Boek MO Hoofdstuk 1-3, 8, 9

Goddelijk als altijd/gewoonlijk,
leven en werk van Mo Mohammed zoals verteld aan Luc Alofs
Mijn naam is Hubert Ronald Mohammed and the I transform myself into Mo.
Mo, 10 juni 2017

EFU YU BLAKA
ALA SORU MANIRI
DE SUKU
Als je zwart bent, proberen/weten ze alle soorten manieren om je eronder te houden
EFU YU BLAKA
DE GEBROIKI BLAKA
FU BROKO BLAKA SAKA
Als je zwart bent, gebruiken ze zelfs zwarten om je te vernietigen.
WAKA FLAKA
Loop – kijk om je heen.
AI BLAKA
FU SAN EDE UNU MUSU TAN
SAKA SAKA
Ay Zwarte, waarom moeten wij zaagsel zijn?
BLAKA KEBA TAPU NA FETI BLAKA
LOBI YU SFREFI
RESPEKI YU SREFI
ONDROFENI YU SREFI
Zwarte, hou op met dat gevecht, hou van je zelf, respecteer jezelf, erken jezelf
BLAKA
Zwarte
Mo
Table of Contents
Hoofdstuk 1: Mohammed........................................................................................................5
1. 1 Suriname.....................................................................................................................................5
1.2 Aruba............................................................................................................................................7
Hoofdstuk 2 Zeewijk en Rancho, Aruba................................................................................8

2.1 Straatmadelief.............................................................................................................................8
2.2 Opa en Oma Blatz.....................................................................................................................10
2.3 Werken in Colony 14 jaar.........................................................................................................13
2.4 Sint Augustinus en Don Bosco...................................................................................................14
Hoofdstuk 3: Utrecht, 1962-ca. 1968....................................................................................18

3.1 Ziekenhuis.................................................................................................................................18
3.2 Wilhelminapark.........................................................................................................................22
3.3 Breedstraat................................................................................................................................23
3.4 Werk..........................................................................................................................................25
3.5 Van Ginnekenlaan.....................................................................................................................27
3.7 Desiree, van Utrecht naar Amsterdam......................................................................................31
Hoofdstuk 4 Amsterdam, 1....................................................................................................33

Hoofdstuk 5 Aruba, Curaçao, 1972-1974.............................................................................34
5.1 Aruba, 1972...............................................................................................................................34
5.2 Curaçao.....................................................................................................................................39
Hoofdstuk 6 Suriname en Brazilië..........................................................................................43

Hoofdstuk 7 Amsterdam, tot 1982.........................................................................................43
Hoofdstuk 8 Suriname, 1982-1991.........................................................................................44
8.1 Dochters.....................................................................................................................................44
8.2 Dans Passiecollectief en Thalia Theater....................................................................................48
8.3 Meneer van Linschoten, 1985....................................................................................................53
8.4 Kunstwereld in Suriname..........................................................................................................54
8.5 Wonen........................................................................................................................................59
8.6 Winti in Suriname.....................................................................................................................64
8.7 Nationaal Ballet.........................................................................................................................65
Hoofdstuk 9 Aruba, 1991-2019..............................................................................................70

9.1 Familie Mohamed.......................................................................................................................70
9.2 Kunstwereld Aruba 1, coming home...........................................................................................71
9.3 Oudere artiesten.........................................................................................................................78
9.4 Kunstwereld Aruba, 2, nieuwe generatie....................................................................................83
9.5 Het boze oog, Jimmy’s Place.......................................................................................................87
9.6 Kunstwereld Aruba 3, de politiek................................................................................................89
9.7.1 Geld en roem...........................................................................................................................95
9.7.2 Starting a relationship..............................................................................................................96
9.7.3 Rugpijn en reizen.....................................................................................................................98
Hoofdstuk 10 Divine as Usual / Goddelijk als altijd, een reisverslag.....................................105

Hoofdstuk 1: Mohammed
1. 1 Suriname
Faisal Mohammed Noor, mijn vaders vader komt uit India. Eigenlijk heette hij niet eens zo. Hij
vertelde dat zijn Hindoenaam Bhagwan Sahay was, echt een Indiase naam. Dat was een familie
van geleerden. Bhagwan Sahay was de Gouverneur van Kerela in India in 1967. In zijn tijd
gingen de geschoolden in India reizen. Er is een verhaal dat opa eigenlijk Hindoe was, maar zijn
op een gegeven moment is hij Christen geworden. In die tijd was overgaan van Hindoe tot
Christen fout; je werd verstoten. Voor opa was er al eerder een neef op de boot gestapt. Volgens
mij zijn ze samen van Kerela in het zuiden van India vertrokken en zijn ze naar Trinidad gereisd.
Daar heeft hij zijn naam veranderd in Mohamed en daarna is hij naar Suriname gegaan. Hij
kwam als machinist in Berlijn terecht, een voormalige plantage, vlak onder waar nu vliegveld
Zanderij is.
Het waren daar afstammelingen van Afrikanen en toen kwam die Hindoe. Ik heb gehoord
dat mijn grootvader de tweede was. Hij was geen contractant want alle arbeidscontractanten die
hebben na 5 jaar een stuk land gekregen. Opa niet, hij heeft geen land gehad, dat was eigenlijk
ook wel zielig. 1 Opa Faisal, zo noemden ze Opa Mohamed, heeft later ook bij waterleiding
gewerkt. 2 Hij deed ook conciërgewerk voor de Rooms Katholieke kerk, maar werd hij later
protestant toen hij een christelijke Surinaamse vrouw kreeg.
Hij trouwde niet met een hindoestaanse want dat was te laag in de kasten. Zijn eerste
vrouw was een Chinese maar die kon geen kinderen krijgen en dus is hij weggebleven toen hij
bij de spoorlijnaanleg in Suriname werkte. Ze waren denk ik niet getrouwd, want ze heette voor
ons nooit oma Mohammed. In Berlijn heeft hij mijn vader, Alexander Jozef Philipus Mohamed
verwekt en ook nog een zusje, maar die is gestorven. Daarna heeft hij met mijn oma geen
kinderen meer gemaakt, maar wel met andere vrouwen. De moeder was van het Lingergeslacht,
met fatsoenspatroon Bijlhout, de latere man van mijn oma Bijlhout. Zij zijn dus halfbroers en
halfzussen van mijn vader. 3 Wij moeten ook familie van Jopie Pengel zijn, want opa heeft met
de tante van Jopie Pengel kinderen. Wij zijn ook familie van oud-president Venetiaan want mijn
1
TXT 2-16 vervolg jeugd Aruba versie 2
2
3
grootvader Mohammed heeft kinderen met zijn tante. Zij heette Snow. Fred Derby is een neef.
Hij is ook geboren op Berlijn. Hij is ontsnapt bij de decembermoorden en niemand weet waarom
hij niet is vermoord. 4 Ik ging bij Venetiaan thuis toen Bouterse aan de macht was, ging ik hem
opzoeken, weet je wel, very intelligence person.5
Mijn vader is niet helemaal in Berlijn opgegroeid. Er was een verhaal van elf mensen die van
buiten kwamen en in Berlijn gingen wonen en er gebeurde iets. Een jongen overleed in het water,
dat komt bijna nooit voor. Achter een kreekje is er een oude begraafplaats. Heel vreemd, de
verhalen daarover gaan nog steeds rond. Ze doen daar nog steeds rituelen bij de rivier. Later,
toen ik een tijdje met mijn zoons in Berlijn woonde, mocht ik van mijn familie niet in het water.
Toeristen van de stad die daar logeerden mochten wel in het water, maar omdat ik van daar ben,
mocht ik niet in het water gaan van ze. Als je familie bent is het verboden. Toen zagen we 's
avonds om 12 uur zagen we onze familie. Ze gingen ze het dorp zuiveren van geest die jongen
heeft laten verdrinken met een schaal met een ei. Ze slaan met grote kokers, in Cromantietaal om
de geesten tot rust te brengen en het water te bedanken en geen lichamen meer te nemen. Dat
was tot 6 uur 's morgens dus zolang doorgegaan, zijn ze bezig geweest6. Het is dan ook een week
of twee rustig in het water. Dat zagen we nog toen ik met de jongens op vakantie daar woonde. 7
Toeristen zijn er ook niet zo happig op. Als ze vernemen dat er daarachter een begraafplaats ligt,
dan komen ze niet meer terug.
Daarom heeft mijn opa mijn vader daar weggehaald toen hij een jaar was. Hij heeft mijn
vader op de schouder genomen en is naar de stad gelopen. Daar is hij bij een of ander familielid
ingetrokken. Mijn vader was wel geliefd in Berlijn. Opa Faisal had een
verantwoordelijkheidsgevoel. Hij zorgde dat ze naar Aruba kwamen voor de olieraffinaderij.
Dankzij hem is oom Sjaak is gaan studeren en rechter geworden en mijn vader pipefitter. Ik weet
niet waarom die anderen niet heeft kunnen helpen. Hij had ook kweekkinderen in Suriname. De
meeste kinderen en kleinkinderen lijken niet Hindoestaans meer, alleen Takhai en een paar
anderen. 8
4
5
TXT 13-5-17a strafwerk
6
TXT 3-6-17 Bralizie
7
8
1.2 Aruba
Volgens mij heeft vader mijn moeder op de boot ontmoet toen ze in de jaren 20 naar Aruba
kwamen. Hij was pipefitter en hij had in Suriname drie verloofdes achterlaten, dat is wat er
verteld wordt. Moeder heette Adeleide Mieta Mohamed Blatz. We zijn met zijn tienen 5 broers
en 3 zussen. (9)
Ik weet niet of Oom Nelis samen met vader is gekomen of later. Volgens mij was hij een
halfbroer van mijn vader, een mooie mulatto-achtige man, maar hij was alcoholist. Hij is later
naar Suriname teruggegaan en hij ging bij Parbobier werken. Oom Nelis heeft 20 kinderen gehad
hoor. Ik heb er zeker 19 van persoonlijk ontmoet (10). Oom Nelis was de vader van mijn
lievelingsneven en volgens mij is een van het ongeveer 6 jaar geleden uit New York op Aruba
gekomen. Hij had iedereen van de familie bezocht behalve mij, maar op een gegeven moment
kwamen we elkaar toch tegen. Later zei hij nog Mo ik ga je wat vertellen, als ik jou niet had
ontmoet was mijn hele trip naar Aruba waardeloos. (11)
Dus toen kwam oom Nelis naar Aruba en daarna oom Sjaak. We hebben nog een foto van
toen hij aankwam. Oom Sjaak is later griffier en toen rechter geworden. Veel mensen praatten
over hem; dat hij ze goede raad gaf en zo. Mensen die voor hem bij het gerecht hebben gestaan,
allemaal ze komen ze met iets positiefs. Hij heeft ze altijd iets positiefs gegeven. Laatst vertelde
een meneer Geerman me dat hij toen hij jong was, hij iets met een auto had gedaan in
examentijd. Hij moest voor het gerecht komen. Oom Sjaak had verteld dat de boete eigenlijk 600
gulden was, maar dat hij er 300 van maakte en hij legde uit, Als je een auto heb, heb je vier
soorten papieren nodig en zus en zo. Dat is wat ik bedoel. Mensen praatten goed over hem.12
Oom Sjaak woonde een tijd in Zeist of in die buurt, allemaal in mooie grote huizen met een tuin.
Ik was toen met Susan Beth Morisson, Amerikaanse, ze is Indiaans. Met haar ben ik een keer
daar gegaan, ik heb daar gelogeerd bij oom Sjaak. 13
Mijn vader heeft nog meerdere broers. Bijvoorbeeld, toen ik in Suriname woonde bij de
Vrije Atheneum bij een neef die vroeger de minister-president was, kwamen we een keer twee
9
TXT 2-16 vervolg jeugd Aruba versie 2 5 broers en 3 zussen is acht.
10
11
Opname 16-6-17b
12
TXT 27-4-17d Suriname politiek
13
broertjes van mijn vader tegen, een politieagent en leraar wiskunde. En op een gegeven moment
kwam ik erbij en hij zei, Mo wij willen ook marihuana roken. Een politieagent en een
wiskundeleraar. 14
Hoofdstuk 2 Zeewijk en Rancho, Aruba

2.1 Straatmadelief
Vroeger woonden we in Standard Ville, later noemden we dat Congoweg. Mijn vader was
pijpfitter en supervisor in de Lago, maar ik wist nooit wat hij er echt deed. Vader was een goede
vriend van Charley van Charley’s Bar, daar kwamen toen de Nederlandse en de Surinaamse
gemeenschap. Mijn vader en moeder waren goede dansers, you know, they used to swing. Hij
was een korte man en hij sprak niet veel15. Mijn vader was: thuiskomen, eten, slapen en zich
nergens mee bemoeien, alleen als het te erg werd, dan zei hij mijn moeder, Hé, neem de riem en
dan kwam vader, eh-pats! eh-pats!eh-pats! Veel en hard, maar als je snel begon te huilen dan
hield hij wel wat eerder op. 16 17 18
I was not my mother’s favorite. Ik zou bijna zeggen welke vrouw is niet moederlijk?
Mijn moeder was extra moederlijk. Die is moeder in het kwadraat, maar ze zag dat het niet
werkte bij mij. 19 Mijn zus Helen heeft me vroeger eens verrast toen ze het voor me opnam bij
mijn moeder. Ze zei, Ma, je hebt tien kinderen gehad die kunnen alle tien hetzelfde zijn. Mo is
een buitenbeentje, laat hem. You know, I have female friends all over the world. De enigste
liefde die ik niet heb gekregen is van the person who made me. Dat is iets wat ik niet bij mijn
moeder heb gevonden. 20
Ik was een straatmadelief. Als ik in mijn jeugd van school kwam, borg moeder gewoon
mijn kleren op. Ik moest naaktlopen want anders was ik direct weer de straat op, want ik was een
straatmadelief. Maar als ik kleren had, dan was ik weg. Bijvoorbeeld, er waren een paar
opgeschoten meisjes - eentje was van Hindoestaanse afkomst - mooie meisjes met een beetje
standing. Ze vonden me een mooie zwarte jongen en die namen me mee. Lekker zwerven.
14
TOT 15-6-17b Jeugd en Suriname
15
XX MO 1 Jeugd op Blass XX
16
17
18
TXT 2-16 vervolg jeugd Aruba versie 2:.
19
TXT 8-5-17b Brokopondo
20
Txt 3-6-16 Sumeree 0.48.30.
Daarom nam mijn moeder mijn kleren van me af als van school kwam. Ik had een buurmeisje
Ada en die kwam soms bij ons thuis boodschappen doen voor haar moeder. Als ze bij ons huis
langskwam, probeerde ik mij dan achter een tafel te verschuilen, you know what I mean. 21 Al
die dingen hebben me wel vrijgemaakt voor allerlei bullshit-taboes. 22
@ Verhaal van vuilnis op Smal. Bebloede voeten op een feest….

@ Verhaal geld verdwenen, maar Wally heeft het gedaan en niet Mo.
Ik plaste nog in bed toen ik 12 was. Als mijn moeder rijst ging wassen, dan moest ik dat water
drinken en als ik dan naar bed ging, was die plas nog groter. S’-avonds om 12 uur maakte ze me
altijd wakker. Op een dag schreef mijn moeder een briefje voor mee naar school, Hij plast in zijn
bed en dat speldde ze op de rug van mijn hemd. Die dag heeft niemand me gezien hoor. Ik ging
gewoon spijbelen. Ik ging naar school, maar halverwege ging ik ergens een bosje schuilen tot de
school uit was en dan ging ik terug naar huis.
Ik heb er geen trauma van overgehouden, maar toen ik in 1962 naar Holland ging, zag ik
er wel tegenop om met allemaal mannen op een kamer te liggen en dan in mijn bed te plassen.
Maar gelukkig was het toen plotseling over. Je plast nog hier en bed, je stapt in het vliegtuig, je
komt in Holland en je gaat slapen, en weg – nooit meer in bed geplast. Dat was een pak van mijn
hart. Toen ik later in Amsterdam op de Zeedijk woonden, hadden we een vriend, we noemden
hem Juan Piso. Hij liep altijd met zijn hand in zijn broekzak. Hij hield steeds zijn penis vast
tegen het plassen. Ik dacht ik bij mezelf, Mijn God, zo had ik dus ook moeten lopen als ik er niet
vanaf was gekomen. 23
Na school moest ik het huisvegen elke woensdag en zaterdag. Op 14-jarige leeftijd
maakte ik brood, 80 van die kleine broodjes voor de hele familie. Elke woensdag en zaterdag
maakte ik brood en ze vonden allemaal dat mijn brood het best waren. Ik nam heb altijd van
koken gehouden en van bezig zijn met de keuken en dingetjes. Ik was geen boos kind, ik kon niet
boos worden, ik accepteerde. 24
21
22
TXT 2-16 Vervolg Aruba versie 2; XX MO 1 Jeugd op Blass XX
23
24
TXT 2-16 Vervolg Aruba versie 2.
Kijk ja, we waren dus de familie Mohamed en ik moest constant horen, Denk aan de naam, denk
aan de naam, maar ik kwam toch in aanraking met de politie. Weet je, ik was 14, 15 jaar oud en
ik was een paardenliefhebber. Ik heb nooit een paard gehad, maar ik had er altijd twee of drie in
mijn tuin van mensen die ze bij me brachten om te onderhouden, om ze te eten geven. Dat was
wel veel werk. Op een dag staan we voor die paarden. We vonden dat die beesten heel mooi en
bol konden zijn, maar deze waren een beetje magertjes. Ik weet niet wie met het plan is
gekomen, maar verderop was er een grote chicken farm en dus er was mais. Toen ben ik ’s-
nachts met een paar vrienden en met een paard daarheen gegaan. We hebben een paar mooie
zakken mais op dat paard gezet en meegenomen.
Maar ze zijn erachter gekomen. We hadden een oud tapijt op dat paard gezet en dat was
er onderweg afgevallen. Toen zijn ze gaan checken. Een stuk tapijt, … paardenhaar. Wie zijn
hier bezig met paarden? …. O ja, die jongens van Zeewijk ….. Nou ja, het was op een
woensdagmiddag en ik was net brood aan het maken en ik moest van de bereden politie mee naar
het bureau. Daar zag ik een paar jongens die hadden meegedaan en ik zei, Hé, luister eens, jullie
hebben genoeg namen genoemd en er zijn nog een paar jongens, maar die laten we eruit. Die
werden toen niet meer opgepakt, maar wij moesten blijven. Vader was woest, want op een
gegeven ogenblik, toen ik om 12 uur van het politiebureau kwam met mijn vader, hij nam een
achterweg naar huis en op een gegeven moment viel hij mij aan. Ja, ik moest wegrennen. Dat
was wel moeilijk voor hem. 25
En ja, toen moest ik voor het Gerecht verschijnen: je was een dief. Het is met een sisser
afgelopen. Het was wel een zogenaamde schande voor de familie. Mais gaan stelen voor een
paard. Die paarden waren blij, maar ja, onze ouders waren niet zo blij. Voor die paarden was het
een mooie ramp en dus we hadden toch ons doel bereikt. 26
2.2 Opa en Oma Blatz
Ons huis op de Congoweg was te klein geworden en we zijn op Zeewijk gaan wonen en bij de
grote vakantie, ging ik vaak naar haar vader en moeder Blatz in de wijk Rancho, Oranjestad, aan
de andere kant van het eiland. Daar had opa zijn drukkerij. Hij was typograaf en maakte met lood
eigen platen en daarmee je kon afdrukken. Ik hielp met het vergulden van heilige
communiekaarten, trouwkaarten, maar ook deed hij bijvoorbeeld reclame van een koe met een
25
Opname 16-6-17b TOT 15-6-17b Jeugd en Suriname
26
TXT 2-16 vervolg jeugd Aruba versie 2; TXT 27-4-17d Suriname politiek
melkbus. Zo heb ik met koperverf leren werken en dat doe ik de laatste tijd weer veel in mijn
werk. 27
Opa Blatz was een van de oprichters van club Suriname. Hij was een heel culturele man.
Hij was een zwarte man, echt uit Afrika, maar hij gaf ook tangolessen. (28) Hij kon alle soorten
dansen en er lopen nog steeds mensen rond die kunnen zeggen dat ze van mijn opa tango-les
hebben gehad. Hij heeft ook een boek geschreven, Het Klingerkabaal. Klinger was een
Hongaarse soldaat die in de jaren 19-weet ik veel, een coup wilde plegen in Suriname. Niets
geworden hoor, maar mijn opa heeft toen dat boekje geschreven: het Klingerkabaal. Ik moet het
opzoeken, hoor.29 And my grandfather, he was very respected in the neighborhood. Een zwarte
man uit Suriname met een drukkerij. Zijn beste vriend was dr. De la Fuente, die was voor de
Surinamers in de politiek en al die politici kwamen bij hem. He had connections. 30 Opa Blatz’
jaardag is 1 juli en dan is het Ketti Kotti want de slavernij was afgeschaft. Daarom mocht opa hij
verjaardag niet vieren. In Suriname niet en in Aruba niet, toentertijd. Hij moest het een dag
ervoor of erna vieren.31
Oma Blatz was a beautiful Dominican women, een te gekke vrouw. Zij kon niet lopen,
want ze had een of ander eczeem. Ik heb veel tijd met haar doorgebracht en zij heeft mij leren
koken. Als mijn broers en zussen in de vakantie op Zeewijk waren, dan was ik bij oma. Zij was
mijn beschermengel. She protected me. Iedere keer dat het vakantie was, ging ik daar naartoe en
tussendoor ook. Mijn zusjes Helen en Norma woonde ook in de Oranjestraat bij opa en oma
Blatz. Opa Blatz had geen personeel. Er valt me één persoon te binnen, Wally Warning. Een
bekende persoon vroeger, hij was ook gitarist. Hij was niet vast, want mijn zusjes, die hielpen
veel, want die woonden daar met hem, vooral mijn oudste zuster. Norma was heel veel in de
drukkerij, veel meer dan ik.
Ik ben half opgegroeid in Rancho en ik vond het heerlijk daar. Ik ken die buurt goed. Het
was een oud Arubaans gehucht met veel oude herenhuizen en een paar hutten voor bediendes.
Veel huizen met oude dikke muren. Ik vond het nooit erg om daar te gaan, lekker rustig en de
mensen waren vriendelijk. 32 Toentertijd was er een opslagplaats van mensen met een barretje
27
28
29
30
3-14 Zeewijk Rancho 50
31
TXT 1-7-17a Aruba
32
met avocado, mango’s en bananen in kisten, die daar werden opgeslagen. Ook Padu Lampe, die
zie ik nog voor me. 33 Padu del Caribe Lampe is een van de beste kunstenaars van het Caribisch
gebied en hij nodigde me later altijd uit, misschien omdat wij allebei aap zijn, het Chinese
sterrenbeeld aap. Hij is stier en aap. Ik ben steenbok en aap. Het eerste beeld dat ik van hem heb
is toen ik 13, 14 jaar oud was. Daar bij La Linda kwam hij langs met de auto, altijd zo'n Clark
Gable-achtig type, zo'n soort filmster. Ik zag hem voorbijrijden weet je wel, een bepaald beeld
van heb ik nog, zo met de auto en toen ben je jonger, strak gezicht weet je wel, very serious. Hij
was op Aruba helemaal the big rockstar. Ik vond hem later altijd artsy, zo met dat creatieve
kapsel. Hij heeft een boek geschreven toch, dat ze binnenkort kunnen bellen met de overledenen.
34
Nou ja, daar in de Rancho was ik ook wel stout hoor. Als ik aan de drukkerij denk, denk
ik altijd aan een tafel met een la voor de boodschappen en zo. Het kleingeld ging altijd in die la.
Ik was vaak in die la aan het kijken. Je nam niet veel, weet je wel. Je nam stiekum 50 cent, kan je
het je voorstellen, 50 cent stelen van je opa?35
Op een gegeven ogenblik, 1954, we verbleven toen in de stad, want was het orkaantijd en
de orkaan Hazel kwam naar Aruba. De hele familie was naar Oranjestad gegaan, want Zeewijk
was te gevaarlijk aan zee. Ik was met mijn oudste broer Wally naar de film gegaan zonder te
vragen. We waren op het Rialto-theater geklommen en daar stonden we ergens te gluren want we
hadden geen geld om binnen te gaan. 36 Het was donker en we lopen later op weg naar huis en
ineens zien we onze opa en die had zo'n zweep bij zich, een balata zweep, zo’n paardenzweep.
My god, what?! Wij sprintten naar huis en Oh my God, twee van die tikken is genoeg hoor. 37
In mijn jeugd hebben ze ook gezegd dat ik niet lief voor oma Doville was, want toen
kwam ze vier weken op bezoek. Ik was 14, 15, 13 jaar en ik was een plaaggeest. Ik heb die
vrouw niet leuk behandeld. Oma Blatz was voor mij een godin en dan ineens komt er een andere
oma en ik was niet leuk voor haar want ik had al een grootmoeder. 38 Ik kon het niet verwerken. I
didn't treat her nice en ik werd agressief tegen dat mensje. En volgens mij kon ze niet aardig
tegen mij zijn door mijn houding. Het was een mooie vrouw hoor, heel slank, sterke
33
34
TOT Mo Aruba kunstwereld en racisme jaren 70
35
36
37
38
persoonlijkheid39. Als ik in Suriname zou zijn gegaan zou ik misschien een goede kleinzoon voor
haar zijn, maar niet op Aruba.
Drie van mijn grootouders zijn hier gestorven, maar ik weet niet eens waar hun graven
zijn, because I don't go to funerals. Opa en oma Blatz zijn hier gestorven en opa Mohamed, mijn
opa uit India ook, want hij kwam altijd zijn zonen opzoeken. Ik was op dat moment niet hier. We
hadden toen die oom die rechter Mohamed was en dus waren al die hoge pieten op de begrafenis,
maar niemand kende opa. Het was een begrafenis terwijl niemand die man kende. 40 Ik ben
opgegroeid naast het kerkhof van Zeewijk. Dat was mijn speelplaats en ik heb afstand van die
plaats genomen. En ik hoef ook niet naar elke begrafenis, echt waar niet.41
2.3 Werken in Colony 14 jaar

In mijn jeugdtijd. Ik was 14 jaar en ik ging in de Lago Colony werken. Mijn moeder hield
niet van me. Je zou denken dat ik als jonger kind een wat betere behandeling zou krijgen, maar ik
niet hoor, zeker niet van moeders kant. Bijvoorbeeld, ik kan me nog herinneren, een broek van
me was tussen de ketting van de fiets gekomen en die was kapotgegaan. En er werd niet genaaid
voor me, het werd gewassen en zo moest ik het weer met die kapotte broek naar school. En
zodoende dacht ik bij mezelf Okay, ik kreeg geen nieuwe broek, dan ga ik zelf werken. Ik ging in
de Colony tuinen bijhouden, dingetjes maken voor die mensen. Ik ken de namen nog, familie
Osborne en een Amerikaanse familie Jansen. Er woonden alleen maar Amerikanen daar. Volgens
mij woonde daar een blanke Amerikaan met een Cubaanse vrouw, maar geen zwart
Amerikanen.42
Ik deed daar tuin schoonmaken, bladeren vegen, want ik hou ervan. I loved to do it. Dus
dat had ik al jong gedaan en daarna ga ik lekker amandelen eten. Ja, en die vruchtenbomen
plunderen bij kleine beetjes. 43 Die familie Jansen hadden een dochter Debby, die was ook mijn
leeftijd. Daarmee had ik contact met die mensen, die meisjes van mijn leeftijd in de Colony toen
al. Ik heb zelf een keer van dat verdiende geld van aan mijn oudste broer gegeven.
39
40
TXT 2-16 vervolg jeugd Aruba versie 2 En een vriend, ik had hier een foto van hem, hij leeft op Bali,
hij leeft op Bali echt waar, Lao. Ik had een foto hier van hem zitten. Ik heb hem een paar keer ontmoet toen ik
klein was, toen kwam die op bezoek. En volgens mij is die man ook hier gestorven.
41
3-14 Zeewijk Rancho 50 Verhaal Alleen thuis met vader, geesten in huis van het kerkhof.
42
TXT 22-4 van alles kunstwereld Suriname
43
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht
Toen ik voor mister Jansen werkte stelde ik mij altijd netjes voor en omdat hij Ronald
heet, zei ik vaak Ronnie Mohammed – dat is mijn officiële naam. Op een gegeven ogenblik
stelde meneer Jansen mij voor aan mister Osborne en die man vroeg Are you a black moslim?
Nou, ik wist dat ik zwart was en verder niet, dus zei ik, Yes, I am. Toen kreeg ik een extra goede
behandeling: Because they thought you were a black Muslim. Een keer wilde ik schoolvrienden
meenemen naar de Colony, maar die werden teruggestuurd bij de toegangspoort. Ik vond dat heel
vreemd. 44 Maar ja, ik was 14 jaar en wat weet je dan van racisme, van Moslims, Marcus Garvey
et cetera, et cetera?
Ik kende een heleboel Arubaanse vrouwen die daar werkten in de keuken: een
huishoudster uit Zeewijk, twee buurvrouwen van me. Zij kookten voor die mensen en als ik klaar
was met werken verwenden ze mij. Oh, mijn god, die hamburgers waren good food en
bruinbrood. De Arubanen kenden toen geen bruinbrood, maar ik at bruinbrood, peanut butter en
cold milk, tot nu toe ben ik daar verslaafd aan. Ik heb dat werk gedaan tot ik wegging. I had a
good time there. 45 Toen was het schoner daar. Geen kapotte gebouwen, maar mooi. Het is nu een
rotzooi. 46
2.4 Sint Augustinus en Don Bosco

Ik ben hier in San Nicolas naar de middelbare school gegaan. Ik heb nooit van school gehouden,
dus ik was veel bezig met het tekenen van jurken, kapsels, gezichten en ik heb ook een gedicht
geschreven toen ik 14 jaar oud was: ‘Wie ben ik’, en dat heb ik toen op een radioprogramma
voorgelezen. Leeftijdspoëzie, iets van,
Wie ben ik?

wat ben ik?
waar ben ik?
waarom ben ik?
wat ben ik?
Ja, ik ben ik.
44
45
46
Ik had een bijnaam gekregen: Mohamed Hatta. Toen was Soekarno met de bevrijdingsstrijd van
Indonesië bezig en Mohammed Hatta hoorde daar ook bij. Die was de eerste president van
Indonesië. Fred Edgar heeft mij die naam gegeven. Ik zat eerst op de Sint Augustinusschool,
maar ze hebben me eraf getrapt en toen moest ik naar de Don Boscoschool. Dat was een B-
school voor de armere kinderen van San Nicolas. Dat was een zwartere school; meer zwarte
jongens van the Village waren daar.
Daar op die school was het niet gemakkelijk voor me. Er was altijd een strijd tussen
Surinaamse afkomst, afkomst Sint Maarten, en noem maar op al die Bovenwindse eilanden.
They were English. En dat had je die blanke jongens van Savaneta en wij waren toch anders en
van huis uit spraken we Nederlands. Op school had je dan niet zoveel problemen, maar de
Engelssprekende jongens probeerden de Nederlandse taal beter te leren dan jij. Dat was een soort
competition. Ik werd veel geplaagd want die jongens van de Village, they were English speaking
from the Caribbean islands. Ik werd uitgemaakt voor bosneger en dat door die zwarte jongens uit
the Village. Er was er eentje, die woont nu al 50 jaar in Duitsland, die zei dat ik slangenogen
had. Praat me niet over wimpers: trauma. Vrouwen vonden mijn wimpers mooi, dat is tot
vandaag aan toe. Toen ik jong jaar was, trok ik ze eruit omdat het te vrouwelijk was, want weet
je wat het was, de Engelssprekende jongens, die noemden mij daarom bosneger Mijn jongste
dochter zei weleens tegen me, Papa, weet je hoeveel vrouwen jouw wimpers zouden willen
hebben?47
Daar op Don Boscoschool ben ik overgegaan ik moest weer naar de Augustinusschool
voor de bovenbouw. Oh my God, er was een onderwijzer daar, leraar Frans, he didn't like me, he
didn't like me at all. Misschien had hij geen zin meer in lesgeven of zo. En ik werd echt
gedwarsboomd door een onderwijzer, frère Leo. Hij liet me een keertje strafwerk maken en drie
weken deed ik erover. Ik kon wel leren hoor, ik heb nog vrienden die zeggen van Mo was sterk
en Mo very intelligent. Er is een politieagent waarmee ik naar school ging, hoofdinspecteur
Peterson, hij ze me later nog, Mo vroeger was je echt gevaarlijk, nou niet meer. Echt waar, dat
was in 2010, op 10 februari, weet ik nog. 48
Via Jan Helman in contact met Ellis Juliana. Van Helman moest ik een boek lezen, de
Stille Plantage. Ik weet niet of ik het gedicht van Juliana op de radio heb gehoord toentertijd. Hij
47
XX MO 1 Jeugd op Blass XX; TXT 1-7-17a Aruba
48
is me akelig bijgebleven omdat hij ook een zwarte man was. Weet je, je groeit op in een wereld
van verschillende civilisaties. Muziek moesten we op onze manier ontdekken. We hebben het
geluk gehad, want in de Aruba melting pot je luisterde naar alles, je was beïnvloed door alles.
Nat King Cole en dan hoor je Celia Cruz en wij met onze Surinaamse muziek. Zelfs opera
hoorde ik, want toen ik bij opa Blatz verbleef, woonde er een Nederlandse vrouw die een
operazangers was. Ik ben opgeroeid met haar zang. Ik hoorde die stem van haar en je ging ook
naar de katholiek kerk, daar hoorde je weer anders. En dan, dan ineens hoor je Ellis Juliana en je
weet dat er ook iemand is zich één voelt met ons. Juliana was ritmisch. Dat was voor mij een
groot voordeel. Ik ben hem nooit vergeten.49
Gedicht Juliana
Op San Nicolaas hadden we een meisje Marva Hodge. Ik weet dat ze 24 oktober jarig wordt. Zij
is later grote zangeres geworden in Holland. Ze had een hit uit musical Hair, Let the Sunshine in.
Ze hebben veel geld gemaakt toen. Dat was in 1969. Zij was een jaar voor mij in Holland en ik
heb haar toen opgezocht, maar dat is toen verwaterd. Volgens mij was ze met een schoolvriend
van me, Ivan Groeneveld. He was always funny. Ja, we zaten samen op Augustinus college. Je
kon met hem lachen toen, altijd grappig. Je had ook Lord Cobashi Groeneveld, de grote
Calypsonian. Ik weet eigenlijk niet of dat zijn grotere broer is, maar Ivan was later Spooky van
Spooky and Sue. Zij hadden ook hits in Nederland, ze deden mee met Eurovisiesongfestival,
shows in Frankrijk, Japan ook, maar toen hield het op. Maar weet je, Ivan deed alleen de
optredens; op de opnames zong een Surinaamse jongen: Big Joe Russel. Net als Boney M
eigenlijk, die kwam ook uit San Nicolas en die mocht ook alleen met de shows meedoen. 50
Verhaal verblijf op Bachelor’s Quarters.

Verhaal Rug kapot in gym
Toen ik 16 was wilde ik niet meer naar school. Ik was bij mijn opa's drukkerij en toen zei ik,
Opa ik heb geen zin om naar school te gaan. Opa zei dat ik in de drukkerij kon komen werken.
Dat leek mij wel interessant want ik wilde echt van school. En toen zei hij, Weet je, op die grote
49
TXT 2-16 vervolg jeugd Aruba versie 2; XX MO 1 Jeugd op Blass XX.
50
TXT 1-7-17a Aruba
cruise ships heb je ook een drukkerij. Hij zei niet, maak de mavo of maak de ULO af; hij zei
Maak een keuze, wat doe je? Je kan daar gaan, maar je kan ook je school afmaken. Dat cruise
ship leek me wel interessant. Wat als je daar kan komen? Ik zeg, Wow.51 52 Maar toen kwam de
griffier, oom Sjaak, Jij daar, school afmaken, papiertje, dit en dat. Blablabla. Familie, zus en zo.
Pff, okay, laten we dat maar doen en dat heb ik toen maar gedaan. 53
Op het Sint Augustinus college was al vijf jaar achter elkaar iedereen geslaagd. Dat was
een soort record. Want wat was het? Je mocht 's avonds komen studeren voor je examens, van
20.00 tot 24.00 uur op school. Want het was heel vreemd op school hè, iedereen ging steeds naar
huis met een grote tas vol boeken, maar ik had twee schriftjes. Ik weet nog dat frater Laurentius
is gaan rondvertellen dat er dit jaar zeker één persoon zou zakken. Ja dat was ik, omdat ik niet
kon studeren. En ik denk natuurlijk, Ik slaag, fuck you. 54
Ja, we hebben het examen gedaan. Ik had een blauwe guayabero van mezelf en ik had een
broek van mijn vader gestolen om aan te trekken, want dat had ik niet zoveel kleren. We
begonnen om 8 uur en om 3 uur in de middag was ik klaar. De laatste leerling was om 5 uur
klaar. Ik moest dus 2 uur wachten op de uitslagen. Die kwam de koster brengen. Everybody was
afraid of him, maar ik niet. Hij kwam en al voor de uitslag gaf hij mij al een hand. Toen iedereen
het hoorde, zeiden ze, maar dat kan niet? Mohammed geslaagd? Een paar vroegen zich af of
mijn cijferlijst verwisseld was, maar ik had geen problemen met leren. I don't have a problem
with that, no. Ik dacht alleen maar hoe ik van Aruba weg kon komen. Je kon een beurs
aanvragen, toentertijd. Dus dat was het voor mij en ik ben ook gegaan. 55
Weet je, ik ga je wat vertellen. Toen ik opgroeide was mijn vader pijpfitter en ik zag dat
dat niks voor mij was. Oom Hugo heeft nog geprobeerd om mij zoiets te laten leren, maar dat
ging niet goed. Al die apparaten, ik vroeg me alleen maar af wat is waarvoor? 56 Ik zag mijn
moedersbroer, volgens mij was hij accountant, a very intelligent man. Ik vroeg me ook af wat ga
ik zelf worden? Ik was 17 jaar en op een gegeven ogenblik had ik een soort plan gemaakt. Tot
51
3-14 Zeewijk Rancho 50 ….Op een geven moment in de zesde
52
53
3-14 Zeewijk Rancho 50; XX MO 1 Jeugd op Blass XX TXT 27-4-17d Suriname politiek
54
55
XX MO 1 Jeugd op Blass XX; 3-14 Zeewijk Rancho 50
56
mijn 28ste doe ik dit en tot mijn 32ste doe ik dat, maar het zou niet voor een baas zijn. Dat nooit,
ik zo nooit voor een baas werken, al moest ik blijven zwerven en dat is was gebeurd is. 57
Toen ben ik uit mezelf gaan solliciteren in het ziekenhuis en daar ben ik aangenomen, St.
Johannes de Deo ziekenhuis in Utrecht, Mariaplaats, bij de Dom. Mijn ouders waren blij. Ik
kreeg een mooi pak, pet, schoenen en heb afscheid genomen. Ik had een vriendin toen, eigenlijk
was ik verliefd op haar zusje, maar zij had mij overrompeld. Later is ze een grote zangeres
geworden op Curaçao.58 Ik zeg, Wij ontmoeten elkaar op vliegveld. Maar waar gaan we afscheid
nemen? Er is er geen toilet. En ze zegt, Ja Mo, daarbeneden. Wij de trap af, ik daarzo, 17 jaar
oud en de grote loverboy uithangen met mijn meisje. Lekker. We hebben afscheid genomen en ik
ging dan op reis naar New York. Ik vertrek met het vliegtuig en daar ontmoet ik Norma, een
mooie Curaçaose vrouw, verpleegster was ze. Zij heeft tot New York op mijn borst geslapen. In
New York moesten we vier uur wachten. Ik begon te wandelen, stond op een kruising en ik dacht
bij mezelf, Mo, je kunt hier blijven of doorgaan naar Nederland, maar ik dacht aan mijn ouders
en voor ik het wist, I was on the plane to Amsterdam. 59
Hoofdstuk 3: Utrecht, 1962-ca. 1968

3.1 Ziekenhuis
Ik kwam in Nederland aan. Amsterdam 1962, septemberkoud en het eerste wat ik deed was een
jas kopen voor de regen, een grote valies, mooie schoenen en een mooie hoed. Ik nam een bus en
ineens stond ik op de Martelaarsgracht bij Centraal Station. Later had je daar de Parabar en aan
de overkant had je later een Curaçaose bar, volgens mij bestond die toen nog niet. Ik ging naar
een Hollandse bar om de hoek, de naam ben ik vergeten.
En je moet weten dat ik in San Nicolas gewend was dat alle vrouwen in een bar hoeren
zijn. Ik maak die deur open, zie mannen en evenveel vrouwen en ik zeg tegen mezelf, Wow,
zoveel hoeren!’ Dat waren mijn eerste woorden in Amsterdam. Ik bleef om me heen kijken en ik
ben schoorvoetend naar de bar gegaan, Kan ik iets drinken? Volgens mij heb ik toen een Jonge
Klare van iemand gekregen. Van Suriname kende ik Dafian, dat is 80%, dus dit was water voor
mij. Ik vertelde dat ik net uit Aruba kwam en in een ziekenhuis ging werken. Ik viel wel op, met
57
58
XX MO 1 Jeugd op Blass XX: En ….. 0.35.14 ze is getrouwd.
59
mijn mooie nieuwe pakkie aan. Mensen vroegen, Mag ik even je huis voelen, je geeft niet af. Of
ze vroegen ze even aan mijn haar mochten zitten. Ze vonden het net schapenwol, het is echt.
Volgens mij ik ben toen uiteindelijk dronken geworden.
Ik heb de trein naar Utrecht genomen en ik ging naar het ziekenhuis. De broeders die me
ontvingen, zeiden dat ik me had moeten melden, want dan hadden ze me willen afhalen, maar ik
vertelde ze dat ik een dagje had genoten in Amsterdam. Ja, iedereen praat over Amsterdam,
legde ik uit. Ik stonk natuurlijk naar alcohol en ik vertelde dat 30 pilsjes ophad. Dat doe ik niet
elke dag, maar ja, zo was ik alvast in Nederland ingewijd.
Voor ik het wist, moest ik mee naar de Burgemeester Reigerstraat, daar hadden ze een
huis voor internen, vlak bij het Wilhelminapark, heel sjiek. Daar kreeg ik een kamer met nog
twee andere verplegers. Maar er waren ook Ashruf, een Surinaamse jongen, Winston Fortin, een
Arubaan uit mijn buurt en Boertje Croes. Hij is tandarts geworden, maar hij is al gestorven. Ook
had je Marcelino de Windt. Die was later hoofd van de keuken bij het oude San Pedro ziekenhuis
hier op Aruba. Hij zat ook op die school, dus twee Arubanen, een Surinamer en ik, maar zij
waren al eerstejaars, tweedejaars en ik was kersvers. Ze waren lieve jongens. 60
Er was een kinderafdeling in het ziekenhuis waar ik kwam te werken en ik was daar graag. Bij
die opleiding tot verpleger hadden ze een kinderafdeling en dan zag je kinderen die kwamen
ondervoed met schurft binnen. Dat waren kinderen van die langharige ludiekelingen toentertijd,
provo’s van ‘Leef en laat leven’ en van samen in een commune leven, weet je wel. And they had
no time for the children because they were too busy with themselves en dan werden die kinderen
ondervoed, ziek. Ze brachten die kinderen daar met schurft en al. Ik weet nog hoe frater
Arnoldus de hele dag rondliep: O, o goede Heer, ziet tot ons neer. Dat is wat hij zei, Kinderen
van God, wat is ons lot met zijn kruis? Zelf was hij geen lieverdje. Op een keer, was een kindje
aan het huilen en Broeder Arnold heeft is aan dat oor getrokken, tot bloedens toe. Ik werkte veel
op die afdeling and I used to give these kids extra attention, you know, make sure you get their
food. Ik nam de tijd, ik verwende ze en gaf ze te eten. Ik ging van die kinderen houden en zij van
mij. We kregen een band. Believe it or not, ik heb meegemaakt dat een vader en moeder hun
kindje kwamen halen maar dat het kind niet meewilde. Ze zei, Nee, nee, ik wil bij Mo blijven. 61
60
61
MO2 opleiding verpleging Utrecht; TXT Herione en Rugpijn.
So I loved the hospital. Ik had lekker contact met die patiënten hoor, die mannen die daar
komen en hun families. Want je hoort zoveel verhalen. 62 Ik heb daar bijvoorbeeld contact met
dominee Kraft gehad. Hij was dominee van Curaçao geweest en hij heeft er boeken geschreven.
Ik heb een beetje met hem gesproken, waarover weet ik niet meer. Ik wist niet dat die man
bekend was hoor. Hij is me bij gebleven, want hij is gestorven in mijn armen. 63 En meneer
Houten vergeet ik ook niet, die werkte bij Van Houten chocoladefabriek. Oh god, kanker,
terminal kanker. Zijn dochter die bracht altijd chocolade mee. Op het laatst zegt meneer Van
Houten tegen mij, Mo, ik heb een lekkere vrouw, is dat iets voor jou? Ik ga toch weg. 64
Als iemand doodging dan moet je het lichaam gaan afleggen in de kelder. Dat is een trip.
Daar in het mortuarium ligt een dode hier en ligt een dode daar. Dan ga je met je brancard met
een nieuw lijk. Dominee Kraft deed ik ook, geloof ik. Je staat tussen twee lijken in en dan ineens
valt er een hand, een dode hand tegen je aan. Ik ben die dag weggevlucht; ik heb die keer niet
eens een lift genomen. Broeder Arnold is toen gekomen en hij heeft het klusje geklaard.65
Ik was in die tijd zelf ook geopereerd aan mijn appendix. Wat is gebeurd? Dokter Kleper
was de arts en toen hij klaar met me was, hij zegt, Goh Mo, bij iedereen hebben we maar zo’n
sneetje nodig, maar bij jou was het snijden, snijden voor ik er doorheen was. Jij hebt alleen
maar buikspieren daar.
Maar ik viel wel op. I was the black guy, maar ik sprak toch een goed woordje
Nederlands, Spaans, Surinaams en ik kon me ook behelpen met Frans, want ik kwam pas van
school. Op een gegeven ogenblik was het zo dat als er een Marokkaanse patiënt kwam of een
Spanjaard, dat ik de tolk werd van de arts. Soms moest ik meelopen met de hoofdverpleger of
met de artsen. Ik ben er niet voor betaald hoor; ik heb het allemaal voor niks gedaan. 66 Dat gaf
wel jaloezie want je loopt met de arts mee dus je ben assistent van de dokter en eventjes geen
verpleger 67. Dat gaf wel onderling wel gedoe.
Toen begon de misère weer. Er was een narcotiseuse daar en als ik klaar met mijn werk
was, kwam ze altijd naar mij toe om te praten. Je bent zwart en waar kom je vandaan?, en zo. En
ook dat riep bij sommigen jaloezie op, want die narcotiseuse vond mij leuk en we hebben een
62
TXT Herione en Rugpijn.
63
64
65
TXT Herione en Rugpijn. 1.12.49
66
67
paar keer gezoend. Maar wat was er gebeurd? Ze bracht mij naar haar huis om kennis te maken
met haar moeder. Oh my God, haar vader en moeder hebben een werkster, Elsje Wolf. Zij was
getrouwd met een marinier en hij was er dus bijna nooit. Ze was een mooi vrouwtje en zij wilde
me. Op een gegeven ogenblik lag ik in het Wilhelminapark met Els en daar begon ik een affaire,
niet met de narcotiseuse, maar met Elsje Wolf. Ik was 19 jaar. 68
In het weekend mochten de Nederlandse jongens naar huis, maar ik kon niet naar Aruba
en je moet dan voor 10 uur binnen zijn. Er woonde nog een Arubaan of wat in andere kamers,
maar ja, die waren al twee jaar daarzo en hadden hun eigen bezigheden. Dus wat deed ik dan,
dan ging ik bij een van die vriendinnen logeren of naar een dancing. Ik moest om 12 uur binnen
zijn, maar we woonden in een sjieke buurt en achter ons was een garage en er was een muur, dus
ik deed alle moeite om te springen. Daar moest ik op en naar een dak en zo kon ik naar mijn
kamer in het internaat. Ze hadden me kunnen neerschieten als een dief. ‘Het is maar een zwarte’,
maar zo kwam ik even weg uit die ziekenhuisentourage. Ik ging vaak tot 3-4 uur weg en niemand
had het ooit in de gaten. Dat ging goed, maar I break the law so I was free and I could stay with a
friend. 69
Na negen maanden stopte ik met de opleiding. Ik was een paar maanden daar toen ze me
vroegen of ik Zwarte Piet wilde spelen voor het ziekenhuis. Ik weigerde en zei ga daar lekker
daarmee door, maar ik niet en ik zei dat één van de blanken zichzelf maar zwart moest verven.
Toen kwam Kerst, Oud op Nieuw en ze vroegen me welke dagen ik vrij wilde zijn. Ik zei
met Kerst, want ik was 26 december jarig. Ze gaven mij Kerst en vertelden dat ik op Nieuwjaar
dienst had, maar daar had ik geen boodschap aan. Ik kwam pas weer aanslenteren op 3 of 4
januari. 70 Ik nam toen meteen maar ontslag. Mensen, ik ben hier klaar. Het ziekenhuis vertelde
me dat ik ze een stap voor was want ik was fout geweest. Ze hebben me goed gepakt daarzo,
want ze speelden een dirty trick. Ik had eerst een nieuwe baan moeten zoeken en dat heb ik niet
gedaan en op deze manier kreeg ik geen uitkering want ik had zelf ontslag genomen en niet zij
mij. Ik kreeg 30 gulden in de week en, Halleluja, I had no more home, maar ja het maakt niet uit.
Broeder Arnold zal gedacht hebben, Kinderen van God wat is ons lot? O, Lieve Heer kijk op ons
neer. 71
68
TXT Herione en Rugpijn; XX MO 1 Jeugd op Blass XX
69
XX MO 1 Jeugd op Blass XX; Herione en Rugpijn.
70
71
XX MO 1 Jeugd op Blass XX; TXT Herione en Rugpijn.
3.2 Wilhelminapark
Weet je, dus na 9 maanden was ik alleen, met een uitkering van 30 gulden per week. Ik kon elke
week mijn 30 gulden halen. Drinken we wat, dan is het in een rondje op en de rest van de week
at ik bruinbrood en pindakaas met chocomel. Just like in the Colony when I was only 14 years.
Ik had een spijkerbroek en een T-shirt, zelfs in de winter. Ik ben nog wel een keer gaan
protesteren en dus op een gegeven moment zei ik tegen de officier Mijn bet-betovergrootvaders
en -moeders hebben als slaven voor de Europeanen gewerkt en hun salaris was fors lager dan
de uitkering die ik nu van jou krijg. Zij hebben gewerkt, gezweet, pak slaag gekregen, bijna geen
eten. Hun kinderen zijn verkracht et cetera, et cetera. Wij zijn er gelukkiger vanaf gekomen en ik
ben hier in Holland beland en wat kom ik doen? Ik kom kijken wat zij hebben voor ons
achtergelaten. Jullie noemen het uitkering, ik noem het terugbetaling. Dus ik word nu sociaal
behandeld, al is het maar 30 gulden, want die grootouders hebben toch zo niet zo goed gehad
als ik.72
Ik was veel alleen, vaak in het Wilhelminapark. Toentertijd had je in Utrecht een groep
Surinamers, dat waren oude journalisten en mensen die vanwege de politiek in Nederland zijn
beland. Een stel intellectuelen. Benny Oost, journalist, hij heeft de Brassa Day, de dag van de
omhelzing, opgezet. Advocaat Van de Heuvel, dominee De Ronde en Akswijk, die is een grote
advocaat in Amsterdam in geworden, dus een stel intellectual guys. Harold Riedewald
bijvoorbeeld, die ken ik sinds de jaren 60. Hij is ook een steenbok is één van de zestien die door
Bouterse vermoord is met die decembermoorden. Ik heb later leuke dingen met hem meegemaakt
op het paleis in Suriname. Hij zei, Mo, we zijn steenbokken, wij hebben de mooiste vrouwen hier.
We hadden een café waar we allemaal bijeenkwamen, 10 uur ‘s morgens en er kwamen
Hollandse meisjes koffiedrinken. Wij gingen gewoon daar om te bietsen. Om te kijken welk
meisje genoeg geld had en die we kunnen aanspreken. Sweet talking, Wij willen met mooie
meisjes kennismaken et cetera et cetera. Je houdt toch van chocolade? Heb je geld, koop een
koffie voor mij dan. Dat was allemaal sweet talking bullshit. 73 Er was een neefje van Lou
Ligtveld, de schrijver Albert Helman, ik heb later iets met zijn dochter Noni gehad, maar ik was
72
Maar toen zij ik tegen hun weet je wat het is, dit geld is eigenlijk van mijn betovergrootvader, want
mijn betovergrootvader, van vaders kant heet Blatz en je hebt Blatz hier in Aken. Ik heb zelf 1, ik heb zelf met
Rosita Blatz in Aken gelegen. 0.11.42
73
MO2 opleiding verpleging Urecht …. 0.08.18
toen veel met dat neefje, Louis Oostelen. Zijn moeder was een nicht van Lou Ligtveld. Zij waren
vanaf de jaren 50 in Nederland. Hij was echt zo’n mix, want Lichtveld is van Indiaanse afkomst
en hij was bruin. Ze noemden hem Vieze Louis Oostelen, want hij klampte de mooiste vrouwen
aan, zorgde dat ze dronken werden op hun eigen geld en dan ging hij mee met ze. Hij deed
verder niets, alleen vrouwen hosselen.
Maar ja, ik was een Arubaan en ik werd door hen geplaagd. Kan je voorstellen? Ik groei
op Aruba op als kind van Surinaamse ouders, maar ik werd door de Engelssprekende jongens uit
San Nicolas bosneger genoemd. En in Holland kom ik bij de Surinamers terecht en zij spreken
mij aan op mijn Papiamento. Weet je, het Papiamento dat we op Aruba spreken is voor een
Surinamer uit de stad net als een bosnegertaal en dan kwam er weer commentaar, Ja, die
Djukataal die jullie spreken daar op Aruba. En Djuka’s zijn voor hun echt de domste bosnegers
hoor. Dus ik sprak hun Surinaams, maar ik was toch die vreemde en dan begonnen ze me ook
Mozes en alle soorten namen te geven. Zo wordt word je altijd in het hokje van de ander gezet. 74
Ik denk, Wat is dit? Op een gegeven moment werkte het niet meer. Die andere Surinaamse
jongens hadden hun werk en dat ik steun trok, werd mij dat door die groep Surinamers kwalijk
genomen. Ik werd een drop-out. 75
3.3 Breedstraat
En toen heb ik een kamer gekregen in de Breedstraat, naast het arbeidsbureau. 76 Tien gulden per
week. Gewoon een bed erin en dat was het. Net met zo’n smalle spatie ernaast zodat je kan je
aan de zijkant lopen om je broek uit te trekken, dat was het. Er woonden veel oude mannen daar.
En hoe betaalde ik mijn huur? Wel die Surinaamse studenten hadden een vrouw uit Suriname
thuis in Amersfoort of die plekken en zij kwamen dan toch ook nog een Hollands meisje tegen.
Zij waren mooie bruine jongens toentertijd. Zij waren niet veel, misschien waren er van die 20
bruine Surinaamse jongetjes in Utrecht. 77 Er was genoeg te vangen voor ze en dan moesten ze
een plaatsje hebben. Ze konden toch niet met die vriendin thuis bij hun vrouw komen. Ze hadden
vernomen dat ik niet werkte en dan benaderden ze me, Mo ik heb gehoord dat je plaatsje hebt...,
of, Mo, ik heb een meisje, maar ik kan haar niet naar huis brengen …… Ik vond het goed, O,
dus je hebt een kamer nodig? Weet je wat het is, hier is de sleutel, tweehoog, je maakt de deur
74
MO2 opleiding verpleging Urecht
75
76
77
open. Maar een ding, wel eerst de matras opdraaien. Is tien gulden, tien gulden okay? Dank je
wel. Dus zo verrichte ik mijn vriendendiensten. 78 Het was maar een klein huis en een klein
kamertje, met een buurman hier en buurman daar. De huiseigenaar riep vaak van beneden,
Godverdomme, ze zijn weer bezig in het naaihok!’, maar hij liet het toe. Ik heb zelfs een meisje
daar geholpen, ze was zwanger van een vriend, Corry, een mooi Nederlands meisje. Ze zei, Mo,
ik moet een modderbad nemen voor een abortus. Ik heb haar toen nog geholpen, volgens mij.
Opeens, na een paar maanden had de huiseigenaar een ongeneeslijke ziekte. Hij ging naar
het sanatorium en zijn kamer beneden kwam leeg en ook al die andere oude mannen gingen weg,
want er was geen huisbaas en er woonde een zwarte met al die herrie. Dat was ik en ineens had
ik daar een huis met wel dertien vrienden die bij me verbleven. Ja, zelf een student Grieks en
Latijns met een lange baard. Ik heb zijn naam nooit onthouden; hij studeerde en kwam daar
slapen. Met meer dan dertien man sliepen we toen in de Breedstraat. Niemand ging bij de
buurman, want dat was het arbeidsbureau. Daar ging iedereen met een grote bocht omheen. 79
Er was ook een Hindoestaanse jongen daar. 0.21.04 Richard naam was echt zo’n Ottelo
type, een Hindoestaan uit Suriname. Richard en ik waren de enigen van de groep die marihuana
rookten. Hij vroeg me een keer, Mo rook je, rook je marihuana? en toen begon het voor mij. Ik
ben er nooit meer opgehouden.
Richard was met een hoertje genaamd Annie en een keer zijn we een bar ingegaan. Er
was een vrouw die was getrouwd met een familielid van Ciro Kroon, een parlementslid van
Curaçao. Ze was gescheiden en zij had een baan daarzo. Op een gegeven ogenblik werd er iets
over Richards vrouw gezegd. Richard liep gewoon die bar in, gaf die vrouw een mep en iedereen
bleef bang. Dat was Richard, een domme kracht, maar good looking, dat wel.
We sliepen dus met twaalf, dertien man in de Breedstraat op de eerste verdieping, want
niemand wilde meer boven slapen. Op een dag kwam die vrouw van Richard, Annie bij mij
slapen. Echt een stevig lichaam, een tof wijf. Ik moest mijn mannelijke taak vervullen met angst
en onder haar chantage, want ze wilde en zou me hebben, ook al zou Richard me vermoorden.
Op een gegeven moment zijn we maar ergens anders op de vloer gaan slapen, waar ze ons niet
konden horen, maar die anderen zaten ook wel te gluren hoor. Ik was constant bang dat Richard
binnen kwam lopen. Toen we later een keer met hem waren, zinspeelde met dat geval. Ik moest
78
79
80
even vrezen voor mijn leven, maar hij snapte het niet. I go into some nasty situations.
3.4 Werk
In Utrecht heb ik tandheelkundige statistiek gedaan. Ik moest berekenen hoeveel kiezen en
tanden de tandarts hadden getrokken en daar een rekening van maken. Een kantoorbaan met
vaste uren. Ik moest om 9.00 uur beginnen, en om 7.00 uur zat ik al in zo’n koude tram. Iedereen
in de tram was koud en boos. Ja, daar kon ik niet tegen en daar kon ik ook niet meer naartoe, dus
nee. Dat heb ik ook maar twee weken gedaan. Ik ben er niet voor weggelegd. Sorry, this is not
for me. 81
Ik heb ook in Amsterdam gewerkt. Ik moest de inventaris opmaken voor een stoffenzaak.
Op een gegeven moment stuurde hij mij weg om geld in de parkeermeter te gooien of hij stuurde
om een brief thuis te bezorgen en die dingen. Ik heb het daar ook het twee weken volgehouden.
Daarna ben ik niet meer gaan werken en heb ik een vriend mijn salaris laten ophalen. Dat was
januari 1968 82
Ik woonde nog in de Breedstraat en eens komt er een Surinamer met een Duitser langs of
we in Duitsland in de bouw willen gaan werken voor vijf mark per uur. Ik zeg, Vijf mark, dat is
heftig, dat is goed geld man. Ik wist niks van de bouw, maar ik ga mee. Zo zijn we met een
groepje naar gegaan naar Göttingen, een grote studentenstad en we gingen helpen met grote
luchtkokers opzetten. Pedro Agerkop van de Surinaamse kliek van Utrecht was er ook bij. Maar
wat is het? We sliepen in barakken met strobedden en ze ontdekten dat ik van koken hield. Dus
dat deed ik toen, ik hoefde niet meer die luchtkokers op te zetten. Ik hield de barakken schoon, ik
kookte en ik had het de hele dag lekker warm. Wat ben ik nooit vergeten, toen we pas daar
waren, sprak ik bijna geen Duits. Een paar vrouwtjes zagen me waar we aan het logeren waren.
Ze spraken me aan zeiden ze, Bitte wollen sie ficken? Ik denk, Ficken, ja hoor en ik ren naar
Pedro om me te helpen. Dus het ging lekker. Die voorman een Duitser, hij heeft ons nog eens
gebracht naar de grens om naar Oost-Duitsland te kijken.83
Het was ook zo, dan gingen we naar Duitsland en we kwamen we het weekend terug. Vijf
gulden per uur als je 10 uur per dag werkt vijf dagen is 250 mark voor die arbeid. Iedereen had
80
81
82
83
geld en de mensen die niet waren meegegaan, hadden het bier al besteld. Dan ging je
maandagmorgen weer terug en misschien had je dan nog 10 mark over van de 250. 84
Er was er een voorman Abdul, hij was Surinamer, een zwarte man maar hij had een
Arabisch uiterlijk. Zwart bloed, maar ook Arabisch bloed. Hij werd jaloers op me, dus op een
dag kwamen we bij Vredeburg bij het treinstation om 5 of 6 uur ’s-morgens. Het
Volkswagenbusje zou rijden, naar Göttingen en noem die plaatsen maar op. Op een dag zei
Abdul, Mo, sorry je mag niet meer mee, ik wil je niet meer. Jaloezie, you know what I mean,
maar I don’t mind. 85
Op een dag was ik weer in Duitsland met een andere koppelbaas. We gaven we ons uit
als Afrikaanse studenten en moesten de Burda en de Neue Mode colporteren. Dat waren
damesbladen met patronen erin, weet je wel. We moesten punten zien te verzamelen. Een
jaarabonnement op de Burda leverde ons punten op en als we 1000 punten hadden konden we
een stipendium krijgen van zes maanden. Die koppelbaas kreeg dan van het abonnement een
bedrag en daarvan kregen wij dan weer een bedrag. Sommige colporteurs verdienden wel 1500
mark in de week met abonnementen verkopen, maar ik, als ik 100 mark had verdiend moest ik al
blij zijn. Ik kon het niet, dus ik liep maar wat langs de deuren. Daar woonden vrouwen met van
die mannen die de hele dag weg waren. Ich bin aus Afrika, jawohl, aus Tanzania. Wollen sie
kein Abonnement haben, dann können sie ein kaufen. Haben sie zwei Mark dann kann ich
morgen ein Brötchen kaufen, bitte Mutti. Soms mocht ik binnen komen en kreeg ik van ze eten.
Ah ja, die Kartoffeln die sind ganz gut Mutti.86
Op Soesterberg had je een Amerikaans legerkamp. Ricky Agerkop, de broer van Pedro
wilde in Utrecht op de toneelschool gaan studeren en hij werkte bij de koffieshop in Soesterberg
bij die Amerikanen. Veel van die soldaten waren zwart en er waren veel zwarte artiesten bij. Ze
kenden me, want ik was net als hun. Ricky zou naar Griekenland gaan en hij vroeg of ik die baan
in het soldatenkamp wilde overnemen. Ik zei, Sure why not, want ik ken ze toch al. Ik moest een
foto en mijn naam opsturen voor de bedrijfsleiders en toen die man mijn naam en mijn foto zag,
zei hij tegen Ricky, Goddammed we don’t need no black moslims here. Die man zegt, Mo, je
bent zeker een black moslim. Ja, we don’t need no black moslim. Dat is ook met me gebeurd.87
84
85
86
MO2 opleiding verpleging Urecht, ……. 0.32.08
87
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht: Soesterberg
Maar ik had wel veel contact met die Amerikanen hoor. Ik heb dingen meegemaakt. Ik
was met Pedro Agerkop in Bilthoven bij een Amerikaan en zijn vriendin Leonie. Er werd veel
gedronken en die Amerikaan ging dronken naar zijn kamer. Agerkop was helemaal zat en lag
naast ons te ronken. Ik bleef daar dus over met die vrouw. Leonie was een mooi blond meisje. Ik
kende haar al lang en ineens zijn wij daar samen aan het ronken, maar een ander soort ronken.
Wij eindigden samen in een hoekje. Mo, ik wil je al zo lang en nu heb ik jou. En met wie Leonie
later getrouwd is? Met de eigenaar van het huis van die Amerikaan waar we aan het ronken
waren. 88
3.5 Van Ginnekenlaan

Later ben ik verhuist naar een kamer bij een vrouw in huis, de straat weet ik niet meer. Ze was
eerst de werkster van een weduwnaar met een schoenenwinkel en toen is zij met hem getrouwd.
Zij had een kindje van een andere man, die nog weleens op bezoek kwam. In dat huis maakte ik
schoon en ik kookte. De vuile luiers van het kindje werden in een hoekje in de badkamer gezet
en I just had to clean them. Daar had ik een kamer en toen was Trudy achternaam, in mijn leven
gekomen.89
Zij woonde op de Van Ginnikenlaan in Utrecht met zes vrouwen. Ik kookte voor die
vrouwen; ik hou het huis schoon. Eentje ervan was Marijke. Mooi fragiel meisje, jongenskop,
blond, altijd in een broek en slank. Ze sprak accentloos Surinaams al was ze was nog nooit naar
Suriname geweest. Ze had al een zoontje. Ik wist dat ze lesbisch was en met wie ga ik naar bed?
Met die lesbienne! Ze is de eerste in dat huis waarmee ik naar bed ben gegaan.90 En ik zoek niet
he?
Trudy was like a sister, maar ze zoop en ze is inmiddels ook gestorven. Haar vader was in
de jaren 50 politiecommissaris in district Paramaribo in Suriname. Daarna zijn ze naar Holland
vertrokken. Ze gingen in Bilthoven wonen denkende dat ze dezelfde behandeling zouden krijgen
als de Koningin in Suriname, maar weet je, Black people living in Bilthoven in de jaren zestig,
dat was wel anders dan Suriname voor ze.91 Ik werkte soms voor hem als chauffeur. Hij had
intelligente kinderen.
88
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht, …..55.59
89
90
Txt 3-6-16 Sumeree
91
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht . …..59.36
Trudy was lerares op een school voor autistische kinderen. Ik ben een dag met haar
meegegaan en ik kan me voorstellen dat ze zoop. Stel je voor, allemaal kinderen. Lieve jongetjes
met een mooi gezicht, gaaf en ze kijken ze je aan en ik krijg kippenvel van ze. Al die kinderen in
de klas en het kost een hoop energie om contact met ze te krijgen. It costs a lot of energy. Ik
denk dat geen dag voor deze kinderen zou kunnen zorgen. Het is veel zuipen, veel zuipen, voor
Trudy.
Zij had een vriendin, Marjorie van Praag. Zij hadden een platenzaak in Utrecht; daar
kwamen de laatste rhythm en blues platen uit Amerika. Al die Amerikanen kochten daar hun
platen. Marjorie was een swingende meid, mooie meid, swingende meid. Oei, sexy. Zij was
eerste vrouw in mijn omgeving who died of a over doses of heroin. 92
Bijvoorbeeld, Trudy had ook die Amerikaanse vriend, een soldier die is omgekomen,
auto-ongeluk. We waren toen op Zeedijk en ik had een vriend daarzo Mao Tu Shun. Hij zag er
meer Afrikaans uit; ik ben meer een mix, ik ben kort en hij heette Moutik, een belhamel, wapens
enzo. Tough! Een keer waren we in zijn sportwagen in Utrecht, en hij zei Mo, over 10 minuten
zijn we in de Cuijkstraat in Amsterdam. Terwijl wij rijden zeg ik tegen Frank en Mo, wij zijn
zwarten, maar jij bent een Mohamed en ik heb die Chinese achternaam. Op een nacht, in
Ponderosa, dat is die dancing in de Warmoesstraat, Amsterdam, hij zei weer, Mo ga je mee naar
Utrecht, want hij had een vriendin daarzo. Een paar waren meisjes, familie Neus, ze waren net
mijn zusters, mooie zwarte Surinaamse meisjes en ik zeg, Nee, misschien later. Ik blijf hier.93
Trudy’s vriend die Amerikaan ging met hem mee in die sportwagen, 3, 4 uur ’s-ochtends
en hij als een idioot rijden, Amsterdam-Utrecht en daar stond ergens een truck zonder containers
op de weg en hij reed tegen die truck aan. Die Amerikaan was op slag dood. Mao Tu Shun kwam
zelf in het ziekenhuis met een of ander dingetje aan zijn oog. Men zegt dat hij bij kennis was
geweest en toen heeft hij die dode Amerikaan op de stoel van de chauffeur gezet. Mao Tu Shun
is na drie weken weggevlucht uit het ziekenhuis. He was someting different, echt waar. Lsd
gebruiken en van tweehoog vliegen. Bijvoorbeeld ook, Al Kram was en boxer en de uitsmijter
van Casablanca dancing op Zeedijk. Mao ging hem bedreigen en uitlachen. Hij deed het gewoon,
terwijl ze elkaar daar vermoordden voor vijf piek. 94
92
93
94
TXT Adam-Utrecht 63-71
3.6 Kunstscene Utrecht
In Utrecht kwam ik wel weer andere Surinamers en Antillianen tegen. Ik heb in Utrecht het
geluk gehad om Otto Sterman te zien. Hij was een zwarte acteur in Holland want zijn moeder
kwam uit Curaçao. Net als Ellis Juliana, een zwarte kunstenaar. Ik ken hem niet persoonlijk
hoor, maar ik ken een nichtje van hem. Hij speelde allemaal zwarte rollen op tv en verder was de
televisie wit, helemaal. Zo wit als Nederland zelf in de die periode. Geen zwarten op straat en
geen zwarten op de televisie. There I saw him doing his thing, you know.95
Een heel goede relatie had ik met Julian Coco, de gitarist. Toen ik in Utrecht woonde
ontmoete ik hem, volgens mij als hij de trein ging nemen, altijd in zijn grijze pak en ik heb hem
eens gevraagd om me gitaarles te geven, maar hij wilde me niet, want hij vond me een rebel. Hij
stuurde me naar een ander; een neefje van die acteur Tom Lutz. Daar moest een trap oplopen met
mijn slechte rug. Die Lutz reageerde dan van, Maar jij bent zwart en die Surinamer weigert een
witte trap op te lopen. Mijn god, twintig keer ben ik gegaan, ik zeg, Nee, man, dat is niets voor
mij. 96
Toen ik aankwam in Utrecht waren er bijna geen Arubanen daar, maar op een gegeven
moment kwamen er een heleboel. Ik kende velen van ze. Elke zondag gingen we naar De Refter,
dat was een bekend café in een kelder in Utrecht en veel van hun zijn getrouwd met hetzelfde
groepje. 97 Gerrit Hogendoorn kwam met ons in aanraking, die man is echt een junk. Hij wilde
met ons meedoen. Ik had daar ook een Nederlandse vriend Ted Petersen. Een mooie jongen,
maar een heavy guy. He looks blond and innocent, but he is a boef. We deden samen
kattenkwaad, hosselen en hij wilde een café beginnen. Ik zou hem helpen, maar hij heeft mij toen
in de steek gelaten. Hij is het alleen gaan proberen. Wat ik nooit vergeten kan vergeten is dat zijn
moeder hem ’s nachts kwam toedekken., weet je wat ik bedoel. Ik zit daar in Holland, in Utrecht
komt er een vrouw, je moeder kwam jou ’s nachts om 4 uur even toedekken. Dat blijft me bij.
Why, vraag je je af dus, maar ja. 98
Op de mulo was ik al constant bezig met kapsels, jurken en dingentjes schrijven en ik ben
altijd bezig geweest. Ik had altijd een pen bij me. Wat ik ook veel maakte gezichten, koppen
95
TXT 1-7-17a Aruba; TXT 13-5-17a strafwerk
96
TXT 15-6-17a Noni Lichtveld; TXT 13-5-17a strafwerk
97
98
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht: …..36.04; …..35.47
deed ik ook veel. Maar ik ben niet een type van Ik ga een portret van je maken. Moshushu, die
kan portretteren, hij heeft zelfs een pluimpje gehad van onze koning-schilder Gustav Noel.
In Utrecht, dus nog voor ik naar Amsterdam ging, I was already grooving with art. Er
was een arts academy daar, dus ik ontmoete veel van die jonge mensen die op academie zaten.
Ik begon in Nederland met kleine tekeningetjes, zwart-wit popart dingetjes met een stuk karton.
Ik maakte heel vreemde dingen, maar ook tekeningentjes zwart-wit. Ik ben altijd bezig geweest
en overal, thuis, in het café. Die gaf ik dan weg. Ik heb bijvoorbeeld iets gemaakt over
menstruatie. Ik weet ik kan me nog herinneren mijn eerste werk met acryl, met veel geel. Heel
anders dan de olieverf die ik wel kende. Dat was in de jaren 60. Ik had een vriend Arthur Gulié
en zijn vrouw Marianne. Haar vader was een schilder. Toen hij mijn werk zag probeerde mij te
downen. Gulié zelf was in Batavia geboren. Een Surinamer die in Batavia is geboren.
Dus was in die semi-artiestenwereld in Utrecht. They used to call me de eerste zwarte
hippie van Nederland, want ik had maar een spijkerbroek en een T-shirt. Ik at pindakaas,
bruinbrood en chocolademelk, just like in the Colony. 99 Daar leerden wij Armand van Ben ik te
min kennen en een dichter, Kakel. Iedereen heeft hem vergeten, denk ik. Ik was met een meisje
en ik weet niet of zij de vriendin van Armand was geweest, et cetera. 100
Een vriend van me, Ricky Agerkop, die wilde op de toneelschool in Utrecht. Hij is een
broer van Terry en Frankie Agerkop en zuster Clarita Agerkop. Het laatste wat ik van Terry zag
was dat hij docent ergens in de universiteit in Brazilië was. Ik was veel met die jongere broer die
probeerde op de toneelschool te komen. Hij was light colored, krullend haar. Broer Harry Leo,
maar Pedro, die zal voor een Marokkaan of Arabieren kunnen doorgaan. Ze hadden een zusje
Clarita, die nam me mee. Door Clarita ben ik in Amsterdam terechtgekomen, want Clarita
woonde in Utrecht, zei, Mo ga je mee op stap? Hoe oud was ik, 20 jaar, ze is een mooie vrouw
en ik ging met haar stappen.
Clarita heeft me toen naar Amsterdam gebracht en daar kwam ik voor het eerst in
aanraking met die homofiele club Madam Arthur, daar zag ik voor het eerst twee mannen met
grote snorren aan mekaar voelen. Weet je wat het is, ik ben opgeroeid met homo’s hier op Aruba.
We hadden er eentje, Stropie, hij was heel bekend. Hij verkleedde zichzelf en he was our friend,
99
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht Tot ik op een gegeven ogenblik, dit is het, dit is 1980. Mijn
schoonmoeder had zwart-wit werk van mij, veel zwarte-witte werken. 44.39
100
TXT 3-17 Systema A’dam Utrecht; 37.11’ als ik merk dus dat ik Herman van Veen heeft op zijn
verjaardag van ons een ananas als cadeau gekregen’. …29.10
we never had problems with that. We hadden ook een buurjongetje, Stevie, iedereen wist dat hij
homo was, maar hij hoorde gewoon bij ons. Maar toen in die club Madam Arthur, vlakbij Eilders
en Reinders in Amsterdam zag ik het echt voor me, maar dan artsier dan op Aruba. Er waren gay
shows en noem maar op. Dat was the place to be voor de homo’s en zo. Ze hebben het later in de
jaren 70 gesloten. Nu zit er de Heinken Music Hall, heb ik me laten vertellen. Die mensen
zouden eens moeten weten wat daar allemaal heeft plaatsgevonden.101
3.7 Desiree, van Utrecht naar Amsterdam

Ik zat toen in Utrecht in de kroegenwereld, in de onderwereldcafés. Dat is een tijd waarin
van alles gebeurde. Je had café Drukke Dries, daar heb ik de moeder en de zuster van Anton
Geesink ontmoet. Je had café Zanzibar, dat was van Gerrit Geijssen van de pooiersfamilie uit
Rotterdam. Gerrit werkte in Zanzibar café. Ik was een van de jongsten van die kliek, maar ik
ging naar sluitingstijd van de Zanzibar met Gerrit op stap. Bijvoorbeeld, ik ging met Gerrit om 3
uur ‘s nachts naar Rotterdam naar de hoeren. Daarna kwam hij zijn ex-vrouw tegen, die was
boos, drama, huilen. Als 18 of 19-jarige vroeg ik me wel even af, What the fuck, hoe ben ik hier
terecht gekomen? 102
In die tijd had je Hans van Z, de massamoordenaar, hij zat naast mij in café Zanzibar. Hij
maakte pornofoto’s van zijn vriendinnen en die kreeg ik dan van hem. Hij heeft later een van die
vriendinnen en nog een stel anderen vermoord. Hij heeft levenslang gekregen, maar kwam eerder
vrij. Ook Ouwe Nol, zo noemden we hem, maar eigenlijk heette hij Arnold Rietbergen, kwam
daar. Samen deden ze aan roofmoorden. Die twee ken ik dus allebei van daar. 103
Toen ik nog in Utrecht was, ontmoette ik dit meisje uit Nijmegen. Zij heette Dinie, maar
ik hield niet van die naam, dus ik veranderde die in Desiree. Zij was ouder dan ik. Ik was 19, zij
was 24 of zo en ze had een kind van een Mercedes-Benz dealer in Bilthoven. Ik ben in Nijmegen
op bezoek geweest. Het was een leuke familie eigenlijk, maar wat was het? Haar vader had het
huis verlaten en kwam jaren later op z’n 65e verjaardag terug. Zonder bericht. Het zat allemaal
niet lekker daar. Ze was een keurig meisje en ze moest en zou mij hebben, maar ik wilde het
eigenlijk al snel weer uitmaken 104. Ik vroeg, Meisje, waarom begin je iets met mij? Ik heb niks en
101
102
103
104
jij hebt een Mercedes-Benz dealer. Waarom ga je niet met de vader van je kind, die man is een
Mercedes-Benz dealer, en dit en dat. Op een gegeven moment zit ik met haar in het park, ik zit
achter die babywagen en zei ze tegen me, Mo als je me ooit in de steek laat, ga ik de hoer spelen.
This gave me guilty feeling, ja, een schuldgevoel, So what the hell is this?! Maar op een gegeven
moment besluit ik toch, Weet je wat meisje, het is allemaal te veel. Ik ga er een punt achter
zetten. 105 Toen is ze naar Amsterdam gegaan. Zij heeft daar een vriend ontmoet, een Surinamer.
Zijn bijnaam was Art Blakey, van de jazzdrummer met die uitpuilende ogen. Ik kende hem. He
was a pimp en hij heeft haar toen achter het raam gezet, zodat ze aan haar taak als seksuele
arbeidster kon beginnen. 106
Na drie weken zit ik in Zanzibar, het was bijna twaalf uur en ik kreeg telefoon. Desiree
belde vanuit Amsterdam. Ik heb je toch gezegd dat als je mij in de steek laat, ik de hoer ga
spelen! Ik was er kapot van en zeg haar naar Utrecht te komen. Ik had niet genoeg geld, maar dat
had ze zelf. Zogezegd, zo gedaan en ze kwam. Ze had 700 piek die wilde ze aan mij geven, maar
ik weigerde, Sorry, dat heb jij verdiend. Toen begon ze vertellen dat die pooier haar had
afgetakeld et cetera, et cetera. Allemaal ellende en ze wilde dat ik met haar mee naar Amsterdam
ging, naar de Zeedijk. Ik ben met haar meegegaan en ik ben met haar gaan wonen. We hadden
een kamer op Zeedijk, nummer 10, hoek Olofsteeg en elke avond moest je 50 gulden betalen. 107
Ik was 20 jaar, een Arubaan van Zeewijk naar de Zeedijk.
105
106
107
Hoofdstuk 4 Amsterdam, 1
missing
Hoofdstuk 5 Aruba, Curaçao, 1972-1974
MEE BEZIG!
5.1 Aruba, 1972
Ik ben teruggekomen in 1971, eerst met Reality band en daarna in 1972 met Sumeree. Ik was
met Sumeree naar Aruba gekomen met 30 werken, allemaal zwart-wit en achter glas want ik
kwam een expositie doen. Zwart-wit, het waren a kind of revolutionary, Black Panther-achtige
werken, met zwarten, maar niet veel agressie. Ik had een grote verhuiskist met al die werken erin
en ook een grote plak hasjiesj. We komen op Curaçao aan dat schip zou één dag daar blijven,
maar ik wilde niet wachten. So we took a plane and go to Aruba, dan wachten we daar op de
boot.108 Wij dus terug naar Aruba en de volgende dag zou de boot aankomen en ik ga m'n spullen
afhalen, maar er is geen boot. Ik weet niet waar het schip ondertussen allemaal was gegaan, maar
we hebben onze spullen pas na twee maanden teruggekregen en109 ze hadden mijn hele kist
leeggehaald. Negenentwintig van die zwart-wit schilderijen, achter glas, kapot! Kapot, kapot,
maar mijn plak hasjiesj lag onaangeraakt bovenop. Eén schilderij is er toen overgebleven, een
onzichtbare hand die een vrouw haar hoofd vasthield: Brainwash, het kneden van je hersenen. En
zo kon ik mijn spullen op halen, ik kon nergens m'n klacht indienen. Ik vond het toen het
vreemd. Maar ja ... 110
Mijn familie heeft Sumeree niet echt geaccepteerd, toentertijd. You know, want ze was met Mo.
Wat is gebeurd? Op een gegeven moment, ik kwam thuis bij moeder en toen zei mijn zwager
Naam tegen mij, Mo, jij hebt geen plaats meer in dit huis; ik heb je eten opgegeten. Toen zei ik,
Don't worry, ik heb de oplossing, ik ga naar jouw moeder toe. En dat heb ik gedaan. Ik zei haar,
Mama luister eens, ik heb geen plaats meer in het huis, want jouw zoon heeft mijn eten
opgegeten bij moeder thuis en ik heb honger. Zij zegt, Wat zeg je mijn jongen? Jongen ik heb de
lekkerste dingen voor je klaarstaan. Ik heb goed gegeten, hoor die dag. Vorig jaar ben ik haar
weer op gaan zoeken, want zij leeft nog. Ze is sociaal voor me geweest, maar die zwager was
keihard voor me. Mo, er is geen plaats meer in dit huis, ik heb je eten opgegeten. Maar ik kan
niet boos worden, dus zo los ik dat dan op, zonder agressie. (111)
108
TXT 3-4 Zeewijk Rancho Luc
109
110
111
Txt 3-6-16 Sumeree 0.55.20
Ik had ook nog met Sumeree bij opa en oma Blatz in Rancho gewoond, maar oma heeft
mij het huis uitgezet. Toen had ik ruzie gekregen om iets anders. Opa en oma Blatz leefden
allebei nog en volgens mij werkte opa nog in zijn drukkerij. Hij was van de Schelpstraat naar de
Wilhelminastraat in Casa Rosada gegaan, wat ze nu gerestaureerd hebben. 112 Maar oma zat
zwaar onder de tabletten dankzij dr. Hagens. Oma praatte met zo'n dikke tong en ze was
paranoia, paranoia. Ik was bij mijn oma en op een gegeven moment zegt oma, De buren willen
stront op mijn mond zetten. Toen ging ik kijken wat voor tabletten ze nam. I had gone to Holland
en ik wist van die tabletten. Volgens mij gaven ze die vrouw speed. Mijn God man, what the hell
is this?! Ik ben toen tekeergegaan en ze hebben vader, opa en oma naar het ziekenhuis laten
komen en ze hebben haar tabletten meteen afgenomen. Dat vond m'n moeder wel mooi, want alle
broers en m'n zuster waren hier and they never used to worry en ik kwam uit Nederland en ik heb
wel gereageerd. 113
Later hebben we me wel uit hun huis geschopt hoor. Er was een dubbele rekening die m'n
tante in de buik van mijn opa en oma wilde schuiven, een bedrag van zestien gulden en daarom
ben ik boos geworden, dat vond ik niet leuk van haar. Toen heeft m’n oom - de broer van m’n
moeder - mij en Sumeree in de Rancho op straat gezet. Ik ben toen met Sumeree in een trailer
van een jeugdvriend van me gaan wonen, Romero Baptist, die heeft een fruithandel en hij had
een trailer in de buurt van de hotels. Ja, daar heb ik nog een tijdje gewoond. We gingen naar één
van de keukens van de hotels, daar kregen we van een buurman van Zeewijk die kok was, een
groot bord met het lekkerste van het lekkerste. Zo hebben we een tijdje gewoond. 114
We hebben nog een show gegeven in club Suriname, maar een broertje van mij, Nico,
ging erover en ik vroeg 50 gulden voor een dansshow. We hebben gedanst, maar we hebben het
geld nooit gekregen. 115
Sumeree was spektakel. De mannen begrepen het niet. De doorsnee Arubaanse man
begreep niet hoe je zo’n mooie vrouw kon hebben. How can this black man have such a
beautiful woman? Ze was te mooi. Ik heb op Aruba meegemaakt dat mensen achter het stuur
112
113
114
TXT 3-4 Zeewijk Rancho
115
TXT 3-6-17 Sumeree
door haar waren afgeleid en bam, ongeluk! Op Curaçao was het hetzelfde. Het was maar goed
dat ik altijd met een stok liep vanwege die mannen. (116)
Imro Burke is een ex-zwager van me en Stanley Heinze is zijn vriend. Toen ik hier met Sumeree
aankwam ontmoette ik Stanley. Hij had de leiding over een jongerengroep Pro Hubentud. Ik
kwam net uit Nederland aan en hij ging naar Holland om maatschappelijk werker te studeren. Hij
ontmoete mij en hij wilde dat ik Pro Hubentud zou gaan doen. Goh Mo, ik ben blij dat ik je
ontmoet en Sumeree is te gek, willen jullie Pro Hubentud overnemen? Jullie zijn de juiste
mensen die mijn plaats zouden kunnen innemen et ectera, et ctera. Ik zei, Nou ja, why not, let’s
check ik out, maar laat me eerst een paar van die jongeren ontmoeten. 117 Maar mijn ex-zwager
Imro Burke, he make sure dat ik er niet mee door wilde gaan. Burke is tekeergegaan tegen het
feit dat Stanley had voorgesteld dat ik Pro Hubentud zou overnemen. Ja, ik weet niet wat die
man allemaal over me heeft gezegd, maar die Burke is tekeergegaan en ik dacht: Ik heb nog niks
gedaan, dan moet ik dit al horen? Forget it, forget it. Ik ben niet eens begonnen, al is het me
aangeboden. 118
Ik ben toen nog wel met leerlingen van Pro Hubentud gaan praten to check what the
program was about en 119 op een dag ontmoette ik een mooi zwart meisje van Pro Hubentud. Ik
zeg, Kom we gaan in de lunchroom in de Nassaustraat naam, dan kan je me erover vertellen.
Die plaats was van een of andere vrouw die was getrouwd met rechercheur Marsman. Ik ging
naar binnen en iedereen was blank, allemaal blank, weet je. Er werkte alleen een Curaçaos
meisje daar. Ik zat aan een tafel en het was nog niet schoongemaakt. Ik werd niet bediend, mijn
tafeltje was nog vuil en niemand lette op mij. Ik was met dat zwarte meisje aan het praten en er
komt een blank Arubaanse meisje van de bediening langs en die zegt alleen tegen me, Kico bo
kier?, Wat wil je? Onbeschoft, as if we were thieves. Ik was acht jaar van Aruba weg geweest en
ik denk, What the fuck is this?! This looks like a place for white people only!
Ik bestelde een Cola of iets, maar mijn tafel werd niet schoongemaakt. Dus ik doe het zelf
en ik zet die spullen op de grond. Zij kwam daar en toen moest ze het wel opruimen, ik zei, Ja,
wij zwarte mensen zijn huishouders en huishoudster. Alle tafels ruim je op, maar de mijne niet
116
TXT 3-6-17 Sumeree
117
TXT 8-5-17b Brokopondo 27-37
118
TXT 8-5-17b Brokopondo 27-37
119
omdat ik zwart ben, dus ik heb je geholpen. Ik heb het hier schoongemaakt en ik heb die dingen
op de grond gezet. En weet je wat het verschil is? Bij de blanke sta je en maak je schoon, maar
bij mij moet nu moet je voor mij buigen als voor een koning om die spullen te pakken. Zij werd
hysterisch en ging schreeuwen van dit en dat. Er was een spanning in het gebouw. Toen kwam
de zoon van die vrouw of ik maar weg wilde gaan en we zijn weggegaan. 120
De dag daarop was ik met Sumeree in de buurt en ik denk van ja, de klant is koning. Fuck
it, ik ga reclameren. Ik was mooi gekleed, ribfluwelen broek, rode laarzen, grote hakken, shine,
mooie jongen, weet je. Hier kom ik aan en toen was rechercheur Marsman er zelf. Jij komt er
niet in - je komt er niet in! En ik zei, Godverdomme, iedere klant is koning en blabla. Hij werd zo
kwaad en toen zei hij Kaka pretu, Black shit. He call me Kaka pretu, Black piece of shit! Op een
gegeven ogenblik, begon hij me te schoppen en dan komt er net een kleine zwarte politieauto
met een agent en Marsman wil me laten oppakken. Ik had wiet op me en ik hoorde iemand
roepen, Wie rookt hier marihuana? Wie rookt hier marihuana? Ik probeerde weg te wezen en
liep terug, maar ze pakten me op. Ik vlug die auto in, want anders zou Marsman me echt verrot
schoppen. In de politieauto moest ik mijn shirtje uitdoen en zo ontdekten ze die weed en dus
moest ik mee naar het oude politiebureau in Oranjestad.
Daar waren vier van die politieagenten, allemaal Nederlanders. Ze gaven me een stoel,
maar ik weigerde en ging op de grond zitten. Een eentje van hen schold me weer voor Kaka
pretu, Black shit waar iedereen bijstond. Ik zat op de grond, hij keek naar me en liet me
opsluiten. Ik moest me uitkleden en die marihuana zaadjes rolden zo over de lessenaar op de
politiewacht. Een agent kwam bij me zitten. Zwarte, bo ta loco, je bent gek. Bo ta loco!
Toen hebben ze me naakt opgesloten, zes uurtjes, believe me or not. Die cellen waren
mooi geverfd, echt schoon, maar ik zag een peukje liggen and also a piece of dry shit. En ik heb
het peukje genomen, I put in the shit en heb Kaka pretu op de muur geschreven. Zes uur naakt in
een cel en ik dacht, what a fuck is this? 121 Dus ik begon een beetje lekker tai chi te doen en op
een gegeven ogenblik hoorde ik iemand een aankomen. Ik zag een politieman binnenkomen met
een glas drank en een stuk brood. Dus toen ik zei, Hé, bo ta kibra mi concentracion, je verstoort
mijn concentratie. En die politieman, hij - weet je, je gelooft het niet - die man die bleef echt
stilstaan. Dan kan je je wel voorstellen: een strakke politieman recht voor een naakte zwarte tai
120
121
TOT Mo Aruba kunstwereld en racisme jaren 70 0.48.36
chi man. 122
Na zes uurtjes kwam een een rechercheur van Curaçao, een zwarte, en hij zegt, Mo, jij
bent too much, maar ik weet dat je onschuldig bent. Hij begon dingen in te vullen, maar er
kwamen geen vragen over maruhuana of niets en toen ben ik naar huis gegaan. 123
En meneer Marsman? Years after that, I was living with a Colombian woman in Malmok,
de duurste buurt van Aruba. Me, a black man in Malmok, the only back man who lives in
Malmok and guess in whose house? In Marsman his house! Zijn dochter, die kwam steeds de
huur ophalen. Toen heb ik haar het verhaal verteld van die vader. Ze zei, Yeah Mo, that sounds
like my father. Kan je voorstellen? Dat verhaal bij Marsman, dat is jaren 70. Ik was toen met
Sumeree, toen waren de jongens er nog niet. 124
Sumeree en ik zijn hier getrouwd op Aruba. Dat was een trip, want toen ik met de boot uit
Curaçao terugkwam op Aruba, moest ik 1500 gulden betalen voor de vergunning voor Sumeree,
maar als ik met haar trouwde zou ik die terugkrijgen. Dus dat hebben we toen gedaan. Wijlen
Caruso Boy van de radio en Janet zijn eerste vrouw waren getuige. Janet is een pleegzuster van
mijn broer Franky Douglas de gitarist. Ik had lsd-tabletten bij me en ik stop de helft in mijn
mond. Sumeree we gaan trouwen hoor, hier, neem ook de helft. Sumeree had van een wollenlap
een soort pak voor me gemaakt, mooi hoor en met mijn laarzen and she, she was beautiful. We
zijn lekker naar het stadhuis gelopen en daarna zijn ze ons komen ophalen met een lange
Amerikaanse auto. We hadden een uitgebreid diner op de boot van Balie-restaurant, in de haven.
Daarna zijn we in San Nicolas uitgegaan en Sumeree met haar mooie stem heeft nog gezongen.
Ik was toen om 10 uur 's avonds thuis in Zeewijk bij mijn ouders. Maar Oh mijn God, ze hadden
ze ons er toen daar uitgegooid want we waren niet welkom. Ik woonde toen in die trailer in de
buurt van de hotels.125
Moshushu zat al in haar buik. Toen hebben we een show gegeven Il Classico Tura.
hierzo in Cas di Cultura op 11 en 12 maart 1974 met die drummer, Ivan Curasari. Daarna zouden
we naar de Bahama’s gaan, maar dat kwam er niet van. Toen zijn we naar Curaçao gegaan en
daar is Moshushu Yositaka geboren, 1 oktober, 1974. Moshushu is altijd anders geweest. Hij is
122
123
124
125
TXT 10-4-17 Curaçao #00:33:47-7#
met zijn voeten eerst geboren en met de navelstreng om zijn nek. De vroedvrouw heeft hem
gered. Ik heb haar bedankt met een schilderij. Moshushu was op de dag af negen maanden toen
hij opstond en liep. 126
5.2 Curaçao
We woonden eerst bij Felix de Rooij. Hij heeft een toneelschool op Curaçao. Daarna zijn we
ingetrokken bij een plantage verder bij Frits achternaam, Plantage Vedder van Pedro Antersijn.
Dat was een onderwijzer en een goede vriend van Stanley Brown, de revolutionair. Hij was toen
een politieke partij begonnen, Frente Obrero. Hij had toen een doodskist in/voor zijn huis. We
hebben later een huis gekraakt op Otra Banda. Ik heb het toen schoongemaakt. Het was een grote
plek en vuil en dat vuil heb ik in brand gestoken. Daar wonen de vreemdste mensen. Veel
mensen van Banda Bou die daar in Willemstad waren aangekomen, kale ruimtes ja, mooie
mensen, velen van ze waren echt jong, en looking good. Er woonde ook een Arubaans meisje
met een mooie zwarte jongen, ik ben haar naam vergeten. Mooi gekleed, maar als je in hun huis
kwam: leeg. Ik had elektriciteit ergens afgetapt en we maakten muziek weet je wel.127 Volgens
mij is het nu gerestaureerd, Villa Joubert. En later nog verbleven we bij een nicht van me.
Sumeree was Japans en veel Nederlanders accepteren haar, maar ik ook gemerkt dat mensen
dachten, Je bent toch een kind van een Japanner in de oorlog. Laten we het verleden verzwijgen.
Theo Thijssen was directeur van de Bonaire Oil, hoe het heet, in Bonaire. Zijn vrouw zelf had in
een Jappenkamp gezeten. We waren bij ze thuis en ik merkte dat zij en Sumeree hadden die
speciale band, maar er werd niet over gesproken hoor. Ze hadden een mooie dochter, Daniek. 128
In Amsterdam exposeerde ik werken thuis of in het heroïnecafé
maar in een galerij dat is Curaçao geweest 1974. Mijn eerste expositie op Curaçao was in 1974
met Felix de Rooij in Hilton Hotel. 129
We woonden gekraakt en we zaten altijd op Gomezplein, twee jaar hebben we daar gezeten. We
were happy en ze hadden zelfs ook een keer in de krant geschreven over Moshushu, Sumeree en
126
TXT 17-4-7a Ma Reality Band
127
TXT 006 Politiegeweld.
128
129
TXT 27-4-17e Oude drum
mij. De titel was Een knap stuk krankzinnigheid. Dat ging over ons en hoe we daar verbleven.
Weetje, je zag je dat die Curaçaoënaars vrees voor blanken hadden en dan zagen ze mij met een
mooie vrouw daar. Ik had meestal een lang Afrikaans gewaad aan en Moshushu was vaak half
naakt. Mensen maakten vaak foto’s van ons. Moshushu was een baby van zes maandjes en
Curaçaose moeders kwamen naar hem toe, Kijk hier, ik heb een bosje bacoba, bananen voor
hem, bijvoorbeeld. 130 Yui di Korsow, jongeren van Curaçao kwamen bij me praten,
politieagenten kwamen met me praten, lekker discussiëren en checken of het goed ging.
Nederlandse politici die langskwamen. Hans van Mierlo en die mensen, soms maakten ze een
praatje, maar vaak waren ze met zichzelf bezig.
We hadden een huis gekraakt en er was bijna geen geld meer. Sumeree begon te klagen
en dat moet je bij mij niet doen, volgens mij heb ik toen die laatste 100 gulden genomen. Ik ben
ik weggegaan in de stad, ik heb het opgemaakt en ik ben thuisgekomen en zei, Sumeree nu zijn
we echt blut, wat gaan we nu doen? En toen zijn we hier, je weet toch, te haken. We gaan petjes
verkopen op Gomezplein. We verkochten ze voor 12.50. Ik wil er zes voor mijn zoon in Holland.
En toen kwam die Venezolaanse vrouw. Ze had een gallery in Caracas. Ik wil er twintig en
morgen moet het afzijn. Zo is dat toen begonnen. . 131
Je maakte alles mee. Op een gegeven moment was het zelfs zo, dat ik daar zat en daar
kwam een Chinees, perkament gezicht, weet je wel, en hij gaf me een pakje Marlboro, maar ik
rook geen sigaretten, dus ik zei Ik rook geen sigaretten, maar hij liep door. Dus ik maakte het
open: een flaconnetje met opium.
Bijvoorbeeld, een keer kwam een jonge Amerikaanse toerist foto’s van ons maken, maar
echt agressief, weetje, alsof we aapjes waren, so disrespectful. Ik heb voor mijn rug altijd een
stok mij me gehad en ik stond ermee op: Fuck you, this is disrespectful for my family. Who the
fuck you think you are? If you don’t behave, I am gonna spit on you. Ik spuugde hem en er kwam
er een oudere Amerikaan aan, ook met een stok. Hij wilde een vechtpartij en ik zei, Please,
dammed man, respect our country, man. You can’t fight me here. Goddamned, man! Toen liepen
ze weg, zulke dingen gebeurden. 132
Ja, Curaçao, ik ben er afgetakeld door de politie en dat heeft me mijn rug gekost tot nu
aan toe. Dan zat ik daar met die jonge mensen op Gomezplein en hoe begon het? Iemand was
130
131
132
een jointje aan het roken en toen kwam de politie. Ze namen hem gewoon zo aan zijn pols mee
naar het politiebureau. Ik trok een gezicht van You know, it’s not my business, maar volgens mij
had ik hem die joint gegeven. En toen later kwam een Nederlandse politieagent, volgens mij
heette hij Oosterwolde 133 Hij kwam en nam mij bij m’n enkel. Ik dacht, What the fuck en hij
begon me mee te slepen, maar ik had geen jockey aan en zo sleurden ze me mee naar
politiebureau Wilhelminaplein. I didn’t do anything, maar ze hebben me aangehouden en ze
hebben me daarna weer losgelaten. 134
De andere keer zat ik lekker met de kinderen daar op Gomezplein en er was een meisje.
Zij was ook een Steenbok, net als ik, maar van 14 januari, net als Gustav Noël. Zij zei op een
gegeven moment, Mo, laten we naar Hilton Hotel gaan om te zwemmen met Sumeree en
Moshushu. We gaan daar zwemmen, maar altijd pas na zessen wanneer de Amerkanen niet in
het water zijn, zodat we geen problemen krijgen met Hilton Hotel. Wij gaan daar naar binnen via
zo’n achteringang voor de zwartjes, via het gaas gekropen en lekker zwemmen. Op een gegeven
moment zat ik te praten met een Nederlandse vrouw. Sumeree en Moshushu waren in het water
en verder was er niemand. Vijf minuten later waren er vijf politieagenten. Dus ik zei, Mevrouw,
wij hebben de verkeerde kleur voor het water voor zessen, geloof ik. Mevrouw, verkeerde kleur,
like we don’t belong here. En toen kwamen die politiemannen dichterbij, Oh hé Mo, ben jij het?
Ta abo Mo, ta abo? En ik ga met ze praten en ik zei later. Wanneer het donker is, zijn we toch
allen zwart. 135
Wij weer naar huis en diezelfde week, het was op zaterdag en ik zei tegen Sumeree, Weetje wij
gaan niet naar Gomezplein, we gaan onder die nieuwe Julianabrug daar zitten, bij Motetwerf.
Okay, de politie komt weer ook daarzo en ik zeg ze, Ja, hier zitten we vandaag. Op een gegeven
moment zag ik een politieauto en ik herkende één van die vijf bij het Hilton Hotel. Sumeree zat
gehurkt, het was al laat en hij kwam recht op me af en stond bijna met zijn kruis in mijn gezicht.
Wat doen jullie hier?! en dit en dit en dat. Ik zei tegen hem, Luister Brother, Respeta mi man,
respecteer me. Ik ben het hoofd van deze familie, brother, dus als je iets zeggen wil, dan direct
your words to me. Er was een man daarzo, Mac Alberto, hij was een bekende figuur. Hij liep met
zijn kleren in flarden als een soort protest en hij maakte mooie beeldjes in boomstammen bij Fort
133
134
135
Amsterdam, prachtig. 136 Op een gegeven moment kwam Mac erbij, Mo, kico ta pasa, what is
happening, what’s happening? vraagt hij. Mac, Ik heb niets gedaan. De politieagenten komen zo
op ons af en dit en dat. Ik heb nog steeds een bijzonder gevoel voor Mac. Alsof we allebei niet
pasten in die Curaçao scene, ik op Gomezplein, hij met zijn beeldjes bij Fort Amsterdam.
Terwijl ik zo met Mac aan het praten ben, die politieagent gaf me een kniestoot. Pang,
tweede en een derde. Ruggenwervel. Meteen kapot, ik voelde pang en voelde me out gaan. 137
Oh, boy, pijn en volgens mij die andere agent die gaf mij ook nog een klap. Ik had toen een groot
afrohaar. Op een gegeven moment voel ik iemand aan mijn haren trekken en ze zetten me in een
auto. Misschien 300 mensen eromheen inmiddels. Maar die mensen stonden echt waar toeteren:
Abuso, abuso abuso, misbruik, misbruik, riepen ze. 138
Toen bij het politiebureau, ik moest een trap op met mijn kapotte rug en toen ik boven
was hebben ze tot om 9:30 `s avonds vastgehouden. Toen ik boven was, was daar politieman
Zimmerman die me had getrapt en in plaats van dat hij mij ondervraagt, begon ik hem door te
vragen. Ik had veel pijn hoor. Ik zei, Hoeveel kinderen heeft je vader en je moeder? Veertien. Ik
zei, Oh, je bent van Boca Sami. Et cetera, et cetera. Weet je Zimmerman, je moet toch maar een
verbaal maken en je kan zeggen dat ik helemaal fout ben geweest. Hij zei, Maar dat kan je toch
niet zeggen? en hij keek mij zo aan, grote ogen. Kun je je voorstellen? Nou ja, ze hebben me
daar gehouden tot halftien. Toen ben ik weggegaan en voor gekraakte mijn huis in Otra Banda
had ik marihuanabomen en die heb ik toen allemaal gebroken en uitgedeeld aan iedereen. Kom
maar halen, hoor. Daarna ben ik bij een nicht gaan wonen, maar mijn rug was nu echt kapot. 139
Hoofdstuk 6 Suriname en Brazilië

Mee bezig.
Hoofdstuk 7 Amsterdam, tot 1982

Mee bezig.
136
137
138
TXT 006 Politiegeweld. Ik heb nog een politie toen, ik weet het, zegt die vader, die
was erbij, die heeft het meegemaakt, weet je wel die woont hier op Aruba.
139
Hoofdstuk 8 Suriname, 1982-1991
CONTROLEREN
Zijn al deze gebeurtenissen in 1982-1991 of ook eerder met Sumeree?
Klopt de volgorde van wonen ongeveer?
Waarom weggegaan? Waarom Aruba?
In 1985 naar vader op Aruba gegaan? Nee he? Vader toen overleden? Wanneer moeder?
8.1 Dochters
Ik ben terug naar Suriname gegaan. 1974, 1975 was ik met Sumeree en daarna was ik weer in
Suriname in 82. We zijn tien jaar in Suriname geweest. De eerste drie jaar waren we legaal en
die andere 8 jaren waren we illegaal, want we hadden geen paspoorten meer dankzij meneer Van
Linschoten van de ambassade van de Nederland. 140
De moeder van mijn dochters is verpleegkundige. Ze heet Gerda Cameron, maar ik
veranderde haar direct in Lala. Voor mij was zij Lala, intelligent woman, strong woman. 141 Zij
was zwanger geworden van mij in Amsterdam. Mijn zusje Helen was pas bevallen van een
dochter, maar die was gestorven en ik zei, Jij gaat naar Suriname. Laat het kind in Suriname
komen. Een kind van mij hoeft echt niet in Europa ter wereld te komen. Ik kom later wel. Toen is
Gerda weggegaan. Masha moet een 7 maandskindje geweest zijn en toen zij 9 maanden oud was,
ben ik naar Suriname gegaan met de jongens. Ze woonde alleen met haar moeder en een kat. Het
huis had 5 slaapkamers en ik trok bij haar in en ik begon te helpen in huis. Toen ik in Amsterdam
woonde had ik een expositie gedaan in een heroïnecafé. De werken die ik niet had verkocht, had
ik meegenomen naar Suriname en er was een kamer in dat huis die ik had ingericht als galerij.
Ik leerde mijn dochter kennen. Ze was 9 maanden en ze liep nog niet want ze was bang.
Ik hield haar gewoon bij d’r haar en zeg, Meisje stap en ze maakt een stap. En ze deed een stap.
Hun grootvader Cameron heb ik nooit gezien. Haar moeder, ik weet het niet, maar vanaf het
begin, it was as if she see me as competition. Gerda zelf is van die Nationale Vrouwenbeweging
en haar vriendinnen waren een bepaalde kliek intellectuele zwarte vrouwen die samen een
groepje hadden. Siegmien Staphorst was haar vriendin. Zij was minister geweest en de leider van
140
141
TXT 13-5-17a strafwerk 00-59-10
die nationale Vrouwen Beweging. 142 Eentje was in de PSV partij, een Surinaamse
Hindoestaanse, ze had vriendschap met die linkse partijen in Holland. Die vriendinnen van
Gerda moesten me niet en volgens mij zeiden zei, Wat voor artiest kan die man spelen, laat hem
gaan werken. 143 144
Mijn tweede dochter, Amina is in Suriname gemaakt en geboren, maar ik woonde in dat
huis als een koorddanser, steeds dat geklaag en dit en dat. En toen kwam de tweede. Ik was die
dag naar ministerie van cultuur gegaan om toestemming te krijgen voor een expositie in de
Palmentuin en toen ik thuis kwam zag ik Takhai huilen. In het begin had Takhai problemen want
hij kreeg uitslag op zijn handen. Dus op die dag kwam ik thuis en ik zag Takhai huilen. Gerda
was zes maanden zwanger, dus ik ging niet naar meteen haar om te vragen wat er was gebeurd.
Takhai vertelde me, Gerda heeft me geslagen omdat ik geen zilvervliesrijst kan eten. Ik zeg,
Jongens wat moet ik doen? Dilemma, ik breng jullie hier, leuk voor die moeder. Ze heeft een
zusje voor jullie en ze is nu ook met een tweede zusje... 145
Terwijl ik zo nog rustig met die jongens was, kwamen moeder en oma op me af. And
suddenly I get very crazy. I went out of my head! Weet je wat het is, je niet weten hoe gek ik kan
zijn! Want nu ga ik van je eisen dat je hem weer slaat en als je dat niet doet sla ik jou, sla ik jou
met mijn vrucht in jouw buik in jouw huis, waar je moeder bijstaat. Er was een buurjongen, zijn
huis was niet ver en zijn raam was open en hij springt door zijn raam en hij hield me tegen, want
ik had haar geslagen als ik de kans kreeg. Not proud, I am not proud of that.146
En toen zeg ik tegen de jongens, Inpakken wegwezen en toen ben ik weggegaan met de
jongens; gewoon de straat op, Let’s go. We zijn in Suriname, let’s go. Waar, weten we niet, maar
we gaan weg. Desnoods onder een boom hier verderop, inpakken wegwezen. We zijn een straat
verder gegaan. De eerste avond hebben we geslapen onder een stenen gebouw in een soort open
souterrain. Daar zijn we gaan slapen. Van een groot huis met 5 kamers, kwamen we een straatje
verder in klein stadsweggetje terecht.
De volgende ochtend zagen we dat huisje, dat krotje. Daar moesten we zijn, dacht ik. Als
je aankwam begon je te huilen, zo zag het eruit. Oh my god, triest, want het is in heel oud hout
142
143
144
145
146
TOT 15-6-17b Jeugd en Suriname 57.50.
en ongeverfd met zo’n grijze trieste kleur en een paar ramen. Maar ik zei, Jongens hier gaan we
wonen. Ik had toen 4 rieten matten, die pasten precies op de vloer, mooi wit. En ik had een
hangmatje, dat was te gek. 147 Er kwam er een oude Hindoestaan en die wilde huur. Ik weet niet
of hij de eigenaar was, maar ik heb 10 gulden betaald en daarna heb ik hem nooit meer gezien,
maar we hebben er 13 maanden heerlijk gewoond. 148
Ik had een heleboel vrienden in de buurt daar. Er woonde een Hindoestaan die ik had
gekend in Utrecht. Hij was hoofd van het gas, gascilinders en zo. Ik kwam bij hem thuis. Twee
huizen verder hadden we een Hindoestaanse familie met 2 zusjes, Physilla en Moen. Aan het
einde waren jongens die warme vis verkochten. En naast ons was een sjiek huis van een
onderwijzer. Hij woonde er niet, maar hij plantte er zijn groenten. Wij sprongen daarzo over de
heg en dan gingen we er netjes groenten halen. Ja, soms zette hij ook daar groenten voor ons.
Dus we hadden vis, we hadden groenten en dat was het.149
Schoonmama kwam een keer op bezoek en ze begon te klagen: ik had geen recht om in
haar grote huis te wonen met alles erop er eraan. Ze zag ons krotje en ik zal het nooit vergeten
wat ze zei. Ze zei, Ja, alle grote mannen zijn zo begonnen. En dan kwam ze ook een keer zeggen
van, Ja Mo, je hebt een dochter, geen zoon. Deze is een achtmaandkindje en acht maandkindjes
gaan dood. Maar dat is niet waar hoor. Amina werkt nu bij Endemol. 150
Ik had het krotje zo opgeknapt en als je binnen kwam, kon je het niet geloven, alles was
wit. Mooi, mooie matten. Maar toen waren ook Bouterse en Brunswijk bezig met die
binnenlandse oorlog. Ik lag dan te slapen en verderop hoorde ik taktaktak! Bouterse en
Brunswijk waren tot in de stad elkaar aan het beschieten. Soms hoorde je dat gewoon en dan
dacht ik aan hun moeder, Sumeree, als je dit zou zien. Volgens mij toen, I was concerned about a
lot of things, maar het gaat toch niet overheersen. Ik ben een vriendelijk gesprek met mezelf
aangegaan, Hé, Mo het is okay. Gewoon, you can have it, you can have it. No big thing. Morgen
is er een andere dag. 151
Maar zo was die tijd van Bouterse en Brunswijk in die jaren in Suriname. We hadden
bijvoorbeeld later een heel magazijn met patronen gevonden, terwijl net in die tijd hadden ze de
147
148
149
150
151
broer van een vriend doodgeschoten. I didn't like him, but he was dead and that was sad. Vlak
daarna vonden we zo’n magazijn en ik wilde het terugbrengen bij de kazerne. Ik kende daar
mannen die mij me in de buurt woonden. Ik ga bij die kazerne en de wachtcommandant riep me,
he Mo en ik hoorde dat die vriend er nog niet was. Hé Mo, blabla. Hij is er nog niet Mo, kan je
even wachten? Ik wacht en dan zie je die bodyguards van Bouterse in burger. Je zou niet graag
ondervraagd willen worden door zulke mensen. Toen die buurman-militair aankwam was het
enigste wat ik zei, Ik wil een beloning en ik heb 75 gulden gekregen omdat ik dat ding
terugbezorgde voor het leger. Toen ik wegging had die wachtcommandant gemerkt dat ik dat
magazijn had ingeleverd. Hij zei, Mo, shit als ik dat had geweten. Mo, voor dat magazijn hadden
we 5000 dollar kunnen maken. Maar ik wilde weg van daar. I take my bicycle en ik begon te
rijden and I went home. This was such a situation you don’t want to be in. You don't want to be
there, maar zo was die tijd van de militairen.
Goed, in Amsterdam, op 23 december 1980 heb ik gezegd, Punt, stop met heroïne. Toen
ik 2 jaar clean was, ben ik naar Suriname vertrokken en daar ben ik weer gaan gebruiken. Ik
ontmoette een vriend en ogenblikkelijk ging ik weer verder. Ik ontmoette ik een oude vriend van
het Leidseplein. Hij was getrouwd met een schatrijke vrouw en ik haalde dagelijks 1.000,-
Surinaamse gulden aan drugs voor hem. 500 gulden cocaïne en 500 gulden heroïne. Elke dag gaf
hij mij twee heroïne dingetjes en een cocaïnepilletje; de rest was voor hem zelf. Hij kwam vaak
bij me thuis en maakte daar alles in een keer op. Hij ging liggen en ik zat dan maar te denken,
Oh God, ga hier niet dood, alstublieft 152 Weetje, ik hoefde er niet voor te betalen. Ik had pijn in
mijn rug, ik benadeelde niemand en mijn kinderen waren okay.153
Op Aruba kom je niet aan heroïne, maar in Suriname had je heroïne, eigenlijk alles. In
Suriname kon je overal aan komen en gemakkelijk. Je hebt moet alleen waar weten waar je moet
zijn. Er was zelfs een straat met een paar oude moedertjes die ook wat centjes willen maken. Ze
gebruiken sigarettenas en dat leggen ze op een pijp, pijpje volmaken en dan kwamen die
Chinezen. Dus wat doen die omaatjes? Die verkopen je as. 154
Op een dag moest ik bij de Voogdijraad komen. Ik woonde nog in dat krotje en voordien
ging ik mijn kinderen halen, een straat verder en zij bleven bij mij thuis, lekker met zijn vieren,
want die tweede dochter was nog te klein. Ineens moest ik naar Voogdijraad en die directrice van
152
TXT Heroine en rugpijn.
153
154
TXT Heroine en rugpijn. 0.53.05
Voogdijraad was een vriendin van de moeder van mijn dochters. Goed, ik ga met Moshushu en
Takhai. Ik zie die vrouw, mooie zwarte Surinaamse vrouw met een map met papieren, een heel
rapport over mij. Ze snauwde me af jongen, ze snauwde me af. Toen zei ik gewoon van, Weet je
wat Moshushu en Takhai als jullie je zusjes willen zien, laat ik het aan jullie over, want ik ben
klaar. Het interesseert met niet, you know what I mean, fuck it. Regeling of geen regeling, fuck it,
Ik ga weg. Nooit meer regeling, ik kon mijn kinderen nog steeds gaan halen wanneer ik wilde.
Gewoon machtsvertoning. Dus zulke dingen. 155
Ik ben in Suriname weer gaan gebruiken, maar ik ben er ook weer gestopt. Er kwamen
twee grote jongens uit het binnenland bij me thuis. Ik kende ze niet ze kwamen met een bolletje
uit Colombia voor 50 gulden. Ik kreeg het voor niets, want ze wilden een junkie van me maken.
Ik werd heel voorzichtig en toen ze wegwaren, dacht ik bij mezelf, Waarom ik krijg dit zomaar?!
It's also a way to kill people, you know what I mean. Dat ze gewoon je uitdaagden om een
overdosis te nemen. 156 Ik weet niet of die ene vriend waarvoor ik 1000 gulden drugs ging kopen
iets had verteld. Dat was de laatste keer, want dus toen ik dacht in mijzelf fuck it. Ik deed het niet
want voelde dat ik in elkaar ging zakken met een hele bol in huis, definitief. Ik rende naar buiten:
Klaar, niet meer doen. Ik heb godzijdank nooit meer iets van die jongens gehoord. 157
8.2 Dans Passiecollectief en Thalia Theater

Zo zijn we 10 jaar gebleven, we hebben veel dingen gedaan. Toen, in die tijd van dat krotje ben
ik met de Danspassie Collectief begonnen. Ik was bezig met zo’n 30 jonge mensen ervoor te
zorgen dat ze niet gingen stelen. Ik regelde dat die elke maand een show in theater Thalia
hadden. Maandelijks vanaf 1982, 1983, maar 1986-1988 was het hoogtepunt. Je had toen
Michael Jackson die heel populair was en al die Amerikaanse dingen. Dat deden wij ook, maar
dan op zijn Surinaams, een beetje Dogla-style, met krullende haren en zo. Ze dansten electric
boogie, maar dan op Surinaamse muziek. Mijn jongens speelden in het begin 25 gulden voor 3
minuten, toen waren ongeveer 7 jaar en later werd dat 50 gulden en 250 gulden toen waren ze
13-14 jaar, want zolang zijn ze doorgegaan.
Ik was eigenlijk de producer van die show en ik betaalde goed en we hebben heel veel
jongeren allemaal kunnen afhouden van drugsverkoop en criminaliteit. Sommige kinderen waren
155
156
TXT 27-4-17b heroine Suriname
157
TXT Heroine en rugpijn. ….. 1.36.00.
boeven hoor, dieven. Baby Face was een jongentje van 14 jaar en hij droeg een wapen. Ik wist
het eerst niet, hij danste gewoon. Een andere was Ben Jackson, een kleine jongen Saramakaner.
Hij kwam bij ons op slippers en toen ging hij breakdansen, headspin, windmill allemaal als de
beste, zonder te vallen.
Moeders kwamen me bedanken.158 José de Vries, een jongentje, hij was de snelste
headspinner. Ik betaalde hem 150 gulden voor een show. Zijn moeder kwam huilend naar me toe
en vertelde dat andere mensen hem ook vragen voor shows en hem dan afschepen met een
tientje. Ik denk bij mezelf, Mevrouw, ik ga je wat vertellen, ik ben er zeker van als hij een show
moet geven, dat hij tenminste goede schoenen kan kopen. Er was een groep van jongetjes; 2400
kregen ze van me. Takhai en Moshushu kregen 500 per show. Ik had ze ook 3000 kunnen geven
omdat zij het bekendste waren of ik had het geld ook voor mezelf kunnen houden, maar dat deed
ik niet.
Takhai and Moshushu waren de sterren en daarom lieten we hen altijd beginnen, als
trekpleister, want dan kwamen de mensen vroeg. Ook was er een groep meisjes, die waren mooi,
dus die zetten we voorop, zodat die mannen vroeg vooraan kwamen zitten. En ze gooiden
bloemen, dat vonden de mensen mooi (159). Ik heb meegemaakt, een keer een paar meisjes Van
Meteren, goede burgerij, die kwamen ook. Zij zaten met 4 meisjes in de show. They were like
gold. Zij hadden een act en eentje had een fout gemaakt. Oh my God, drama, huilen. It was as if
her life was over for her, maar ik zeg, Meisje, niemand heeft gezien dat je een fout hebt gemaakt;
denk je dat iemand in het publiek weet dat dat een fout is? You know, come on girl! Een beetje
pleasen, maar ik heb nog nooit iemand zo proberen te overtuigen dat een fout niet het einde van
de wereld is. Dat gevalletje vergeet ik nooit meer. Ik krijg er zelfs nu nog kippenvel van. 160
Bijvoorbeeld, we waren nog maar pas bezig met Danspassie Collectief en toen waren de
decembermoorden gebeurd, die avond daarvoor van 7 op 8 december 1982. Iedereen was bang,
iedereen was in shock en veel mensen waren aan het vluchten. Surinamers vroegen me Mo, wat
denk je van die moorden? Ik had in Amsterdam gewoond, bommen bij de kroning meegemaakt
en iemand moest protesteren. Somebody had to protest, show that we are there still there. Ook
158
TXT 3-2 Surname 80
159
25b-5-17, geen transcriptie.
160
TXT 25c-5-17 . .... #00:09:36-1#
voor die families. Ik zei, Wacht, ik ga jullie een ding overbrengen. Kijk eens, because this is war
and in war it is your head or my head and if you miss my head, you’re dead. 161
Ik ben geen Surinamer, maar heb op de dag na de decembermoorden the State of Shock
show in Thalia Theater met Danspassie Collectief gegeven, gewoon om te kijken wie zal
reageren. De posters die wij maakten, kwamen van de drukkerij die Bouterse had gebombardeerd
vanaf de rivier. Daar oefenden wij. Boven was er een grote houten bruinzeelvloer en daarop kan
je lekker breakdansen en spinnen op je rug. Met oude rollen karton van voor het bombardement
maakten we reclameposters. Op de dag nadat die moorden zijn gepleegd hebben we een show
geven, State of Shock! Niemand die reageerde hoor, dus het is eigenlijk rustig gegaan. Niet
opgepakt of vervolgd. En tegenwoordig, van wat er toen is gebeurd, het interesseert de jeugd niet
eens.162 163
Op een gegeven ogenblik hadden we een show. Er was een sportsamenkomst voor van
militairen van diverse landen en ze wilden dat we kwamen spelen. Er waren ook veel
Amerikanen. We moesten komen dansen voor het land, dus voor niets. We hadden nog geen
dubbeltje voor de bus en we hadden nog niet gegeten. Iedereen was er: Bouterse en zo. Wij
komen aan en we zeggen we hebben nog niet gegeten en we kunnen geen show geven op een
lege maag. Even verder staat een tafel en wij zagen een volle tafel: jongens eropaf! We hebben
drie porties per man gegeten en daarna waren we aan de beurt. Daarna show-time met Moshushu
en Takhai en je had een komiek, Sissen Boy en op een gegeven moment komen die dollars in de
vorm van vliegtuigjes het podium op vliegen. Hij was aan het optreden, maar ook was hij die
dollars aan het oprapen. We hadden nog nooit zoveel geld gemaakt.
We zijn een keer met een andere show mee naar Nickerie gegaan, maar terwijl de show
gaande was, bleek dat ze nog geld moesten krijgen van een vorige show. Wij hebben daarom
niets gehad. Pas de volgende dag kregen we 5 gulden en 65 cent. Die hele show was een flop, we
hadden niet eens transport terug naar de stad. We hebben toen een lift geregeld terug van een
hindoestaanse leerkracht, want we waren blut. Maar die avond traden de jongens toch nog op bij
een hindoestaanse avond. Ik ging naar bed om de volgende dag naar huis te gaan, terwijl de
jongens dansen. In Nickerie is geld want er zijn rijstvelden, dus er is geld en dat geld ging weer
vliegen. Mannen gooiden het als gevouwen vliegtuigjes op het podium en zo voort en zo verder.
161
162
TXT 3-2 Surname 80
163
Ik lig dus te slapen en die jongens komen binnen en zeggen, Pa, begin te tellen. We gaan weer
weg! Toen zijn de jongens ook nog uitgegaan naar discotheek Zeppelin en daarna nog 2 andere
discotheken en daar zijn we met de pet rondgegaan. En ik maar geld tellen. Toen we teruggingen
naar Paramaribo hadden we dubbel geld gemaakt. Het was misschien kinderarbeid, maar ik lag te
slapen en geld te tellen! (164).
In Thalia Theater kwam op een gegeven ogenblik meneer Leeflang langs. Die beweerde
dat ik met drugs en seks bezig was in Danspassie Collectief. Hij zocht een stok om me eruit te
slaan. Wat heb ik toen gedaan? Ik heb ze allemaal geroepen, de hele groep van Danspassie
Collectief. Zij stonden daar, waar die Leeflang bij was en ik zei, Is er iets van waar, van wat hier
gezegd wordt? Vertel het me!? En iedereen bleef stil, maar het was ook niet waar hoor. 165
Alleen een keer ben ik met die groep naar Nickerie gegaan om een show te geven, maar
wat gebeurde er? Zogenaamd het lelijke eendje uit de groep was op jongensjacht gegaan. Ze had
de mooiste jongens uitgepikt om mee naar bed te gaan en daarna wist heel Paramaribo het van
haar. Die Leeflang is niet meer komen zeuren, maar ik was er wel bang voor. Die weken thuis,
bij elke auto die voor mijn deur stopte, was ik bang dat ze me kwamen oppakken. 166
Een keer gaven we een show in Thalia Theater en er was een Surinaamse jongen uit
Holland, zijn familienaam was Madonna. Hij kwam de ster spelen bij ons, maar hij kon echt
geen moer. 167 Wij waren met een show bezig, de show was lekker aan de gang en we even
pauzeren. Naast het Thalia Theater heb je een begraafplaats en daar gingen wij een lekker jointje
roken en ineens zien wij daar die grote Madonna danser uit Holland zitten. Hij was geld aan het
tellen, ons geld! Hij was er met de kas vandoor. Ik zei, Hé man, wat doe jij daar?! - Ik ben aan
het tellen. – Hoezo ben jij aan het tellen, je hebt daar niks te tellen, man. Dus ik dacht bij mezelf,
Dankzij een jointje bij de begraafplaats hebben we de Zwarte Madonna ontmaskerd.
Wijlen opa Burleson was conciërge bij Thalia Theater en hij beheerde een café we deden
daar onze shows en iedereen kwam daar. Een grote zwarte man en hij moest niets van me hebben
hoor, oh God nee. Eens heeft hij me bijna doodgeknepen. Een van zijn zonen was getrouwd met
een Vietnamese. Op een dag kwam ze met me praten. Ik zat op een terras en ze kwam met me
praten en ik voelde angst in haar. Twee dagen later, her husband, he killed her. Hij is voor 5 jaar
164
opname 25a-5-17 Suriname, geen transcript
165
166
TXT 22-4 van alles kunstwereld Suriname , #01:32:10-9#
167
in de gevangenis veroordeeld. 168
Opa Burleson was jaloers, want hij was eigenlijk een niemand in die kunstwereld. Echte
uncle Toms, ze konden zich niet voorstellen dat wij zwarte mensen een toneelstuk in mekaar
konden zetten. Een vriend me had een toneelstuk in Thalia Theater en die avond heeft opa
Burleson mij in een wurggreep genomen, echt waar. Hij heeft mij bijna doodgemaakt, maar zijn
zoon zat toen in de gevangenis voor het vermoorden van zijn vrouw. Opa was echt bezig om me
te stikken en toen zei ik, Uh, uh, uh, wil je bij je zoon gaan zitten? En toen liet hij me los. Ik had
daarna 3 weken pijn gehad. En waarom deed die dat? Omdat volgens mij, hij kon niet uitstaan
dat wij zwarten een toneelstuk konden maken. Theater was niet voor zwarte mensen. I don’t
know, I think something like that. Hij was echt een uncle Tom, maar ik deed wel altijd beleefd
169
hoor!
En wat was daarna gebeurd? Later had ik weer mijn show met Danspassie Collectief in
Thalia Theater en hij was conciërge en na afloop geef ik hem 5 gulden. Ik wilde dat hij een
beetje kon meegenieten, want we hadden een goede show gehad en goed verdiend. Dat was best
een aardig bedrag, want de bus was 25 cent en dan kon hij naar de markt om wat te kopen.
Daarna kwam hij bij me, Wat voor geloof heb jij?, Wat voor geloof, Mo? Ik zei, Ik zeg mijn
geloof is alles omvattend, jongen. Hoe meer mensen je kwaad willen doen, hoe meer liefde je ze
moet geven. 170
Ik heb hard gewerkt met die jongeren hoor, want ik vond het lekker. Weet je al die jonge
mensen leefden gewoon in me, ze komen met ideeën en dat doet me goed. Er werd serieus
geoefend. En waar dan ook, als ze bij mij achter in de tuin op een stukje linoleum kwamen
werken, affiches maken van karton van de opgeblazen drukkerij, alles werd gedaan. Geen
vergunning vragen aan niemand en iedereen actief, weet je wel. Goede tijd hoor met die jonge
mensen. Laatst was Takhai over uit Suriname en hij zei ook van ze wilden een revival van het
Danspassie Collectief doen in Suriname. 171
8.3 Meneer van Linschoten, 1985

Ik ben lang in Suriname in gebleven ja, maar waarom ben ik gebleven? In 1985 wil ik naar
168
TXT 22-4 van alles kunstwereld Suriname , Mioe Mioe Bosanties
169
170
171
Aruba komen. Ik had een Nederlands paspoort, toen was het een beetje oud, volgens mij was het
was nog geldig 6 maanden. Moshushu en Takhai hadden brand new paspoorten, maar ik dacht
bij mezelf, ik kan naar de ambassade gaan om te kijken als ik een nieuw Nederlands paspoort
kan krijgen. Zogezegd zo gedaan. Ik ging naar de Nederlandse ambassade met mijn oude
paspoort. Daar kwam ik meneer Van Linschoten tegen, ambtenaar, in het bijzijn van Shirley
Oostburg. Haar vader was professor en zij werkte bij de ambassade. Ik ging zitten en vertelde dat
ik een nieuw paspoort wilde en dit en dat. Maar meneer Van Linschoten neemt mijn paspoort,
neemt een schaar en neemt die twee nieuwe paspoorten van Moshushu en Takhai, zet ze in een
shredder, neemt mijn paspoort, knipt erin en zegt tegen mij, Ik wil niet dat je ooit nog teruggaat
naar je land. En Shirley Oostburg stond erbij, een Surinaamse, zij is ambtenaar daar en ze deed
niks.
Ik denk, What the fuck is this?! Waarom doen ze dat? Zou het te maken hebben met die
kraakbeweging in Amsterdam of met de bom op de dam bij de kroning van Beatrix? Daar had ik
niet mee te maken gehad. Ik had eigenlijk naar het politiebureau moeten gaan en die man moeten
aangeven, maar het was Bouterse en Brunswijk-tijd. Moeilijke tijden, politieagenten waren pro-
Bouterse of tegen Bouterse, dat wist je niet. Dus ben ik niet gegaan. Dat is mijn grootste fout
geweest. Dus daar zat ik daar met twee kinderen, geen paspoort etc. etc. Nou ja, denk ik, Ik ga
me niet gek laten maken en die jongens dansten, gaven shows. We redden ons wel. 172
Op een gegeven moment moesten ze een show in Frans Guinea geven. Ja, en ze hebben
geen paspoort en dan had je ook nog die binnenlandse oorlog. Wij hebben toen een bus genomen
en dan 3 uur 's-ochtends met een dronken Indiaan mee. Met levensgevaar zijn we overgestoken
naar Frans- Guyana. Dan zie je de gendarme daar, maar ja, ze hebben ons geen vragen gesteld. 173
Dat was gewoon omdat Van Linschoten die paspoorten had vernield. Gewoon met de woorden,
Ik wil niet dat je teruggaat naar je land. Maar, I didn't worry, you know, fuck it, let it be.
Ik heb later met Nationaal Ballet Suriname gewerkt. We moesten naar Puerto Rico bij
150 jaar afschaffing slavernij en toen ben ik naar het bevolkingsbureau gegaan en die zoon van
Anton de Kom was daar hoofd. Ik zei, Ja, ik ben Mo Mohamed en ik vertelde was is gebeurd met
mijn paspoort, maar ik moest Suriname gaan vertegenwoordigen in Puerto Rico. Wat moet je
gaan doen?, vroeg hij en toen ik van het Nationaal Ballet vertelde, was het zo geregeld: Geef
172
173
deze man direct een paspoort. En die heb ik nog hoor, maar die is allang verlopen. Dus daarmee
ben ik toen gaan reizen met dat gezelschap. 174
De familie De Kom kwam ik vaker tegen. De familie van opa Blatz woonde in de buurt
bij Anton de Kom universiteit. Die straat heet nu Anton de Komstraat. Judith, de dochter van De
Kom, ook she is heel mooi mee gebeurd. Ja, maar die dochter ook, Judith er was een expositie
van Anton de Kom in Suriname en ik zag haar. We shake hands en ik stel me voor en toen zei ze,
Wanneer je expo hebt bezichtigd, moet je met me komen praten. Ik deed het en ze vertelde me
toen dat de bijnaam van Anton de Kom was Mohamed, Dat was toen een soort schuilnaam van
mijn vader, Mohamed.175
8.4 Kunstwereld in Suriname

Je had Nola Hatterman, een oudere Nederlandse kunstenares, acteur, die heeft vanaf de jaren
1950 Surinamers van alle rassen genomen en tekenles gegeven. Al die mensen heeft ze lesgeven
in art en op een gegeven ogenblik gingen ze allemaal met de naam ‘Hij is een leerling van Nola’.
Dat is mooi, maar op een bepaald moment wil je toch geen leerling meer zijn. Nola is gestorven
met een auto-ongeluk in het binnenland, 1984. Toen was ze al over negentig jaar. Ze was een
motor en haar instituut is er nog in het centrum naast het fort. Zij heeft echt mooi werk gedaan,
maar ze hield me op afstand. Wel hebben we een keer in haar huis geslapen in Moengo. 176
Johan Pinas maakte zijn beelden niet van steen, maar van hout: mensen, dieren, vrouwen.
Hij was volgens mij ook een leerling van Nola Hatterman geweest. Ik weet het niet zeker. Er
kwamen kustenaars uit Cuba helemaal naar Suriname om hem te bezoeken, maar de lokale
kunstenaars noemden hem De Knutselaar. Johan Pinas zijn vrouw heette Johanna, een Javaanse
vrouw. Hij maakte grote beelden en hij kreeg een expositie in Den Haag. Hij vertelde me dat
terwijl ze het uitpakken waren, de werken al werden verkocht. En hij ging naar Holland, in 1971
verkocht er alle werken kwam terug en hij kreeg meteen de Gouverneur Currie Prijs, een hoge
prijs. Daarna is hij nog naar Afrika geweest, Laos, Nigeria, Ghana, waar de slaven werden
verscheept naar Suriname. Ze noemden hem Knutselaar, maar al die die zogenaamde
gerenommeerde kunstenaars moesten met lede ogen toezien de kunst en de successen van de
Knutselaar. Hij verkocht ook eten op straat tot dat niet meer mocht vanwege de avondklok van
174
TXT 22-4 van alles kunstwereld Suriname… #01:27:59-5# …. #01:27:31-2# en
175
TXT 22-4 van alles kunstwereld Suriname ….. #01:29:03-3#.
176
TXT van alles kunstwereld Suriname
Bouterse.
Ik ging vaak bij Pinas thuis, lekker televisiekijken, praten en discussiëren. Op een dag zei
hij, Mo, ik heb een fluit uit Nigeria van Ruud Mungroo. Die is een schrijver-dichter, een goeie
vriend van me, maar hij is allang gestorven. Heeft ook in Wan Pipel gespeeld. Mongroo was bij
het African Festival in Nigeria en daar had dit op markt gekocht, maar niemand kon er geluid
uithalen, niemand. Johan wist dat ik fluit speelde en toen zei Pinas, Echt Mo, ik heb het van
Ruud gekregen uit Nigeria en volgens mij moet ik die aan jou overhandigen. Ik blaas en er is
geen geluid, geen geluid en ik denk, Deze fluit is poreus, ik voel het. Die doet niets want hij heeft
te veel lucht. En ik ging het in water zetten. Dat is het geheim, je moet hem in het water zetten
voor geluid. Gewoon poriën opvullen. Ik wil in de toekomst performances geven met die fluit,
dan ga ik met een bak water het podium op. 177
Eén van Hattermans laatste leerlingen was een jongen Emanuel uit het binnenland. Hij
had een expositie in Thalia Theater met Ricardo Melchers, nu wijlen, goede kunstenaar,
figuratief. Emanuel had Ricardo mogen helpen met een kustwerk voor het politiekantoor, maar
uiteindelijk wordt je dan als helpers niet genoemd en dat zat hem dwars. Ik woonde in een straat
richting, op het einde is daar die begraafplaats en het huis van een groottante van me. Ik zat
lekker op het balkon en die Ricardo en Emanuel hadden expositie in Thalia Theater, ik zit daarzo
10 uur 's avonds, lekker op mijn balkon en ineens zag ik Emanuel en hij ging om 10 uur 's
avonds de begraafplaats gaan. Ik zeg, Hé, Emanuel waar ga je naartoe zo laat 's avonds, daar is
de begraafplaats. Opete, Opete, zei hij. Hij was bezeten en toen kwam hij bij. In de wintie-
geestenwereld van Suriname heb je een zwarte vogel die heel dicht bij God Anana staat, opete,
opete, opete, opete. Met andere woorden hij wil mij zeggen dat die zwarte vogel hem naar de
begraafplaats leidt. Ricardo Melcher is na die expo geflipt. Takhai heeft hem nog gezien in
Suriname: 34 graden en loopt hij met een pak, Het is koud he, het is koud he? Pff, ja, hij is nu
gestorven, heb ik gehoord. 178
En ik heb toen ook een expositie gedaan met Erwin de Vries voor het 145-jaar bestaan
van Thalia Theater.179 Een van die 16 mensen die zijn omgekomen op 8 december, minister
Kamperveen was toen minister van cultuur, maar hij stond bekend als een machoman. Ik had een
groot werk, een vrouw, grote buik en een die penis. Volgens mij was het wel een risico om te
177
TXT 13-5-17b
178
179
zien hoe die Surinamers zouden reageren op die grote naakte dingen. Maar je zag duidelijk dat
hij, he rather have it hang it there, you know what I mean. Ik ben het werk toch kwijtgeraakt
hoor, een vriend van me heeft het wek gekocht. Ik dacht wel bij mezelf, Als ik hier vaker met
zulke werken was gekomen, they would have banned me. Ik had ook een andere. Een grote rituele
penis, want het was een gewoonte daar dat als die vrouwen zwanger wilden worden, dat ze dan
hun vagina wrijven. Kamperveen was een macho hoor. Hij had een hele jonge vrouw en Takhai
was bij haar moeder thuis bevallen.
Bijvoorbeeld we hadden een expositie in Moengo. Ik was de enige niet-Surinamer en ik
had drie gouden dingen gemaakt. Soeki Irodikromo was er, top hoor, mooi werk en dan had je
Wai Di ook een Javaan, die woonde zelf in Moengo. Er was ook een kunstenaar, Li A Foe, die
woonde in Frans-Guyana met zijn Nederlandse vrouw Maria en die had in Moengo een expo,
mooi werk van speciaal papier. Hij hangt zijn werken op, plingeling, plingeling! Alles dondert
stuk. 180 Wai Die i Lie/Wijdie, hij is gestorven. Hij had dingen gemaakt op geitenvellen. Die
verkochten goed en vers van de pot, echt waar en dan waren de dingen waren nog nat. Maar
Soeki Irodikromo was dé Javaanse kunstenaar van Suriname en die kon het niet hebben. Hij
komt bij me, die zei, Deze man moet met iets werken. Ik kijk die man aan, Don't come and tell
me that he is working with magic or obeah of brua. Als jullie Javanen in Suriname al zo gemeen
zijn over elkaar. Jij bent een topster en omdat hij verkoopt kom je met zoiets? Zo was die
Surinaamse kunstenaarswereld.
Maar er waren ook mooie momenten. Er is elk jaar Kunstbeurs in Suriname. Daar komen
al die kunstenaars bij elkaar en ik heb altijd instrumenten bij me. Wat heb ik toen gedaan, ik nam
instrumenten mee om een beetje leven te maken. Op een gegeven ogenblik, iedereen begon te
spelen, veel kunstenaars. Ik heb een keer meegemaakt dat er een Indiaan was, Arishero, een
beeldhouwer, mooie werken maakte hij. Die Indiaan Arishero arriveerde en hij heeft volgens mij
2 uur lang staan zingen in zijn taal. Misschien was hij ons aan het uitschelden of stond hij ons
voor gek te zetten, maar hij bleef zingen en mooi, mooi. 181
Mij hebben ze in de bak willen gooien in Suriname. Ik had 4000 gulden van het ministerie van
cultuur gekregen om 80 werken in te lijsten. Carla Tuinfort had een galerij Egi Du. Ik had haar
180
181
TXT 22-4- van alles Suriname kunstwereld
tien jaar eerder leren kennen met de Reality tour Ze dacht toen dat ik een kindervriend was, maar
we eindigden in elkaars armen. We vertrouwden elkaar, dus ik zeg tegen Carla dat ze dat kan
gaan regelen, maar het ministerie mocht in ruil voor 4000 gulden werken van me kopen.
Zogezegd zo gedaan, dus ik bemoei me er niet meer mee. Ineens, terwijl de expositie daar was,
kreeg ik een brief thuis, ik moest voor het gerecht voor het verduisteren van 4000 gulden van het
ministerie. What the fuck is this?! Nou ja, ik denk het is Carla d’r zaak. Zij had die 4000 gulden
moeten geven, maar ja, wat was gebeurd? Het ministerie was naar de gallery gekomen en ze
wilden een aantal van die schilderijen meenemen, maar er waren ook klanten die ze wilden
kopen en dus Carla denkt, daar gaat mijn 25% commissie. Dat wist ik niet, naderhand heeft de
directeur van cultuur mij dat verteld. Dus she blocked them from taking the 4000 guilders.
I didn’t know that en dus daarom moest ik voor het gerecht verschijnen en ik nam twee
zangeressen-stagiaires die ik kende mee. Moshushu en Takhai waren 12, 14 jaar. Ik zei, Jongens
vandaag is je vader advocaat, magistraat of hoe je het noemen wilt, maar kijk, het is show-time,
182
let’s go!
Ik kom aan het woord en ik maak een grote buiging. Goedemorgen edelachtigbare,
welgestelde witte-president de rechter, ik weet niet of dit de goede benaming is voor u, maar ik
zal het kort maken, meneer de rechter. Meneer de rechter, ziet u daar? Ik heb twee zonen,
Moshushu en Takhai, ik ben vader, moeder, opa, oma alles tegelijk ja. Nu sta ik hier met de
beschuldiging van het verduisteren van 4000 gulden. Ik ga u wat vertellen, meneer de rechter. Ik
ging op de Sophie Redmondstraat met meneer Van Namson praten over kunst en cultuur, maar
tijdens dat gesprek had die man over het naaien van vrouwen met condoom of zonder condoom.
Meneer de rechter, ik ging voor kunst te praten en ik kreeg dit gesprek op mijn tafel, op mijn
183
bord.
Meneer de rechter, en toen ging ik in de Herenstraat bij meneer Staphorst, directeur van
cultuur, hij is nu wijlen. Hij zei altijd vervelende dingen over me. Ik ging weer praten over kunst
en hij begint met me over het naaien van Javaanse vrouwen, et cetera. Dus meneer de rechter,
weet je wat het is, zorg dat ik mijn werken terugkrijg, ja. En ik groet U bij deze. Jongens, laten
we weggaan. Dag meneer de rechter, ik wens een goddelijke dag voor jullie. Jongens, stagiaires
kom, we gaan eten. En ze wilden nog wel een regeling treffen, maar zo ben ik toen weggegaan.
182
183
184
Ik had berekend dat ze voor 24.000 aan werken in beslag hadden genomen omdat Carla
hun geweigerd had voor 4000 gulden te nemen. Dus op een gegeven ogenblik toen ging ik met
de directeur van ministerie van Cultuur praten. Hij vertelde me dat Carla Tuinfort mijn werken
weer terug had. Ja, ik word niet veel boos, maar eigenlijk had Carla me in de problemen
gebracht. Ze dachten echt dat ik de bak in zou gaan hoor, maar het viel mee. 185 Ik had onder de
kunstenaars toen ook nog een bijnaam gekregen: De man van 4000. 186
We hadden ook een expositie gedaan in Frans-Guyana met Carla. De hele cultuurgroep
was mee. Ze had me 250 gulden geven om via binnenwegen te komen, want mijn paspoort was
ik al kwijt dankzij meneer Van Linschoten van de Nederlandse ambassade. Ik heb het geld
aangenomen en ik zeg, Ik zie je daar wel, maar ik ben niet gegaan. Ik heb Carla alleen laten gaan
met al die kunstenaars die haar eigenlijk verguisden. Ik zag dat ik alles voor haar zou moeten
doen, zou moeten redden, want die andere kunstenaars deden niets. En inderdaad, ze staken geen
hand uit. Die groep deed niets! Ze hebben die hele expo gekaapt daar in Frans-Guyana. Oh, she
was angry. Ze kwam huilend thuis. Ik zei, Nee, dit is een les voor jou.
Now Carla, she has a brother. Ik ging mijn werken terughalen die ze niet verkocht had in
Guyana, maar er misten een paar. Believe it or not, one day I went to look for marihuana, samen
met Takhai in een klein huisje and I saw the painting in the dealer his house. Wat was het geval,
diezelfde week had haar broer het werk gestolen en aan die dealer gegeven. Ik heb het niet
aangegeven, weet je. Carla is van een goede familie maar haar broertje van 25 jaar was verwend
tot en met, wilde niet werken et cetera, et cetera. Dus goh ja, ik heb niet aangeven, niks. Ik heb
mijn werken terug, klaar. 187
Maar she was a personality, want ze had een galerij en ze deed ook andere dingen, een
journaliste, mooie zwarte vrouw. Carla is hier op bezoek geweest, 4 jaar geleden. Ze is nu
journalist, nu is ze wat dikker geworden, maar een mooie vrouw. Ze heeft hier bij me gelogeerd,
maar toen heb ik op de grond geslapen hoor. 188
184
TXT 22-4- van alles Suriname kunstwereld …… #02:05:26-2# . #02:05:44-9#
185
186
TXT 27-4-17b heroïne Suriname
187
188
8.5 Wonen
Misschien vanwege die expo en de slechte recensie, wilden ze ons kwijt in de Koningstraat waar
we woonden. Ik zat steeds met Ram Jawan Sien zijn moeder op de porch te praten. We woonden
in een huisje bij hem en hij had twee treden van het trapje weggehaald en door het gat zou je in
glasscherven vallen. Hij had ons uitgenodigd zodat we veel zouden drinken en erin vallen. Maar
Moshushu had het gat gezien en we snapten, we moesten weg. Ze hadden eerder ook honden
gezet, maar die heb ik afgetakeld met mijn wandelstok. Zijn broertje wilde dat we huur gingen
betalen. Ik had hem een check gegeven, maar ik ben gevlucht naar de bank en al het geld eraf
gehaald! Ik kwam hem later tegen en hij klaagde. Ik heb hem gezegd, Je bent een slechte
marktkoopman. 189
Toen zijn we naar Latour-project verhuisd. We sliepen daar in een mooi huis, maar we
sliepen gewoon in de woonkamer. Daar woonden mensen en dat huis was vol, met veel kinderen.
Een dichter en toneelschrijver René, zijn achternaam weet ik niet, hij ging naar Nederland met
het paspoort van een dode man. Hij zou kinderliedjes gaan schrijven – Kijk, kijk, kijk een mooie
meid, ik wil met je trouwen maar ik heb geen geld -, maar hij heeft nooit meer contact gemaakt.
Zijn vrouw werd toen hartpatiënt.
Bijvoorbeeld, op een gegeven ogenblik woonde ik in de Bruinhartstraat met Spa, bij waar
nu de Wijdenboschbrug begint. Spa was een vriend die een goede colporteur was geweest
toentertijd in Duitsland, maar in Suriname zag je dat hij zijn weg niet kon vinden. Ik zeg, Je bent
toch in je land en je hebt toch vrienden. Hij was helemaal vervreemd van Suriname, een beetje in
zichzelf gekeerd. Hij zei, Mo als ik geen geld heb, ga jij dan de straat op. Ga eten voor ons
zoeken. Ik moest echt de straat op om eten te zoeken voor mij, maar ook voor hem. Hij zei ook
van Ja Mo, wat jij kan, kan ik niet. Nee, Mo de manier waarop jij hosselt om aan je brood te
komen, dat kan ik niet.190
Dan moest ik gewoon op straat. Nou ja, ik kwam vrienden tegen en ik kwam met eten
thuis. Wat geld lenen of gewoon eten krijgen of een werkje verkopen of zo. Bijvoorbeeld ik was
bevriend met de vrouw van Indonesische ambassadeur. Dat waren vrienden, dus ik kwam altijd
aan voedsel, dat wel hoor. 191 Ik kwam dan met eten thuis, dat was nooit een probleem.
Een vriend en ik gingen wiet kopen en we komen politie tegen. Ik moest met mijn handen
189
190
TXT 26a-5-17 ….. 00-36-59
191
TXT 26a-5-17 00-38-42
omhoog. Ik had een hemd en die deed ik uit, maar ik hield de marihuana in mijn hand waarmee
ik mijn hemd vasthield. Ik had geen onderbroek en liet met mijn andere hand mijn ballen zien.
Hij werd woedend en ging iemand anders een pak slaag geven. Toen keken ze echt niet verder
hoor. 192
De manier waarop ik ook leefde, er waren veel van die rastamannen die mij benaderden,
maar toen had ik nog geen dreadlocks, dat was pas toen ik 50 werd. Ik kookte op hout, ik maakte
zelf olie, et cetera et cetera. Een keer was er een rastaman met locks en die ging tegen mij tekeer,
hij zei. Ja, weet je wel, je bent hier, je leeft als een rasta, maar enigste wat bij je ontbreekt zijn je
locks. Waar zijn je locks?! Agressief hoor, boos weet je wel. Ik zei, Weet je wat het is, het
probleem met jou is, jij ziet mijn locks niet, want als je goed kijkt dan zie je hier achter mijn
zilveren locks door de lucht heen. 193
Echt waar, bijvoorbeeld rastamannen in Suriname dat was ook een clubje bij elkaar. Op
een gegeven ogenblik besloten veel van die rastamannen om samen in het binnenland te gaan
wonen, met vrouw en kinderen. Rasta Camp, Jamaica stijl, dus alles lekker samendoen. Ik was
niet meegegaan, maar op een gegeven ogenblik deed het verhaal de ronde dat toen die vrouwen
een bad gingen in de rivier, dat al die zwarte mannen die vrouwen gingen begluren en dan
kwamen ze elkaar tegen in het bos: Hé, wat doe jij hier? Wat doe jij hier?! Toen is die hele
rastagemeenschap uit elkaar gegaan. 194 Ik weet niet of het verhaal waar is, maar het is een leuk
verhaal. Het zou kunnen.
Liesdek, even terug naar Utrecht. Ik woonde 3 jaar in Utrecht en ik verbleef bij iemand thuis.
Een gekke Hollander met een dik vrouwtje en een hondje. Ik sliep in dat huis en op een dag
kwam een Surinaamse jongeman aan de deur kloppen, dat was Liesdek. Hij was al bij
verschillende Surinamers gegaan, want hij had geen plaats om te slapen en hij had honger. Het
was niet mijn huis maar de eigenaar was allright dus toen heb ik hem onderdak gegeven. Na
jaren woonde ik met mijn kinderen in Suriname. Moshushu en Takhai dansten en waren kleine
supersterretjes. Ik zat in de lobby bij Hotel Torarika en ik zag Moshushu met die Liesdek die ik
vroeger in Utrecht had opgevangen. Ik ging naar hem toe en kreeg direct 1500 gulden cash, a lot
off money. Mo, weetje nog van Utrecht? Maar Mo, weet je niet meer en dit en dat en zus en zo.
192
193
TXT 26a-5-17
194
TXT 26a-5-17
Die Liesdeks waren rijk geworden door handel en transport. Ja, ze hadden schoenfabrieken en
weet ik veel. Een van die business man broers had een Rolls Royce. Volgens mij had oom Henny
Liesdek in het begin iets te doen met Wintergarden restaurant in San Nicolas.195
Zo was Liesdek, later heeft hij een huis aan de, Kamperfoeliestraat 43 op Zorg en Hoop
voor Moshushu gekocht. We kregen dat huis uit dankbaarheid vanwege toen in Utrecht. Mijn
zonen gingen naar school met een Mercedes Benz, halen en brengen. Hij had een vrouw van
Japanse of Chinese afkomst. Ze was een heel lieve vrouw, maar ze heeft er volgens mij ook
ervoor gezorgd dat het huis niet meer van hem was. Dat was niet zo lief en toen zijn we
weggegaan. 196
Er woonden allemaal oude omaatjes. Hun echtgenoten waren allemaal arbeiders van
Suralco geweest en die mannen waren allemaal gestorven. Die omaatjes waren alleen in huis en
maar zuipen, de hele dag zuipen. Een keer was ik bij een Chinees en daar zag ik mijn buurvrouw,
over de 60 jaar oud en laveloos. En dan moet ik haar optillen met mijn kapotte rug en naar huis
sjouwen. 197
Ik had een hark en ik leende die aan al die buurjongens: Wie het mooiste voor het huis
kon harken, en dat werkte: iedereen aan de slag. We maakten ook veel muziek, mijn jongens en
de buurkinderen. Dat hoorde die oude dames. Op een gegeven ogenblik komt een van die oudjes
met een oude drum die had ze van haar opa gehad. Zij was al over de 70, dus die drum is nu 150
jaar ofzo! Ze wilde er 75 gulden voor hebben en dat heb ik gedaan. De volgende dag moest ik
haar weer dronken naar huis brengen en ik vroeg me af, was ze dronken van mijn geld?198
In de buurt was er een mooie zwarte vrouw. Ze had het mooiste huis, alles erop. Ik was
bij de Chinees, iets kopen. Ze benaderde me en ze zei, Ik wil dat jij iets maakt voor mijn huis,
een tapu. Iets dat beschermt, een soort bezweringsmiddel. Ja, dus stond ik daar. Ik zei, Ik voelde
dat je dit ging vragen en een geest kwam naar me toe, die zei 250, 250, maar die geest zij niet
gulden ofzo, dus je hebt geluk. Het kost je 250 centen. I went, I don't know what I made for her,
but she was happy. Na jaren hebben ze bij haar ingebroken, maar ze hebben die tapu niet
aangeraakt. Nee, die mensen zagen het wel, hé daar moet je af van blijven. 199
195
TXT 10-4-17
196
197
198
199
Ik woonde ook aan de overkant van de school, dus ik zag ze ook elke dag, de Toenja
school is daar voor kinderen. Bijvoorbeeld een juffrouw wilde Moshushu een keer slaan, weet ik
veel, ….. 01-05-51 Niemand mag ons slaan, mijn vader wil niet dat jij …. 01-05-58 Moshuso
wat had jij die vrouw gezegd, ze wilde je slaan of zo. Die vrouw ….. 01-06-05 gezegd, kijk mijn
vader is daar op school in Suriname. 200
Toen we in Suriname woonden, kraakte er niemand, want kraken was van Nederland. Maar ik
heb wel gekraakt, dan kraakte ik hier en dan kraakte ik daar. Tot op een gegeven moment was ik
het zat en toen ben ik in het bos gaan wonen.201 We woonden 1 jaar in het bos bij Brokopondo,
eerst met een grotere groep en toen met een kleinere, want iedereen ging weer weg. Wij
woonden in de barakken van de palmolieplantage waar vroeger die arbeiders verbleven. We
kwamen wel bij die andere dorpen, daar hebben ze een postbode, waar ze een school hebben. Er
was ook wel een klein stadje, maar dat is echt ver weg voor ons.202 Dat was zalig wonen hoor.
Dus was wat het ook, je bent bij die mensen van die Aukarers en Saramakaners. Ik had twee
katten in het bos en ineens vonden ze, ik ben een bonuman, een tovenaar, want ‘Hij heeft katten
in zijn huis, hij is zeker een of andere genezer en hij doet zeker met geesten werken en zo etc. Ik
denk Oh my God, zo dat is is goed dan, want niemand gaat me dan lastigvallen’. 203
In Brokopondo hebben we 1 jaar gewoond. De jongens gingen iedere dag te voet door het
bos naar school. Aan het eind van het schooljaar zijn we teruggegaan en daarna gingen we ook
nog op vakantie, maar nog wat verder het bos in. Elke 2, 3 maanden even lekker naar het bos.
We hadden geen paspoort en we konden niet vliegen, dus namen we de bus en dan gaan we
gewoon naar het district Brokopondo. Een creoolse vriend van ons was eens meegegaan naar
Brokopondo. Maar je hebt een tendens daar in Suriname van Ik ben een zwarte creool uit de
stad, ik ben beter dan jij Saramakaner. Die vriend ging met ons mee en die mensen van
Brokopondo hadden gezegd van na 6 uur mag niemand in het water zijn. Maar die creool van de
stad zegt, Niemand bepaalt wanneer ik ga baden en met een baddoek in zijn hand gaat hij baden.
Ineens voelde iets. Het water is stil, er zijn geen golven en dan ziet hij de rug van een anaconda
die slaat tegen die pier. Weet je hoe lang dat ding is?! De andere dag was iedereen om 5 uur uit
200
201
TXT 10-4-17 …… #00:14:56-7#
202
203
het water hoor en die vriend is niet lang gebleven. Die Aukaners en Saramakaners zijn van daar,
die mensen kennen elke steen, want ja, die zitten er honderden jaren. Ga dus ga niet doen alsof je
meer weet, luister naar ze. Maar die vriend was trots: ik ben van de stad and yes, he was soon
back in town.204
Ik woonde in het bos en toen ik naar de stad terugkwam kwam ik een vrouw tegen die
gek op me was en ze vroeg of bij haar kwam wonen met Moshushu and Takhai. Detti had twee
kinderen, een jongen en een meisje en ze was nierpatiënt. Ik ging bij haar inwonen. Twee meter
verder woonden haar ouders. Oh mijn God, ik heb nooit kunnen praten met die ouders van die
vrouwen van me, behalve eentje in Amsterdam. Maar deze ouders, ze waren vijandig, vijandig.
Detti wilde terug naar Holland gaan met me gaan, maar ik wilde niet. Ze is in het ziekenhuis
terecht gekomen and when she was recovering, toen zag ik hoe mooi ze was. Ze wilde vluchten
uit het ziekenhuis en ik woonde inmiddels niet meer daar vanwege die ouders. Na een tijdje
vroeg dichter-schrijver Ruud Meel, hij heeft ook in Wan Pipel gespeeld, Weet je dat Detta
overleden is? Ik zeg, Mijn god, was ik maar met haar naar Holland gegaan. 205
8.6 Winti in Suriname
Suriname is ook een winti-land hoor. Opa Indiaan was mooie, lange man, actief, mooie trekken.
Een spirituele man ook. Ik noem hem familie want hij was the best man bij het huwelijk van
mijn ouders. Misschien waren ze wel echt familie, ik weet het niet. Ik weet ook niet zeker of die
Indiaan is, maar ik denk dat hij een Tucajana indiaan was. Hij werkte bij Lago refinary op Aruba
en ook in Amerika heeft hij gewerkt. Nadat die uitgewerkt was, had hij waarschijnlijk wat
opgebouwd aan pensioen bij Lago, maar hij is teruggegaan naar het bos.206 Zijn vrouw is
gestorven, volgens mij op de dag dat ze 65 werd en toen heeft hij haar gecremeerd. Hij was een
hele spirituele man. Opa indiaan heeft me eens naar de sjamaan gebracht. Hij heeft me zelfs een
stukje land laten gezien. Hij zei, Mo ik heb een stukje land gezien dicht bij de begraafplaats van
de PI-mannen dat zijn de sjamanen, PI-mannen. Ik ken …… wat moet ik daarmee doe? 207 Voor
ons was hij opa indiaan. Daar is hij 10 jaar na zijn vrouw doodgegaan in het bos. 208
204
205
206
207
208
Ik heb het meegemaakt in Suriname Winti Prey, het spel van de geest bij een nicht van
mijn vaderskant in Paramaribo. Ze was getrouwd met iemand uit het binnenland. Het was de hele
nacht opblijven tot ‘s morgens en iedereen danst en ik was er ook. Dan moet je in een kringetje
dansen tot je in trance raakte. Karatafara is een tafel voor je ziel. Dat betekent veel voedsel, maar
je mag geen enkel bot eten, je mag ook niet op botten bijten. Dus er wordt gegeten tot 5 minuten
voor 12 overdag en dan is het ophouden met eten. Alle eten wat over is wordt begraven en dan
even rusten en dan komen die muzikanten en gaan we dansen. Oh mijn God, tot ze in trance zijn
met zulke ogen. Ik ben van daar, maar zodra ik het voel aankomen, dan stap ik er wel stiekem
uit. 209 Ik kwam uit Amsterdam en kende drugs, maar je weet wat je doet en hier wist ik het niet.
Ik dacht, Ik hoef niet, ik hoef niet, stop hier Mo, uitstappen! Maar dan keek die familie wel hoor,
Mo doet het verkeerd.
Ik verbleef bij die nicht en iedereen was naar huis gegaan om te slapen, maar zij liep nog
zo rond in trance. Het komt uit Afrika en alle Afrikanen in Suriname doen het. Ik heb het zelfs
meegemaakt als kind in San Nicolas in de jaren 1960, achter Gallo Rojo had je een bakkerij van
Nassi. Daar was het, onder de Surinamers van San Nicolas.
In Suriname ook, woonde ik bij een broer van mijn oma en op een gegeven ogenblik
komt Bonuman noemen ze dat, een Bacalao, een soort helderziende man uit in Santo Domingo
en die zei tegen mij, Mo, mensen willen je kwaad doen, je moet bij me komen. Ik zei, Ja, man is
goed. En toen ben ik dat gaan vertellen aan een kunstenares, Mechtelie. Zij zei, Mo misschien
wil die man jouw krachten gebruiken voor dit en dit en dat. Zo moet je uitkijken. Op een dag
heeft iets me naar hem toe geleid. Ik zei, Ik ben gekomen, maar ik ga je niks betalen. Hij wilde
me een kruidenbad geven. Ik moest negen keer drinken en na de zevende keer drinken, baden,
drinken, moest ik iets nazeggen. When I let that took place, I had a feeling I was flying. Ik vond
het heel vreemd.
Of bijvoorbeeld, Takhai. We waren in centrum Paramaribo op het grote terrein van de
Nationale Democratische Partij, de partij van Bouterse. Het was een partijfeest met veel mensen.
Dus Takhai die voelt zich hartstikke ziek, dan komt een mevrouw die zegt, Doe je schoenen uit,
was zijn gezicht, laat ze drinken uit je schoen. En ja, hij knapt op en ik denk van, we moeten hier
weg. Zulke dingen gebeurden ook in Suriname.
Mijn familie in Suriname zegt ook dat ik eigenlijk zelf dat werk van bonuman moet doen,
209
maar ik zeg, nee, ik ga daar niet, zoek iemand anders uit. Ik ben bezig met mezelf, ik hoef niet de
bonuman, de genezer te worden. 210 Maar ik heb in Suriname toch ook een vreemd verhaal
meegemaakt. Ik had een zwart-wittekening gemaakt over de Bijlmer: Bimere e Bos: de Bibberen
in het bos, de Bijlmer barst. Op die tekening, je ziet die flats, je ziet dat mensen bezig zijn en je
ziet geen bos, maar een vliegtuig. De Bijlmerramp was nog niet gebeurd en daarna hoor je van
die ramp. Je zag al die dingen op televisie, ik zeg, What the fuck is this?! 211
8.7 Nationaal Ballet

Ik werkte veel met Ilse-Marie Hajarie, een danseres, choreografe, actrice. Wij kenden elkaar al
30 jaar van het Leidseplein. Ik noemde haar Immeke, ze is nu gestorven. Ze was een vriendin
van Sumeree in de tijd van Musical Hair, Oh Calcutta en zo. Ilse-Marie Hajarie had ook daarin
gespeeld. Ik heb al die dingen toen al gezien bij de repetitie in Carré, allemaal naakt. Ik ging in
die tijd zelfs al met Immeke shoppen, proletarian style en in de duurste winkel kocht ze dan
laarzen van 600 gulden, want Immeke wilde style. 212
Ze is later terug naar Suriname gegaan en kwam met haar balletschool bij het Nationaal
Ballet Suriname. Ze heeft een eigen danstechniek in elkaar gevlochten, jazzballet, Afrikaanse
dansen met Indiase invloed, Japanse invloed en invloed van binnenlanden van Suriname. Ze
noemde het de Dogla-techniek. Zij heeft hele mooie dansproducties gemaakt. 213
Haar vader was de televisieregisseur, maar hij was ook homo en he didn't hide it. Haar
moeder staat bekend als een van de grootste actrices in Suriname. Ik heb haar gekend toen ze
begon aan Alzheimer te lijden. I was back on my heroïne then en Immeke en haar zus hebben
mij toen gevraagd op haar te passen.
Immeke’s moeder Eleonoor (Toetie) Hajary was getrouwd met Van Binnendijk, een
opgefokte man. Hij was Nederlander, directeur van Thalia Theater en dus een goede baan. Hij
had 2 kinderen met haar moeder; haar stiefzusje was Chandra van Binnendijk, de journaliste en
schrijfster en ze had ook een broer. Immeke, she didn't like her father because he fuck other
woman too. Meneer van Binnendijk was een avond bij mij thuis op Kamperfoeliestraat. Op een
gegeven ogenblik zegt die man van, Suriname zou er beter vanaf zijn als het plantagesysteem
210
211
TXT 22-4 van alles kunstwereld Suriname #01:43:59-3#
212
213
gehandhaafd was gebleven, als die koloniale verhouding gebleven was. Mo, Suriname zou in een
betere situatie zijn als die plantage, die slavensituatie wordt gehandhaafd.
Dus met andere woorden, die man was directeur van het Thalia Theater en dan komt hij
bij mij om me dat te vertellen, misschien omdat ik niet daar geboren ben. Ik heb het bijna
niemand verteld want ik dacht bij mezelf als ik in Suriname ga vertellen dat meneer Van
Binnendijk dat gezegd heeft, dan gaat niemand me geloven. Zulke dingen blijven bij me hangen,
want ik dacht bij mezelf, Wow, is that what you think?!214 215 216
Ik was de rechterhand van Immeke. Zij heeft toen in 1988 Jow en Balinia op dans gezet.
Jaw en Balinia was een liefdesdrama, mooi, mooi. Het was een echt Afro-Surinaams stuk, over
binnenlandmensen. Jaw is een Saramakaanse naam: hij die op donderdag geboren is. Ik speelde
gamalan, percussie, noem maar op. Ik moest zelfs zingen in het Saramakaans. Ze had 3
drummers of 2 drummers en iemand die een kwabanje, is gewoon een bank, dat sla je met 2
stokken, dat is ook een instrument, kwamanie. Dus wij met zijn vieren waren de muzikale band.
We zijn gaan reizen met dat stuk. Bij de viering van 150 jaar afschaffing van de slavernij in
Guyana speelden we daar en op een gegeven ogenblik ik kreeg een black-out onder de
voorstelling en ik verlies mijn tekst. Mijn god, maar het was wel intens hoor en iedereen keek me
aan. 217
Ilse-Marie was uitgenodigd aan de Universiteit van Puerto Rico. Ik was ook 2 of 3 weken
mee naar Puerto Rico. Zij zou ons betalen, maar zij mocht bijna al het geld hebben en wij kregen
zakgeld, net wat we nodig hadden. Toen om een of andere reden trok de hoofddanser trok zich
terug. Ilse-Marie heeft toen een neef van me opgeroepen, een lange jongen. Hij was geen
professionele danser en hoe ze het heeft gedaan, weet ik niet, maar binnen een paar dagen heeft
hij die rol ingestudeerd. Misschien alleen de makkelijke dingen, ik weet het niet, maar ze heeft
het gered. Zo was Ilse-Marie, daar heb ik dat professionalisme van Immeke gezien: geen paniek,
maar oplossingen en hard werken.
Het was prachtig op de universiteit daar. Alleen al om die studenten te zien was voor mij
een modeshow. Toen was ik nog aan de heroïne. 218 Danseres Sharma en ik hadden een solo in
214
215
216
217
218
het stuk. Ik begeleidde haar met de gamelan. We waren zo op mekaar ingespeeld dat je dat niet
kon zien wie er leidde of volgde. Toen we in Puerto Rico optraden kwam een of andere professor
Smith en hij vroeg me van alles over het instrument en wie nou wie volgde: de dans de gamelan
of andersom. We waren ook al een tijd samen bezig. Die gamelan deed het goed. De mensen
kenden het niet op Puerto Rico. Ik ben in de Carifesta festival nog weleens uitgenodigd om naar
Puerto Rico te komen, mijn huis is jouw huis, maar zulke contacten die ben ik dan toch
kwijtgeraakt. We hebben goede tijd gehad in Puerto Rico, hard werken, no joke en no black
people disciminatie-gedoe. Toen zijn we van Puerto Rico weer teruggegaan naar Suriname. We
hebben in Suriname nog verder gespeeld met deze groep.219 Later zijn ze ook een keer Trinidad
gegaan, maar daar dat was een kleinere groep daar was ik niet bij. Die mannelijke danser,
homofiele jongen, is gestorven. Takhai heeft hem later ontmoet in Trinidad. Hij was gewoon een
prostituee geworden. Jammer, jammer.220 221.
Ilse Hajarie had daarna nog een ander stuk gemaakt, Oorlog en Vrede, ook heel goed. Om
oorlogsgeluiden te produceren gebruikte ik een kist met de noten van een oranje vrucht genaamd
awada. We traden op in de Palmentuin, vlakbij het paleis van de president en het politiekantoor.
Bouterse was aan de macht en er waren overal soldaten. Toen we die oorlogsgeluiden maakten
rrr. rrr. takaka rrrr takaka rrrrr taktak!!!!, gingen de soldaten bij het paleis allemaal plat van de
schrik. Ze kwamen onmiddellijk inspecteren en vonden de show eigenlijk wel mooi. 222
Op een gegeven ogenblik wilde Immeke verder met het Nationaal Ballet. Ilse-Marie
wilde gaan werken met uitgeschreven muziek in plaats van uit je hoofd of improviseren. Dat kan
ik niet, dus ik stapte eruit. Bovendien was een Surinamer op Aruba geweest en die had mijn
vader ontmoet. Hij vertelde me Mo, je vader is ziek en hij wil je zien. Ik ben tegen die shit van
die man eerst laten sterven en dan hem gaan opzoeken als die dood is. Dus ik heb hem gezegd
Okay, hij leeft nog. Let me go see my father before he pass away. Toen vertelde ik Immeke, Weet
je, je kent me al 40 jaar, ik componeer op het moment zelf. Ik improviseer, maar ik weet niet wat
D-mineur is, hoe je dat schrijft en zo. Ik moet naar huis, want mijn vader wil me zien. Toen ben
ik met de jongens naar Aruba gekomen. Het ging toen al minder en ik ging zelf weg uit
219
220
221
222
Suriname want mijn vader wilde me zien en daarna ben ik niet teruggegaan. 223224
Weet je wat het was, in die tijd stelde Ilse-Marie zware maatschappelijke vragen. Het was
revolutietijd en er waren veel spanningen. Die mensen van de revolutie, Bouterse en zo, die
gaven je ook nog weleens wat geld om een voorstelling te maken. Geen grote bedragen, maar ze
hielpen wel. Toen in 1991 het Front aan de macht kwam, was Nationaal Ballet niet meer nodig.
Uiteindelijk heeft Ilse-Marie zelfmoord gepleegd, in 1994. Volgens mij was ze toen in de steek
gelaten door iedereen. Ze was 50 en had een zoon met die edelsmid, Max Chin A Sen. 225
223
. TXT van alles kunstwereld Suriname
224
225
. TXT van alles kunstwereld Suriname
Hoofdstuk 9 Aruba, 1991-2019
9.1 Familie Mohamed
In november 1991 gingen we bij mijn moeder op Zeewijk wonen, maar de sfeer was slecht.
Iedereen vroeg wat ik kwam doen. Dat was mijn welkom. Ik zag mijn moeder een keer, ze was
verdrietig, but I don’t want to see her sad, so I said to my sons, Luister, we zetten alles op onze
hoofden en we lopen van Zeewijk naar de Village’. Daar zijn we bij een vriend gaan wonen,
Henry More, aan de overkant bij de familie Gario. Die heeft later in Nederland Zwarte Piet
aangepakt. Het was 50 gulden voor een vies kamertje, maar zo hadden moeder en de familie
tenminste rust. Ik ben toen tuinen gaan kappen tot ik mijn eerste expositie deed en tot aan
vandaag zijn we vaak verhuisd, maar nu zit ik hier als icon celebrity op Seroe Bentana, de berg
van het raam. Tras di lomba di Dios, achter de rug van God. (226).
Andere woonplaatsen, aankoop Seroe Bentana.
Ik was nog niet zo lang geleden met Moshushu bij mijn broer Wally thuis, hij is recent
gestorven. Ik ben met een neefje gegaan die lang niet geweest is. Ik weet niet of ik gelijk heb,
maar ik voelde een soort verkoeling. Misschien omdat hij weet dat er een boek over me uitkomt.
Broer Hugo heeft een probleem met mij. Ik niet met hem hoor, maar ik voel niet veel broeder- of
zusterschap. I never connected with them. 227 Ze kunnen me niet plaatsen en houden me liever
buiten. Bijvoorbeeld, ook Wally’s vrouw ziet me liever niet komen. Die vindt me een verslaafde
omdat ik marihuana rook.228 Het stomme is dat al dat soort mensen die toen zeiden, Verslaafde,
ga uit mijn buurt, nu naar me toe komen. Ze zoeken marihuana-olie want dat is goed tegen
kanker. Ik weet, ik ben moeilijk voor ze om te plaatsen, maar ik ben niet boos en ga ze toch
proberen te helpen.229
Dit jaar was mijn dochter Amina hier op Aruba. Ze werkt in Nederland bij Endemol. Ze
is goed bevriend met een broertje van me, Humfrey. Ze hadden afgesproken dat ze bleef daar
logeren. Ze ging daar, maar ik ga daar niet heen, want ik was niet uitgenodigd. Dan is zij daar bij
226
TXT 3-6-17.
227
Txt 3-6-16 Sumeree
228
Txt 3-6-16 Sumeree
229
Txt 3-6-16 Sumeree …. 0.46.53.
je broer, maar je wordt niet uitgenodigd. Maar ja, ook haar moeder is nog op Aruba geweest en
die heb ik toen helemaal niet gezien. Ik heb twee kleinkinderen. Ik was dagelijks met eentje tot
haar zesde verjaardag, daarna zijn ze weggegaan naar Nederland. Tot haar dertiende hadden we
contact. Ze gingen bij een of ander geloof en toen opeens was het contact opgehouden, want
Here Jezus was ertussen gekomen. Ik heb ook een kleinzoontje. Als die moeder drie weken hier
is, komt ze twee of drie uur voor vertrek nog vlug langs bij ons. En dan denk bij mezelf, Moet ik
me zorgen gaan maken? Sumeree heeft het vijf jaar met me vol gehouden, petje af. 230 Ik heb
geen problemen met ze hoor.
De kleindochter van voornaam Donati, die oude schilder, Soerella is mijn nicht, want
Donata’s dochter heeft een dochter met mijn jongste broertje. Ze woont in Rotterdam en is nu in
de dertig. Ze ooit is een keer hier geweest met haar vader. Ik had een schilderij gemaakt van an
American boy, met koptelefoon, hamburger, een radio, fancy kleren, schoenen. Daarnaast zat een
mager Afrikaans jongetje. Hij zit op een stukje hout te kauwen en als je in de bodem keek, zag je
bij het Afrikaanse jongetje een klein beetje olie in de grond zitten, steenkool, diamanten, noem
maar op. Dat nichtje zag er iets in en wilde haar vader het schilderij laten kopen. Dat heeft hij
gedaan. Ze vertelde me dat ik haar meer belde dat haar vader.231 Ik hou van mijn familie.
Gisteren heb ik weer een nichtje ontmoet. De dochter van Wally woont op Sint Maarten,
want haar schoonzus op Aruba is gestorven. Zijn dochter was hier met een nichtje va anderhalf
jaar. Mijn neefje, de architect heeft een dochtertje even oud, maar die komen niet bij me thuis.
Mijn zuster heeft twee kleindochters, die komen ook hier niet. Sommigen zeggen dat ze gaan
langskomen, but they never reach. 232
9.2 Kunstwereld Aruba 1, coming home

Ik was na bijna 30 jaar terug en ze wisten niet wat ze met mij aan moesten. Mijn hele werkterrein
is kunst: toneel, poëzie, dans, ballet, muziek. Ik was altijd druk met kunst, breed, in het
algemeen, dus ik was een vreemd eendje voor ze. Ik had geen atelier en ik had geen
kunstacademie, maar ik kende wel al die kunstenaars van verschillende landen en vele van die
kunstenaars zijn ook hier bij me geweest. Erwin de Vries bijvoorbeeld komt op Aruba en hij
zoekt me dan op, maar ik heb me nooit opgesteld van ik ben beter of belangrijker: Do you know,
230
231
TXT Bill Corsby, Vrouwen Gedichtjes
232
Txt 3-6-16 Sumeree
who I know?, you know.
Ik werd al meteen geconfronteerd met discriminatie. Ik zag Jan (Beaujon?) van Mira Arte
en ik mocht drie werken voor Mira Arte opgeven in de gallery in de Mainstreet, San Nicolas. Dat
hadden we afgesproken en ik belde naar Instituto di Cultura. Ik bel maandag op, ik bel dinsdag
op, ik bel woensdag op, ik bel vrijdag op, donderdag op en toen dacht ik bij mezelf, Weet je ik ga
er zelf naartoe. Dus ik ging persoonlijk naar Instituto di Cultura en zei, Ik ben Mo Mohamed en
ik ben terug van weggeweest. Ik bel alle dagen maar jullie nemen niet op. Toen kreeg ik te horen
dat ik niet op de lijst stond. Ik zei, Hoe kan dat? Ik bel al 4 dagen. Toen zei ze, Oh, dan moet je
met Elvis Lopez contact opnemen. Nou, zogezegd zo gedaan. Ik kwam daar en Elvis vertelde dat
je drie werken mag hebben en dat hij mijn werk eerst moest beoordelen et cetera, et cetera. Ik
zei, Wat zeg je? Luister eens, ik heb vier kinderen en met bloed zweten en tranen doe ik dit werk
om op een andere manier de maag van die kinderen te vullen en dan kom jij mij zeggen dat je
mijn werk moet keuren?! Je weet niet wie ik ben, maar ik ga je een ding zeggen: ik ben een gekke
zwarte man, die lang is weggeweest. Don't fuck around with me. I am a crazy black man, back in
town. So I had to look for my plekje in die turbulente kunstwereld op Aruba. Dus na die
confrontatie heb ik Elvis een tijdje niet gezien. 233
Ik heb toen met drie gouden werken bij Mira Arte gehangen. Een werk heette ‘1492-
1992’. Het stelde de geschiedenis van Amerika voor van de tijd Colombus tot die blanke
Amerikaanse politieagenten die tegenwoordig zwarte jongens doodschieten. Ik had er 6000
gulden voor gevraagd en ik heb 4500 gekregen, een dokter had het gekocht. Dus ik ga daarna
met Moshushu en Takhai die check wisselen en toen we de bank waren, zag ik die mensen met
die check op en neer lopen en ze keken naar me. Everybody in the bank looked at me and at my
sons en maar op en neer lopen. Ze hebben zelfs die dokter gebeld om te vragen of die check okay
was. Ik dacht bij mezelf, What the hell is this? That was my first experience with discrimination.
Welcome home, Mo.234
Toen ik aankwam in die tijd, ben ik ook naar Alice van Romondt bij de Biblioteca
Nacional gegaan en toen ik haar verliet, zei ze tegen mij, Mo, op Aruba is jaloezie troef. En ze
heeft gelijk, maar ik heb geen affiniteit met jaloezie, that’s my problem. 235 Ik heb altijd, No
233
TXT 26a-5-17
234
TXT 26a-5-17
235
TXT 26a-5-17
competition, corporation. Competition knows loosers, corporation creates winners. 236
Toen leerde ik ook al die kunstenaars kennen. Bijvoorbeeld, King Lie-Kwie was bezig
met zijn eerste expositie. Hij sprak met een vriend van me, voornaam Bromet, een Surinamer van
de Biblioteca National op San Nicolaas. Hij vertelde King Lie-Kwie dat ik mischien zou kunnen
helpen. Ik was een kunstenaar, net terug en met veel ervaring in het buitenland. Ik had King Lie-
Kwi nog nooit ontmoet, maar toen hij mijn naam hoorde zei hij, Nee, nee, nee, Mo is een
gevaarlijk mens, en dit en dat en zus en zo, een heel verhaal. Hij moest van mij gehoord hebben,
want zijn familie kende ons in Suriname en die hadden King verteld dat ik mijn kinderen van
hun moeder had gekidnapt. Dat vertelde King Lie-Kwie aan Bromet en Bromet kwam bij mij
met dat verhaal. Ik reageerde dat meneer de kunstenaar Lie-Kwie met me kon komen spreken en
zo ontmoete ik King. Ik zei tegen hem, Luister eens, ik ken je niet, ik heb Bromet gesproken, die
heeft me verteld wat jij van mij denkt te weten, maar ik ga je één ding zeggen. Deze kunstwereld
hier op Aruba, ik weet niet of jij het opgemerkt, maar mij hebben ze het gezegd: Jaloezie is troef.
Dus weet je wat het is, bemoei je met je werk en fuck niet met je collega's, want je kent me niet.
Laten we vrienden blijven en vergeet al die bullshit’. Ik weet dat King tot vandaag mij daarvoor
bedankt. 237
Toen ik hier aankwam leerde ik Gustav Noël kennen. Hij was samen met Stan Kuiperi naar
school gegaan, maar er was zware rivaliteit tussen die twee in die tijd. Ik ben er nooit tussen
gegaan want ik hou niet van rivaliteit. 238 En dan had je nog Instituto di Cultura. Daar was
Evelino Fingal de directeur en Elvis Lopez was zijn hulpje. Er waren niet zoveel zwarte
kunstenaars. Nigel Matthew was altijd afzijdig. Ik ben met hem naar school gegaan, we zaten
naast elkaar in de klas. We hebben een keer samen een tekening gemaakt, maar hij is het
vergeten. Luti de L’Isle was niet zo in de picture toentertijd. 239 Ciro Abbath was de meest zwarte
240
.
Toen ik pas hier kwam was er een expositie in Santo Domingo. 241 Elvis Lopez en Giolina
Henriquez hadden een uitnodiging gehad, maar Stan Kuiperi had een persoonlijke uitnodiging.
236
TXT 26a-5-17
237
TXT 26a-5-17
238
TXT 26a-5-17
239
TXT 26a-5-17
240
TXT 26a-5-17
241
En wat was gebeurd, ze waren samen in Santo Domingo en Kuiperi had een afdeling apart voor
zijn werk. Elvis heeft toen werken van Kuiperi van de muur afgehaald en in een hoek gegooid.
Wat zullen ze daar hebben gedacht? Nooit meer Arubanen uitnodigen!, denk ik. Er was erover
een karikatuur in de krant toen. Ik had hem moeten uitknippen, echt waar, want hoeveel mensen
weten dat verhaal nog? 242
Ik kreeg ook een uitnodiging om Aruba te vertegenwoordigen in Cuba, samen met mijn
zonen. Ik zei tegen Takhai, Jij wilde kunstenaar worden, artiest. Weet je wat je doet, jij gaat
naar Cuba. Get some experience there. Takhai heeft contact opgenomen met Freddies Refunjol,
de minister van cultuur. Hij vertelde dat we voor tickets bij Evelino Fingal van Instituto di
Cultura moesten zijn. Ik gaf Takhai opdracht om te bellen en Takhai maar bellen, hij bleef bellen
en weer geen gehoor, maar iedereen wist dat Evelino altijd bij zijn moeder thuis ging eten en dat
je hem dan kon bereiken. Dat lukte, maar op een gegeven ogenblik werd het Evalino te machtig
en hij bezwoer dat wij helemaal niet naar Cuba zouden gaan. Die zei, Potverdomme, jullie gaan
nergens. Tap! Einde verhaal, gedwarsboomd! 243
Vroeger was ik een hot head en toen dacht ik bij mezelf, Moet ik die man aftakelen?
Weet je, hij komt aan mijn werk en ook aan de toekomst van mijn kinderen. Maar ik dacht, Laat
maar Mo, want wat is het straks als je je agressie gaat uitwerken op die mensen? Dan krijg je
een slechte naam en they go block you. Je bent al zwart. Je weet wat ik bedoel. Dus ik dacht bij
mezelf, Let me keep it under the carpet. Niet agressief worden en al die bullshit verwerken. Ik ga
niet mijn energie daaraan verspillen. Het was toch goed dat ik me heb ingehouden, dat ik ze niet
op hun snuit heb gegeven, want ja, je zal jezelf toch isoleren als kunstenaar. You know what I
mean. You have to carry it. 244
Ik heb ook een keer geprotesteerd tegen discriminatie in de kunstwereld bij Instituto di
Cultura. Evelino Fingal was er toen de baas. 245 Er was een expo en wij waren daar met
pamfletten, kleine pamfletten. Als je komt, zag je ons direct in de ingang en dus je moest ons
passeren. En wat stond er op dat pamflet? No discrimination in art work, zoiets. Sommige
mensen kwamen zeggen, Jullie doen het goed, maar je weet hoe het op Aruba is. Ze zeggen je
doet het goed, maar achter de schermen steken ze een mes in je rug. Dat heb ik ervaren.
242
243
244
TXT 26a-5-17
245
TXT 26a-5-17
Sommige deden echt zo klein, ze willen denken dat discriminatie niet bestaat. Het heeft ook nog
in de krant gestaan en daarna bleef iedereen van me af. Ik had mijn plek veroverd. We waren nog
niet lang op Aruba. 246
Ik heb Evelino Fingal laatst ontmoet bij Alida Martinez thuis met Adi Martis, de
kunsthistoricus. Ik denk: Je bent uniek! Jij bent een van de 150 kunstenaars op de wereld die
geld mag ontwerpen. I think you have this talent. Maar ik weet het niet, ik kreeg bijna een beetje
medelijden. 247
Voornaam Maduro is een Arubaanse scineast, hij heeft in Holland gestudeerd, maar hij is
teruggekomen. Hij heeft toen een documentaireserie gemaakt. Het is namelijk zo, hij ging een
keer naar Departemento di Cultura praten over subsidie, want hij had volgens mij tien
kunstenaars op Aruba gefilmd. Hij wilde de serie uitbreiden en hij zocht naar subsidie. Hij ging
met Departemento di Cultura praten en die reageerden, Mo?!, Mo?!, bestaan er geen andere
kunstenaars dan? Dat zeiden ze bij Departamento di Cultura. Iemand daar is tekeergegaan: Zijn
er dan geen andere kunstenaars?! en dit en dat. Gewoon omdat die cineast vroeg van, Mo, kan
je wat dingetjes maken op het einde voor die mensen. Dat heb ik toen wel gedaan hoor en de
mensen waren blij. 248
Bijvoorbeeld ook de expo op Centro Bolivariana. Maria La Torres had die expositie bij
elkaar gebracht. Ja, zij had ons gevraagd en ik had werken, maar die waren nog niet ingelijst. Ik
heb toen volgens mij 4.000 gulden gekregen om mijn werken in te lijsten. Ik heb toen Romy
Gunsam gevraagd dat voor me te doen. 249 Hij gaf toen les aan Chinese kinderen in de watertoren
bij de Village. Ik vond het raar, maar hij zei dat de Chinezen tenminste goed betalen. Aan de
andere kant, dacht ik, Ik zou die ruimte vullen met kinderen van the Village en voor niets
lesgeven, you know what I mean.
Dus ik gaf 2000 gulden aan Gunsam om mijn werk in te lijsten, maar toen het werk
terugkreeg: Oh man, mijn God, het was een total rip off. Sabotage en ik had het niet door, maar
het was de dag van de opening dus ik kon niet weigeren want ik moest het werk afleveren. Het
gevolg was dat ik laat bij Centro Bolivariana aankwam. Maria La Torres vertelde me dat er geen
246
TXT 26a-5-17
247
TXT 26a-5-17
248
249
plaats meer voor me was, maar Giolina Henriquez – de dochter van de oude gezaghebber, I
always loved that women – zij wist wel wat. Ik zal het nooit vergeten. Ze zei, Mo, ik schuif mijn
werk op, neem de helft, dan kan je je werk hier hangen. Giolina is een beetje een vriendin. We
houden van elkaar, we respecteren elkaar gewoon omdat ze dat toen heeft gedaan. 250 Maria La
Torres is daarna weggegaan naar Holland. Volgens mij mocht ze niet meer schilderen van haar
man, maar twee jaar later heeft ze me gezegd, Mo, het spijt me dat ik je niet goed heb behandeld
in Centro Bolivariana. 251
Mayke Kelkboom was daar ook met haar zeefdrukken. Bij haar in dat houten huis heb ik
mijn 50e verjaardag gevierd. Ik liet op mijn 50ste verjaardag dreadlocks groeien. Weet je, ik had
geen zin meer en ik had op mijn veertigste verjaardag gezworen geen buik, en op mijn vijftigste
geen haar meer knippen. Laat die locks maar komen, want mijn vier kinderen hadden allemaal al
locks en toen vond ik hun het mooist. 252
Ergens in de jaren 90 is Gustav een tijdlang gebleven. Gustav en Stan Kuiperi vroeger waren ze
concurrenten. Ik denk dan aan het Leidseplein. Dat was one big block together, you know what I
mean. Daar had je ook wel gedoe tussen Piet van Leeuwarden en Erwin de Vries, maar dat ging
nog. Ik voel me niet lekker bij rivaliteit. We zijn een community. We zijn allemaal kunstenaars,
dus we moeten het samen doen, maar we moeten helaas dus ook hekel aan mekaar hebben. Dus
dat vult elkaar probleemloos aan hier op het eiland. Dat is hetzelfde overal. Hier bij de Art Fair
festival in San Nicolas zag Gustav en Stan Kuiperi laatst een beetje staan praten met elkaar. 253
Zijn vrouw Wilma is balletdanseres en zij is beter dan iedereen. En die kinderen van Stan Kuiperi
houden van me en ook hun neef Sergio Jansen, de gitarist. Ik ben geen probleem met ze, ze
mogen zichzelf bij me zijn.254 255
Gustav schilderde alles wat los en vastzit, belangrijke mensen van het koningshuis ook.
256
In 1992, 1994 hadden we zo’n groep met King Lie-Kwie, Mo, Gustav, Freddy Patist en zijn
vrouw, Stephany. Zij was op dezelfde dag jarig als ik, maar een jaar ouder. Gustav had een
250
251
252
253
TXT 26a-5-17
254
255
256
schilderij gemaakt en haar een beetje afgebeeld als een varken. Stephany heeft zich toen
teruggetrokken. Ik heb haar later weer ontmoet, ik vond het wel hart van Gustav. De moeder van
Glenn Oduber uit Puerto Rico, zij was getrouwd met dr. Oduber en Maria La Torres een
Mexicaanse, Danilo Geerman, Elvis Tromp. Freddy Patist deed keramiek. Hij maakt mooi werk
hoor. Gerrit Schouten was er ook bij. Hij schildert tegenwoordig mensen met bloemen erop. Je
zag die samenhorigheid van het samen optrekken. Het ging niet om politiek of nationalisme. We
waren gewoon lekker samen bezig omdat we een doel hadden, lekker schilderen en dat bekend
maken op Aruba. Zorgen dat mensen zien dat kunstenaars een bestaan kunnen vormen op
Aruba.257
Gustav en ik zijn allebei steenbokken. We hebben toen samen drie grote schilderijen
gemaakt met tien kustenaars. It was a movement and Gustav wanted to be the leader en hij ging
soleren, maar bijvoorbeeld King Lie-Kwie, die was toen wel macho en hij wilde geen leider. Ik
vond het niet erg want op gegeven ogenblik zei Gustav tegen mij, Mo, jij bent zwart, ik ben wit
en als we op Aruba en als we iets willen bereiken dan, ben ik de eerste die daar aankomt en dan
ben ik de eerste die je helpt! Ik zei, Nou jij hebt gelijk jongen. Dus ik heb nooit conflicten met
hem gehad, want dat vond ik eerlijk van hem. Hij zei, Mo, jij bent zwart, ik ben wit, but don’t
worry, if you have to reach there, I will help you. Ik heb die drie grote schilderijen die we met ze
samen maakten, die heb ik nog. Ik heb die dingen beschermd, ze zijn nu in de San Nicolas
Mainstreet, we zouden iets met ze doen vorig jaar maar ja, niet doorgegaan.
Gustav is later naar Nederland gegaan; he had met a beautiful woman, Gloria, ook een
schilderes, mooi werk, ze had twee dochters. Zij benaderde mij want ze kon goed met me praten.
Ze is met hem weggegaan, maar volgens mij heeft zij daar een andere man ontmoet. Ik weet het
niet. Toen hij laatst hier op Aruba was hij met een Arubaanse vrouw, Helen. Hij is bij me op
bezoek geweest en toen vroeg ik, Hé, hoe gaat het met haar? Nou, dat moet je Gustav niet
vragen. Don’t ask! 258 Dus wat dat betreft en toen hij terugkwam, hij zoekt me op, hij zal me
altijd opzoeken, maar ik heb niets gevraagd. Dus ik heb geen conflict met hem, want ik heb mijn
respect altijd laten merken. 259
Dat was ook een mooi verhaal met Gustav. Een opdrachtgever, Boerleider benaderde me.
Hij wilde een werk met een mooie, naakte vrouw. Ik had toen iets gemaakt, een mooie, zo Latino
257
258
TXT 26a-5-17
259
TXT 26a-5-17
bruin, bruin met lichtblonde haren weet je wel zoals ze die nu verven, mooi, achtergrond zee, een
schelp hier en een schelp daar. Lekker sexy. Ik moet er nog een foto van hebben, maar I didn't
know that man who had asked me, had also asked Gustav to make a sexy woman for him, maar
mijn werk had meer geld opgebracht. Ik wist niet dat Gustav ook een vrouw moest schilderen,
maar ik ben er zeker van, de mijne was sexyer en warmer. 260
9.3 Oudere artiesten

Je had toen ook de oude generatie, velen van ze zijn inmiddels storven. De ouwe generatie die
schilderde nog. Padu Lampe schilderde nog, Hubert Booi schilderde. @ Donata/i heeft mooie
dingen gemaakt en Toton ook.
Ik heb een speciaal contact met Padu, al van vroeger toen ik veel bij opa Blats verbleef en
hij voorbijreed met die auto en dat glamour kapsel van hem. Ik kwam ook bij Padu thuis. Hij
wilde altijd over metafysica met me praten en hij heeft er boeken over geschreven. Binnenkort
kunnen we met de doden telefoneren, zegt hij. Ik heb zelf voor Padu gekookt. Ik was kok en hij
wil altijd spicy chicken. Maar ja, op een gegeven moment, wordt hij 90 jaar en er was een feest,
verjaardag, open house. Ik was met een vrouw en ik zeg haar, Kijk eens zodra ik binnen ben
gegaan, gaat iemand mij tegengehouden’. Gelukkig stond Alice van Romondt bij de ingang en
dus ik loop naar binnen, maar die securityman houdt me tegen. I knew it. Ik dacht bij mezelf van,
Mijn God, Mo, this is an open house. All Aruba is welcome en de security houdt precies mij
tegen. 261 Padu heeft een neef, die me altijd vraagt, Hé Mo, wanneer ga je weer naar Padu? Maar
omdat ik geen vervoer heb, ben niet vaker bij hem gegaan. 262 Padu wordt 100 binnenkort.
Toton kwam ook uit Rancho, hij heette eigenlijk Pablo Teofilo Quant Hij was een goede
vriend me, want zijn familie woonde vlakbij opa Blats. Toton en ik hadden gesprekken over
kunst en alles. Wij zijn allebei van Rancho, wij hebben geen kunstacademie, dus ze gaan ons niet
zo serieus nemen. Toton was bezeten van kunst, maar hij was ook bezeten van zijn crack. Ik kan
het niet eens ruiken, maar sommige kunstenaars ja, it's like the inspiration is coming to them en
ze doen dingen on their own. Ik kan er niet tegen hoor, ik hou er niet van. Toton was een van ze.
Het is wel triest, maar ik weet eigenlijk niet eens hoe hij is doodgegaan, 1997. Misschien een
overdosis ofzo.
260
261
262
Die familie van Toton is heavy, die zijn niet zo gemakkelijk. Veel junkies in die kringen.
Ik ken zijn zoon goed en een dochter van Toton heeft mij ooit benaderd. Ze werkte bij een
juwelier en vertelde me dat ze niet aan het werk van hun vader konden komen. Volgens mij had
Toton nog een paar werken thuis of ergens en een dochter van hem, een junkie, had zijn werk
verkocht voor 100 gulden. Dat is wat ik heb gehoord. Ik heb een klein werk van hem en ik ben
nu een schilderij voor die familie aan het maken, een vechthaan.
Bijvoorbeeld, soms ga ik nog steeds in Rancho, naar het huis op de hoek waar al die
chollers, straatverslaafden verblijven. Niemand gaat er. Ik wel, ik ga dan lekker met ze praten.
Die mensen die daar wonen ken ik. Als ik naar daar ga dan beschermen ze me want ze weten,
Mo is van de Rancho, ik bent een van hun, maar op een gegeven moment zegt een van die
mensen. Hé Mo, nu wegwezen, nu moet je weg. Ik denk niet dat ze me gaan aanvallen, maar ik
neem het zekere voor het onzekere. Daar is mijn huis hoor, want ik kom daar al bijna 70 jaar.
Er was was laatst een foto-expositie in de Rancho. Er was een meisje, Daisy. Ze had
tekeningen met zwarte figuren en gekleurde dingen, die heeft ze ook daar op de muur bij Rancho
geschilderd en ze maakt mooie foto's. Ik denk Daisy, je krijgt mijn fototoestel, maar ik zei Nee,
ik ga een nieuwe voor haar kopen en dan ga ik bij Clifford Rosa van de Rancho vereniging
brengen. Maar ik heb het nog niet gedaan. Jawel, volgende keer ga ik het gewoon doen voor
Daisy. 263
Osaira Moyale, Elvis Lopes en Renwick Heronimo die waren jong en hadden toen Eterno Art
Gallery in de Oranjestad. Begin jaren 90, toen ik net terug was. Die vond ik wel wat elitair. You
had to be really privileged to do an exhibition in there. 264 Ik vind toch dat op Aruba in de breedte
best veel kunstenaars zijn die dingen maken die echt de moeite waard zijn. Een van ze is Danilo
Geerman, hij zal misschien niet internationaal doorbreken, maar hij maakt heel erg mooie
dingen. Bijvoorbeeld ook, wij hadden een vriend, die was ook een kunstenaar, Juancho Dijkhoff.
Hij zat ook in die slavernijtentoonstelling in 2008. Hij was gestorven. Die was met een
Amerikaanse, dan reden ze zo’n klein autootje. 265 En dan heb je natuurlijk de elite, die maken
ook mooie dingen, maar ja, die eilite zijn altijd zo arrogant. 266
263
264
265
TXT 26b-5-17
266
We hadden een expositie bij Galeria Harmonia in San Nicolas, jaren geleden. En als je
drugs gebruikte, dan ging je ook kunst maken, schilderen of spelen. Dan heb je vaak die folie
over. Die die ik heb genomen en een beetje inkt erop opgezet en ik ben gewoon ermee gaan
schilderen. Bij die expositie, er waren 110 werken en dr. Adi Martis de kunsthistoricus van
Aruba zei dat ik het meest technische kunstwerk had gemaakt dat er hing. Misschien moet ik
hem aanbieden. Dit is zilverpapier heb ik gebruikt als een soort kwast, dus er zit waarschijnlijk
wel wat drugs in dat kunstwerk. 267
Ik ben die techniek blijven gebruiken. Een Poolse jongen werkt hier op de beach. Hij
heeft vorig jaar een reeks werken van me gekocht ‘Van chaos naar orde’. Gemaakt met
zilverpapier, zwart-wit, maar heel donker. Je kunt op de eerste bijna niets herkennen, een vage
afdruk van een gezicht. De tweede was een beetje beter en de derde dan zie je dan die verscholen
gezichten. Hij kocht die werken, want hij ging voor het eerst naar Amerika in New Jersey, naar
zijn nieuwe vriendin. Hij koopt een ticket, gaat naar de airport met die schilderijen.
Er kwam een heel gedoe met de douane en die pakte de schilderijen af. Ze dachten dat er
heroïne of cocaïne inzat. Ze sneden in een van de schilderijen om te kijken of hij er drugs mee
smokkelde, want schilderijen kunnen gebruikt worden als smokkeltruck. Hij is zelfs nooit in
Amerika afgereisd met die werken. Hij kwam op het politiebureau en werd hij vastgehouden
door die Amerikaan, maar ze konden niks op hem vinden. Na een week kwam hij bij me en
vertelde wat er was gebeurd. Ja, Mo ze hebben zelfs erin geknipt. Hij had zich nog afgevraagd of
ik er iets in had gestopt. Maar ik ben nieuwsgierig en ik vroeg naar zijn familie en vertelde hij
dat zijn vader ooit eens als drugdealer was opgepakt. Dus het ging niet om mijn werk, het ging
om zijn vader. Maar hij heeft wel aangifte gedaan, because they destroyed the painting. 268.
I like de zogenaamde buitenbeentjes, excentriekelingen, hoe je ze ook noemt. Bijvoorbeeld,

Elviro Justiano Yung, alias Cacique Israel, een Chinese Arubaan. Hij heeft zich tegenwoordig
teruggetrokken in die wereld van schilderijtjes verkopen aan toeristen. Hij maakt kleine werken,
landschappen, werken met van die oude cunucu’s. Een knoekhuisje met mondi en
wolkenpartijen. Heel precies, het lijkt wel een foto. Ik doe het hem niet na.
Let me tell you about Cacique. Cacique, he is black, or dark Chinese. Hij heeft in
267
268
Amerika gestudeerd en hij vertelde me dat hij een keer met een blanke Amerikaan naar huis was
gegaan, naar een oom en die begon te zeggen van, Why did you bring this nigger is my house?
Dus Elviro begon om te kijken van waar is die neger? Hij zei, Mo, I was looking for the nigger,
but I was the guy he meant. Hij was er nooit meer teruggekomen.
Hij was een keer uitgenodigd om Aruba te vertegenwoordigen in Santa Domingo, maar
toen gebeurde er iets en hij is vervangen door een andere kunstenaar.269 Hij woonde toen in de
Nijhoffstraat en dit is zijn verhaal. Hij kreeg ‘s avonds iemand van Instituto di Cultura op bezoek
en die bracht de uitnodiging en toen zei die, Nou ja, we moeten eerst naar bed. 270 Jung, alias
Cacique Israël heeft mij dat verteld. Mo, ik ben toen uitgenodigd om Aruba te gaan
vertegenwoordigen en toen kwamen ze met die uitnodiging en die zei Ja, we moeten eerst naar
bed. En toen zei Cacique van, Sodemieter op, weet je wel, maar ineens vertelde hij mij, dat die
persoon de sleutel van zijn auto niet kon vinden en toen zei die, Volgens mij moet ik hier blijven
slapen, et cetera.
Luc: Mo, wil je dit verhaal in je boek hebben?
Mo: Ja, het is toch zo gebeurd.
Luc: Okay, maar ik haal wel die naam weg Mo. We hadden afgesproken, Goddelijk als
Altijd, geen censuur, maar ik haal die naam weg.
Met Cacique heb ik dingen meegemaakt. Ik ging vaak bij hem in Alto Vista, daar in de buurt
woonde hij en hij kwam vaak hier. He used to plant his weed. Ja, die plantte zijn marihuana. Hij
was de eerste persoon die ze met meer dan 100 marihuanaplantjes hebben gepakt. En toen begon
hij iedereen te wantrouwen. Op een gegeven ogenblik, we gingen bij hem thuis zijn huis
schoonmaken, maar ik bracht nooit voedsel voor hem, want waarom? Iemand had een keer eten
voor hem gebracht en hij zegt, Ja, Mo volgens mij wil ze me vergiftigen. En hij kreeg
hallucinaties. We keken televisie en dan zei hij, Mo, daar zit iemand in daar in de televisie. Zo
begonnen die hallucinaties. 271
Hij radicaliseerde. Op een gegeven ogenblik zei hij tegen me, Mo, ik ga naar Miami. Ik
ga van jouw werk ook afdrukken laten maken. Dus op een gegeven ogenblik we zetten hem bij de
airport af en na een halfuur ben ik thuis en hij belt me, Ze hebben me niet door laten gaan. Want
269
TXT 26b-5-17 @… #00:27:32-9#.
270
TXT 26b-5-17
271
TXT 26b-5-17
hij begint daarzo gewoon tekeer te gaan bij de douane. Hij heeft niet eens in het vliegtuig
gemogen. Hij is ook een keer naar Israël gegaan. En hij komt in Tel Aviv aan en ze gooien hem
direct in de boeien. Hij gaat dingen zitten vertellen over politiek en zo en dit en dat en noem
maar op. 272 Het kon meteen weer naar huis.
Iets is er in zijn hoofd gaan werken. Misschien ken je het verhaal van de kunstenaar die
naar de kapel van Alto Visto was gegaan op Moederdag, zo’n 15 jaar geleden. Volgens mij zaten
er een paar bejaarde moeders te bidden en toen ging hij met een zwaard op het Mariabeeld af en
begon hij te zwaaien, te zwaaien. Het leek net alsof twee mensen met een spade aan het vechten
waren, maar het kopstuk van het Mariabeeld is volgens mij van koper. Die vrouw waren
natuurlijk helemaal in paniek. Het was een Moederdag. 273 Hij heeft toen 9 maanden gezeten en
later heeft hij drie weken bij me thuis verbleven. Toen ik hem vroeg wat er gebeurd was, Man
vertel me nu wat er gebeurd is en hoe kom je aan dat zwaard? Hij zei Mo, dat was geen zwaard,
het was een kapmes, een kapmes die ik stiekum van jou heb meegenomen: I tried to chop down
the head of Babylon, with the sword of Mohamed. 274 He was hard to follow. 275
Jawel, hij is een goede kunstenaar, maar op een gegeven ogenblik hij heeft zich
teruggetrokken in die wereld van schilderijtjes verkopen aan toeristen276. Wat hij niet verkoopt,
houdt hij voor zichzelf. Ik geloof dat hij ervan leeft, want hij is op straat en hij hosselt. Sommige
mensen betaalt hij met schilderijen, denk ik. 277 Hij is niet goedkoop hoor. Ik weet een
Amerikaanse vriendin van me heeft werk van hem gekocht voor 5000 gulden en dan hangt het
daar misschien wel in de keuken.
Hier op Aruba, no other artist will expose things of him. Ik heb hem laatst ontmoet bij de
cruise terminal, waar die toeristen aan land komen, waar ze van die kleedjes verkopen met al die
Haïtiaanse spullen. Toen ik heb ik een foto van hem genomen en hij zei, Ja, Mo ik wil weer een
paar dagen bij je komen verblijven. Ik wil weer contact opnemen, want ik wil toch dat Aruba
weet dat hij bestaat. Ik zeg ook iedereen, ik hoef niet van je te houden, maar ik respecteer jouw
werk, dat is een stukje van jezelf. Dat is iets waar niemand aan kan komen. 278 Ik vind het erg dat,
272
TXT 26b-5-17
273
274
275
TXT 26b-5-17
276
TXT 26b-5-17
277
TXT 26b-5-17 , 00-22-40 - 00-22-44
278
TXT 26b-5-17
if the big artists of Aruba don't approve of people and let them feel that they are not one of them.
Laat Cacique met zijn gekte, maar laten we genieten van zijn werk.
9.4 Kunstwereld Aruba, 2, nieuwe generatie

Op een gegeven moment, zo’n tien jaartjes geleden, had Renwick Heronimo Access Art Gallery
in centrum Oranjestad en ik zat op Plaza Daniel Leo, toen benaderden jongen mensen mij. Toen
ik een keer een expositie had, is Oscar een Indiaan uit Peru bij me gekomen, hij was de eerste.
Hij zei, Ik zie dat je een expositie doet. Ik maak gedichten, kan ik iets doen? In Suriname had ik
toch die groep met 30 mensen, het Danspassie Collectief. Dus toen hij mij benaderde, dacht ik,
Ik moet gewoon doorgaan met die jongeren. Ze geven me energie. Niet Beach is als eerste
gekomen, maar toen ze zagen dat ik hun de gelegenheid gaf, is Beach gekomen en Wilfred. En
toen kwamen ze allemaal. 279 We ontmoetten bij Access Art Gallery of bij de Caribe Flowershop.
Ik bleef daar vaak slapen wanneer ik wilde.
We konden we lekker plannen maken voor als ik weer een expositie had of een poëtrie
event. Ook Oscar had toen al zo’n tablet. He was crazy. En dan had je ook nog Marco
achternaam. Het was een goede groep. Ze hadden het allemaal op hun manier. En toen kwamen
er een hele boel mensen om het over te nemen en ik trok me terug. Wilfred Jansen kwam ook.
Hij zit nu een 4, 5 jaartjes in de gevangenis voor het mishandelen van Natousha, de dochter van
wijlen Hilward Croes. Ik heb een telefoonnummer om KIA te bellen en ik ga al die jongens
verzamelen want ik wil een tekening voor hem sturen. Because I al fin al cabo, he was still one
of us. Maar, ik ga hem wel eerst een gepeperde brief sturen, van Bullshit, weet je wel: nu kon je
lekker bezig zijn met je kunst, met je tournee et cetera, maar je slaat Natousha. 280
Dat vond ik ook mooi, want toen we bezig waren met die jonge poëten en van alle kanten
kwamen mensen om het zogenaamd over te nemen. Iedereen kwam kijken wat ze kunnen halen
bij die kanibalen. Op een gegeven ogenblik had ik me teruggetrokken en ineens kwam, hoe heet
ze weer, een van die meiden en die vertelde, ik heb nu een goede naam voor die, voor onze
poëzie groep, HALA, dus Opzij! Hubentud Apoyando Literatura Arubiano: HALA. Ze is nu
moeder van twee kinderen. Wat hebben we ook gedaan, wij hebben toen met HALA een poëzie-
expositie gegeven. De eerste was in Instituta di Cultura in 2008. Een expositie van poëzie, met
279
280
alles wat je ook daarbij kon bijdragen. Mooi man, mooi hoor, mooi. 281
Bijvoorbeeld Olga van Bokhoven, die heeft ook meegedaan in zo'n presentatie. Ik heb
een foto van haar waar ze middenin staat: mooi, heel powerful. Ze was toen pas 17 jaar. Op een
gegeven ogenblik in Access Art Gallery doet Olgita een performance. Heavy, en ik dacht, Oh
mijn God, ik hoop niet dat ze haar benen breekt. But she was like that you know. She is a heavy
woman hoor. We waren aan het spelen en het was poëzie en ze danste. Oh my God, meisje breek
je been niet. You know, she is like a winti woman. Ik heb een film een keer gezien, die actrice
leek op haar en de rol die die vrouw speelde, ze keek recht tot in mijn ogen. Toen ik Olga dat
vertelde zegt ze, Mo, ik heb die regisseur ontmoet in Miami. 282
Boven die winkel woonde een vrouw die werkte bij Vicky als bloemist, an increadable
woman. Zij woonde met die man van haar, met die gitarist. Hij was een wees uit Indonesië, daar
had ze twee dochters mee. Een goede gitarist en soms ging ik met hem mee, maar op een
gegeven ogenblik begon hij te drugs te gebruiken. Ze is toen met een Arubaan op Brasil gaan
wonen met haar 12 jaar dochtertje en zij ging elke avond naar een visser, want maar ja, die man
vergreep zich aan dat meisje. Ze heeft nog politieaangifte gedaan, maar er is niks uitgekomen. 283
Toen koningin Beatrix hier was, hebben we een street-show gegeven, alles bijna naakt in
het centrum van Oranjestad, in 2006. Luc, je was erbij, want jij had dat stuk over de geschiedenis
van Oranjestad geschreven en wij hebben toen je stuk gespeeld over hoe ze Oranjestad de naam
gaven toen er goud op Aruba was ontdekt. 284
Alydia, Ryan, voorstelling Frida Carlo? Was Mo betrokken?
Enkele jaren geleden is er een dichteres teruggekomen uit Holland, Rosabelle Illis. Zij is
teruggaan, ze studeert psychologie en zij heeft een boek gepubliceerd, Spiel di mi Alma, spiegel
van mijn ziel, 2010. We hebben samen de presentie gedaan van die gedichtenbundel. Ik had een
groot schilderij gemaakt met schuimrubber, want de presentatie begon met een zwaard dat het
schilderij doorboorde. Ze heeft me die lijst nog niet teruggegeven, een grote gouden lijst.
Rosabelle heeft met ons meegedaan in Acces Art Gallery. Ik maakte toen een fout en noemde
281
282
283
TXT 13-5-17a strafwerk. LUC: ze heette Millie, maar door mij geanonimiseerd.
284
TXT 15-6-17a Noni Lichtveld
haar Roxane. Ook hebben Rosabelle en ik bij aankondiging van die nieuwe politieke partij POR
van Otmar Oduber en Andin Bikker in Cas di Cultura iets samengedaan. Dat vertel ik later.
Weet je wat het is, op Aruba is iedereen een filmster. Ik heb bijvoorbeeld een tijd gezeten
bij Plaza Daniel Leo, net als vroeger op Leidseplein, Amsterdam of Gomezplen, Curaçao. Op
vrijdag en zaterdag komen mensen bij elkaar praten en muziek spelen. Bijvoorbeeld Roger
Peterson uit Saveneta, hij woont nu hier op Aruba. Hij had in Holland veel succes in die
talentjacht Idols op televisie en later had hij een groep, Intwine; ook heel sucessvol. Ze waren
hier op tournee en ik zat daar bij Plaza Daniel Leo. Ik zag ze lopen en heb hem geroepen, Kom
even zitten en we hebben een tijd zitten praten. 285
Ik heb ook een show gedaan met Jara Rekkers, een danseres, de dochter van Ellen van die
oude jogaschool Prana. Jara en ik hoeven niet te oefenen. Als ik begin te drummen, volg ik haar
en zij danst door te volgen wat ik doe met die fluit of met drums. Wij spelen, spelen, spelen en
Jara Rekkers had gedanst. En na het spelen, niemand lette op Jara, maar ze kon niet uit die trance
komen. Op een gegeven ogenblik zag ik dat en ik liep naar haar toe. Wat je moet doen, is ze
omhelzen. Niemand had dat zien aankomen, maar omdat ik altijd met haar heb gewerkt, had ik
het door. Dat was vorig jaar, dus ik heb haar daarna niet meer lastiggevallen met dans. We
hebben elkaar een tijdje lang niet gezien. Ze heeft nu een kind en laatst ze zegt tegen me, Mo
gaan we weer werken, want ik heb je gemist. Ik lachte, Nou, ik jou niet hoor. 286
Ik maak tekeningen groepen van mensen, Afrikaanse mensen in mooie kleren, samen soms drie
soms iets meer. Altijd een groep. Hoe kom ik aan die kleine schilderijtjes? Moshushu was een
keer weer bezig, boos. Hij kwam op me af, aggressief, en toen nam ik een mes, maar even later
dacht ik, Laat me kijken als ik het kan gebruiken als een penseel. En toen ben ik begonnen, een
zwart puntje en met mes. Dus woede werd kunst. Ik vroeg me nog wel af hoe gaan mensen hier
tegenaan kijken, maar wat was gebeurd? Het was volgens mij de eerste Caribbean Jazz Festival.
En ik had een aantal hele mooie werken op papier gemaakt. Het was bij Cas di Cultura en toen
ben ik gaan staan tegenover die gallery-zaal waar de schilderijen hingen die Michiko en Eduardo
verkochten. Daar ben ik gaan staan, drie hele mooie voor 25 gulden en we verkochten goed.
Toen ineens mochten we in de zaal, maar we moesten Michiko en Eduardo 80 gulden betalen
285
286
voor een tafel. Ik heb 500 gulden verdiend die avond, mijn assistente, een danseresje was erbij.
Ik heb haar toen 100 gulden geven. Ik heb er laatst eentje verkocht voor 40 dollar, nog van die
oude, maar ik maak ze nog steeds. 287
Ik geloof dat ik alle jaren meegedaan aan het Caribbean Sea Jazz Festival en ik heb alle
keren verkocht. I don't worry if an American buy my work, beautiful, maar als Arubanen mijn
werk kopen, is het toch beter. Ik heb meegemaakt dat mensen vertelden dat ze hadden hadden
gespaard om een werk van me te krijgen op Caribean Jazz Festival. Ik zei, Okay, je krijgt het
voor 150 gulden 288. Weet je wat er een keer gebeurd is. Ik had daarzo een klein werk, maar ik
had geen prijs erop gezet. Een vrouw kwam en die zegt, ik zie geen prijs, maar ik wil er 600
gulden voor geven, maar ik zeg haar, Nee, mevrouw 250 gulden is genoeg. En weet je wat het is,
dan komt Michiko van de organsatie dat nog vertellen ook. 289 Laatst had ik drie dingen hangen
en die waren nog nat. Het was teer, goud en zwart en ik had de inkt te dik gezet. Die werden
verkocht en ze waren nog steeds nat.
Ik was een keer bij Shanti van jogacentrum Prana. Er kwam een Arubaanse vrouw en die
wilde drie van die kleine werkjes. She wanted it all three, 200 gulden. Dat wil ik bereiken. Ik wil
het liefste dat een Arubaan mijn werk koopt. 290
9.5 Het boze oog, Jimmy’s Place

Mensen ook op Aruba denken vaak dat ik aan obeah, brua, winti en al die dingen doe. Ik hou
bijvoorbeeld van die kippen van Aruba. Zwarte kippen met witte spikkels zijn speciale kippen.
(291) Mensen komen ze zoeken en die eieren ook. Sommigen om voodoo te doen, brua, black
magic. Weet je, wat gebeurde een keer met me? Ongeveer 1991, bij de Caribe Flowershop van
Vicky Do Nacimento bij het postkantoor in de stad had ik een trefplaats met jongeren. Ik bleef er
vaak slapen als ik wilde. Aan de overkant Haïtianen, Jamaicanen. Op een zaterdag dat kwam een
Dominicaanse bij me. Ze had gehoord dat ik Brua dat doe. Ik wilde van haar afkomen en ik zei,
Ja is goed, maar die spiritu-geest werkt op zaterdag niet.292
287
TXT 3-6-17 Kleine schilderijtjes
288
289
290
291
TXT 3-6-17.
292
Maar het boze oog, ik heb het hier op Aruba gehad bij een expositie van Stan Kuiperi en
Nancy Croes in Toyota Art Gallery. Ik bleef vaak bij Milly boven Caribe Flowershop. Ik ging
daar met Lionel, een Haïtiaanse kunstenaar en zijn vriendin. Milly was er ook. Takhai was
binnen en hij zegt, heb je Gustav gezien. Ik loop naar binnen Gustav stond tegen me te praten en
er loopt een soort spanning op in die plaats. Op een gegeven ogenblik vroeg ik Milly om water.
Ze wilde me wat anders geven, maar ik wilde moest maar water. Even later ontmoette ik Padu.
We omhelsden en ik voelde, I am going to go out here on this exhibition. Dus ik ging naar Lionel
en zeg, I want to go home, you wanna goe? Lets go. Ik loop naar zijn auto toe, ik zet mijn been in
die auto en I don't know where it came from, maar mijn been, het doet moeilijk. 293 Er komt een
choller, I don’t know where het care from en die zegt tegen me, Mo mo, mi ta juda bo, ik kom je
helpen. Wij rijden weg, Lionel voorin en die vriendin ook en ik voel, iets. Hoe verder ik van de
Toyota was. En toen ik eruit was, ik zat daar en Lionel reed en toen, ik weet niet wat er wrodt
gezegd. Ik weet het niet maar Aaaah, ik schreeuwde het uit, Aaaargh. Ik weet niet voodoo of zo,
ik weet niet, boze oog.
Ik verbleef toen boven Caribe bloemenwinkel. Aan de overkant woonden heleboel
Jamaicanen, Haïtianen. Dus daar zet hij me af, maar ik kon niet die trap oplopen, dus ik met met
mijn stok stap voor stap, bil voor bil naar boven. Toen ik boven was, glijdt die stok naar
beneden. Ik heb op mijn knieën de deur opengemaakt, naar binnen gegaan en toen ben ik gaan
zitten wachten tot Millie thuiskwam van de expo. Ik wist dat ze daar met de bar ging helpen en
volgens mij kwam ze om halfeen thuis. Ik zat maar te wachten. Toen zei ik tegen haar, Millie ga
aan de overkant, praat even met die aloëstruik en breek een stuk aloe en breng voor me. Dat
heeft ze toen gedaan, toen ik mezelf ingewreven met aloë en toen ging het weer goed. Hoe lang
is dit geleden, 7 jaar of zoiets. 294
Ik heb het ook een keer in Cas di Cultura gehad, maar dat was niet zo zwaar. Er was een
Nederlander, ik ben zijn naam vergeten, en die wilde een filmorganisatie, een
productiemaatschappij opzetten op Aruba. Takhai had me meegenomen. Ryan Oduber, de
kunstenaar-filmer was er, Amy Lasten was er en we zaten te praten. Die man had goede plannen,
maar Amy viel hem aan. You know, steeds obstakels voor die man gooien. Ik dacht bij mezelf,
Man, ben je zo zwak, die vrouw komt met argumenten, come on man. Ik was boos, the man came
293
294
with a plan, but Amy begint direct, tjak! tjak! Einde verhaal, weet je wel, maar het bleef bij me.
(295) De volgende dag, iets was niet goed, something. Ik voelde datzelfde, maar het was niet zo
sterk. Mijn lichaam ontplofte als het ware. Je voelt dat je lichaam weer op slot ging, net als toen
bij Toyota Art Gallery. 296
In die tijd ook, kwamen we in die homoscene van Aruba. Ik heb nooit homoangst gehad,
homofobie, want ik ben ermee opgegroeid, heb ik al eens verteld. Je had hierzo in San Nicolas
een zwarte jongen, Stropie, eigenlijk heette hij Florencio. En later kwam ik veel bij COC in
Amsterdam. Toen waren we niet bang, je had nooit angst. Ik ben blij dat ik niet homofoob ben.
Bijvoorbeeld, hier ook een keer, jaren 90, er waren twee homo’s, bekende Arubanen. Ze
omhelsden me allebei en ik was midden in hun een sandwich, ongevraagd, maar ik had geen
problemen met ze. Integendeel, ze zijn gewoon vrienden. Ik kan gewoon met ze zitten lachen,
ontspannen.297 Iedereen die met een seksuele anders-zijn leeft, met seksueel anders-zijn moet
lopen, daarvan zeg ik, Prima, maar ik heb ook met je te doen, want die homofielenwereld kan
hard zijn. You know, and I don't want it to call it a handicap, but in this society, it’s a heavy load
voor je in deze Arubaanse wereld.
Want het is vreemd dat er op Aruba toch zeker een tolerantie is voor homo’s, maar wel
als je het stiekum doet, okay? We hebben zo’n vijftien jaartjes geleden elke donderdag bij cafe
Jimmy’s Place gespeeld. Volgens mij hadden ze me benaderd, maar ze betaalden ons niet. We
speelden voor tips, maar ik vond het leuk om te doen, want dan zag je gewoon die
homofielenwereld van Aruba. 298 Ik stond dan vaak in een hoekje te kijken naar het schouwspel,
camera obscura: Wat is wat? Wie kwam binnen? en zo heb ik dan die homofielenwereld van
Aruba van dichtbij gezien. Dat is een harde wereld, dat heb ik wel meegemaakt. Je zit daar en
kijken naar die mannen hoe ze met mekaar omgaan. En vaak dacht dacht ik bij mezelf die
mannen komen mij liever over dan die vrouwen. 299 We waren daar met een Surinamer die hier
op vakantie was. En de meest agressieve persoon in de scene was een vrouw. She was very
aggressive. Op een gegeven ogenblik begon zij te klikken tegen een man over haar vriendinnen.
295
296
TXT 27-4-17d Suriname politiek …… 00:05:39 want hij slaapt,
297
TXT 26a-5-17
298
TXT 26a-5-17
299
TXT 26a-5-17
Ik weet niet of ze een vriendin daar had en of ze hem gebruikte om haar vriendin boos te maken.
Het is met een sisser afgelopen, maar zulke dingen maakte je dan mee. 300
9.6 Kunstwereld Aruba 3, de politiek

Die kunstwereld heeft hier twee kanten. Aan de ene kant competitie en ego’s en geldbelangen en
politiek en Je moet mee naar bed voor een ticket naar Cuba. En aan de andere kant is er weer het
ruimte willen maken voor elkaar, het respect hebben, gedeeld zijn in kunst en cultuur. We zijn
multischizofreen. Dus daarom, een van mijn eerste werken die ik hier heb gemaakt in de stad bij
centrum Okido/UNOCA destijds, de titel was Multischizofreen. Het had een heleboel gezichten.
301
Een heleboel dingen op San Nicolas zijn met me gebeurd. Jaren geleden was er een soort
meeting van alle groeperingen van San Nicolas, centro di bario Lago Heights. Iedereen kwam en
meneer Cornelius Wilson leidde de boel. Er kwamen een heleboel groeperingen, United Forces
of San Nicolas, dr. Jones, goede vriendin van me, was erbij, Sonny met We Culture. Iedereen
was erbij en iedereen mocht iets zeggen, behalve ik. Mo was not allowed to talk. Diezelfde
Cornelius Wilson die mij monddood wilde maken, zag mij twee maanden later 's avonds lopen
en hij heeft mij thuisgebracht. Hij vroeg me of ik iets met hem wilde wilde opzetten in San
Nicolas. Dus dat is weer hetzelfde. Je werd gepasseerd als kunstenaar, je werd gedropt en daarna
weer opgepikt. Ik moest hem helpen met een expositie opzetten in Graaf van Zinsendorf. Ik zeg
shure, why not! Maar er is weer niks van terecht gekomen. En ik heb Sonny vorige week nog
daaraan herinnerd. En wie doet nog steeds dingen in San Nicolas? Sonny! Sonny die doet nog
steeds goede dingen in San Nicolas. (302)
Ik kan zo boos worden op die politiek en Otmar Oduber, because what happened. Ex-
gobernador van Aruba, Ella Yarzagaray, haar zoon, Angelo Tromp van de regering is ook hier
geweest om te vertellen dat dat ik naar Venetië moest voor de Biënnale, samen met Ciro Abath.
Ciro vertrouwde het meteen niet, Geloof jij het?, maar ik wilde graag naar Venetië. Daarna ging
het opeens niet door omdat minister Otmar Oduber van cultuur was opgestapt en de nieuwe
minister Mike Eman, die deed niks aan cultuur en zo was het verhaaltje uit. Zomaar, geen sorry,
niet eens een emotie. Ciro reageerde, Ja Mo, Aruba Dushi Tera, that is how we do art business
300
TXT 26a-5-17
301
TXT 26c-5-17
302
TXT 3-6-17 Brazilie
in Aruba. Don’t worry, Divine as Usual, daarom hou ik van van Ciro.303 Maar ik dacht bij
mezelf, What the fuck is that, want Venetië is toch groot. Moet ik boos worden want het gaat wel
om mijn brood. It’s my bread. (304) Achteraf, veel te laat ben ik gaan denken. I saw some people
who went to Venetië. Ze hebben opdrachten gekregen die miljoenen opbrengen. Ik hoef geen
miljoenen, maar als ik een kleine uitnodiging kreeg om wat werken te verkopen, zou ik blij zijn.
Wij konden gaan protesteren, maar je protesteert niet. Je kan bij niemand als een schele gek staan
te schoppen, want er is niemand die naar je luistert.
Dus hier op Aruba, wat ik heb meegemaakt is hoe ze me hebben gedwarsboomd in deze
kunstwereld. Zo is het begonnen in Mira Arte En zo’n reactie bij Mira Arte, Je werk is keurig,
keurig, maar eerst moeten ze het keuren, weet je wat ik bedoel, en daarna moest ik met mijn
kinderen naar Cuba of Venetië, maar het gaat niet door. Godverdomme is het afgelopen, jullie
gaan nergens, weet je wat ik bedoel. Ik ben zo blij dat ik mij toen ik hier kwam heb ingehouden
anders had ik het slecht, die reputatie was toch al zwart en marihuana. Ze willen zelfs je
schilderijen vernietigen, de douane, bij Instituto di Cultara. Ik ben blij dat ik nooit boos ben
geworden. Gewoon mijn dingen blijven doen. Okay, let it be, ik kom er wel uit. Ik ben blij dat ik
die houding heb geleerd. It's heavy, maar ik heb geen affiniteit met jaloezie en dat is mijn
probleem. 305
Je weet, ik moest ook eens naar Cuba, maar ik ben nergens gegaan. Altijd
gedwarsboomd, maar ik ben niet ziek geworden en ik heb bij niemand schuld, maar ik zeg altijd,
Si bo ta preto, traha y keda keto; pasobra ora bo ta grita, abo ta esun cu nan ta kita. Als je zwart
bent moet je doorwerken en je mond dicht houden want als je protesteert, vlieg je als eerste
eruit. 306 Ik heb een keer een vakbondsleider gevraagd, Waarom is er geen vakbond voor kunst
en voor artiesten, hebben we geen rechten dan? Allemaal politiek dus, maar ik doe niet mee. Ik
heb nog nooit gestemd, ik heb nog nooit een stembiljet in mijn leven gezien. Ik weet niet eens
hoe het eruit ziet. Maar ja, politiek, politiek. Ik deal met die mensen. Wie je ook bent, ik
respecteer het. 307 Vandaag is Mike de Meza, minister van de AVP jarig en hij doet een feest hier
in San Nicolas. Er is eten, drinken en ik ga er naartoe hoor.
303
304
TXT 3-6-17.
305
306
307
En van de partij POR hadden ze Rosabelle benaderd voor de opening van die partij in Cas
di Cultura, maar zij wilde niet alleen. Volgens mij heeft haar moeder toen gezegd om het met mij
te doen. We hebben toen twee gedichten gedaan, maar we zijn niet lang gebleven. Na het
optreden zag ik Andin Bikker en Otmar Oduber. Ik keek ze aan met een blik van, waar begin je
aan? Maar ze zijn nu wel allebei minister. King Lie-Kwie was er ook, want overal waar Andin
Bikker was, is King Lie-Kwie. Hij was ook op die verkiezingslijst.
Weet je, een tijd geleden een keer kwam ik Rudy Lampe tegen die nu minister voor de
RED is, die partij RED die marihuana legaal wil maken. Ik zei tegen Rudy, Kom bij me huis, dan
kan je mijn plantage zien. En Rudy heeft me gezegd, Ik zal doen alsof ik niet gehoord hebt wat
je daar hebt gezegd. En laatst ontmoette ik Williams van de MEP-partij van Dakota bij de
airport. Volgens mij is een van die groep van 7, van die groep van MEP die altijd tegen AVP
protesteert. En ik zeg tegen hem, Jawel, luister jij eens, de politici en de zakenlui slapen in
hetzelfde bed. 308
In San Nicolas heb je een tijdlang Art Fair gehad. Allemaal kunst in centrum San Nicolas. Veel
murals en ze hebben van mij ook een mural gemaakt, heel groot. Lokale kunstenaars verkopen
hun werk en duizenden Arubanen komen erheen, maar er is ook weer strijd: Wie mag er wel of
niet meedoen? Voor mij is Art Fair geen slagveld. Sometimes you’re in, sometimes you’re out,
maar dat jaar deed mee. Ik had een groot schilderij E Cocolishi die daar in de bibliotheek hangt.
Er is een prijs vastgelegd voor dat werk, samen met een curator. Hij kwam me vragen, Mo,
hoeveel? en ik zei, Luister eens, ik werk 40 jaar dat is 1000 dollar per jaar, is eigenlijk 40.000
dollar, maar ja, ik ben op Aruba vragen ze 15.000 dollar voor dat werk. Hij zei Mo, goed. Dat is
voor me vastgelegd. Na de expo, kon je het nog zien. Op een dag reed ik met iemand in de auto
en zag een San Nicolas-moeder die het bestudeerde, heel aandachtig. All by herself, geen
kunstkenner, gewoon een doorsnee moeder die om 7 uur 's avonds staat te kijken naar je werk.
Het is nog steeds daarzo bij de Biblioteca Nacional San Nicolas, want het is nog niet teruggeven.
E Cocolishi, een groot werk. 309
Ik werk met sterrenbeelden. Ik ben steenbok in aap en Romy Gunsam is een steenbok in
aap. Bij Art Fair vorig jaar, zag ik Romy Gunsam, Stanley Heinze, en die andere klootzak Imro
308
TXT 10-4-17
309
Burke. We liepen samen naar Art Fair toe de laatste dag en toen maakte Stanley een opmerking
van, Is dit wel nodig die Art Fair? Nou ik begon te schreeuwen, hard schreeuwen,
Godverdomme, waarom mag dit niet?! Gun je San Nicolas dan niets, coño, klootzak! Ik was zo
boos, fuck you man, want als ik San Nicolaas zie met 10.000 mensen op straat, it makes me feel
good. Ik was aan het schreeuwen hoor en later heeft hij excuses aangeboden. 310.311
Voor de rest interesseert het me niet wat ze zeggen, want wat gebeurde er? Elvis Lopez,
ik heb vaak bij hem gespeeld, muziek gemaakt in Ateliers 89, maar vorig jaar bij Art Fair, zei hij
tegen me, Mo, die mensen van Art Fair, ze discrimineren je. Ik denk, Oh, je herkent iets dus,
want als je het niet kent, kun je het niet zien. Maar ik zei, Waarom zeg je dat? Om mijn mood op
te focken? Ik zit te genieten jongen, ik zit te genieten! Ik zie bijna 10.000 mensen in de
Mainstreet daarzo. Ik weet nog in de jaren 60 ja, want dan weet je het. Het was vol met
zeemannen en hoertjes hier in San Nicolaas. Vroeger, scheepslui, ze gingen ze aan tafel als ze
kwamen en het geld ging op, maar dat is allemaal weggevallen. Toen ik terugkwam jaren 70, je
kan een pistool nemen en schieten in de Mainstreet en je raakt niemand. En dan nu bij Art Fair,
zie je de Mainstreet with 10.000 people. Anderen gaan dan ageren en boos doen en dit en dat,
maar ik geniet ervan, echt.
Ik vraag me dan af, wat is de bedoeling van zo’n opmerking. Moet ik me afkeren tegen
die Art Fair-mensen? Welnee, fuck it, want ik ga niet met jullie bullshit jaloezie meedoen, echt
waar niet. Dat vind ik jammer, daar doe ik niet aan mee. En Elvis, I like him hoor, maar niet die
bullshit. 312.313. 314
Zes maanden geleden word ik opgebeld of ik iets kon maken voor een Health Conference in
Hilton Hotel, 2017 was dat. Ik was eerste keus, ze hebben me gedropt en toen kwamen ze later
weer bij me terug. Want daarna hoorde ik niks tot Elvis Lopez me benadert of ik alsnog iets kon
maken. Binnen een week moest ik het afmaken. Dan kwamen ze met een logo at erop moest
staan. Ik ging naar mijn oudste broer en de eerste vraag is dan, Heb je het gedaan? Maar ik denk
niet zo. Achteraf ga ik alles thuis analyseren. Op een gegeven zag ik allerlei spullen die ik nog
310
TXT 8-5-17b Brokopondo 00-38-46
311
312
TXT 26a-5-17
313
314
had bewaard en toen zei ik, Ik wil wel iets maken.
Als kind ging ik vaak naar de dump en tot vandaag als ik de straat afkom en ik zie een
stukje papier, dan ik neem het mee. Alles wat ik op straat zie, neem ik mee. Ik had een beeldje
van een vrouw met haar armen omhoog en een mooi gezicht. Dat is de basis en ik dacht bij
mezelf wat ga ik met die armen doen, wat ga ik met die armen doen? Ik was hierzo aan het
opruimen, toen zag ik een stukje koperdraad, heel buigzaam. Shit, dit stukje koper, die ik heb
gevonden en ik nam het en ik zet hem hier en toen zet ik hem zus en zo op dat beeldje.
En zes maanden geleden, kwam die andere broer. Hij gaf me een zak voedsel voor
vechthanen met een foto erop. Dus dat heb ik bewaard en vorige week, terwijl ik bezig was met
het beeldje, dacht ik, Hoe ga ik dat, waar ga ik het embleem plaatsen? In mijn hangmat heb ik
toen zo’n idee bedacht. Ik had een rood hartje van plastic. Dat heb ik gehalveerd en dat is het
hartje geworden met het embleem erop. Ik heb het logo nagemaakt en daar een soort borstplaat
van gemaakt. Dat heb ik afgeleverd. Right, oh wat leuk, zeiden ze. De art of magic and the
magic of art, if you don’t have that, then you can stick a stick in your ass and smell it. Donderdag
was de health conferentie geopend en ik moest erbij zijn. (315) Zo maak ik wel vaker van die
kleine dingetjes, met poppertjes en zo. En je weet, ik heb genoeg cadeautjes gemaakt voor andere
kunstenaars, maar ik wil niet dat die gaan denken Oh, daar heb je Mo alweer. (316)
Kunst zie ik dus ook dus als cultureel toeristisch exportproduct. Waarom heeft iedereen een
museum op Aruba tegenwoordig? Maar ik mis een plaats waar alle lokale kunstenaars hun werk
kunnen laten zien. Er zijn toeristen en die vragen naar kunst. Een voorbeeld, er was een zwarte
Amerikaanse vrouw die was bij Alida Martinez in haar atelier en zij had daar werk van mij
gezien, dat heeft ze toen gekocht. Het was gewoon een echtpaar en ze had later weer een bezoek
aan Aruba gebracht. In het hotel vroeg ze in het hotel wie Mo Mohamed kent. Because I am
black, she approached all the black people working in that hotel. Op een ogenblik komt een
blanke Canadese haar zeggen, I know him en toen is ze hier gekomen en heeft ze weer een werk
van me gekocht. En ze zei, Dat werk dat ik van je gekocht heb bij Alida Martinez, toen ik het
zag, zag ik mijn oom en mijn tante in the painting. Dat vond ik leuk hoor. 317
Ze zijn bezig met een museum voor lokale kunstenaars in San Nicolaas. Het zal in
315
TXT 3-6-17
316
TXT 3-6-17
317
TXT 26b-5-17
Nicolas Store komen. Renwick Heronimo van Fundacion Museo Arubano is ermee bezig. Vorige
heb ik met hem geluncht. Hij gaat met tien kunstenaars beginnen en dan gaat het rouleren, dus
dat je niet zo'n statische expositie krijgt. Ik vind dat iedereen er moet er kunnen exposeren, van
Jenny Kock tot Gustav Noël. Ze hebben al een selectie gemaakt, maar Jenny Kock is er niet bij.
Jenny Kock, ik hou van hem omdat hij een warme persoonlijkheid is en ik ben gek op zijn
stoelen, die schilderijen die hij maakte van/op stoelen. 318
We willen elke maand iets hier in San Nicolas doen in de Mainstreet, daar bij O’Niel
Kitchen. Ik heb dus Sonny zag dat zij met haar hele ploeg komt bij We Culture bij O’Neil in San
Nicolas. 319 Ik wil culturele avonden houden maar met alles dans, poëtry, muziek, mensen kleine
dingetjes maken, die presenteren, misschien kopen mensen. Als iemand iets heeft geschreven.
Bijvoorbeeld het gedicht van naam Varsseveld: Arubiano, ken mi ta?, Arubaan, wie ben ik? Dat
vond ik mooi. Ik ben van Moeder Aarde, ik ben van vader Aarde, ik adem met alles eromheen.
En ik en velen van ons zijn vergeten dat het van ons is. Bestond er al in het begin, een
grootgrondbezitter of -bezitster? 320 Ik ken een man, naam die al zeven boekjes heeft geschreven
en hij was een vriend van wijlen Prins. Ik heb een boek van hem, in het Arubaans geschreven,
volgens mij kent niemand hem.321 En bijvoorbeeld Jara, ik weet dat zij wil dansen. Iedereen moet
vergoed worden, als iemand een paar gedichten komt zeggen al is het 30 gulden. Dus ik zeg dat
tegen Sonny van We Culture. Hij zei, Goed Mo, we gaan er rustig aan werken.322
Ik ben werk aan het maken om bij O’Neils Kitchen de muren te vullen. Ik heb daar vaker
werk geleverd. Die zijn op dus ga ik weer nieuwe werken daar plaatsen.323 Wij gaan daar twee
keer optreden. Hier om de hoek bij me gaat een naam restaurant openen en daar zitten ze te
wachten op werk van me. Ik had met die eigenaar gesproken, maar ik ben eerst een serie aan het
maken voor O’Neill restaurant, ook met een paar gouden werken erbij, maar dat komt later; niet
te snel. We hebben daar pas opgetreden en ik heb er mijn grote ring verloren (324)
318
TXT 26b-5-17
319
320
321
TXT 8-5-17b Brokopondo ….. 00-24-47
322
323
324
TXT 3-6-17 @@….. 0.11.03 restaurant
9.7.1 Geld en roem
Ik hossel constant, dat is het. Moshushu is 42 jaar en hij woont bij me en hij doet niks. Ik ben
blut, maar zodra ik 200 gulden heb, neem 100 gulden, ik ga eten kopen en de rest is voor hem.
Morgen komt er wel weer iemand die brengt weer iets voor me of weet je wel. Zo heb ik altijd
geleefd ook in Suriname. (325).
Bijvoorbeeld ook, ze hebben een documentaire ‘Despues di bo’ over me gemaakt. Ze
waren met Vale Croes is begonnen, Robert Jeandor, Digna Lacle en noem maar op. Volgens mij
hebben ze die film 60 keer laten zien. Vorig jaar heb ik bij Charliebar in San Nicolas iemand
ontmoet. Mijn God, hij was blij me te zien. Hij had me op televisie gezien, bla, bla en zus en zo.
Weet je waarvan ik hield? zei hij, Toen ze je vroegen of je artiest was. Je zei Nee, ik ben geen
artiest. Ik ben maar een cultureel arbeider, un obrero cultural. Believe it or not, I was broke, but
I got 50 guilders from him right there in Charlie Bar. Charlie zelf gaf me 100 gulden en toen ik
die dag stapte in de bus in naar huis, gaf een een Afrikaanse vrouw 25 gulden, dus ik kwam die
thuis met 175 gulden. 326
Het is Aruba hoor echt waar. Dus ik vind het wel prettig dat je lekker kan lopen zonder
dat wordt lastiggevallen. Maar bijvoorbeeld, ik heb laatst meegemaakt dat toeristen bij de
bushalte in San Nicolas Arubus gebeurd een keer, twee mooie dames Venezuelaanse afkomst
met een dochtertje, wilden een selfie met me maken. Ik denk, What the hell is this? Ben ik een
tourist traction? En die bus moest op ze wachten. Dus op een gegeven ogenblik, ze deden hun
ding, en dan hoor je buschauffeur iedere keer, Deze man niet hoor, deze man niet! Maar dat ben
ik gewend. Niet iedereen vindt dat ik een attractie ben. 327
Ken je Frank Graat? Hij was van Flying Fishbone restaurant, hij was rijk, maar hij heeft
alles opgezegd en hij woont nu op de beach. Frank Graat was naar Brazilië gegaan is, hij had
veel geld. En nu woont hij op de beach, hij heeft niets. Ik hem pas ontmoet. Hij is gewoon een
zwerver geworden en hij is gelukkig hoor. Hij zei, We zijn allebei gek Mo en hij gaf me een oude
knikker. Mo, dit is voor jou, een heel universum kun je hierin vinden.328
325
TXT 3-6-17.
326
327
328
9.7.2 Starting a relationship
You know, starting a relationship on Aruba with any woman, daar ik heb problemen mee. 329 Als
ik die dikke mensen om me heen zie, dan denk ik bij mezelf, Waarom; wat is dat? Waarom zo
dik? Maar veel vrouwen zeggen dan, Ja, mijn man houdt zo van me als ik dik ben. Of, Ik hou van
een dikke man. Bijvoorbeeld, ik heb een Arubaanse vriend en ik had hem een tijd niet gezien. Ik
was in Playa, hij was klaar met werken en hij wilde eten, een Saco Felipe kopen in San Nicolas
en hij gaf me een lift. Onderweg vroeg ik hem, Hoe gaat het met je? – Ja, ik heb een lekkere
vrouw uit Colombia. – Ik zei toen, Zeker een vrouw met een figuur als gitaar? En hij
antwoordde, Mo, jij bent gek, ik een gitaar in huis nemen?! Nee Mo, ik heb een ton!!! Want als
ik niet thuis ben wil iedereen op die gitaar komen spelen en dan heb ik geen rust. Dus laat me
maar, laat me op mijn ton slaan hoor. Ze blijven ver weg van die ton. Die uitleg vond ik zo mooi,
maar gezond is het niet. 330
Wat ik heb gemerkt is, is dat als ik met een vrouw ben, dat zij altijd moeders hebben die
zeggen dat ik een choller ben, met geesten werk of dat ik ben een curandero, aan bruha doe. En
dan voor mij heeft die aanstaande schoonmoeder al gewonnen. I am out of there. Op een gegeven
moment zegt iemand me Mo, heb jij geen vrouw? En ik zei, Nee, kijk eens mijn probleem is, dat
ik als ik wat aanga met een vrouw, dat dat betekent dat ik een rol moet gaan aannemen om met
het familiedrama mee te doen. Ik wil wel gewoon lekker met iemand zijn, maar dan komt een
broer of een tante of een oom en die begint, Hoe kan je nou met iemand omgaan die een nietsnut
is en kijk een hoe primitief hij woont en dit en dat. En eerlijk, ik heb genoeg vrouwen en
schoonmoeders in mijn leven gehad. Ik heb daar geen tijd meer voor. 331
Ook op Aruba hebben vrouwen een belangrijke rol in mijn leven gespeeld, Belinda de
Veer, dokter Joan Van Heijningen en Alice van Romondt en nu Edith achtermaam in San
Barbola. Zij verkoopt materialen. They kind of believe in what I am doing; they respect the way
I live. Alice van Romondt zal me altijd helpen. Een bijvoorbeeld: dokter van Heijningen, zij is
arts, she was een vrouw, very high position in die medische wereld. Ze woont in een kast van een
huis daarzo op de rand van Lago Heights. Haar zuster woont naast haar, die heeft een hoge
positie bij telefoonmaatschappij Setar. Die keer toen ik naar Parijs moest voor mijn expositie
daar, gaf ze me 1000 gulden. Mensen zouden zeggen, die hebben een verhouding of zo, maar dat
329
TXT 17-4-7a Ma Reality Band …… #01:42:46-0#
330
331
TXT 26a-5-17 00-27-31.
is helemaal niet waar. Ineens bleef ze weg van me. Ik ben haar nog wel gaan opzoeken, maar ik
wil niet dat mensen denken dat ik ze blijf achtervolgen voor geld. Ik ga niet in een novela.
Listen, I know how people think of me and also how black people think of me.332
Weet je, ik heb gemerkt dat ik met kunstvrouwen goede contacten heb. Ja, ik groove met
ze, ik heb geen problemen met ze en er is ook geen competition. Bijvoorbeeld, Giolina
Henriquez, wat ze toen heeft gedaan bij de expositie in Centro Bolivariano, dat ze toen ruimte
voor me maakte. En dat is die kunstwereld het heeft dus wel twee kanten. Ik heb haar laatst weer
ontmoet. 333
Moshushu en Takhai en ik moesten een toneelvoorstelling oefenen in Casi Cultura jaren
geleden. We gaan op een zondagochtend richting Casi Cultura en terwijl Moshushu en Takhai
oefenen, ging ik lekker met Osayra Muyale praten. Een geweldige kunstenares, mooie
installaties. Weird. Bij vertrek geeft ze me een envelop. Ik nam die aan en ik gaf het aan
Moshushu, want dat deed ik altijd. Toen we wegliepen, zegt Moshushu opeens, Pa, 2500
gulden! Ik zei, My God, wat is dit nou?! Ik heb haar toch niks gevraagd?’334 Ik wilde het
terugbrengen en loop terug, maar toen ik weer wegging kreeg ik nog eens 250 gulden, met
andere woorden: ze wilde haar geld niet terug. Zij is een van die vrouwen die me gewoon steunt.
Weet je, ik ben een capicorn en zij is een capicorn, dus ja, dit is een steenbokactie. Met Osayra
heb ik altijd goed contact gehad en ik denk bij mezelf, eigenlijk moet ik weer op bezoek gaan. 335
Bijvoorbeeld, als ik financiële problemen heb, dan kan ik ze bellen. Ik ben vaak met
Belinda de Veer uitgegaan, maar ik heb nooit mogen betalen. Een keer zat ik met Belinda bij
café Plaza. We waren met een gezelschap kunstenaars en haar ex-man was er ook met een
Hollandse vrouw. Ik ken haar niet, maar ze deed heel boos tegen me. I don't know the lady en ik
begreep het niet: Ik zit aan tafel met die vrouw, ze doet lelijk, but I have nothing with her. 336
Sofie Slegers doet goed werk hoor en ik ben blij met haar. Ik zei pas nog dat ik haar een
tekening wilde geven, maar ze wil niets in ruil van me hebben. 337 Ik heb dat niet met mannen en
vrouwen zien dat ook. Of bijvoorbeeld Channah van Zuiden, ik heb een fiets van haar cadeau
gehad en die zegt, Mo, ik zie dat je goed in de smaak valt bij vrouwen. Je kan goed met ze
332
TXT 8-5-17b Brokopondo: 00-17-30 … 00-17-42.
333
TXT 26c-5-17
334
TXT 26b-5-17
335
TXT 26c-5-17
336
337
omgaan, want ze voelen zich niet bedreigd. En als ze niet meegaan naar huis is het nog beter338.
Ik raak ze niet aan want vriendschap is beter dan seks. Door seks gaat alles veranderen, er komen
de spanningen, vooral hier op Aruba. Dan moeten zij weer oppassen omdat ze met mij omgaan
en zo, want ik heb al een slechte naam.
9.7.3 Rugpijn en reizen

Iedereen is a different kind of person and I don't play met gezondheid. Kanker is zoiets waar een
heleboel van ons eraan gaan. Wat is het? Ik heb geluk gehad toen ik het had. Ik hou van lekker
eten, ik hou van lekker koken en ik hou van gezond eten. Gisteravond waren we met een paar
mensen aan het drummen en ik zei tegen hun, 40 jaar geleden schreven ze van Sumeree en ik dat
we Healh Food freaks waren en kijk nu de trend. Ik heb altijd rekening gehouden met mijn
gezondheid, want ik heb al een opgefokte rug, dus dan moet je er niet meer problemen bij
hebben. 339 Dat heeft de politie op Curacao voor me bewerkstelligd door me zo te trappen. Weet
je, als je pijn hebt, kun je al kruipend de mieren beter volgen. 340
Er zijn ooit foto’s gemaakt en ik heb een behandeling met tabletten, maar ik heb nog
steeds pijn. Ik heb mezelf altijd als proefkonijn gezien. Tabletten geprobeerd, heroïne, steeds
kijken wat het is.341 Een jaar geleden was ik bij het Bon Bini Festival en ik had van die kleine
werkjes bij me. Heel goedkoop vier voor 25 gulden en ze gingen weg als broodjes. Op een
gegeven moment zegt iemand tegen mij, Mo, something is wrong, your second en third disk,
blablabla. Het was dokter Viana, hij heeft een kliniek bij Santa Cruz. Ik moest hem opzoeken
om te kijken wat hij met acupunctuur en zo kon doen. Hij ontving me onder een grote boom. Ik
weet niet wat hij precies deed. Hij liet me liggen en mijn ademhaling controleren, mezelf slap
houden en hij begint me te kraken. Ik denk nog, Mo, laat die man zijn werk doen en het hielp
echt. Pfff. Ik hoefde niet te betalen, Mo, van jou wil ik geen geld, maar misschien kun je een
klein schilderij voor me maken voor in mijn spreekkamer. Hij vroeg nog, Mo, wanneer kom je
weer? en daarom ga ik ook, desnoods nu meteen. 342
Ik heb lang geen huisarts gehad, maar nu heb ik er weer eentje, een jonge kerel enik moet
338
339
340
341
342
eigenlijk voor de pijn naar hem toe. Ik ben ook zo blij met die massage van Amy Lasten, echt
waar hoor. Ik was bij Amy onder behandeling voor mijn rug en toen zei ze van, Mo, ik ga geen
airco voor je aanzetten, want je bent een echt natuurmens. Ik zei, Jullie zoeken een hokje voor
me. Verschil ik zoveel van jullie, want volgens mij heb ik ook twee voeten. 343 Maar ik heb
helemaal geen pijn meer. Ik was gisteren bij Amy en Stanley Heinze thuis. Glenda Giel was daar
en een Arubaanse vriendin met een man met een gitaar. Sophie had me daar gebracht en ze had
haar djembe gehaald. Ik heb niet gespeeld, geen drum, geen fluit. Ik had net die behandeling van
Amy gehad, dus ik was bezig met mijn lichaam. Ik had bijna geen pijn meer. Dat had ik lang niet
meegemaakt.344 Nu wil ik weer gaan reizen. I'm ready for it.345
Ik ben nu bijna 20 jaar op Aruba eiland en ik wil weer gaan reizen. I want do new things. Ik wil
weg en exposeren. Ik heb bijvoorbeeld die uitnodiging van Cuba, want ik heb die man hier
ontmoet. Hij heeft me een kaartje gegeven en hij weet hoe ze ons gedwarsboomd hebben. Ik wil
naar Parijs. Ik had al eens een expositie in Parijs en de titel was ‘De intensiteit van
onafhankelijkheid’. Iedereen is toen naar Parijs gegaan, behalve ik want ik had geen paspoort.
Dus op een gegeven ogenblik, toen ze terug uit Parijs kwamen zeg ik, God, jullie hebben niet
eens een plastic Eifeltorentje voor mij meegenomen?! Vreemd eigenlijk dat ik die affiche niet
346 347
meer heb.
Zeer zeker wil ik naar Amsterdam. Weet je hoe lang dat ze vragen: Mo, wanneer kom je,
wanneer kom je? Ik ben aan het komen, zorg maar dat jullie klaar zijn. Als ik mijn ID heb en
mijn Surinaamse paspoort, dan kan ik weg. Takhai is ermee bezig. 348 Ik wil ook naar New York,
Eliza Lejuez is hier geweest met een Amerikaanse uit New York, dus dat blijft ook in mijn
hoofd.
Ik wil naar Suriname. Ik merk dat ik daar op kunstenaars invloed heb gehad.
Bijvoorbeeld, je hebt daarzo in Amsterdam Remy Jungerman, een Surinaamse kunstenaar. Hij is
jaren geleden hier geweest, toen heeft die iets gedaan voor Osayra Muyale en Renwick
Heronimo die toen Gallery Eterno hadden. Ik had in Suriname een schilderij gemaakt, vrijende
343
344
TXT 8-5-17b
345
TXT 26a-5-17
346
347
TXT 26a-5-17
348
TXT 26b-5-17
kikkers en naar aanleiding van dat schilderij, was Jungerman toen naar de kunstacademie
gegaan, geslaagd en zo. Mongo Charlie, dat is Leo Lemmers waarmee we shows gaven, hij zei
tegen mij, Mo, weet jij dat het kikkerproject van Remy Jungerman komt naar aanleiding van dat
schilderij van jou. Hij heeft een project met kippen en het hele project heeft hij toen verkocht aan
Almere. En dus die zit in Amsterdam en die zou ook blij zijn als ik daar zou langskomen. Dit
jaar vertegenwoordigt hij Nederland in de Biennale in Venetië. Je weet, waar Ciro Abath en ik
niet naartoe mochten.349
En ik wil ook naar Brazilië en als ik dat heb gedaan wil ik kijken of ik naar Afrika kan.
Gambia is altijd in mijn hoofd, dan ben je weer black among the black. My name is Mohamed,
dus in Nigeria ga ik wel misschien meer kans maken bij de moslims. Ik weet dat daar veel
toeristen komen en die kopen dan wel werk van je. 350 Ik heb kinderen en ik wil iets voor ze
achterlaten. 351 Ik denk dat ik de tien komende jaren moet gaan reizen, expositie doen en geld
verdienen voor mijn kinderen en mijn kleinkinderen.
Maar ook op Aruba. Naam, a black guy van Aruba heeft lang in Amerika gewoond en die had
een idee. Ik en King Lie-Kwie moesten samen een expositie doen, want we hadden iets
Surinaams gemeen. Later bedacht ik dat we een expo kunnen geven van alle kunstenaars met een
Surinaamse touch, dus ook Eliza Lejuez, die Hindoestaanse Grace Ashruf et cetera, et cetera. Ik
heb ze benaderd en iedereen vond het geweldig.
Reggie Schilders was eerst een rapper en later politieagent en advocaat. Hij schildert ook,
doet mee met exposities. Hij heeft een boek geschreven of een gedichtenbundel uitgegeven. Een
paar jaar geleden heeft hij mijn gedicht Blaka voorgedragen, heel mooi. Ik wil al mijn gedichten
op muziek zetten en dan een bundel uitgeven met CD erbij. Al die gedichten met een beat
eronder. Het is misschien wel eentonig, maar ik moet meegaan met de tijd. 352
Ik wil ook solo-exposities doen. Ik heb nu een leeftijd dat mensen me serieus nemen. Nu
ben ik in de 70, dan gaan ze echt geloven dat dat je werk is. 353 Ik heb al wat grote werken
gemaakt, maar het zou mooi zijn dat door de tijd gaat en door de stijlen, ook met mijn
349
TXT 26a-5-17 Er is een beeldhouwer in Suriname die zegt ook mensen Dankzij Mo,
dankzij Mo.
350
TXT 26b-5-17
351
TXT 26b-5-17
352
353
TXT 26a-5-17
wandelstokken erbij. Ik ben niet gebonden aan een stijl en ik wil van elke stijl vier werken voor
de variatie. In de zaal van de Unoca hangt iets van me: Multischizofrenie, die moet meedoen. Er
was een tijdje dat ik veel taferelen maakte met Afrikanen, dans en zo. Prins Bernardfonds heeft
het in het bezit, die zou ik ook graag willen zien. Het zijn zoveel benaderingen, verschillende
soorten en manieren van werken. Ik wil iemand erbij hebben die helpt met ordenen, met
selecteren, met de opstelling. Ik kan Olgita Bokhoven vragen.
Winfried Kloes, de man van Alida Martinez heeft een grote collectie op zijn
advocatenkantoor. Laatst zag ik mijn werk daar. Je weet wat je allemaal hebt gemaakt. Karin
Martes heeft een mooi beeldhouwwerk van me, mooi met steen. Eric Nassie heeft ook een mooie
collectie van mijn werk.
Archilla Jones heeft werk van mij in Boston. Ik wil dat werk weer zien, maar echt waar ik
vind het zo erg, nooit meer gezien. Ik moet haar bellen. Archilla’s zuster had vroeger een
restaurant, Sea Breeze Restaurant, daar had ik ook werken in hangen. 354 Op een gegeven
ogenblik wilde ze een machete die ik had bewerkt van me kopen. Ik zei, Koop er een bij de
hardware store, maar ze wilde er eentje van mij.355 Chantrel Lewis van het Caribbean Culture
Center of African Diaspora Institute was hier een paar jaar geleden. Ze bezocht alle gebieden
waar nakomelingen van Afrikaanse descendants woonden. Ze is bij me gekomen voor een
interview, foto's en ze heeft ook een kunstwerk van me gekocht. Dat werk begint met het vangen
van die slaven en het eindigt met dat de politie nog steeds achter een zwarte jongen rent. Mooi
werk ook, groot ook. You can’t forget it, you know what I mean, it’s your work, your sweat.
***
In deze buurt waar ik woon Seroe Bentana, heb ik twee engelen: een Angelina en een Angelique.
Ik kwam gisteren thuis en dan zegt een Arubaanse moeder, Mo, Angeline hier uit de straat
vraagt naar je. Hoe oud is Angeline? Ze is 4, 5 jaar. Op Vaderdag, vorig jaar kwamen ze
allemaal hier voor Vaderdag. Wat kwamen ze doen? You want to make something for our
father? Of ik een workshop wil doen voor vijftien vaders met Vaderdag 356 Van Sonny van We
Culture, San Nicolas heb ik geleerd dat je moet vragen om een budget: Is there a budget? Is there
354
355
356
TXT 8-5-17b Brokopondo Ik gaf ze materiaal, wanneer ze weggaan, laten ze dit voor mij.
a budget? Maar Sonny heeft mij niet geleerd hoe je dat moet zeggen en ik heb geoefend hoor,
budget, budget, budget. Ik moet nu gaan denken wat te doen. Ik heb 2 mappen met goed papier,
ik heb verf, ik heb genoeg penceeltjes, niets komt echt uit mijn eigen zak. Als je me vraagt, dan
wil ik dat doen. (357)
Ik vergelijk me niet met andere kunstenaars, maar als ik om me heen kijk dan zie je
meestal mensen die met hetzelfde patroon terugkomen. Maar voor mij, ik weet niet of het
experimenteren heet, maar ik moet constant bezig zijn, want art is something, it’s so universal.
Soms denk ik bij mijn zelf okay. Ik ben dingetjes aan het maken en ik denk, Ja, het moet
kloppen, moet het kloppen: verhouding, diepte, noem maar op. Ik heb al lang een idee in mijn
hoofd. Ik wil een naakte vrouw als kwast. Ik wil grote werken maken en ze dan gewoon
besmeuren met inkt. Niet een staande afdruk zoals Matis, maar rollen, den vrouw rollen in een
kleur tegelijk. Eerst blauw en dan rood en dan gewoon rollen. En dan moet er in het midden een
vrouwenfiguur uitkomen, ze hoeft niet zwart te zijn. Ik had iemand, she was ready to do it, maar
ze woont nu in Noorwegen. Haar vader is een Arubaan, te gek en zij was bereid. Dat wil ik doen
wanneer ik 80 ben als ik het haal. Die dingen gebeuren, just to do it for the art. Ik zie die kleuren
al. 358
Ja, ik ben niet beter, maar ik voel wel dat ik een beetje anders ben dan de
doorsneekunstenaar hier op Aruba, Suriname, Holland, Curaçao. Ik heb gemerkt, ik ben Mo en
ik zoek altijd een Mo-tor. Ja, ik denk dat mensen jaloers zijn. Mensen zeggen dat ook tegen me,
dat ze me kwalijk nemen dat ik de dingen doe, die ik doe. Maar ben ik zo belangrijk dat jij
jaloers bent op mij? Daarom, sometimes I don't go too much in the scene, ik blijf hier thuis
werken. Want ik heb gemerkt in onze wereld er staan een heleboel mensen altijd klaar met een
chapi om op de een of andere manier te zorgen dat je gras niet al te hoog wordt. 359 You know, en
terwijl wat we moeten doen? We moeten samenwerken om ons bos mooier te maken, maar we
zijn daar nog niet aan toe op Aruba.
Weet je wat me raakt? Laatst zag ik iets en dat deed me wel pijn. Syrië, een bom valt, een
man sterft, hoe oud? 35, 36 jaar? Een hele familie sterft. Op een gegeven ogenblik op televisie,
zei een 3-jarig zoontje, Ik sterf en die vader moet bedelen om die jongen nog een laatste keer vast
357
TXT 3-6-17.
358
359
TXT 8-5-17b Brokopondo 00-21-18 Luc, I can understand, a lot of people would like to drop you too. Je
doet dingen en er zijn mensen die zien dat je dingen doet op Aruba and they want to drop you too.
te houden. Dat blijft dan bij me. 360 En dat er weer een nieuwe begraafplaats tussen Europa en
Afrika is gecreëerd, al die mensen en die oversteek. Ze gingen eerst als zwarte koopwaar naar
Amerika. Nu willen ze een beter leven zoeken als vluchteling. Ik zie dan interviews van jongens
die naar Europa willen gaan met het risico van de dood, maar dan gaan ze toch. Ik zag Afrikanen
die vertrokken naar Europa en zijn teruggegaan naar hun land. Dus ze zijn gevlucht en in Europa
hebben ze niet het kunnen maken. Ze zijn teruggegaan en ze als ze geluk hebben, hebben nu een
klein winkeltje in Afrika. Dan denk ik bij mezelf, Ik zit hier lekker in de zon, maar ondertussen
is er weer een nieuwe begraafplaats gecreëerd, sterven jonge kinderen.361 362
Moshushu maakt thee met brandnetels en vanmorgen trap ik in een steel van een droge
brandnetel. En ik zei, God, dit is ook medicijn, het gaat wel over. Ik leef van de natuur en mijn
dogma is dit, Alle wetenschap zit in de natuur. We can feel it, we can see what it is all about. (363)
Iedereen volgens mij, zoekt een geestelijk, spiritueel onderdak, Krishna, Boeddha, Mohamed,
alle goden, Vader, Jezus, Bahai, Zoroaster en wat is meer: voodoo, winti, mormonen. Noem
maar op, wanneer houden we op? 364 Rastaman bijvoorbeeld, dat is veel hetzelfde als Hare
Krishna, hetzelfde gebed, dezelfde chants en ook dezelfde bijbel lezen. En vrouwen mogen niks.
Ik heb ze in Suriname en Aruba meegemaakt. Soms komen ze bij me, een beetje muziek spelen
en anti-Babylon praten. Dat hoor ik ook bij de Surinaamse groep op Aruba. Eerst hoor je dan
mensen praten over Boni, de boslandverzetstrijder en dan gaat die nakomeling geld verdienen en
dan beginnen ze over Jezus en niet meer over Boni. Maar dat je op zoek bent naar jezelf, wil niet
zeggen al het andere negatief is.365 Maar ja, iedereen zoekt een spirituele noem-maar-op. 366 Als
ik zeg Goddelijk als gewoonlijk, dan zeg ik, ik zorg dat mijn woorden en mijn daden
synchroniseren. That’s all I am trying.367
360
361
362
TXT 3-6-17..
363
TXT 3-6-17. …. 00:10:06
364
365
TXT 26a-5-17
366
TXT Bill Corsby.
367
TXT 3-6-17. Brazilie
Hoofdstuk 10 Divine as Usual / Goddelijk als altijd, een reisverslag

Boek MO Hoofdstuk 1-3, 8, 9

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Boek MO Hoofdstuk 1-3, 8, 9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Goddelijk als altijd/gewoonlijk,

leven en werk van Mo Mohammed zoals verteld aan Luc Alofs

Mo, 10 juni 2017

ALA SORU MANIRI

Als je zwart bent, proberen/weten ze alle soorten manieren om je eronder te houden

FU BROKO BLAKA SAKA

Als je zwart bent, gebruiken ze zelfs zwarten om je te vernietigen.

Loop – kijk om je heen.

FU SAN EDE UNU MUSU TAN

Ay Zwarte, waarom moeten wij zaagsel zijn?

BLAKA KEBA TAPU NA FETI BLAKA

Hoofdstuk 2 Zeewijk en Rancho, Aruba................................................................................8

Hoofdstuk 3: Utrecht, 1962-ca. 1968....................................................................................18

Hoofdstuk 4 Amsterdam, 1....................................................................................................33

Hoofdstuk 6 Suriname en Brazilië..........................................................................................43

Hoofdstuk 9 Aruba, 1991-2019..............................................................................................70

Hoofdstuk 10 Divine as Usual / Goddelijk als altijd, een reisverslag.....................................105

Hoofdstuk 2 Zeewijk en Rancho, Aruba

@ Verhaal van vuilnis op Smal. Bebloede voeten op een feest….

2.3 Werken in Colony 14 jaar

2.4 Sint Augustinus en Don Bosco

Wie ben ik?

Verhaal verblijf op Bachelor’s Quarters.

Hoofdstuk 3: Utrecht, 1962-ca. 1968

3.5 Van Ginnekenlaan

3.7 Desiree, van Utrecht naar Amsterdam

Hoofdstuk 6 Suriname en Brazilië

Hoofdstuk 7 Amsterdam, tot 1982

8.2 Dans Passiecollectief en Thalia Theater

8.3 Meneer van Linschoten, 1985

8.4 Kunstwereld in Suriname

8.7 Nationaal Ballet

Andere woonplaatsen, aankoop Seroe Bentana.

9.2 Kunstwereld Aruba 1, coming home

9.3 Oudere artiesten

I like de zogenaamde buitenbeentjes, excentriekelingen, hoe je ze ook noemt. Bijvoorbeeld,

9.4 Kunstwereld Aruba, 2, nieuwe generatie

Alydia, Ryan, voorstelling Frida Carlo? Was Mo betrokken?

9.5 Het boze oog, Jimmy’s Place

9.6 Kunstwereld Aruba 3, de politiek

9.7.3 Rugpijn en reizen

You might also like