Η ΕΚΘΕΣΗ

ΤΩΝ ΑΓΓΛΙΚΩΝ
ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ
ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ

Ο ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ
ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

I. ΣΙΔΕΡΗΣ
^ /Γ$ν(£ι ·$■ -ί- rvs ·& f£j($tf%V r?r ro A <Φ»·?·. r^ rv·. *%r£“<vir* .*$i A A £

TRADES UNION CONGRESS |

Smith Square, London, S.NV r
r iltfU M C irti *om s-yrtLim~, f m·!»·
On. &.v Tbe Rt Ηλ . Sif WALTER Cl TRUNK, K fl Γ-
R 3>FS^

WHAT WE SAW
IN GREECE
«
I '-EASE r e t u r n t o l ib r a r y

REPORT
of the >

T.U.C. DELEGATION | -►

; )»
«.

i*
 ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ
ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ

1. Έκθεση τής άντιπροσωπείας πού έπισκέφτη-

κε τήν Ελλάδα για νά μελετήσει την κατάσταση
πού έπικρατοϋσε στά Ελληνικά Εργατικά Σωμα­
τεία.
Ή άντιπροσωπεία άποτελέστηκε άπό τά έξής
μέλη : G. Η. Bagnal, J. Ben stead, G. Chester, Σερ
Walter Citrine, Ernest Bell (γραμματέας τής Δι-
εθνοϋς Εργατικής 'Ομοσπονδίας) ώς γραμματέας
τής άντιπροσωπείας.
2. Ετοιμασίες είχαν γίνει, ή άντιπροσωπεία
ν’ άναχωρήσει άπό τό Λονδίνο τήν Παρασκευή
19 Ίανουαρίου 1945. Λόγω τοΰ κακοΟ καιρού δμως
ή άναχώρησή μας πραγματοποιήθηκε τελικά στις
πεντέμιση ή ώρα, Δευτέρα, 22 Ίανουαρίου. Φτά­
σαμε στήν ’Αθήνα, κάπου 1950 μίλια μακρυά άπό
τό Λονδίνο, στη μία καί τέταρτο τής ίδιας μέρας,
ύστερα άπό πτήση έπτάμιση ώρες χωρίς ένδιάμεσο
σταθμό. Έπιστρέψαμε στήν ’Αγγλία τό Σάββατο
3 Φεβρουάριου.
3. Κατά τήν έπίσκεψή μας συναντήσαμε πολλά
άτομα, 6πως τον Βρετανό Πρεσβευτή, τον στρα­
τηγό Σκόμπυ, τον ’Αντιβασιλέα, τόν Πρωθυπουργό,
7
τον Υπουργό Δικαιοσύνης, τον Υπουργό Ε ρ γα ­
σίας, τον 'Υπουργό ’Εξωτερικών, τούς Βρετανούς
καί Αμερικανούς ανταποκριτές Τύπου και άλλα ά­
τομα, πού θεωρήσαμε ότι ή συνάντησή μας μαζί
τους θά βοηθούσε στήν έκπλήρωση τής άποστολής
γιά τήν όποία είχαμε σταλεί. Ή ρθαμε στήν 'Ελ­
λάδα μέ τή σκέψη δτι είχαμε άναλάβει μιά σχετικά
εύκολη και άπλή άποστολή. Βρήκαμε δμως δτι
ήταν άδύνατο νά ξεδιαλύνουμε τήν κατάσταση στά
εργατικά Σωματεία έξαιτίας τής ατμόσφαιρας έντα­
σης, ύποψίας, άλληλοκατηγοριών και τό φόβο
άντεκδίκησης πού έπικρατούσε.
4. Συναντήσαμε έργάτες και άξιωματούχους τών
Εργατικών Σωματείων καθώς καί άντιπροσώπους
τοϋ Συνδέσμου Βιομηχάνων καί του Εμπορικού Συλ­
λόγου. Συζητήσαμε τήν κατάσταση μέ επισήμους
και πρώην έπισήμους τής Κυβέρνησης, πού ειδι­
κεύονταν στά έργατικά θέματα, καί είδαμε Βρετα­
νούς άξιωματικούς καί άπλούς στρατιώτες. Προσπα­
θήσαμε νά συγκεντρώσουμε άπόψεις τών Βρετα­
νικών στρατιωτικών τμημάτων, επί τόπου, άπόψεις
άτόμων καί άπόψεις όμάδων. 5Ανακρίναμε φυλακι­
σμένους καί όμήρους πού είχαν άφεθεΐ έλεύθεροι
καί προσπαθήσαμε νά καταγράψουμε τις ιστορίες
τους. Μάς έφοδίασαν μέ πολλά υπομνήματα καί έγ­
γραφα, γιά πολλά άπό τά όποια, τή στιγμή έκείνη,
μπορούσαμε νά εχουμε μόνο προφορική μετάφραση.
Στά πλαίσια τής δυνατότητάς μας καί του χρόνου
πού είχαμε στή διάθεσή μας, προσπαθήσαμε νά πά­
ρουμε μιά πλήρη καί καλά ζυγιασμένη εικόνα τής
κατάστασης, δπως τήν είδαμε μέ τά μάτια πολλών
άνθρώπων πού μπορούσαν νά τήν έκτιμήσουν σωστά.
5. Δεν έπισκεφτήκαμε άντιπροσώπους πολιτι­
κών κομμάτων, πού άφθονοϋν στήν Ελλάδα. Δεν
θέλαμε νά έμπλακοϋμε στή δύνη τής Ελληνικής πο­
λιτικής. Θεωρήσαμε δτι δεν άνήκε καθόλου στήν
άποστολή μας νά έρευνήσουμε τις πολιτικές δυσκο­
λίες πού μπορεί νά έχουν άνακύψει στήν Ελλάδα.
Παρ’ δλα αύτά κατακλυστήκαμε άπό γράμματα,
έγγραφα καί προσωπικές παρακλήσεις νά συναντη­
θούμε καί μέ πολιτικές όμάδες, δπως καί μέ άλλα
τμήματα τής 'Ελληνικής Δημόσιας ζωής.
6. Διαπιστώσαμε μεγάλη καί καθολική δυσα­
ρέσκεια άνάμεσα στά Βρετανικά στρατιωτικά τμή­
ματα γιά τον άνεπαρκή καί άδικο, δπως τον θεω­
ρούσαν, τρόπο, πού τά πρόσφατα γεγονότα στήν
Ελλάδα είχαν παρουσιαστεί στο Βρετανικό κοινό
άπό τις έφημερίδες καί άπό μερικά μέλη τής Βουλής.
7. Διαπιστώσαμε δτι έπικρατούσε πολύ μεγάλος
φόβος, άνάμεσα σέ άτομα κάθε κατηγορίας, δτι ή
Βρετανική Κυβέρνηση ήταν ενδεχόμενο νά άρνη-
θει τήν ευθύνη της, νά άποσύρει, πρόωρα, τά Βρε­
τανικά στρατεύματα καί νά αφήσει τούς "Ελληνες
νά λύσουν τά άμεσα προβλήματά τους μόνοι τους.
Κατά τήν κρίση τής αντιπροσωπείας, οί πολιτικές
καί οί οικονομικές συνθήκες, πού προκάλεσαν τόσο
μεγάλη άναστάτωση στή ζωή τής Ελλάδας, πρέπει
πρώτα νά βρουν ένα πιο κανονικό καί ήρεμο ρυθμό
άπό τό σημερινό, γιά νά μπορεί δίκαια καί μέ άσφά-
λεια νά ληφθεΐ ένα τέτοιο μέτρο.
8. Στά ’Εργατικά Σοψατεϊα, βρήκαμε τήν κατά­
σταση πολύ περίπλοκη έξαιτίας τών άλληλοσυγ-
κρουόμενων απόψεων έκείνων πού διατείνονταν δτι
είχαν τό δικαίωμα νά έκπροσωποΰν τούς έργάτες.
Βρήκαμε άτομα πού διακήρυτταν δτι ήταν, καλή
τή πίστει, οί έκλεγμένοι άντιπρόσωποι τής Συνομο­
σπονδίας ’Εργατών 'Ελλάδας. Βρήκαμε άλλους πού
μέ ίση έμφαση ισχυρίζονταν δτι ήταν οί νόμιμοι
9
και έκλεγμένοι διάδοχοι τοϋ έλεύθερου συνδικαλι­
σμού πού ύπήρχε πριν άπό τή δικτατορία τοϋ
Μεταξα πού άρχισε στις 4 Αύγούστου 1936. Εί­
χαμε συζητήσεις μέ τούς διάφορους αυτούς συνδι­
καλιστές και προσπαθήσαμε νά διερευνήσουμε τή
δυνατότητα νά ένωθοϋν δλοι μαζί και νά συμφωνή­
σουν στό σχηματισμό μιας μόνο Εργατικής όργά-
νωσης.
9. Στις 10 Ίανουαρίου 1945 μιά άντιπροσωπεία
πού Ισχυριζόταν δτι άντιπροσωπεύει τά Ελληνικά
Εργατικά Σωματεία, έπισκέφτηκε τή Βρετανική
Πρεσβεία και υπόβαλε ένα ύπόμνημα (δές παράρ­
τημα Α'). Ή άντιπροσωπεία δήλωσε δτι είχε άρχί-
σει τήν όργάνωση Προσωρινών Επιτροπών, πού
θά διενεργούσαν νέες έκλογές, «ώστε οί έπιθυμίες
τής έργαζόμενης τάξης, νά βρουν τήν πληρέστερη
έκφρασή τους τό συντομότερο δυνατό». Ή ταν φα­
νερό δτι οί άντιπρόσωποι αύτοί είχαν σχέση μέ
τή Συνομοσπονδία ’Εργατών καί προσπαθήσαμε,
έτσι, νά έξακριβώσουμε τήν ιδιότητα αύτού τοϋ
σώματος. Τήν Τετάρτη, 24 Ίανουαρίου 1945, είχαμε
σύσκεψη μέ τήν ’Επιτροπή, πού ήταν γνωστή σάν
προσωρινή Διοικούσα ’Επιτροπή τής Συνομοσπον­
δίας, στά γραφεία τής συνομοσπονδίας στήν ’Αθή­
να. Τά γραφεία ήταν γεμάτα έργάτες και μας έγινε
μιά πολύ έγκάρδια ύποδοχή.
10. 'Υπήρχε έκδηλη έπιθυμία σ’ δλους πού ήταν
παρόντες νά δεχτούν όποιαδήποτε συμβουλή ή
όδηγία πού ή άντιπροσωπεία μας θά μπορούσε νά
τούς δώσει. Ό Χατζηδημητρίου, ήγέτης τοϋ σώμα­
τος, πού ήταν γενικός γραμματέας τής 'Ομοσπονδίας
αρτεργατών, τόνισε τόν προσωρινό χαρακτήρα τής
Διοίκησης. Είπε δτι κατά τή διάρκεια τής δικτα­
τορίας Μεταξα καί κατά τή Γερμανική κατοχή,
10
ήταν αδύνατο νά γίνονται κανονικές Γενικές Συνε­
λεύσεις. Τόνισε ότι οί δυσκολίες τους αυξήθηκαν
άπό τήν άπώλεια 114 συνδικαλιστών, πού, όπως
ισχυρίστηκαν, είχαν έκτελεστεΤ άπό τούς «έρυθρούς
φασίστες». Οί τελευταίοι αύτοί εΐχαν καταλάβει,
μέ τή δύναμη τών όπλων, μερικά έργατικά Σωμα­
τεία, μετά τήν άποχώρηση τών Γερμανών άπό τήν
’Αθήνα. Μας παρέδωσαν κατάσταση μέ τά όνόματα
41 άτόμων άπό τούς έκτελεσθέντες, πού τά πτώματά
τους είχαν άναγνωριστεΐ καί στις 26 Ίανουαρίου
1945 μάς παρουσίασαν τις χήρες μερικών άπό
αυτούς.
11. 'Η παρούσα προσωρινή Διοίκηση είχε διο­
ριστεί μέ διάταγμα τού σημερινού 'Υπουργού ’Ερ­
γασίας, Σίδερη, καί ένώ δεν ήθελαν καθόλου τήν
έπέμβαση τής Κυβέρνησης στις υποθέσεις τών ’Ερ­
γατικών Σωματείων, μολαταύτα παραδέχονταν δτι
κάποιος πρέπει νά κάνει τήν άρχή γιά τήν άνσδιορ-
γάνωσή τους. Ύποσχέθηκαν δτι τρεις μήνες μετά
τήν άπελευθέρωση τής χώρας θά συγκαλέσουν τούς
άντιπροσώπους τών Εργατικών Σωματείων δλης
τής 'Ελλάδας σέ Γενική Συνέλευση, γιά νά λάβει
τά άναγκαΐα μέτρα γιά τό διορισμό τών άξιωματού-
χων, σύμφωνα μέ τό καταστατικό τής Συνομοσπον­
δίας. Πληροφορήσαμε τούς άντιπροσώπους δτι τά
μόνα άτομα τής 'Ελληνικής ’Εργατικής Κίνησης,
πού έμείς γνωρίζαμε, ήταν ό Καλομοίρης, γενικός
γραμματέας τής συνομοσπονδίας τό 1935, ό Στρα-
τής, έξέχον μέλος τής Συνομοσπονδίας, ό Θέος,
πρώην γραμματέας τής Ενωμένης 'Ομοσπονδίας
Εργατικών Ενώσεων. Δεν μπορούσαμε έπομένως
νά προσδιορίσουμε τήν καλή πίστη αύτών τών ισχυ­
ρισμών, σ’ αύτή τή συνάντηση, χωρίς πρόσθετες
άποδείξεις καί πιό προσεχτική έξέταση. Γ ι’ αυτό
11
τούς ζητήσαμε νά μας δώσουν λεπτομέρειες γιά τις
συνθήκες διορισμού τους και γενικά τήν ιδιότητά
τους στις έργατικές ένώσεις. Τις πληροφορίες αυτές
μας τις έδωσαν άργότερα. Μετά άπό δύο μέρες
συναντήσαμε τούς άντιπροσώπους τής "Ενωσης μετα­
φορών καί μας έδωσαν λεπτομέρειες γιά τήν ιδιό­
τητα τών δικών τους άντιπροσώπων. Κατά τις δύο
αυτές συναντήσεις δόθηκε μεγάλη έμφαση στο δτι
οί Καλομοίρης, Στρατής καί Θέος δεν είχαν καμιά
έπίσημη έξουσία νά έκπροσωπουν τούς εργάτες
καί δτι άντλουσαν αυτή τήν ιδιότητα μόνο άπό τό
διάταγμα του πρώην Ύπουργοϋ Εργασίας, Πορ-
φυρογέννη.
12. Κατά τό τέλος σχεδόν τής άποστολής μας,
διαπιστώσαμε δτι υπήρχε πολύ μεγάλη έχθρότητα
καί πικρία άνάμεσα σ’ αύτούς πού είχαν ταχθεί
μέ τήν Κυβέρνηση καί σ ’ έκείνους πού είχαν πάει
μέ τούς άντίπαλους τής Κυβέρνησης. Οί κατηγο­
ρίες γιά συνεργασία μέ τό δικτατορικό καθεστώς
τού Μεταξα καί γιά συνεργασία μέ τούς Γερμανούς
ήταν τόσες πολλές πού ήταν τελείως άδύνατο σέ
μας νά μελετήσουμε τά άπαραίτητα πραγματικά
στοιχεία καί νά τά έξετάσουμε προσεχτικά, πράγμα
πού μόνο θά μας έπέτρεπε νά έχουμε σαφή καί
συγκεκριμένη γνώμη πάνω στις κατηγορίες αύτές.
13. Τούτο δεν σημαίνει δτι δέν έξετάσαμε καμιά
άπό τις κατηγορίες. 'Υποχρεωθήκαμε άπό τις περι­
στάσεις νά έξετάσουμε μερικές. "Επρεπε ν’ άκού-
σουμε ενα σωρό άλληλοκατηγόριες, πού δέν βοή­
θησαν καθόλου στή ρύθμιση τών διαφορών τους.
Ακούσαμε κατηγορίες γιά τρομοκρατία πού έκτο-
ξεύτηκαν κατά τής πρώην Συνομοσπονδίας Ε ρ γα ­
τών πού άντιπρόσωποί της ήταν οί Καλομοίρης,
Στρατής, Θέος καί Μαριόλης, πού σ’ δλα τά τε-

12
λευταια γεγονότα είχαν υποστηρίξει τήν πολιτική
τοϋ ΕΑΜ (Ελληνικό ’Απελευθερωτικό Μέτωπο) και
είναι αντίπαλοι τής σημερινής Ε λληνικής Κυβέρ­
νησης. Καμιά κατηγορία γιά τρομοκρατία δέν εκ­
τοξεύτηκε κατά τής όμάδας πού ήγειται ό Χατζη-
δημητρίου καί αναγνωρίζεται άπό τό σημερινό
Υπουργό ’Εργασίας, άκούσαμε όμως κατηγορίες
γιά συνεργασία της μέ τό δικτατορικό καθεστώς
τοϋ Μεταξα καί μέ τούς Γερμανούς.
14. "Οπως άναφέραμε παραπάνω, θεωρήσαμε δτι
στο λίγο χρόνο πού είχαμε στή διάθεσή μας, ήταν
τελείως άδύνατο νά έρευνήσουμε τά θέματα αυτά
μέ τήν απαιτούμενη άκρίβεια. Σπάνια δμως έξέχον
άτομο τής Ε λληνικής Πολιτικής ζωής καί τής
έργατικής κίνησης, φαινόταν νά είναι άπαλλαγμέ-
νο άπό κάθε υποψία γιά άνεπιθύμητη συνεργασία
κάποιου είδους. Υιοθετήσαμε τήν άποψη δτι &ν ύ-
πήρχε κάποια σοβαρή συνεργασία μέ τό δικτατο-
ρικό καθεστώς τοϋ Μεταξα καί μέ τούς Γερμανούς,
ήταν θέμα πού θά τό έκριναν τά δικαστήρια. Τά
δικαστήρια άποφάσιζαν, έπίσης, ποιός ήταν ένοχος
γιά τρομοκρατικές ένέργειες καί ποιός δχι. ’Εμείς
σάν συνδικαλιστές δέν μπορούσαμε καί δέν είχαμε
καμιά πρόθεση νά έπιδιώξουμε νά καταλογήσουμε
εύθύνες. "Αν τά άτομα αυτά είχαν τόσο πολύ άποβά-
λει τό κοινό αίσθημα τιμιότητας καί σάν συνδι­
καλιστές είχαν προδώσει τήν έμπιστοσύνη τών έρ-
γατών, τότε οί έργάτες οί ίδιοι θά έπρεπε νά έκφρά-
σουν τή γνώμη τους γι’ αύτούς μέ έλεύθερες έκλο-
γές, πού μας διαβεβαίωσαν δτι θά γίνουν πριν διο­
ριστεί κανένας σέ συνδικαλιστική θέση.
’Εξετάσαμε πολλά έγγραφα στήνπροσπάθειά μας
νά έξακριβώσουμε τά πραγματικά περιστατικά, τά
σχετικά μέ τήν κατάσταση πού έπικρατοϋσε στο
13
Ελληνικό Συνδικαλιστικό Κίνημα. Γιά τό σκοπό
αυτό είχαμε πολλές συναντήσεις μέ άτομα καί άντι-
προσώπους όργανώσεων.
15. Μόλις σχεδόν είχαμε φτάσει στήν ’Αθήνα
και ό Βρετανός Πρεσβευτής μδς έδωσε ένα ύπό-
μνημα πού τοϋ είχε διαβιβαστεί μέσω τών στρα­
τιωτικών άρχών, άπό άνώνυμα άτομα πού ισχυρί­
ζονταν δτι ήταν οί νόμιμοι έκπρόσωποι τής Ε λ λ η ­
νικής Συνομοσπονδίας ’Εργατών, και δτι βρίσκον­
ταν σέ περιοχή πού κατείχε ό ΕΑΑΣ (τό στρατιω­
τικό σκέλος τής όργάνωσης τοϋ ΕΑΜ). Σχηματί­
σαμε τή γνώμη δτι τό υπόμνημα προερχόταν άπό
τούς Καλομοίρη και Στρατή, πού ήταν στελέχη
τής Ελληνικής Συνομοσπονδίας ’Εργατών τό 1935,
δταν ή Συνομοσπονδία είχε συνδεθεί μέ τή Διεθνή
Συνομοσπονδία ’Εργατών, και τον Θέο, στέλεχος τής
ένωμένης όμοσπονδίας τών ’Εργατικών Ενώσεων
πού συνδέονταν μέ τό κομμουνιστικό κόμμα. 'Υπήρ­
χε και τέταρτο μέλος, ό Μαριόλης, πού τό δνομά
του δέν μάς ήταν καθόλου γνωστό. Κανονίσαμε νά
τούς συναντήσουμε στή Λειβαδιά, μιά πόλη κάπου
100 μίλια βόρεια άπό τήν ’Αθήνα, πού γιά νά φτάσει
κανείς χρειάζονταν πέντε ώρες ταξίδι, σέ κακό
δρόμο.
16. Στή σύσκεψη αυτή, πού πραγματοποιήθηκε
τό Σάββατο, 27 Ίανουαρίου, οί άντιπρόσωποι πού
ήταν παρόντες, ισχυρίστηκαν δτι είναι οί νόμιμα
διορισμένοι έκπρόσωποι τής Γενικής Συνομοσπον­
δίας ’Εργατών. Είπαν δτι άντλοϋν αύτή τους τήν
έξουσία άπό τό έβδομο συνέδριο τής Γενικής Συνο­
μοσπονδίας ’Εργατών πού έγινε τό 1935. Ή συνομο­
σπονδία συγχωνεύτηκε άργότερα μέ τήν ένωμένη
όμοσπονδία έργατών, πού συνδέονταν μέ τήν ’Ε­
ρυθρά Διεθνή τών ’Εργατικών 'Ενώσεων. Προς τό
14
τέλος τής δικτατορίας τοΟ Μεταξα ό τότε Υπουρ­
γός Εργασίας Δημητράτος, πού ήταν έπίσης καί
Γενικός Γραμματέας τής Συνομοσπονδίας, έξέδωσε
διάταγμα πού του έδινε τήν έξουσία νά διορίσει τον
Αντικαταστάτη του. Ό Δημητράτος διόρισε τον
Καλομοίρη σάν Γενικό Γραμματέα τής συνομοσπον­
δίας καί μετά έφυγε άπό τήν Ελλάδα. Ό Καλομοί­
ρης άπολύθηκε μετά τήν κατάληψη τής χώρας άπό
τούς Γερμανούς, στις 25 Αύγούστου 1941. Υ πηρέ­
τησε δύο περίπου μήνες. 'Η Συνομοσπονδία περι­
ήλθε μετά υπό τόν έλεγχο τών Γερμανών. Στήν
ούσία ή πρώην Γενική Συνομοσπονδία Εργατών
έξαφανίστηκε καί σχηματίστηκε μιά νέα όργάνωση,
τό ΕΕΑΜ (’Εθνικό Εργατικό ’Απελευθερωτικό Μέ­
τωπο) σάν παράρτημα του ΕΑΜ. Πολλές άπεργίες
καί πράξεις δολιοφθοράς όργανώθηκαν κατά τή
Γερμανική κατοχή.
17. Τό Μάρτιο 1944, ή Γκεστάπο δραστηριο­
ποιήθηκε καί οί Καλομοίρης, Στρατής καί Θέος
πού είχαν πληροφορηθεΐ δτι θά συλλαμβάνονταν
δραπέτευσαν στά βουνά. Τόν Αύγουστο του 1944,
συγκλήθηκε έκεΐ (στά βουνά) σύσκεψη τών Ε λ λ η ­
νικών ’Εργατικών Ενώσεων, πού μετονόμασε τό
ΕΕΑΜ σέ Γενική Συνομοσπονδία Εργατών. Τόν
Όκτώβρη τοΟ 1944, μετά τήν άποχώρηση τών Γερ­
μανών, έγκαταστάθηκαν στά Γραφεία τής Ε ργατι­
κής Συνομοσπονδίας στήν ’Αθήνα. ’Ισχυρίστηκαν
δτι είχαν βρει έγγραφα πού περιείχαν όνόματα
τριάντα περίπου συνδικαλιστών πού ήταν μέλη τής
Γκεστάπο καί όνόματα άλλων πού είχαν ύποβάλει
αίτηση νά γίνουν μέλη. "Οταν ρωτήθηκαν, δέν μπό­
ρεσαν νά θυμηθούν ουτε ένα άπό τά όνόματα πού
είπαν δτι είχαν βρει — είχαν αφήσει τις καταστάσεις
στήν ’Αθήνα, καί δέν είχαν ποτέ ειδοποιήσει τις
15
'Ελληνικές ’Αστυνομικές ’Αρχές ή τις Βρετανικές
’Αρχές. Ό πρώην 'Υπουργός ’Εργασίας Πορφυρο-
γέννης, είχε έκδόσει διάταγμα πού νομιμοποιούσε
τή Συνομοσπονδία και τά όκτώ μέλη τής Διοίκη­
σης. Πάνω σ’ αυτά βασισμένοι, ό Καλομοίρης καί
οί συνάδελφοί του, ισχυρίζονταν δτι ήταν οί νόμι­
μοι’ διάδοχοι τής Γενικής Συνομοσπονδίας ’Εργα­
τών, πού γιά τελευταία φορά λειτούργησε έλεύθερα
τόν Αύγουστο τοϋ 1936. Παρατηρήσαμε στούς αντι­
προσώπους δτι δν βάσιζαν τό νόμιμό τους αίτημα
στο διάταγμα τοϋ Πορφυρογέννη, δέν μπορούσαν
μέ συνέπεια, νά άρνηθοϋν τή νομιμότητα τοϋ δια­
τάγματος, τοϋ σημερινού Υπουργού ’Εργασίας Σί-
δερη, πού καθόριζε δτι οί νόμιμοι άξιωματούχοι
τής Συνομοσπονδίας ήταν αυτοί πού σήμερα κατεί­
χαν τά αξιώματα, στήν ’Αθήνα.
18. Συμφωνήθηκε δτι ήταν άνάγκη νά διενερ-
γηθουν έλεύθερες έκλογές, μέσα σέ, λογικά, σύντο­
μο διάστημα καί ύπό συνθήκες πού θά παρείχαν
ασφάλεια στά άτομα. Συμφωνήσαμε έπίσης δτι ήταν
άνάγκη νά συσταθεΐ μιά έπιτροπή άπό Αντιπροσώ­
πους τών κυριότερων έργατικών ένώσεων πού θά
έπόπτευε τις έκλογές. Μας ζητήθηκε νά όρίσουμε
καί μεις έναν άντιπρόσωπό μας στήν έπιτροπή έ-
ποπτείας τών έκλογών, δπως έπίσης μας είχε ζητηθεί
άπό τήν προσωρινή Διοικούσα Έπιτροπή τής Γε­
νικής Συνομοσπονδίας Εργατών (όμάδα Χατζηδη-
μητρίου) καί άπό τόν ίδιο τόν Υπουργό Εργασίας,
νά συμμετάσχουμε στο Συνέδριο τών Έργατικών
Ένώσεων. Ή Έπιτροπή αύτή θά ήταν πρόσθετη
γιατί θά ύπήρχε καί έπιτροπή άπό δικαστές πού θά
διορίζονταν άπό τόν "Αρειο Πάγο, γιά νά έποπτεύ-
σει τή διενέργεια τών έκλογών.
19. Στις συζητήσεις γιά τήν ήμερομηνία διενερ-

16
γείας τών έκλογών, προτάθηκε νά καθυστερήσουν
οί έκλογές μέχρις δτου δοθεί άμνηστία. 'Η αντι­
προσωπεία μας δήλωσε ξεκάθαρα δτι κατά τήν άπο­
ψή μας ή χορήγηση αμνηστίας πού νά άμνηστεύει
δλους πού είχαν πάρει μέρος στήν έξέγερση, είτε
είχαν διαπράξει έγκλήματα, είτε δχι, ήταν τελείως
άπίθανη. Άναφέραμε δτι είχαμε δει εκατοντάδες
πτώματα άντρών καί γυναικών, πού είχαν έκταφεΐ
άπό τά γεμάτα άπό πτώματα χαρακώματα στο Περι­
στέρι, (μιά άπό τις πολλές περιοχές γύρω άπό τήν
’Αθήνα, δπου είχαν σημειωθεί τέτοια γεγονότα).
"Ολοι τους χωρίς τήν παραμικρή άμφιβολία είχαν
έκτελεστεΐ όμαδικά. Δέν μας έμεινε καμιά άμφιβο-
λία δτι ήταν όργανωμένες καί κτηνώδεις δολοφο­
νίες. Τονίσαμε δτι ό Βρετανός 'Υπουργός τών ’Ε­
ξωτερικών είχε άνακοινώσει, δτι τά άτομα πού εί­
χαν πάρει μέρος στις μάχες καί δέν είχαν διαπράξει
κανένα έγκλημα κατά τόν 'Ελληνικό Ποινικό Νόμο,
δέν θά τιμωρούνταν. "Οσοι είχαν διαπράξει έγκλή­
ματα θά τιμωρούνταν σύμφωνα μέ τόν 'Ελληνικό
νόμο. Καμιά διαφωνία γιά τήν όρθότητα αύτής τής
άρχής δέν έκδηλώθηκε άπό κανέναν άπό τούς άντι-
προσώπους τών έργατικών ένώσεων, κατά τή σύσκε­
ψη στή Λειβαδιά.
20. “Αλλο θέμα πού έπρεπε νά τακτοποιήσουμε
ήταν νά φέρουμε σέ έπαφή τις άντίπαλες φατρίες
τών έργατικών ένώσεων. Ά πό τις ’Αρχές έξασφα-
λίσαμε τήν άδεια νά έπιστρέψουν τήν έπομένη μαζί
μας στήν ’Αθήνα καί οί τέσσερις άντιπρόσωποι,
μέ τήν έγγύηση δτι δέν θά πάθαιναν τίποτε. ’Αμέσως
μετά τήν έπιστροφή μας στήν ’Αθήνα, άρχισαν οί
ένέργειες γιά τή σύγκληση τής Συνέλευσης. ’Οργα­
νώθηκε σύσκεψη στήν όποία κλήθηκαν νά πάρουν
μέρος τέσσερις άντιπρόσωποι τής προσωρινής Διοι-
2 17
κούσας Επιτροπής τής Γενικής Συνομοσπονδίας
Εργατών, ό Υπουργός Εργασίας, τέσσερις Αντι­
πρόσωποι άπό τή Λειβαδιά και τά μέλη τής δικής
μας άποστολής.
21. Ή σύσκεψη πραγματοποιήθηκε τήν Δευτέ­
ρα, 29 Ίανουαρίου 1945, στις τέσσερις και τέταρτο,
όπόταν οί Αντιπρόσωποι τών δύο μερών συναντή­
θηκαν μέ τήν Αντιπροσωπεία μας. ’Αργότερα ήρθε
καί ό Υπουργός Εργασίας καί έλαβε μέρος στις
συζητήσεις. Πρέπει νά λεχθεί έδώ δτι ή παρουσία
τού 'Υπουργού ’Εργασίας άποδείχτηκε πάρα πολύ
ώφέλιμη κατά τή συζήτηση τών διαφόρων θεμάτων.
Έ δειξε διαλακτική διάθεση και Ανταποκρίθηκε γε­
νικά στις παροτρύνσεις τής άντιπροσωπείας μας νά
προβεΐ σέ παραχωρήσεις γιά τήν έξασφάλιση μιας
συμφωνίας.
22. Οί συζητήσεις κράτησαν ώς τις δώδεκα καί
μισή καί ένώ οί Αντιπρόσωποι τής παλιάς Συνομο­
σπονδίας — Καλομοίρης, Στρατής, Θέος, Μαριό­
λης — είχαν συμφωνήσει στή γενική διαδικασία, τε­
λικά δήλωσαν δτι δέν θά μπορούσαν νά ύπογρά-
ψουν τό πρακτικό παρά μόνο μέ τόν δρο τής έπιφύ-
λαξης. Αύτό έγινε μέ σκοπό οί έκλογές νά μή γί­
νουν πριν λυθεί όριστικά τό πολιτικό θέμα, μεταξύ
τής Κυβέρνησης καί τών Αντιπάλων της φατριών,
καί πριν οί χιλιάδες έργάτες είτε βρίσκονταν στις
φυλακές είτε στά βουνά, έπιστρέψουν στά σπίτια
τους. ’Αργότερα τροποποιήθηκε ό δρος αύτός καί
διατηρήθηκε τό δεύτερο μόνο διαζευκτικό, δηλαδή,
οί έκλογές θά μπορούσαν νά γίνουν μόνο δταν οί
έργάτες θά έχουν έπιστρέψει στά σπίτια τους..
23. Στά πρώτα στάδια τών συζητήσεών μας, ό
Θέος, ένας άπό τήν όμάδα τής Λειβαδιάς, έπέμεινε
δτι οί έκλογές δέν έπρεπε νά γίνουν πριν άπό τις
18
15 Φεβρουάριου 1945. Αργότερα μετέβαλε γνώμη
καί έπέμεινε δτι δέν έπρεπε νά γίνουν καθόλου
έκλογές πριν λυθουν οί διαφορές μεταξύ τής Κυβέρ­
νησης καί τοϋ ΕΑΜ.
24. Στο σημείο αυτό ό 'Υπουργός Εργασίας τό­
νισε δτι έπρεπε όπωσδήποτε νά γίνουν έκλογές σέ
μερικές τουλάχιστο βασικές έργατικές ένώσεις, καί
δσο πιο γρήγορα γινόταν, γιά νά μπορεί νά συμ­
βουλεύεται τούς πραγματικούς άντιπροσώπους τών
έργατών σέ θέματα άμεσης σπουδαιότητας καί ά-
ναγκαΐα γιά τήν έπαναλειτουργία τής βιομηχανίας.
Τελικά συμφωνήθηκε δτι έκλογές θά γίνουν τό συν­
τομότερο σέ είκοσι τό πολύ Σωματεία στήν ’Αθήνα,
άπό τά έκατόν πενήντα, στά όποια είχαν γίνει έκλο-
γικές έτοιμασίες καί σέ άνάλογο άριθμό Σωματείων
στον Πειραιά. Στά υπόλοιπα Σωματεία οί έκλογές
δέν θά γίνονταν πριν άπό τις 15 Φεβρουάριου 1945.
25. Είχε γίνει σαφώς αποδεκτό δτι όποιεσδή-
ποτε έκλογές γίνονταν πριν άποκατασταθεί ή όμα-
λότητα, θά ήταν προσωρινές καί βραχείας διαρ-
κείας. Νέες έκλογές θά γίνονταν άμέσως μετά τήν
έπιστροφή στήν όμαλότητα. Οί άντιπρόσωποι τής
προσωρινής Διοικούσας ’Επιτροπής τής Συνομο­
σπονδίας υποστήριζαν δτι ή υπογραφή τοϋ έγγρά-
φου τής συμφωνίας άπό τήν όμάδα Καλομοίρη,
κάτω άπό τέτοιες συνθήκες θά τήν καθιστούσε ά­
κυρη. Τελικά τό έγγραφο τής συμφωνίας υπογρά­
φτηκε άπό τήν προσωρινή Διοικούσα ’Επιτροπή καί
τήν άντιπροσωπεία μας, ένώ οί άντιπρόσωποι τής
παλιάς Συνομοσπονδίας υπόγραψαν χωριστό έγ­
γραφο, πού δπως παρατηρεί κανείς, άποδέχεται δλα
τά σημεία τής συμφωνίας, έκτος άπό τήν ήμερομη-
νία τών έκλογών (δές παράρτημα Β').
26. Ό πω ς θά δοϋμε, στή συμφωνία γίνεται πρό-
19
βλέψη νά συμπεριληφθεΐ στήν έπιτροπή πού θά
έποπτεύσει τις έκλογές και άντιπρόσωπος τής ’Επι­
τροπής ’Εργατικών Ένώσεων.
27. Διευκρινίζεται δτι οί έκλογές αυτές είναι
προσωρινές και τυπικού χαρακτήρα μόνο, καί δταν
δλη ή χώρα έπανέλθει ύπό τόν έλεγχο τής Ε λλη νι­
κής Κυβέρνησης θά γίνουν νέες τοπικές έκλογές
γιά νά άναδειχτούν άντιπρόσωποι γιά τά έθνικά
σώματα καί τή Γενική Συνομοσπονδία.
28. "Οπως θά παρατηρήσετε, στήν παράγραφο
4 τής συμφωνίας υπάρχει δρος κατά τόν όποιο ό
άντιπρόσωπος πού θά υποδειχθεί άπό τήν Προσω­
ρινή Διοικούσα Έπιτροπή τής Συνομοσπονδίας θά
έγκριθεϊ μόνο αν δέν είχε καμιά έπαφή ή σχέση μέ
τό ΕΑΜ. Ό λόγος πού τέθηκε αυτός ό δρος ήταν
ή έπιμονή τού 'Υπουργού Εργασίας δτι δέν μπο­
ρούσε νά συναινέσει γιά ένα άτομο μιας όργάνω-
σης, πού τήν ώρα έκείνη βρισκόταν σέ ένοπλη
σύγκρουση μέ τήν Κυβέρνηση, και νά ένεργεϊ τό
άτομο αύτό σάν μέλος μιάς έπιτροπής πού έχει
διοριστεί άπό τήν Κυβέρνηση. Ή έπιφύλαξη αύτή
μας φάνηκε λογική. Σ’ ένα γράμμα τού Υπουργού
Εργασίας σέ μας, διευκρινίζεται σαφώς δτι στον
δρο ΕΑΜ, συμπεριλαμβάνεται κάθε όργάνωση πού
βρίσκεται σέ ένοπλη σύγκρουση μέ τήν Κυβέρνηση.
Ά ν οί διαπραγματεύσεις μεταξύ τής Κυβέρνησης
καί τού ΕΑΜ καταλήξουν σέ συμφωνία, τότε ό
δρος πού άναφέρεται παραπάνω δέν θά έχει έφαρ-
μογή. Κανένα μέλος τού ΕΑΜ δέν θά μπορεί νά
άποκλεισθει άπό τήν έπιτροπή μέ τό έπιχείρημα
απλώς δτι κάποτε είχε σχέση μέ τό ΕΑΜ.
29. Παρόμοια άντίδραση έκδηλώθηκε άπό τόν
Υπουργό Εργασίας στήν πρόταση τών άντιπροσώ-
πων τής παλιας Συνομοσπονδίας νά διευρυνθεΐ άμέ-
20
σως ή παρούσα προσωρινή Διοικούσα έπιτροπή
πού διορίστηκε άπό τόν Υπουργό Εργασίας, σάν
σύμβουλός του σέ θέματα βιομηχανίας. Προβλέπε-
ται δτι ή άνασύνθεση τής έπιτροπής θά γίνει δταν
τερματιστεί ή παρούσα ανώμαλη κατάσταση τής
χώρας, δηλαδή δταν τερματιστεί ή ένοπλη σύγ­
κρουση μεταξύ του ΕΑΜ και τής Κυβέρνησης. Τότε
θά γίνουν νέες έκλογές σ’ δλη τή χώρα. Κατά τή
γνώμη μας οί άρχές πού ένσωματώθηκαν στο έγγρα­
φο τής συμφωνίας προσφέρουν τήν καλύτερη λύση
στά σημερινά προβλήματα τών έργατικών Σωμα­
τείων.
30. Στις 29 Ίανουαρίου 1945, δταν έπιτεύχθηκε
ή συμφωνία, αναμένονταν ν’ Αρχίσουν οί διαπραγ­
ματεύσεις μεταξύ τοΟ ΕΑΜ καί τής Ελληνικής
Κυβέρνησης. Ό πω ς είναι φυσικό ακούσαμε ένα
σωρό πράγματα γιά τήν όργάνωση αυτή. Είναι βέ­
βαιο δτι στήν άρχή τό ΕΑΜ ήταν μιά ένωση δια­
φόρων κομμάτων και προσωπικοτήτων. Δέν ήταν
αποκλειστικά κομμουνιστικές. Δέν υπάρχει δμως
άμφιβολία δτι άπό τήν άρχή άκόμα οί κομμουνιστές
άσκουσαν κυρίαρχη επίδραση στήν όργάνωση πού
δταν εκδηλώθηκε ή ένοπλη σύγκρουση στις 3 Δε­
κεμβρίου 1944, έγινε άπόλυτη. Ή Κυβέρνηση θεω­
ρούσε τόσο πλήρη τόν έλεγχο τής όργάνωσης αύτής
άπό τούς κομμουνιστές, πού τήν έποχή πού έμεΐς
είχαμε έπισκεφτεΐ τήν 'Ελλάδα, άρνοϋνταν άπόλυτα
νά συζητήσει μέ όποιαδήποτε άλλη Όργάνωση
έκτος άπό τό Κ.Κ.Ε. (Κομμουνιστικό Κόμμα Ε λ ­
λάδας).
31. Είχαμε εντυπωσιαστεί μέ τά συχνά κομμου­
νιστικά συνθήματα καί τά γράμματα Κ.Κ.Ε., μέ τά
όποια είχαν παραμορφωθεί ή δψη τών κτηρίων, οί
τοίχοι, άκόμη καί τά άγάλματα, στήν ’Αθήνα. Συγ­
21
κριτικά, σπάνιες ήταν οί αναφορές στ’ άλλα κόμ­
ματα, άκόμη και στο ΕΑΜ, τό σήμα όμως τοϋ σφυ­
ροδρέπανου έμφανιζόταν συχνά. Στο Στάδιο, ένα
θαυμάσιο μοντέρνο οικοδόμημα μέ μαρμάρινες έξέ-
δρες είχε γραφεί μέ κόκκινο χρώμα τό «Κ.Κ.Ε.»
μέ τεράστια γράμματα, τριάντα πόδια, τουλάχιστο,
τό κάθε γράμμα. "Οπως μας πληροφόρησαν, αύτό
είχε γραφεί πολύ πριν ξεσπάσουν οί μάχες. Θά νό­
μιζε κάνεις ότι τό ΕΑΜ βρίσκεται σέ διάλυση καί
άν δέν ύπήρχε ό φόβος τών άντιποίνων, είναι πι­
θανό νά είχαν γίνει παραιτήσεις νωρίτερα, σέ με­
ρικές περιπτώσεις.
32. Ό ΕΑΑΣ, τό στρατιωτικό τμήμα τοϋ ΕΑΜ,
φαίνεται δτι βρισκόταν πολύ περισσότερο ύπό τήν
κυριαρχία τών κομμουνιστών. ’Ανώτερη Στρατιωτι­
κή προσωπικότητα, πού βρισκόταν σέ συνεχή σύν­
δεσμο μέ έξήντα έννέα περίπου Βρετανούς Αξιω­
ματικούς - συνδέσμους, πού, μέ τή σειρά τους, είχαν
συχνή έπαφή μέ τόν ΕΑΑΣ κατά τή διάρκεια τής
Γερμανικής Κατοχής, μας είπε δτι στήν άρχή ό
ΕΑΑΣ περιλάμβανε Αξιωματικούς καί άτομα μέ πολ­
λά στρατιωτικά προσόντα καί υψηλά ιδανικά. Στό
στάδιο έκεΐνο, ό φαινομενικός σκοπός τοϋ ΕΑΑΣ
ήταν νά Απελευθερώσει τή Χώρα Από τούς Γερμα­
νούς. ’Απ’ δτι δμως μπορούμε νΑ κρίνουμε, πολύ
λίγες πραγματικές μάχες, πέρα άπό ένέργειες δο­
λιοφθοράς, έγιναν μεταξύ τοϋ ΕΑΑΣ καί τών Γερ­
μανών. Μας άναφέρθηκε δτι πολιτικοί κομισάριοι
είχαν διοριστεί στις διάφορες μονάδες τοϋ ΕΑΑΣ
καί δτι αυτοί είχαν έμποδίσει τή στενή συνεργα­
σία, πού ΑρχικΑ Αναμενόταν μεταξύ τών Βρετανών
Αξιωματικών - συνδέσμων καί τών δυνάμεων τοϋ
ΕΑΑΣ. ΤΑ δπλα πού έριξαν οί Βρετανοί είχαν
προφανώς φυλαχτεί γιΑ Αλλο σκοπό. ΤΑ δπλα πού
22
είχε ό ΕΑΑΣ κατά τή διάρκεια τής Γερμανικής
κατοχής άποτελουνταν σχεδόν αποκλειστικά άπό
δπλα πού είχαν πάρει άπό τούς ’Ιταλούς.
33. Δέν είχαμε βέβαια τά μέσα νά έλέγξουμε
τήν άκρίβεια αύτών τών πληροφοριών, άναμφίβο-
λα δμως μας δόθηκαν μέ άπόλυτη ειλικρίνεια καί
άπό άτομα πού είχαν άπόλυτη γνώση. Αυτές οί έπι-
βεβαιωμένες πληροφορίες, πού συχνά είχαμε άκού-
σει άπό μεμονωμένους Βρετανούς στρατιώτες και
άπό μέλη τής Ε λληνικής Κυβέρνησης, άναφέρον-
ταν σέ περιπτώσεις πού ό ΕΑΑΣ άντί νά πολεμάει
τούς Γερμανούς είχε στρέψει τά δπλα του κατά
Ελλήνω ν άνταρτών, δταν οί τελευταίοι αύτοί βρί­
σκονταν σέ μάχη μέ τούς Γερμανούς. ’Ακούσαμε
πολλές φοβερές ίστορίες γιά τόν ΕΑΑΣ άπό τά τμή­
ματα τής Δεύτερης ’Ανεξάρτητης Βρετανικής τα­
ξιαρχίας άλεξιπτωτιστών πού είχαν μεταφερθεΤ μέ
άεροπλάνα άπό τήν ’Ιταλία στήν 'Ελλάδα στις 14
’Οκτωβρίου 1944.
34. Πιθανό νά ήταν χρήσιμο νά περιγράψουμε
άπό ποϋ συγκεντρώσαμε τις πληροφορίες αύτές.
Μέλη τής άντιπροσωπείας μας είχαν πληροφορη-
θεΐ δτι υπήρχε μεγάλη δυσαρέσκεια στά Βρετανικά
στρατιωτικά Τμήματα γιά τήν έλλειψη κατανόησης,
άπό τήν ’Αγγλική Κοινή Γνώμη, τοΰ έργου πού
έπιτελουσαν τά τμήματά μας στήν 'Ελλάδα. Έπωφε-
ληθήκαμε άπό κάθε ευκαιρία νά άναμιχθοϋμε μέ
Βρετανούς στρατιώτες και νά συζητήσουμε μαζί
τους καί διαπιστώσαμε πόσο βαθιά ήταν ή δυσα-
ρέσκειά τους αύτή. Στή συνέχεια ζητήσαμε άν μπο­
ρούσαμε νά έρθουμε σέ έπαφή μέ μεγαλύτερο μέρος
τών τμημάτων. ’Οργανώθηκε μιά συνάντησή μας
σ’ έναν κινηματογράφο τής ’Αθήνας, δπου κάπου
πεντακόσιοι ’Αλεξιπτωτιστές, πού είχαν βρεθεί στις
24
βαριές συγκρούσεις, ήταν παρόντες. Ή συνάντη­
ση αύτή υποτίθεται δτι ήταν ιδιωτική, δμως δπως
έκ τών υστέρων διαπιστώθηκε, μερικοί δημοσιο­
γράφοι τήν εΐχαν παρακολουθήσει.
35. Σέ δήλωση πού έκαμε ό σέρ Γουώλτερ Σι-
τρίν, άπό τό βήμα, είπε στούς άντρες δτι σκοπός
τής άποστολής μας στο στάδιο αυτό δέν είναι νά
εκφέρουμε γνώμη άλλά νά βρούμε τήν αλήθεια.
Ή ταν άλήθεια δτι άνάμεσα στά τμήματα υπήρχε
δυσαρέσκεια, γιατί ή κατάσταση στήν Ελλάδα είχε
παρουσιαστεί στο Βρετανικό κοινό κατά τέτοιο
τρόπο πού νά άφήνει τήν έντύπωση δτι τά Βρετα­
νικά τμήματα πολεμουν ένάντια στόν Ελληνικό
λαό πού μόνη του άγωνία ήταν νά άποκαταστήσει
τούς δημοκρατικούς θεσμούς. 'Υπήρχε καμιά άλή-
θεια στις ιστορίες πού άκούσαμε δτι πολίτες πυρο­
βολούσαν τά τμήματά μας καί δτι γυναίκες καί άκό-
μα νοσοκόμες έκρυβαν καί μετέφεραν δπλα; Τά τμή­
ματά μας έχουν καμιά απόδειξη βαρβαρότητας καί
άντιποίνων άπό μέρος τής άστυνομίας καί τής χω­
ροφυλακής; Τά τμήματά μας είχαν διαπιστώσει έκ-
φοβισμό, ή φόβο άνάμεσα στούς πολίτες; Μιά δή­
λωση πού κυκλοφόρησε ή 'Ομοσπονδία τών Ε λ ­
ληνικών ναυτικών ένώσεων τού Κάρντιφ άναφερό-
ταν στόν δρκο πού ισχυριζόταν δτι έδινε ό κάθε
νέος στρατεύσιμος τοϋ ΕΑΑΣ, πού υποσχόταν δτι
θά τηροϋσε άψογη διαγωγή. Ό Σέρ Γουώλτερ ρώ­
τησε: «Ή περιγραφή αύτή άνταποκρίνεται στόν τύ­
πο τοϋ άνθρώπου τοϋ ΕΑΑΣ δπως τήν έχουν γνωρί­
σει τά τμήματά μας κατά τις συγκρούσεις μαζί το υ ;
Ή παράγραφος 6 τοϋ δρκου άναφέρει : Δέν θά σφε-
τερισθώ τίποτα πού δέν είναι δικό μου γιατί αυτό
είναι άσυμβίβαστο μέ τήν υπερηφάνεια καί τήν
αξιοπρέπεια τοϋ άληθινοϋ άντάρτη.»"Ενα αύθόρμη-
25
το δυνατό γέλιο άκούστηκε άπό τό άκροατήριο.
Ή ίδια άντίδραση έκδηλώθηκε και σέ πολλές άλ­
λες διακηρύξεις ύποχρεώσεων, πού περιλάμβανε ό
δρκος.
36. Τό άκροατήριο χωρίστηκε μετά σέ πέντε
όμάδες, και καθένας άπό τήν άντιπροσωπεία μας
εξέτασε μιά όμάδα γιά δύο περίπου ώρες. Κατά τις
συζητήσεις δόθηκαν άπαντήσεις καί σέ πολλές άλ­
λες έρωτήσεις, πού θά τις παραθέσουμε γιά παρά­
δειγμα. Οί άπαντήσεις πού έδωσαν οί στρατιώτες
έπιβεβαίωσαν πέρα άπό κάθε άμφιβολία δτι όπήρχε
ένα βαθύ αίσθημα λύπης γιά όρισμένες ένέργειες
τοϋ Βρετανικού τύπου και ειδικότερα μελών τοϋ
Κοινοβουλίου : ήταν άκατανόητο νά περιγράφεται
τί είχε συμβεΐ στήν Ελλάδα, μέ τή χρησιμοποίη­
ση άπρόθυμων τμημάτων στρατοΰ ένάντια σ’ έναν
δημοκρατικό λαό. Στήν πραγματικότητα δλες οί
δυνάμεις τοϋ ΕΑΑΣ ήταν ντυμένες μέ πολιτικά και
ήταν τελείως άδύνατο γιά τά τμήματά μας νά ξεχω­
ρίσουν ποιοί ήταν πολίτες καί ποιοι δχι : πολλές
γυναίκες, άκόμη καί νοσοκόμες, είχαν αναμφίβολα
κρύψει καί έφεραν μαζί τους δπλα. Μπορεί νά υ­
πήρχαν όρισμένες περιπτώσεις άντιποίνων άπό με­
μονωμένους άστυνομικούς, δέν ύπήρχε δμως καμιά
ένδειξη γιά όργανωμένα καί μεγάλης κλίμακας άντί-
ποινα. Ό Ελληνικός λαός ήταν φοβισμένος καί
πριν καί μετά άπό τις μάχες. Ό δρκος πού ισχυρί­
ζονταν δτι έδιναν οί νεοσύλεκτοι τοϋ ΕΑΑΣ δέν
άνταποκρινόταν στή διαγωγή πού έπέδειξε ό ΕΑΑΣ
στις μάχες. Ό ΕΑΑΣ είχε τούς άπαισιότερους πολε­
μιστές πού τά τμήματά μας είχαν συναντήσει. Οί
στρατιώτες μας πο.ράδωσσν ένα φυλλάδιο πού είχε
κυκλοφορήσει τό ΕΑΜ καί πού τά τμήματά μας
μέ πικρία καί άγανάκτηση τό άπέρριπταν. Ή ταν

26
άπόσπασμα άρθρου τής έφημερίδας Μάντσεστερ
Γκάρντιαν τής 12ης Δεκεμβρίου 1944 και είχε ώς
έξής : (γίνεται έλεύθερη άπόδοση)
Βρετανοί άξιωματικοί καί στρατιώτες
Δές τε πώς οί ίδιοι οί δικοί σας άνθρωποι αισθά­
νονται γιά τή δυστυχία καί τό θάνατο πού σκόρ­
πισαν τά δπλα τοϋ Σκόμπυ. Ή Μάντσεστερ Γκάρ-
ντιαν τής 12.12.1944 γράφει :
«Τώρα πού οί λόγοι τοϋ Τσώρτσιλ τελείωσαν
μποροϋμε ν’ άκούσουμε καλύτερα τούς πυροβολι­
σμούς στούς δρόμους τής ’Αθήνας. Βρετανοί στρα­
τιώτες στέλνονται συνέχεια στήν 'Ελλάδα καί βόμ­
βες πέφτουν στόν Πειραιά. Βρετανοί στρατιώτες
έχουν καταλάβει τήν ’Ακρόπολη. ’Ενώ τήν ίδια
αύτή στιγμή βρίσκεται σέ κίνδυνο ή Βρετανική
ένότητα καί διακυβεύεται ή τιμή μας καί ή άξιο-
πρέπειά μας!.....»
Πιό κάτω συνεχίζει τό φυλλάδιο : «'Η χώρα, έξω
άπό τήν ’Αθήνα βρίσκεται άναμφίβολα στά χέρια
τοϋ ΕΑΑΣ. Εύτυχώς οί ήγέτες τοϋ ΕΑΑΣ έπέδειξαν
μέχρι τώρα, μεγάλη διαλακτικότητα πού είναι άδύ-
νατο δμως νά τή συνεχίσουν άν έμεϊς έξακολουθή-
σουμε νά τούς βομβαρδίζουμε μέ τήν άεροπορία μας.
Καί ftv κατορθώσουμε νά πάρουμε τήν ’Αθήνα, τί
θά κάνουμε μετά; Θά καταλάβουμε δλη τήν 'Ελλάδα;
Σήμερα, δπως πάντα, ύπάρχει μιά μόνο λύση. Κοινή
κατανόηση μεταξύ δλων τών πολιτικών κομμάτων».
Βρετανοί άξιωματικοί καί στρατιώτες
ΣΤΑΜΑΤΕΙΣΤΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ πού φέρνει ντροπή
στή χώρα σας.
Μιά σύγκριση μέ τό πραγματικό άρθρο τής
Μάντσεστερ Γκάρντιαν, άποδεικνύει δτι τό μέρος
τοϋ κειμένου μεταξύ εισαγωγικών, εΐναι μιά πολύ

27
κακή μετάφραση τμημάτων (σπάνια σχετιζόμενων)
τοΰ κύριου άρθρου άπό 900 περίπου λέξεις.
37. Σέ έρώτηση γιά τό ρόλο πού ό ΕΑΑΣ έπαι­
ξε στήν καταδίωξη τών Γερμανών πού υποχωρούσαν,
δόθηκε ή άπάντηση ότι καθώς τά δικά μας τμήματα
κινούνταν προς βορρά γιά νά καταδιώξουν τούς
Γερμανούς, συνάντησαν δυνάμεις τοΰ ΕΑΑΣ πού
προέλαυναν προς τήν άντίθετη κατεύθυνση. Τούτο,
κατά τή γνώμη τών τμημάτων αύτών, έδειχνε άναμ-
φίβολα δτι ό ΕΑΑΣ ένδιαφερόταν πιο πολύ νά
έπιστρέψει στήν ’Αθήνα καί νά καταλάβει τήν έξου-
σία παρά νά πολεμήσει τούς Γερμανούς. Μας έκανε
έντύπωση ή καθολική γνώμη τών Βρετανικών αύ­
τών τμημάτων καί πολλών άλλων πού συμβουλευ­
τήκαμε, δτι άν τά τμήματά μας δέν είχαν διαταχθεΐ
νά προχωρήσουν σέ ένέργειες κατά τοΰ ΕΑΑΣ,
θά είχαν γίνει καθολικές σφαγές στήν ’Αθήνα. Οί
άντρες αύτοί δχι μόνο δέν θεωροΰσαν τήν ένέργεια
αύτή πρόωρη, άλλά έξέφρασαν τήν πεποίθηση δτι
άν ή ένέργεια αύτή είχε γίνει νωρίτερα, θά είχαν
άποφευχτεΐ άσκοπες άπώλειες καί θάνατοι. Είμαστε
άπόλυτα πεποισμένοι δτι δταν γραφεί δλη ή ιστο­
ρία γιά τις μάχες αυτές, ό λαός τής χώρας μας θά
είναι περήφανος γιά τό θάρρος, τήν προθυμία, τήν
αύτοκυριαρχία καί τή σταθερή συμπεριφορά τών
δυνάμεών μας στήν Ελλάδα κάτω άπό συνθήκες
πάρα πολύ δύσκολες.
38. Ά πό πολυάριθμες πηγές ακούσαμε φοβερές
ίστορίες γιά τις κτηνωδίες πού έκανε μιά παράταξη
τοΰ ΕΑΑΣ, ή ΟΠΛΑ. "Οποια κι άν είναι ή άλήθεια,
δέν υπάρχει άμφιβολία, ή μεγάλη πλειονότητα τοΰ
λαού τής Α θήνας πίστευε απεριόριστα δτι ή ΟΠΛΑ
ήταν μιά τρομοκρατική όργάνωση πού σκότωσε
πολλούς πολίτες πού δέν είχαν καμιά σχέση μέ τις
28
μάχες. Ά μεσες αποδείξεις γι’ αυτό μας έδωσαν οί
χήρες όρισμένων συνδικαλιστών, πού λέγεται, δτι
είχαν έκτελεστεϊ άπό τήν ΟΠΛΑ, χωρίς δίκη. Θά
ήταν σφάλμα νά συναχθεΐ άπό τις άποδείξεις αυτές,
δτι δλες οί έκτελέσεις έγιναν μετά τό ξέσπασμα του
έμφύλιου πολέμου. Αναμφίβολα, μερικές έκτελέ-
σεις έγιναν νωρίτερα. Έπισκεφτήκαμε έπίσης τό
Περιστέρι, προάστιο τής Αθήνας, δπου σ’ ένα χώ­
ρο δίπλα στο νεκροταφείο, είδαμε πτώματα πού
είχαν έκταφεΐ άπό τάφρους. Περίπου 250 πτώματα
ήταν άραδιασμένα γιά νά τ* άναγνωρίσουν οί δικοί
τους καί υπήρχαν και άλλοι τάφροι πού άκόμα δέν
είχαν άνοιχτεΐ.
39. Ρωτήσαμε συγγενείς πού ήταν έπί τόπου
καί φαίνεται πώς δέν υπάρχει άμφιβολία δτι σχεδόν
δλοι, γιά νά μήν πούμε δλοι, οί νεκροί ήταν θύματα
όργανωμένης δολοφονίας. "Ολοι τους είχαν έκτε-
λεστεΐ όμαδικά. Δέν ύπήρχε κανένα ίχνος δτι είχαν
γίνει μάχες καί πολλά άπό τά θύματα είχαν τά χέρια
τους δεμένα πίσω μέ σχοινιά ή μέ καλώδιο. Δέν
κάναμε ειδική έρευνα άλλά μας διαβεβαίωσαν οί
άνώτατες άρχές δτι ούτε Βρετανικά στρατιωτικά
τμήματα ούτε Ελληνικά, ούτε τμήματα τής έθνο-
φρουρας βρίσκονταν στήν περιοχή δταν έγιναν οϊ
έκτελέσεις. Τά πτώματα Ανακαλύφτηκαν λίγες μόνο
μέρες πριν φτάσουμε στήν Αθήνα. Οί έξετάσεις
πού έκαναν Βρετανοί καί Έ λληνες γιατροί δεί­
χνουν δτι ό θάνατος είχε συμβεΐ ένα μήνα νωρί­
τερα άπό τις 21 Ίανουαρίου 1945. Ανακοινώθηκε
έπίσημα στις 31 Ίανουαρίου 1945 δτι μέχρι τή
μέρα έκείνη είχαν έκταφεΐ σέ όρισμένες περιοχές
πτώματα 1050 άντρών καί 168 γυναικών. Στούς ά-
ριθμούς αύτούς δέν συμπεριλαμβάνονται τά πτώμα­
τα άτόμων πού σκοτώθηκαν στις μάχες καί 800

29
περίπου πτώματα πού είχαν μεταφερθεΐ στο νεκρο­
φυλάκιο. Τά περισσότερα πτώματα πού εϊδαμε ήταν
ξυπόλυτα καί σχεδόν γυμνά. Ό ’Αντιβασιλέας μας
πληροφόρησε δτι κατά τις έκτιμήσεις, ό άριθμός
τών άτόμων πού είχαν έκτελεστεΐ ήταν τουλάχιστο
10.000.
40. Κατά τή συνάντησή μας μέ τόν ’Αντιβα­
σιλέα τήν έπόμενη τής άφιξής μας, ρωτήσαμε άν
ύπάρχει καμιά δόση άλήθείας στόν υπαινιγμό δτι
ή Ε λληνική Κυβέρνηση είχε συλλάβει μεγάλο ά-
ριθμό άτόμων πού τώρα κρατούνται δμηροι. Μέ
άγανάκτηση ό ’Αντιβασιλέας άρνήθηκε τόν υπαι­
νιγμό αυτό καί έπέμεινε δτι δλοι δσοι κρατούνται
είχαν συλληφθεϊ μέ κατηγορίες γιά συμμετοχή στήν
άνταρσία καί γιά έγκλήματα κατά τοΰ κράτους.
Οί περιπτώσεις αύτές έξετάζονταν δσο πιό γρήγορα
γινόταν, άπό είκοσιπέντε έπιτροπές πού ή καθεμιά
άποτελοΰνταν άπό τρεις δικαστές, καί κοσκίνιζαν
τ’ άποδεικτικά στοιχεία. Μόνο αύτοί πού άπό τήν
πρώτη έξέταση είχαν έπιβαρυντικά στοιχεία θά
παράμεναν κρατούμενοι ένώ ενας μεγάλος άριθμός
άλλων, γιά τούς όποιους ύπήρχαν λίγες μόνο άπο-
δείξεις, είχαν κιόλας άφεθεΐ έλεύθεροι. Έπισκεφτή­
καμε τόν 'Υπουργό Δικαιοσύνης καί συζητήσαμε
καί μαζί του τό θέμα αύτό. Μας έπιβεβαίωσε δσα
ό ’Αντιβασιλέας μάς είχε πει. Ό άκριβής άριθμός
τών άτόμων πού είχαν συλληφθεϊ ήταν άγνωστος
γιατί τήν ίδια στιγμή άλλοι συλλαμβάνονταν καί
άλλοι άφήνονταν έλεύθεροι. Επιπλέον ό Κυβερνη­
τικός μηχανισμός μόλις άρχιζε νά λειτουργεί. 'Η
τηλεφωνική έπικοινωνία ήταν έξαρθρωμένη καί μό­
νο Ινας «περίπου» άριθμός ήταν γνωστός.
41. Ύ πήρχαν μεγάλες δυσκολίες γιά τή στέ­
γαση τών φυλακισμένων γιατί δλες οί φυλακές
30
στήν ’Αθήνα ήταν σχεδόν καταστραμμένες καί .τά
αστυνομικά τμήματα ήταν γεμάτα. Πολλοί κρατού­
μενοι βρίσκονταν σέ κέντρα συγκέντρωσης ύπό τόν
έλεγχο τών Βρετανικών ’Αρχών. Οί κουβέρτες ήταν
λιγοστές και ή έλλειψη καυσίμων έκανε τις συνθή­
κες δύσκολες. Μας προειδοποίησε ό Υπουργός Δι­
καιοσύνης, δτι δέν θά βρίσκαμε τις συνθήκες ικα­
νοποιητικές, δέχτηκε δμως τήν πρότασή μας νά
έπισκεφτοϋμε μερικά άπό τά κτήρια δπου κρατοϋν-
ταν φυλακισμένοι. 'Η έπίσκεψή μας έγινε τήν έπό-
μενη μέρα. Διαπιστώσαμε δτι δχι μόνον υπήρχε
μεγάλη έλλειψη άπό κουβέρτες και κρεβάτια, αλλά
στό τμήμα τών άντρών πού έπισκεφτήκαμε δέν ύ-
πήρχε έπίσης καί έπάρκεια τροφής. Μείναμε ικανο­
ποιημένοι άπό τήν έπίσκεψή αύτή γιατί, δσο ήταν
άνθρώπινα δυνατό, ή ‘Ελληνική Κυβέρνηση άγω-
νιζόταν νά ξεπεράσει αύτές τις δυσκολίες, νά έπι-
ταχύνει τήν έξέταση τών φυλακισμένων καί ν’ άφή-
σει έλεύθερους δσους δέν βάραιναν σοβαρές κατη­
γορίες. Πληροφορηθήκαμε, μέ μεγάλη χαρά, δτι ή
'Ελληνική Κυβέρνηση είχε ζητήσει νά έρθει μιά
’Αστυνομική ’Αποστολή άπό τή Μεγάλη Βρετα­
νία γιά νά βοηθήσει στή Διοικητική άναδιοργάνω-
ση τής ’Αστυνομίας. 'Υπήρχαν ένδείξεις, άπ’ δλες
τις μεριές, δτι ή βοήθεια τής Μεγάλης Βρετανίας
στούς ειδικούς κλάδους τής Δημόσιας Διοίκησης
θά γινόταν δεκτή μέ μεγάλη ευχαρίστηση.
42. Δυό φορές, κατά τή διάρκεια τής έπίσκε-
ψής μας στήν 'Ελλάδα, συναντήσαμε όμήρους πού
μόλις είχαν άφεθεΐ έλεύθεροι άπό τό ΕΑΑΣ. Τήν
πρώτη όμάδα, τήν είδαμε στήν ’Αθήνα. Οί άνθρω­
ποι αύτοί βρίσκονταν σέ άξιοθρήνητη κατάσταση.
Κανένας τους δέν είχε κανονικά παπούτσια καί ήταν
δλοι τους λεπτά ντυμένοι μέ παλιά ράκη. Διηγήθη-
31
καν ιστορίες σοβαρής κακομεταχείρισης άπό φρου­
ρούς τοϋ ΕΑΑΣ. Στο ίδιο μέρος είδαμε και τρία
πολύ νέα μέλη του ΕΑΑΣ πού είχαν μεταφερθεΐ
σάν φυλακισμένοι. Καί οί τρεις τους δήλωσαν μέ
έμφαση δτι δέν τούς είχε ζητηθεί νά δώσουν κανέ-
ναν δρκο ούτε ν’ άναλάβουν ύποχρεώσεις στο ΕΑΑΣ,
έκτος άπό τό νά πολεμήσουν τούς Γερμανούς, πού
στήν πραγματικότητα, είπαν, δέν πολέμησαν ποτέ.
43. Στή Αειβαδιά είδαμε μιά όμάδα όμήρους
πού μόλις είχαν έρθει άπό τά βουνά. Άποτελούνταν
άπό γέρους καί νέα κορίτσια καί γυναίκες. "Ολοι
βεβαίωσαν δτι είχαν υποχρεωθεί νά περπατήσουν
άπό τήν ’Αθήνα ως τά βουνά — μιά απόσταση 150
περίπου μίλια. Ό σ ο ι δέν μπορούσαν ν’ άκολουθή-
σουν τούς άλλους ύπέστησαν βάρβαρη μεταχείριση
άπό τούς φρουρούς καί πολλές άπό τις γυναίκες -
όμήρους είπαν δτι οί ίδιες είχαν δει τρεις όμήρους
τής όμάδας τους νά μαχαιρώνονται θανάσιμα άπό
τούς φρουρούς, καί πρόσθεσαν «καί ή δική μας
όμάδα είχε τήν καλύτερη μεταχείριση άπ’ δλες
τις όμάδες». Φαίνεται δτι δέν υπάρχει καμιά άμφι-
βολία πώς ή μεταχείριση γενικά τών όμήρων άπό
τό ΕΑΑΣ ήταν σκληρή καί βάρβαρη. Τούς περισσό­
τερους άπ’ αύτούς πού είδαμε, τούς είχαν πάρει τά
παπούτσια τους καί τούς είχαν ύποχρεώσει νά περ­
πατούν ξυπόλητοι. Τούς πήραν τά ρούχα τους καί
τούς έδωσαν άλλα παλιά καί ξεσχισμένα. Βρετα­
νοί άξιωματικοί καί όπλίτες μέ τούς όποιους συζη­
τήσαμε τό θέμα, μάς είπαν κατ’ έπανάληψη δτι ό
ΕΑΑΣ, είχε άναμφίβολα στις τάξεις του έγκλημα-
τικά στοιχεία πού είχαν άφεθεί άπό τις φυλακές καί
κανένας πραγματικός έλεγχος δέν μπορούσε ν’ ά-
σκηθεΐ πάνω στά στοιχεία αύτά άπό τόν ΕΑΑΣ.
44. ’Εξετάσαμε άρκετούς Βρετανούς αίχμαλώ-
32
τους πολέμου πού Ανήκαν στόν Αεροπορικό σχημα­
τισμό, υπό τΑ στοιχεία, CMF, πού είχαν μείνει στΑ
χέρια τοΰ ΕΑΑΣ τριάντα πέντε μέρες και Αφέθηκαν
έλεύθεροι μέ Ανταλλαγή. Είχαν υποφέρει πάρα πολ­
λές δυσκολίες, περπάτησαν 150 - 200 μίλια και συχνά
τριάντα ώρες συνέχεια, χωρίς ψωμί, πού τις πρώτες
μέρες ήταν τό μόνο φαγητό πού τούς έδιναν. Κοιμή­
θηκαν σέ έγκαταλειμμένους Αχρηστους σταύλους,
σέ σχολεία, σέ καταστραμμένα κτήρια κλπ., καί σέ
κάθε Αλλαγή φρουράς, πού γινόταν συχνΑ φαίνεται,
τούς ξυπνούσαν, κι άρχιζε πάλι ή κλοπή τών προ­
σωπικών πραγμάτων τους — μπότες, χλαίνες καί
όποιασδήποτε Αξίας πράγματα. Στις πιο πολλές πε­
ριπτώσεις, οί άντρες δέν είχαν κουβέρτες, καί τό
μόνο πού είχαν γιά στρώμα ήταν παληοί σάκοι. Καί
καθώς περπατοΰσαν πάνω σέ σκεπασμένα άπό τΑ
χιόνια βουνΑ ύπόφεραν σοβαρά άπό τό κρύο. Πα­
ράπονα γιά άσθένεια, κρυοπαγήματα κλπ. Αγνοούν­
ταν καί οί Αντρες φοβούνταν να μείνουν πίσω γιατί
τότε ΘΑ Αποτελούσαν στόχο κλοπών. Πολλοί άν­
τρες περπάτησαν μίλια πολλά φορώντας μόνο
κάλτσες. Οί περισσότεροι φρουροί ήταν 20 χρόνων
ή καί κάτω άπό είκοσι καί σκληροί. Σέ κάποια
πόλη ένα μεγάλο ποσό χρημάτων, δαχτυλίδια κλπ.
έπιστράφηκαν σέ μιά όμάδα μέ τήν επέμβαση ένός
άξιωματικού τοϋ ΕΑΑΣ. Οί φρουροί δέν φορούσαν
στρατιωτικά καί είχαν διαφορετικές πολιτικές άπό-
ψεις, στο μόνο πού δλοι μαζί συμφωνούσαν ήταν
ή μή έπιστροφή τοϋ βασιλιά. 'Η συμπαράσταση
προς τούς φυλακισμένους διέφερε άπό χωριό σέ
χωριό καί δπου έκδηλωνόταν, γινόταν πάντα
κρυφά. Είδαν Αρκετούς όμήρους κακοντυμένους,
νΑ τούς κακομεταχειρίζονται. Έ πίσης είδαν Ιτα ­
λούς αιχμαλώτους νΑ έργάζονται στούς δρόμους
3 33
μέ φρουρούς έλασίτες και οί αιχμάλωτοι αύτοί
ήταν σέ άπερίγραπτη κατάσταση. Εντυπωσιαστή­
καμε μέ τήν πρόθυμη διάθεση τών παιδιών μας.
Λαβαίνοντας ύπ’ όψη τις στερήσεις πού είχαν
περάσει μάς παρακάλεσαν νά κάνουμε είδικές
ένέργειες άπό μέρους τους γιά νά έπαναπατριστοΰν
στήν ’Αγγλία, τονίζοντας δτι ή πρακτική αύτή άκο-
λουθεΐται δταν ή περίοδος αιχμαλωσίας ήταν έξήντα
μιά μέρες, στή δική τους περίπτωση δμως θά έπρε­
πε νά μειωθεί. Είχε ξεχωριστό ένδιαφέρον στήν
περίπτωση τών άντρών πού έξετάσαμε, πού δια­
πιστώσαμε δτι οί πιο πολλοί ήταν μέλη τής ένω­
σης ταχυδρομικών ύπαλλήλων, καί φαίνεται ήταν
ένεργά μέλη, γιατί είχαν τό δελτίο τής 'Ενωσής
τους.
45. ’Αναπόφευκτο έπακόλουθο τών σημερινών
ταραχών στήν ‘Ελλάδα είναι ή πλήρης σχεδόν
έξάρθρωση τής βιομηχανίας καί τοΰ έμπορίου τής
χώρας. Σέ μεγάλο βαθμό αύτό όφείλεται καί στήν
πολιτική τών Γερμανών, οί όποιοι άπογύμνωσαν
κατά πολύ τή χώρα άπό πρώτες ύλες, τροχαίο
ύλικό καί οικονομικούς πόρους. Τά καύσιμα είναι
σχεδόν δυσεύρετα, παρ’ δλο πού στήν έπαρχία,
οί χωρικοί μποροΰν νά κόβουν ξύλα. Ή μαζική
άνεργία όγκώνεται τόσο — μεγάλες είναι οί κατα­
στροφές πού είχαν γίνει στά έργοστάσια καί στά
κτήρια τών βιομηχανιών, μερικές άπό τούς Γερ­
μανούς καί άπό τούς βομβαρδισμούς τών συμμά­
χων, οί πιό μεγάλες δμως έγιναν κατά τόν έμφύλιο
πόλεμο — πού ή άναζωογόνηση τής βιομηχανίας
θ’ άπαιτήσει πολύ χρόνο. Στήν πραγματικότητα ή
χώρα έξαρταται γιά τόν άνεφοδιασμό της μέ είδη
διατροφής άπό τή συμμαχική στρατιωτική διοί­
κηση. 'Υπάρχει πλήρης σχεδόν έλλειψη πρώτης
34
Ολης. Κατά τή διάρκεια τής παραμονής μας στήν
'Ελλάδα, είδαμε σημεία άναζωογόνησης, δμως δέν
υπάρχει άμφιβολία δτι άν δέν δοθεί σημαντική
βοήθεια άπό τή Βρετανία και τις 'Ενωμένες Πολι­
τείες τής ’Αμερικής, ή οίκονομική κατάσταση στήν
Ελλάδα είναι καταδικασμένη νά παραμείνει στήν
παρούσα άποδιοργανωμένη κατάσταση. Θά λείπουν
λοιπόν οί άναγκαΐες βάσεις γιά τήν άποκατάσταση
τής πολιτικής σταθερότητας καί ήρεμίας. Τό κό­
στος ζωής έχει άνεβεΐ σέ πρωτάκουστα υψη καί
τό χρήμα, παρά τις προσπάθειες νά σταθεροποιη­
θεί, έχει σχεδόν χάσει τήν άξία του. Σέ πολλές
περιπτώσεις γινόταν προσφυγή σέ άνταλλαγή εί-
δών. Κάνουμε έκκληση στις Κυβερνήσεις τής Με­
γάλης Βρετανίας καί τών 'Ενωμένων Πολιτειών
τής ’Αμερικής νά δώσουν Ιδιαίτερη προσοχή στήν
παρούσα πολύ δύσκολη κατάσταση. ’Επείγουσες
άνάγκες έχει ή 'Ελλάδα σέ πρώτες ύλες, μηχανικό
έξοπλισμό, άνταλλακτικά καί περισσότερα μετα­
φορικά μέσα.
46. Κι άν ύποτεθεί δτι έχει έξασφαλισθεί στα­
θερή πολιτική κατάσταση, ή άνασυγκρότηση τών
'Ελληνικών Έργατικών Σωματείων θά παρουσιά­
σει σοβαρές δυσκολίες. Ή πολιτική τών Γερμανών
νά τοποθετούν ένα τμήμα τοϋ Έλληνικοΰ λαοΰ
ένάντια στο άλλο, έχει σέ κάποιο βαθμό συμβάλλει
στά πρόσφατα τραγικά συμβάντα στήν Ελλάδα,
ένώ τά αισθήματα πίκρας πού άφησε ό έμφύλιος
πόλεμος θά περάσουν χρόνια γιά νά κατευναστούν.
Ά πό μιά μεριά φαινόταν νά υπάρχει μιά καθολική
έπιθυμία, μεταξύ τών άνθρώπων πού συναντήσαμε
γιά τήν πληρέστερη, κατά τό δυνατό, Δημοκρατική
έκφραση τών οικονομικών καί πολιτικών Ιδεών,
πού, άν πραγματευθοϋν, θά βοηθήσουν στή λύση
35
πολλών προβλημάτων τών Έργατικών Σωματείων.
Είμαστε σίγουροι δτι ή Βρετανική Εργατική Κί­
νηση είναι έτοιμη νά παίξει τό ρόλο της καί νά
παράσχει δλη τή δυνατή βοήθεια γιά τήν ανασυ­
γκρότηση τών Ελληνικών Έργατικών Σωματείων
πού μέ τή σειρά τους καί αύτά θά κάνουν τό παν
γιά νά βγει ή Ελλάδα άπό τήν τραγική καί άθλια
κατάσταση δπου τώρα βρίσκεται. Δέν ύπάρχει
αμφιβολία δτι ό έλληνικός λαός αισθάνεται εύγνω-
μοσύνη προς τούς συμμάχους γιά τή βοήθεια πού
τοΰ έχουν δώσει μέχρι σήμερα. Οί ανάγκες όμως
έξακολουθοΰν νά είναι εκτεταμένες καί επείγουσες.

36
 Παράρτημα A'

fΥπόμνημα τής αντιπροσωπείας των 'Ελλή­

νων συνδικαλιστών προς την Βρετανική
Πρεσβεία, τής 10ης Ίανοναρίον 1945

Μία ’Επιτροπή άντιπροσώπων 17 ’Εργατικών

Ενώσεων άπό την ’Αθήνα, τον Πειραιά και τή
Μυτιλήνη έπισκέφθηκαν, υστέρα άπό αίτησή τους,
τον Πρεσβευτή τής Βρετανίας στις 10 Ίανουαρίου.
Ό έκπρόσωπός τους, κ. Κρόκος, άντιπρόσωπος
των έργατών των έταιρειών πετρελαίου, δήλωσε,
δτι σκοπός τής έπίσκεψής τους ήταν νά έκφράσουν
προς τόν Πρεσβευτή τις εύχαριστίες τών έργατών
τής Ελλάδας γιατί τούς άπάλλαξαν άπό τήν τυραν­
νία τοϋ κομμουνιστικού κόμματος. Γιά νά πετύ-
χουν τούς σκοπούς τους, δσο πιο γρήγορα γινόταν,
συγκέντρωσαν όσο πιο πολλούς συνδικαλιστές
μπορούσαν νά βρουν, πού θά άντιπροσώπευαν άπό-
λυτα τις 'Ελληνικές έργαζόμενες τάξεις. Αύτό δέν
ήταν τόσο εύκολο γιατί άπό τό ένα μέρος ό Στρα­
τηγός Μεταξας είχε καταργήσει πολλές ένώσεις
καί άπό τό άλλο οί κομμουνιστές είχαν καταλάβει
μέ τή δύναμη τών δπλων τά γραφεία πολλών έργα-
τικών- ένώσεων καί άπό τήν ήμερα πού άποχώρησαν
οί Γερμανοί είχαν έκτελέσει δχι λιγότερους άπό
114 νόμιμα έκλεγμένους συνδικαλιστές. Έκφρά-
σανε μεγάλη εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Στρα­
τηγού Πλαστή ρα, καί θεωρούσαν άστεϊο τόν υπαι­
νιγμό δτι ήταν έτοιμος νά έγκαθιδρύσει δικτατο-
37
ρία. Στήριζαν τήν άποψη αυτή στο στρατιωτικό
του παρελθόν και ξαναθυμήθηκαν τήν προθυμία
μέ τήν όποία έγκατέλειψε τήν έξουσία, τήν τελευ­
ταία φορά πού ήταν Α ρχηγός του Κράτους. Δήλω­
σαν δτι τό διευθύνον σώμα τής Γενικής όμοσπον-
δίας Έργατών είχε στείλει διαταγή καί έδινε έντολή
σ’ δλα τά Εργατικά Σωματεία, πού υπό τις παρού-
σες συνθήκες μπορούσαν νά διορίσουν προσωρινές
έπιτροπές, νά κάνουν έκλογές σε 10 ή 15 μέρες,
ώστε ή έργατική τάξη νά βρει έπίσημη καί έλεύ-
θερη έκπροσώπηση στο συντομότερο δυνατό χρό­
νο. Έ λπιζαν δτι σέ £ξι μήνες τό άργότερο θά
μπορούσε νά συνέλθει ή συνομοσπονδία, στήν
όποία θ’ άντιπροσωπευόταν δλη ή χώρα, άκόμη καί
οί περιοχές πού τώρα βρίσκονταν υπό τόν ελεγχο
τού ΕΛΑΣ, γιά νά έκλέξει τή νέα έκτελεστική
έπιτροπή.
’Ακόμη έκφράσανε τή θερμή έλπίδα, δτι μιά
αντιπροσωπεία άπ’ αύτούς θά μπορούσε νά έπι-
σκεφτεΐ τήν ’Αγγλία γιά ν’ άνανεώσει τις έπαφές
τους μέ τήν όμοσπονδία τών έργατικών μας ένώ-
σεων (TVC) ή κι άκόμα καλύτερα, άντιπροσωπεία
τής όμοσπονδίας μας θά μπορούσε νά ερθει στήν
Ε λλάδα γιά νά μελετήσει τις συνθήκες έπί τόπου.
Είχαν άκούσει ψιθύρους δτι οί Καλομοίρης καί
Θέος καί μερικοί δλλοι συνάδελφοί τους είχαν
πρόθεση νά έπισκεφτούν τό Λονδίνο σέ μιά προ­
σπάθεια νά έπηρεάσουν τό Βρετανικό Εργατικό
Κόμμα. "Ηθελαν νά είναι γενικά γνωστό στήν
’Αγγλία δτι οί άνθρωποι έκεΐνοι δέν είχαν δικαίωμα
νά μιλούν γιά κανένα θέμα σάν άντιπρόσωποι τών
Ελληνικών Έργατικών Σωματείων, καί μόνο αυτοί
οί ίδιοι ήταν οί άναγνωρισμένοι άντιπρόσωποι
τών έργατών.
38
 Κατά τήν άναχώρηση, ή άντιπροσωπεία έξέ-
φρασε για άλλη μια φορά τις ευχαριστίες της προς
τον Πρεσβευτή γιά τό ρόλο πού έπαιξε ή Μεγάλη
Βρετανία στην Ελλάδα και τήν έλπίδα δτι θά
δοθεί ή Βρετανική βοήθεια γιά τήν άνόρθωση
τόδν έθνικών τους θεσμών, πού τόσο θλιβερά είχαν
φθαρεί άπό τή δικτατορία, τήν ξένη κατοχή καί
τήν πολιτική άναταραχή.

Τήν άντιπροσωπεία άποτελοϋσαν οί :

Κρόκος, Κατσικόπουλος, Καρέκλας, Σταματόπου-

λος, Παπάζογλου, Χατζηεφραιμίδης, Δενδρινός,
Λιμπεραίος, Φιλιππόπουλος, Κοντογούρης, Δημη-
τράκης, Ελευθερίου, Τσαγκαράκης, Τζαρρής, Κα-
νέας

39
 Παράρτημα Β'

Συμφωνία τής 29ης Ίανοναρίου 1945, μετα ­

ξύ τής Προσωρινής Διοικούσας ’Επιτροπής
τής Γενικής Συνομοσπονδίας ’Εργατών και
τής ’Αντιπροσωπείας τής πρώην Διοικούσας
’Επιτροπής

*Η ’Αντιπροσωπεία τοϋ Βρετανικού ’Εργατικού

Συνεδρίου, συγκάλεσε σύσκεψη στήν ’Αθήνα, στις
29 Ίανουαρίου 1945, με τήν Προσωρινή Διοικούσα
’Επιτροπή τής Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών
και τήν ’Αντιπροσωπεία τής πρώην Εκτελεστικής
’Επιτροπής.
Τά παρακάτω συμφωνήθηκαν στή σύσκεψη.
1. Οί έκλογές στις έργατικές όργανώσεις θά
γίνουν σύμφωνα με τή νομοθεσία πού ΐσχυε πριν
από τις 4 Αύγούστου 1936.
2. Οί έκλογές θά γίνουν σύμφωνα μέ τούς κανο­
νισμούς τών ένώσεων πού ΐσχυαν πριν άπό τις 4
Αύγούστου 1946, καί κατά τρόπο πού θά έξασφα-
λίζεται ή ελεύθερη έκφραση τής θέλησης τών έργα-
τών και ή ελεύθερη έκλογή τών άντιπροσώπων τους.
3. Γιά νά έξασφαλιστουν οί όροι τής παραγρά­
φου 2 οί έκλογές θά γίνουν υπό τήν έποπτεία δικα­
στικών άντιπροσώπων πού θά διοριστούν άπό τον
"Αρειο Πάγο.
4. Μιά έπιτροπή πού ή σύνθεσή της θά είναι
άπό τά παρακάτω μέλη, θά έποπτεύσει τις έκλογές :

40
"Ενας αντιπρόσωπος τής παρούσας προσωρινής
Διοικούσας ’Επιτροπής τής Γενικής Συνομοσπονδίας
’Εργατών · ένας άντιπρόσωπος τής πρώην Διοι-
κούσας ’Επιτροπής, πού θά προταθει άπό τήν έπι-
τροπή αυτή καί πού θά έγκριθεΐ άπό τόν Υπουργό
Εργασίας, ύπό τόν δρο δτι τό μέλος πού ύποδεί-
χνεται δεν έχει καμιά επαφή ή σχέση μέ τό ΕΑΜ ·
καί ενας αντιπρόσωπος τοΰ Συνεδρίου τών Έ ργα­
τικών Ενώσεων, πού θά έρθει στήν ’Αθήνα πριν
άπό τις 15 Φεβρουάριου 1945.
5. Ή Προσωρινή Διοικούσα Επιτροπή τής
Γενικής Συνομοσπονδίας Έργατών δήλωσε δτι
στις 15 Φεβρουάριου 1945 ή ένωρίτερα, θά γίνουν
εκλογές στήν ’Αθήνα καί στον Πειραιά, άλλά τό
πολύ σέ είκοσι έργατικές ένώσεις σέ κάθε πόλη.
6. Εκλογές θά προκηρύσσονται καί θά διεξά­
γονται καί σέ άλλες πόλεις καθώς αύτές θά περι­
έρχονται ύπό τόν έλεγχο τής Ε λληνικής Κυβερ-
νήσεως.

41