Professional Documents
Culture Documents
ჯალალედინ რუმი PDF
ჯალალედინ რუმი PDF
ჯალალედინ რუმი PDF
Targmna
aleqsandre elerdaSvilma
2
genialuri poetis cxovrebis da filosofiuri
naazrevis Sesaxeb mravali samecniero Tu
publicisturi poligrafiul-eleqtronuli gamocema
arsebobs, misi poezia Zalian popularulia
inglisurenovan samyaroSi da gansakuTrebiT aSS-Si,
aseve evropaSic da ruseTSic. qarTvelebma me-20
saukunis dasawyisidan gaicnes mis Semoqmedeba
(igulisxmeba qarTuli Targmanebi), Tumca is, rac
Targmnili da gamocemulia, Zalian cotaa imasTan
SedarebiT, rac originalis enaze arsebobs...
Cvenc SevecadeT mcireodeni wvlili Segvetana, ase
vTqvaT, `qarTul rumologiaSi (...an jalalologiaSi)”
da am mizniT vTargmneT yazalebi, robaiebi, igavebi da
aforizmebi
3
mTargmnelis winasityvaoba
jalal ed-din rumi kacobriobis istoriis erTi
iseTi gamoCenili adamiania, romelic Tavis
msgavsebTan erTad sakuTari naazreviT sulierad Tu
materialurad asazrdoeben momdevno Taobebs... Tumca
yvela Taoba cdilobs Tavis ideologiur CarCoebSi
moaqcios mavani geniosis suliskveTeba da ama Tu im
epoqis moZRvrebaTa samsaxurSic ki Caayenos...
saxeli
4
dabadebisas momavali poetisTvis aseTi saxeli uwodebiaT: moha-
mad ibn mohamad ibn hosein hoseini xaTibi baqri balxi.... yvela dan-
arCeni atributi vinaobis moxseniebisa man mogvianebiT SeiZina, ro-
goricaa: `jalal ed-din” (dideba sarwmunoebisa), mevlevi da mevla-
na, rumi (rumeli... anu `rum”-Si mcxovrebi) da a.S. iranTan dakavSire-
biT SegviZlia yvelaferi ase SevajamoT: jalal ed-din mohamad balxi
(balxeli), anu `balxs” aniWeben upiratesobas da ara `rums”. aqve
unda aRvniSnoT, rom aseve cnobilia fsevdonimebad miCneuli spar-
suli sityvebi, rasac ufro naklebad vxvdebiT samecniero liter-
aturaSi, rogorc Taxaloss, magram maTi arseboba mainc dadasture-
bulia, esenia: `xodavandgar” (meufe, mbrZanebeli) da `xamuS” (mdu-
mare)... es ukanaskneli xsenebul Taxalosadac aqvs gamoyenebuli po-
ets da mis Sesaxeb yazalebTan dakavSirebul mcire werilSi visau-
brebT.
Turqebi `Tavisi poetis” (rogorc isini miiCneven) saxels aseTi
saxesxvaobiT weren:
Celâleddin Muhammed Belhi, Celâleddin Muhammed Rûmi.
tajikebi, romlebic aseve `Tavis poetad” Tvlian Cveni saubris
adresats (zogi versiiT igi Tanamedrove tajikeTis teritoriaze
daibada), rusuli SriftiT ase werdnen mis saxels (ase aweria Zegls
duSanbeSi) _ Ìàâëîíî ×àëîëèääèí Ðóìè.
ori varianti gvxvdeba poetis inglisurenovan moxseniebaSi: Jala-
luddin da Jalal al-Din; aq saintereso da ucnauria forma “ud-din”, rasac
sxva enebSi “ed-din” an “Yed-din” an “id-din” Seesabameba.
rusuli enac ramdenime saxeobas gvaZlevs: Äæàëàë àä-Äèí,
Äæàëàëåääèí, Äæàëàëèääèí, Äæåëàëü åä-äèí; am ukanasknelSi er-
Tob ucnaurad gamoiyureba e.w. “miagki znaki” (ü)... ra princi piT gaCnda
es “znaki”, gaugebaria... aseve ecnauria åä-äèí (Yed-din), rusebi,
rogorc wesi, sxva saxelebSi weren ase: Ñààä-ýä-äèí, Õàëåä Ìîõè
ýä-Äèí da a.S
5
lad ar aris swori (defisi raRac gamotovebuli sityvis sanacv-
lod iwereba), magram qarTul Tu ucxour samecniero literatura-
Si tradiciulad ase weria da Cvenc imitom SevinarCuneT is. garda
amisa, aseTi formiT - `jalal ed-din” - am saxels ganasxvavebs sxva
istoriuli piris _ jalaledin xvarazmelis _ saxelisgan da esec,
albaT, yuradsaRebi faqtia. aris kidev erTi momenti _ qarTuli
literaturis tradicia am `din”-s (sarwmunoebas), rogorc wesi, mis
winamdebare saxelTan amTlianebs; magaliTad, gavixsenoT “vefx-
istyaosnis” personaJebi: nuradini (fridoni), Sermadini, farsadani,
saridani da.... avTandilic (rogorc Cans, es aris “ouTan ed-din”); am
tradiciiT, poet jalal ed-din rumis saxeli ase unda dagvewera _
jalaladini an jaladini (gaixseneT Tundac jvarosnebis winaaRm-
deg mebrZoli sulTani saladini, romlis saxeli srulad ase iwere-
ba salah ad-din iusuf ibn aiubi); albaT, dRes `jaladins” davwerdiT
kidec, misi saxeli Sua saukuneebSi literaturuli saqmianobiT dakave-
bul qarTvelTaTvis cnobili rom yofiliyo, magram... qarTvelebi-
sTvis ki ara, mas Tavad sparselebi ar scnobdnen didxans, rogorc
poets (literators) da mas ufro religiis filosofosad da
Teologad aRiqvamdnen, Tumca axlac ase ufro aRiqvamen iranSic da
sxvaganac, radgan ratomRac jalal-ed din rumis Semoqmedeba da
zogadad naazrevi mavanTaTvis ufro Tavisi mistikiT da `ideurobi-
Taa” saintereso, vidre im ubadlo da usazRvro poeturi unariT,
rac mas gangebam uboZa...
asea Tu ise, mTeli msoflio am genialur adamians mokled ase
moixseniebs da es gaxlavT _ `rumi”, rac arsebiTad `romaels” niS-
navs da amas is mizezi aqvs, rom sparsulenovani xalxi aRmosavleT
romis imperias da Semdgom bizantias swored ase uwodebda _ “rum”,
es aris daaxloebiT dRevandeli TurqeTis teritoriis aziuri naw-
ili, sadac mdebareobs qalaqi konia, swored am qalaqSi gaatara cx-
ovrebis didi nawili poetma, es qalaqi rumis sasulTnos centri iyo
da seljukTa didi imperiis ukidures dasavleT regions warmoad-
genda.
6
dabadebis adgili
mSoblebi, mSobliuri ena
cxovrebis adreuli wlebi
7
avRaneTi, Sua azia, indoeTis nawili). es teritoria garkveuli xnis
ganmavlobaSi (daaxloebiT X-XVII saukuneebSi, sefianTa imperiis da-
Slamde) erT mTlian, Tu SeiZleba ase iTqvas, politikur-kulturul
regions warmoadgenda miuxedavad imisa, rom TiTqmis yovel sauku-
neSi icvleboda qveynebis sazRvrebi, mmarTveli dinastiebi Tu esa
Tu is dawinaurebuli tomobrivi kavSirebi... miuxedavad saxelmwi-
foebrivi da administraciuli sazRvrebis gamudmebuli Seqmna-gada-
keTebisa, xsenebul regions mainc aerTianebda, ase vTqvaT, kultur-
ologiuri mentaliteti, Tundac is, rom aq mcxovreb xalxs erTmaneT-
Tan sakomunikaciod SemuSavebuli hqonda enaTa definiciis uryevi
wesi: religiis da mecnierebisTvis arabul enas iyenebdnen, poli-
tikis da saxelmwifoebrivi mowyobisTvis Turquls, xolo liter-
atura da poezia sparsulad iqmneboda. yoveli ganaTlebuli da sa-
zogadoebriv cxovrebaSi aqtiurad dakavebuli adamiani Tanabrad
flobda samive enas da, albaT, amitomacaa, rom ama Tu im gamoCenili
adamianis erovnuli kuTvnileba kamaTsa da daeWvebas iwvevs: vTq-
vaT, dabadebiT an cxovrebiT miekuTvnebodnen erT romelime Tanem-
drove eTnikur regions, weriT werdnen arabulad, Tu mecnierebi
iyvnen, an sparsulad, Tu poetebi iyvnen, sayofacxovrebo sakiTxebis
Tu epistolaruli TxzulebebisTvis ki Turquls iyenebdnen. ase ma-
galiTad: azerbaijanelebi nizami ganjels Tavis poetad miiCneven
imitom, rom axlandeli azerbaijanis teritoriaze cxovrobda, ara-
da, igi yvelafers sparsulad werda da amitomac iranelebic mas
`Tavis poetad” Tvlian... xosro dehlevi indoeli iyo (qalaq delis
mkvidri), magram werda sparsulad, abu ali ibn sina samaryandSi cx-
ovrobda, mecnierul naSromebs arabulad werda, ramodenime robai
ki misi avtorobiT sparsulad SemogvrCa... igive unda iTqvas jalal
ed-din rumis (balxis) Sesaxebac: daibada avRaneT-tajikeTis
sasazRvro regionSi, ganaTleba, cxadia, miiRo arabul enaze, Semdeg
Tanamedrove TurqeTis teritoriaze mouwia cxovreba da mitomac
Tvlian Turqebi `Tavis poetad” da Turquli literaturis mamaTa-
vrad... iqve im periodSi, XII saukuneSi, jerac arsebobda bizantiis
imperia da amitomac ver gaeqca igi verc berZnuli enis Seswavlas
da misi sikeTiT sargeblobas, magram mTeli is 140 Tu 150 aTasi
striqoni, rac kacobriobas dautova poeturi memkvidreobis saxiT,
dawerilia (an SeTxzulia da mere Cawerilia) sparsul enaze... spar-
suli iyo misi mSobliuri ena. jalal ed-din rumis Semoqmedebis
Semswavlelni asaxeleben, agreTve, sxva enebze SeTxzul poetur qm-
nilebebs, magram maTi raodenobis garkvevisas darwmundebiT, rom es
mxolod gamonaklisia da ara literaturuli faqti:
8
daaxloebiT aTasi beiTia SemorCenili arabulad da ormocdaaTa-
mde beiTi - Turqulad da berZnulad, es ukanaskneli ki arabuli
damwerlobiTaa Sesrulebuli da berZnul teqstSi bevri sparsul
an arabuli sityvaa CarTuli.
***
moulanas mama iyo saxelad mohamad ben huseini (daibada 1148 wels),
Semdgom ki ixseniebdnen ase _ baha ed-din valadi (brwyinvaleba
sarwmunoebisa), mogvianebiT ki `sulTan al-olama” anu mecnierTa
(swavlulTa) sulTanic ki uwodes; am kacs Tavisi epoqis Sesabamisad,
anu ise, rogorc yuranis kargad mcodnes Seefereboda, hqonda Te-
ologis da iuristis statusic, cnobilia dedis saxelic _ mumine-
xaTuni (`mumine” _ RvTisnieri, erTguli da `xaTuni” _ qali, qalbat-
oni).
baha ed-din valadi ganaTlebuli da sazogadoebisTvis kargad
cnobili kaci iyo da mas xSirad uxdeboda xorasnis meore, albaT,
ufro mniSvnelovan qalaq niSaburSi Casvla (es omar xaiamis mSob-
liuri qalaqia); niSaburSi man erTxel Tavisi Svili, yrma mohamad-
ic wiayvana da iq Sexvdnen im droisTvis ukve saxelmoxveWil spar-
sel poets da sufizmis erT-erT gamoCenil moRvawes farid ed-din
aTars ( , daibada 1141 wels); rogorc wesi, didi adami-
anebis Sesaxeb STamomavlebi legendebs Txzaven xolme da xSirad
amas ama Tu im ideologiur-regligiur moZRvrebaTa gasamyareblad
iyeneben. saxelovani farid ed-din aTaris da momavali poetis, jalal
ed-din rumis Sesaxebac yvebodnen sufizmis da mis msgavs moZRvreba-
Ta mimdevarni nairgvar ambebs (...wignic ki Sekres am legendebiT
aseTi saTauriT _ `sibrZnis asi ambavi anu mevlanas _ jalal ed-din
rumis _ cxovreba); rumis bavSvobidanve miaweres saswaulebriv mov-
lenebTan dapirispireba, uzenaes samyaroTagan movlenil sulebTan
Sexvedrebi da a.S. saswauli, albaT, iyo is, rom sparsuli poeziis es
ori didi warmomadgeneli marTlac Sexvda erTmaneTs cxovrebaSi,
sxva danarCenis reluroba ki Tavad gansajeT:
sulTamxilavma farid ed-din aTarma mis megobris baha ed-dinis
vaJis arsebaSi Tavisi memkvidre, momavalSi sruliad sufizmis up-
irvelisi moZRvari ganWvrita da mas aCuqa Tavisi mistikuri poema _
`asrar-name” (idumalebaTa wigni) _ da am ZRvens sagangebo RvTiuri
kurTxevac (baraqa) miayola, riTac momavali poeti da moZRvari
SeZlebda adamianSi sulieri `arxebis” gaxsnas da uzenaesi samyaros
Secnobas. mis mamas ki uTxra: `Seni Svili dedamiwaze aRanTebs cecx-
ls, riTac RvTismsaxurebas gamaognebeli elvareba Seemateba”...
9
***
1219 wels (zogi versiiT _ 1217 wels) baha ed-din valadi iZule-
buli Seiqna ojaxTan erTad, gascloda mSobliur qalaqs da mTel
xorasans, radgan monRolTa Semosevebi sul ufro xSiri da autane-
li gaxda da maTi tiraniis uRelqveS cxovreba namdvilad SeuZle-
beli gaxda. naTqvamia _ zogi Wiri margebeliao _ da maT, monRoleb-
is kvaldakval devnis gamo, daiwyes mogzauroba da moiares imdroin-
deli aRmosavluri samyaros yvela didi qalaqi Tu wminda adgili
da bolos oriode wliT dafuZndnen rumis sasulTnos patara qalaq
malaTiaSi, Semdeg akSehirSi, yaramanSi da larendaSi, sadac gaatares
cxovrebis Svidi weli... 1225 wels gardaicvala deda, mumine-xaTuni,
amave wels jalal ed-dini daqorwinda gouhar-xaTunze... erTi wlis
Semdeg maT SeeZinaT vaJi _ sulTan-valedi, romelmac SemdgomSi daw-
era poema “valad-name” _ papis da mamis cxovrebis amsaxveli poet-
uri qmnileba, aseve “fihe ma fihe” (masSia is, rac masSia) _ mevlanas
rCeva-darigebani, sentenciebi da gamonaTqvamebi. rumis pirvel meuR-
lesTan hyavda kidev erTi vaJi _ ala ed-din Calabi, gouhar-xaTunis
gardacvalebis Semdeg ki meored iqorwina da SeeZina vaJi da asu-
li: amir amil Calabi da malaqe-xaTuni.
qalaqi konia
rumis sasulTno
10
wlebSi iyo rumis (igive koniis) sasulTnos nawili, 1096 wlidan ki
misi politikur-administraciuli centri. XIII saukunis pirvel
meoTxedSi, roca jalal ed-din rumis mamis xorasnidan devnilma
ojaxma Tavi Seafara rumis sasulTnos, es feodaluri saxelmwifo
Tavisi aRzevebis zenitSi iyo ukve xsenebuli sulTnis ala ed-din
qei-yobadis zeobisas da misi sazRvrebi bizantiis imperiis terito-
riaTa SemoerTebis xarjze dardanelis da bosforis sruteebamdec
ki vrceldeboda, Tumca 1243 wels rumis sasulTnos jarma qose-daRis
brZolaSi monRolebis morig Semosevas ver gauZlo, damarcxda da
maTi vasali gaxda... 1307 wels ki saerTod Sewyvita arseboba da
SemdgomSi osmaleTis didi imperiis nawili gaxda...
rogorc vTqviT, XIII saukunis dasawyisSi konias da mTlianad rumis
sasulTnos Sua aziidan, xorasnidan da centraluri iranidan Tavi
Seafares monRolTagan devnilma religiur-samecniero Tu kultu-
rul-literaturuli wreebis cnobilma warmomadgenlebma... 1232 wels
Termezidan koniaSi Cavida jalal ed-dinis mamis axlo megobari
said burxan ed-din da mTeli Tavisi moRvaweoba megobris Svilis
aRzrda-ganaTlebas Seswira, cxra wlis ganmavlobaSi iyo jalal
ed-dini Termezeli swavlulis miuridi (moswavle), romelTagan Svidi
weli maT erTad gaatares damaskis da halabis (alepos) sasuliero
saswavleblebSi, xolo koniaSi dabrunebis Semdeg, maT iq sxva sul-
Tani _ Rias ed-din qaixosro II meore daxvdaT, romelmac kvlav
miiwvia jalal ed-dini medreses xelmZRvanelad da mas ukve mieca
ufleba didgvarovanTa Svilebis moZRvaric yofiliyo.
1240-44 wlebi
11
misi Semoqmedebisa (misi saTauris mniSvneloba ixileT 79-e gver-
dze). droTa ganmavlobaSi es “masnavi/mesnevi” imdenad mniSvnelo-
vani nawarmoebi gaxda, rom mas `sparsulenovani yuranic” ki uwodes.
...magram moulodnelad yvelaferi Seicvala...
12
Txzavda eqspromtad ucnauri sulierebiT da azrebiT ganmsWvalul
leqsebs (....rasac iwerdnen moswavleebi da Semdeg avrcelebdnen da
inaxavdnen). imave wlebSi daarsda mavlavis ordeni anu `mocekvave
derviSTa Zmoba”, romlis wevrebic sicocxlis idumalebasa da si-
brZneSi wvdomas cdilobdnen sulieri eqstazis, simReris, cekvis da
poeziis saSualebiT....
`Samsis” gaqrobis Semdeg jalal ed-din rumi erTxans sa-
sowarkveTilebam moicva, magram amas mohyva kidev erTi `saswauli”
mis cxovrebaSi (...rac ase Zalian uyvarT misi biografiis mTxzvelebs):
medreses maswavlebelma da moZRvarma uceb igrZno, rom Samsis suli
mis sxeulSi Casaxlda da erT `miwier WurWelSi” orma substanciam
ganagrZo erTad sicocxle. swored es iyoo mizezi _ weren biogr-
afosebi _ rom niaRvariviT wamovida misi arsebidan poeturi qm-
nilebebi da am yvelafris avtorad Tvlida ara sakuTar Tavs, aramed
masSi mcxovreb meore `me”-s, romelsac `Sams-e Tabrizis” saxeliT
warmoadgenda yazalebis bolos (...TiTqmis rogorc Taxaloss).
swored am periodSi, 1247-1273 wlebSi Seiqmna mTeli is literaturu-
li memkvidreoba, ramac jalal ed-din rumis saqveynod gauTqva sax-
eli, rogorc mis Tanamedrove epoqaSi (...rac iSviaTi gamonaklisia),
aseve momaval epoqebSic da imdenadac ki, rom, magaliTad, 2001 wels
aSS-Si kolman barqsis (Colman Barks) mier Targmnili yazalebi da
robaiebi jalal ed-din rumisa 500 aTasi tiraJiT gaiyida da rumi
aRiares aSS-s 21-e saukunis pirveli aTwledis yvelaze popularul
poetad...
isic unda aRiniSnos, rom mavlavis derviSTa saZmo, romelic dRemde
arsebobs, mxolod rumis poeziis nimuSebis TanxlebiT marTavs med-
itaciebs da mistikur ritualebs. sanam jalal ed-din rumis cxovre-
bis sxva sakvanZo etapebsa da movlenebs ganvixilavT, aucileblad
unda visaubroT zogadad sufizmis Sesaxeb....
sufizmi
13
ria (iranuli poezia, Sesavali werili, gv. 22-25):
`sufizmi Caisaxa arabeTSi VIII s dasawyisSi, e.i. misi genezisi uSu-
alod mosdevs islamis warmoSobasa da gavrcelebas. TviT termins
ukavSireben arabul sityvas `suf”, rac niSnavs Salis uxeS qsovils,
romliTac am moZRvrebis mimdevarni imosebodnen. sufizmi, rogorc
mistikuri xasiaTis religiur-filosofiuri moZRvreba, uaRresad
rTul sistemas warmoadgens, romelic jer kidev saTanadod ar aris
Seswavlili da gamokvleuli. masSi neoplatonuri, qristianuli, bud-
istur-hinduisturi Tu Zvel iranul rwmenaTa ideebi isea gadax-
larTuli, rom sakmaod Zneldeba am rTuli sinTezuri moZRvrebis
jerovani mecnieruli analizi...
iranul samyaroSi sufizmi,umTavresad,im TvalsazrisiT i pyrobs
yuradRebas, rom igi iqca poetur filosofiad, romelmac uaRresad
didi zegavlena moaxdina ara mxolod sparsul klasikur mwerlo-
baze, aramed mTeli maxlobeli aRmosavleTis (da nawilobriv indo-
eTis) poetur azrovnebazec. am msoflmxedvelobam SeimuSava special-
uri terminologia, romelmac uaRresad saintereso da Taviseburi
poeturi simbolikis saxe miiRo. masSi, erTi SexedviT, Cveulebrivsa
da yoveldRiur cnebaTa miRma imaleba mistikur-filosofiuri se-
mantika, romlis codnis gareSe SeuZlebelia ama Tu im nawarmoebis
WeSmariti arsis wvdoma.
sufizmis.... ZiriTadi debulebebi martivad da sqematurad Sesa-
Zloa ase Camoyalibdes: samyaroSi arsebobs mxolod erTaderTi
realoba _ absoluti, RmerTi, siyvarulis Sinagani potencia mas ai-
Zulebs ganesxvisos sakuTar erTarsebas, raTa gaiCinos siyvarulis
obieqti. es gansxvaveba (emanacia) warimarTeba damaval-aRmavali
geziT: RmerTi _ kristali _ flora _ fauna _ adamiani _ angelosi
_ RmerTi, magram es safexureobrivi ierarqia moCvenebiTia da WeS-
marit realobasTan araviTari kavSiri ar gaaCnia. vinaidan erTad-
erT realobas TviT absoluti warmoadgens, adamianis individua-
loba da mTeli misi garemomcveli samyaro, zneobriv-eTikuri kate-
goriebi, sikeTe da boroteba mxolod moCvenebaa da sxva araferi.
adamiani, romelic am moCvenebiTi individualobis tyveobaSi imyo-
feba. unda cdilobdes `me”-s sazRvrebis gadalaxvas da Tavissave
arsebaSi RvTaebrivi sawyisis wvdomas...
zemoTqmulidan gamomdinare, sufiuri moZRvreba adamianisgan
moiTxovs sakuTari `me”-s CaxSobas da imis Segnebas, rom WeSmariti
`me” aris RmerTi `CemSi” arsebuli. es udris absolutis wvdomas da
masTan Serwymas. amis misaRwevad arsebobs erTaderTi gza _ sulieri
eqstazi, romelic adamians Tavs aviwyebs da gamohyavs igi macTunebe-
14
li, moCvenebiTi realobis tyveobidan. aseTi Tavdaviwyeba sufizmis
upirvelesi moTxovnaa.
amrigad, iranel mistikosTa poetur koncefciaSi RmerTi iqca mS-
venier `satrfod”, xolo adamiani misgan `ganSorebul”, tanjul metr-
fed, `mijnurad”, amasTanave mistikurma eqstazma miiRo maTrobela
`Rvinis” simboluri saxe. am sami pirobiT wertilis SeerTebiT iqm-
neba martivi sqema, samkuTxedi, romelic gamoxatavs iranel mistiko-
sTa poeziis arss. satrfosagan (RmerTisgan) ganSorebuli poeti (ad-
amiani) eZaleba Rvinos (sulier eqstazs), raTa masSi CaaxSos am gan-
Sorebisgan gamowveuli sevda da miaRwios sanetaro SeerTebas (Rm-
erTTan); aqedan momdinareobs sufiuri poeziisTvis damaxasiaTebe-
li ganSorebis motivi (romelic, rasakvirvelia, arsebobda sufiz-
mamdel poeziaSic, magram mistikosebma Taviseburi semantikiT aR-
Wurves igi) da am tragikuli sakiTxis hedonistur planSi gadawyve-
ta (rac sufizmma aseve isesxa adrindeli poeziisgan da masac mis-
tikuri gageba misca)....~
15
èñòîëêîâàíèé”. (Ðàäèé Ôèø, Äæàëàëèääèí Ðóìè, Ìîñêâà, 1972, ñòð.
6)
(kidev citata)
Íåñìîòðÿ íà óñèëåííîå ñîïðîòèâëåíèå ïîáîðíèêîâ ïðàâîâåðíîãî
èñëàìà, èäåè Äæàëàëèääèíà Ðóìè âñå áîëüøå ïðîíèêàëè â ãóùó
íàðîäà, íàõîäèëè ñâîå ïðèçíàíèå è èäåîëîãàì Èñëàìà íè÷åãî íå
îñòàâàëîñü, êàê ñìèðèòüñÿ ñ èõ âîçðàñòàþùåé ïîïóëÿðíîñòüþ... óæå
ñ ñåðåäèíû 19-ãî âåêà, áëàãîäàðÿ ïîÿâëåíèþ ðåâîëþöèîííî-
äåìîêðàòè÷åñêèõ èäåé, â ìóñóëüìàíñêîì ìèðå ñòàëà âîçìîæíîé
îöåíêà òâîð÷åñòâà Äæàëàëèääèíà Ðóìè â èíîì ðàçðåçå - â ïëàíå
ïðîòèâîïîñòàâëåíèÿ èäåéíîé íàïðàâëåííîñòè åãî òâîð÷åñòâà
êàíîíàì ìóñóëüìàíñêîé ðåëèãèè (Íîäèð Îäèëîâ, Ìèðîâîççðåíèå
Äæàëàëèääèíà Ðóìè Èçäàòåëüñòâî “Èðôîí”, Äóøàíáå, 1974)
16
bevri saintereso poligrafiuli, eleqtronuli Tu video masala
arsebobs da yvelas SeuZlia maTi naxva internetSi; sxvaTa Soris, is
erTaderTi portreti, romelic arsebobs poetis realuri gamosax-
ulebiT, aseve qarTvelma dedofalma daaxatvina rumis erTaderTi
SemorCenili portreti, xolo mavzoleumis gumbaTi qarTuli ar-
qiteqturisTvis damaxasiaTebeli formiT aaSenebina (ixileT gare-
kanis bolo gverdi).
es yvelaferi cnobilia, magram ucnobia akaki wereTlis Semoqmede-
baSi `rumiseuli” motivebis gamoCenis mizezi... iqneb akaki peter-
burgSi aRmosavleTmcodneobis fakultetze swavlisas gaecno an Ta-
vad jalal ed-din rumis an vinme misi mimbaZvelis Semoqmedebas da
maTgan STagonebulma, dawera es:
17
ic, magram mocemuli leqsi, rom ar vicodeT misi avtoris vinaoba,
namdvilad jalal ed-din rumis yazalis Targmanad mogveCveneboda.
rac Seexeba zogadad akaki wereTlis mxriv sparsuli poeziasTan
siaxloves da mis codnas, amaSi gvarwmunebs Tundac saTauri leqsi-
sa `Siqasta”, rac sparsulad damsxvreuls niSnavs da aRmosavluri
lirikis erT-erT saleqso formas warmoadgenda, amaves amtkicebs
am leqsis agebulebac da Sinaarsic, arsebobs kidev sxva msgavsebanic
Cveni mgosnis SemoqmedebaSi, Tundac is, rom `baSi-aCuki” dawera
swored akakim da ara vinme sxvam, magram es ukve jalal ed-dinis
poeziis krebulis Tematikas Sordeba da aRar gavagrZelebT sity-
vas.
***
qarTveli mkiTxveli uSulod jalal ed-din rumis Semoqmedebas
meoce saukunis pirvel naxevarSi gaecno, roca mecnierebma da mTarg-
mnelebma xeli mohkides rumis yazalebis Tu igavebis Targmnas da
amiT Zalian didi saqme gaakeTes, ramac mkiTxvelTa didi interesic
daimsaxura. gamocemulia bevri wigni, sadac Tavmoyrilia ambako
WeliZis, magali Toduas, Tamaz Cxenkelis, vaxuSti kotetiSvilis, no-
madi barTaias, noSrevan jiSkarianis, giorgi lobJaniZis SesaniSnavi
Targmanebi da darwmunebuli var, momavalSi kidev araerTi poet-
uri krebuli Tu samecniero naSromi gamova.
***
Cemi nacnoboba rumisTan ki studentobis pirvelive wlidan Sedga
da Semdeg, roca ukve saTanadod daveufle sparsul enas batoni je-
mal ajiaSvilis rCeviTa da daxmarebiT Sevudeqi Targmnas da 1987
wels ramdenime yazali Jurnal `saunjeSic” daibeWda. Tqvens xelT
arsebul wignSi mxolod aTiodea iseTi yazali, romelic gasuli
saukunis 80-ian wlebSi vTargmne, yvela danarCeni mimdinare 2014
wels iTargmna.
qarTuli Targmani, cxadia, absolutur Tanxvedras ver daikvexnis,
radgan is mxatvrulia da amasTanave Tavisufali midgomis princi-
pebiT aris Sesrulebuli, rac poeturobis SenarCunebas emsaxureba
da ara mecnierul sizustes; maTTvis, visac surs icodes, Tu ra weria
dedanSi Seucvlelad da SeubRalavad, zogierT yazals da yvela
robais davurTeT inglisur enaze Sesrulebuli sityvasityviTi
Targmanebi.
e.w. poeturi (mxatvruli) Targmani, cxadia, veranairad ver iqneba
originalis zusti asli da Tu aris aseTi, maSin is moklebulia mx-
atvrulobis yvelanair Rirsebebs... “poeturi Targmani”, garda imisa,
rom literaturuli nawarmoebia (wesiT unda iyos), mas sxva movale-
18
obac akisria _ is erTgvari komentari da axsna-ganmartebaa (sxva
enaze) dednisa... Cemi Targmanebis poeturobasa da mxatvrulobaze,
bunebrivia, me TviTon ver vimsjeleb, rac Seexeba sizustes (ufro
kargad Tu vityviT _ originalTan siaxloves), es SegiZliaT daadg-
inoT ase: a) Tu sparsuli iciT, Targmanze darTuli dednis saSu-
alebiT gaarkvevT; b) Tu kargad ar iciT, leqsikoni dagexmarebaT
originalis zustad gagebaSi da g) Tu saerTod ar iciT - inglisuri
an rusuli Targmanebis mixedviT gaarkvieT _ ramdenad varga an ar
varga Targmani.
winasityvaobis finali
aleqsandre elerdaSvili
19
yazalebi
***
20
aviwyeb omis da mtrobis Cvevas,
vinc kia uflis Ze da ymao da...
Cvens sulSi raTa zRvisebr curavde,
gulisTqmas Cvensas miayurade,
lxiniT lxinamde, urviT urvamde
gaRmidan Tan gvdev gamoRmao da...
davexsnaT qaRalds, davdoT kalami,
sjobs aRvumarToT dumils alami
da meriqifes vuZRvnaT salami
Cven, megobaro Cemo, Zmao da...
***
aba, me sad da goneba sad da...
sjobs Rvino masva, he, meriqifev!
damaSvral sulze savse jamebi
sjobs gadamasxa, he, meriqifev!
sjobs Senc gaigo trfobis fandebi,
mijnurTa Soris roca brZandebi
da Soreuli ucxo landebi
Cvens irgvliv dasxa, he, meriqifev!
puris msurvelTa igrZen survili,
moukal bedkrul mwyurvals wyurvili,
mijnuri, cecxliT Semoburvili,
sjobs mSvidad dasva, he, meriqifev!
eha Sen sulo, srulTagan srulo,
purs ar gTxovT, sevda gvaqvs usasrulo...
sulTanTan glaxaks ar eRirseba
arc lxini, arc sma... he, meriqifev!
sjobs mogvce jami uzarmazari,
rom yrmas da moxucs dagvces Tavzari,
dagvisxa Rvino, vnebiT nazavi,
da mTvralebs gvasva, he, meriqifev!
sad mTvrali da sad ridi da krZalva,
an sasoebis guldagul malva?!
TviT SiSs da imeds gijobs es Rvino
jamebiT asxa, he, meriqifev!
gausaZlisi kvnesa da oxvra
gaqreba, Sen Tu RimiliT moxval,
am sawuTrodan RimiliT rom xval
Cvenc SevZloT wasvla... he, meriqifev!
21
***
***
22
Tavad gavebiT siyvarulis Cangze simebad,
namdvili Cangi, marTlac gijobs, SenTan datovo.
***
23
ragind iyo wuTisoflis Sen Tilisma, ara xams
idumali ori TvaliT ar umzerde sanaxavs...
Tvisi Tavis verSemcnobs xom umal eSma dalaxvravs...
Seni arsis arsTan modi bolos... anda odesme.
***
24
Cvens gaxsenebas nu ecdebiT... Cven ar varT arsad
da xsovnad qceva ganvicadeT Cven uCvenobiT.
***
***
25
Cvensken mgoravi gzad Tu naxe moWrili Tavi
da mas Tu mohyev, ande Seni Tavi da mxari,
moWril Tavs hkiTxe, im Tavs hkiTxe Cveni ambavi,
mas esmis Cveni idumali glova da zari.
ra iqneboda, Cvenc gvenaxa erTi msmeneli,
CvenTa frinvelTa enis gverdiT moyvared mdgari;
ra iqneboda, is frinveli Cvenc rom gvyoloda,
vinc solomonis saidumlo mrCeveli ari.
ra vTqva?! Cems yofas ra gavugo?! CemSi xom yvela
zRvargadasuli da usazRvro grZnobaa mkvdari.
ra vTqva, xma rogor amoviRo _ yoveli sityva
ufro mcdaria, rac ki miTqvams manamde mcdari.
qor-Sevardnebma1 netav ratom aikles zeca,
rad daCrdiles da dagvibneles Cven mTa-da-bari?!
frTebiT meSvide casac miswvdnen, romlis mwvervalze
CvenTvis iReba Seucnobi samyaros kari.
sjobs ambavs amas daexsna da me mkiTxo _ saiT
unda veZioT avdrobisas saamo dari:
WeSmaritebis da rwmenis gzas gaCvenebs igi,
vinc aris sulis SahinSahis da sulTnis dari.
***
26
im Ramis Semdeg, Sexvedris dRes roca damiTqvam,
eh, dRes da Rames davTvli ramdens me dRe da Rame.
***
***
27
vityvi imas, rac amqveynad
arvis uTqvams arasodes:
yvela Tvreba CvenTan Cqara,
aseTia yofnis Cara...
nuras naRvlob, mters sZinavs da
veWvob, Cvenzed Zala hqondes.
Semodgoma aRar gvaxsovs,
gazafxuli modis axlos,
xec da buCqic iRviZeben,
moswydnen zamTris qaraSotebs.
guSindel dRes dro miT argebs,
rom gauxsnis miwas bages
da daafrqvevs yvavils cremlebs,
rom amosvlis Cara hqondes.
suli trfobas veRar itevs,
fantavs, rogorc margalitebs,
rom veravin Zarcvavdes da
veRarc vinme alafobdes.
Cumad! is vinc ebrZvis varams
vah, Tu Cvens lxins arqmevs arams...
maS, gavwioT baRnarisken,
iq aramic alalobdes.
***
28
gza ar Cans, erTad savalis garda,
arc aris vinme macdunebeli.
gavSaloT xeli, gadavxsnaT kalTa,
vuCvenoT erTurTs sikeTe TvalTa...
mSveleli CvenTa cecxlTa da alTa
TviT aris cecxlis wamkidebeli.
derviSTa Soris kargi da avi
ars dagrovili ise, viT zvavi,
mas derviSobis ara aqvs Tavi,
vinc ar ars RvTiur gznebaT mgznebeli.
vinc miatova arseba Tvisi,
satrfos gulSia samyofi misi,
gulSi rom guli arsebobs sxvisi,
es ars sicocxlis momniWebeli.
***
29
***
***
***
31
misi smeniT Senc galaRdi,
visac varskvlavT xomli elis,
manve varskvlavTcvena naxos.
***
32
maS, dumilis da idumalebis
biliks gahyev da... gza dagelocos!
***
***
33
ciuri TaRis xilva ZaluZs mTeli sicxadiT
mxolod gulaRma ucabedad dabla davardnils.
34
***
***
35
siTbos gareSe Tevzs hgavs leqsi, xriok napirze
uwylod rom kvdeba dafaruli qviSiT da siliT.
***
***
36
gabruebuli arsi da garsi
Sens mosvlas elis dRiTa da RamiT.
an Cven saSveli sad vpovoT Tavad,
rodesac zecac yofila avad,
Cqefs siyvaruli warRvnad da zvavad
dausabamo iq dasabamiT.
Sen, siyvarulo, warmtaceb Tmenas,
sxeulSi sisxli ver SeZlebs denas,
radgan davkarge dReca da Ramec
udroo droTa uJamo JamiT...
madli Tavis suls Tu maziarebs,
riT gavcde Cemi sulis iarebs?
warmavaloba ise rialebs,
rom arsebobas ver vxedav wamiT.
Tu adamis Ze yofnisTvis Sobe,
rad Semoavle aryofnis Robe?!
im Robis iqiT zRvars rom gavcdebiT,
aqeT davrCebiT usulo gvamiT.
maradisobis gzas da sikeTes
Sen hflob... Cven kari gamogviketes,
morCilebam da Seucnoblobam
aRgvivso Tvali cremliT da namiT.
gagvicamtvere aq yofnis bina,
Torem sigiJe gvTrgunavs mis Sina,
Tavdaviwyebis da netarebis
Segvasvi Rvino iq savse jamiT.
im sibruveSi vpovebT imedebs,
siyvaruli rom CvenTvis imetebs,
aw guli mxolod siames elis,
gadaviRaleT gesliT da SxamiT.
radgan sawuTro kvlavac fexs iTrevs,
radgan sizmarSic vaTrevT Cven kirTebs,
sisxamze mainc Segvexmiane,
rogorc zmaneba, CurCuliT.... CqamiT....
***
37
Sens suls vficav, mxolod erTxel dRes Semaswar Tvali da
ar mgonia, xvalac mnaxo dRiT an RamiT me kidev.
***
38
***
***
eha, Sen sulo, srulTagan srulo,
xar sulTa suli da kidev raRac;
he, saswaulTa dResaswaulo,
xar saswauli da kidev raRac.
he, mwdeTa mwde da xar mzeTa mze Sen,
maradis zeob zeTagan ze Sen,
usazRvroeTSi xar zneTa zne Sen,
xar znesazRvruli da kidev raRac.
39
eha, Sen marTal gzaTa mpyrobels da
xilul sanaxTa warmomSobels da
sawyissa Sina Tavad myofels da
TviT xar sasruli da kidev raRac.
eha, Sen uflis saxev da xato,
cis Saravando da andamato,
yovlTa Sesaqmnels Sen Seiqm marto,
xar yovladsruli da kidev raRac;
Tavadve zraxav farul zraxvas da
faruli arsis ZalgiZs naxva da
zraxulis saxes SenSi saxav da
TviT xar zraxuli da kidev raRac.
Sen aqamandeb trfobis Triaqebs,
leil-majnuns rom aforiaqebs,
aseT gangebas Tu zogi aqebs,
zogia kruli da kidev raRac.
he, Sen mfarvelob iRbliT diads da
masac, vinc ebrZvis Tmenis wyvdiads da
RrubelTa miRma gcnoben zviads da
xar jerarTqmuli da kidev raRac.
he, mociqulTa siamayev da
eha, vinc brZenTa sulebs aryev da
Seneuls cxadi zrunviT ahyev da
kvlav xar faruli da kidev raRac.
he, Sewyalebis dasabamo da
wyalobis zRvaTa napirs hbano da
xan usaxlo xar saxlis bano da
xan saxlSi rguli da kidev raRac.
he, Seni saxis mWvreteli Tvali
Tu aris mxolod mSvenebiT mTvrali,
dakargos iman codvebSi kvali,
dakargos rjuli da kidev raRac;
SenSi veZie uZiros Ziri
da moviZie fuZeTa mZivi,
magram sevdisgan davkarge Zili,
davkarge ruli da kidev raRac.
netav Sens bages veltvi risTvis aw?
arRara SemrCa me imisTvis aw,
me usxeulo sikvdilisTvisac
var ganwiruli da kidev raRac.
40
***
***
41
msurs Semogwiro, mrume da civi
suli, siSoris mlalavi Cemi.
***
me isev movel, me isev movel,
me Cemi satrfos saxelad movel,
momapyar mzera, momapyar mzera,
Seni wyvdiadis naTelad movel.
me lxeniT movel, me lxeniT movel,
gavTavisufldi da freniT movel,
asjer aTasi gavida weli,
sanam am sityvis saTqmelad movel.
am gzebiT movel, am gzebiT waval,
vaebiT movel, vaebiT waval,
Semindo unda, Semindo unda,
keTil saqmeTa saqmnelad movel.
me RvTaebrivi viyav frinveli,
axla xarT CemSi kacis mxilveli,
miwier maxes ver gaveqec da
Cemiv tyveobis kankelad movel.
ara var miwa, mtveri da buqi,
me var siwmindis gamonaSuqi,
sadafs gavSordi da wuTisoflad
gulis vnebaTa amSlelad movel.
nu macqerdebi gonebis TvaliT,
xams ganimsWvalo ucxo ram ZaliT
da iq mixilo, da iq Semicno...
iq gonze myofi aq xelad movel!
me kacad viSvi da ara mgama
is oTxi deda da Svidi mama,
me miRma sxivad davfarfatebdi...
da moRma TvalTa amxelad movel.
dRes Cemi satrfo iq iareba,
iq mixmobs fiqrTa gamziareblad,
me ki iqaur zraxvebs davexsen
da aqaurTa damxsnelad movel.
he, S a m s e T a b r i z, Tund masapyaro,
SegTxov, Sens mzeras arsad gamyaro!
guliT da suliT daWrili var da
aryofnis zRvarTa wamSlelad movel.
42
***
***
43
***
44
me ki davqrodiT or samyaroSi,
rogorc mimino da Sevardeni.
***
***
***
45
verc arseba da verc `me~ vpove... glax is da glax es!
ver Sevicani Cemi `me~ da ha Cemma sulma
Tavisgan Tavad momkveTa da TviT endo damxsnels...
ver gamigia, gulis cecxli ra arsSi elavs,
ena riT iwvis da Cems saTqmels ra kvamlSi axvevs?!
Cems Tavs asobiT sxvadasxvagvar saxeSi vWvretdi
da yovel maTgans vuwodebdi sakuTar saxes.
dafantuli var as saxed da Cemad vTvli yvelas
da mainc ver vcnob Cemi arsis saxes da saxels.
es saxeebi mgzavrebiviT moiltvian da
mzedasicxulebs win vuxvedreb me Ceros da xes.
***
***
46
mokvdavTa Soris yofniTa da TmeniT giambo.
gana sizmarSi eniT aris naTqvami sityva?!
cxadSiac minda uenobis smeniT giambo.
WaSi Cavardnils, kvnesis garda, ra damrCenia?!
da msurs giambo... wuxiliT da wyeniT giambo.
miwaze vzivar garindebiT da miwieri
ambebi minda cisken sulis freniT giambo.
aq arvis vetrfi... da mwadia, rom erTgulebis
fici Sen giTxra... mxolod Seni rwmeniT giambo.
yvela suliers Tvalze cremli moadges, odes
Cemi ambavi isev cremlTa deniT giambo.
***
47
***
48
da Cemi xvedri gainawile!
Sen geli, Tanamdgomeli Cemo.
***
***
49
gana ar ici _ qvis guli aqvs am wuTisofels
da gvebrZvis ise, ar sCvevia arasdros zavi.
***
Sensken davalT, vivliT sxva sad? CvenTvis sxva gza darCa arsad...
sxva arvin Cans trfobis arsad... Sens arss sul sxva cneba axlavs.
50
oqrod gTvliT da giCnevT vercxlad, miT sicocxle gveqca cecxlad,
SenTan yofnis maZiebels martoobis sneba axlavs.
***
***
51
Cemi satrfosken mimaval Sarad.
es mTeli Cemi Wkua-goneba,
mavan pirmTvares rom emoneba,
viT gaflanguli, qreba qoneba,
roca, viT cremli, Rvinoc Cqefs Rvarad.
ori jami maqvs: erTia cecxlis,
meore _ ganZis da oqro-vercxlis,
oqrosac male is cecxli Secvlis,
radgan cecxlia sul mTad da barad.
mwdeo, cecxlma rom kvalSi mdia me...
misgan Sevican yvela siame,
Sen ras gaigeb - ra beds mwia me...
Sen drois denac gicvnia arad.
aRvdgeT cecxlidan lxiniT da lxeniT,
S a m s - e T a b r i z i s suliT da rwmeniT,
oqrod rom gveqces cxovreba deniT,
mainc Caqreba is cecxlis darad.
***
***
52
CemSi cocxlob, erTi suliT ki ara,
asi sulis msunTqav-gamomcemo da...
me uSenod puri Sxamad mergeba,
wyali xar da Cemi puris gemo da....
simwareSi sitkboebis mCeno da...
siaveSi Cemo gadamrCeno da...
baRo Cemo, yvavilebis velo da....
lerwamo da sarov, baRis mcvelo da...
mzev da mTvarev, cis tatnobze msvlelo da...
saganZuro axalo da Zvelo da...
sjobs sityvebi Sewydes usaSvelo da
igrZnob, Cemi suli rogor geloda.
53
robaiebi
0001
im gulSi, sadac daibudebs uflis naTeli,
idumalebas gamoavlens uflis saTqmeli;
Tumca xrioki sivrceebis zRvarze davdivar,
Cemi sxeuli iwvis, rogorc uflis sanTeli.
0005
Cems erT arsebad rom iqceva sivrce mravali,
Cemi sikeTe mze gaxdeba amomavali;
siyvarulis gzas sanTeliviT mitom vanaTeb,
rom erT drod iqces namyo, awmyo da momavali.
0011
Tavs dagvaRamda... zecis WiSkars wyvdiadi aRebs,
Cven Sua zRvidan vxedavT mxolod zeciur TaRebs;
gemiT da zRviT da martoobiT vebrZviT sawuTros
da RvTis wyalobis imediTRa mivapobT talRebs.
0016
cremlad rom moqris Sensken, iqneb cremli verc aris...
ras uzams Sens baRs da gazafxuls?! _ gana mzec aris...
mxolod Rameebs nu ixseneb, aq xom dRec aris...
nu naRvlob, satrfo Tu Segerqva Sen umecaris.D
0076
sxvis baZviT vcade, mecno erTxans Cemi arseba,
ver vnaxe, Tumca mcemda me xmas Cemi arseba;
Cems SigniT yofniT ver gavige - vin var da ra var,
Cems gareT myofma vicno, me xams, Cemi arseba.
0079
Sens Semxedvares, zecas madli gadahfenia,
rom ar miyvarde, aba, me sxva ra damrCenia?!
sanam varsebob, Seni mona unda viyo da
Sen gind mixme da gind nu mixmob, neba Senia.
54
0085
dards da sevdas iq ver naxav, sadac lxinis jalabia,
sadac bevri Rvinoa da rubabi da qababia;
sjobs, ilxendes mgosania Tu swavluli arabia,
vardis bages ver akocos, visac Tavi ar abia.
0115
netavi imas, vinc ar Civis qona-arqonas,
arc Ratakia, arc miwaSi oqros ar qolavs,
sakuTar TavTan aris, magram ar aris masTan,
qveynis dardidan da qveynidan natrobs gaqrobas.
0163
aq viRac rokavs... mocekvavis xelis Crdilebma
daCrdiles yvela srulyofilis srulyofileba;
Sen Tu ver xedav _ mocekvave raa qmnileba,
gulSi SeiZel sxivmosili mTvaris mxileba.
0166
amaRam isev mestumreba satrfos zmaneba,
vinc Cems guls eZebs da Tvis samyofs Tavi aneba;
guls rom moZebnis igi umal xanjals iSiSvlebs
da ise damkravs, wamiTac ar daenaneba.
0170
amaRam kvlavac msurs samyofi movZebno visi?!
Cemi satrfosi, mxolod misi da ara sxvisi;
dilamde vivli da Tu Sesma isurva Rvinis,
Cemi sxeuli, dae, gaxdes sasmisi misi.
0173
safiqralma Tavisi qna, raRac sevda hpova kidev,
sxva sivrceTa satrfosaken gza mepova, mTxova kidev;
vah, rom trfobac, arsic misi, ar yofila sakmarisi _
Semodgomis Semdeg CvenTvis gazafxuli mova kidev.
0176
Sens Rawvze rom cremli goravs, ukvdavebis wyaro hqvia,
SenTa RawvTa sinatife cas Camohxvew-Camohqnia...
RamiT mavals Tuki gzad me melandeba mTvare sadme,
isic Seni saxea da Rame zilfad Camohyria.
0235
vkiTxe salamurs: „nuTu vinmem agavso wyeniT _
arc rame gtkiva da sul kvnesi ueno eniT?!“
miTxra: “me satrfos tkbil bageebs momaSores da
rom ar vikvneso, davmunjdebi amdeni TmeniT“.
55
0402
Cven am eniT Tqmulis garda, sxva saTqmelic gvavalia,
samoTxis da jojoxeTis msurveli Tu mravalia,
Cveni ltolva sxvagvaria, sxva Tavgadasavalia,
sxva wiaRTa bilikebi Cveni gza-da-savalia.
0543
Sen SegiZlia Cems gasaWirs ewvio Svelad,
Cems irgvliv yvela moavlino Semwed da qvelad...
vards Troba unda, ekals tanjavs nabaxusevi...
dagvisxi Rvino, rom erTgvarad getrfodeT yvela.
0685
derviSi hqvia, vinc sawuTros guli aCuqa
da uangarod TviT sicocxle sruli aCuqa;
derviSi puris saTxovnelad xels ar gaiwvdens,
derviSi is ars, vinc samyaros suli aCuqa.
0772
sevda ra aris? xalxis wuxils raisgan agebs?!
ras uzams kacTa modgmas wyliT da TixiT anagebs?!
adamianis gulSi RmerTi ise, viT zRvaa,
romlis talRebi cis TaRebis brunvas ganagebs.
1020
guls vuTxar - sevdis Taiguli da gala nu xar,
wadi, malamod eqmen tkivils, samsala nu xar,
Tu eridebi sxvebis TvalSi avis danaxvas,
Sen avzniani, avsityva da avTvala nu xar.
1081
dRes rom varsebobT xalxiT savse cxovrebis zRvaSi,
sikeTe ar Cans arc ndobaSi da arc ram sxvaSi;
sjobs davemaloT kacTa modgmis Tvalsa da mzeras
ise, viT siTxe rkinaSi da viT cecxli qvaSi.
1145
dRes Rvinos davlev, minda isev mTvralma viaro,
jamis cecxlidan danTebulma alma viaro...
Wkvian kacs veZeb am qalaqSi, rom davaTro da
isic gagiJdes... gana ase calma viaro...
1266
mTeli cxovreba erTurTs vumzerT naTeli TvaliT,
Tumca CavaqreT dRes Cven mzeris sanTeli TvaliT;
rom ar gaego Cveni gulis wadili rayifs,
warbiT vTqviT sityva da gavigeT saTqmeli TvaliT.
56
1275
gTxov, mapatio, Tuki zeca avikel kvnesiT,
mindori cremliT Tu davname me uwmindesiT,
Sen, Cemo sulo, mapatie, kvalSi rom mogdev,
Tumc Cems sxeulSi unda iyo gangebis wesiT.
1324
xan farulni varT, xan vcxaddebiT Cven TvalTa wina,
gvamsgavseT qristes, Tund muhameds, iudas gina....
davexetebiT Cven yoveldRe sxvadasxva saxiT,
raTa Cven Soris yvela gulma daidos bina.
1426
Cemi cxovrebis megobaro, uCemod sad xar?
mwuxris avdarSi mzev da daro, uCemod sad xar?!
viT Semodgomas, gamiyviTlda uSenod saxe,
Sen, gazafxulis Sesadaro, uCemod sad xar?
1457
guls nu moiklav sixarbis da siZunwis SxamiT,
Svela ram naxe, sxva sazrunavs mienda ramiT;
rasac damalav, misgan zians miiReb mxolod
da rasac gascem, Sen sargebels miiReb amiT.
1492
momeci niWi _ moyvass vyavde moyvrad da Zmad me...
momeci Wkua, rom gaveqce siyvaruls sadme,
momeci xeli, bedisweras rom vdio brmad me,
momeci fexi, gasaqcevad rom viyo mzad me.
1499
Sensken savali gzebi brZoliT Tu gadavlaxe,
Cems beds CiviliT erTxel mainc Tu ar gavZaxe,
gnaxav da Cemi tkivilebiT wuTisoflidan
RimiliT waval, Tund erTxel xom movel da gnaxe.
1546
gulo, Cems sevdas Tu ver uZleb, aqedan wadi!
marto damtove siyvarulTan aq me da wadi!
Sen modi, sulo, Tu ar SekrTi trfialiT da Tu
Senc SekrTi, CemTan ar gqonia saqme da wadi!
1554
me RrubeliviT cremliani vCanvar uSenod,
ganSorebisgan Tan marto var, Tan var uSenod,
sakuTar TavTan xan ara var, xan var uSenod,
an mkvdari var da an cocxali, an var uSenod.
57
1577
Tu yvela wava, Sen, mzisdaro, arsad waxvide,
Cemo erTgulo megobaro, arsad waxvide;
jami Semivse, bagetkbili RimiliT damxvdi,
mwdeo, umwdesi mwde rom xaro... arsad waxvide.
1688
TavSi Tuki maqvs goneba anda goni, es Sena xar,
rac kargi vTqvi anda cudad gasagoni, es Sena xar;
Cems Tav radgan versad vxedav, mis Zebnasac veRar vbedav,
rac ki ram var, me ar var da Sen xar, mgoni... es Sena xar.
1781
modi, lxinad moqceuli sivaglaxe kvlav rom vnaxo,
es uZilo Rameebi Senc rom naxe, kvlav rom vnaxo;
vici, vici sivrcis mier vtyuvdebi da Sors xar Zlier...
es sicocxle ar maRirsebs Seni saxe kvlav rom vnaxo.
1788
Cems fiqrSi Ramis gaTeva gsurs da moxvel isev
RimiliT vnebis gaTelva gsurs da moxvel isev;
im dRes xom guli waritace Cemi mkerdidan,
dRes, albaT, sulis warTmeva gsurs da moxvel isev.
1793
mJaved meCvena, rom vixile satrfos saxe da
mainc vTqvi _ masze tkbili qveynad vervin vnaxe da
Tavad Saqarma misi mJave saxe rom naxa
Tavisi sitkbo mohbezrda da simwriT gaxevda.
1796
siaves iqm da gsurs sikeTe ise nacvali,
avis sazRaurs rom ar gTxovdnen, gqondes arc vali;
ufali aris keTili da mowyale, magram
xorbals nu eli, Tu daTese qeris marcvali.
1843
ar vityvi SenSi me mTvaris msgavss rom mivageni
an sarosi gaqvs mimoxvrani dasadageni;
sada aqvs saros Seni msgavsi haerovneba?
anda SensaviT sad aqvs mTvares lalis bageni?
1872
satrfo RiRinebs da zRapruli ifrqveva hangi,
gonebas gvimRvrevs es xmatkbili da piriT mangi;
o, sanatrelo! netav aseT RiRins ra hqvia,
rom qvis gulsac ki moeZala misagan bangi.
58
1878
guSin rom waxvel, nuTu Zili naxa mag Tvalma?!
veRarc dRes mpova sityvam Senma SemonaTvalma;
me roca giTxar, rom Cemi xar gankiTxvis dRemde...
ra mi pasuxe, aRar gaxsovs, trfialiT mTvralma?!
1880
guSin is iyo, rom siame sulSi gveria,
dRes ki amqveynad TiTqos yvela bednieria,
afsus, rom uflis ganCinebiT am Cvens davTarSi
“guSin” sxva gverdze, “dRes” ki sul sxva gverdze weria.
1884
mivel satrfosTan, movixelTe igi Zlivs Sin da
miTxra _ mTvrali xar! aRar damxvde aseTi win da
vuTxar _ ara var mTvrali! me vin da mTvrali vin da...
miTxra _ wadio! gamSordi da iyav, vinc ginda.
1900
erTmaneTs rom gadaebas fiqris asi dRe da Rame,
uSenobiT versad vpovo me saSveli mainc rame...
Sen brZeniviT iRimebi, Seni yofnis ra vTqva sxva me?!
Sen Smag mijnurs ras gaugeb, Tuki trfobiT ar ewame.
1912
Cvens saidumlos Tu inaxav, gana ra maSin?! _
raRac garTobas unda sWvretde viTom amaSi?!
erqvas garToba, Tumca namdvili cecxli Rvivis da
bevr Seyvarebuls uRebs bolos TamaS-TamaSiT.
1922
rom ar miyvarde, rom ar mZlevdnen Senze fiqrebi,
Sens karwin mdgomi dRe-da-Rame gana viqnebi?!
Sen miTxar: “veRar iqnebio aq!... wadi!... wadi!...”
Tu ver viqnebi, me xom gvamad gardaviqmnebi.
1924
rom SemeZlos me Secnoba Cemi Tavis, arsis da mis
SecnobiT Tu viqnebodi SemZle kidev erTi ramis,
rom gavclodi dros da sxeuls, viT zmaneba dRis Tu Ramis,
davi pyrobdi wamierad Svids Tu rvas Tu cxra cas lamis.
1956
me Sengan mqondes gzneba cecxlis alTa, rodemde?
sul Sors iwevdes Cemgan Seni kalTa rodemde?!
Cems mtrebs rodemde vaxarebde unda am yofiT?!
sul SenTvis krTodes natvra CemTa TvalTa rodemde?!
59
1957
me qari var, Sen _ foToli, rom ar TrTode, sxvas ras izam?!
Cemi frTebiT aqeT-iqiT, rom ar qrode, sxvas ras izam?!
doqi Tu xar gasatexi, Tavs dagatyde, rogorc mexi...
as zRvasa da as margalits rom ar sjobde, sxvas ras izam?!
1975
arc me var me da arc Sen xar Sen, arca xar Sen me,
Tan me var me da Tan Sen xar Sen, Tanac xar Sen me,
ise var SenTan, uturfeso xataelTagan,
ar mesmis ukve _ me var Sen Tu kvlavac xar Sen me?!
1992
me erTi kocna SegTxove da Sen eqvsiT damxvdi,
Segirdi gerqva, dRes ki Turme ostati gaxdi;
yvela sikeTe-siqveleSi gverdiT rom gvaxldi,
Seni silaRiT aTasobiT gulSi Casaxldi.
60
naU-name (salamuris wigni)
61
salamuriviT vis unaxavs snebac da Svebac?!
an vis hqonia ganSorebac da Seyris gznebac?!
62
cas miswvda trfobiT TviT sxeuli, miwiT nagebi,
mTebic acekvdnen, rokviT gaxdnen amxanagebi.
63
igavebi
ambavi baralisa da TuTiyuSisa da
duqanSi daRvrili vardis zeTisa
64
Cemi sikeTe rad gavcvale cudze da avze?!
ratom es xeli ar gamixma, rom davkar Tavze?!"
65
ambavi gramatikosisa da menavisa
66
jer iCxubon da mere ambis denas mivyvebiT...
67
da uTxra: “me maTs siaveSi kargic minaxavs,
mitomac rCeul locvebs mxolod maTTvis vinaxav.
***
68
morwmunis sulic im zRarbs mohgavs... tkivils da snebas
meti simtkice moaqvs misTvis da meti gzneba.
69
gansja imis Sesaxeb, rom pasuxze uaris Tqma Tavad pasuxia
aixsneba imiTac, rom briyvisadmi gasacemi pasuxi dumilia, am
orives ganmarteba ki am arakSia, romelsac axla mogaxsenebT
70
gamiSvi da sam rCevas mogcem... mixvdebi maSin _
raSi var brZeni da briyvulad vmetyveleb raSi.
71
me TviTon sami dramic ar var, he. lomis daro,
da aTi drami Cems sxeulSi rogor vataro?!”
72
uTxra: `puri maqvs da sakvebi Tavzesayreli...
me Tu ar vWame, aba, am gzas rogor gavyvebi?!”
***
oTx kacs aCuqes erTi drahma... vin iyo vin da?
erTi - sparseli, romelmac Tqva: "anguri minda"
73
ar daeTanxma mas, vinc oTxSi iyo arabi:
"ara! am fuliT viyidoTo unda anabi".
74
ambavi im mutribisa, romelmac Turqi emiris lxinSi es yazali
wamoiwyo - `vardi xar Tu sosani Tu saro Tu mTvare, ar vici,
am ugulo aforiaqebulisgan ra ginda, ar vici~ - da amoZaxili
Turqis - ~is Tqvi, rac ici...~ - da mutribis pasuxi emirisadmi
75
rom gkiTxo _ vin xar, sadauri Seni saxeliT?
metyvi - ar varo heraTeli da arc balxeli.
76
aforizmebi
garegnulad Tumca vercxli TeTria da axalia,
xels da samoss rom aSavebs, cnobilia, raxania.
***
Tumc xmeleTze sasikeTo aTasobiT feri aris,
TevzebisTvis igi mainc saSineli mteri aris.
***
Tu ekali fexs SeerWos, sapovnelad Zneli gaxdes,
Tu ekali guls SeerWos, mZebnels kvali arsad daxvdes.
***
nurvis ukvirs, Tuki orni garegnulad erTurTs hgvanan,
mtknar da mlaSe wyals erTgvari siankare ar aqvT gana?!
***
erTi zRvidan meoreSi rac gadadis neba-neba,
saidanac is wavida, kvlav im adgils ubrundeba.
***
sadac wyali iwyebs denas, mTa-bars faravs mwvane feri,
sadac cremli iwyebs denas, yvela xdeba lmobieri.
***
wyali sikvdils gamoiwvevs, Tu is navSi nadenia,
navis qveS ki wyali mudam saimedo sayrdenia.
***
wyalze naxats Tu ende da Tu eZie masSi Sveba,
is dRec mova, sakuTari xelis kbena mogixdeba.
***
ver gaigeb wiTels, mwvanes anda rux fers ra inaxavs,
sanam Tvali sawuTros mTel sinaTles ar dainaxavs.
***
patiebas Tu gTxovs briyvi, sxva codvisTvis Seiqms amas,
umecarTa patieba mecnierTa saqmes wamlavs.
***
Sens TavSi Tu cxadad naxe zne TviT cudze uaresi,
Sen gaxdebi Seniv mteri _ yvela avze uavesi.
***
galiis Cits radgan laRad arasodes ufrenia,
uvicobiT silaRisken swrafva sul ar gasCenia.
77
***
SeSas sanam ar Seswirav msxverplad cecxls da cecxlis alebs,
misi bneli namcecebi SuqiT vervis daabrmavebs.
***
gazafxulis wvimiT baRs aqvs sargebeli saocari.
Semodgomis wvimiT iqneb aRar darCes ram cocxali.
***
mutribi rom daberdeba da arvin sTxovs mas simReras,
sjobs dasjerdes erTi puris maTxovrobas da miRebas.
***
Seni Wkua Tuki xalxis siaveTa mgvreli aris,
Sen moriels hgavxar amiT, xolo Wkua gveli aris.
***
yvavs Tavisi simaxinjis rom SeeZlos Tavad cnoba,
boRmisgan mouwevda mas TovliviT Cumad dnoba.
***
sadac msmenels yuri smenis wadiliT da ndomiT eba
mkvdar moZRvarsac moesurva misTvis brZnuli qadageba.
***
am sawuTros uangarod brunva arsad ar uyvarda,
Seyvarebul wyvilTa sulis da sxeulis brunvis garda.
***
fexze Tu gaqvs borkilebi, moSorebas misas SeZleb,
xolo sulis borkils SenSi mosaxsnelad fuWad eZeb.
***
visac fiqri eWvebSi da gansacdelSi myofs mosvlia,
is Tavisi TavisaTvis Cumi filosofosia.
***
qariSxals xom SeuZlia xe moTxaros fesviT bevriT,
balaxs ki ar avnebs rames, miva masTan sargebeliT.
***
ragind bulbuls Seedaro da masaviT morTo stvena,
ver gaigeb _ vards rad etrfis da ras galobs misi ena.
***
xalxis omi hgavs bavSvebis mTlad uazro kinklaobas,
rad ibrZvian?! rad Cxuboben?! _ ver xvdebian mis raobas.
***
ganiSore Sen Tviseba _ kargia Tu aris avi,
rom Seicno ganwmendili sakuTari Seni Tavi.
78
***
rogorc mzeSi sidiades ganWvrets metad mWvreti mTvaris,
swored ase brwyinvalebac sinaTleze meti aris.
***
marTalia, Sxamiani gveli cocxlobs Tavis SxamiT,
kacisTvis ki saSiSia da sikvdili moaqvs amiT.
***
zRva baRia mxolod misTvis, vinc SobiTve zRvis Svilia,
xolo miwis SvilebisTvis sikvdili da tkivilia.
***
suls ver xedav, Tumc sxeulma misgan SeZlo moZraoba
da sxeulis moZraobiT unda SevZloT sulis cnoba.
***
Tumca xalxi bazris gzebze erTnairad iareba,
erTs siame daaqvs guliT, sxvas ki dardTan ziareba.
***
roca CvenTvis ucnobia - raa kargi da ra cudi,
saSvelisTvis umal Cndeba aTasobiT varaudi.
***
sanexveze Sobili Tu aris sadRac raRac matli,
mas nu mosTxovT, rom Seicnos surnelebis didi madli.
***
Tanabari Tu ar aris qorwinebis oriv mxare,
meuRleebs sul eqnebaT SfoTi, Cxubi da simware.
***
is siSave naxSirisa cecxlSi aris damaluli,
raic, cecxli roca qreba, aris TvaliT danaxuli.
***
arakaci qonebis da Cinis Sovnas roca SeZlebs,
yvelgan Tvisi naZirlobis gamovlenis mizezs eZebs.
***
briyvs rom Tanamdebobisgan aqvs siSlege da ziani,
msgavs siaves ver moitans asi lomi braziani.
***
ar Seicvlis gzas da savals cis tatnobze mTvare badri,
ragind ZaRlma uyefos da hkadros qceva arsakadri.
***
rkina Tu xar, andamatis saqme aris Seni parva
da Tu Tiva an Cala xar, mogi paravs sadRac qarva.
***
79
mliqvnelobas mZafri Suqi axlavs da rom gaielvebs,
gzad mimavals Tvals ubrmavebs, veRar xedavs fexs da xelebs.
***
lampariT rom ganaTdeba, rac TeTri da Savi aris,
gsurs Tu ar gsurs, gamoCndeba _ mimino Tu yvavi aris.
***
gulwrfel Txovnas sxva hqvia da mliqvnelobas _ sxva saxeli...
mefes mefis gvirgvini aqvs, xolo ofofs _ savarcxeli.
***
`vWame vardis murabao” ar Tqva, roca nivris suni
Sen amogdis piris Rrudan - yvelasagan dasawuni.
***
Sens tans axla raic amkobs, aris mxolod naTxovari,
erT saaTSi gaflangav da ar dagrCeba saxsovari.
***
adamis Zes dasawyisSi sZlevs Zilis da Wamis vneba,
magram bolos amaRlebiT angelozebs utoldeba.
***
xis yviTeli foTlebisken mosakrefad xels nu gaSli,
im foTlebis miRma Zebne, sadac aris mwife vaSli.
***
gonieri ara hqvia, mgels SesTxova vinac dacva,
uadgilo adgilidan _ dacva ara! _ gijobs gacla.
***
Tumca zogi xandazmuli uZlurebiT ZlivsRa dadis,
misi Wkua frTas isxams da danavardobs cidan camdis.
***
nakaduls hgavs adamis Zed wodebuli arsi yvela...
wyali masac Tu aemRvra, mis wiaRSi yvelgan bnela.
***
sxeuls msgavsi sxeulisken rom miafrens didi vneba,
maSin yvela borkili da yvela xundi aiyreba.
80