Lënda: Bazat e Komunikologjisë II

Tema: Teoria e Ndërveprimit Simbolik

_________________________________________________________________________
Ndërveprimi Simbolik është një teori sociologjike që fokusohet në marrëdhëniet
ndërmjet individëve brenda një shoqërie. Shkëmbimi i kuptimit përmes gjuhës dhe simboleve
besohet se është mënyra si njerëzit e kuptojnë botën e tyre shoqërore. Teoricienët Herman dhe
Reynolds (1994) theksojnë se kjo perspektivë i sheh njerëzit si subjekte aktive që formësojnë
botën shoqërore dhe jo thjesht si subjekte me sjellje të caktuar.
George Herbert Mead (1863–1931) konsiderohet themelues i ndërveprimit simbolik,
por nuk ka botuar një vepër të tij mbi teorinë. (LaRossa dhe Reitzes 1993). Mead ka qenë
profesor i Filozofisë në Universitetin e Çikagos gjatë tri dekadave të para të shekullit XX. Pas
vdekjes së tij, studentët i kanë mbledhur shënimet e tij dhe kanë botuar librin “Mind, Self and
Society”.
Pasuesi i tij kryesor, Herbert Blumer, i cili e ka shpikur termin “Ndërveprim Simbolik”,
thekson se parimet themelore të kësaj teorie janë: kuptimi, gjuha dhe mendimi.
Ndërveprimi Simbolik është përdorimi i vazhdueshëm i gjuhës dhe i gjesteve në pritje të
reagimit të tjetrit. Pra, ndërveprimi simbolik është parakusht i ekzistencës tonë humane. George
Herbert Mead besonte se mendimet, koncepti për veten dhe bashkësia në të cilën jetojmë, janë
krijuar përmes komunikimit-ndërveprimit simbolik.
Ndërveprimi simbolik nuk ka të bëjë thjesht me të folurit, me bashkëbisedimin. Termi i
referohet gjuhës dhe gjesteve që dikush përdor për ta paraparë mënyrën se si të tjerët do të
përgjigjen. Pra, reagimet verbale dhe joverbale të dëgjuesit (Pranuesi) lidhen me pritshmërinë e
Dërguesit (folësit të parë).
Aktiviteti më njerëzor dhe më civilizues që mund të bëjnë njerëzit është të flasin me
njëri-tjetrin.

Konstruktivizmi është një zgjatim i teorisë së ndërveprimit simbolik, i cila sugjeron se realiteti është ai që njerëzit e
ndërtojnë në mënyrë kognitive (njohëse). Ne zhvillojmë konstrukte shoqërore (një ide që është krijuar dhe pranuar
nga njerëzit në një shoqëri) bazuar në bashkëveprimin me të tjerët dhe ato konstrukte që zgjasin për kohë të
pacaktuar, kanë kuptimin e dakorduar gjerësisht dhe të pranuar nga shumica e shoqërisë. Kjo qasje përdoret shpesh
për të kuptuar se çka definohet si devijim brenda një shoqërie. Nuk ekziston një përcaktim absolut për devijimin,
pasi shoqëritë e ndryshme kanë ndërtuar kuptime të ndryshme për këtë koncept dhe ndërlidhin sjellje të ndryshme
me të.
Një situatë për ta ilustruar këtë është ajo që besoni se duhet të bëni nëse gjeni një ‘kuletë’ në rrugë. Në SHBA,
dorëzimi i ‘kuletës’ te autoritetet lokale do të konsiderohej veprimi i duhur, ndërsa mbajtja si devijim. Ndërkaq, në
shumë shoqëri të vendeve të Lindjes, veprim më i përshtatshëm do të konsiderohej mbajtja e ‘kuletës’ për ta kërkuar
vetë pronarin, sesa dorëzimi te autoritetet.

1. Kuptimi: Ndërtimi i një realiteti

Për Mead-in, kuptimi (dhënia e kuptimit) nuk është sipërmarrje individuale. Faktet nuk
flasin vetë për veten; interpretimi është ai që ka rëndësi. Interpretimet janë angazhim i
përbashkët.
Pra, kuptimi është premisa e parë që krijohet nga ndërveprimi social i njerëzve.
Një fëmijë, ende pa mësuar të flasë fillon të mësojë kuptimin e disa gjërave që e rrethojnë në
familje, ose një fëmijë shurdh, nëse vendoset në një mjedis ku komunikohet me gjuhën e
shenjave, nuk do të mbetet mbrapa fëmijëve të tjerë.

2. Gjuha: Burimi i kuptimit

Premisa e dytë e Blumer-it është se kuptimi del nga ndërveprimi social që kanë njerëzit
me njëri-tjetrin. Pra, kuptimi s’është i pranishëm në thelb të objekteve, nuk ekziston paraprakisht
në gjendje natyrore. Kuptimi negociohet nëpërmjet përdorimit të gjuhës, prej nga del edhe termi
ndërveprim simbolik.
Si qenie njerëzore ne kemi aftësinë për t’i emërtuar gjërat, mund të emërtojmë një objket
specifik (universitet), të identifikojmë një veprim (vrapim), ose të klasifikojmë një ide abstrakte
(ideologji). Simbolet janë shenja arbitrare. S’ka asgjë të ëmbël, të shijshme e të shëndetshme në
fjalën mollë. Por vetëm duke folur me të tjerët, duke vepruar simbolikisht, është ndërtuar kuptimi
i përbashkët për mollën.
Mirëpo, ndërveprimi simbolik nuk është vetëm një mënyrë për shprehje inteligjente;
është edhe mënyra që në e mësojmë për ta interpretuar botën. Një simbol është “një stimul që ka
një kuptim me nivel dhe vlerë për njerëzit”. Simboli përcjell mesazhe për mënyrën se si ne
ndihemi dhe reagojmë ndaj objektit, ngjarjes ose individit të caktuar.
Gjëegjëza:
Një baba dhe djali i tij nisen me makinë për të parë një ndeshje futbolli. Rrugës ata bëjnë aksident dhe
babai vdes në vend, kurse djali lëndohet rëndë dhe kishte nevojë urgjente të operohej. Mirëpo, kur hyri
kirurgu në sallë, u zverdh dhe tha se nuk mund ta operonte djalin, ai ishte djali i tij. (Zgjidhja? – në
anglisht profesionet nuk kanë gjini)

Simbolet domethënëse (me kuptim) mund të jenë edhe joverbale si veshja, stolitë, lëvizjet
e caktuara me dorë, etj. Pa ndërveprim simbolik nuk mund të ketë kuptim të dykahshëm.
Domethënia e një lëvizjeje me dorë është krijuar nga ndërveprimi social, domethënia e një stolie
është krijuar nga ndërveprimi social, etj.

3. Mendimi: Marrja e rolit të tjetrit

Premisa e tretë e Blumer-it është se interpretimi i simboleve modifikohet nga proceset e

të menduarit të individit (modifikimi i kuptimit).
Studiuesit e ndërveprimit simbolik e përshkruajnë të menduarit si një bisedë të
brendshme. Mead e quajti këtë dialog të brendshëm – persiatje.
Persiatja është pauza reflektuese që përdoret për testimin e alternativave, për përgatitjen e
veprimeve dhe për llogaritjen e reagimeve para se të përgjigjemi.
Mirëpo, para se të mund të mendojmë, duhet të jemi të aftë të bashkëveprojmë simbolikisht.
Studiuesit e ndërveprimit pohojnë se “njerëzve iu duhet stimulim social dhe ekspozim ndaj
sistemeve të simboleve abstrakte, për të filluar proceset e mendimeve konceptuale që e
karakterizojnë specien tonë”.
Gjuha është softueri që aktivizon mendjen por nuk është e instaluar paraprakisht. Pa
bashkëveprimin simbolik i cili kërkon mësimin e gjuhës, ne s’do të mund të persiateshim, pra ne
vetëm do të reagonim. Kjo do të thotë se bashkëveprimi simbolik (si verbal ashtu edhe joverbal)
aktivizon aftësitë tona njohëse për dialog të brendshëm, dhe pasi të jetë ndezur një herë nuk fiket
më.
Kontributi i madh i Mead-it për të kuptuar mënyrën se si mendojmë është nocioni i tij i
“rolit të tjetrit” (qeniet njerëzore kanë aftësinë unike për të marrë rolin e tjetrit). Qysh herët,
fëmijët imitojnë veprimet e prindërve të tyre, flasin me shokë imagjinarë dhe iu pëlqen të
paraqiten si dikush tjetër. Pastaj si të rritur, njerëzit vazhdojnë ta projektojnë veten si të tjerë dhe
të sillen siç do të silleshin ata, ndonëse procesi mund të jetë më pak i vetëdijshëm.

4. Vetvetja: pasqyrimet në një pasqyrë

Mead nuk e pranon idenë se ne mund ta njohim veteveten nëpërmjet vështrimit të

brendshëm – introspektimit. Sipas tij, ne e pikturojmë portretin e vetes duke u vënë në rolin e
tjetrit, duke imagjinuar se si i dukemi një personi tjetër.
Pasqyrimi i vetes është imazhi për veteveten në mendje që vjen si rezultat i marrjes së rolit të
tjetrit: uni objektiv.
Studiuesit e ndërveprimit simbolik janë të bindur se vetevetja është funksioni i gjuhës,
sepse pa fjalët s’do të ekzistonte koncepti për vetveten. “Ne s’lindim me përshtypjet për veten,
vetja jonë del në dukje në ndërveprim me të tjerët. Ne mund ta përjetojmë vetveten vetëm në
marrëdhënie me të tjerët.”
Sipas Mead-it, vetvetja është një proces i vazhdueshëm që kombinon “unë” (forca spontane
drejtuese – vetja subjektive - e lidhur me kreativitetin dhe të cilën s’mund ta njohim) dhe “mua”
(imazhi i vetvetes i parë në pasqyrën e reagimit të të tjerëve – vetja objektive).

5. Reflektim etik: Uni përgjegjës i Levinas

Filozofi hebre evropian, Emmanuel Levinas pajtohet me Mead-in se vetja krijohet shoqërisht,
duke pohuar se “pa Tjetrin nuk ka Unë” (Levinas përdor termin “unë” për t’iu referuar konceptit
të “vetes” te Mead-i). Mirëpo, ka një dallim të madh ndërmjet dy teoricientëve për mënyrën se si
ndodh procesit i krijimit. Sipas Mead-it, vetja ndërtohet nëpërmjet mënyrës se si të tjerët na
përgjigjen neve, ndërkaq Levinas insiston se identiteti i unit tonë krijohet nga mënyra se si ne iu
përgjigjemi të tjerëve.

Uni përgjegjës është vetja e krijuar nga mënyra si ne iu përgjigjemi të tjerëve.

Levinas përdorte termin “jehonë etike” për t’iu refertuar përgjegjësisë, të cilën ai besonte se ne të
gjithë e kemi, për t’u kujdesur ndaj njëri-tjetrit. Sipas tij, kjo jehonë etike ka ekzistuar që në
fillim të historisë njerëzore dhe mënyra se si gjithkush prej nesh e përmbush këtë obligim ka të
bëjë me ‘unin’. “Sa herë na del përpara fytyra e tjetrit na kujtohet përgjegjësia jonë për t’u
kujdesur. Pra, fytyra e ëdokujt prej nesh është një shenjë që flet për kërkesën etike
mbarënjerëzore të përkujdesjes aktive për njerëzit”, shprehej Levinas. “Uni” e krijon identitetin e
tij duke iu përgjigjur të tjerëve dhe duke u kujdesur për ta.

Jehona etike është kumbimi i zërit të brendshëm që na thotë se kemi për detyrë të kujdesemi ndaj
njëri-tjetrit.

6. Kritika: Një teori e përciptë

Nëse e trajtojmë Ndërveprimin Simbolik si teori objektive që duhet të plotësojë standarde

shkencore të parashikimit dhe vërtetueshmërisë, atëherë kjo është një teori e varfër. Mirëpo, puna
e Mead-it është shumë e vlefshme si teori interpretuese. Ai ka ofruar një mënyrë të re të të
kuptuarit të njerëzve, duke treguar se si ata e krijojnë shoqërisht konceptin për veten dhe
mënyrën se si shoqëria i ndikon, por nuk e dikton këtë proces krijues.
Sidoqoftë, kritikët pohojnë se ndërveprimi simbolik e neglizhon “fotografinë e madhe” të
interpretimit shoqëror dhe zbeh rëndësinë e institucioneve sociale. Për ilustrim, në rastin e pirjes
së duhanit, ajo e zbeh rolin e fuqishëm që institucioni i medias luan në formimin e perceptimeve
të pirjes së duhanit përmes reklamave dhe duke e portretizuar në film dhe televizion.
Mead-i, filozofi që e ka parë komunikimin si gjënë më humane që bëjnë njerëzit është
quajtur “mendimtari dhe sociologu më i madh amerikan”.