺎ داراي ﺑﺎر‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ﻫﺎي زﯾﺮ( و ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮو وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ دو ﻧﻮع ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺸﻤﻨﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﻓﺮاﻧﮑﻠﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪ‪ .‬او ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻨﺎﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎي ﺟﺒﺮي ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﺎم ﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ را دارد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ در ﯾﮏ ﺟﺴﻢ از‬
‫اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي ﺑﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻢ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻨﺜﯽ ﺑﻮدن آن ﺟﺴﻢ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل‪ – 3‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ‪:‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫‪la‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ اﺑﺰاري ﺳﺎدهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آن آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را در‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﮥ ﺳﺎﮐﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ وﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن از ﯾﮏ ﮐﻼﻫﮏ و ﺗﯿﻐﻪ‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﻓﻠﺰي و ورﻗﻪ رﺳﺎﻧﺎي ﺳﺒﮏ )از ﺟﻨﺲ ﻃﻼ( و ﻣﺤﻔﻈﮥ ﺷﯿﺸﻪاي و‬

‫ﻋﺎﯾﻖﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻋﺎﯾﻖ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪i‬‬

‫از آزﻣﺎﯾﺸﻬﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‬

‫‪Fi‬‬ ‫‪t.m z‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ – 4‬آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﻟﮑﺘﺮﺳﮑﻮپ ﺑﺘﻮان ﻧﻮع ﺑﺎر ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺑﺎر دار را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد؟‬

‫اﺑﺘﺪا اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ را ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎري ﮐﻪ ﻧﻮﻋﺶ را ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﺑﺎردار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ )ﻣﺜﻼ ﺑﺎ ﺗﻤﺎس ﯾﮏ ﺗﯿﻐﻪ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ ﮐﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ( در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯿﻦ ﺗﯿﻐﻪ و ورﻗﻪ اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ زاوﯾﻪاي ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ زاوﯾﻪ ‪ ( ‬ﺳﭙﺲ ﺟﺴﻢ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را از ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻣﺜﻼ ﯾﮏ ﻣﺘﺮي( ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي زاوﯾﻪ ‪ ‬ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬اﮔﺮ زاوﯾﻪ ‪ ‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ ﺟﺴﻢ ﺑﺪون ﺑﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬اﮔﺮ زاوﯾﻪ ‪ ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﻫﻤﻨﺎم ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ اﺳﺖ‪) .‬در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﮐﻪ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﻣﻨﻔﯽ ﺷﺪه ﺟﺴﻢ ﻧﯿﺰ داراي ﺑﺎر‬
‫ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ( زﯾﺮا ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد روي ﮐﻼﻫﮏ دﻓﻊ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﯿﻐﻪ و ورﻗﻪ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎر ﺗﯿﻐﻪ‬
‫و ورﻗﻪ ﻧﯿﺮوي داﻓﻌﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﯿﻐﻪ و ورﻗﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ زاوﯾﻪ ‪ ‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬اﮔﺮ زاوﯾﻪ ‪ ‬ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﻏﯿﺮ ﻫﻤﻨﺎم ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺜﻼ در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ( زﯾﺮا ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺟﺬب ﺑﺎر ﺗﯿﻐﻪ و ورﻗﻪ روي ﮐﻼﻫﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﻟﺰاﻣﺎ آزﻣﺎﯾﺶ را ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ زﯾﺮا اﻣﮑﺎن دارد زاوﯾﻪ ‪‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﮐﺎﻫﺶ و ﺻﻔﺮ و ﺳﭙﺲ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ و اﮔﺮ آزﻣﺎﯾﺶ را ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ اﻣﮑﺎن دارد ﮐﺎﻫﺶ زاوﯾﻪ را ﻧﺒﯿﻨﯿﻢ و ﻓﻘﻂ اﻓﺰاﯾﺶ آن را‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ و دﭼﺎر ﺧﻄﺎ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ در اﺑﺘﺪا زاوﯾﻪ ﮐﺎﻫﺶ و ﺳﭙﺲ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
 ‫روش ﻫﺎي ﺑﺎر دارﮐﺮدن ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺧﻨﺜﯽ‪:‬‬

‫روش اول ﻣﺎﻟﺶ‪ :‬اﮔﺮ دو ﺟﺴﻢ ﺧﻨﺜﯽ و ﻣﺘﻔﺎوت را در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن اﻟﮑﺘﺮون ﺧﻮاﻫﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻦ اﻧﻬﺎ اﻟﮑﺘﺮون‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻮع ﺑﺎر دو ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺟﺪوﻟﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺳﺮي اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﮥ ﻣﺎﻟﺸﯽ ) ﺗﺮﯾﺒﻮاﻟﮑﺘﺮﯾﮏ‬
‫‪ Tribos‬در زﺑﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺎﻟﺶ اﺳﺖ ( ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﻧﻮع ﺑﺎر ﻫﺮ ﺟﺴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺪول ﻣﻮاد ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ‬
‫اﻟﮑﺘﺮونﺧﻮاﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺎده ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻣﺎده ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻟﮑﺘﺮون ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻣﯿﻠﻪ ﺷﯿﺸﻪاي ﺣﻨﺜﯽ را ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ ﺷﯿﺸﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ و اﺑﺮﯾﺸﻢ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﯾﺎ اﮔﺮ ﻣﯿﻠﮥ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﺧﻨﺜﯽ را ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺸﻤﯽ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ ﭘﻼﺳﺴﺘﯿﮏ داري ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ و ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺸﻤﯽ داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬ﻣﺎﻟﺶ ﺑﺮاي اﺟﺴﺎم ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود و اﮔﺮ ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي اﻧﮑﻪ ﺑﺎر دار ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ان را ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻋﺎﯾﻖ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و‬

‫‪kC .ir‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺎر ﻫﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫‪ss‬‬
‫روش دوم ﺗﻤﺎس ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺧﻨﺜﯽ و ﻣﻌﻤﻮﻻ رﺳﺎﻧﺎ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎي ﺑﺎردار ﺗﻤﺎس دﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪاري ﺑﺎر از ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار ﺑﻪ ﺟﺴﻢ‬
‫‪zi ss‬‬ ‫ﺑﺪون ﺑﺎر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺮ دو ﺟﺴﻢ داراي ﺑﺎر ﻫﻤﻨﺎم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪la‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در اﯾﻦ روش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ دو ﺟﺴﻢ ﺑﺎر ار ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ دو ﮐﺮة ﻫﻢ اﻧﺪازه و رﺳﺎﻧﺎ داراي ﺑﺎرﻫﺎي اوﻟﯿﮥ ‪ q 1 , q 2‬را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺗﻤﺎس‬
‫‪Fi la‬‬
‫‪q1  q 2‬‬
‫‪q 1  q 2 ‬‬ ‫دﻫﯿﻢ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎس ﺑﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ ‪ ) :‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي دو ﺑﺎر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ دو (‬
‫‪e/ kc‬‬

‫‪2‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬زﻣﯿﻦ را ﻣﯽﺗﻮان ﺟﺴﻤﯽ رﺳﺎﻧﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و اﮔﺮ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺎر دار رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮد ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺮض ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﺎر‬
‫‪i‬‬

‫ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﺴﻢ از ﻧﻈﺮ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻨﺜﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪t.m z‬‬

‫ﺑﺎردار ﮐﺮدن ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ روش اﻟﻘﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪:‬‬

‫‪Fi‬‬

‫اﯾﺠﺎد ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در رﺳﺎﻧﺎ ﺑﺪون ﺗﻤﺎس آن ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار‪ ،‬و اﯾﻦ‬
‫روش ﻣﺨﺼﻮص رﺳﺎﻧﺎﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ در اﯾﻦ روش ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﯾﺎ روش ﺑﺎردار ﮐﺮدن ﯾﮏ ﮐﺮه رﺳﺎﻧﺎ در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫‪:‬‬
 ‫‪kC .ir‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در اﯾﻦ روش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﯽ ﺷﻤﺎر رﺳﺎﻧﺎ را ﺑﺎر دارﮐﻨﯿﻢ ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﺑﺎر دار ﺗﻐﯿﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ss‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در ﭘﺪﯾﺪة اﻟﻘﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ و اﺑﻌﺎد اﺟﺴﺎم ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫ﭘﺪﯾﺪة اﻟﻘﺎء در اﺟﺴﺎم ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ ‪ :‬در اﺟﺴﺎم ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ ﻫﻢ ﭘﺪﯾﺪة اﻟﻘﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ‪ ،‬و اﻟﻘﺎء ﻓﻘﻂ در درون ذرات و ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ ﯾﺎ اﺗﻢ‬

‫‪la‬‬
‫ﻫﺎ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬و در اﺛﺮ اﻟﻘﺎء اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎ درون اﺗﻢ ﺧﻮد ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﻣﯿﻠﮥ ﺷﯿﺸﻪاي را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮدهﻫﺎي ﮐﺎﻏﺬ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺮ اﺛﺮ اﻟﻘﺎء ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﮐﺎﻏﺬ ﻗﻄﺒﯿﺪه ﺷﺪه و ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﻣﻨﻔﯽ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻫﻢ ﻧﺎم دو ﺟﺴﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪i‬‬
‫‪Fi‬‬ ‫‪t.m z‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﮑﺴﺎن اﻟﻘﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از ﺟﺴﻢ ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در اﻟﻘﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﭼﻪ ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ ‪ ،‬ﺟﺴﻢ اﻟﻘﺎﮐﻨﻨﺪه ) ﺑﺎردار ( و ﺟﺴﻢ اﻟﻘﺎﺷﻮﻧﺪه ) ﺧﻨﺜﯽ ( ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺟﺬب‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در ﻫﺮ ﺳﻪ روش ﺑﺎﻻ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎر دار ﺷﺪن اﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺮﮐﺖ اﻟﮑﺘﺮون اﺳﺖ و ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ دردرون ﻫﺴﺘﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪‬اﺻﻞ ﭘﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪:‬‬

‫ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽرود ﺑﻠﮑﻪ از ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪‬ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ :‬ﺑﺎرﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮو وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬ﯾﮑﺎي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ :‬ﯾﮑﺎي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در ‪ SI‬ﮐﻮﻟﻦ ) ‪ (C‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‬

‫‪‬ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﮐﻤﯿﺘﯽ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪:‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎر ﯾﮏ اﻟﮑﺘﺮون و ﯾﺎ ﯾﮏ ﭘﺮوﺗﻮن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار آن را ﺑﺎ ‪ e‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﮐﻤﯿﺘﯽ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﮔﺴﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺻﻄﻼح ﺑﻪ آن ﮐﻤﯿﺖ ﮐﻮاﻧﺘﻮم ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎر ﻫﺮ ﺟﺴﻢ ﻣﻀﺮب ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﻘﺪار ﭘﺎﯾﻪ ﯾﻌﻨﯽ ‪ e‬اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪  e  1/ 6 1019C‬ﺑﺎر ﭘﺎﯾﻪ‬

‫‪ q‬ﺑﺎراﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬ ‫‪  ne‬‬ ‫‪n   ,1, 2 , 3 , 4, ...‬‬

‫‪‬ﻧﮑﺘﻪ ‪ : 2‬اﮔﺮ ‪ n‬اﻟﮑﺘﺮون از ﺟﺴﻢ ‪ A‬ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ‪ B‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪  ne‬و ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺟﺴﻢ ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪  ne‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -5‬ﭼﺮا وﻗﺘﯽ روﮐﺶ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﻏﺬا را روي ﯾﮏ ﻇﺰف ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ و آن را در ﻟﺒﻪ ﻫﺎي ﻇﺮف ﻓﺸﺎر ﻣﯽ دﻫﯿﺪ ‪،‬‬

‫‪ss‬‬
‫‪zi ss‬‬ ‫روﮐﺶ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ؟‬

‫‪la‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﻧﺮم ﺑﻮدن و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن و ﻧﺎزك ﺑﻮدن ﺳﻠﻔﻮن ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﻧﺪك دﺳﺖ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي ﺳﻄﺢ آن در‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي ﻟﺒﻪ ي ﻇﺮف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در اﺛﺮ اﯾﺠﺎد ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﻟﺒﻪ ﻇﺮف و ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺳﺒﺐ ﺟﺬب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪e/ kc‬‬

‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي و اﻧﺪرواﻟﺲ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﻟﺒﻪ ي ﻇﺮف و روﮐﺶ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺮﻫﻤﮑﻨﺸﯽ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰي ﺑﯿﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ در ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺳﻄﺢ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪i‬‬
‫‪t.m z‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -6‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﻪ‪ 8‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮي ‪ 10 10‬اﻟﮑﺘﺮون ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎر اﯾﻦ ﻣﯿﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﻮﻟﻦ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫‪Fi‬‬

‫‪ e  1/ 6 1019C‬‬

‫ﺣﻞ‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ :-7‬ﻋﺪد اﺗﻤﯽ ﯾﮏ اﺗﻢ ﺧﻨﺜﯽ ‪ 100‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺜﺒﺖ اﯾﻦ اﺗﻢ ﭼﻨﺪ ﮐﻮﻟﻦ اﺳﺖ؟‬
‫ب( ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﻨﻔﯽ اﯾﻦ اﺗﻢ ﭼﻨﺪ ﮐﻮﻟﻦ اﺳﺖ؟‬
‫ج( ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﺗﻢ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -8‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﻪ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ ‪  8C‬ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار اﻟﮑﺘﺮون ﺑﻪ آن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد؟‬

‫ﺣﻞ‬
 ‫ﺳﺮي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺎﻟﺸﯽ ‪:‬‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻌﺪادي اﻟﮑﺘﺮون از ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﺴﻤﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ﺑﺎرﻫﺎ در‬
‫اﺗﻢ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ اﻟﮑﺘﺮون از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻟﮑﺘﺮوﻧﻬﺎﯾﺶ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎي آن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﺎﻟﺺ آن ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯿﮕﺮدد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪،‬‬
‫ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ اﻟﮑﺘﺮون اﺿﺎﻓﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﻧﻬﺎﯾﺶ از ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎي آن ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‬
‫و ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﺎﻟﺺ آن ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﯾﺎ از دﺳﺖ دادن اﻟﮑﺘﺮون دو‬
‫ﺟﺴﻢ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﺪوﻟﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺳﺮي اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﮥ ﻣﺎﻟﺸﯽ‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫)ﺗﺮﯾﺒﻮ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ؛ ‪ TribOS‬در ﻟﻐﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺎﻟﺶ اﺳﺖ( ﻣﻌﻠﻮم ﮐﺮد )ﺟﺪول‬
‫‪zi ss‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ(‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺪول ﻣﻮاد ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮون ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ دو ﻣﺎده در‬

‫‪la‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﺪول در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﻧﻬﺎ از ﻣﺎدة ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺟﺪول ﺑﻪ ﻣﺎده اي ﮐﻪ‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﻗﺮار دارد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺗﻔﻠﻮن ﺑﺎ ﻧﺎﯾﻠﻮن ﻣﺎﻟﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﻧﻬﺎ از ﻧﺎﯾﻠﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﻠﻮن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪e/ kc‬‬‫‪i‬‬
‫‪Fi‬‬ ‫‪t.m z‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -9‬آﯾﺎ در ﻣﺎﻟﺶ ﺷﯿﺸﻪ ﺑﺎ اﺟﺴﺎم دﯾﮕﺮ ﺷﯿﺸﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬در ﻣﺎﻟﺶ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ از دﺳﺖ دادن اﻟﮑﺘﺮون در ﺷﯿﺸﻪ ﺑﺎﻻﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ در اﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ داراي‬
‫ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﭼﻮن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول ﺗﺮﯾﺒﻮ اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻮي اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ از دﺳﺖ‬
‫دادن اﻟﮑﺘﺮون دارد ﭘﺲ ﻣﺎﻟﺶ ﺷﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﻮي اﻧﺴﺎن اﻧﺮا داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ - 10‬ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ از دﯾﻮار ﺻﺎف ﺷﯿﺸﻪ اي ﺑﺎﻻ ﺑﺮود؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﭘﺎﻫﺎي ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﻣﯿﻠﯿﺎردﻫﺎ ﻣﻮي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‪.‬روي ﺳﺮاﻧﮕﺸﺖ ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎﺗﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺳﺮآﺑﺪوﺳﺖ)ﻗﻄﺒﯽ( و ﯾﮏ ﺳﺮآﺑﮕﺮﯾﺰ) ﻧﺎﻗﻄﺒﯽ(داردوﻗﺘﯽ ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ روي دﯾﻮارﺧﺸﮏ راه ﻣﯿﺮودﺳﺮآﺑﮕﺮﯾﺰ ﻣﺎده ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﭘﺎي ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ‬
‫ﺑﺎدﯾﻮارﻧﯿﺮوي دﮔﺮﭼﺴﺒﯽ اﯾﺠﺎدﻣﯿﮑﻨﺪاﮔﺮدﯾﻮارﺧﯿﺲ ﺑﺎﺷﺪﺳﺮآﺑﺪوﺳﺖ ﭘﺎي ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ ﺑﺎدﯾﻮارﻧﯿﺮوي دﮔﺮﭼﺴﺒﯽ اﯾﺠﺎدﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﺎذﺑﻪ‬
‫دﮔﺮﭼﺴﺒﯽ ) ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ( ﺑﺮﺟﺎذﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮده وﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -11‬ﮐﻬﺮﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻣﺎده اي اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﺻﻤﻎ ﻓﺴﯿﻞ ﺷﺪه ي ﻧﻮﻋﯽ درﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ از واژه ي ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﻟﮑﺘﺮون ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻬﺮﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺗﺎﻟﺲ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﮐﻬﺮﺑﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ي ﭘﺸﻤﯽ ذرات ﮐﺎه را ﻣﯽ رﺑﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -12‬وﻗﺘﯽ روي ﻓﺮش راه ﻣﯽ روﯾﺪ و ﺑﺪﻧﺘﺎن ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺖ دادن ﺑﺎ دوﺳﺘﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺑﺎر در ﺣﺪود ‪ 1 nC‬ﺑﻪ او ﺷﻮﮐﯽ وارد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر ﭼﻨﺪ اﻟﮑﺘﺮون ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎ و دوﺳﺘﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪:‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -13‬ﻋﺪد اﺗﻤﯽ اورﻧﯿﻮم ‪ Z = 92‬اﺳﺖ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻫﺴﺘﮥ اﺗﻢ اوراﻧﯿﻢ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟ اﺗﻢ اوراﻧﯿﻮم ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ دارد؟ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﺗﻢ اوراﻧﯿﻢ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬اﯾﻦ ﻋﺪد ﯾﻌﻨﯽ اﺗﻢ اوراﻧﯿﻮم ﺧﻨﺜﯽ داراي ‪ 92‬ﭘﺮوﺗﻮن و ‪ 92‬اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺴﺖ ﭘﺲ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﺎﻟﺺ اﺗﻢ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ و‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ان ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل‪ -14‬زوش ﻫﺎي ﺑﺎر دار ﺷﺪن اﺟﺴﺎم در اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺳﺎﮐﻦ را ﻧﺎم ﺑﺮده و ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ‬
‫‪zi ss‬‬
‫ﭼﻮن ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ در ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ ﻗﺮاردارﻧﺪ و اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎ ﺑﻪ دور ﻫﺴﺘﻪ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺗﻤﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺑﺎردار‬

‫‪la‬‬
‫ﺷﺪن اﺟﺴﺎم ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺮﮐﺖ اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎردار ﺷﺪن اﺟﺴﺎم از راه ﻣﺎﻟﺶ )اﺻﻄﮑﺎك(‪:‬‬
‫‪e/ kc‬‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺸﯿﺪن دو ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺴﺘﯽ ﺑﻪ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﯾﮏ ﻣﺎده ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺎﻟﺶ‪،‬‬
‫ﺟﺪا ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و در ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ اﻟﮑﺘﺮون از دﺳﺖ داده داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﺟﺴﻤﯽ ﮐﻪ اﻟﮑﺘﺮون ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫‪i‬‬

‫داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺗﯿﻐﮥ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ را ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﮥ ﭘﺸﻤﯽ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎ از ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﻐﻪ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ ﻣﯽروﻧﺪ و ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫‪t.m z‬‬

‫داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ و ﺗﯿﻐﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﮔﺮ ﺗﯿﻐﮥ ﺷﯿﺸﻪاي را ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﮥ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﻢ اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎ از ﺷﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫‪Fi‬‬

‫ﻣﯽروﻧﺪ و ﭘﺎرﭼﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ و ﺷﯿﺸﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎردار ﮐﺮدن اﺟﺴﺎم ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻤﺎس ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺑﺪون ﺑﺎر‪:‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﺑﺪون ﺑﺎر ﺗﻤﺎس دﻫﯿﻢ ﺗﻌﺪادي از ﺑﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺑﺪون ﺑﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﯾﮏ‬
‫ﺗﯿﻐﮥ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﯿﻐﻪ ﻣﺴﯽ ﺑﺪون ﺑﺎر ﺑﮑﺸﯿﻢ ﭼﻮن اﻟﮑﺘﺮونﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ ﺗﯿﻐﻪ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺗﻤﺎس ﺑﻪ ﺗﯿﻐﻪ ﻣﺴﯽ وارد ﺗﯿﻐﻪ ﻣﺴﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺴﯽ ﻧﯿﺰ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﮔﺮدد و از ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺗﯿﻐﻪ اﺑﻮﻧﯿﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﺑﺎري ﮐﻪ وارد ﺗﯿﻐﻪ ﻣﺴﯽ ﺷﺪه ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪‬ﻧﮑﺘﻪ‪:2‬‬
‫ﻣﻮاد رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ در ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻮاد ﻧﺎرﺳﺎﻧﺎ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص در ﺑﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و دو‬
‫ﻣﺎده ﻋﺎﯾﻖ در ﺑﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻃﻮري ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺎﻟﺶ داده ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻄﺢ آﻧﻬﺎ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺎردار ﮐﺮدن ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ روش اﻟﻘﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪:‬‬
‫اﻟﻘﺎي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺠﺎد ﺑﺎر در رﺳﺎﻧﺎ ﺑﺪون ﺗﻤﺎس آن ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار‪ ،‬و اﯾﻦ روش ﻣﺨﺼﻮص رﺳﺎﻧﺎﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﯾﺠﺎد‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬ﻧﮑﺘﻪ‪:3‬‬
‫ﺳﻪ روش ﻓﻮق از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي ﺑﺎردار ﮐﺮدن اﺟﺴﺎم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و روﺷﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺒﺤﺚ اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ‬
‫ﺳﺎﮐﻦ از آنﻫﺎ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪه ﻓﻮﺗﻮاﻟﮑﺘﺮﯾﮏ‪،‬‬
‫ﻓﻮﺗﻮوﻟﺘﯿﮏ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺸﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ‪. . .‬‬
 ‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -15‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ دو ﻧﯽ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ را از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﯾﮏ اﻧﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺧﻢ ﮐﻨﯿﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺎﻟﺶ دادن ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫اي ﭘﺸﻤﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎردار ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﯿﺮوي داﻓﻌﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺮ‬
‫روي اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻮد ﺣﺲ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ‪:‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -16‬ﺑﺎدﮐﻨﮑﯽ را ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد ﻣﺎﻟﺶ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﯾﻮاري ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎدﮐﻨﮏ ﺑﻪ دﯾﻮار ﻣﯽ ﭼﺴﺒﺪ ﻋﻠﺖ را‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ ‪.‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺎﻟﺶ ﺑﺎدﮐﻨﮏ ﺑﺎر دار ﻣﯽ ﺷﻮد و وﻗﺘﯽ ﻧﺰدﯾﮏ دﯾﻮار ﻣﯽ ﺷﻮد در دﯾﻮار ﺑﺎر ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻫﻤﻨﺎم ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮﻟﮑﻮل‬
‫ﻫﺎي دﯾﻮار ﻗﻄﺒﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﮐﻮﻟﻨﯽ ﺑﺎدﮐﻨﮏ ﺟﺬب دﯾﻮار ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪la‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -17‬ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎده ﺷﺪن از اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ در ﻫﻮاي ﺧﺸﮏ ؛ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﺎي ﺷﺨﺺ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽرﺳﺪ ‪ :‬اﮔﺮ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ در اﺗﻮ ﻣﺒﯿﻞ‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﺷﻮك اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ او وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﻒ( اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ روي ﻣﯽ دﻫﺪ ؟ ب( ﭼﺮا اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در ﻫﻮاي‬
‫ﻣﺮﻃﻮب روي ﻧﻤﯽدﻫﺪ ؟‬
‫‪i‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ( در اﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ ﺑﯿﻦ ﺑﺪن ﺷﺨﺺ و ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﻘﺪاري ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در ﺑﺪن ﺷﺨﺺ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﻤﺎس دﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﻪ اﺗﻮ‬
‫‪t.m z‬‬

‫ﻣﺒﯿﻞ اﯾﻦ ﺑﺎر راﻫﯽ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ وارد ﺷﺪن ﺷﻮك ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Fi‬‬

‫ب( ﭼﻮن ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب رﺳﺎﻧﺎي ﺑﺎر ﻫﺴﺖ وﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه دراﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻮاي ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد وﺑﺪن‬
‫ﺷﺨﺺ داراي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪.‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -18‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﺳﮑﻪ را ﺑﯿﻦ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ ﺑﺎردار ﺷﻮد ‪.‬ﭼﺮا ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪:‬ﭼﻮن ﺑﺎر اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺳﮑﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ وﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -19‬ﻣﯿﻠﻪي ﺑﺎرداري را ﺑﻪ ﮐﻼﻫﮏ اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ورﻗﻪﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ و ﺳﭙﺲ از ﻫﻢ دور ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﯿﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪ (2‬ﺑﺎر ﻣﯿﻠﻪ ﻣﻨﻔﯽ و ﮐﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎر ﻣﯿﻠﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﮐﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺎر ﻣﯿﻠﻪ ﻣﻨﻔﯽ و زﯾﺎد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎر ﻣﯿﻠﻪ ﻣﺜﺒﺖ و زﯾﺎد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -20‬دو ﮐـﺮة رﺳﺎﻧﺎ و ﻣﺸﺎﺑـﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ داراي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ 32C‬و ‪  48C‬ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﮐﺮه ‪ A‬ﺳﺎﮐﻦ اﺳﺖ و‬
‫ﮐﺮه ‪ B‬را ﺑﻪ آن ﺗﻤﺎس ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻫﺮ ﮐﺮه را ﺑﻌﺪ از ﺟﺪا ﮐﺮدن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪ ( 2‬ﺑﺎر ﮐﺮه ‪ B‬ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎر ﮐﺮه ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪  16C‬ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫‪ ( 1‬ﮐﺮه ‪ A‬ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎر ﮐﺮه ‪ 80C ، B‬ﻣﯽﺷﻮد‬
‫‪ ( 4‬ﻫﺮ دو ﮐﺮه داراي ﺑﺎر ﻣﺴﺎوي ‪  8C‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ( 3‬ﻫﺮ دو ﮐﺮه داراي ﺑﺎر ﻣﺴﺎوي ‪ 8C‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪:‬‬
 ‫‪.‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -21‬ﺳﻪ ﮐﺮة ﻓﻠﺰي ‪ B ، A‬و ‪ C‬ﺑﺎ ﺷﻌﺎع ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ روي ﭘﺎﯾﻪ ﻋﺎﯾﻘﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮهي ‪ A‬داراي ﺑﺎر ‪  24q‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮه ‪ B‬را‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﮐﺮه ‪ A‬ﺗﻤﺎس داده‪ ،‬ﺳﭙﺲ از آن ﺟﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪ ﮐﺮهي ‪ C‬ﺗﻤﺎس ﻣﯽدﻫﯿﻢ و ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎر‬
‫ﮐﺮه ‪ B‬ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم از ﮐﺮهي ‪ C‬ﺟﺪا ﺷﺪ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ 7 / 5q ( 4‬‬ ‫‪ 6q ( 3‬‬ ‫‪ 9q ( 2‬‬ ‫‪-7/5 ( 1‬‬

‫ﮔﺰﯾﻨﻪ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻮنﮐﺮهﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ در اﺛﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﻤﺎس ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﺎر ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ را‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول زﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫‪la‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -22‬ﭼﺮا زﯾﺮ ﺗﺎﻧﮑﺮﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﺣﻤﻞ ﺳﻮﺧﺖ زﻧﺠﯿﺮ آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ؟‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬زﯾﺮا از ﺗﺠﻤﻊ ﺑﺎر اﺿﺎﻓﯽ روي ﺗﺎﻧﮑﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮده واز اﺣﺘﻤﺎل اﯾﺠﺎد ﺟﺮﻗﻪ وآﺗﺶ ﮔﺮ ﻓﺘﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺣﻤﻞ ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ زﻧﺠﯿﺮ ﻓﻠﺰي ﺑﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه را در اﺛﺮ ﻣﺎﻟﺶ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻣﺎﻧﻊ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﺎر‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ وﺷﻮك ﻣﯽﮔﺮدد‬
‫‪i‬‬
‫‪t.m z‬‬
‫‪Fi‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه دو ﮐﺮه ﻣﺸﺎﺑﻪ رﺳﺎﻧﺎي ﺑﺎر دار ﮐﻪ داراي ﺑﺎر ﻫﺎي ‪ q1 , q 2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺗﻤﺎس دﻫﯿﻢ و ﺳﭙﺲ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻌﺪ از‬
‫‪q1  q 2‬‬
‫‪q 1  q 2 ‬‬ ‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎر ﮐﺮه ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎر ﻫﺮ ﮐﺮه از راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ ) :‬اﯾﻦ ﺟﻤﻊ ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي اﺳﺖ (‬
‫‪2‬‬

‫و اﮔﺮ دو ﮐﺮة رﺳﺎﻧﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎر ﮐﺮه اي ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮي دارد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ اﮔﺮ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ داراي ﺑﺎر‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ وﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺮض ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺎر ان ﺟﺴﻢ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮐﻞ ﺑﺎر ﺟﺴﻢ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻮﻟﻦ‪:‬‬

‫ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ) اﻟﮑﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ( ﺑﯿﻦ دو ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪاي ‪ q2‬و ‪ q1‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ‬

‫‪ r‬از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺎ ﻣﺠﺬور‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﮑﺲ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺑﺮداري اﺳﺖ و ﺳﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺮدار ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
 ‫‪ -1‬ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺮو‪:‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺮو ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻮﻟﻦ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬

‫‪q1 q 2‬‬
‫‪F K‬‬
‫‪r2‬‬
‫ﮐﻪ ‪ q2‬و ‪ q1‬ﺑﺎرﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻮده و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﻮﻟﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ r‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺑﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ و ‪ F‬ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﯿﻦ دو ﺑﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﻧﯿﻮﺗﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ‪ K‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻮﻟﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪C2‬‬ ‫‪N .m 2‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪1‬‬
‫(‪    8 / 85  1012‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺬر دﻫﯽ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻼ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‬ ‫‪K‬‬ ‫( ‪ 9 109‬‬ ‫)‬
‫‪N .m 2‬‬ ‫‪4 ‬‬ ‫‪C2‬‬

‫‪ss‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫‪la‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫‪F21‬‬ ‫‪F12‬‬
‫‪ -2‬راﺳﺘﺎي ﻧﯿﺮو‪ :‬در اﻣﺘﺪاد ﺧﻂ واﺻﻞ ﺑﯿﻦ دو ﺑﺎر‬
‫‪e/ kc‬‬

‫‪ q1‬‬ ‫‪ q2‬‬

‫‪ -3‬ﺳﻮي ﻧﯿﺮو‪ :‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻨﯿﺎدي اﻟﮑﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﯿﮏ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻫﻤﻨﺎم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺬب و‬
‫‪i‬‬
‫‪t.m z‬‬

‫ﺑﺎرﻫﺎي ﻫﻤﻨﺎم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ‪:‬‬

‫‪Fi‬‬

‫‪F21‬‬ ‫‪F12‬‬
‫‪ q1‬‬ ‫‪ q2‬‬ ‫‪ F12‬ﺑﺮ ﺑﺎر ‪ q1‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮم ﻧﯿﻮﺗﻦ اﯾﻦ دو ﻧﯿﺮو ﻋﻤﻞ و ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ و در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ و‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪F12   F21  F12  F 21  FE‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -23‬دو ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪاي از ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 30cm‬ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ‪ 8‬ﻧﯿﻮﺗﻦ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ‪  4C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎر‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﻘﻄﻪاي دﯾﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﮑﺮو ﮐﻮﻟﻦ اﺳﺖ؟‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -24‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو ﺑﺎر دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ اﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ‪ :‬ﭼﻮن ﻧﯿﺮو ﺑﺎ ﻣﺠﺬور ﻓﺎﺻﻠﻪ راﺑﻄﮥ ﻋﮑﺲ دارد ﭘﺲ ﻧﯿﺮو ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬
 ‫‪‬ﻧﮑﺘﻪ ‪ - 6‬ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت دو ﺑﺎر ‪ q1 , q 2‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ r‬از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ F‬ﺑﻪ ﻫﻢ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و دو ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ‪ q1 , q 2‬در‬
‫‪2‬‬
‫‪F   q1   q 2   r ‬‬
‫‪     ‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ r ‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﯿﺮوي ‪ F ‬وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﯿﺮو را ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬
‫‪F  q1   q 2   r  ‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -25‬دو ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 5cm‬از ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 3cm‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﯿﺮوي داﻓﻌﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫‪la‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -26‬دو ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﯿﺮوي ‪ F‬وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺪازه ﯾﮑﯽ از ﺑﺎرﻫﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ و ﻓﺎﺻﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﻫﻢ وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻨﺪ ‪ F‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪i‬‬
‫‪Fi‬‬ ‫‪t.m z‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -27‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﻘﻄﻪ اي در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ ‪ F‬اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫اﻧﺪازة ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺑﺎرﻫﺎ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ و ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ان ﻫﺎ ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ؟‬
‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -28‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ q1 , q 2‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ d‬از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻧﯿﺮوي ‪ F‬را ﺑﻪ ﻫﻢ وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺪازة ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺑﺎر ﻫﺎ‬
‫‪F‬‬
‫را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ وارد ﮐﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﭼﻪ ﻗﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ ؟‬ ‫‪ 1/5‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺑﺎرﻫﺎي ﻧﯿﺮوي‬
‫‪4‬‬
‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -29‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﻘﻄﻪ اي ‪ q1 , q 2‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازة ﯾﮑﯽ از ﺑﺎرﻫﺎ ‪ 60‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و‬
‫اﻧﺪازة ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ‪ 60‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ؟‬
‫ﺣﻞ ‪:‬ﺣﻞ ﺑﻌﻬﺪة ﺧﻮدﺗﺎن‬
‫‪ 20‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
 ‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -30‬ﺑﺎرﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﻘﻄﻪ اي ‪ 4 C , 1 C‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ d‬از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ d‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﻧﯿﺮوي‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آن ﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 30‬ﻧﯿﻮﺗﻮن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪ d.‬را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ‪ 3 :‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -31‬ﺑﺎرﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ q 2 , q1‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ d‬از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ‪270‬‬
‫ﻧﯿﻮﺗﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎر ﻫﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺸﻮد ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﭼﻪ ﻗﺪر و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ؟‬

‫ﺣﻞ ‪ 67/5 :‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪kC .ir‬‬
‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -32‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﮑﺴﺎن ‪ Q‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﺮي از ﯾﮑﯽ از ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ دﯾﮕﺮي داده‬

‫‪ss‬‬
‫‪zi ss‬‬ ‫ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ‪ 64‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ؟‬

‫‪la‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺎرﻫﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ دﯾﮕﺮي اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫‪e/ kc‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ -33‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾﮑﺴﺎن در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ‪ n‬درﺻﺪ از ﻣﻘﺪار ﯾﮑﯽ از ﺑﺎرﻫﺎ‬
‫ﮐﺴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎرﻫﺎ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ؟ اﻧﺪازه ي ﺑﺎرﻫﺎ را ‪Q‬‬
‫‪i‬‬
‫‪t.m z‬‬

‫و ﻓﺎﺻﻠﮥ آﻧﻬﺎ را ‪ d‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪.‬‬

‫‪Fi‬‬

‫‪n2‬‬
‫دﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪100‬‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ – 34‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻫﻢ ﻧﺎم ‪ q 2 , q1‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺼﻒ ﺑﺎر ‪ q1‬را از آن‬
‫‪q1‬‬
‫را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﺪ‬ ‫ﮐﺴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﺑﺎر ‪ q 2‬اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎر‬
‫‪q2‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬دو ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫[ ﻣﺜﺎل ‪ – 35‬دو ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ 5q , q‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪرا‬
‫از ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ 5q‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ ‪ q‬داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎرﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 60‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ؟‬

‫ﺣﻞ ‪:‬‬
 ‫[ ﻣﺜﺎل ‪ – 36‬دو ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ داراي ﺑﺎرﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪  40 nC ,  10 nC‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ از ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﮐﻢ ﺗﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ دﯾﮕﺮي داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ؟‬

‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫‪ss‬‬
‫‪zi ss‬‬
‫‪la‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫‪e/ kc‬‬‫‪i‬‬
‫‪t.m z‬‬

‫ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺮداري اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮي از ﺑﺮدار ﻫﺎ را ﯾﺎردآوري ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬
‫‪Fi‬‬

‫ﮐﻤﯿﺘﻬﺎي ﺑﺮداري‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﻬﺎﺋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻘﺪار )اﻧﺪازه ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ( داراي ﺟﻬﺖ ﺑﻮده و ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ از ﻗﺎﻋﺪه ﺟﻤﻊ ﺑﺮداري ﭘﯿﺮوي‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺷﺘﺎب‪ ،‬ﻧﯿﺮو‪ ،‬اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ و ‪. . .‬‬

‫‪‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺮدار‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺰرﮔﯽ )ﯾﺎ اﻧﺪازه ﯾﺎ ﻣﻘﺪار ( ﺑﺮدار ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‬

‫‪ -2‬ﺟﻬﺖ ﺑﺮدار ﮐﻪ از راﺳﺘﺎ و ﺳﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬راﺳﺘﺎ ﺧﻂ راﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮدار روي آن واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺳﻮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﯾﮑﯽ از دو‬
‫ﻃﺮف راﺳﺘﺎ‬

‫‪ -3‬ﻧﻘﻄﻪ اﺛﺮ ﺑﺮدار ﮐﻪ اﺑﺘﺪاي ﺑﺮدار از آن ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﺮدار‪ :‬ﺑﺮدار را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎره ﺧﻄﯽ ﺟﻬﺖ دار ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل ﭘﺎره ﺧﻂ ﻣﻌﺮف اﻧﺪازه ﺑﺮدار و ﻧﻮك ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺮدار را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪‬دو ﺑﺮدار ﻣﺴﺎوي‪ :‬دو ﺑﺮدار وﻗﺘﯽ ﻣﺴﺎوياﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﻮ و داراي ﺑﺰرﮔﯽ )اﻧﺪازه ( ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮآﯾﻨﺪ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮدار‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺮداري دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮدار را ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮدارﻫﺎ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮدار ﯾﮏ ﺑﺮدار اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ اﺛﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﺮدارﻫﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري ﺑﺮآﯾﻨﺪ دو ﺑﺮدار ‪:‬‬

‫‪ ‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺮآﯾﻨﺪ دو ﺑﺮدار ‪ A , B‬را ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ﺑﺮآﯾﻨﺪ را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﻢ‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮآﯾﻨﺪ دو ﺑﺮدار را ﺑﻪ ‪ 5‬ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮد ‪:‬‬

‫‪kC .ir‬‬
‫ﺷﮑﻞ‬ ‫راﺑﻄﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ) اﻧﺪازه ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ( ﺑﺮآﯾﻨﺪ‬ ‫ردﯾﻒ و ﻧﺎم ﮔﺬاري‬

‫‪ss‬‬
‫‪zi ss‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ اول ‪:‬‬

‫‪la‬‬
‫دو ﺑﺮدار ﻫﻢ راﺳﺘﺎ و ﻫﻢ ﺟﻬﺖ‬
‫‪R A B‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫‪e/ kc‬‬‫‪i‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ‪:‬‬

‫‪Fi‬‬ ‫‪t.m z‬‬

‫دو ﺑﺮدار ﻫﻢ راﺳﺘﺎ و ﻏﯿﺮ ﻫﻢ ﺟﻬﺖ‬

‫‪R  A B‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫) در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ دو ﺑﺮدار ﻫﻢ‬

‫‪‬‬
‫ﻃﻮل ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮةﯾﻨﺪ ﺻﻔﺮ ‪ A‬ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد (‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ‪:‬‬

‫دو ﺑﺮدار ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪A B‬‬
 ‫ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم ‪:‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪A 2  B 2  2AB cos ‬‬
‫دو ﺑﺮدار ﺑﺎ ﻫﻢ زاوﯾﻪ ‪ ‬ﺑﺴﺎرﻧﺪ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪R  2A cos  ‬‬
‫‪2‬‬ ‫دو ﺑﺮدار ﻫﻢ ﻃﻮل ﺑﺎ ﻫﻢ زاوﯾﻪ ‪‬‬
‫ﺑﺴﺎرﻧﺪ‬

‫‪kC .ir‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮدار ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﻤﺴﺎز‬

‫‪ss‬‬
‫دو ﺑﺮدار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪zi ss‬‬
‫‪la‬‬
‫‪Fi la‬‬
‫‪e/ kc‬‬

‫ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﻬﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬

‫‪i‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي دو ذرة ﺑﺎردار‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ وارد ﺑﺮ ﻫﺮ ذرة‬
‫‪t.m z‬‬

‫ﺑﺎردار ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪Fi‬‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ وارد ﺑﺮ ﻫﺮ ذره‪ ،‬ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ذره ﻫﺎي دﯾﮕﺮ در ﻏﯿﺎب ﺳﺎﯾﺮ ذره ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮ آن ذره وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ از‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ را اﺻﻞ ﺑﺮﻫﻢ ﻧﻬﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n‬ذره ﺑﺎردار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي ‪ q ‬ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﻧﯿﺮوي‬
‫ﺧﺎﻟﺺ )ﺑﺮاﻧﯿﺪ( وارد ﺑﺮ ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي ‪ q ‬ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﺮداري زﯾﺮ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪FT0  F10  F20  ...  Fn 0‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﻧﯿﺮوي ﺧﺎﻟﺺ وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ذرة ﺑﺎردار ﻣﻌﯿﻦ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در اﺣﺎﻃﮥ ﭼﻨﺪ ذرة ﺑﺎردار دﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫روﺷﻨﯽ ذرة ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﻧﯿﺮوي ﻧﺎﺷﯽ از ذرات دﯾﮕﺮ ﺑﺮ اﯾﻦ ذره را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮدارﻫﺎي ﻧﯿﺮو را‬
‫ﻃﻮري رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻧﯿﺮوﻫﺎ روي ذرة ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮدار ﻧﯿﺮوي ﺧﺎﻟﺺ )ﺑﺮدار ﻧﯿﺮوي ﺑﺮاﻧﯿﺪ( وارد ﺑﺮآن ذره‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﺑﺎر ‪ q ‬از ﺳﻮي ﭼﻬﺎر ﺑﺎر دﯾﮕﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﺧﺎﻟﺼﯽ )ﺑﺮاﯾﻨﺪ( وارد ﺑﺮ ‪ q ‬از ﺟﻤﻊ‬
‫ﺑﺮداري ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در ﻏﯿﺎب ﺑﻘﯿﮥ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ذره وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬