Stefan Nemanja (1166—1196) - Bogorodica i Sveti Nikola (oko 1168 — 1172) kod

Kuršumlije, Đurđevi Stupovi (posle 1168. godine), Studenica (1183—1196), Hilandar

(1198), Sveti Đorđe (danas nema ostataka), Sveti Nikola (danas nema ostataka)
Manastir Đurđevi Stupovi je podigao veliki župan Stefan Nemanja u prvim godinama
posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine) [1], a crkva je
oslikana oko 1175. godine[1].
Po pisanju biografa Stefana Nemanje, njegovog sina Stefana Prvovenčanog, manastir je
nastao tako što se Nemanja, dok je bio zatvoren u jednoj pećini, zavetovao da će izgraditi
manastir posvećen Svetom Đorđu[1].
Iguman manastira Svetog Đorđa je imao istaknuto mesto u životu crkve a sam manastir
je spadao u kraljevske manastire u trinaestom veku. Manastir je izgrađen na krunskim
posedima dinastije Nemanjića i raspolagao je znatnim vlastelinstvom[1].
Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin koji je dogradio manastirsku crkvu i oslikao
njenu pripratu. On je iz Srema, gde je živeo, prenet u manastir Svetog Đorđa i
tu sahranjen 1316. godine. Manastir Đurđevi stupovi je zapusteo 1689. godine, nakon
Austro-turskog rata, kada je poslednjih 16 monaha koji su činili bratstvo napustili
manastir i pred Turcima pobegli na sever. Tokom naredna dva veka Đurđevi stupovi su
postali ruševina koju su ratovi još više razarali.
U drugoj polovini dvadesetog veka počeli su radovi na istraživanju i obnovi manastira.
Arheološki i restauratorski radovi vođeni su između 1960. i 1982. godine u okviru
velikog projekta vezanog za Stari Ras i Sopoćane, koji su skupa od 1979. godine uvršteni
u Uneskovu listu svetske kulturne i prirodne baštine.
Manastir Hilandar je izgradio grčki monah svetogorac, Georgije Hilandario ili
Helandarios. Hilandar su obnovili Stefan Nemanja (u monaštvu Simeon) i njegov sin
Sveti Sava 1198. godine. Te godine je vizantijski car Aleksije III Anđel (1195—
1203) Simeonu i Savi izdao zapečaćenu zlatnu bulu kojom se manastir Helandaris i
svetilište u Milejama daruju kako bi mogli „služiti za primanje ljudi od srpskog naroda,
što se odaju monaškom životu, baš kao god što i manastiri ivirski i amalfićanski postoje
na toj Gori, oslobođeni od svake vlasti pa i od same vlasti prota te Gore”. Car je pristao
da to učini, pošto su bile ispunjene i očuvane forme, i pošto je molba imala pristanak
celog svetogorskog bratstva. Manastir je izgrađen na ruševinama
ranijeg vizantijskog manastira Helandariona, koji je osnovan početkom 11. veka. Delovi
tog najstarijeg Hilandara postoje i danas na jugozapadnoj strani manastira; to
su pirg Svetog Đorđa i spoljni odbrambeni zid prema jugu i prema zapadu uz koji su
iznutra prizidani konaci i trpezarija. U periodu od 1198. do 1200. godine Simeon i Sava
su podigli Crkvu Vavedenja Bogorodice (koja danas ne postoji), pirg Svetog Save,
Kambanski pirg zvonara i keliju Svetog Simeona. Simeon i Sava su za obnovu manastira
imali finansijsku podršku od velikog župana Stefana Nemanjića.[7] Kada su građevine
bile gotove, sredinom 1199. godine, Nemanja je kao ktitor izdao povelju. Ovu osnivačku
povelju je napisao Sava, a za nju je Nemanja dobio pristanak od velikog župana Stefana.
Povelja je u originalu bila sačuvana sve do Drugog svetskog rata, kada je stradala 6.
aprila 1941. godine u bombardovanju Narodne biblioteke u Beogradu. Po završetku
izgradnje, Simeon se preselio u Hilandar sa priličnim brojem kaluđera.
Manastir Studenica je podignut krajem 12. veka u pustom predelu „koji beše lovište
zverova”. Posvećen je Uspenju presvete Bogorodice. Prva faza radova je završena u
proleće 1196. godine, kada je Stefan Nemanja prepustio presto svom sinu Stefanu
Prvovenčanom i povukao se u svoju zadužbinu. Kad je kasnije otišao u manastir
Hilandar, Stefan Prvovenčani se brinuo o Studenici. Tamo je Nemanja primio monaški
postrig i ime Simeon. Sveti Simeon je umro u Hilandaru 1199. Nemanjin treći sin Sava
Nemanjić je, nakon što je pomirio svoju braću Stefana i Vukana, preneo mošti Svetog
Simeona u Studenicu gde su i dan danas. Pod Savinim starateljstvom, Studenica je
postala politički, kulturni i duhovni centar srednjovekovne Srbije. Uz ostala svoja dela,
Sava je napisao Studenički tipik, u kom je zadao ustrojenje monaškog života u manastiru
Studenica. U Žitiju Sv. Simeona Nemanje, opisao je život svog oca Nemanje (Sv.
Simeona) ostaviviši izvore o duhovnom i monaškom životu u njegovom vremenu.
Studenica je uživala pažnju i drugih članova dinastije Nemanjića. Kralj Radoslav je 1245.
dodao crkvi pripratu, a kralj Milutin je sagradio malu crkvu posvećenu svetim Joakimu i
Ani.
Od pada poslednje srpske srednjovekovne države 1459, Turci su često napadali
manastir. Prva značajna restauracija je izvršena 1569, kada su freske Bogorodičine crkve
ponovo naslikane. Početkom 17. veka, požar i zemljotres su oštetili manastir, a istorijski
dokumenti i značajni delovi umetničke baštine su uništeni i izgubljeni zauvek.
U okolini se nalaze Gornja Savina isposnica i Donja Savina isposnica.
U manastiru se nalazi plaštanica Antonija Iraklijskog iz 14. veka.
Uz južni portal Bogorodične crkve u Studenici nalazi se najstariji srpski časovnik, u
pitanju je sunčanik kod koga senka umesto na brojke pada na slova.
Stefan Prvovenčani (1196—1228) - Žiča (posle 1207. godine, a pre 1220. godine),
Pridvorica, Bogorodica (pre 1219. godine)

Žiča je srpski srednjovekovni manastir iz prve polovine 13. veka, koji se nalazi u

blizini Kraljeva i pripada Eparhiji žičkoj Srpske pravoslavne crkva. Podigao ju je
prvi kralj Srbije iz dinastije Nemanjića, Stefan Nemanjić (veliki župan 1196—1217, kralj
1217—1228), od 1206. do 1221. godine, a značajnu ulogu u njenom podizanju imao je i
njegov brat, Sveti Sava (1219—1233). Posle sticanja crkvene samostalnosti 1219. godine,
u Žiči je smešteno sedište autokefalne srpske arhiepiskopije. Početkom poslednje
decenije XIII veka, manastir je stradao u napadu Tatara, posle čega je sedište
arhiepiskopije preneto u Svete Apostole kod Peći, a sam manastir je početkom 14.
veka obnovio kralj Milutin (1282—1321). Tokom srednjeg veka, u Žiči su ustoličavani
episkopi i ovenčavani kraljevi iz dinastije Nemanjića, zbog čega je poznata i
kao Sedmovrata
Radoslav (1228—1234) - dodaje pripratu Studenici

Vladislav (1234—1243) - Mileševa (1235)

Mileševa
U priprati, koju je kralj Vladislav dogradio 1235. godine, položio
je mošti svog strica Svetog Save. Njih su Turci 1594. godine prilikom osvajanja preneli
na Vračar (Beograd) i spalili, u pokušaju da slome srpski duh.
Manastir je nastao u vreme Latinskog carstva, kada i nastaje takozvani „plastični stil“
koji se odlikuje monumentalnošću, izbegava dekorativnost i naginje formama klasične
antike. U manastirskoj crkvi je 1377. godine za kralja Srbljem i
primorjem krunisan Tvrtko I Kotromanić. Stefan Vukčić Kosača se u njoj 1446. godine
proglasio „hercegom od Svetog Save“, po čemu je Hercegovina dobila ime.
Ovde je u 16. veku bila Mileševska štamparija.
Nakon dugog vremena tokom kojeg je bio u ruševinama, manastir je 1868. godine
obnovljen
Arsenije I - Sveti Apostoli kod Peći (1250)

Crkva svetih Apostola najstariji je hram Pećke patrijaršije. Gradnju je izgleda

zamislio i započeo još sveti Sava pri kraju života, jer se na jednoj fresci, istina XIV veka,
označava kao ktitor. Koliki je udeo svetog Save nije poznato, ali je njegovu zamisao
ostvario Arsenije I, Savin naslednik na arhiepiskopskom prestolu. Ima znakova da su
Sveti Apostoli podignuti na starijem kultnom mestu, ali ti tragovi nisu dovoljno jasni.
Kako su uz ovu crkvu dograđivane i druge, to se njen izgled menjao, tako da se prvobitni
izgled Svetih apostola ne može pouzdano rekonstruisati.

Oltarski i potkupolni prostor sa pevnicama svakako su najstariji delovi Svetih Apostola i

oni, izuzev pevnica, nisu pretrpeli preziđivanja.
Pada u oči veoma prostran oltar: polukružnoj, širokoj apsidi pridružuju se bočna
oltarska odeljenja - proskomidija i đakonikon sa manjim apsidama. Monumentalna i
relativno niska kupola nad glavnim delom crkve - naosom - počiva na pandantifima -
sfernim trouglovima. Oni prenose težinu kupole na vertikalne zidove.

Zapadni deo crkve svetih Apostola nije sačuvao svoj prvobitni izgled. On je jako
izdužen, što ne odgovara proporcijama potkupolnog prostora i oltara, pa je, van sumnje,
bio produžavan, što je učinjeno najkasnije do kraja XIII stoleća. Sa sigurnošću se može
tvrditi, uzimajući u obzir srodne građevine raškog tipa i otvore na zidovima, da su uz
zapadni deo Svetih Apostola nekad postojali paraklisi - crkvice. U vreme gradnje dvaju
hramova uz Svete Apostole u XIV veku paraklisi su bili porušeni i zapadni deo glavne
pećke crkve je dobio sadašnji izgled: to je prostor pravougaone osnove, presvođen
poluobličastim svodom, koji po sredini ima jedan luk koji počiva na dva naspramna
pilastra - prislonjena stupca. Ova ojačavajuća konstrukcija je naknadno podignuta
krajem druge četvrtine XIV stoleća i deli zapadni deo hrama na dva traveja.

Sveti Apostoli su građeni gotovo isključivo kamenom, dosta nemarno, jer je bilo
predviđeno da se fasade prepokriju malterom. Prvobitno malterisani spoljašnji zidovi
bili su i živopisani različitom ornamentalnom dekoracijom. Nema traga skulptoralnim
ukrasima sa portala ili prozora, na koje se često nailazi na srpskim crkvama XIII veka,
što ne znači da ih nije bilo.

Uz južni zid središnjeg traveja u Svetim Apostolima nalazi se jednostavno klesan veliki
sarkofag u kome su nekad počivali zemni ostaci ktitora - arhiepiskopa Arsenija. Drugi
sarkofag u jugozapadnom uglu crkve, skoro bez ikakvog ukrasa, čuvao je mošti Joanikija
II, prvog patrijarha Pećke patrijaršije. Grob arhiepiskopa Save II nalazi se između ova
dva sarkofaga, takođe postavljen uz južni zid. Rađen od crvenkastog mermera kao
nadgrobna ploča u obliku sarkofaga, na niskom postamentu, prekriven je klesanim
krstovima i floralnom ornamentikom. Lepo osećanje mere u rasporedu ukrasa i zavidna
zanatska veština svedoče da je grobna ploča delo iskusnog klesara
Uroš I (1243—1276) - Sopoćani (1255)

Približno datiranje osnivanja manastira vodi u šezdesete godine XIII veka, na osnovu

istorijske kompozicije „Smrt kraljice Ane Dandolo“ na severnom zidu priprate. Kraljica
Ana Dandolo, majka kralja Stefana Uroša I, je umrla 1258. godine, ali to sa druge strane
ne znači da je iste godine događaj zabeležen na fresci u Sopoćanima.
Uzrast Dragutina i Milutina, koji na fresci stoje iza kralja Stefana Uroša I, teško se može
odrediti prema kraljevom stasu, jer je njegova figura simbolično preuveličana u odnosu
na sve ostale figure na fresci. Na osnovu pretpostavke da je reč o njihovom prikazu kao
petnaestogodišnjaka vodi nas u 1265. godinu. Prisustvo arhiepiskopa, za koga se
pretpostavlja da je Sava II, teško se može uskladiti sa godinom smrti kraljice s obzirom
da je on bio na tronu u periodu 1263—1271. godina. Sa druge strane, moguće je da je
prikazani arhijerej ipak Arsenije I.
Problem tačnog određivanja godine osnivanja manastira dodatno komplikuju još dve
kompozicije sa likovima kralja Stefana Uroša I i prinčeva Dragutina i Milutina. Prva
kompozicija, na istočnom i južnom zidu priprate, prikazuje Uroša i Jelenu koji
prilaze Bogorodici na tronu sa malim Hristom na kolenima. Ispred Uroša je mladi
Dragutin koji mu doseže do prstiju, a ispred Jelene stoji mlađi i niži Milutin. Prema
ovome, kompozicija je verovatno naslikana oko 1261. godine, s obzirom da je poznato da
se Dragutin rodio oko 1251. godine. Druga kompozicija, sa likovima Stefana
Nemanje i Stefana Prvovenčanog kao monaha i kralja Stefana Uroša I sa modelom crkve
u ruci, prikazuje Dragutina kao mladića od dvadeset godina koji se svojom visinom
izjednačio sa svojim ocem. Problem datiranja ove kompozicije je uvećan usled činjenice
da su sve figure naslikane, na novom drugom sloju maltera koji je prekrio prethodni.
Prema Dragutinovom uzrastu, ova freska je možda naslikana oko 1271. godine, ali
sigurno ne posle 1276. godine s obzirom da je Uroš predstavljen kao kralj sa krunom na
glavi.
Na osnovu činjenice da je Dragutin prikazan najpre kao dečak od deset godina, potom u
uzrastu od petnaest godina i na kraju kao dvadesetogodišnji mladić datira izgradnju
crkve u šestu deceniju XIII veka. Prema tome, najverovatnije je izgradnja crkve započeta
oko 1258. godine, a završena oko 1270. godine

Jelena Anžujska - Gradac kod Raške (oko 1270. godine)

Dragutin (1276—1282) - Sveti Ahilije u Arilju (1296); predanje mu pripisuje i osnivanje

tri fruškogorska manastira: Bešenovo, Velika Remeta i Mala Remeta, međutim o tome
ne postoje pouzdani istorijski podaci
Milutin (1282—1321) - Sveti Jovan (1300), Banjska (oko 1315), Sveti Đorđe u Starom
Nagoričanu (1313), , Bogorodica Ljeviška (1313—1314), Kraljeva crkva u Studenici,
obnovio Prohor Pčinjski, Srpski manastir svetih Arhangela u Jerusalimu.
Bogorodica Ljeviška
Sadašnja crkva, posvećena prazniku Uspenja Presvete Bogorodice, koju je početkom 14.
veka podigao srpski kralj Stefan Uroš II Milutin (1282—1321), obnovljena je na mestu
starijeg katedralnog hrama, čiji su ostaci otkriveni prilikom opsežnih restauratorskih i
istraživačkih radova, koji su sprovedeni od 1950. do 1952. godine. [7] Prema stručnim
procenama, prvobitna građevina bila je sazdana najkasnije tokom 10. veka. Značajna
prekretnica u istoriji prvobitnog hrama dogodila se neposredno nakon 1018. godine,
kada je obnovljena vizantijska vlast nad Prizrenom. U povelji cara Vasilija II (976—
1025) iz 1019. godine o uređenju Ohridske arhiepiskopije, među eparhijama koje su bile
potčinjene ohridskom arhiepiskopu, kao petnaesta po redu pomenuta je i Prizrenska
eparhija.[8] Tokom 11. i 12. veka, arhijerejska katedra prizrenskih episkopa nalazila se
upravo u ovom hramu. Prilikom ustanovljenja autokefalne Srpske arhiepiskopije (1219),
Prizrenska eparhija je uključena u njen sastav, a stara crkva je nastavila da obavlja
funkciju katedralnog hrama.[9] Prema arhitektonskoj strukturi, stara crkva je bila
trobrodna bazilika. Imala je tri apside na istoku i pripratu na zapadu, ispred koje se
nalazio trem.[10]
Preuređenjem u 14. veku glavni brod je pretvoren u petokupolnu celinu, a bočni brodovi
su prevoreni u ambulatorijum. Ovo je ideja koja je u vizantijskoj arhitekturi već viđena u
Crkvi Solunskih apostola: osnova je u vidu upisanog krsta sa pet kupola, a oko njega je
sa tri strane široki brod. Umesto trema, sagrađen je
dvospratni egzonarteks (spoljna priprata) sa zvonikom. Od stare crkve preuzeti su bočni
zidovi. Središnja kupola leži na četiri stuba, dok su male kupole postavljene dijagonalno.
Crkva je sagrađena naizmeničnim redovima cigle i krečnjaka. Spoljni izgled je oživljen
dvostrukim i trostrukim prozorima i nišama. Obnovom crkve su upravljali majstori
Nikola (arhitektura) i Astrapa (živopis). O tome se zna po natpisu u spoljnoj priprati.
Najstarije sačuvane freske u crkvi potiču iz treće decenije 13. veka. To su prikazi Svadbe
u Kani, Isceljenje slepog i Bogorodica Eleusa sa Hristom hraniteljem. Prve dve se danas
čuvaju u Galeriji fresaka pri Narodnom muzeju u Beogradu, dok je treća sačuvana na
južnom stupcu južnog broda crkve. Preostale freske u Bogorodici Ljeviškoj su iz 14. veka
i delo su majstora Mihaila Astrape i njegovih pomoćnika, naslikane između 1307. i 1313.
godine. Među njima su ciklusi velikih praznika, Hristovih muka, čuda i parabola, kao i
portreti svetaca i srpskih istorijskih ličnosti (Stefan Nemanja, Sveti Sava, kralj Milutin).
Nakon proglašenja Srpske patrijaršije (1346), prizrenski episkopi su dobili počasni čin
mitropolita,[11] čime je i Bogorodica Ljeviška uzdignuta na stepen mitropolitskog
središta.[12] Sredinom 15. veka, Prizren je potpao pod tursku vlast, čime je označen
početak novog razdoblja u istoriji Prizrenske eparhije i njenog katedralnog hrama.
Nakon obnove Srpske patrijaršije (1557), Prizrenska eparhija se ponovo našla u njenom
sastavu.
Banjska
Manastir Banjska sa crkvom posvećenom Svetom Stefanu sagrađen je između 1313.
i 1317. godine, kao zadužbina srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina, jednog od
najmoćnijih vladara iz dinastije Nemanjića i jednog od najmoćnijih vladara
na Balkanu svoga doba. Milutin je Banjsku namenio sebi za grobnu crkvu i tamo je
najpre i bio sahranjen. Međutim, posle Kosovske bitke 1389. godine njegovo telo je
preneto u Trepču, a potom, 1460. godine, u bugarski grad Sofiju gde se i sada nalazi.
I manastir je pratio sudbinu tela svog ktitora. Monumentalno zdanje sa crkvom,
trpezarijom, bibliotekom, konacima i „palatom carskom“, Banjska je počela da propada
vrlo rano: početkom 15. veka požar je progutao knjige, a u drugoj polovini istog veka
manastir je verovatno zapusteo. Putopisac Kuripešić zabeležio je da je po naredbi
sultana manastir u 16. veku razoren jer su se u njemu sakupljali hrišćanski begunci iz
turskog ropstva.
Već skoro sasvim srušena crkva Svetog Stefana je u 19. veku adaptirana i pretvorena
u džamiju i, kao takva, služila je do Prvog svetskog rata. Crkva je prvi put
konzervirana 1939. godine, a drugi put 1990. godine kada je učinjena delimična
rekonstrukcija.
Manastir Banjska je jedan od retkih manastira sa očuvanom osnivačkom poveljom
— Povelja kralja Milutina manastiru Banjska. Iz nje se vidi da je prilikom osnivanja
manastiru priloženo ogromno vlastelinstvo od 75 sela i 8 katuna, sa ribnjacima,
vodenicama i pčelinjacima.
Kako je građevina bila predviđena za kraljevsku grobnicu, ukinuta je Banjska eparhija i
manastir je proglašen za stavropigion — Carsku Lavru, četvrtu po rangu u državi
(iza Studenice, Mileševe i Sopoćana). Gradnjom je rukovodio Danilo II, tadašnji banjski
iguman a kasniji srpski arhiepiskop, inače blizak kraljev saradnik i poverenik,
književnik, čovek velikog znanja i izgrađenog ukusa. Po srednjovekovnim izvorima i
narodnoj tradiciji, Banjska je bila na glasu kao jedan od najlepših srpskih manastira.
Izrađena je u čistoj raškoj graditeljskoj koncepciji (stil srpskog klasicizma, srpsko-
vizantijski stil — od Milutina do Stefana Lazarevića) koja je obavezno primenjivana
prilikom gradnje kraljevskih mauzoleja od manastira Studenice Stefana Nemanje do
manastira Svetih Arhanđela cara Dušana.
Po izričitoj želji kralja Milutina, Banjska je građena po ugledu na manastir Studenicu.
Tako hram ima oblik jednobrodne bazilike sa slepom kupolom. Istočna apsida je
polukružna i izrazito monumentalna. U potkupolnom prostoru su bočni pevnički
prostori iste visine kao glavni brod i samo malo istupaju iz glavne mase zida. Ulaz u
crkvu sa zapadne strane bio je, takođe po raškom načinu, naglašen dvema
monumentalnim kulama.
Gračanica

Manastir Gračanica je jedan od najznačajnijih spomenika stare srpske kulture. Crkva je

od tesanog kamena položenog u redove dvojnih i trojnih redova opeka i ima pet kubeta i
tri apside. Izvedena je u estetskom i građevinsko- arhitektonskom savršenstvu i vrlo je
skladnih proporcija.
Crkva manastira Gračanica je građevina sa pet kubeta sa osnovom upisanog krsta, te kao
takva pripada grupi prvoklasnih arhitektonskih ostvarenja svoga vremena. Spoljna
priprata je sagrađena u krajem 14. veka u vreme kneza Lazara.
Stefan (1321—1331) - Dečani (1327—1335)
Izgradnja crkve Hrista Pantokratora (Svedržitelja) počela je 1327. godine ktitorstvom
srpskog kralja Stefana Uroša Trećeg Dečanskog. Glavni majstor bio je fra Vita iz Kotora,
inače katolički monah, a radove je nadgledao arhiepiskop Danilo Drugi koji se trudio o
„sazdanju i utvrđenju“ crkve skupivši „veliko mnoštvo umetničkih i veštih majstora“.
Sam Stefan Dečanski je sazidao ugaoni kamen na ovoj crkvi a još 1330. godine izdao je
ktitorsku povelju kojom je bogato obdario svoju zadužbinu. Posle smrti kralja Stefana,
njegovo delo nastavio je njegov sin Stefan Uroš Četvrti Dušan i okončao gradnju
Dečana 1335. godine. U vreme turskog robovanja ova carska lavra je opstala, ali u vrlo
teškim okolnostima.
Oslikan je znatno kasnije 1347-1348. godine. Same proporcije ovog manastira (dug 36
m, a visok 30 m), za ono vreme potpuno neuobičajene doprinele su da se ovaj manastir
naziva „Visokim“ (Visoki Dečani). Plemenito jednostavan, skladnih proporcija ovaj
manastir predstavlja najveći srpski srednjovekovni spomenik. Po legendi, sam Stefan
Dečanski je izabrao mesto na kojem manastir sada leži. On je u tu svrhu dosta mesta
obilazio, a onda je iznenada naišao na ovo mesto koje ga je očaralo svojom lepotom.
"A sam, postavivši šatore, tu prebivaše diveći se krasnome mestu, jer leži na najvišim
mestima, sačišćeno svakim drvećem, mnogogranatim i mnogoplodnim, a ujedno ravno i
travno, a odasvud teku najslađe vode. Tu izviru veliki izvori i napaja ga bistra reka, čija
voda pre ukusa daje veliko rumenilo licu, a posle ukusa veliko dobro rastvorenje telu,
tako da se niko ne može nasititi naslade vode. Sa zapadne strane zatvaraju ga najviše
gore i njihove strmine, i otuda je tamo zdrav vazduh. Sa istočne strane ovome se
priupodobljava veliko polje, navodnjavano istom rekom. Takvo je dakle mesto časno i
dostohvalno za podizanje manastira" (Grigorije Camblak).
Dušan (1331—1355) - Sveti Arhangeli (1343—1352), započeo Matejče
Manastir Svetih arhangela je zadužbina srpskog
cara Dušana Silnog (kralj 1331 — 1346, car 1346—1355), koji se nalazi u kanjonu
reke Prizrenske Bistrice nedaleko od grada Prizrena u Metohiji i pripada raško-
prizrenskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve.
Građen je u periodu od 1343. do 1352. godine[1], na mestu starije crkve u sklopu
tvrđave Višegrad kao grobna crkva cara Dušana i smatra se da je predstavljao
vrhunac srpskog sakralnog graditeljstva[2][3] koji je presudno uticao na nastanak i
razvoj Moravskog stila. Unutar kompleksa, koji obuhvata površinu od oko 6.500 m2[5], se
nalaze dve crkve posvećene svetim Arhangelima (koja je bila Dušanova grobna crkva)
i svetom Nikoli, koje su građene u raškom stilu, iako, poput Dečana, po vremenu
gradnje i nekim elementima pripadaju Vardarskom stilu[6]. Manastir je nakon
dolaska Osmanlija 1455. godine, opljačkan i zarušen, da bi 1615. godine bio do temelja
porušen, a njegov materijal je iskorišćen za gradnju Sinan-pašine džamije u Prizrenu.