Zdravstveni objekti

Kolokvijum I

Pregled istorijskog razvoja zdravstva

- Od pleistocena, kada se prvi put spominje postojanje ljudskih bica kroz sve faze postanka ljudskog roda,
preko pojave homo-sapijensa, pa sve do dana danasnjeg a najvise na Crnom kontinentu (kolijevka
čovječanstva) pominju se metode lecenja.
- Medicina je, ako se taj naziv i moze upotrijebiti za ono sto je tada postojalo, koracala uporedo sa religijom ili
magijom.
- Bolesti se za taj stepen spoznaje mogu podijeiti na :
1. Bolesti vezane za covjekovu djelatnost – rad, borbu i lov, pri kojima je moglo biti ranjavanja
2. Bolesti nastale zbog same disfunkcije u covjekovom organizmu, koje se prepisivale opsjednutosti zlim
duhom, bogom, a istjerivale su se lijekom ili jos cesce molitvama i zrtvama

Bavilonsko-asirska kultura razvijala se u Mesopotamiji. Predstavnici te zemlje Sumeri, poznavali su pismo,

računanje, mjerenje vremena i astronomiju.

To je narod sa bezbroj bozanstava koji je vrlo rano poceo da se bavi medicinom.

Biblioteka asirskog kralja Asurbanipala, pronadjena u iskopinama drevne Ninive (oko 22000 glinenih plocica
ispisanih klinastim pismom) daje uvid u razvoj mesopotamijske medicine iz
7 v.p.n.e.
- Liječenje se sastojalo iz dvije komponente :
1. Magijsko-religijske
2. Racionalne

Dakle od teurgije(magija, vidovnjaštvo,caranje) do empirije (praktično iskustvo je znanje).

Egipatska medicina takodje je bila čvrsto vezana za religiju, premda su se njome bavili ne samo svjestenici nego i
laici. U Heliopolisu, Memfisu I Saisu još 3000.godine p.n.e. medicina se proučavala u hramovima. Među brojnim
božanstvima neka su bila posebno vezana za medicine, npr.Tot bog sveg znanja pa I medicine; Izida boginja magije
za koju su vjerovali da je utemeljila medicine; posebnu ulogu je imao Imphotep, arhitekta I ljekar farona Zosera. U
Egipatskoj medicini hirurgija je bila posebno razvijena. Iz tog doba datiraju počeci razvoja anestezije i
farmakologije. I danas se upotrebljavaju ljekovi koje su oni poznavali :

opijum, piperit, metvica, kamilica, sredstvo za ciscenje organizma.

Vještina mumificiranja je očigledno uticala na razoj hirurgije I farmacije.

U Saisu su iskopane četiri operacione dvorane sa instrumentarijem I upustvima o obavljanju pojedinih hirurških
zahvata. Postojali su zakoni o seksualnoj higijeni, o njezi dojenčadi, uklanjanju izmeta.

Starojevrejska-palestinska medicina

- U njoj se ne sprovodi terapija već je teziste na sprovodjenju higijensko-profilaktičkih postupaka (preventive)

a razlog je nomadski nacin zvota tog naroda u najranijoj istoriji.
- Starojevrejska medicina nije kurativna (koja liječi) već preventivna.
- Najstariji izvor iz kojeg možemo ustanoviti stepen medicinske zaštite jeste zavjet (Biblija).
- Biblijskim Levitskim zakonikom bili su regulisani propisi za porodilje I različite zarazne bolesti (šugu, kugu,
osip, polne bolesti).
- Salamon jevrejski kralj, sin Davida dao je da se u Jerusalimu sagradi hram u cijem sklopu se nalazila i bolnica.
Staropersijska medicina

- Slična starojevrejskoj, imala izrazito teurgično obilježje, teziste je na preventive.

Indijska kultura a sa njom i medicina počela se razvijati oko 1500 g.p.n.e. u Vedskom razdoblju tj. doba doseljavanja
Arijskih plemena. Novija istraživanja su pobila te tvrdnje. Naime, ustanovljeno je da je već mnogo prije (u IV i III
v.p.n.e.) bila organizovana visokorazvijena civilizacija koja se odrazila i u području higijene. To potvrđuju najstariji
arheološki nalazi grada Mohendzo-Dara (oko 2900.godine p.n.e.). U najstarijim vedama 1500. Godine p.n.e.
spominju se doktori i hirurzi. Navedene su bolesti poput raznih apscesa, tumori, crijev kolike, prolivi, ikterično stanje
(žutica), reumatizam, srčane bolesti, venerične, očne bolesti.

Starokineska medicina nastaje 3000 g.p.n.e. Uvodjenjem budizma počinje snažan uticaj Indije.

Najpoznatija djela iz tog perioda su koja su uticala I na druge kulturne sfere:

Mik-Ching – prirucnik o pulsu
Nei-Ching – prirucnik iz medicine
Ustanovljeno je da su kineski ljekari prvi otkrili metodu lijecenja boginja.

Staroamerička medicina

Znanje se ogranicava na poznavanje medicine starih Asteka, Inka i Maja kao i sjevernoamerickih Indijanaca.
-Sve su one prilično podudarne, a kreću se od humoralne (ono što je u vezi s tečnostima u organizmu-s krvlju
i limfom) medicine do inkantacije (zazivanje, zaklinjanje) .

Grcka civilizacija bila je poznata po bogatstvu medicinskih ustanova. Prema namjeni objekata i vidu njege postojale
su sanktuariji, iatreji i asklepiji.

- Sanktuariji – hramovi, bolnice ili sklonista za starce, a Homer u svojim tekstovima spominje i vojne bolnice.
- Iatrei - gradjeni kao samostalne zgrade u sklopu hrama
- Asklepijevi hramovi su originalni grcki bolnicki oblici, oblicno gradjeni kraj izvora mineralnih ili termalnih
voda. Uz hram su se nalazili prostrani atrijumi sa spavaonicama, orjentisani prema unutrašnjem dvorištu đe
je bio smješten čudotvorni izvor I oltar bogova.
>Hipokratova zakletva , najveća osoba starogrčke medicine, prikupio je sva dostignuća medicinske nauke
onoga vremena.
>Rekonstrukcija Asklepijevog sveucilista u Epidauru

Rimska kultura je gotovo u svemu bila nastavak grcke, uz eskulpije i iatreje postojale su i

ambulantno-poliklinicke ustanove za besplatno lijecenje

Kult Asklepija > kult Eskulapa

 Hipokratova recenica – 'Rat je jedina prava skola hirurga'
 U doba osvajanja pocela je izgradnja vojnih medicinskih ustanova u svim strateskim tackama: - Asklepij
na otocicu Tiberino (Rim)
-Cloaca maxima- mjesto ulivanja kanalizacijskog sistema u Tibar
-Rekonstrukcija Karakalinih termi u Rimu

Hriscanstvo –srednji vijek

Hrišćanstvo je svojom ideologijom oblikovalo novu koncepciju milosrđa I brige za bolesne, nemoćne I siromašne. U
srednjem vijeku osnivane su zdravstvene ustanove koje nijesu bile od prije poznate I to su:

- Dijakoniji ili hospiciji za prijem i njegu hodocasnika

- Orfanatrofij- sirotiste
 - Ksenodohiji – utocista za starce (ksenodohij u Ostiji)
- Gerontokomiji – prihvatilista za starce
- Nosokomij – utocista za bolesne

Arapska medicina

U svojoj najranijoj fazi ima demonističkih obilježja, a nakon Muhameda ušla je u sastav islamske vjerske
doktrine.

U Bagdadu je Harun Al Rasid osnovao prvu bolnicu vec 729g, a 727g preuredio je stari bimaristan (osnovan 707g)
> bimar- bolest, ustan – kuca (briga i smjestaj bolesnika kao i medicinsko obrazovanje)

Samo u Bagdadu 1160 god bilo je 60 bolnica.

 Oko 900.g arapske bolnice postaju drzavne ustanove, centralizuje se njihova uprava i uvode se
inspekcijske sluzbe
 Zaduzbina Bajazita II gradjena je 1484.g u blizini grada Jedren u Turskoj pored rijeke
 Islamski socijalni centar u Minassi

Srednji vijek

 Prvi srednjevjekovni hospitali (gostinjci) osnovani su u samostanima, posebno nakon skupa u Aachenu
816-817
 850.g donesen je crkveni propis da upravu i nadzor nad svim uboznicima i hospitalima mora imati biskup
 U vrijeme krstaskih ratova utemeljen je red jovanovca ili hospitalaca(templari) sa zadatkom da osnivaju
sklonista, prihvatilista i bolnice u Svetoj zemlji. Glavna bolnica tog reda bila je u Jerusalimu.
 U ovom periodu razlika izmedju crkve i bolnice je veoma mala
 Osnovna funkcija srednjevjekovnih hospitala nije bilo lijecenje vec spas duse
 Prikaz srednjevjekovnih hospitala
 St. Galeu 829.g-prikaz idealnog plana samostanskog kompleksa

Novi vijek

Izdvajaju se 3. Tipa funkcionalne organizacije osnova svih bolnickih objekata i to :

1. Kruzna osnova
2. Atrijumski tip
3. Koridorski ili blokovski tip

Veliki raskol i previranja u 16om vijeku smanjili su povjerenje u crkvu, pa su zahtjevi za odvajanje hospital iz
ruku crkve i pretvaranje u javne ustanove bili sve snazniji, sto ce se u buducem vremenu desiti. Time se
javljaju gradske bolnice :

1. Ospedale degli innocenti, Firenca

2. Ospedale maggiore, Milan (tlocrt, ulicno procelje)
3. Hospital des invalids, Pariz
4. Rojal naval hospital, Ston haus Grinvic

Moderno doba

Francusko burzoarska revolucija 1789.godine – ukidanje feudalizma I dolazak građanskog društva na vlast.

Francuska burzoaska revolucija ukinula je oltare u prostorima bolnickih soba I od osoba koje su njegovale
bolesnike zahtjevala strogu zakletvu.
 Bolnica postaje javna ustanova

- Tlocrt bolnice Lariboisiere, u Parizu arh M.P. Ganter

- Rudolf Virchow Paviljonski tip bolnice

Razvoj medicinskih nauka pred kraj 19.v rezultiran je specijalizacijom I odcjepljenjem pojedinih medicinskih
usmjerenja u autonomne grupe. Ovo rezultira pojavom paviljonskog tipa izgradnje bolnica.

To je rezultiralo da se u okviru bolničkog kruga grade posebne autonomne kliničke ustanove, poput interne
bolnice ili bolnice hirurgije.

Novi tip paviljonske bolnice – poznat još kao I kompleks decentralizovanih paviljona –poliblokovski tip. svaki
paviljon je imao svoju funkciju

U međuratnom period XX vijeka uz paviljonske bolnice grade se I sanitorijumi, tj.specijalističke bolnice,

smještene izvan gradova.

Kraj 19.v napustanje paviljonskog tipa gradnje bolnica I pojavljuje je monoblokovski tip kasnije poznat kao
američka bolnica, za čije održavanje I funkcionisanje dokazano potrebno 40% manje sredstava od paviljonskog
tipa.

Funkcija I organizacija umjesto horizontalno razvija se I u vertikalnom pravcu, zauzima se manje prostora I
ekonomska rentabilnost je veća.

Koncentracijom bolničkih objekata takvog vertikalnog monobloka ili polibloka stvoreni su kompleksi bolnica
nebodera.

- Medical centar u Njujuorku

- Presbyterian hospital

 Nordijski tip bolnice karakterise veza pejzaza, konfguracijske plasticnosti, besprekorno funkcionisanje
stvaraju prijatan ugodjaj koji u pacijentima budi bolnicki objekat, jednostavno I brzo snalaženje u
prostoru, čist I jednostavan oblikovni izraz, uravnoteženje proporcije volumena, visok komfor I savršena
gradnja.
Spoj oblikovnosti i besprekornog funkcionisanja

II PREDAVANJE

Zadatak zdravstvenih objekata je da vrše preglede i liječenje bolesnika i pružaju im potrebnu medicinsku
pomoć, da proučavaju bolesti i pronalaze metode i sredstva za njihovo suzbijanje i liječenje, i da rade na
podizanja zdravstvenog stanja, zdravstvene kulture i zaštite zdravlja stanovnika.

Zdravstveni objekti koji obavljaju više vrsta usluga, tada se javljaju i ustanove kao što su:
- medicinski centar
- kliničko-bolnički centar
- poliklinike
- specijalizovana liječilišta
- laboratorije
- hemijski i drugi zavodi
- instituti
- obrazovne ustanove
Sve ove ustanove mogu biti samostalne ili neke mogu biti u zajedničkom kompleksu.

Usljed velikog broja funckija koje objedinjuju, mnoštva medicinske i tehničke opreme, uredjaja i kadrova,
zdravstvene zgrade spadaju u najsloženije objekte arhitektonskog stvaralaštva. A time i objekte koji
iziskuju veoma velika finansijska sredstva i predstavljaju djelatnost od posebnog društvenog interesa.

Prirodno je da broj, vrsta i veličine pojedinih ustanova zavise od_

- populacije
- gustine naseljenosti
- blizine privrednih objekata
- većih anglomeracija stanovništva

Da vi se postiglo jedinstvo sistema u obezbjedjivanju zdravstvene zaštite, efikasan i racionalan rad,

zdravstvene službe se zasnivaju na planskim osnovama i studijama kojima se definišu:
- broj, vrste i veličine zdravstvenih ustanova
Zatim prostornom organizacijom na bazi prostornih planova, te programskim zadacima.

Programski zadaci obuhvataju: Sadržaj i detaljnu analizu

potreba za izgradnju odredjenog zdravstvenog objekta i zdravstvene ustanove.
Analizom se obuhvataju svi potrebni podaci, statistički podaci o postojećem stanju do potreba za budući
razvoj. Zatim slijedi medicinski program sa ukupnim funkcionalnim medicinskim sadržajem, pratećim
funkcijama, potreba za mogući razvoj i mogućnost rekonstrukcija u sadržaju.

Treći dio programa je arhitektonski program, odnosno program sa svim:

- prostornim potrebama u objektu
- sa pojedinačnim površinama
- opisom funkcija pojedinih službi
- sa medjusobnim odnosima i vezama
Sastavni dio ovih programa su i programi za obezbjedjenje kadrova:
stručnih, medicinskih, tehničkih i pomoćnih

Zavisno od programa i veličina gustine i populacije lociraju se i grade odgovarajuće zdravstvene ustanove
odgovarajućeg karaktera koje prepoznajemo u vidu sljedeće organizacije zdravstvene zaštite i to:
- Primarna-osnovna (preventiva) zdravstvena zaštita
- Stacionarna zdravstvena djelatnost (kurativa-sekundarna)
- Specijalizovana-tercijalna zdravstvena djelatnost
- Farmaceutska zdravstvena djelatnost

Primarna-osnovna(preventiva) zdravstvena zaštita odvija se u domovima zdravlja i njihovim isturenim

zdravstvenim stanicama i ambulantama i dispanzerima.
Zdravstvena djelatnost koja se obavlja na primarnom nivou zdravstvene zaštite obuhvata:
- Aktivnost na unepredjenju zdravlja gradjana
- Zdravstvenu edukaciju i obrazovanje
- Promovisanje zdravstvenog načina života, uključujući i zdravu hranu
- Saradnju sa drugim organima, organizacijama u cilju zaštite i unapredjenja
- Zdravstvenu zaštitu majke i djeteta i planiranje porodice
- Otkrivanje, prevenciju i kontrolu malignih bolesti
- Otkrivanje, prevenciju i kontrolu endemskih bolesti
- Otkrivanje, sprečavanje i liječenje bolesti usta i zuba
- Zdravstvenu zaštitu i unapredjenje mentalnog zdravlja
- Patronazne posjete, liječenje i rehabilitaciju u kući
- Prevenciju i liječenje najčešće bolesti i povreda
- Hitnu medicinsku pomoć
-Zdravstvenu rehabilitaciju djece i mladih sa poremećajem u tjelesnom razvoju
- Obezbjedjenje odgovarajućih lijekova

Stacionarna zdravstvena djelatnost (kurativa – sekundarna) je specijalizovana zdravstvena zaštita koja

obezbjedjuje stacionarno – bolničko liječenje, njegu i rehabilitaciju obolelih i povrijedjenih lica i obuhvata
složenije mjere i postupke u pogledu dijagnostičkihh analiza u cilju rješavanja kompleksnih zdravstvenih
problema.
Stacionarna zdravstvena djelatnost odvija se uglavnom u bolnicama koje mogu biti opšte i specijalne.

Specijalizovana – Tercijalna zdravstvena djelatnost pruža visoko specijalizovanu zaštitu obavljanjem

najsloženijih oblika zaštite, organizuje laboratorijsku ekspertizu i pruža podršku drugim nivoima
zdravstvene zaštite.
Na specijalizovanom nivou zaštite sprovodi se naučno istraživačka naučna djelatnost. Nastava za potrebe
fakulteta zdravstvenog usmjerenja.
Sačinjavaju ih:
- klinika
- kliničko – bolnički centar
- instituti
- specijalne bolnice
- centar za onkologiju
- centar za farmaceutsku zaštitu
- druge specijalizovane ustanove

Farmaceutska zdravstvena djelatnost javlja se u vidu ustanova na primarnom i stacionarnom vidu

zdravstvene zaštite koja obavlja farmaceutsku zdravstvenu djelatnost u vidu ljekova i drugih potreba za
liejčenje i njegu bolesnika.

U zavisnosti od vida zdravstvene zaštite koju pruža kai i vrste poslova zdravstvene djelanosti koju obavlja,
organizacije zdravstvene zaštite mogu se organizovati kao:
- ambulante
- laboratorije
- apoteke
- zdravstvene stanice
- domovi zdravlja
- bolnice
- zavodi
- klinike
- prirodna liječilišta
- medicinski centri
- klinički centri
- kliničko bolnički centar

Nosioc osnovne i sveobuhvatne zdravstvene zaštite je dom zdravlja u čijem sastavu ambulanta i
zdravstvene stanice

III PREDAVANJE

Zdravstvena ambulanta - Isturena medicinska ustanova doma zdravlja, najčešće rejonskog karaktera ili
ambulanta u ustanovi ili preduzeću. Funkcija ambulante je pregled i ukazivanje prve pomoći kao liječenje
pokretnih bolesnika kojima nije potrebna bolnička njega i ležanje.

Za rad ambulanti mora se obezbijediti sljedeći medicinski prostor:

- Čekaonica 24m2
- Administracija 10m2
- Ljekarska ordinacija 20m2
- Garderoba sa toaletima 10m2
- Kabinet ljekara 16m2
- Zubna ordinacija 20m2
- Soba za intervencije 20m2
- Čisto i nečisto 6m2
- Toaleti za pacijente - Odmor osoblja i garderoba 12m2

Zdravstvena stanica je zdravstvena ustanova koja gradjanima obezbjedjuje medicinsku pomoć ljekara
opšte medicine i drugih zdravstvenih radnika radi liječenja i njege bolesnika. Pored toga ima zadatak da
sprečava bolesti i unapredjuje zdravstveno stanje stanovništva o kojem se brine.

U organizaciji zdravstvene službe u organizacionom i administrativnom pogledu, zdravstvena stanica se

javlja kao samostalna, nezavisna ustanova ili kao lokalna jedinica doma zdravlja odnosno medicinskog
centra.

Zdravstvena stanica vrlo često se pojavljuje kao rejonska, seoska ili industrijska lokalna zdravstvena
jedinica bez stalnog ljekara. U tom slučaju povremeno dva do tri dana u sedmici i dolazi u stanicu iz
njegove matične ustanove – doma zdravlja, medicinskog centra ili zdravstvene stanice na višem nivou.

Zdravstvena stanica ima:

- ordinacije opšte medicine
- savjetovalište za žene i djecu
- organizuje kućnu njegu
- priručni laboratorij i rengen
- prostoriju za intervencije
- zubnu ordinaciju sa rengenom
- jedinicu za obavljanje higijensko – epidemioloških poslova

Mreža zdravstvena stanica predvidja se prostornim i urbanističkim planovima grada ili područja opštine na
svakih 5 do 10 000 stanovnika.

Sadržaj pojedinih grupa zdravstvene stanice pojedinačno sadrže u osnovnom sadržaju:

Radne medicinske prostorije:
- ordinacija 20m2
- kabinet ljekara 16m2
- zubna ordinacija 20m2
- rengen 20m2
- laboratorija 16m2
- intervencije 16m2
- ostave za čisto i nečisto

U ordinaciju medicinska sestra prima bolesnike, vodi administraciju, previja bolesnike, daje inekcije u
upućuje bolesnike u kabinet ljekara. Kabinet ljekara mora biti povezan sa ordinacijom, čekaonicom i
rengenom i sobom za pregled. Zubna ordinacija je vezana sa čekaonicom i sobom za administraciju.

Grupa prostorija za prijem bolesnika:

- Ulaz sa vjetrobranom
- Prostorija za administraciju – recepcija 16m2
- Čekaonica 20m2
- Toaletne prostorije za pacijente
- Patronažna služba 16m2
- Soba za intervecije 16m2

Prostorije za osoblje:
- Garderobe, toaletne prostorije

Ordinacija opšte prakse:

- Kartoteku 4m2
- Ordinaciju sa kabinama za garderobu pacijenta 2x2m2
- Soba medicinske sestre 16m2
- Soba za intervencije
- Garderoba 2m2
- Toaleti 2m2
- Čisto i nečisto 2m2

Savjetovalište za žene i djecu:

- Poseban ulaz sa vjetrobranom
- Trijaža 6m2
- Čekaonica 20m2
- Kartoteka 10m2
- Boksovi za izolaciju 6m2
- Sobe za pripremu i pregled 20m2
- Kabinet ljekara 20m2
- Toaletna grupa za pacijente i osoblje
- Uzimanje materijala 8m2
- Laboratorija 16m2
- Ostave za čisto i nečisto

Zubna ordinacija, oslonjena na čekaonicu i sobu za administraciju, sadrži:

- Zubnu ordinaciju 24m2
- Administraciju 10m2
- Toalete, čisto i nečisto
- Zubni rengen 6m2

Rengen ordinacija, obično je u sobu ljekara, sadrži:

- Prostoriju za rengen 16m2
- Registraciju i trajažu 12m2
- Komoru za filmove 4m2
- Toalet 4m2
- Garderobu 2m2

Laboratorija, povezana sa čekaonicom i prilazom spolja, sadrži:

- Prostorija za uzimanje uzoraka 10m2
- Registracija 4m2
- Laboratorija 24m2
- Toaleti 6m2

U malim gradovima koji nemaju dom zdravlja a udaljeni su od centralnih medicinskih ustanova, pored
navedenog programa mogu u sastavu zdravstvene stanice imati i neke druge ordinacije i službe:
- porodilište, rengen kabinet, jedinicu za dezinfekciju, dezinfekciju i deratizaciju.
A izuzetno i specijalističke ordinacije i bolesničke krevete za smještaj i liječenje bolesnika – stacionar, a u
nekim manjim područjima i isturene ordinacije opšte medicine.

IV PREDAVANJE

Dom zdravlja je medicinska ustanova koja obavlja osnovnu zdravsvenu zaštitu stanovnika po pravilu za
teoritoriju grada, regiona, opštine ili više opština za veličinu od 20 000 do 50 000 stanovnika.

Dispazerskim metodom rada dom zdravlja prati i proučava zdravstveno stanje, higijenske prilike i uslove
života i rada stanovništva, sprovodi mjere opšte zdravstvene zaštite sa pratećim dijagnostičim službama i
to:
Opšte medicine, zdravsvena zaštita žena, zdravstvene zaštite predškolske i školske djece i omladine,
polivalentne zaštite, stomatološke zdravstvene zaštite, laboratorisjke dijagnostike, rentgen dijagnostike,
centralna sterilizacija.

Dom zdravlja može, uskladjeno sa propisima, obavljati i djelatnost snabdijevanja sa medicinskim

ljekovima i priborom. Ako u području za koje dom zdravlja obezbjedjuje zdravstvenu zaštitu postoje
zdravstvene organizacije za neku od navedenih oblasti i zadovoljavaju potrebe stanovništva i područja,
tada dom zdravlja nema potrebe da obezbjedjuje tu vrstu zdravstvene zaštite. Isto tako ako dom zdravlja
nije u mogućnosti da obezbijedi neku od navedenih zdravstvenih zaštita, ta zaštita se obezbjedjuje preko
druge zdravstvene organizacije.

Minimum obima zdravstvene zaštite koju mora u svakom slučaju da obezbijedi svaki dom zdravlja je
obezbjedjenje zdravstvene zaštite iz opšte medicine, zdravstvene zaštite žena i djece, laboratiorije,
rendgena, stomatološke službe kao i polivalentne petronaže
U cilju efikasnog obezbjedjenja zdravstvene zaštite, dom zdravlja u rezidentnim prostorima, većim i
udaljenim stambenim zajednicama može se organizovati istureni medicinski sadržaji kao ogranci doma
zdravlja:
- Zdravstvene stanice
- Zdravstvene ambulante
- Jedinice Medicine rada

Pored medicinskih radnih prostora u mnogim slučajevima gdje je Dom zdravlja udaljen od stacionarnih
medicinskih prostora i kada su u pitanju epidemije gripa, porodjaji, benigni slučajevi (tumori) i sl. u objekat
se grade mali stacionari sa 20-30 postelja.

Veličina Doma zdravlja bez stacionara kreće se od 8 000 do 10 000, zavisno od veličine programa. Locira
se na osnovu generalnih i detaljnih urbanističkih planova i planova medicinske zdravstvene organizacije u
samim centralnim zonama grada ili naselja kojaima su namijenjeni.

Kod programiranja domova zdravlja potrebno je uraditi detaljne analize medicinskih potreba, na osnovu:
medicinske statistike o patologiji (nauka o bolestima) područnog stanovništva, budućeg razvoja područja,
detaljnih medicinskih programa, higijenskih uslova područja, gradjevinski programski zadatak,
programski zadatak instalacija i nivo opremljenosti objekta medicinskom opremom.

Funkcija – Kod pristupanja projektovanju Doma zdravlja od velike je važnosti postići odredjene funkcije
objekta koji će biti neposredno i funkcionalno najpristupačniji bolesnom čovjeku. Taj sadržaj se
prvenstveno odnosi na lociranje onih službi koji su po funkciji u službi prihvata bolesnika u dolasku i
prijavljivanju, a odnose se na:
- Administrativni dio – sestrinski punkt kojim se prihvtaju bolesnici i evidentiraju, zatim odgovarajuće po
postranstvu čekaonice, jednog broja ordinacija opšte medicine, prostorija za intervencije i sl. sa
mogućnostima lociranja u blizini ulaza.

Za pacijente službe stomatologije obzirom da su to manje više zdravi pacijenti, prilaz ovoj službi je
potrebno projektovati izdvojeno kako se pacijenti ne bi miješali sa ostalim bolesnicima. Isto to treba
primijeniti i za službu oftamologije(oftamos-oko, logos-nauka).

Važno je izdavanje odredjenih službi koje po svom sadržaju moraju biti izdvojene od drugih službi kao što
su predškolska i školska djeca, odjeljenja bolesne i zdrave djece, i njihovo povezivanje za laboratorijom,
rentgenom i oftamologijom.

Za mala područja do 20 000 stanovnika služba za zdravstvenu zaštitu djece organizuje se kao zajednička
za predškolsku i školsku djecu sa posebnim ulazima za bolesnu djecu dok za područja sa većim brojem
stanovnika projektuju se izdvojene službe sa posebnim ulazima za bolesnu djecu.

Zatim služba ginekologije kao specijalistička ordinacija u službi zdravstvene zaštite žena u sastavu tih
službi, treba izdvojiti sobe za intervencije i savjetovalište za trudnice zbog podložnosti infekcijama i
moraju imati poseban ulaz.

Laboratorija i rengen ordinacije moraju biti locirani u neposrednom susjestvu sa dobrim vezama u odnosu
na odredjene medicinske službe koje koriste njihove usluge.

Potrebno je čekaonice analizirati po veličini za dio masovnom priliva pacijenta kao što je osnovna
medicinska zaštita, centralna laboratorija, rengeni, zdrava školska djeca i sl.

Služba hitne pomoći ako je predvidjena u sklopu doma zdravlja mora biti pristupačna direktno spolja
obzirom da služba radi svih 24h, subotomi nedjeljom onda kada ostale službe doma zdravlja ne rade. To
uslovljava i posebnu autonomiju u pogledu servisiranja službe sa potrebnim instalacijama i uredjajuma.

Ako se uz to dom zdravlja projektuje i stacionar, treba ga izdvojiti u poseban objekat sa službom
neodložne ljekarske pomoći i dobrim vezama sa domom zdravlja posebno njegovim specijalističkim
ordinacijama, laboratorijom i rengenom. Uz stacionar treba predvidjeti malu kuhinju za doradu hrane.
Treba imati u vidu da je u ovim uslovima bolesnik pod nadzorom kućnjeg ljekara koji poznaje bolesti
bolesnika i njegove uslove života što daje prednost ovakvom načinu osnove zdravstvene zaštite.

Neophodno je predvidjeti posebne ulaze za dolazak medicinskog osoblja na posao kao i njihovo
presvlačenje u centralnoj garderobi. Takodje je potrebno projektovati posebne prilaze za Ekonomske
prostore, garaže i vozila.

Radne medicinske prostorije:

Osnovni vid vrste i broja prostorije za bilo koje službe zdravstvene zaštite doma zdravlja su ljedeće:
- ordinacija sa kabinama za garderobu
- prostorija za intervencije
- čekaonice za pacijente
- tolati
- prostorije za čisto i nečisto

Ostale prostorije koje ulaze u sastavu ovih prostorija odredjeju se i prilagodjavaju vrsti i potrebama
obezbjedjenje medicinske zaštite pacijenata za pojedine oblasti.

1. Oblasti opšte medicine

- Čekanoca – 1m2 po osobi u vrijeme najveće posjete
- Ordinacija ljekara – 12 do 16 m2
- Soba za intervencije – 16 do 20m2
- Kartoteka 12m2
- Toaletni prostori m+ž
- Ostave za čisto i nečisto
Poželjna je da prostorije budu locirane u blizini ulaza i sa dobrim vezama sa laboratorijom i rengen
dijagnostikom.

3. Zdravstvena zaštita djece

Predvidjaju se odvojene prostorije za rad sa zdravom djecom i odvojene za rad sa bolesnom djecom. Za
domove zdravlja koji opslužuju područje do 20 000 stanovnika organizuju se službe za zdravstvenu zaštitu
djece organizuju se zajedničke službe za djecu predškolskog i školskog uzrasta dok za područja sa većim
brojem stanovnika odvojene službe.
Za slučaj kada su službe izdvojene predvidjaju se:
a) za predškolsku bolesnu djecu:
- izdvojen ulaz sa vjetrobranu
- trijaža ( u medicinskim sluzbama, sistem racionalizacije i prioritetnog djelovanja)
- čekaonica
- tri boksa za izolaciju
- kartoteka
- soba za pripremu
- soba za pregled
- soba za intervencije
- toaleti za djecu
- toaleti za pratioce
- ostave za čisto i nečisto i garderobe i tolaeti za osoblje

Ljekar mora biti povezan sa izolacijom boksovima interno preko sanitarnog propusnika a ne samo preko
čekaonice. Zidovi na boksovima iznad parapeta su zastakljeni kao i vrata.

Za zdravu predškolsku djecu:

- Izdvojen ulaz sa vjetrobranom
- Čekaonica
- Kartoteka
- Soba za pripremu
- Ordinacija
- Savjetovalište
- Demonstraciona kuhinja
- Ostave za čisto i nečisto
- Toaleti za djecu, pratioce i osbolje

b)Za školsku djecu

Kod školske djece primjena i podjela prostorija je ista kao kod predškolske djece: posebno za bolesnu
djecu i posebno za zdravu djecu

Za bolesnu djecu:
- Poseban ulaz za bolesnu djecu
- Zajednička kartoteka
- Trijaža
- Dva izolaciona boksa po 6m2
- Soba za pripremu
- Ordinacija
- Soba za intervencije
- Toaleti za djecu, pratioce i osoblje
- Ostave za čisto i nečisto

Za zdravu djecu:
- Poseban ulaz
- Čekaonica
- Sobe za pripremu 16-20m2
- Ordinacija
- Ostave za čisto i nečisto
- Garderobe i toaleti za osoblje

4. Medicina rada – zdravstvena zaštita radnika

Zdravstvena zaštita radnika obavlja se u prostorijama odvojeno za osoblje i odvojeno za zdrave pacijente.

Za osoblje prostorije su:

- Poseban ulaz sa vjetrobranom
- Čekaonica
- Kartoteka 30-40m2
- Ordinacija
- Soba za intervencije
- Soba za renimaciju
- Soba za uzimanje laboratorijskih uzoraka
- Hemijsko toksološka laboratorija
- Perionica laboratorijskog posudja i ambalaže
- Kliničko i biohemijske laboratorije samo ako je izdvojena iz doma zdravlja
- Toaleti
- Ostava za čisto i nečisto

Za zdrave treba imati sljedeće prostorije:

- Poseban ulaz
- Čekaonicu
- Kartoteka
- Ordinacija
-Soba za sanitarnu higijenu
- Prostoriju za funkcionalnu dijagnostiku
- Soba za psihologa
-Soba za socijalnog radnika
- Soba za zdravstveno vaspitni rad
-Toalete
- Ostave za čisto i nečisto

Za isturenu službu medicine rada u organizaciji treba obezbijediti najmanje:

- Čekaonicu
- Ordinaciju
- Sobu za manje intervencije
- Kartoteku
- Toaletni čvor

5. Pneumo-fiziološke zaštite ( pneumo – vezano za disajne organe)

može biti u posebnom objektu locirana ili u sastavu doma zdravlja. Ako je locirana u sastavu doma zdravlja
onda služba ima sljedeće prostorije:
- Poseban ulaz sa vjetrobranom
- Kartoteku
- Čekaonice za djecu i odrasle
- Soba za intervencije
- Sobu za BSZ vakcine
- Priručni laboratorij
- Boks za sterilizaciju 6m2
- Rengen ordinacija sa mračnom komorom i filmotekom
- Garerobe i toalete za osoblje
- Toalete za pacijente
- Ostave za čisto i nečisto

6. Služba poluvalentne patronaze ( preventivna grana medicine koja se bavi očuvanjem i

unapređenjem zdravlja i podizanjem opšte zdravstvene kulture)
Ima jednu radnu prostoriju i ostavu, a kod većih domova zdravlja još i sobu za razgovore i čekaonicu.

7. Stomatološka zdravstvena zaštita

Objezbjedjuje liječenje dijelom preventivu i dijelom kurativu (spremno za lijecenje) i stomatološku
pretoetiku (grana stomatologije koja se bavi nadoknadom izvađenih zuba i okolnih mekih čvrstih tkvvia
koje se gube kao posledica njihovog vađenja). Mora imati poseban ulaz i podjelu na liječenje djece i
odraslih s tim što djeca mogu biti u sastavu dječijeg dispanzera.
a) U dijelu za djecu potrebe su prostorije:
- Čekaonica sa toaletnim prostorijama za djecu 20m2
- Ordinacija za djecu 16m2
- Prostorija za zubni rengen sa mračnom komorom 10m2
b) U dijelu za odrasle potrebno je:
- Čekaonica sa toaletnim prostorijama 20m2
- Dvije ordinacije, za liječenje i vadjenje zuba po 16m2
- Prostorija za zubni rengen ordinacija sa mračnom komorom 10m2
c) Prostorije za zubnu proetiku
- Zubno-tehničku laboratoriju, 4m2 po svakom radnom mjestu
- Prostoriju za obradu metala
- Prostoriju za radove u gipsu
-Ostave za materijale
- Toaletne prostorije

Kod većih domova zdravlja službi proetike predvidjaju se kao dodatne prostorije:
- Ordinacija za stomatološku proetiku 20m2
- Prostorija za ortopediju vilice sa djecom i preventivnom stomatologijom
- Ordinacija za bolesti usta i zuba
- Prostorije za oralnu hirurgiju

8. Laboratorijska dijagnostika treba predvidjeti:

- Čekaonica za odrasle sa toaletnim prostorijama 20m2
- Čekaonica za djecu sa toaletnim prostorijama 16-20m2
- Prostoriju za uzimanje laboratorijskih materijala 12m2
- Prostorija za biotehničku analizu 20m2
- Prostorija za hematološke ( nauka koja se bavi proucavanjem sastava i funkcijama krvi i krvotvornih
organa) analize 20m2
- Prostorija za mikrobioloke (uzimanje uzoraka i obrata tih uzoraka) analie 20m2
- Prostorija za pranje laboratorijskog posudja 12m2
- Tri prostorije za pregled urina, za biohemiju, za hemalogiju, po 12m2
- Toaletne prostorije za osoblje i pacijente

- Čekaonica 20m2
- Dvije prostorije za rengen aparaturu 12m2 i 20m2
- Automatska tamna komora za razvijanje i sušenje filmova 6m2
- Filmoteka 10m2
- Propusti po 6m2
- Toaletne prostorije za osoblje i pacijente
- Ostave za čisto i nečisto

10. Higijensko epidemiološka služba:

- Prostorija a rukodavalac službe 16m2
- Ostava za sredstva dezinfekcije
- 1-2 prostorije po 12m2

11. Služba neodložne pomoći – kućna njega i liječenje:

- Dežurne – terenske ljekare 15m2
- Dežurne medicinske sestre 15m2
- Prijem poziva i registracija 12m2
- Sobu za vozače 12m2

12. Služba hitne medicinske pomoći, potrebno je da se obezbijede prostorije za:

- Poseban ulaz sa natkritnim prilazom za ambulantna kola
- Čekaonica sa toaletnim prostorijma 16m2
- Dežurne ljekare 12m2
- Dežurne sestre 12m2
- Sobu za vozače 12m2
- Prostorija za ambulantna kola
- Soba za administraciju i prijem vozila 20m2
- Ordinacija za preglede 16m2
- Ordinacija za hitne intervencije 16m2
- Prostorija za izolaciju i rehabilitaciju sa 2 postelje 20m2
- Ostava za nosila i kolica
- Ostava za čisto i nečisto
- Ostave za medicinske materijale 12m2
- Toaletni prostori za osoblje

13. Socijalna medicina, predvidjaju se:

- Ordinacija ljekara-specijaliste socijalne medicine 16m2
- Sobe za socijalnog radnika 12m2
- Čekaonica 16m2
- Toaletne prostorije

14. Apoteka
Ako dom zdravlja ima apoteku tada su neophodne sljedeće prostorije:
- Oficina za izdavanje ljekova 20-25m2
- Izrada magistalnih ljekova sa boksovima za sterilni rad 25m2
- Materijalka za čuvanje i smještaj ljekova
- Destilacija i redistilacija vode sa boksovima za pranje sudova i pribora
- Prostorije za administraciju 20m2
- Soba za noćno dežurstvo 16m2
- Toaletni prostor sa tušem i WC-ima 10m2

15. Zdravstvena statistika

Za zdravsvenu statistiku porebna je:
- Prostorija za administraciju
- Vodjena i istraživanja područja medicinskih slučajeva
- Arhiva
- Toaletne prostorije

16. Specijalističke ordinacije

U domu zdravlja mogu stalno ili po potrebi da rade ljekari specijalisti iz drugih oblasti medicine
(oftamolog, kardiolog, hirurg, otorinoralingolog (uvo, nos, grlo). Nefrolog (oko bubrega), endrokinoog
(pregled štitaste žlijezde) i dr.) U tom slučaju za njihov rad se obezbjedjuju odgovarajuće specijalističke
radne prostorije.

KADROVI
Za pravilno koncipiranje doma zdravlja neophodno je sagledati potreban stručni kadar koji treba da
opslužuje funkcije doma. Prema standardima koji predvidjaju da je na odredjen broj stanovnika potrebno
je planirati orijentacioni broj specijalističkog kadra da bi se obezbijedio potreban prostor u domu za njihov
rad, a to su:
- Jedan ljekar specijalista opšte prakse na 2 500 stanovnika
- Jedan ljekar specijalista, ginekolog na 700 stanovnika
- Jedan ljekar specijalista, pedijatar na 3000 djece predškolskog i školskog uzrasta
- Jedan ljekar, stomatolog na 35000 stanovnika
- Jedan ljekar, pulmolog (klinički pregled pacijenta) na 45000 stanovnika
- Jedan ljekar, rengenolog (stručnjak za rendgenologiju) na 50 000 stanovnika
- Jedan ljekar, fizioterapeut na 50 000 stanovnika
- Jedan diplomiran farmaceut na 8 000 stanovnika

PROSTOR
Orijentacione veličine potrebne za neke od važnijih prostorija u domu zdravlja:
- Ordinacije ljekara opšte prakse, kardiologa, urologa, ginekologa, pedijatra, pulmologa 16-20m2
- Rengendijagnostika 30m2
- Administracija – sestrinski pult 12-16m2
- Čekaonica 20-25m2
- Prostorija za intervencije 16m2
- Prostorija za davanje inekcija, EKG, psihijatar, psiholoh 16m2
- Pored toga treba imati u vidu i neke druge karakteristike kao što su:
- Širina komunikacija 2-2,4m
- Visina radnih prostorija 2.80-3m
- Visina koridora 2,60m
- Temperatura u radnim prostorijama 22c

Materlijale treba primjenjivati prema standardima za izradu medicinskih ustanova, pri čemu treba imati u
vidu da podovi i zidovi budu od materijala koji se mogu lako prati i dezinfikovati. Plafon sa upuštenim
svijetlećim tijelima.
Dom zdravlja ne smije biti viši od 4 nadzemne etaže tj. prizemlje i tri sprata. Potrebno je obezbijediti
parking prostore za zaposlene i posjetioce. Na svakih 2 zaposlena 1 parking mjesto dok za posjetioce
najviše 50 parking mjesta.

Dom zdravlja urbano treba locirati u samom tkivu grada koje opslužuje, kako bi bio u neposrednoj blizini
stanovnicima. Lokacija na kojoj se gradi dom zdravlja treba da je sklonjen od prometnih gradskih ulica, u
mirnoj zoni.

Treba imati u vidu uslove u kojima je potrebno veoma mnogo iskustva u projektovanju zdravstvenih
objekata o potrebi da vi se zadovoljila funkcija objekta. Potrebno je obezbijediti sklad kojim će se
zadovoljiti odnosi funkcije, koštanje objekta i njegova estetska skladnost i ljepota.