SADRŽAJ

1. UVOD ................................................................................................................................2

2. RAZRADA ........................................................................................................................2

2.1. Alpsko skijanje ............................................................................................................2

2.1.1. Slalom ...................................................................................................................2

2.1.2. Veleslalom ............................................................................................................3

2.1.3. Superveleslalom ....................................................................................................3

2.1.4. Spust .....................................................................................................................4

2.1.5. Alpska (super)kombinacija ....................................................................................5

2.1.6. Paralelna takmičenja .............................................................................................5

2.2. Motoričke sposobnosti .................................................................................................6

2.2.1. Snaga ....................................................................................................................7

2.2.1.1. Eksplozivna snaga ..........................................................................................7

2.2.1.2. Pliometrijska snaga .........................................................................................7

2.2.1.3. Repetitivna snaga ...........................................................................................8

2.2.2. Brzina ...................................................................................................................8

2.2.3. Ravnoteţa .............................................................................................................9

2.2.4. Fleksibilnost ........................................................................................................10

2.2.5. Agilnost .............................................................................................................. 11

2.2.6. Koordinacija .......................................................................................................11

2.3. Aktivne mišićne skupine u alpskom skijanju .............................................................. 13

3. ZAKLJUČAK .................................................................................................................. 15

4. LITERATURA ................................................................................................................. 16
1. UVOD

Posljednjih godina znanost je prodrla u sva područja čovjekovog ţivota.

Samim tim, nije zaobišla ni fizičku kulturu i sport. Što se tiče alpskog skijanja, to se
prvenstveno odraţava u novoj tehnologiji izrade skijaške opreme. Sve više značajnu
ulogu u alpskom skijanju ima znanost. Opći trend razvoja ovakvog sporta, kako u
svijetu, usklaĎen je za uvoĎenjem znanstvenih spoznaja i njihovog uklapanja u već
postojeću teoriju i praksu alpskog skijanja. Ovim seminarskim radom ću pokušati
definisati i opisati motoričke sposobnosti od kojih najviše zavisi uspješnost u
alpskom skijanju. Spomenut ću i najaktivnije grupe mišića koje skijašima
omogućavaju vrhunsku izvedbu u ovom sportu.

Skijanje je sport u kojem početnici relativno brzo savladaju osnove u prvim fazama.
MeĎutim, da bi se cijelo vrijeme ostvarivao progresivan napredak, nije dovoljan
samo broj ponavljanja, već je potrebno raditi na svim komponentama, koje uključuju
tjelesnu i mentalnu pripremu.

„Svaka sportska aktivnost sastavljena je od struktura gibaja koje tvore tehniku, i

struktura situacija koje tvore taktiku sportske grane“1

Iz navedenog citata, vidimo da niz započinje strukturom gibanja, a da bi to sportaši

izveli, potrebna je odreĎena razina aktivacije motoričkih sposobnosti.

1
Milanovid, 2013.
2. RAZRADA

2.1. Alpsko skijanje

Alpsko skijanje je vrlo raširen način skijanja na planinskim padinama

prekrivenim snijegom. Ime je dobilo po Alpima, planinskom vijencu u Evropi gdje je
tradicija takvog načina skijanja i započeta.2

Skijanje je motorička aktivnost u kojoj se skijaš koristi različitim tehnikama

izvoĎenja zavoja u svrhu savladavanja strmina po kojima se kreće. 3

Alpsko skijanje se moţe podijeliti na skijanje takmičarskog i rekreativnog karaktera.

Takmičarsko alpsko skijanje se sastoji od više disciplina u kojima skijaš sudjeluje.

2.1.1. Slalom

Slalom trke su tradicionalno najkraće i sastoje se od prolaska kroz uske

krivine i kapije. Staza je tokom obe voţnje ista, dok se pozicije kapija menjaju.
Plasman iz prve voţnje u drugu ostvaruje 30 najboljih skijaša, a do trijumfa dolazi
takmičar sa najboljim zbirom vremena iz obje voţnje.

Slalom se još naziva i pravom tehničkom disciplinom. Do izraţaja najviše dolazi

skijaševa tehnička pripremljenost. Karakteristike ove discipline jesu brze i nagle
promjene smjera kretanja, gdje je cilj da se što kraćom linijom doĎe od starta do
cilja.

2
https://www.skijanje.rs/sportovi/alpski-ski-sportovi/alpsko-skijanje-sport/
3
“Skijajmo zajedno” Matkovid, Ferenčak, Žvan, 2004.

2
2.1.2. Veleslalom

Veleslalom je skijaško takmičenje u kojem je cilj da takmičari najbrţe proĎu

zadanu stazu, uz pravilan prolazak postavljenih kapija - vrata, koja su za razliku od
slaloma postavljena u nešto širem meĎusobnom razmaku. 4
Sastoji se od kombinacije kratkih, srednjih i dugih zavoja. Voze se dvije voţnje, na
istom terenu, s tim da prva mora biti postavljena dan prije takmičenja.

Slika 1.: Veleslalom staza

Izvor: „Skijajmo zajedno“ Matković

2.1.3. Superveleslalom

Sastoji se od kombinacije dugih i srednjih zavoja i pripada skupini brzih

disciplina.Postiţu se dosta veće brzine nego kod discipline veleslalom. Vrata su
naizmjenično plava i crvena, sastoje se od četiri slalom štapa sa zastavicama.
Postavlja se na spust stazi i vozi se jedna voţnja.

4
https://www.skijanje.rs/sportovi/alpski-ski-sportovi/veleslalom/

3
2.1.4. Spust

Spust je disciplina u kojoj se razvijaju najveće brzine i s razlogom nosi naziv

najopasnije discipline. Ova disciplina od takmičara zahtjeva najvišu moguću razinu
svih komponenata pripremljenosti, jer pri tako velikim brzinama i najmanja greška
dovodi do ozbiljnih i teških povreda, a nekada i do rizika ţivota.5

Staza mora biti osigurana sigurnosnim mreţama i strunjačama od starta do cilja. U

ovoj disciplini se vozi jedna utrka, a na kratkim stazama i dvije.

Slika 2.: Staza za spust

Izvor: „Skijajmo zajedno“ Matković

5
https://www.skijanje.hr/natjecanja/skijanje/clanak/alpske-natjecateljske-discipline?id=12466

4
2.1.5. Alpska (super)kombinacija

Alpska kombinacija je disciplina u kojoj se ukupni rezultat sastoji od voţnji u

dvije različite discipline. 'Klasična' alpska kombinacija se sastoji od spusta i dvije
slalomske voţnje, dok se alpska superkombinacija sastoji od jedne voţnje spusta ili
superveleslaloma i jedne slalomske voţnje.

2.1.6. Paralelna takmičenja

U ovom takmičenju se dva ili više takmičara izravno sukobljavaju na dvije ili
više staza, a pobjednik je onaj koji prije doĎe do cilja. Staze moraju biti postavljene
identično, a takmičari voze dvije voţnje sa promjenom staza. U ovoj disciplini
vrijedi sistem eliminacije, gdje se vozi na ispadanje, a prolaz osigurava bolji iz zbira
voţnji. Neporaţeni tako idu sve do finala. Maksimalan broj takmičara je 32.

Slika 3.: Paralelno takmičenje

Izvor: https://www.skijanje.hr/slike/slike_3/r1/g2011/m07/y44270615738774757.jpg

5
2.2. Motoričke sposobnosti

„Motoričke sposobnosti su oni aspekti intenziteta (jačina ili brzina) i

ekstenziteta (trajanje ili broj ponavljanja) motoričke aktivnosti koji se mogu opisati
jednakim parametarskim sistemom, izmjeriti i procijeniti identičnim skupom mjera i
u kojima djeluju analogni fiziološki, biohemijski, morfološki i biomehanički
mehanizmi.“6

„Motoričke sposobnosti omogućavaju snaţno, brzo, dugotrajno, precizno ili

koordinirano izvoĎenje različitih motoričkih zadataka.“7

Motoričke sposobnosti se mogu podijeliti na kvantitativne i kvalitativne.

Kvantitativne sposobnosti čine:
 Snaga
 Brzina
 Izdrţljivost
 Gibljivost

Kvalitativne metode čine:

 Koordinacija
 Agilnost
 Ravnoteţa
 Preciznost 8

Kako bi se ostvarila što kvalitetnija kondicijska priprema alpskih skijaša rekreativaca

potrebno je poznavati značaj pojedinih motoričkih sposobnosti i njihov utjecaj na
učinkovitost učenja osnova u alpskom skijanju.
Motoričke karakteristike sadrţe u sebi lokomotornu funkciju koja se realizira
pomoću neuro - mišićnih i koštano - zglobnih elemenata. Najelementarnija reakcija
je kontrakcija koja se bazira na izometrijskoj, izotoničkoj i ekcentričnoj kontrakciji
mišića.

6
Zaciorski, 2002.
7
Milanovid, 2013.
8
Dodig, M. (1980). Osnovne biomehaničke, somatske i motoričke karakteristike alpskog skijanja.

6
2.2.1. Snaga

„Jakost/Snaga je sportaševa sposobnost koja se manifestira u savladavanju

različitih otpora. Razvija se i primjenjuje u različitim sportskim aktivnostima, zbog
čega postoje različite vrste akcijskog i topološkog očitovanja ove motoričke
sposobnosti.”9

Bolje rečeno, snaga je najveća mišićna sila koju sportaš moţe proizvesti u reţimu
mišićnog rada. Snaga se još moţe podijeliti na eksplozivnu, pliometrijsku i
repetitivnu snagu.

2.2.1.1. Eksplozivna snaga

Eksplozivna snaga definisana je energetskom komponentom, a odnosi se na

rad velikog intenziteta u što kraćoj vremenskoj jedinici. Nije locirana, na pojedine
mišićne skupine već centralno, a zavisi direktno od količine aktivnih motoneurona
(količina neurona u motornim zonama) sa transmisijom u nucleus ruben. 10
Determinira je količina stanica i stepen propusnosti sinoptičkih barijera. Ovaj faktor
je jako vaţan u alpskom skijanju, a naročito dolazi do izraţaja u prestopnoj tehnici.
Ova sposobnost se manifestuje u aktivnostima poput sprinta, skokova, bacanja itd.
Kod alpskog skijanja, start i startno ubrzanje su veoma bitan dio utrke, jer moraju biti
eksplozivni.

2.2.1.2. Pliometrijska snaga

Pliometrijska snaga omogućava sportašu učinkovito djelovanje, odnosno kada

se treba sinhronizovati koncentrični i ekscentrični dio mišićne aktivnosti.
Ovo je neizostavan dio kod pripreme svakog vrhunskog skijaša, te je prilikom
ovakve vrste treninga potrebno biti veoma oprezan. IzmeĎu dva pliometrijska
treninga, potreban je odmor od 24-48 sati.

9
Dick, 2007.
10
Franjko I., „Faktori uspješnosti izvedbe skijaških elemenata“

7
2.2.1.3. Repetitivna snaga

Repetitivna snaga definisana je s energetskom komponentom, a odnosi se na

rad velikog intenziteta s forsiranim ritmom ili brojkom izvoĎenja gibanja u što duţoj
vremenskoj jedinici. Ona zavisi od perifernih elemenata i dopremanja energije u
mišiće. Regulacija je centralna i to iz primarnih motoričkih zona kore velikog mozga,
na osnovi ekscitacije i inhibicije centara. Kod alpskog skijanja i ovaj faktor igra jako
vaţu ulogu.11
Ovaj tip snage je potrebno stalno razvijati i odrţavati. Repetitivnu snagu moguće je
razvijati s velikim brojem ponavljanja u više serija, umjerenim i prilagoĎenim
opterećenjem uz relativno kratke pauze.

2.2.2. Brzina

Brzina je definisana brzinom izvoĎenja gibanja frekvencije pokreta, ili

12
izvoĎenja jednog pokreta uz fiksiranu amplitudu. Ona zavisi od kinetičkih centara i
to naizmjenične ekscitacije i inhibicije odreĎenih mišića. Periferno zavisi od
propusnosti sinaptičkih barijera i duţini poluge (kost). Vaţnost ovog faktora je
neosporna, a naročito kod frekvencije pokreta.

Slika 4.: Brzina u skijanju

Izvor:https://www.jutarnji.hr/migration_catalog/origone/22537/ALTERNATES/LAN
DSCAPE_680/ORIGONE

11
Franjko I., „Faktori uspješnosti izvedbe skijaških elemenata“
12
Dodig, M. (1980). Osnovne biomehaničke, somatske i motoričke karakteristike alpskog skijanja.

8
2.2.3. Ravnoteža

Ravnoteţa je definisana zadrţavanjem zadanog poloţaja što duţe u

vremenskoj jedinici. Faktor ravnoteţe predstavlja korigovanje djelovanja gravitacije
ili aktivnih remetećih faktora koji su naročito prisutni u alpskom skijanju. Regulacija
se zasniva na sistemu u malom mozgu koji izvodi korekcije na osnovu informacija iz
vestibularnog aparata. Naročita vaţnost u alpskom skijanju pripada ovom faktoru.
Za razvoj ravnoteţe danas se vrlo često koristi tehnologija proprioceptivnog treninga
na ravnoteţnim (balans) pločama, zračnim jastucima, loptama, neravnim
površinama, uskim hodnim površinama i posebno konstruisanim spravama.
Ravnoteţa je u mehaničkom smislu definisana kao „Sposobnost odrţavanja
projekcije centra mase tijela unutar potporne podloge, pri čemu potpornu podlogu
predstavlja površina stopala i površina meĎu njima“. 13

Slika 5.: Ravnoteža

Izvor:https://www.skijanje.rs/assets/saveti/skijaski-saveti/skijanje-je-sport-
ravnoteze/_resampled/SetWidth250-balance1-300x200.jpg

Skijanje je sport ravnoteže!

13
Winter, Ishac i Gage, 2013.

9
2.2.4. Fleksibilnost

Fleksibilnost/gibljivost je sposobnost izvoĎenja pokreta velikom amplitudom.

Najčešća mjera fleksibilnosti je maksimalna amplituda pokreta dijelova tijela u
pojedinim zglobnim sistemima. Oblik zglobnih tijela u znatnoj mjeri odreĎuje
amplitudu pokreta. U nekim zglobovima moguće su izvedbe pokreta velike
amplitude (rame), dok u nekima, zbog specifične graĎe, postoje u tom smislu znatna
ograničenja (lakat, koljeno)“14

Na području fleksibilnosti izolirano je više dimenzija:

 Statična (sportaš zadrţava postignutu amplitudu pokreta).

 Dinamična (maksimalnu amplitudu pokreta sportaš postiţe višekratno,

dinamički).

 Aktivna (amplitudu pokreta sportaš postiţe snagom vlastitih mišića).

 Pasivna (amplituda pokreta postiţe se pomoću partnera ili neke druge vanjske
sile).

 Lokalna (fleksibilnost se manifestira aktivnošću u jednom zglobu).

 Globalna (fleksibilnost se istodobno postiţe u većem broju zglobnih

sistema).15

14
https://www.wellneo.rs/tekstovi/istezanje-i-fleksibilnost
15
Dodig, M. (1980). Osnovne biomehaničke, somatske i motoričke karakteristike alpskog skijanja.

10
2.2.5. Agilnost

„Agilnost je sposobnost promjene pravca kretanja bez gubitka ravnoteţe,

brzine, snage i kontrole pokreta.“ 16
Bolje rečeno, to je sposobnost brze promjene smjera kretanja. Agilnosti omogućava
ubrzanje tijela, kao i zaustavljanje kretanja. Kod skijanja, agilnost je najviše prisutna
u slalom, gdje skijaši nastoje zadrţati brzinu ili ubrzati, ako slijedi ravni dio staze.

Agilnost se može podijeliti:

 Frontalno
 Lateralno
 Dijagonalni
 Horizontalno
 Vertikalno
 Kruţno
 Polukruţno

2.2.6. Koordinacija

„Koordinacija je sposobnost upravljanjima pokreta cijelog tijela ili njegovih

dijelova. Očituje se kao brzo i pravilno izvoĎenje sloţenih motoričkih zadataka,
odnosno brzo rješavanje motoričkih problema. Zato se ova sposobnost naziva i
‘’motorička inteligencija’’. Koordinacija se odnosi na spretnost i usklaĎenost
pokreta cijelog tijela, na kontrolisano izvoĎenje sloţenih pokreta ruku i nogu, kao i
na brzinu motoričkog učenja i ritmično izvoĎenje motoričkih zadataka.“ 17
Definisana je izvoĎenjem pokreta u prostoru i vremenu. To su u većini slučajeva
kompleksna nestereotipna gibanja za koja su odgovorni centri za analizu.
Kompleksna struktura alpskog skijanja zavisi od ovog faktora, sve do stabilizacije
programa, a naročito u novonastalim vremenskim i prostornim elementima.

16
Pearson, 2001.
17
Milanovid, 2013.

11
Faktori koordinacije:

 Brzinska koordinacija (sposobnost brzog i tačnog izvoĎenja sloţenih

motoričkih zadataka)
 Ritmička koordinacija (sposobnost izvoĎenja jednostavnijih i sloţenijih
struktura kretanja u zadanom ili proizvoljnom ritmu)
 Koordinacija učenja motoričkih zadataka (sposobnost brzog usvajanja
sloţenih motoričkih zadataka)
 Pravodobnost ili timing (sposobnost procjene prostorno - vremenskih
odnosa nekog kretanja i izvoĎenje sloţenih motoričkih zadataka)
 Prostorno vremenska orijentacija (sposobnost što tačnijeg razlikovanja
prostornih udaljenosti te procjene i izvedbe zadanog tempa).18

Koordinacija ruku je definisana kao sposobnost manipulisanja objektima.

Koordinacija nogu je definisana kao sposobnost izvoĎenja kompleksnih pokreta

nogama.

Koordinacija tijela je definisana kao spostobnost realizacije kompleksnih motornih

struktura premještanjem cijelog tijela u prostoru.

Koordinacija u ritmu se definiše kao sposobnost koordiniranog izvoĎenja unaprijed

zadatih kretnih struktura u zadanom ili proizvoljnom ritmu.

Timing se definiše kao sposobnost odreĎivanja pravovremenog trenutka za početak

izvoĎenja nekog novog gibanja u sloţenim strukturama kretanja.

Reorganizacija stereotipa gibanja se odnosni na ispravak i promjenu već usvojenih

pokreta.

18
Metikoš D., I. Jukid, G. Markovid, D. Sekulid (2003.). Motorička znanja u funkciji kondicijske
prepreme sportaša.

12
2.3. Aktivne mišićne skupine u alpskom skijanju

Alpsko skijanje uključuje aktivnost svih mišića, meĎutim neke mišićne

skupine donjeg dijela tijela se smatraju pokretačima u ovom sportu.
U najvaţnije mišućne skupine spadaju:

Adductor longus - uz adukciju vrši i supinaciju natkoljenice, aktivan je u

raskoračnom stavu i pri stajanju na jednoj nozi.
Rectus femoris - ekstenzor potkoljenice i fleksor natkoljenice.
Vastus intermedius - ekstenzor potkoljenice.

Slika 6.: Važne mišićne skupine s prednje strane tijela

Izvor:https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/91/1105_Anterior_and_Po
sterior_Views_of _Muscles.jpg

13
Gluteus medius - glavna funkcija ovog mišića je abdukcija u zglobu kuka. Njegovi
prednji snopovi djeluju kao unutrašnji rotatori, a straţnji kao vanjski rotatori
natkoljenice.
Peroneus Longus - funkcija mu je opruţanje i pronacija, te osiguravanje poprečnog
svoda stopala.
Gluteus maximus - glavni ekstenzor kuka, vrši vanjsku rotaciju i abdukciju kuka, te
stabilizaciju koljena kada je ono potpuno ispruţeno.
Biceps femoris - fleksija potkoljenice i ekstenzija natkoljenice.
Semimembranosus - ekstenzija natkoljenice, fleksija potkoljenice.

Slika 7.: Važne mišićne skupine sa stražnje strane tijela

Izvor:https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/91/1105_Anterior_and_Po
sterior_Views_of _Muscles.jpg

14
3. ZAKLJUČAK

Kako je konfiguracija svakog skijaškog terena drugačija, te kako su trenutni

snjeţni uslovi na njima jedinstveni, skijaš u svakom trenutku savladavanja padine
koristi svoje motoričke sposobnosti koje zajedno sa stečenim skijaškim znanjem
učestvuju u upravljanju skijama. Od procijenjenih motoričkih sposobnosti najveći
uticaj prilikom usvajanja skijaških znanja kod skijaških početnika ima agilnost.
Statička snaga nogu takoĎe utiče na proces učenja skijaške tehnike, dok ravnoteţa
ima značajan uticaj u samom početku učenja, prilikom usvajanja osnovnih
elemenata.

Skijanje je sport s izrazito velikim funkcionalnim i motoričkim zahtjevima, a ako se

na takav način ne shvati, tada to završava s mnogobrojnim i u ovom sportu čestim
ozljedama. Kako se navedeno ne bi dogodilo, potrebno je iskoristiti spoznaje iz
velikobrojnih i poučnih znanstvenih istraţivanja, te ih iskoristiti za lični razvoj svih
značajnih motoričkih sposobnosti. Cijeli proces potrebno je uskladiti s dobi, razinom
znanja i skijaškog iskustva svakog pojedinačnog skijaša. Tek tada je moguće
očekivati napredak i otkriti sve čari ovoga sporta.

15
4. LITERATURA

Knjige:

 Milanović, 2013.

 “Skijajmo zajedno” Matković, Ferenčak, Ţvan, 2004.

 Zaciorski, 2002.

 Dodig, M. (1980). Osnovne biomehaničke, somatske i motoričke

karakteristike alpskog skijanja.

 Dick, 2007.

 Franjko I., „Faktori uspješnosti izvedbe skijaških elemenata“

 Winter, Ishac i Gage, 2013.

 Pearson, 2001.

 Metikoš D., I. Jukić, G. Marković, D. Sekulić (2003.). Motorička znanja u

funkciji kondicijske prepreme sportaša.

Web- izvori:

 https://www.skijanje.rs/sportovi/alpski-ski-sportovi/alpsko-skijanje-sport/

 https://www.skijanje.rs/sportovi/alpski-ski-sportovi/veleslalom/

 https://www.skijanje.hr/natjecanja/skijanje/clanak/alpske-natjecateljske-
discipline?id=12466

 https://www.wellneo.rs/tekstovi/istezanje-i-fleksibilnost

16