Gjuhe Shipe Si Gjuhe Joamtare

MALI I ZI
ENTI PËR SHKOLLIM
Programi mësimor
GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE - mësimi fakultativ
Klasa I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII dhe IX
e shkollës fillore nëntëvjeçare
Predmetni program
ALBANSKI JEZIK KAO NEMATERNJI - fakultativna nastava
I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX
razred devetogodišnje osnovne škole
Podgoricë 2010.
Enti për Shkollim GJUHË SHQIPE DHE SI GJUHË JOAMTARE
Lënda mësimore
GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE
Programi mësimor
GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE - mësimi fakultativ
Klasa I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII dhe IX e shkollës fillore nëntëvjeçare
Botuesi: Enti për Shkollim
Redaktor: Nikollë Dukaj
Lektor: Qamil Maraj
Përgatitja teknike: Natasha Periq
Dizajni i kopertinës:
Shtypi:
Tirazhi:
Podgoricë, qershor 2010
Në bazë të pjesës së përgjithshme të programit aktual mësimor për shkollimin dhe edukimin fillor, miratuar me Vendimin e Ministrisë së Arsimit
dhe Shkencës nr.01-1584 të datës 23 mars 2004, Këshilli për Arsimim të Përgjithshëm, në mbledhjen e tij të 9-të, datë 9 korrik 2010, e ka
miratuar këtë program mësimor për mësimin e GJUHËS SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE për shkollat fillore nëntëvjeçare.
2
PËRMBATJA/SADRŽAJ
PROGRAMI MËSIMOR GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE....................................................................................................5
1. Emërtimi i lëndës mësimore....................................................................................................................................................7

2. Përcaktimi i lëndës ..................................................................................................................................................................7
3. Qëllimet e përgjithshme të lëndës...........................................................................................................................................8
4. Përmbajtjet dhe qëllimet operative të lëndës ........................................................................................................................10
5. Standardet e njohurive ..........................................................................................................................................................39
6. Katalogu pyetës ....................................................................................................................................................................44
7. Rekomandime didaktike........................................................................................................................................................47
8. Korelacionet mes lëndëve.....................................................................................................................................................57
9. Mënyra e kontrollit të njohurive dhe vlerësimi.......................................................................................................................58
10. Resurset për realizimin .........................................................................................................................................................59
11. Profili dhe përgatitja profesionale e mësuesve/eve dhe bashkëpuntorëve profesionalë......................................................59
PREDMETNI PROGRAMALBANSKI JEZIK KAO NEMATERNJI...................................................................................................61
1. Naziv nastavnog predmeta i predmetnog programa.............................................................................................................63

2. Određenje predmeta .............................................................................................................................................................63
3. Opšti ciljevi predmetnog programa .......................................................................................................................................65
4. Sadržaji i operativni ciljevi predmetnog programa ................................................................................................................67
5. Standardi znanja ...................................................................................................................................................................95
6. Upitni katalog.......................................................................................................................................................................100
7. Didaktičke preporuke ..........................................................................................................................................................103
8. Korelacija među predmetima ..............................................................................................................................................112
9. Načini provjere znanja i stručne osposobljenosti ................................................................................................................113
10. Resursi za realizaciju ..........................................................................................................................................................114
11. Profil i stručna sprema nastavnika/ca i stručnih saradnika .................................................................................................114
3
4
Programi mësimor
GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE – mësimi fakultativ
Klasa I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII dhe IX
e shkollës fillore nëntëvjeçare
5
6
1. EMËRTIMI I LËNDËS MËSIMORE
GJUHË SHQIPE SI JOAMTARE
PROGRAMI I LËNDËS
GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE
Mesimi fakultativ
2. PËRCAKTIMI I LËNDËS
a. Pozita, natyra dhe qëllimi i caktuar i lëndës
Gjuha shqipe si gjuhë joamtare mësohet në shkollat fillore të atyre zonave ku gjuha amtare e nxënësve është gjuha malazeze
dhe ku bashkëjeton edhe pakica kombëtare shqiptare. Mësohet që nga klasa e parë deri në klasën e nëntë. Njohuritë nga kjo
lëndë verifikohen në fund të ciklit të parë dhe të dytë (verifikimi i brendshëm i njohurive) dhe në fund të ciklit të tretë, gjegjësisht të
shkollës fillore (verifikimi i jashtëm i njohurive).
Mësimi i gjuhës joamtare ka për detyrë që përmes saj t'i ndihmojë nxënësit/es që të bëhet i/e aftë, që në mënyrë të lirë, të
kulturuar dhe krijuese të njohë identitetin e pakicës, gjegjësisht të grupit kombëtar apo etnik, që jeton me popullin e tij. Më pas,
me mësimin e letërsisë rrit përfytyrimin e vet për botën, njerëzit e tjerë, për përvojat e tyre dhe imagjinatën. Duke zhvilluar dhe
duke çmuar gjuhën dhe kulturën shqipe, nxënësit/et kuptojnë se ekziston një kulturë dhe gjuhë tjetër, e cila duhet çmuar
gjithashtu. Mësimi i gjuhës shqipe si joamtare i orienton nxënësit/et që ta respektojnë trashëgiminë kulturore të shqiptarëve, pasi
një pjesë e madhe e kapitalit intelektual të tyre jeton në gjuhë dhe përmes saj.
Qëllimi i përgjithshëm i mësimit të gjuhës shqipe si joamtare është që të forcojë dëshirën e nxënësit/es për t'u shprehur dhe
komunikuar me njerëzit e ambientit përreth, të cilët nuk e kanë gjuhën zyrtare si amtare. Nxënësi duhet të zotërojë leximin dhe
shkrimin duke u aftësuar si lexues dhe shkrues i mirë, si dhe aftësi të nevojshme për marrjen dhe dhënien e informacionit.
Ai/ajo duhet të kuptojë, të lexojë dhe të shkruajë lloje të ndryshme tekstesh; të ketë aftësi për të nxjerrë përfundime, për të
përzgjedhur dhe për të vlerësuar; të zgjedhë stilin e të shkruarit që u përgjigjet qëllimeve të preferuara; të çmojë vlerën praktike të
shkathtësive të veta dhe t'i përsosë ato.
Elementet bazë të ligjërimit të gjuhës janë mësimi i gjuhës dhe përvetësimi i njohurive për gjuhën, kështu që ky është edhe thelbi i
ligjërimit të gjuhës shqipe si gjuhë joamtare:
- aftësimi i nxënësve për një komunikim të suksesshëm me gojë dhe me shkrim në këtë gjuhë;
- krijimi i një baze të mirë linguistike për mësimin e mëtejshëm të gjuhës.
Përveç këtyre, ligjërimi i kësaj gjuhe përfshin edhe përmbajtje të tjera arsimore dhe edukative (shih: Qëllimet e përgjithshme të
lëndës).
7
b. Numri i orëve sipas viteve të arsimimit dhe formave të mësimit

Klasa Numri i orëve në javë
Klasa I 2
Klasa II 2
Klasa III 2
Klasa IV 2
Klasa V 2
Klasa VI 2
Klasa VII 2
Klasa VIII 2
Klasa IX 2
3. QËLLIMET E PËRGJITHSHME TË LËNDËS
Qëllimet dhe detyrat e gjuhës shqipe si gjuhë joamtare në shkollën fillore bazohen në respektimin e nevojave të nxënësve dhe të
shoqërisë, si dhe në kompetencat që mundësojnë plotësimin e atyre nevojave.
Ligjërimi i gjuhës shqipe si gjuhë joamtare sipas këtij programi ka për qëllim:
- të mundësojë nxënësin që të zgjerojë aftësinë e vet të të kuptuarit jashtë kufijve të gjuhës amtare;
- të krijojë bazë të mirë gjuhësore për mësimin e mëtejshëm të gjuhës;
- të aftësojnë nxënësit/et që të fillojnë të marrin përgjegjësi për mësimin dhe njohurinë e vet, përkatësisht të fillojnë të ndërtojnë
kërkesat e veta si përdorues të gjuhës dhe të formojnë qëllime personale të mësimit dhe të mundohen që t'i përmirësojnë,
duke u përgatitur për mësimin e pavarur dhe të vazhdueshëm;
- të frymëzojë zhvillimin e rregullt të personalitetit të nxënësve në kuptimin intelektual, emocional dhe moral si edhe kreativitetin
dhe ndjenjën për të bukurën;
- të kontribuojë në formimin e një personaliteti autonom, demografik, empatik, i cili duke zgjeruar njohuritë e veta për një popull
apo kulturë tjetër, njëkohësisht duke zhvilluar vetëdijen mbi vlerat e veta kulturore, do të jetë në gjendje që në mënyrë
adekuate të veprojë në një rreth interkulturor dhe shumëgjuhësor.
Për realizimin e qëllimeve të lartpërmendura, nxënësit/et përvetësojnë njohuri dhe aftësi gjuhësore dhe të tjera.
8
Kompetencat linguistike (gjuhësore)
Nxënësit:
- njohin gjuhën e huaj në nivelin e fonetikës, morfologjisë, sintaksës, semantikës, leksikologjisë dhe në nivelin tekstual dhe
aftësohen për komunikime me gojë dhe me shkrim.
Kompetencat sociolinguistike
Nxënësit:
- zhvillojnë aftësinë e të kuptuarit të teksteve nga pikëpamja e qëllimit të tyre dhe rrethanave jashtë tekstuale të të marrit vesh;
- përvetësojnë mënyra adekuate të të marrit vesh me gojë dhe reagimit joverbal.
Kompetenca diskursive
Nxënësit/et zhvillojnë strategji që u mundësojnë të krijojnë një tekst adekuat me gojë ose me shkrim (organizojnë, strukturojnë
dhe përshtatin porosinë).
Njohja e strategjisë së zgjidhjes së problemit në komunikim
Nxënësit:
- zhvillojnë strategji të zgjidhjes së keqkuptimeve dhe tejkalimit të barrierave në bashkëbisedim.
Njohuri socio-kulturore
Nxënësit:
- mësojnë aspekte të rëndësishme të shoqërisë dhe kulturës së botës në të cilën jetojnë dhe bëhen më të vetëdijshëm për
ngjashmëritë dhe ndryshimet në mes kulturës së vet dhe kulturës që i rrethon.
Njohja e strategjive të mësimit të pavarur
Nxënësit:
- mësojnë dhe zhvillojnë strategji të mësimit të pavarur (aktivitet që e përdorin gjatë përvetësimit, ruajtjes dhe përdorimit të
njohurive) me të cilin aftësohen për mësimin në vazhdimësi.
9
4. PËRMBAJTJET DHE QËLLIMET OPERATIVE TË LËNDËS
Temat e propozuara dhe përmbajtjet nuk është e nevojshme të përpunohen sipas renditjes së lartpërmendur, por gjatë planifikimit
të ligjërimit është e nevojshme t’i jepet rëndësi faktit që disa njohuri janë të domosdoshme për përvetësimin e njohurive të tjera.
Për aktivitetet e propozuara, mësuesi mund të zgjedhë vetë format e punës (individuale, puna në çifte, grupe ose frontale).
CIKLI I
KLASA I
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, shokët dhe unë, kabineti im, pajisjet shkollore, kanakarët shtëpiakë, kafshë të egra dhe shtëpiake, lodrat e mia, festat
(ditëlindja, Viti i Ri etj.).
Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. Gjuha amtare
dhe të incizuar - sistemi gramatikor dhe fonologjik i
Nxënësi duhet të mësojë të: gjuhës malazeze;
Dëgjojnë tekste të shkurtra dhe - elementet e dramatizimit
- të kuptojë dhe të zbatojë reagojnë kryesisht në mënyrë jo
udhëzime të qarta dhe të thjeshta; (dialogut).
verbale (me vizatim, ngjyrosje,
- të kuptojë dhe të përgjigjet në renditje të fotografive, formimin dhe Matematika
pyetjet e qarta dhe të thjeshta; përpunimin e sendeve nga - numrat deri në 10.
- të dallojë mendimin kryesor dhe të materiale të ndryshme, me
gjejë detaje të caktuara në tekstin aktivitete fizike, mimikë, gjeste apo Natyrë dhe shoqëri
që dëgjon si p.sh. këngë e lëvizje të ndryshme) dhe më rrallë - “Unë” në shkollë dhe në familje;
shkurtër, dialog, përrallë etj. gojarisht (me shqiptimin e fjalëve - festat familjare dhe kremtimet.
- të përdorë e të kuptojë përemrat dhe përgjigjeve të shkurtra); Edukatë fizike
vetorë
- lojërat dhe gjestet;
Unë, ti ai (ajo), ne, ju, ata (ato);
- lëvizje me shoqërim të muzikës.
përemrat dëftorë: ky, kjo, ai,ajo;
përemrat pyetës: kush? cili? cila?
Kultura muzikore
përemrat pronorë: imja, jotja, tija,
- këndimi i këngëve dhe zhvillimi i
jona, juaja, tyrja;
ndjenjës së muzikalitetit dhe ritmit
- numrat deri në 10;
- mbiemrat që tregojnë madhësi e Kultura figurative
ngjyrë; - Vizatimi dhe përpunimi i
- të emërojë qeniet dhe sendet në posterave me teknika të
përshtatje me kuadrin tematik. ndryshme.
10
2. Të shprehurit gojarisht 2.
Nxënësi duhet të mësojë:
- të shqiptojë tingujt që nuk janë - recitojnë, këndojnë, numërojnë;
të njëjtë me gjuhën e vet amtare - marrin pjesë në lojëra gjuhësore;
dhe të imitojë intonacionin e - apin dhe ekzekutojnë urdhra dhe
asaj që dëgjon; udhëzime të thjeshta;
- të recitojë dhe të këndojë këngë - marrin pjesë në lojën e roleve;
të thjeshta; - uajnë dramatizime të
- të reagojë në mënyrë verbale ndryshme;
në pyetjet dhe kërkesat e - marrin pjesë në biseda të
arsimtarit; shkurtra me një nxënës/mësues
- të japë udhëzime dhe urdhra të tjetër;
thjeshta; - stimulojnë biseda në situata të
- të bëjë pyetje; ndryshme.
- të përdorë frazeologjitë e
përvetësuara gjatë dialogut.
3. Funksionet gjuhësore
- të përshëndesë dhe të kthejë
përshëndetjen (mirëmëngjesi,
mirëdita, mirëmbrëma,
mirupafshim, natën e mirë,
përshëndetje);
- të përdorë shprehjet e sjelljes
së mirë (urdhëro, faleminderit,
të lutem, më fal);
- të prezantojë veten dhe të tjerët
(shokët, anëtarët e familjes);
- të shprehë përkatësinë;
- të tregojë moshën;
- të japë urdhra të thjeshta;
- të emërtojë persona, sende dhe
kafshë (ngjyra dhe madhësia);
11
KLASA II
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, shokët dhe unë, kabineti im, pajisjet shkollore, kanakarët shtëpiakë, kafshë të egra dhe shtëpiake, lodrat e mia, festat
(ditëlindja, Viti i Ri etj.).
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. Gjuha amtare

dhe të incizuar - sistemi gramatikor dhe fonologjik i
gjuhës malazeze;
- të kuptojë dhe të zbatojë Dëgjojnë tekste të shkurtra dhe Natyrë dhe shoqëri
udhëzime të qarta dhe të thjeshta; reagojnë kryesisht në mënyrë jo - “Unë” dhe ushqimi im;
- të kuptojë dhe të përgjigjet në verbale (p.sh.: me vizatim, ngjyrosje, - ndërrimet e motit.
pyetjet e qarta dhe të thjeshta; renditje të fotografive, formimin dhe
- të dallojë mendimin kryesor dhe të përpunimin e sendeve nga materiale Edukatë fizike
gjejë detaje të caktuara në tekstin të ndryshme, me aktivitete fizike- - lojëra dhe gjeste;
që dëgjon si p.sh. këngë e mimikë, gjest apo lëvizje etj.) dhe - lëvizje me shoqërimin e muzikës.
shkurtër, dialog, përrallë etj. verbale (me shqiptimin e fjalëve dhe
- të përdorë e të kuptojë përemrat përgjigjeve të shkurtra). Kultura muzikore
vetorë - këndimi i këngëve
Unë, ti ai (ajo), ne, ju, ata (ato); - zhvillimi i ndjenjës së muzikalitetit
përemrat dëftorë: ky,kjo, ai, ajo; dhe ritmit.
përemrat pyetës: kush? cili? cila?
përemrat pronorë: imja, jotja, tija, Kultura figurative
jona, juaja, tyrja; - Vizatimi dhe përpunimi i
- numrat deri në 20; posterave me teknika të
- mbiemrat që tregojnë madhësi e ndryshme.
ngjyrë;
- parafjalët (mbi, nën, në, pas, para,
përmbi ...etj);
- të emërtojë qeniet dhe sendet në
përshtatje me kuadrin tematik.
- të përdorë në mënyrë korrekte
kohët elementare të foljeve (e
tashmja, e kryera dhe e ardhmja).
12
- të shqiptojë tingujt që nuk janë të - recitojnë, këndojnë, numërojnë;
njëjtë me gjuhën e vet amtare - marrin pjesë në lojëra
dhe të imitojë intonacionin e asaj gjuhësore;
që dëgjon; - japin dhe ekzekutojnë urdhra
- të recitojë dhe të këndojë këngë dhe udhëzime të thjeshta;
të thjeshta; - marrin pjesë në lojën e roleve;
- të reagojë në mënyrë verbale në - marrin pjesë në dramatizime të
pyetjet dhe kërkesat e arsimtarit; ndryshme;
- të japë udhëzime dhe urdhra të - marrin pjesë në biseda të
thjeshta; shkurtra me një nxënës/mësues
- të bëjë pyetje dhe të përdorë tjetër;
fraza të provuara për qëllime të - stimulojnë biseda në situata të
caktuara; ndryshme.
- të marrë pjesë në bisedë të
shkurtër sipas modelit.
përshëndetje);
- të përdorë shprehjet e sjelljes së
mirë (urdhëro, faleminderit, të
lutem, më fal);
- të kërkojë dhe të japë informata
në lidhje me njerëz, sende,
kafshë, etj.);
- të shprehë pëlqim dhe
mospëlqimin
- të shprehë relacionet themelore
të hapësirës.
13
KLASA III
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, shokët dhe unë, kabineti im, trupi im dhe veshjet, kanakarët shtëpiakë, kafshët shtëpiake dhe të egra, shtëpia ime,
lodrat e mia, ushqimi im, shkathtësitë dhe aftësitë, mjetet e komunikacionit, moti, festat (ditëlindja, Viti i Ri).
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1.

dhe të incizuar
Nxënësi duhet të mësojë të: Gjuha amtare

- të kuptojë dhe të zbatojë Dëgjojnë tekste të shkurtra dhe - sistemi gramatikor dhe fonologjik i
udhëzime të qarta dhe të thjeshta; reagojnë kryesisht në mënyrë jo gjuhës malazeze;
- të kuptojë dhe të përgjigjet në verbale (me vizatim, ngjyrosje,
pyetjet e shkurtra dhe të thjeshta; renditje të fotografive, lidhje të
- të dallojë mendimin kryesor dhe të fotografime me tekstet, shënimin e Natyrë dhe shoqëri
gjejë detaje të caktuara në tekstin pohimeve të sakta, përkatësisht të - “Unë” dhe ushqimi im;
që dëgjon si p.sh. këngë e pasakta, formimin dhe përpunimin e - ndërrimet e motit.
shkurtër, dialog, përrallë etj. sendeve nga materiale të ndryshme,
- të përdorë e të kuptojë përemrat me aktivitete fizike) dhe verbale, (me Edukatë fizike
vetorë: shqiptimin e fjalëve dhe përgjigjeve - lojëra dhe gjeste;
Unë, ti ai (ajo), ne, ju, ata (ato); të shkurtra, përmbushjen e tekstit, - lëvizje me shoqërimin e muzikës.
përemrat dëftorë: ky, kjo,ai, ajo; plotësimin e tabelave);
përemrat pyetës: Kush? cili? cila? Kultura muzikore
përemrat pronorë: imja, jotja, tija, - këndimi i këngëve
jona, juaja, tyrja; - zhvillimi i ndjenjës së muzikalitetit
- numrat deri në 100; dhe ritmit
- mbiemrat që tregojnë madhësi e
ngjyrë;
- parafjalët (mbi, në, pas, para,
përmbi, nën...);
- të emërojë qeniet dhe sendet në
përshtatje me kuadrin tematik;
- - të përdorë në mënyrë korrekte
kohët elementare të foljeve (e
tashmja, e kaluara dhe e ardhmja).
14

- të shqiptojë tingujt që nuk janë të njëjtë me - recitojnë, këndojnë,
gjuhën e vet amtare dhe të imitojë numërojnë;
intonacionin e asaj që dëgjon; - marrin pjesë në lojëra
- të recitojë dhe të këndojë këngë; gjuhësore;
- të reagojë në mënyrë verbale në pyetjet - japin dhe ekzekutojnë
dhe kërkesat e mësuesit; urdhra dhe udhëzime;
- të japë udhëzime dhe urdhra; - marrin pjesë në lojën e
- të bëjë pyetje; roleve;
- të përdorë fraza të provuara për qëllime të - luajnë dramatizime të
caktuara; ndryshme;
- merr pjesë në bisedë të shkurtër sipas - marrin pjesë në biseda të
modelit. shkurtra me një
nxënës/mësues tjetër;
- stimulojnë biseda në situata
të zakonshme.
3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të shkruar 3. 3.

- të dallojë formën e shkruar dhe të folur të - lexojnë disa fjalë dhe tekste - alfabeti latin i gjuhës shqipe
gjuhës; të shkurtra me zë; (shkronja shtypi dhe dore,
- të njohë shkrimin latin (shkronja shtypi dhe - rendisin fjalë në fjali të shkronja të mëdha dhe të
dore, shkronja të mëdha dhe të vogla); shkurtra; vogla).
- të lexojë me zë dhe të shqiptojë saktë - lidhin fotografi të sendeve ,
fjalët e njohura; kafshëve etj. me emrat e - hkrimi i shkronjave të
- të dallojë mendimin kryesor dhe të gjejë tyre. dyzuara dh, gj, ll, nj, rr, sh,
detaje/informata të caktuara në tekstin që th, xh, zh
lexon; - Mësimi i shqiptimit të
tingujve
ë, y , rr, dh, th, x që nuk i
ka gjuha amtare
15
4. Shkrimi dhe të shprehurit me 4.

shkrim

- të shkruajë disa fjalë dhe fjali të - përshkruajnë ose shkruajnë - përshëndetjet: mirëmëngjesi,
shkurtra; sipas kujtimit fjalë apo fjali të mirëdita, mirupafshim…
- të shkruajë disa fjalë sipas shkurtra; - shprehjet e mirësjelljes : ju lutem,
kujtimit; - bëjnë (mini)fjalorë me fotografi faleminderit, më falni…
- të shkruajë urime. për vete ose grumbuj fjalësh.

përshëndetje);
- të përdorë shprehjet e sjelljes
së mirë (urdhëro, faleminderit,
të lutem, më fal);
(në lidhje me pjesë të trupit,
hapësirës, mobilimit të banesës,
veshjes, aftësi dhe shkathtësi,
mjetet e komunikacionit;
- të përshkruajë shkurt persona,
sende dhe kafshë.
16
TEKSTET E PROPOZUARA PËR CIKLIN I
Klasa I Klasa II Klasa III
Ninulla popullore Ndihmoni shokun – Çajupi Ujku dhe qengji – popullore

Semafori – A. Huruglica Viti i Ri – A. Deva Miku im – T. Hatibi
Pranvera – J. J. Zmaj Dhjetori – D. Gjurishiq Luleborë – J. J. Zmaj
Fëmija dhe zogu - Xh. Beqaraj Bleta dhe pëllumbi – popullore Breshka dhe lepuri – popullore
Luani dhe miu – fabul popullore Dy dhitë – K. Kristoforidhi Guxo – N. Mjeda (fragment)
Dhelpra dhe korbi – popullore Xixëllonjat e vogla – Q. Guranjaku Në prehrin e gjyshes – A. Çeta
Zëri i mësuesit – T. Hatibi Mendoni për të tjerët – L. Gurakuqi (fragment)
Duart më të bukura – R. Dedaj Vjeshta dhe dimri – B. Dedja
Lepurushi – R. Hoxha Qeni dhe hija e tij – popullore
Dheu është flori - popullore
17
CIKLI II
KLASA IV
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, kabineti im dhe shkolla, shokët dhe unë, lodrat e mia, kanakarët shtëpiakë, bota bimore dhe shtazore, shtëpia ime,
ushqimi im, aftësitë dhe shkathtësitë, mjetet e komunikacionit, kushtet atmosferike, festat (ditëlindja, Viti i Ri), kallëzimi i kohës
dhe i stinës.
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat e gjërave, qenieve dhe Gjuha amtare

dhe të incizuar dukurive; - sistemi gramatikor dhe fonologjik i
- emrat e përgjithshëm dhe të gjuhës malazeze;
Nxënësi duhet të mësojë të: Nxënësit/et: përveçëm;
- të kuptojë dhe të zbatojë Dëgjojnë tekstin dhe reagojnë në - fjalët që shënojnë vetitë e
udhëzime të qarta dhe të thjeshta; mënyrë jo verbale (me vizatim, sendeve dhe të qenieve; Natyrë dhe shoqëri
- të kuptojë dhe të ekzekutojë ngjyrosje, renditje të fotografive, - mbiemrat përshkrues dhe - “Unë” dhe ushqimi im;
udhëzime të shkurtra dhe të lidhje të fotografive me tekstet, pronorë; - ndërrimet e motit.
thjeshta; formimin dhe përpunimin e sendeve - përemrat(vetorë, dëftorë, pyetës
- të dallojë mendimin kryesor dhe të nga materiale të ndryshme etj) më dhe pronorë); Edukatë fizike
gjejë detaje të caktuara në tekstin rrallë në mënyrë verbale. - foljet: - lojëra dhe gjeste;
që dëgjon si p.sh. këngë e - mënyrat e foljes; - lëvizje me shoqërimin e muzikës.
shkurtër, dialog, përrallë etj. - kohët e foljes;
- të emërojë qeniet dhe sendet në - foljet ndihmëse kam, jam; Kultura muzikore
përshtatje me kuadrin tematik. - numrat prej 1 deri 100; - këndimi i këngëve;
- shkronjat e dorës dhe të shtypit. - zhvillimi i ndjenjës së muzikalitetit
dhe ritmit.
18

- të recitojë dhe të këndojë këngë - luajnë lojëra gjuhësore;
të thjeshta; - recitojnë, këndojnë, numërojnë;
- të reagojë në mënyrë verbale - marrin pjesë në lojëra gjuhësore
në pyetjet dhe kërkesat e (ushtrime);
mësuesit; - japin dhe ekzekutojnë urdhra të
- të bëjë pyetje; thjeshta dhe udhëzime;
- të përdorë fraza të provuara për - marrin pjesë në bisedë me nxënës
qëllime të caktuara; apo me arsimtarin;
- të marrë pjesë në bisedë të - përshkruajnë sende dhe kafshë;
shkurtër sipas modelit. - stimulojnë biseda në situata të
zakonshme.
3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të 3. 3.

shkruar
Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësit

- të dallojë formën e shkruar dhe - ushtrojnë leximin e rrjedhshëm - alfabeti latin i gjuhës shqipe
të folur të gjuhës; me zë të teksteve të shkurtra (shkronja shtypi dhe dore, shkronja
- të lexojë me zë dhe të shqiptojë dhe të shtypura në të dy të mëdha dhe të vogla).
fjalët e njohura (të dy shkrimet latinishtet;
latinisht); - -përgjigjen në pyetje në kuadër
- të dallojë mendimin kryesor të të tekstit;
një teksti të shkruar - fjalët e përziera i kthejnë në Shkrimi i shkronjave të dyzuara
- të gjejë detaje/informata të tërësi kuptimore. Dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh
caktuara në tekstin që lexon;
Mësimi i shqiptimit të tingujve
ë, y , rr, dh, th, x që nuk i ka gjuha
amtare
19
4. Shkrim dhe shprehja me 4.

shkrim

- të shkruajë disa fjalë dhe fjali të - përshkruajnë ose shkruajnë
shkurtra në të dy shkrimet e sipas kujtimit fjalë apo fjali të
latinishtes në shqip dhe në shkurtra;
gjuhën malazeze; - shkruajnë fjali sipas diktimit;
- të shkruajë disa fjalë sipas - shkruajnë urime dhe punojnë
diktimit; detyra të thjeshta me projekt.
- të shkruajë disa fjalë, grumbuj
fjalësh apo fjali të shkurtra sipas
kujtesës;
- të shkruajë urime (Ditëlindja, Viti
i Ri dhe festat e tjera).

përshëndetjen;
- të prezantojë veten dhe tjetrin;
- të japë udhëzime dhe urdhra të
thjeshta;
lidhur me emërtimin e
personave, pjesëve të trupit,
sendeve apo kafshëve;
- të tregojë moshën;
- të shprehë pëlqimin apo mos
pëlqimin;
- të shprehë relacionet themelore
të hapësirës.
20
KLASA V
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, klasa dhe shkolla ime, shokët dhe unë, lodrat e mia, kafshët shtëpiake dhe të egra, bota bimore dhe shtazore,
shtëpia ime, ushqimi im, aftësitë dhe shkathtësitë, mjetet e komunikacionit, rrethanat kohore, festat (ditëlindja, Viti i Ri), kallëzimi i
kohës dhe stinët e vitit, kushtet atmosferike, koha e lirë (hobi, sport, argëtime, udhëtime, rrethina ime (fshati, qyteti, shteti im).
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat (gjinia dhe numri); Gjuha amtare

dhe të incizuar - mbiemrat (gjinia dhe numri); - sistemi gramatikor dhe fonologjik i
- përemrat vetorë (veta, gjinia, gjuhës malazeze;
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et: numri);
- të kuptojë dhe të zbatojë Dëgjojnë tekstin dhe reagojnë në - kohët e foljeve (e kryera , e
udhëzime të qarta dhe të mënyrë jo verbale (me vizatim, tashmja, e ardhmja); Natyrë dhe shoqëri
thjeshta duke reaguar në ngjyrosje, renditje të fotografive, lidhje - mbiemrat foljorë; - shtëpia, banesa, mjetet e
mënyrë joverbale ose verbale të fotografive me tekstet, formimin - numërorët themelorë dhe komunikacionit;
(në gjuhën shqipe); dhe përpunimin e sendeve nga rreshtorë; - mjedisi jetësor.
- të dallojë mendimin kryesor dhe materiale të ndryshme etj) në mënyrë - fjalia dëftore, urdhërore,
të gjejë detaje të caktuara në verbale (me plotësimin e tabelave, dëshirore, pyetëse; Edukatë fizike
tekstin që dëgjon; plotësimin e teksteve, me përgjigje të - shkrimi i shkronjës së parë në - lojëra dhe gjeste;
- të kuptojë domethënien shkurtra në pyetje). emrat e përveçëm; - lëvizje me shoqërimin e muzikës.
kryesore të tekstit që flet për të - shkrimi i pjesëzës pyetëse “a”;
kaluarën, të tashmen apo të - shkrimi i pjesëzës mohuese “s” Kultura muzikore
ardhmen; (nuk); - këndimi i këngëve ritmike;
- të vërejë rrethana të caktuara - shkrimi i dy pikave ( : ) dhe i - zhvillimi i ndjenjës së muzikalitetit
në mes të bashkëbiseduesve presjes ( , ) gjatë numërimit. dhe ritmit.
dhe qëndrimin e tyre.
Kultura figurative
- Përpunimi i projekteve me teknika
të ndryshme figurative.
21
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et:

- të riprodhojë shprehjen dhe - recitojnë, këndojnë dhe luajnë
intonacionin e asaj çfarë lexon; lojëra gjuhësore;
- të recitojë dhe të këndojë këngë; - japin dhe ekzekutojnë udhëzime
- të japë përgjigje të shkurtra dhe dhe urdhra;
të thjeshta në pyetjet dhe - marrin pjesë në bisedë me
nxënës të tjerë dhe me mësuesin
kërkesat e mësuesit;
(bëjnë pyetje dhe japin përgjigje);
- të bëjë pyetje vetë;
- marrin pjesë në dramatizime të
- të përdorë fraza të provuara për thjeshta;
qëllime të caktuara; - përshkruajnë personazhe, vende,
- merr pjesë në bisedë të shkurtër sende;
sipas modelit. - përgatisin dhe realizojnë
intervista të thjeshta.
3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të 3.

shkruar
Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësi/ja:

- të lexojë me zë dhe të shqiptojë - lexon tekste të shkurtra me zë dhe
fjalët e njohura ; në vete;
- të lexojë me vete; - përgjigjet në pyetjet që janë të
- të dallojë mendimin kryesor të lidhura me kuptimin e tekstit;
një teksti të - kërkon detaje të caktuara dhe
- shkruar shkurt; informata në tekst dhe reagon në
- të gjejë detaje/informata të mënyrë joverbale (me vizatim,
renditje të fotografive, me lidhjen e
caktuara në tekstin e dhënë.
fotografive me tekste) dhe verbale
(me mbushjen e tabelave,
përmbushjen e teksteve, me
përgjigje të shkurtra në pyetje;
- rendisin fjalë të përziera në tërësi
kuptimore.
22
4. Të shprehurit me shkrim 4.
Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësit/et:

- të plotësojë tabela; - plotësojnë tabela;
- të thotë fjali apo tekst të shkurtër; - plotësojnë fjalitë dhe tekste të
- të shkruajë fjali të caktuara sipas shkurtra;
diktimit; - shkruajnë tekste sipas diktimit;
- të shkruajë fjali të lidhura sipas - punojnë detyra projektuese.
modelit;
- të njohë dhe të zbatojë rregullat
themelore të drejtshkrimit dhe
shenjat e pikësimit, kur shkruhet
shkronja me të madhe në emrat e
përveçëm, shkrimi i pjesëzës “ a”
dhe pjesëzës mohuese “nuk”.
Nxënësi/ja duhet të mësojë:

lidhur me të dhënat personale dhe
pamja e jashtme, dhomat dhe
përshkrimi i banesës);
- të japë udhëzime dhe urdhra;
- të pranojë falje dhe të kërkojë
falje;
- të ofrojë diçka, të pranojë apo të
mos
- pranojë;
- të shprehë mendimin;
- të tërheqë vëmendjen;
- të përshkruajë shkurtimisht
persona, vende dhe sende.
23
KLASA VI
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, klasa dhe shkolla ime, shokët dhe unë, lodrat e mia, kafshët shtëpiake dhe të egra, bota bimore dhe shtazore,
shtëpia ime, ushqimi im, aftësitë dhe shkathtësitë, mjetet e komunikacionit, rrethanat kohore, festat (ditëlindja, Viti i Ri), kallëzimi i
kohës dhe stinët e vitit, kushtet atmosferike, koha e lirë (hobi, sport, argëtime, udhëtime, rrethina ime (fshati, qyteti, shteti im),
orientimi në hapësirë, botë (dje, sot, nesër, mjedisi jetësor).
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat përmbledhës dhe të Gjuha amtare

dhe të incizuar lëndës; - sistemi gramatikor dhe fonologjik i
- gjymtyrët emërore: përcaktori dhe gjuhës malazeze;
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et: ndajshtimi;
- Të kuptojë të gjitha udhëzimet e Dëgjojnë tekstin dhe reagojnë në - shkallët e mbiemrave;
thjeshta si edhe disa më të mënyrë jo verbale (p.sh.: me renditjen - kohët e foljeve e tashmja, e Edukimi qytetar
komplikuara të formuluara qartë e fotografive me tekstet, me shënimin kryera, e ardhmja; - Zhvillimi dhe kultivimi i vlerave
dhe të reagojë verbalisht, duke e pohimeve të sakta apo të pasakta) - kryefjala dhe kallëzuesi; demokratike; zhvillimi i ndjenjës
përdorur gjuhën shqipe; dhe verbalisht (me plotësimin e - rrethanorët e kohës, vendit, së përgjegjësisë dhe detyrimit në
- të dallojë mendimin kryesor dhe tabelave, plotësimin e teksteve, duke mënyrës; kuadër të familjes dhe të shkollës.
të gjejë detaje të caktuara në iu përgjigjur pyetjeve dhe në bisedën - fjalia e thjeshtë;
tekstin që dëgjon dhe ta tregojë rreth tekstit. - fjalia e zgjeruar; Edukatë fizike
atë duke punuar detyra të - ligjërata e drejtë dhe e zhdrejtë; - sportet
thjeshta, duke reaguar - të shkruarit e fjalëve në fund të
verbalisht ose jo verbalisht, me rreshtit; Kultura muzikore
shkrim ose me gojë; - shkrimi i mohimeve: nuk dua, nuk - zhvillimi i ndjenjës së muzikalitetit
- të vërejë disa rrethana të të kam, mos etj.
kuptuarit jashtë tekstit (p.sh. Kultura figurative
disponimin dhe raportin mes - Përpunimi i teknikave figurative në
bashkëbiseduesve). projektet vetjake.
24
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et:

- t’u përgjigjet pyetjeve dhe të - recitojnë, këndojnë dhe luajnë
bëjë vetë pyetje; lojëra gjuhësore;
- të marrë pjesë në biseda sipas - marrin pjesë në bisedë me
modelit; nxënës të tjerë dhe me
- të kërkojë që të përsëritet diçka mësuesin (bën pyetje dhe jep
që nuk e ka kuptuar. përgjigje);
- shkëmbejnë informata;
- luajnë role;
- ndajnë fjalët në rrokje;

shkruar

- të shqiptojë saktë fjalët e - lexojnë tekstin dhe reagojnë në
njohura gjatë leximit me zë; mënyrë joverbale (me renditjen e
- të tregojë duke kryer detyrën fotografive, lidhjen e fotografive me
(në formë të shkurtuar, me gojë tekstin, me shënimin e pohimeve të
apo me shkrim në gjuhën sakta apo të pasakta) dhe në mënyrë
shqipe) që ka kuptuar mendimet verbale (me plotësimin e tabelave,
kryesore të tekstit që referohen plotësimin e tekstit, duke iu përgjigjur
në kohën e kaluar, të tashmen pyetjeve dhe me bisedë rreth tekstit,
dhe të ardhmen, ose që ka me zgjidhjen e problemeve dhe
vërejtur në të detaje të caktuara; detyrave me disa opsione ).
- përdor kontekstin që të
parashikojë domethënien e
fjalës së panjohur.
25

- të përdorë rregullat kryesore të - plotësojnë tabela;
shenjave të pikësimit dhe ato të - plotësojnë tekste;
drejtshkrimit; - shkruajnë fjali sipas diktimit;
- të shkruajë si duhet fjalët në - përgatisin dhe realizojnë anketa;
fund të rreshtit, shkrimin e - punojnë në detyra projektuese
fjalëve mohuese “nuk dua”, nuk (p.sh. marrin pjesë në përgatitjen
kam”, “mos”; e gazetave të murit).
- të shkruajë mendimet në formë
fjalish, përkatësisht në formë të
teksteve të shkurtra;
- të bashkojë fjalitë në një
paragraf.

lidhur me aktivitetet e
përditshme, lëndët shkollore,
orarin e shkollës, aftësitë dhe
shkathtësitë, raportet në mes
njerëzve, dëshirat dhe hobin,
interesimet, mjetet e transportit;
- të japë udhëzime dhe urdhra;
- të kërkojë dhe të japë
sugjerime;
- të shprehë mendimin e vet;
- të sqarojë mendimin.
26
TEKSTET E PROPOZUARA PËR CIKLIN II
Klasa IV Klasa V Klasa VI
Bora e parë – A. Çeta Aga Imeri – popullore Gjuha shqipe – Gj. Fishta
Ujku dhe lejleku – P. K. Negovani Rozafati – M.Kuteli (legjenda popullore) Princesha Fshati im – Çajupi
Luli i vocërr – Migjeni Argjiro – I. Kadare (pjesë) Nëna – Asdreni
Fjalë të urta – popullore Liza në botën e çudirave – I. Karol (fragm.) Kroi i shatit tim – L. Poradeci
Ujku dhe tre qetë – popullore Fshatari dhe gjarpri – I. Krillov Barka me vela – H. Ulqinaku (pjesë)
Përralla të zgjedhura – Andersen (fragm) Tungjatjeta – D. Agolli Bukuria e ballit – popullore
Vjersha të zgjedhura – A. Huruglica Porosia e nënës – E. Mekuli Gjergj Elez Alia – popullore epiko-lirike
Dheu është flori – S. Frashëri (fragment) Mbreti dhe plaku – popullore Zogu dhe kulla – R. Dedaj
Vallja pranverore – N. Berisha Bora – Faik Konica Bredhi i Vitit të Ri – F. Arapi
Gjyshja ime – A. Huruglica Gjahu i malësorëve – Kristoforidhi (dialogu) Bukë e kripë e zemër – M. Gurakuqi
Mikpritja shqiptare – M. Milani Mirëmëngjesi – D. Kostiq Qëndroni këtu – A. Shantiq
27
CIKLI III
KLASA VII
KUADRI TEMATIK:
Familja ime, klasa ime dhe shkolla, shokët dhe unë, lodrat e mia, kanakarët shtëpiakë, kafshët shtëpiake dhe të egra, bota bimore
dhe shtazore, shtëpia ime, ushqimi im, aftësitë dhe shkathtësitë, mjetet e komunikacionit, rrethanat kohore, festat (ditëlindja, Viti i
Ri), kallëzimi i kohës dhe stinët e vitit, kushtet atmosferike, koha e lirë (hobi, sport, argëtime, udhëtime), rrethina ime (fshati, qyteti,
shteti im), orientimi në hapësirë, botë (dje, sot, nesër), mjedisi jetësor, arsimi dhe profesionet e jetës.
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat e përgjithshëm, përveçëm, Gjuha amtare dhe joamtare
dhe të incizuar kolektivë dhe të lëndës; - sistemi gramatikor, fonologjik dhe
- gjinia dhe numri i emrave; drejtshkrimor i gjuhës;
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et: - lakimi i emrave
- Të kuptojë të gjitha udhëzimet e Dëgjojnë tekstin dhe reagojnë në - përemrat: Histori
thjeshta si edhe disa më të mënyrë jo verbale (p.sh.: me vetorë Personalitete të ndryshme historike
komplikuara të formuluara renditjen e fotografive, me lidhjen e vetvetorë të popullit shqiptar
pronorë
qartë; fotografive me tekstet, me shënimin
të pakufishëm
- të tregojë duke punuar detyra të e pohimeve të sakta apo të pasakta) Edukimi qytetar
dëftorë
shkurtra gojore apo me shkrim dhe në mënyrë verbale (me pyetës - Zhvillimi dhe kultivimi i vlerave
në gjuhën jo amtare shqipe; plotësimin e tabelave, plotësimin e lidhorë demokratike; zhvillimi i ndjenjës
- të kuptojnë mendimet kryesore teksteve, duke iu përgjigjur pyetjeve - lakimi i përemrave mbiemërorë; së përgjegjësisë dhe detyrimit në
që kanë të bëjnë me të dhe në bisedën rreth tekstit). - mbiemrat ; kuadër të familjes dhe të shkollës.
shkuarën, të tashmen apo të - gjinia, numri dhe rasa e
ardhmen; mbiemrave; Edukatë fizike
- të vërejë detaje të caktuara në - numërorët dhe lakimi i tyre; - -sportet
tekstin që ka lexuar; - kohët e foljeve:
- të vërejë rrethana të caktuara të E tashme Kultura muzikore
bisedimit (raportet në mes të E kryer: Kultivimi i muzikalitetit dhe shprehjes
bashkëbiseduesve). pakryer skenike
kryer e thjeshtë
e kryer
kr. e plotë Kultura figurative
më se e kryer - Përpunimi i teknikave figurative në
E ardhme tashme projektet vetjake.
përparme
28
2. Të shprehurit gojarish 2.
Nxënësi duhet të mësojë që: Nxënësit/et:

- me shqiptim dhe intonacion të - marrin pjesë në bisedë me - foljet pavetore
pranueshëm të marrë pjesë në nxënës të tjerë dhe me - parafjalët;
bisedat sipas modelit; mësuesin (bën pyetje dhe jep - ndajfoljet:
- të përdorë njohurinë e gjuhës përgjigje, shkëmbejnë të kohës
që të ndërrojë dhe përshtatë informata); të vendit
shprehje dhe fraza të caktuara; - luajnë role; të mënyrës
- të kërkojë të përsëritet diçka që - marrin pjesë në dramatizime; të sasisë
nuk e ka kuptuar. - përshkruajnë dhe krahasojnë - fjalitë;
persona dhe vende, ngjarje dhe - periudha;
procese të thjeshta; - fjalia e pavarur në periudhë;
- organizojnë biseda në situata të - fjalia e varur në periudhë
ndryshme;
- përgatisin dhe realizojnë
intervista;
- raportojnë;
- tregojnë.
29

shkruar

- të shqiptojë saktë fjalët e njohura - lexojnë tekstin dhe reagojnë në
gjatë leximit me zë; mënyrë jo verbale (me renditjen
- të tregojë duke kryer detyrën (në e fotografive, lidhjen e
formë të shkurtuar, me gojë apo fotografive me tekstin, me
me shkrim në gjuhën shqipe); shënimin e pohimeve të sakta
- të kuptojë mendimet kryesore të
apo të pasakte) dhe në mënyrë
tekstit që kanë të bëjnë me kohën
verbale (me plotësimin e
e kryer, të tashmen dhe të
ardhmen, ose të vërejë në të tabelave, plotësimin e tekstit,
detaje të caktuara; duke iu përgjigjur pyetjeve dhe
- të vërejë disa rrethana të me bisedë rreth tekstit, me
caktuara të të marrit vesh- zgjidhjen e problemeve dhe
komunikuarit-(p.sh. marrëdhëniet detyrave me disa opsione).
në mes të bashkëbiseduesve apo - lidhin fragmente të përziera të
qëndrimi i tyre); tekstit në një tërësi.
- përdor kontekstin që të
parashikojë domethënien e fjalës
së panjohur.

- të përdorë rregullat kryesore të - plotësojnë tabela; - letër
shenjave të pikësimit dhe ato të - plotësojnë tekste, shkruajnë - ditar
drejtshkrimit; tekste të shkurtra funksionale - intervistë
- të përmbledhë fjalitë në paragraf; (letër, ditar, intervistë, anketë); - anketë
- të shkruajë tekste të shkurtra - përshkruajnë persona, vende ,
funksionale (letër, ditar, intervistë, sende, ngjarje dhe procese të
anketë); thjeshta;
- të përshkruajë dhe të krahasojë
- punojnë detyra projektuese.
persona dhe vende, sende dhe
ngjarje si dhe procese të thjeshta.
30

lidhur me p.sh. marrëdhënie
familjare, shëndetin, aftësinë
dhe gjendjen në të kaluarën,
ngjarje dhe njerëz nga e
kaluara, plane të caktuara dhe
qëllime për të ardhmen);
- të shprehë shkakun dhe
pasojën;
- të kërkojë dhe të japë sugjerime
dhe të reagojë në to;
- të formulojë në mënyrë të
kulturuar kërkesat e veta dhe të
përgjigjet në kërkesat e të
tjerëve;
- të pranojë, ofrojë ose të mos
pranojë diçka në mënyrë të
kulturuar;
- të dërgojë, pranojë dhe të
refuzojë një thirrje;
- të bisedojë dhe të merret vesh
për aktivitete të përbashkëta;
- të shprehë kritikë, koment ndaj
diçkaje që lexon;
persona, vende, sende, ngjarje
dhe procese të thjeshta.
31
KLASA VIII
KUADRI TEMATIK:
Ri), kallëzimi i kohës dhe stinët e vitit, kushtet atmosferike, koha e lirë (hobi, sport, argëtime, udhëtime), rrethina ime (fshati, qyteti,
shteti im), orientimi në hapësirë, bota (dje, sot, nesër), mjedisi jetësor, arsimi dhe profesionet e jetës, shkenca dhe arti.
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat abstraktë; emrat foljorë Gjuha amtare dhe jo amtare
dhe të incizuar - gjinia, numri dhe rasat e - krahasimi i sistemeve
emrave; gramatikore;
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et: - lakimi i emrave;
- Të kuptojë të gjitha udhëzimet e Dëgjojnë tekstin dhe reagojnë në - përemrat: Biologji dhe ekologji:
thjeshta si edhe disa më të mënyrë jo verbale (p.sh.: me - lakimi i përemrave mbiemërorë: Mbrojtja dhe përparimi i mjedisit
komplikuara; renditjen e fotografive, me lidhjen e o pronorë ( i imi, imja, yni, juaji); jetësor
- të tregojë duke punuar detyra të fotografive me tekstet, me shënimin o të pakufishëm (disa, pak,
shkurtra gojore apo me shkrim e pohimeve të sakta apo të pasakta) shumë); Kimi:
në gjuhën jo amtare shqipe, që dhe në mënyrë verbale (me o dëftorë (ai, ajo, ky, kjo); Teknologjitë e reja dhe ndikimi i tyre
ka kuptuar mendimet kryesore plotësimin e tabelave, plotësimin e o pyetës (cili? kush?, cila? etj.); në mjedisin jetësor
të tekstit dhe/ose ka vërejtur teksteve, duke iu përgjigjur pyetjeve o lidhorë (i cili, e cila, të cilët):
detaje të caktuara; dhe në bisedën rreth tekstit). - lakimi i përemrave mbiemërorë; Kulturë fizike dhe shëndeti
- të vijë nganjëherë deri tek - mbiemrat ; - sportet
informata e kërkuar në bazë të - gjinia, numri dhe rasa e
kuptimit të asaj çfarë përmban Shkruajnë ese të thjeshta. mbiemrave; Kultura muzikore
teksti; Lexojnë çfarë kanë shkruar. - numërorët dhe lakimi i tyre; Kultivimi i shijes muzikore
- të dallojë rrethana jashtë - mënyrat dhe kohët e foljeve:
tekstuale të bisedimit p.sh. - mënyra dëftore Kultura figurative
relacionet mes e tashme - Përpunimi i teknikave të
bashkëbiseduesve dhe e kryer: pakryer ndryshme figurative në projektet
qëndrimin e tyre. - kryer e thjeshtë vetjake.
- e kryer
- më se e kryer
- e kryer e tejshkuar
e ardhme tashme
“ përparme
32

2. Të shprehurit gojarisht 2. - mënyra lidhore;
- mënyra kushtore;
Nxënësi duhet të mësojë që: Nxënësit/et: - mënyra habitore;
- të marrë pjesë në biseda të - marrin pjesë në bisedë me nxënës
shkurtra;
- mënyra urdhërore
të tjerë dhe me mësuesin (bën
- të kërkojë dhe të japë informata e pyetje dhe jep përgjigje, shkëmbejnë
- mënyra dëshirore;
mendime për ngjarjet, eksperiencat, informata); - Mënyrat e pashtjelluara:
në të kaluarën e afërt, mbi - luajnë role; - Mënyra pjesore
aktivitetet e përditshme , - marrin pjesë në dramatizime; - Mënyra paskajore
interesimet si dhe planet për të - përshkruajnë dhe krahasojnë - Mënyra përcjellore
ardhmen; persona dhe vende , ngjarje dhe - Diatezat e foljeve veprore,
- të raportojë ; procese të thjeshta; pësore dhe vetvetore;
- të rrëfejë, dhe duke pasur parasysh - organizojnë biseda në situata të - Lidhëzat.
që bën gabime, të shprehet ndryshme;
kuptueshëm me pak apo aspak - përgatisin dhe realizojnë intervista;
vështirësi. - raportojnë;
- tregojnë.

shkruar
- të shqiptojë saktë fjalët e njohura - lexojnë tekstin dhe reagojnë në mënyrë
duke i lexuar me zë; jo verbale (me renditjen e fotografive,
- të tregojë duke kryer detyrën (në lidhjen e fotografive me tekstin, me
formë të shkurtuar, me gojë apo me shënimin e pohimeve të sakta apo të
shkrim në gjuhën shqipe, se i ka pasakte) dhe në mënyrë verbale (me
kuptuar mendimet kryesore të plotësimin e tabelave, plotësimin e
tekstit të shkruar dhe/ose ka teksteve, duke iu përgjigjur pyetjeve dhe
vërejtur detaje të caktuara në të; me bisedë rreth tekstit, me zgjidhjen e
- të arrijë nganjëherë deri tek problemeve dhe detyrave që kanë dy
informata e kërkuar në bazë të apo më shumë zgjidhje.
kuptimit të asaj që përmban teksti;
- të kuptojë tekstet me gjuhë të
njohur në këtë kontekst;
- të arrijë të kuptojë domethënien e
fjalëve të panjohura, duke përdorur
kontekstin dhe kuptimin gramatikor.
33

- të përdorë rregullat themelore të - plotësojnë tabela;
drejtshkrimit dhe të shenjave të - plotësojnë tekste;
pikësimit; - shkruajnë tekste të shkurtra
- të përdorë rregullat gramatikore të funksionale ;
përvetësuara dhe leksikun; - shkruajnë hartime të shkurtra
- të shkruajë vetë tekste funksionale sipas udhëzimeve;
( letër, ditar, intervistë, anketë); - shkruajnë hartime të shkurtra
- të shkruajë hartime të shkurtra (ese);
sipas udhëzimit; - punojnë me detyra me projekt
- Të shkruajë hartime të shkurtra (p.sh. marrin pjesë në
(ese). përpunimin e gazetave të
- të përmbledhë fjalitë në paragraf; murit).
- të shkruajë tekste të shkurtra
funksionale (letër, ditar, intervistë,
anketë);
persona dhe vende, sende dhe
ngjarje si dhe procese të thjeshta.
- të kërkojë dhe të thotë mendime;
- të shprehë kushtin, shkakun dhe
pasojën;
- Të shprehë një premtim;
- të kërkojë dhe të japë udhëzime
për orientimin në hapësirë;
- të shprehë pajtimin ose
mospajtimin për një gjë;
- të përshkruajë ndjenjat e veta.
34
KLASA IX
KUADRI TEMATIK:
Ri), kallëzimi i kohës dhe stinët e vitit, kushtet atmosferike, koha e lirë (hobi, sporti, argëtime, udhëtime), rrethina ime (fshati,
qyteti, shteti im), orientimi në hapësirë, bota (dje, sot, nesër), mjedisi jetësor, arsimi dhe profesionet e jetës, shkenca dhe arti,
mediet.
1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat (llojet e emrave, gjinia, Gjuha amtare dhe jo amtare
dhe të incizuar numri dhe lakimi); - krahasimi i sistemeve gramatikore
- përemrat (përemrat emërorë të gjuhës malazeze dhe asaj shqipe;
Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et: dhe mbiemërorë, gjinia, numri
- Të kuptojë udhëzime të Dëgjojnë tekstin dhe reagojnë në dhe lakimi); Biologji dhe ekologji:
komplikuara; mënyrë jo verbale (p.sh.: me - mbiemrat (llojet e mbiemrave, Mbrojtja dhe përparimi i mjedisit
- të kuptojë mendimet kryesore renditjen e fotografive, në lidhjen e gjinia, numri, forma e jetësor
dhe detajet, të gjejë të dhënat e fotografive me tekstet, me shënimin mbiemrave, lakimi, shkallët e
kërkuara, të vërejë relacionet e pohimeve të sakta apo të pasakta) mbiemrave); Kulturë fizike dhe shëndeti
kohore dhe të kushtit në tekstin dhe në mënyrë verbale (me - mënyrat dhe kohët e foljeve - sportet në mjedisin ku jeton dhe më
që ka dëgjuar; plotësimin e tabelave, plotësimin e - numërorët dhe lakimi i tyre; gjerë;
- të paraqesë dhe të shpjegojë teksteve, duke iu përgjigjur pyetjeve - ndajfoljet dhe llojet e tyre
me thjeshtësi mendimin e vet dhe në bisedën rreth tekstit). - lidhëzat. Kultura muzikore
mbi tekstin; o parafjalët, pjesëzat, pasthirrmat; Kultivimi i shijes muzikore
- të dallojë faktet dhe mendimet; o igjërata e drejtë dhe e zhdrejtë;
- të njohë rrethanat jashtë o jalitë sipas përbërjes dhe Kultura figurative
tekstuale të marrëveshjes dhe t'i domethënies. Përpunimi i teknikave të ndryshme
komentojë (folësit, situatat, figurative në projektet vetjake.
qëllimi i tekstit).
Teknikë dhe informatikë:
Përdorimi i kompjuterëve.
35
Nxënësi duhet të mësojë që: Nxënësit/et:
- të marrë pjesë në biseda të - marrin pjesë në bisedë me nxënës
shkurtra; të tjerë dhe me mësuesin (bën
- të kërkojë dhe të japë informata e pyetje dhe jep përgjigje,
mendime për ngjarjet, eksperiencat, shkëmbejnë informata);
në të kaluarën e afërt, mbi aktivitetet - luajnë role;
e përditshme, interesimet si dhe - marrin pjesë në dramatizime;
planet për të ardhmen;
- simulojnë biseda në situata të
- të raportojë ;
caktuara;
- të rrëfejë, dhe duke pasur parasysh
që bën gabime, të shprehet - përgatisin dhe realizojnë intervista;
kuptueshëm me pak apo aspak - raportojnë;
vështirësi. - tregojnë;
- marrin pjesë në diskutim.
shkruar
- të shqiptojë saktë fjalët e njohura - lexojnë tekstin dhe reagojnë në
duke i lexuar me zë dhe të mos mënyrë jo verbale (me renditjen e
habitet në fjalët e panjohura; fotografive, lidhjen e fotografive me
- të kuptojë mendimet kryesore dhe tekstin, me shënimin e pohimeve të
detajet, të gjejë të dhënat e sakta apo të pasakte) dhe në mënyrë
kërkuara, të vërejë relacionet kohore verbale (me plotësimin e tabelave,
dhe të kushtit në tekstin që lexon, të plotësimin e teksteve, duke iu
paraqesë dhe të shpjegojë thjeshtë
përgjigjur pyetjeve dhe me bisedë
mendimin e vet në lidhje me tekstin;
rreth tekstit, me zgjidhjen e
- të dallojë faktet nga mendimet;
- të njohë rrethanat jashtë tekstuale problemeve dhe detyrave që kanë dy
dhe t’i komentojë; apo më shumë zgjidhje.
- folësit, situatat dhe qëllimet e tekstit;
- të vërejë relacionet mes pjesëve të
tekstit dhe rrjedhshmërisë së
rrëfimit.
36

- të përdorë rregullat themelore të - plotësojnë tabela;
drejtshkrimit dhe shenjave të - plotësojnë tekste;
pikësimit; - shkruajnë tekste funksionale;
- të përdorë rregullat gramatikore - shkruajnë hartime të shkurtra
të përvetësuara dhe leksikun; (ese);
- të krijojë vetë tekste të shkurtra - punojnë me detyra me projekt
(të shkruarit kreativ-krijues).. (p.sh. marrin pjesë në punimin e
gazetave të murit).
Nxënësi/ja duhet :
- të shprehë këshilla apo vërejtje;
- të kërkojë, të japë, të pranojë
dhe të refuzojë falje;
- të shprehë dëshirë ose
keqardhje në lidhje me gjërat që
janë në kundërshtim me
gjendjen faktike;
- të shprehë pasojën;
- të shprehë kërcënimin;
- të paraqesë gjykimin vlerësues;
- të shpjegojë mendimin.
37
TEKSTET E PROPOZUARA PËR CIKLIN III
Klasa VII Klasa VIII Klasa IX
Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër – Çajupi Fjalët e qiririt – N. Frashëri Driloni – A. Vinca

Lokja – N. Mjeda Valle shqiptare – I. Kadare Gjenerali i ushtrisë së vdekur - I. Kadare
Plaku dhe deti – E. Heminguej Mollë e ndalueme – Migjeni Burgu - Mehmet Kraja
Syrgjyn vdekur – F. S. Noli Vaje – Çajupi Dashuria – A. Podrimja
Poeti i vogël - Gj. Zheji Kemi shumë kaltërsi - F. Arapi Frytet bizare – B. Çapriqi
Rrëfimi – A. Podrimja Atdheu – Gj. Fishta Diçka nga Fran Camaj (sipas zgjedhjes)
Dy gjëra m’i thanë prindët – M. Camaj Kurora e maleve – Njegosh (fragment) Diçka nga Anton Gojçaj (sipas zgjedhjes)
Diçka nga Nol Berishaj (sipas zgjedhjes) Diçka nga I. Berjashi (sipas zgjedhjes) Lulet e pasosme – N. Ivanaj
Fjala e hidhur s’harrohet - popullore Nita – J. Rrela (fragment) Pishtarët e natës – M. Camaj
Tango e parë – M. Antiq Mëmë e bir – N. Bulka Heshtja e ngrirë e Visitorit – D. Kostiq
Lexime jashtë klase Lexime jashtë klase Lexime jashtë klase
Shpella e piratëve – P. Marko Bagëti e bujqësia – N. Frashëri 14 vjeç dhëndër - Çajupi
Kështjella – I. Kadare Vëllazëri e interes – K. Floqi
38
5. STANDARDET E NJOHURIVE
5.1. STANDARDET E NJOHURIVE
CIKLI I
1. Të kuptuarit e të folurit direkt dhe të incizuar
Nxënësi është i aftë:

- të kuptojë dhe të zbatojë udhëzime të shkurtra dhe të qarta;
- të kuptojë dhe t’u përgjigjet pyetjeve të shkurtra dhe të thjeshta;
- të vërejë mendimin kryesor dhe detaje të caktuara si dhe informatën e kërkuar në tekstin që dëgjon (këngë e shkurtër, dialog,
përrallë, etj);
- të përdorë dhe të kuptojë përemrat vetorë, dëftorë, pronorë dhe pyetës, numrat deri 100, mbiemrat që tregojnë ngjyrë dhe
madhësi si dhe parafjalët (mbi, në, pas, para, përmbi, nën etj);
- të emërojë qeniet dhe sendet në përputhje me kuadrin tematik;
- të përdorë saktësisht kohët themelore të foljeve (e tashmja, e kryera, e ardhmja).
2. Të shprehurit gojarisht
Nxënësi di:
- të shqiptojë tinguj që nuk janë si gjuha e vet amtare ( tingujt e gjuhës shqipe);
- të njohë tingujt e gjuhës shqipe që nuk i ka gjuha e vet amtare: zanoret ë dhe y, si dhe bashkëtingëlloret dh, th, rr, x
- të recitojë dhe të këndojë këngë të thjeshta;
- t’u përgjigjet me gojë pyetjeve të mësuesit;
- të japë udhëzime dhe urdhra të thjeshta;
- të bëjë pyetje;
- të përdorë frazat e përvetësuara për qëllime të caktuara;
- të marrë pjesë në bisedë të shkurtër sipas modelit.
3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të shkruar
Nxënësi di:
- të dallojë formën me shkrim dhe me gojë të gjuhës;
- të përdorë alfabetin latin të gjuhës joamtare, pra alfabetin shqip (shkronjat e shtypit dhe të dorës, të vogla dhe të mëdha);
- të lexojë me zë dhe të shqiptojë saktë fjalët e njohura;
- të vërejë mendimin kryesor dhe të gjejë detaje/informata të caktuara në tekstin që lexon.
39
4. Shkrimi dhe të shprehurit me shkrim
Nxënësi di:
- të përshkruajë disa fjalë dhe fjali të shkurtra;
- të shkruajë disa fjalë sipas kujtesës;
- të shkruajë urime.
Nxënësi di:
- të përshëndesë dhe të kthejë përshëndetjen (mirëmëngjesi, mirëdita, mirëmbrëma, mirupafshim, natën e mirë, përshëndetje);
- të përdorë shprehjet e sjelljes së mirë (urdhëro, faleminderit, të lutem, më fal etj);
- të shprehë pëlqimin ose mospëlqimin e vet;
- të shprehë relacionet themelore hapësinore;
- të kërkojë dhe të japë informata lidhur me persona, sende dhe kafshë, kushtet atmosferike, pjesë të trupit, hapësira, pajisjet e
banesës, veshje, shkathtësitë dhe aftësitë, mjetet e komunikacionit);
- të përshkruajë shkurt persona, sende dhe kafshë.
CIKLI II
Nxënësit/et janë të aftë:

- të ndjekin udhëzime të thjeshta në gjuhën shqipe;
- të kuptojnë thelbin e tekstit, duke reaguar në mënyrë të caktuar jo verbalisht;
- të gjejnë të dhënat e caktuara, duke u përgjigjur shkurt në pyetjet e bëra;
- të dinë numrat nga 100 deri 1000, t’i lexojnë dhe t’i shkruajnë.
Nxënësit/et dinë:
- të bëjnë pyetje dhe të japin përgjigje;
- të marrin pjesë në bisedën e udhëhequr nga bashkëbiseduesi, me ndihmën e shtytësve vizualë ose të shkruar mbi tema të
njohura;
- të lexojnë dhe të kuptojnë tekstin e shkruar (nxënësit/et lexojnë tekste të shkurtra funksionale dhe të gjata);
- kuptojnë domethënien e tekstit, që përmban tematikën dhe leksikun e përpunuar gjatë mësimit.
40
3. Tregojnë që kanë kuptuar
- duke reaguar jo me gojë apo duke u përgjigjur në pyetje ose pohime që lidhen në mendime të shprehura qartë në tekst;
- duke përpunuar detyra të udhëhequra në formë të shkruar.
Nxënësit/et të dinë:
- të kopjojnë saktësisht disa fjalë të caktuara, udhëzime e tekste të shkurtra;
- të shkruajnë disa fjalë, fjali dhe udhëzime;
- të plotësojnë tekste të shkurtra.
- të përshëndesin dhe të kthejnë përshëndetjen;
- të shprehin relacione themelore të hapësirës;
- të shprehin pajtimin ose mos pajtimin me çfarë bisedohet;
- kërkojnë dhe japin informata në lidhje me kohën, aktivitetet e përditshme, ditëlindjet dhe datat, lëndët mësimore dhe orarin e
mësimit, shkathtësitë dhe aftësitë, marrëdhëniet mes njerëzve, dëshirat, profesionet, hobitë dhe interesimet, mjetet e
transportit;
- japin udhëzime dhe urdhra;
- shprehin pajtim dhe mospajtim;
- kërkojnë dhe japin sugjerime;
- japin shpjegime;
- përshkruajnë persona, kafshë, vende dhe ngjarje.
CIKLI III
- të ndjekin udhëzimet;
- të tregojnë se e kanë kuptuar thelbin e tekstit duke reaguar në mënyrë të përgjegjshme dhe me përgjigje të shkurtra në
pyetjet e bëra;
- të gjejnë të dhënat e kërkuara;
- të njohin qëndrimin e bashkëbiseduesit. Të dinë të shkruajnë dhe lexojnë në gjuhën shqipe numrat mbi 1000.
41
- të flasin me bashkëbiseduesin në interaksion të shkurtër të udhëhequr, me shtytëse vizuale (konkretizuese) ose të shkruar
mbi tema të njohura, por të gjera (të përshkruajnë njerëz, vende, ngjarje dhe eksperienca).
(Lejohen edhe gabimet gramatikore dhe gabimet në shqiptim dhe në intonacion).
3. Leximi dhe të kuptuarit e tekstit të shkruar
- të kuptojnë thelbin e tekstit të panjohur, i cili përmban një tematikë dhe leksik të njohur dhe vërejnë informata të rëndësishme.
- Tregojnë se kanë kuptuar:
- të përgjigjen në gjuhën shqipe si gjuhë joamtare, gojarisht dhe me shkrim;
- të punojnë detyra të udhëhequra;
- të bisedojnë në shqip mbi tekstin e shkruar/lexuar.
- të shkruajnë tekste të shkurtra funksionale me ndihmën e modeleve dhe fjalëve të dhëna;
- të shkruajnë për veten dhe të tjerët (pamja e jashtme, interesimet etj);
- të përshkruajnë ngjarje të thjeshta.
- (Lejohen herë pas here gabime në drejtshkrim dhe gabime gjuhësore që nuk prishin kuptimin).
- të përshëndesin dhe të kthejnë përshëndetjen;
- të prezantojnë veten dhe të tjerët;
- të pranojnë dhe të kërkojnë falje;
- të japin udhëzime dhe urdhra;
- të tregojnë moshën dhe përkatësinë;
- të shprehin relacionet themelore hapësinore;
- të shprehin pëlqimin dhe mospëlqimin;
- të shprehin pajtimin dhe mospajtimin;
42
- të kërkojnë dhe të japin sugjerime;
- të kërkojnë dhe të japin leje dhe të shprehin ndalesën;
- të shprehin detyrimin;
- të kërkojnë diçka në mënyrë të sjellshme;
- të ofrojnë diçka, të pranojnë dhe të refuzojnë;
- të shprehin leje, pajtim etj;
- të shprehin këshilla dhe vërejtje;
- të shprehin shkallë të ndryshme të mundësisë;
- të shprehen për pasojat;
- të shprehin gjykimin dhe vlerësimin si dhe të shpjegojnë mendimin.
43
6. KATALOGU PYETËS
CIKLI II
Përmbajtjet gjuhësore Aftësitë dhe funksionet gjuhësore
Të kuptuarit e të folurit të incizuar dhe direkt

- Emrat e përveçëm, të përgjithshëm dhe kolektivë Nxënësit/et:
o gjinia dhe numri i emrave; - kuptojnë të gjitha udhëzimet e thjeshta dhe reagojnë joverbalisht dhe
o gjymtyrët emërore (përcaktori dhe ndajshtimi); verbalisht duke përdorur gjuhën shqipe si joamtare;
- Mbiemrat: - kuptojnë mendimin kryesor, dinë të gjejnë të dhënat e kërkuara dhe
o përcaktorë; vërejnë detaje në tekstin që e dëgjojnë dhe i tregojnë ato duke punuar
o pronorë; detyra të thjeshta duke reaguar me gojë ose me shkrim;
o gjinia dhe numri i mbiemrave; - vërejnë disa rrethana jashtë tekstit p.sh. relacioni mes
o shkallët e mbiemrit. bashkëbiseduesve.
- Përemrat (vetorë, pyetës, dëftorë, pronorë)
Gjinia dhe numri i përemrave Të shprehurit gojarisht
- Numërorët themelorë dhe rreshtorë; Nxënësit/et përdorin intonacionin dhe shqiptimin e duhur (të mjaftueshëm):
- Foljet: - u përgjigjen pyetjeve dhe bëjnë vetë të tilla;
o foljet ndihmëse kam, jam, do - marrin pjesë në aktivitete të shkurtra nën udhëheqjen e mësuesit/es dhe
o kohët e foljeve: në biseda që zhvillohen duke përdorur gjuhën jo amtare shqipe;
tashme
kryer Leximi dhe kuptimi i tekstit të shkruar
ardhshme Nxënësit/et
o Mënyrat e foljeve: të shtjelluara - shqiptojnë mjaft saktësisht fjalët e njohura gjatë leximit me zë;
dëftore - mund të lexojnë vetë;
lidhore - mund të vërejnë mendimin kryesor, të kuptojnë detaje dhe të gjejnë
kushtore informatën e caktuar duke reaguar verbalisht ose jo në gjuhën shqipe si
habitore joamtare.
dëshirore - kuptojnë fakte të shkurtra të teksteve.
urdhërore
- Ndajfoljet e kohës, të vendit dhe të mënyrës. Të shprehurit me shkrim
Nxënësit/et:
- shkruajnë një tekst të shkurtër funksional sipas modelit;
- mendimet e tyre i shprehin me shkrim në fjali, në formë teksti të
shkurtër.
44
CIKLI III

Të kuptuarit e të folurit të incizuar dhe direkt
Emrat (e përveçëm, të përgjithshëm, kolektivë dhe të lëndës, emrat abstraktë
dhe foljorë); Nxënësit/et:
- gjinia dhe numri i emrave; - kuptojnë udhëzime më të ndërlikuara;
- lakimi i emrave, rasat (dallimi nga rasat e gjuhës amtare). - kuptojnë mendimet kryesore dhe detajet dhe mund të gjejnë të dhënat
e kërkuara dhe të dallojnë relacionet e kohës e të shkakut në tekstin që
Gjymtyrët emërore: Përcaktori dhe ndajshtimi; dëgjojnë;
- të dinë ta paraqesin dhe ta shpjegojnë mendimin e vet në lidhje me
Përemrat: - emërorë tekstin;
- mbiemërorë - të dallojnë ngjarjet dhe mendimet;
- gjinia, numri dhe lakimi i përemrave - të mund të njohin rrethanat jashtë tekstit dhe t’i komentojnë
(bashkëbiseduesi, situata, qëllimi i tekstit).
Mbiemrat:
- llojet e mbiemrave; Të shprehurit gojarisht
- gjinia dhe numri i mbiemrave;
- mbiemrat e caktuar dhe të pacaktuar Nxënësit/et kanë intonacion dhe shqiptim të mjaftueshëm dhe mund:
- lakimi i mbiemrave; - të fillojnë dhe të mbajnë mend fjalë nga ngjarje të ndodhura në të
- shkallët e mbiemrave. kaluarën, që ndodhin tani ose të ndodhin në të ardhmen;
- improvizojnë dhe parafrazojnë;
Numërorët: - përdorin gjuhën shqipe si joamtare për plotësimin e nevojave të
- themelorë dhe rreshtorë; përditshme për informata dhe shpjegime;
- të ndryshueshëm dhe të pandryshueshëm. - raportojnë, përshkruajnë dhe rrëfejnë.
Foljet, mënyrat dhe kohët e foljeve Leximi dhe kuptimi i tekstit të shkruar
- Mënyra dëftore:
- Koha e tashme; Nxënësit/et :
- Koha e kryer (e pakryer, e kryer e thjeshtë, e kryer, më se e kryer, e - gjatë leximit me zë shqiptojnë saktë fjalët e njohura dhe nuk krijojnë
kryer e tejshkuar); habi tek të panjohurat;
- Koha e ardhme dhe e ardhme e përparshme - mund të kuptojnë mendimet kryesore dhe detajet, gjejnë të dhëna të
kërkuara, vërejnë relacionet kohore dhe të shkakut në tekstin që
lexojnë dhe japin mendimet e veta mbi përmbajtjen e tekstit;
- dallojnë faktet dhe mendimet;
- mund të dallojnë rrethanat jashtë tekstit dhe i komentojnë
(bashkëbiseduesit, situata, qëllimi i tekstit);
45
Mënyra lidhore: - kuptojnë tekstet në gjuhën shqipe si joamtare;

- koha tashme; - mund të arrijnë të kuptojnë domethënien e fjalëve të panjohura duke
- koha e pakryer, e kryer dhe më se e kryer. përdorur kontekstin dhe kuptimin gramatikor;
Mënyra habitore: - mund të vërejnë relacionet në mes pjesëve të tekstit dhe rrjedhës së
- koha tashme; kallëzimit.
- koha e pakryer, e kryer dhe më se e kryer.
Mënyra dëshirore: Të shprehurit me shkrim
- e tashme;
- e kryer. Nxënësit/et dinë:
Mënyra kushtore: - të shkruajnë tekstet funksionale (letër, ditar, intervistë, anketë);
- e tashme; - të shkruajë një hartim të shkurtër;
- e kryer - të krijojnë vetë tekste të shkurtra (të shkruarit krijues) duke përdorur
Mënyra urdhërore: rregullat themelore të shenjave të pikësimit dhe të drejtshkrimit, si dhe
- e tashme (njëjës dhe shumës, veta II) rregullat e përvetësuara gramatikore dhe leksikun.
Format e pashtjelluara të foljes. (Dallimi nga gjuha amtare);
Foljet pavetore;
Ndajfoljet:
- Të kohës, vendit, mënyrës, sasisë.
Parafjalët;
Lidhëzat;
Pjesëzat;
Pasthirrmat.
Fjalitë:
- dëftore, pyetëse, dëshirore, urdhërore (pikësimi);
- të thjeshta, të zgjeruara, të përngjitura (periudhat).
Ligjërata e drejtë dhe e zhdrejtë
46
7. REKOMANDIME DIDAKTIKE
Qëllimi i këtyre rekomandimeve didaktike është për t’i ardhur në ndihmë mësuesit/es për realizimin e qëllimeve të caktuara, duke
përdorur njohuritë më të reja nga sfera e gjuhësisë së aplikuar, pedagogjisë dhe psikologjisë. Duke shfrytëzuar edhe përvojat
pozitive të deritashme lidhur me mësimin dhe ligjërimin e gjuhës shqipe si gjuhë jo amtare, të mos kufizohet puna krijuese e
nxënësve.
Mësuesi dhe nxënësi në ligjërimin bashkëkohor
- Në qendër të vëmendjes të ligjërimit bashkëkohor është nxënësi dhe procesi i mësimit. Jepini rëndësi moshës, aftësive,
nevojave, interesimeve dhe dëshirave të nxënësve tuaj.
- Mësuesi nuk është i vetmi burim i njohurive dhe i informatave. Detyra juaj është ta shtyni nxënësin që të shfrytëzojë edhe
burime të tjera dhe ta mësoni se si t’i përdorë ato.
- Përpiquni që atmosfera në klasë të jetë e këndshme dhe pa pengesa, njëkohësisht edhe atmosferë pune, sepse vetëm në një
atmosferë të tillë mund të kini sukses. Atmosfera e tensionuar dhe e frikës e bën çdo ligjërim të pasuksesshëm. Përdorni
metodën e motivimit pozitiv. Shmangni kritikën negative. Pranoni nxënësit/et si bashkëbisedues të barabartë duke krijuar
atmosferën e besimit të ndërsjellë (mësues-nxënës-mësues) do të ndjeheni më mirë edhe ju, edhe nxënësit/et tuaj. Ju dhe
nxënësit/et tuaja keni një detyrë të njëjtë: suksesi i tyre është edhe suksesi juaj.
Mos i lejoni vetes të harroni se krahas qëllimeve operative janë edhe qëllimet e përgjithshme:
- Le të jetë ligjërimi juaj si shtytës për zhvillimin e nxënësve tuaj në kuptimin intelektual, emocional, moral, krijues dhe estetik.
- Ligjërimi juaj duhet t’i kontribuojë formimit të personalitetit të pavarur, demokratik dhe empatik. Shembulli i juaj duhet të jetë i
afërt për ta. Inkurajoni vetëbesim dhe pavarësi, bashkëpunim dhe kulturë në dialog, tolerancë, kuptim dhe respektim të
llojshmërisë duke i përgatitur ata sa më mirë për një jetesë në një shoqëri multikulturore, siç është edhe vetë Mali i Zi dhe
vendbanimet ku bashkëjetohet me shqiptarët.
Gjatë punës me nxënësit/et duhet të kini parasysh
Vërejtja 1:
Në klasën e parë nxënësit/et mësojnë edhe gjuhën e vet amtare, kështu që kjo gjuhë si joamtare nuk duhet t’i pengojë në punën e
tyre. Në këtë moshë ata kryesisht janë më të lëvizshëm se në moshën e rritur, prandaj duhet të mbështeten me aktivitete fizike të
ndryshme, kështu që ligjërimi duhet të zhvillohet paralelisht me ndonjë aktivitet fizik.
Aftësitë motorike të tyre janë në fazën e zhvillimit dhe nuk duhet të harrohet se midis nxënësve ka edhe nga ata që e dinë pak
ose nuk e dinë aspak gjuhën shqipe, me ta duhet punë e diferencuar sidomos gjatë ngjyrosjes së vizatimeve etj. (Duhet të kihet
47
kujdes që p.sh. vizatimi i ngjyrosur jo mirë, meriton të njëjtën lëvdatë si ai i ngjyrosur si duhet).
Loja është faktor i rëndësishëm në jetën e fëmijës dhe në atë moshë loja është aktiviteti kryesor, kështu që do të ketë vend të
rëndësishëm edhe në mësimin e gjuhës në këtë nivel.
Imagjinata po ashtu ka vend të rëndësishëm në jetën e fëmijëve dhe për këtë duhet t’u jepet mundësi që ta zhvillojnë më shumë
duke qenë krijues gjatë orëve të gjuhës.
Në mënyrë që fëmijët të mbajnë mend më mirë duhet para së gjithash (pasi më mirë mbahet mend materiali që shihet) të përdorin
mjete vizuale (konkretizuese), siç janë fotografitë, vizatimet, posterët, sende të ndryshme, si dhe gjeste, pamje të fytyrës,
intonacion, situata të vërteta.
Volumi i kujtesës së fëmijës është më i vogël, përkatësisht me moshën, pra duhet të bëjmë kujdes për sasinë e informatave që
merr.
Fëmijët, kur mësojnë gjuhën e vet amtare, kanë qejf të përsërisin fjalët sa më shpesh, deri sa i mësojnë plotësisht. Kjo gjë duhet
shfrytëzuar edhe në mësimin e gjuhës shqipe si joamtare. Sigurisht, nuk bën të teprohet.
Kushtojini kujdes reagimit të nxënësve: ata me reagimin e tyre do t’u njoftojnë kur duhet ndalur përsëritja.
Fëmijët e kësaj moshe mësojnë relativisht ngadalë dhe harrojnë shpejt, kështu që është e nevojshme të përsëritet gjëja e mësuar
sa më shpesh, por duhet pasur kujdes që gjatë përsëritjes të përdoret edhe llojshmëria. Dihet se në këtë moshë fëmijët mërziten
shpejt.
Kujdesi dhe përqendrimi tek nxënësit/et e vegjël zgjat pak, prandaj dhe aktivitetet duhet të jenë të shkurtra. Megjithatë duhet ditur
se nëse u intereson, kujdesi i tyre mund të zgjasë shumë. Natyrisht, sa më shumë rritet mosha e tij, aq më shumë zgjat kujdesi
për të. Kujdesi është më i madh kur nxënësit/et janë aktivë, ndërsa më i vogël, kur ata qëndrojnë pasivë.
Kini parasysh që ndjenjat e fëmijës në këtë moshë mund të jenë të lëvizshme, kështu që fëmijët janë të prirë për “rrëshqitje”
emocionale. Studimet kanë treguar se fëmijët hidhërohen jashtëzakonisht shumë për shkak të dështimeve të tyre, të nënçmimeve
dhe përqeshjeve. Për fat të mirë, psikologët thonë se hidhërimi zgjat shkurt dhe fëmijët harrojnë shpejt shkakun e hidhërimit të
tyre.
Në vitet e para të shkollës, sa më e vogël të jetë mosha, aq më shumë fëmijët nuk duan të bashkëpunojnë me të tjerët dhe kanë
më tepër dëshirë të punojnë vetë. Ndaj duhet të jeni të kujdesshëm kur e organizoni punën me grupe apo në çifte. I nxitni fëmijët
për bashkëpunim dhe kur dëshirojnë të thonë diçka, të presin radhën, të dëgjojnë të tjerët etj. Zhvilloni tek fëmijët ndjenjat e
drejtësisë, shoqërisë dhe përgjegjësisë ndaj të tjerëve.
Fëmijët në të gjitha moshat i duan ngjyrat, por edhe kanë dëshirë të këndojnë dhe t’u këndohet.
48
Fëmijët i përjetojnë personazhet e përrallave dhe tregimeve dhe ndjenjat e të tjerëve.
Dhe në fund duhet ditur se edhe niveli i zhvillimit psikofizik duhet t’i përgjigjet moshës së nxënësve, sepse në këtë moshë
ekzistojnë shumë ndryshime individuale mes fëmijëve nga pikëpamja e aftësive, nevojave dhe interesimeve të tyre, jo vetëm në
mes grupeve të ndryshme moshatare, por edhe brenda një grupi.
Vërejtja 2:
Përveç qëllimeve të përgjithshme dhe operative, gjithmonë duhet të kini parasysh që nxënësit/et tuaj më të vegjël nuk duhet të
përjetojnë mësimin si ngarkesë të tepërt. Mësimi i gjuhës shqipe si gjuhë joamtare duhet të jetë një farë eksperience për ta.
Fëmijët duhet t’u gëzohen orëve të kësaj gjuhe, prandaj bëni gjithçka brenda aftësive tuaja që ligjërimi të jetë interesant dhe
argëtues dhe zgjoni tek ata, në sa më shumë mënyra, dëshirën për të mësuar.
Vërejtja 3:
Në vitet e para të shkollës, nxënësit/et duhet të fillojnë të zhvillojnë vetë respektin dhe detyra juaj është që t’u ndihmoni duke
shfrytëzuar atmosferën nxitëse, për t’i dhënë çdo fëmije, rregullisht, mundësinë që të përjetojë sukseset në mësim dhe lëvdatën
që shkon me të: rekomandohet që fëmijët të jenë sa më shumë të motivuar për punë, saktësisht për lëvdatat dhe shpërblimet,
sepse vetëm ashtu mund të fitojnë vetëbesimin (natyrisht lëvdatat dhe shpërblimet duhet të jenë të merituara, përndryshe humbin
kuptimin). Nëse fëmija përjeton dështim në shkollë, ai bëhet i pakënaqur dhe nuk është më aq aktiv si më parë.
Gjithashtu që të shmangni favorizimin e disa nxënësve të caktuar, mundohuni që të lëvdoni së paku 2 nxënës për një herë dhe të
mos lëvdoni nxënësit/et “më të mirë”. Fëmijët do të gëzohen, nëse ndjejnë që ju i doni. Lëvdoni dhe shpërbleni grupet dhe çiftet,
si edhe individët më të mirë.
Sa i përket motivimit, pajtohen edhe shkencëtarët, ai është njëri prej faktorëve më të rëndësishëm që ndikon në suksesin e
mësimit të gjuhës së huaj (shqipe) si joamtare. Tregoni entuziazëm, optimizëm dhe besim në aftësitë e fëmijëve dhe do të rrisni
motivimin e tyre.
Vërejtja 4:
Përdorimin e gjuhës amtare në këto orë, zvogëlojeni në masën më të vogël, por kurrë mos e bëni në dëm të realizimit të
qëllimeve të caktuara. Le të mësohen nxënësit/et që gjatë orës, të përdorin vetëm gjuhën shqipe si joamtare aq sa i lejon njohuria
momentale e gjuhës, ndërsa gjuhën e vet amtare ta përdorin me efikasitet kur duhet për të sqaruar e kuptuar diçka më mirë.
Megjithatë kur është fjala për nxënësit/et më të vegjël, këshillohet kujdes i veçantë, sepse nuk bën të tejkalohet masa e përdorimit
të gjuhës së huaj (shqipe) në klasë; fëmijët mund të habiten dhe të shqetësohen shumë, nëse tërë kohën do t’u flisnit atyre në një
gjuhë të çuditshme dhe të huaj për ta.
49
ZHVILLIMI I AFTËSIVE GJUHËSORE
Gjatë zgjedhjes së aktiviteteve kini kujdes për diferencimin dhe llojshmërinë.
1. Diferencimi
Zgjidhni ose përshtatni aktivitetet, në mënyrë që t’u përgjigjen stileve të ndryshme të mësimit (vizual, auditiv, kinestetik) dhe
niveleve të njohurive të nxënësve tuaj (nxënësit/et më të dobët dhe më të mirë). Nëse tërë kohën përdorni aktivitetet që i
përgjigjen vetëm një metode të mësimit, nxënësve që nuk u përgjigjet kjo metodë, do t’u krijohen pozita të pabarabarta dhe do të
mësojnë më vështirë e më ngadalë. Njësoj, nëse të gjitha aktivitetet kërkojnë nivel të lartë njohurish dhe shkathtësish gjuhësore,
nxënësit/et më të dobët do të jenë të pamotivuar dhe nuk do të mund të merrnin pjesë në to.
2. Llojshmëria
Kini parasysh se gjatë ndërrimit të formave të ndryshme të ligjërimit (puna frontale, individuale, në çifte dhe në grupe) si dhe
ndërrimit të aktiviteteve të shkurtra dhe të gjata, të qeta dhe me zhurmë, periudha e përqendrimit të kujdesit i jep ligjërimit një notë
llojshmërie dhe e bën motivimin më të suksesshëm.
Vërejtja 5:
Kur është fjala për zhvillimin e shkathtësive gjuhësore te nxënësit/et më të vegjël, deri në klasën e tretë, veçanërisht merremi me
zhvillimin e shkathtësive të dëgjimit, pra kuptimit të të folurit të gjallë (direkt) dhe të incizuar dhe zhvillimit të të shprehurit gojor.
Leximi dhe shkrimi kyçen shkallë-shkallë duke filluar nga klasa e tretë.
Për këtë, gjatë punës me nxënësit/et më të vegjël, duhet:

- të zhvillohen sa më tepër aftësitë e kuptimit të të folurit;
- të futen përmbajtjet gjuhësore në një mënyrë vizuale;
- të kërkohet nga nxënësit/et aktivitet dhe lëvizje;
- të mos kërkohet të flasin që në fillim.
Është mirë të përdoren këngët dhe përrallat që kërkojnë aktivitet fizik. Në program janë vënë qëllimisht edhe tekste që i kanë
mësuar në gjuhën malazeze.
50
KUPTIMI I TË FOLURIT TË GJALLË DHE TË INCIZUAR
Përdorni sa më shumë burime të teksteve autentike për dëgjim (këngë, përralla, biseda mes dy apo më shumë personave,
monologë të shkurtër, paraqitje të shkurtra, reklama televizioni dhe radio, lajme, pjesë nga emisionet apo seritë e radiotelevizionit,
pjesë nga filmat, tekste jo artistike etj., sepse kemi si qëllim të aftësojmë nxënësit/et që të kuptojnë të folurit e natyrshëm (të gjallë
apo të incizuar).
Edhe nëse gjatë ligjërimit përdorni incizime të teksteve autentike, kini gjithmonë parasysh që shqiptimi dhe intonacioni i
mësuesit/es shpesh ka ndikim vendimtar në shqiptimin dhe intonacionin e nxënësve të tij/saj, sidomos tek ata më të vegjlit.
Shqiptimi i mësuar gabim është shumë vështirë që të përmirësohet më vonë.
Mos harroni që aktivitetet për zhvillimin e aftësisë së kuptimit të të folurit duhen realizuar në tre hapa:
1. Dëgjimit të tekstit i paraprijnë aktivitetet me anë të të cilave zgjojmë interesimin e nxënësve për tekstin (duke parashikuar
përmbajtjen e tekstit në bazë të titullit, ilustrimeve, fotografive, teksteve të shkruara mbi të njëjtën temë), kontrollojmë njohjen e
temës dhe të leksikut (fjalët kyçe dhe frazat i shpjegojmë dhe i shënojmë në tabelë) dhe i njoftojmë ata me detyrën që do të bëhet
gjatë dëgjimit.
2. Gjatë dëgjimit, nxënësit/et punojnë detyra për kontrollin e të kuptuarit, të cilat kërkojnë përgjigje të shkurtra: detyra me dy ose
më tepër zgjidhje, detyra të tipit saktë/pasaktë, plotësimin e tabelës, plotësimin e vendeve të zbrazëta në tekst (nëse është e
nevojshme, nxënësit/et mund ta dëgjojnë disa herë tekstin).
3. Aktivitetet pas dëgjimit shërbejnë për të kontrolluar kuptimin e tekstit të dëgjuar dhe në këtë fazë rekomandohet integrimi me
aftësitë e tjera gjuhësore: mund të bëhet një rezyme e përbashkët e tekstit (jo përsëritje) mund të bisedohet mbi qëndrimet/idetë e
paraqitura në tekst . Të përgatitet dhe realizohet një dramatizim i tekstit, të imagjinohet një intervistë me një personazh nga teksti,
të paramendohet një projekt/hulumtim mbi problematikën e parashtruar në tekst etj.
TË SHPREHURIT ME GOJË
Ndihmoni nxënësit/et që të përgatiten mirë për aktivitetet gojore; zgjidhni së bashku temën dhe leksikun e nevojshëm për
përpunimin e saj dhe jepni mjaft kohë për t’u menduar.
Të suksesshme janë ato aktivitete që mundësojnë shkëmbimin e vërtetë të diturisë, informatave, ideve, mendimeve, pa marrë
parasysh a bëhet fjalë për aktivitetet e tipit me dialog ose monolog. Do të ishte mirë që në këto aktivitete të marrin pjesë sa më
shumë nxënës, çka fitohet në punën me çifte apo në grupe të vogla.
Shkathtësia e udhëheqjes së bisedës nuk është vetëm në shprehjen e qartë të mendimeve/qëndrimeve/ideve. Ajo përfshin edhe
aftësinë e të dëgjuarit aktiv, për këtë shkak nxënësit/et i mësojmë të dëgjojnë me kujdes atë që flet dhe të mos e ndërpresin pa
nevojë.
51
KUPTIMI I TEKSTIT TË SHKRUAR
Në mësim do të përdoren tekste të ndryshme autentike për lexim (këngë, përralla, dialogë, letra, prospekte, broshura, artikuj të
gazetës dhe pjesë të veprave letrare). Qëllimi ynë është të aftësojmë nxënësit/et që të lexojnë vetë dhe të kuptojnë tekste të
panjohura autentike (duke përdorur teknikën e duhur të leximit: lexim i shpejtuar për shkak të caktimit të idesë kryesore, leximi për
kërkimin e një informate specifike, leximi për të vërejtur detaje dhe domethënien implicite).
Leximit/dëgjimit të tekstit i paraprijnë aktivitetet me anë të të cilave zgjojmë interesimin e nxënësve për tekstin (duke parashikuar
përmbajtjen e tekstit në bazë të titullit, ilustrimeve, fotografive, bisedës mbi eksperiencat e nxënësve lidhur me problematikën e
përpunuar në tekst), kontrollojmë njohjen e temës dhe të leksikut (shpjegojmë fjalët kyçe dhe frazat) dhe i njoftojmë ata me
detyrën që do të bëhet gjatë e pas dëgjimit.
Kuptimi i tekstit mund të verifikohet gjatë apo pas leximit. Zgjedhja e aktiviteteve do të varet nga koha e verifikimit, ndërsa leximi,
kur kjo është e mundur të lidhet me të folurit dhe të shkruarit Më shpesh përdoren aktivitetet në vazhdim: përgjigjet e pyetjeve,
plotësimi i vendeve bosh në tekst/tabelë, mbledhja e pjesëve të përziera të tekstit në tërësi kuptimore ose renditje kronologjike,
detyra me shumë zgjidhje, detyrat e tipit saktë/pasaktë, t’u jepet titulli disa pjesëve të tekstit, përmbajtja e tekstit të lexuar (jo
përsëritje), biseda me nxënësit/et më të vegjël do të bëhet zakonisht në gjuhën amtare duke e lidhur me pjesë teksti, mbi
qëndrimet, idetë e paraqitura në tekst, dramatizimi i tekstit, intervista e imagjinuar me një personazh nga teksti, projekt/hulumtimi
mbi problematikën e paraqitur në tekst etj.
Vërejtja 6:
Në punën me të vegjlit, leximi dhe shkrimi kyçen dalëngadalë me ndihmën e:

- vizatimeve dhe fotografive të personave, sendeve, kafshëve;
- kartonëve me emra të personave, sendeve, kafshëve;
- posterëve apo kartonëve me shkronja latine;
- të teksteve autentike (mbishkrime, urime për ditëlindje, ambalazhe të ëmbëlsirave) etj.
52
TË SHPREHURIT ME SHKRIM
Për zhvillimin e aftësive të të shprehurit me shkrim mund të përdorim të ashtuquajturin shkrim të kontrolluar (transformimet e
fjalive, shkrim sipas modelit, sipas fotografisë, diagramit) ose shkrim mbi një temë të lirë (shkrimi i një letre, kënge, përralle,
dialogu, shpallje, raporti, komenti mbi një tekst, libër, film).
Ua tërhiqni vëmendjen nxënësve në rëndësinë e vetë procesit të shkrimit duke e pasur edhe ju vëmendjen aty dhe jo vetëm tek
produkti i shkrimit. I nxitni ata t’i përmbahen qasjes metodike të shkrimit: të menduarit mbi temën, shënimi i ideve, grupimi dhe
organizimi i mendimeve në paragrafë. Në këtë fazë nuk i duhet kushtuar shumë kujdes përsosmërisë gjuhësore. Vetëm pasi teksti
të fitojë formën e duhur, verifikohet saktësia e leksikut, rregullat gramatikore, drejtshkrimi dhe shenjat e pikësimit.
Shkrimi mund të zhvillohet në çifte dhe në grupe dhe jo vetëm në fazat fillestare, por edhe në të gjitha fazat e mësimit. Puna në
grup i jep nxënësit/et një ndjenjë sigurie dhe e liron nga frika e “turpit publik”, kështu që bëhet shpesh edhe më produktive dhe më
efikase se sa puna individuale.
Mësojini nxënësit/et që në fillim vetë ata, në mënyrë të pavarur, në çift apo në grup, të kontrollojnë punën e vet dhe pastaj të
kërkojnë ndihmën e mësuesit/es.
GRAMATIKA
Për mësimin e strukturave gramatikore sot përdoret kryesisht qasja induktive: nxënësit/et zbulojnë vetë strukturat e gjuhës dhe
formojnë rregullat lidhur me formën dhe përdorimin dhe pastaj i krahasojnë me rregullat gramatikore në tekstet
mësimore/gramatikat.
Strukturat gramatikore i kyçim dalëngadalë me shumë shembuj kuptimorë dhe i caktojmë me një numër të madh ushtrimesh në
situata të vërteta komunikimi. Detyrat duhet të jenë të llojllojshme, t’i mundësojnë nxënësve përdorimin e njohurive të mëparshme,
njohurive të përgjithshme dhe imagjinatës. Mësimi është më efikas, nëse strukturat janë të kyçura në tekst dhe nëse rrjedhin nga
ai, sepse i mundësojnë nxënësit/es kuptimin dhe reagimin përkatës.
Rikthimi ciklik në strukturat e mësuara më parë do t’u mundësojë nxënësve të përvetësojnë ose të automatizojnë përdorimin e
asaj që është mësuar. Për disa struktura gramatikore është e mjaftueshme që nxënësit/et t’i njohin dhe kuptojnë, ndërsa disa të
tjera duhet t’i dinë me precizitet më të vogël a më të madh.
Nxënësit/et nuk i riprodhojnë mekanikisht rregullat gramatikore apo rregullat e tjera që shpjegojnë strukturën gramatikore dhe
përdorimin. Njohja e rregullave nuk vlerësohet me notë.
53
Vërejtja 7:
Me moshat më të vogla përdorni teknikat e përqendrimit në kontekstet kuptimore dhe interesante. Ilustroni p.sh. dallimin mes
njëjësit dhe shumësit në emra me mjete vizuale (një libër- dy libra, një bankë- dy banka) pastaj kërkoni nga nxënësit/et që edhe
ata të bëjnë të njëjtën gjë duke përdorur mjete mësimore, orenditë në klasë, lodrat etj. Mund të bëni gabime gramatikore edhe me
qëllim dhe të kërkoni nga nxënësit/et që t’i vërejnë dhe t’i përmirësojnë. Nxënësit/et marrin pjesë me kënaqësi në “lojëra” të tilla
dhe kënaqen sidomos duke i dhënë detyra njëri-tjetrit.
LEKSIKU
Mësimi i leksikut merret si njëri prej elementeve më të rëndësishme në mësimin e gjuhës së huaj dhe duhet t’i kushtoni kujdes të
posaçëm. Për prezantimin e leksikut të ri mund të përdorni:
- sende, fotografi, gjeste, mimikë;
- fjalëformimin, (fjalë të parme, të prejardhura, të përbëra, të përngjitura);
- sinonimet, antonimet;
- caktimin e kuptimit të fjalëve në bazë të kontekstit;
- fjalorë të ilustruar, një gjuhësh dhe dy gjuhësh.
U tregoni nxënësve që leksikun nuk e përbëjnë vetëm fjalët më vete. U tërhiqni vëmendjen gjatë ushtrimeve. Mësojini të grupojnë
fjalë, p.sh. në grupe gramatikore ose semantike.
Përgatitni aktivitete për përsëritjen e leksikut të mësuar më parë.
PËRMIRËSIMI I GABIMEVE
Kur bëni përmirësimin e gabimeve, bëjeni atë në mënyrë nxitëse. Deri sa flasin, nxënësit/et nuk duhet të ndërpriten për gabimet
që mund të bëjnë. Evidentoni gabimet më të rëndësishme dhe tregojuni kur përfundon aktiviteti folës. Në detyrat me shkrim (teste
dhe hartime) shënoni gabimet dhe, nëse është e mundur, lejoni nxënësit/et që t’i përmirësojnë vetë. Jepuni nxënësve sa më
shpesh mundësinë që vetë ata të përmirësojnë gabimet, ose duke e bërë atë në çift ose me grupe.
54
DETYRAT E SHTËPISË
Qëllimi i detyrave të shtëpisë është kontrolli i njohurive dhe aftësive që fitojnë gjatë mësimit dhe në masë të caktuar nxitja e të
mësuarit vetjak. Duke planifikuar detyrat e shtëpisë, kini kujdes: rekomandohet që koha e kaluar në shtëpi nga nxënësi duke
punuar (shkrim, lexim, përsëritje) të mos jetë më e gjatë se një e treta e kohës së kaluar në orët e kësaj gjuhe, përkatësisht që të
mos kalojë më shumë se 15 minuta për orë në javë.
Vërejtja 8:
Detyrat e shtëpisë për më të vegjlit, para se të fillojnë të lexojnë dhe të shkruajnë mund të jenë, p.sh. të vizatojnë diçka, t’i thonë,
këndojnë, recitojnë diçka babait, nënës, familjarëve, të sjellin në shkollë lodrën e preferuar, fotografi nga albumi i familjes etj.
PROJEKTET
Puna në projekt zhvillon pavarësinë, bashkëpunimin dhe ndjenjën e përgjegjësisë te nxënësi, prandaj është e lidhur ngushtë me
autonominë e nxënësit/et dhe me zhvillimin e aftësive të mësimit individual.
Projekt i mirë është ai në të cilin detyra është e përkufizuar qartë dhe e përshtatur me njohuritë dhe aftësitë e nxënësve. Kur
caktohet qëllimi, nxënësve u duhet dhënë mundësia të zgjedhin vetë se në cilën mënyrë do të realizojnë si dhe t’i ndajnë vetë
detyrat dhe përgjegjësitë.
Për punën në projekt mund të ndahet koha edhe në orët e rregullta, por është shumë e mundur që nxënësit/et do të duhet të
takohen edhe jashtë orëve, prandaj, në fillim është e nevojshme të përcaktohet data deri kur do të duhej të përfundonte projekti,
sepse ai duhet t’i përshtatet të gjithëve, edhe nxënësit, edhe mësuesit.
Kur të vijë koha, prezantimi i projektit është më mirë të organizohet në fillim të orës dhe jo më shumë se një prezantim për një orë.
Prezantimet mund të kenë formën e gazetave të murit, posterëve me fotografi dhe tekste të shkruara, shfaqje të përcjella me
projektor, incizime në video ose broshura.
Ja edhe disa ide:

1. Në klasat më të ulëta të shkollës fillore mund të punohen projekte në temat si më poshtë:
- familja ime, shoku më i mirë, shoqja më e mirë;
- dhoma ime, shtëpia ime, rruga;
- kanakarët e shtëpisë sime;
- raporti mbi ofertat e shitores lokale të kanakarëve shtëpiakë;
- lodrat e mija më të dashura etj.
2. Paraqitjet mund të përgatiten edhe mbi temat siç janë: shkrimtari im i dashur, personazhi historik, grupi muzikor më i dashur,
aktori, filmi, shfaqja teatrale etj.
55
AUTONOMIA E NXËNËSIT
Arsimtari nxit dhe zhvillon pavarësinë e nxënësve përmes aktiviteteve dhe detyrave që mundësojnë nxënësin të marrë
përgjegjësinë për mësimin vetjak dhe të përdorë dijen e fituar në kontekstin formal në klasë dhe jashtë saj. Nga kjo del që, në
këto orë, nxënësit/et duhet, përveç njohurive gjuhësore dhe socio-pragmatike të përvetësojë edhe njohuri lidhur me vetë procesin
e mësimit.
Prandaj:
- Udhëzoni nxënësit/et si të mësojnë më lehtë dhe më shpejt, si të ruajnë atë që kanë mësuar dhe si ta përdorin njohurinë në
situata të reja, jashtë klasës (bisedoni me ta mbi strategjinë dhe metodat që përdorin në mësimin e gjuhës së huaj dhe u
mësoni metodat e reja).
- I njihni me qëllimet dhe përmbajtjet e aktiviteteve, detyrave, materialet dhe strategjitë e mësimit që ata implikojnë.
- Në nivel të lartë të mësimit, kyçni në adaptimin dhe zgjedhjen e materialeve mësimore kudo ku të jetë e mundur.
- I nxitni që në mënyrë të pavarur të arrijnë njohuri të reja, të planifikojnë, të organizojnë, të përcjellin dhe të verifikojnë
njohuritë.
Vërejtja 9:
Ja edhe disa ide që mund t’i shfrytëzoni në punën me nxënësit/et e vegjël:

- u shpjegoni fëmijëve që, nëse i ruajnë vizatimet ose fotografitë e sendeve që i kanë mësuar me emrin në gjuhën shqipe, do
t’u ndihmojnë më vonë të kujtohen çfarë kanë mësuar në klasë;
- nxitni ata të bëjnë grupe fjalësh duke përdorur burime të ndryshme siç janë p.sh. fjalorët e ilustruar, shënimet në gjuhën
shqipe, në ambalazhet e ëmbëlsirave dhe mbishkrimet në rroba, filma vizatimorë apo programe për fëmijë në gjuhën shqipe
etj.
- kurdo që të jetë e mundur, jepuni fëmijëve mundësinë e zgjedhjes në mes të dy apo më tepër aktivitetesh, dy detyra shtëpie
etj.
56
PORTOFOLI EUROPIAN GJUHËSOR
Portofoli evropian gjuhësor ka si bazë besimin që më mirë përparohet me analizën personale të vetë procesit të të mësuarit.
Termi portfolio zakonisht përdoret për shënimin e punimeve të zgjedhura të artistëve ose krijuesve të tjerë me të cilat ata i
prezantohen mentorëve të rëndësishëm ose klientëve. Portofoli evropian përmban tri elemente: pasaportën, biografinë
gjuhësore dhe dosjen.
Pasaporta përmban certifikata zyrtare dhe dëshmi mbi kompetencat e arritura gjuhësore si edhe pjesën për shënimin e
rezultateve të vetëvlerësimit dhe vlerësimit intern dhe ekstern në shkollë.
Biografia gjuhësore është pjesë e portofolit e rezervuar për të arsyetuarit mbi të mësuarit e vet, për vlerësimin e njohurive të
arrira, përparimin dhe planifikimin.
Dosja përmban punime të zgjedhura të nxënësve/eve që ilustrojnë dijet dhe aftësitë e dhëna në biografinë gjuhësore dhe në
pasaportë.
Shfrytëzoni njërën nga idetë e mësipërme në të mësuar. Do ta bëni procesin e mësimit më transparent dhe do t’i nxitni nxënësit/et
që të marrin gradualisht përsipër mësimin e vetvetes.
Vërejtja 10:
Me nxënësit/et më të vegjël mund të shfrytëzohet ideja e dosjes, pra ideja që lidhet me ruajtjen e punimeve të nxënësve/eve, të
cilat shërbejnë si ilustrim i dijeve dhe i aftësive të tyre.
8. KORELACIONET MES LËNDËVE

Mësimi i gjuhëve të huaja është pak a shumë i lidhur me të gjitha sferat e mësimit: shkencat natyrore dhe shoqërore, arti,
informatika dhe kultura fizike. Kjo lidhje është veçanërisht e ngushtë me mësimin e gjuhës amtare. Njohuritë e fituara nga lëndët e
tjera përbëjnë kuadrin tematik, kurse ato që fitohen në orën e gjuhës amtare janë shpesh pikënisje në mësimin e gjuhës së huaj,
në këtë rast të gjuhës shqipe, si gjuhë joamtare.
57
9. MËNYRA E KONTROLLIT TË NJOHURIVE DHE VLERËSIMI

Kontrolli dhe vlerësimi i njohurive bëhet në përshtatje me parimet e programit mësimor. Kontrolli është pjesë përbërëse e mësimit
dhe bëhet në çdo orë. Qëllimi i kontrollit të njohurive është që nxënësit/es t’i jepet informim mbi arritjet e tij/saj, ndërsa për
mësuesin tregon se në ç’masë realizohen synimet e përcaktuara në program. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit/et analizon
rezultatet e kontrollit dhe vlerësimit dhe planifikon aktivitete të mëtejshme, duke u përpjekur të nxitë motivimin e nxënësve/eve.
9.1. Kontrolli diagnostik, i rregullt dhe përfundimtar
Kontrollin diagnostik e përdorim në fillim të vitit shkollor për të vërtetuar se sa dinë nxënësit. Rezultatet e këtij kontrolli nuk i
vlerësojmë dhe as nuk i përdorim për klasifikimin e nxënësve/eve.
Kontrolli i rregullt përdoret gjatë tërë vitit shkollor dhe na tregon se në ç’masë realizohen qëllimet e vendosura.
Kontrolli përfundimtar i dijeve (intern/ekstern) bëhet në fund të periudhës ose ciklit shumëvjeçar, si tregues i nivelit të përgjithshëm
të njohurive.
9.2. Teknikat e kontrollit të dijeve
Teknikat e kontrollit të dijeve duhet të jenë në pajtueshmëri me metodat e të mësuarit të nxënësve/eve. Më shpesh kjo është
vështrim i sjelljes gjuhësore gojore të nxënësit/et gjatë aktiviteteve mësimore, gjegjësisht gjatë punës individuale dhe punës në
çift apo në grupe. Në bazë të kritereve të caktuara më herët, mësuesi shënon rregullisht vërejtjet e tija mbi saktësinë e shqiptimit,
rrjedhshmërinë, qartësinë e shprehjes së mendimeve, rregullave gramatikore, leksikut të begatë dhe të përshtatshëm, shembujve
që tregohen për realizimin e qëllimeve, aftësisë për t’’u gjetur në situata të reja.
9.3. Vlerësimi
Vlerësimi është përshkrues dhe bëhet në përshtatje me vlerësimin përshkrues në lëndët e tjera të procesit mësimor.
58
10. RESURSET PËR REALIZIMIN
10.1. Kushtet materiale
Mësimi zhvillohet në klasën e pajisur me kasetofon, grafoskop dhe mjete vizuale (posterë, harta etj.).
Një punë më cilësore mundëson klasa e specializuar me TV, video, grafoskop, aparat për fotokopjim dhe literaturë për nxënësit.
Rekomandohet herë pas here edhe përdorimi i kompjuterëve; një kompjuter dy nxënës, kompjuterët janë në rrjet dhe të lidhur me
internetin.
Biblioteka e shkollës është e pajisur me fjalorë, gramatika, revista, letërsi artistike dhe manuale për punë individuale të nxënësve.
10. 2. Literatura
Krahas literaturës së caktuar në programin mësimor për mësimin e gjuhës amtare, të cilën mësuesit e kanë pasur në dispozicion,
rekomandojmë që të përdorin edhe këtë literaturë shtesë për gjuhën shqipe si joamtare:
- B. Ostojiq: Për të shprehurit në gjuhën letrare malazeze II, Nikshiq, 1999

- Bahri Beci: Teksti mësimor i Gjuhës shqipe nga klasa I deri në klasën IX të shkollës fillore nëntëvjeçare
- Drejtshkrimi i gjuhës shqipe, 1973
- Fjalori i Shqipes së sotme (Botim i Akademisë së shkencave të RSh)
- Rami Memushaj: Shqipja standarde, si ta flasim dhe ta shkruajmë
- Gj. Shkurtaj - Enver Hysa: Gjuha shqipe për të huajt dhe shqiptarët jashtë atdheut
11. PROFILI DHE PËRGATITJA PROFESIONALE E MËSUESVE/EVE DHE BASHKËPUNTORËVE

PROFESIONALË
Mësimin e gjuhës shqipe si gjuhë jo amtare mund ta zhvillojnë mësuesit/et që kanë përfunduar studimet e gjuhës dhe letërsisë,
letërsisë e gjuhës, të letërsisë krahasuese dhe të letërsisë së përgjithshme si dhe teorisë së letërsisë në fakultetet filozofike dhe
filologjike në vend ose kanë Diploma të barasvlershme nga Universitetet e tjera përreth, të nostrifikuara më parë nga organet
zyrtare përkatëse.
59
60
Predmetni program
ALBANSKI JEZIK KAO NEMATERNJI – fakultativna nastava
I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX
razred devetogodišnje osnovne škole
61
62
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

ALBANSKI JEZIK KAO NEMATERNJI
NASTAVNI PROGRAM
ALBANSKI JEZIK KAO NEMATERNJI
Fakultativna nastava
2. ODREĐENJE PREDMETA
b. Položaj, priroda i namjena predmetnog programa
Albanski jezik kao nematernji uči se u osnovnim školama onih područja gdje je maternji jezik učenika crnogorski jezik a gdje živi i
albanska nacionalna manjina i uči se od prvog do devetog razreda. Znanja iz ovog predmeta provjeravaju se na kraju prvog i
drugog ciklusa (interna provjera znanja) i na kraju trećeg ciklusa, odnosno osnovne škole (eksterna provjera znanja).
Nastava nematernjeg jezika ima zadatak da posredstvom njega pomogne učeniku/-ci da se osposobi da na slobodan, kreativan i
kulturan način upozna identitet manjine, odnosno nacionalne ili etničke grupe, koja živi zajedno s njegovom nacijom.
Kasnije, učenjem književnosti razvija svoju predodžbu o svijetu, drugim ljudima, o njihovom iskustvu i mašti. Razvijajući i poštujući
albanski jezik i kulturu, učenici/-e uče da postoji jedna druga kultura i jezik, koju treba takođe cijeniti. Učenje albanskog jezika kao
nematernjeg orijentiše učenike/-ce da poštuju kulturnu baštinu Albanaca, pošto jedan veliki dio njihovog intelektualnog bogatstva
živi u jeziku i posredstvom njega.
Opšti cilj učenja albanskog jezika kao nematernjeg jeste da ojača učenikovu želju da se izražava i komunicira sa ljudima koji žive
u ambijentu sredine kojima službeni jezik nije maternji.
Učenik treba da ovlada čitanjem i pisanjem i da se razvije u dobrog čitaoca i pisca, kao i vještinama potrebnim za primanje i
davanje informacija. On treba da razumije, čita i piše različite vrste tekstova; da ima sposobnost zaključivanja, selektiranja i
procjenjivanja, da bira stil pisanja koji odgovara željenim ciljevima; da procjenjuje praktičnost svojih vještina i da ih usavršava.
63
Osnovni elementi nastave jezika su učenje jezika i usvajanje znanja o jeziku, tako da da je ovo i srž nastave albanskog jezika kao
nematernjeg:
- osposobljavanje učenika da uspješno komuniciraju usmeno i pismeno na ovom jeziku;

- stvaranje jedne dobre linguističke baze za dalje izučavanje jezika.
Osim toga, nastava ovog jezika obuhvata i druge obrazovne i edukativne sadržaje (vidi: Opšti ciljevi predmetnog programa).
b. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave
Razred Broj časova nedjeljno

I 2
II 2
III 2
IV 2
V 2
VI 2
VII 2
VIII 2
IX 2
64
3. OPŠTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA
Ciljevi i zadaci albanskog jezika kao nematernjeg u osnovnoj školi baziraju se na poštovanju potreba učenika i društva, kao i
kompetencijama koje omogućavaju ispunjavanje tih potreba.
Nastava albanskog jezika kao nematernjeg po ovom programu ima za cilj:
- omogućiti učeniku da razvije svoju sposobnost razumijevanja izvan granica maternjeg jezika;
- stvoriti dobru jezičku osnovu za dalje izučavanje jezika;
- osposobiti učenike/-ce da počnu preuzimati odgovornost za svoje učenje i znanje, odnosno da počnu da grade svoje zahtjeve
kao korisnici jezika i da formiraju lične ciljeve i da se zalažu da ih isprave, pripremajući se za samostalno i kontinuirano
učenje;
- potaknuti normalan razvoj ličnosti učenika u intelektualnom, emocionalnom i moralnom smislu kao i kreativnost i osjećaj za
lijepo;
- doprinijeti formiranju jedne autonomne, demokratske, empatičke ličnosti, koji će razvijajući svoja znanja o jednoj drugoj naciji
ili kulturi, istovremeno razvijati svijest o svojim kulturnim vrijednostima, biti u stanju da na adekvatan način djeluje u
interkulturalnoj i mnogojezičkoj sredini.
Za razvijanje gore navedenih ciljeva, učenici/ce usvajaju druga znanja i jezičke vještine.
Lingvističke (jezičke) kompetencije
Učenici:
- poznaju strani jezik na fonetskom, morfolološkom, sintaksičkom, semantičkom, leksičkom i tekstualnom nivou i
osposobljavaju se za usmenu i pismenu komunikaciju.
Sociolinguističke kompetencije
Učenici:
- razvijaju sposobnost razumijevanja tekstova imajući u vidu njihov cilj kao i vantekstualne okolnosti sporazumijevanja;
- usvajaju odgovarajuće načine usmenog sporazumijevanja i neverbalne reakcije.
Diskursivna kompetencija
Učenici razvijaju strategije koje im omogućavaju da stvore odgovarajući tekst usmeno ili pismeno (organizuju, strukturiraju i
prilagođuju poruku).
65
Poznavanje strategije za rješavanje problema u komunikaciji
Učenici :
- razvijaju strategije za rješavanje nesporazuma i prevazilaženje barijera u razgovoru.
Socio-kulturna znanja
Učenici:
- uče važne društvene i kulturne aspekte svijeta u kojem žive i postaju svjesniji za sličnosti i razlike između svoje i kulture u
okruženju.
Poznavanje strategija samostalnog učenja
Učenici:
- uče i razvijaju strategije samostalnog učenja (aktivnost koju koriste tokom usvajanja, čuvanja i korišćenja znanja) sa kojim se
osposobljavaju za učenje u kontinuitetu.
66
4. SADRŽAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA
Predložene teme i sadržaje nije potrebno obraditi po gore navedenom redu, ali tokom planiranja nastave potrebno je da se pridaje
važnost činjenici da su neka znanja obavezna za usvajanje drugih znanja.
Za predložene aktivnosti, nastavnik može da sam bira oblike rada (individualni, rad u paru, grupi ili frontalni).
I CIKLUS
I RAZRED
TEMATSKI OKVIR:
Moja porodica, drugovi i ja, moj kabinet, opremanje škole (namještaj), kućni ljubimci, divlje i domaće životinje, moje igračke,
praznici (rođendan, Nova Godina itd.).
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadržaji Korelacije
1. Razumijevanje direktnog i 1. Maternji jezik

snimljenog govora - gramatički i fonološki sistem
crnogorskog jezika;
Učenik treba da nauči: Slušaju kratke tekstove i reaguju - elementi dramatizacije (dijaloga).
- da razumije i primijeni jasna i uglavnom na neverbalan način
jednostavna uputstva (preporuke); (crtanjem, bojanjem, ređanjem slika, Matematika
- da razumije i odgovara na jasna i oblikovanjem i obrađivanjem stvari od - brojevi do 10.
jednostavna pitanja; različitih materijala, fizičkim
- da razlikuje glavnu misao i da nađe akivnostima, mimikom, gestovima ili Priroda i društvo
određene detalje u tekstu kojeg raznim pokretima) a rjeđe usmeno - “Ja” u školi i u porodici;
sluša kao na pr. kratka pjesma, (izgovaranjem riječi i kratkih odgovora); - porodični praznici i proslave.
dijalog, bajka i dr.
- da koristi i razumije lične zamjenice Fizičko vaspitanje
Ja, ti, on (ona), mi, vi, oni (one); - igre i gestovi;
Pokazne zamjenice: ovaj, ova; taj, - kretanje uz pratnju muzike.
ta;
Upitne zam jenice: ko? koji? koja? Muzička kultura
Posvojne zamjenice: moja, tvoja, - pjevanje pjesama i osjećaj za
njegova (njezina), naša, vaša, muzikalnost i ritam
njihova;
- brojeve do 10; Likovna kultura
- pridjeve koji pokazuju veličinu i boju; - crtanje i obrada postera sa različitim
- da imenuje bića i predmete u skladu tehnikama.
sa (okvirnom) temom.
67
2. Usmeno izražavanje 2.
Učenik treba da nauči da:

- izgovara glasove kojih nema u - recituju, pjevaju, broje;
njegovom maternjem jeziku i da - učestvuju u jezičkim igrama;
imitira intonaciju onoga što čuje; - daju i izvršavaju jednostavna
- da recituje i pjeva jednostavne uputstva i naredbe;
pjesme; - učestvuju u igli uloga;
- da reaguje verbalno na pitanja i - igraju u raznim scenskim
zahtjeve nastavnika; prikazima (dramatizacijama);
- da daje jednostavna preporuke i - učestvuju u kratkim razgovorima
naredbe; sa nekim drugim
- da postavlja pitanja; učenikom/nastavnikom;
- da koristi usvojenu frazeologiju u - stimulišu razgovore u različitim
dijalogu. situacijama.
3. Jezičke funkcije
Učenik treba da nauči da:

- da pozdravi i uzvrati pozdrav
(dobro jutro, dobar dan, dobro
veče, doviđenja, laku noć,
pozdrav);
- da koristi izraze lijepog
ponašanja (izvoli, hvala, molim,
izvini);
- da predstavi sebe i druge
- (drugove, članove porodice);
- da izrazi pripadnost;
- da kaže koliko mu je godina;
- da daje jednostavne naredbe;
- da imenuje ličnosti, predmete i
životinje (boja i veličina);
68
II RAZRED
TEMATSKI OKVIR:
Moja porodica, drugovi i ja, moj kabinet, školska oprema, kućni ljubimci, divlje i domaće životinje, moje igračke, praznici
(rođendan, Nova Godina i dr.).
1. Razumijevanje direktnog i Maternji jezik

snimljenog govora 1. - gramatički i fonološki sistem
crnogorskog jezika;
Učenik treba da nauči :
- da razumije i primijeni jasna i Slušaju kratke tekstove i reaguju
jednostavna uputstva (preporuke); uglavnom na neverbalan način (na pr.:
- da razumije i odgovara na jasna i crtanjem, bojanjem, ređanjem slika, Priroda i društvo
jednostavna pitanja; oblikovanjem i obradom predmeta od - “Ja” i moja hrana;
- da razlikuje glavnu misao i da nađe različitog materijala, fizičkim - vremenske promjene.
određene detalje u tekstu kojeg aktivnostima - mimikom, gestom ili
sluša kao na pr. kratka pjesma, pokretom i dr.) i verbalno (izgovaranjem Fiztičko vaspitanje
dijalog, bajka i dr. kratkih riječi i odgovora). - igre i gestovi;
- da koristi i razumije lične zamjenice - kretanje uz pratnju muzike.
Ja, ti, on (ona), mi, vi, oni (one);
Pokazne zamjenice: ovaj, ova; taj, Muzička kultura
ta; - pjevanje pjesama
Upitne zamjenice: ko? koji? koja? - razvijanje osjećaja za muzikalnost i
Posvojne zamjenice: moja, tvoja, ritam
njegova, naša, vaša, njihova;
- brojeve do 20; Likovna kultura
- pridjeve koji pokazuju veličinu i boju; - crtanje i obrada postera sa različitim
- prijedloge (na, ispod, u, iza, prije, tehnikama.
iznad i dr.);
- da imenuje bića i predmete u skladu
sa tematskim okvirom.
- da pravilno koristi osnovna
glagolski oblici (prezent, prošlo i
buduće vrijeme).
69
Učenik treba da nauči:

- da izgovara glasove kojih nema u - recituju, pjevaju, broje;
njegovom maternjem jeziku i da - učestvuju u jezičkim igrama;
imitira intonaciju onoga što čuje; - daju i zvršavaju jednostavne
- da recituje i pjeva jednostavne naredbe i uputstva;
pjesme; - učestvuju u igri uloga;
- da reaguje verbalno na pitanja i - učestvuju u raznim scenskim
zahtjeve nastavnika; igrama;
- da daje jednostavna uputstva i - učestvuju u kratkim razgovorima
naredbe; sa nekim drugim
- da postavlja pitanja i da koristi učenikom/nastavnikom;
isprobane fraze za određene - stimulišu razgovore u različitim
ciljeve; situacijama.
- da učestvuje u kratkom razgovoru
po modelu.

- da pozdravi i uzvrati pozdrav
(dobro jutro, dobar dan, dobro
veče, doviđenja, laku noć,
pozdrav);
- da koristi izraze lijepog ponašanja
(izvoli, hvala, molim, izvini);
- da daje i prima informacije o
ljudima, predmetima (stvarima),
životinjama, i dr.);
- da izrazi saglasnost i
nesaglasnost
- da izrazi osnovne prostorne
relacije.
70
III RAZRED
TEMATSKI OKVIR:
Moja porodica, drugovi i ja, moj kabinet, moje tijelo i odjeća, kućni ljubimci, divlje i domaće životinje, moja kuća, moje igračke,
moja hrana, vještine i sposobnosti, saobraćajna sredstva, vrijeme, praznici (rođendan, Nova Godina).
1. Razumijevanje direktnog i 1.
snimljenog govora
Maternji jezik
Učenik treba da nauči: Učenici/-ce: - gramatički i fonološki sistem
- da razumije i primijeni jasna i Slušaju kratke tekstove i reaguju crnogorskog jezika;
jednostavna uputstva; uglavnom na neverbalan način
- da razumije i odgovara na jasna i (na pr.: crtanjem, bojanjem, ređanjem
jednostavna pitanja; slika, povezivanjem slika sa Priroda i društvo
- da razlikuje glavnu misao i da nađe tekstovima, bilježenjem tačnih, - “Ja” i moja hrana;
određene detalje u tekstu kojeg odnosno netačnih konstatacija, - vremenske promjene.
sluša kao na pr. kratka pjesma, oblikovanjem i obradom predmeta od
dijalog, bajka i dr. različitog materijala, fizičkim Fizičko vaspitanje
- da koristi i razumije lične zamjenice aktivnostima, i verbalno (izgovaranjem - igre i gestovi;
Ja, ti, on (ona), mi, vi, oni (one); kratkih riječi i odgovora), - kretanje uz pratnju muzike.
Pokazne zamjenice: ovaj, ova; taj, dopunjavanjem teksta, ispunjavanjem
ta; tabela); Muzička kultura
Upitne zamjenice: ko? koji? koja? - pjevanje pjesama
Posvojne zamjenice: moja, tvoja, - razvijanje osjećaja za muzikalnost i
njegova, naša, vaša, njihova; ritam
- brojeve do 100;
- pridjeve koji pokazuju veličinu i boju;
- prijedloge (na,u, iza, ispred, iznad,
ispod i dr.);
- da imenuje bića i predmete u skladu
sa (okvirnom) temom.
- da pravilno koristi osnovne
glagolske oblikei (sadašnje, prošlo i
buduće vrijeme).
71

- da izgovara glasove koji h nema - recituju, pjevaju, broje;
u njegovom maternjem jeziku i da - učestvuju u jezičkim igrama;
imitira intonaciju onoga što čuje; - daju i izvršavaju naredbe i
- da recituje i pjeva pjesme; uputstva;
- da reaguje na verbalan način na - učestvuju u igri uloga;
pitanja i zahtjeve nastavnika; - igraju u raznim scenskim
- da daje uputstva i naredbe; prikazima;
- da postavlja pitanja; - učestvuju u kratkim razgovorima
- da koristi isprobane fraze za sa nekim drugim
određene ciljeve; učenikom/nastavnikom;
- da učestvuje u kratkom razgovoru
- stimulišu razgovore u normalnim
po modelu;
situacijama.
3. Čitanje i razumijevanje pisanog 3. 3.
teksta
Učenik treba da nauči
čitaju glasno nekoliko riječi i - latinska azbuka albanskog jezika
- da razlikuje pisanu i usmenu -
kratke tekstove; (štampana, pisana, velika i mala
formu jezika;
- da poznaje latinicu (štampana, - ređaju riječi u kratkim slova).
pisana, velika i mala slova); rečenicama;
- da čita glasno i da izgovara - povezuju slike predmeta, - Dijakritična slova
pravilno poznate riječi; životinja i dr. sa njihovim dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh
- da prepoznaje glavnu misao i da imenima.
nađe određene detalje/informacije
u tekstu kojeg čita;
4. Pisanje i pismeno izražavanje 4.

- da napiše nekoliko riječi i kratkih - Prepisuju ili pišu na osnovu Glasovi ë, y , rr, dh, th, x kojih nema
rečenica; sjećanja riječi ili kratke rečenice; u (njegovom) maternjem jeziku
- da napiše nekoliko riječi po - Prave (mini)rječnike sa slikama
sjećanju; za sebe ili gomile riječi.
- da piše čestitke.
72
Učenik treba da nauči: - pozdravi: dobro jutro, dobar dan,

- da pozdravi i uzvrati pozdrav do viđenja…
(dobro jutro, dobar dan, dobro - izrazi lijepog ponašanja : Molim,
veče, doviđenja, laku noć, hvala, izvinite …
pozdrav);
- da koristi izraze lijepog
ponašanja (izvoli, hvala, molim,
izvini);
- da traži i daje informacije (u vezi
sa dijelovima tijela, prostora,
kućni namještaj, odjeće,
sposobnosti i vještine,
saobraćajna sredstva;
- da kratko opiše likove,
predmete i životinje.
PREDLOŽENI TEKSTOVI ZA I CIKLUS
I razred II razred III razred
Narodne uspavanke Pomozite drugu - Čajupi Vuk i jagnje - narodna

Semafor – A. Huruglica Nova Godina – A. Deva Moj prijatelj – T. Hatibi
Proljeće – J. J. Zmaj Decembar – D. Đurišić Hortenzija – J. J. Zmaj
Dijete i ptica - Dž. Beqaraj Pčela i golub – narodna Zec i kornjača - narodna
Lav i miš – narodna basna Dvije koze – K. Kristoforidhi Budi smio – N. Mjeda (odlomak)
Lisica i gavran – narodna Mali svici – Ć. Guranjaku U bakinom krilu – A. Četa (odlomak)
Učiteljev glas – T. Hatibi Mislite o drugima – L. Gurakući Jesen i zima – B. Dedja
Najlepše ruke – R. Deda Pas i njegova sjenka - narodna
Zeko – R. Hodža Zemlja je blago - narodna
73
II CIKLUS
IV RAZRED
TEMATSKI OKVIR
Moja porodica, moj kabinet i škola, drugovi i ja, moje igračke, kućni ljubimci, biljni i životinjski svijet, moja kuća, moja hrana,
vještine i sposobnosti, saobraćajna sredstva, vremenski uslovi, praznici (rođendan, Nova Godina), pokazivanje vremena i
godišnjih doba.
1. Razumijevanje direktnog i 1. - nazivi predmeta, bića i Maternji jezik

snimljenog razgovora fenomena; - gramatički i fonološki sistem
- opšte i lične imenice; crnogorskog jezika;
Učenik treba da nauči: Učenici/-ce: - riječi koje označavaju osobine
- da razumije i primijeni jasna i Slušaju tekst i reaguju uglavnom na predmeta i bića; Priroda i društvo
jednostavna uputstva: neverbalan način (na pr.: crtanjem, - opisni i posvojni pridjevi; - “Ja” i moja hrana;
- da razumije i izvrši kratka i bojanjem, ređanjem slika, - zamjenice ( lične, pokazne, - vremenske promjene.
jednostavna uputstva: povezivanjem slika sa tekstovima, upitne i posvojne);
- da prepoznaje glavnu misao i formiranjem i obradom predmeta od - glagoli: Fizičko vaspitanje
da nađe određene detalje u različitih materijala i dr.), rjeđe na - glagolski načini (modusi); - igre i gestovi;
tekstu kojeg čita, kao na pr. verbalan način. - glagolski oblici (vremena); - kretanje uz pratnju muzike.
kratka pjesma, dijalog, bajka i - pomoćni glagoli kam, jam
dr.; (imati, biti); Muzička kultura
- da imenuje bića i predmete u - brojevi od 1 do 100; - pjevanje pjesama
skladu sa (okvirnom) temom. - pisana i štampana slova. - razvijanje osjećaja za muzikalnost
i ritam
74
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi – sadržaji Korelacije
- igraju jezičke igre;
Učenik treba da nauči: - recituju, pjevaju, broje;
- da recituje i pjeva jednostavne - učestvuju u jezičkim igrama
pjesme: (vježbe);
- da reaguje na verbalan način na - daju i izvršavaju jednostavne
pitanja i zahtjeve nastavnika: naredbe i uputstva;
- da postavlja pitanja;
- učestvuju u razgovoru sa
- da koristi isprobane fraze za
učenicima ili sa nastavnikom;
određene ciljeve;
- da učestvuje u kratkom razgovoru - opisuju stvari i životinje;
po modelu. - stimulišu razgovore u običnim
situacijama.
3. Čitanje i razumijevanje pisanog 3. 3.
teksta
Učenik/-ca treba da nauči: Učenici:
- da razlikuje pisanu i usmenu formu - vježbaju tečno glasno čitanje - latinska azbuka albanskog jezika
jezika: kratkih tekstova štampanih u oba (štampana i pisana slova).
- da glasno čita i izgovara poznate pisma latinice;
riječi (oba pisma latinice); - odgovaraju na pitanja u okviru
- da razlikuje glavnu misao pisanog teksta;
teksta - pomiješane riječi tramsformišu u
- da nađe odrđene detalje/informacije
razumljive cjeline.
u tekstu kojeg čita;
4. Pisanje i pismeno izražavanje 4.

- da napiše nekoliko riječi i kratkih - opisuju ili pišu po sjećanju riječi ili - Dijakritična slova
rečenica u oba pisma latinice na kratke rečenice; Dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh
albanskom i crnogorskom jeziku; - pišu rečenice po diktiranju;
- da napiše nekoliko riječi na osnovu - pišu čestitke i rade kratke zadatke Glasovi ë, y , rr, dh, th, x kojih
diktiranja; na osnovu projekta. nerma u maternjem jeziku
- da napiše nekoliko riječi, grupe riječi
ili kratkih rečenica na osnovu
sjećanja;
- - da piše čestitke (rođendan, Nova
godina i drugi praznici).
75

- da pozdravi i uzvrati pozdrav;
- da predstavi sebe i drugog;
- da daje jednostavna uputstva i
naredbe;
- da traži i daje informacije u vezi
naziva ličnosti, dijelova tijela,
stvari ili životinja;
da kaže godine starosti;
da izrazi saglasnost ili
nesaglasnost;
- da izrazi osnovne prostorne
relacije.
76
V RAZRED
TEMATSKI OKVIR
Moja porodica, moj razred i škola, drugovi i ja, moje igračke, domaće i divlje životinje, biljni i životinjski svijet, moja kuća, moja
hrana, vještine i sposobnosti, saobraćajna sredstva, vremenski uslovi, praznici (rođendan, Nova Godina), pokazivanbje vremena i
godišnjeg doba, atmosferske prilike, slobodno vrijeme (hobi, sport, razonoda, putovanja, moja okolina (selo, grad, država)).
1. Razumijevanje direktnog i 1. Maternji jezik

snimljenog razgovora - gramatički i fonološki sistem
- imenice (rod i broj); crnogorskog jezika;
Učenik treba da nauči: Učenici/-ce: - pridjevi (rod i broj);
- da razumije i primijeni jasna i Slušaju tekst i reaguju na neverbalan - lične zamjenice (lice, rod, broj);
jednostavna uputstva reagujući način ( crtanjem, bojanjem, ređanjem - glagolski oblici (prošlo, sadašnje, Priroda i društvo
na neverbalan ili verbalan način slika, povezanjem slika sa buduće vrijeme); - kuća, stan, saobraćajna sredstva;
(na albanskom jeziku); tekstovima, formiranjem i obradom - glagolski pridjevi; - životna sredina.
- da prepoznaje glavnu misao i predmeta od različitih materijala i - osnovni i redni brojevi;
da nađe određene detalje u dr.), na verbalan način - izrična, željna, upitna rečenica; Fizičko vaspitanje
tekstu kojeg sluša; (ispunjavanjem tabela, kratkim - pisanje prvog slova u ličnim - igre i gestovi;
- da prepoznaje glavno značenje odgovorima na pitanja). imenima; - kretanje uz pratnju muzike.
u tekstu koji govori o prošlom, - pisanje riječce “a”;
sadašnjem (prezentu) ili - pisanje odrečne riječce “s” (nuk); Muzička kultura
budućem vremenu; - pisanje dvije tačke ( : ) i zareza - pjevanje pjesama
- da uoči određene okolnosti ( , ) tokom brojanja. - razvijanje osjećaja za muzikalnost
između sagovornika i njihov i ritam
stav.
Likovna kultura
- izrada projekata sa različitim
likovnim tehnikama.
77
Učenik treba da nauči: Učenici/-ce:

- da reprodukuje izraz i intonaciju - recituju, pjevaju i igraju jezičke
onoga što čita; igre;
- da recituje i pjeva pjesme; - daju i izvršavaju uputstva i
- da daje kratke i jednostavne naredbe;
odgovore na pitanja i zahtjeve - učestvuju u razgovoru sa drugim
nastavnika; učenicima i sa nastavnikom
- da sam postavlja pitanja; (postavljaju pitanja i daju
- da koristi isprobane fraze za odgovore)
određene ciljeve; - učestvuju u jednostavnim
- učestvuje u kratkom razgovoru dramatizacijama,
po modelu. - opisuju likove, mjesta, stvari;
- pripremaju i realizuju jednostavne
intervjue.
3. Čitanje i razumijevanje 3.
pisanog teksta
Učenik/-ca treba da nauči: Učenik/-ca:

- da glasno čita i izgovara - čita kratke tekstove glasno i u sebi;
poznate riječi ; - odgovara na odgovore koja su
- da čita u sebi; vezana sa smislom teksta;
- da prepozna glavnu misao - traži u tekstu određene detalje i
informacije i reaguje na neverbalan
jednog kratkog (pisanog) teksta;
način (crtanjem, ređanjem slika,
- da pronađe određene
povezivanjem slika sa tekstom) i
detalje/informacije u datom verbalno (ispunjavanjem tablica,
tekstu. dopunjavanjem teksta, kratkim
odgovorima na pitanje; pomiješane
riječi transformišu u smislene cjeline.
78
4. Pismeno izražavanje 4.
Učenik/-ca treba da nauči: Učenici/-ce:

- da ispuni tabele; - ispunjavaju tabele;
- da govori rečenice ili kratak - dopunjavaju rečenice i kratke
tekst; tekstove;
- da piše određene rečenice po - pišu tekstove po diktiranju;
diktiranju; - -rade projektovane zadatke.
- da piše vezane rečenice po
modelu;
- da prepoznaje i primijeni
osnovna pravila pravopisa i
znakove interpunkcije, kada se
piše velikim slovom lična
imenica, pisanje rječce “a” i
odrečne riječce “nuk”.
Učenik/-ca treba da nauči:

- da traži i daje informacije
vezano za lične podatke i
spoljnji izgled, sobe i opis
stana);
- da daje uputstva i naredbe;
- da prihvati i da traži izvinjenje;
- da nešto ponudi, prihvati ili ne
prihvati;
- da iskaže mišljenje;
- da privuče pažnju;
- da kratko opisuje likove, mjesta
i stvari.
79
VI RAZRED
TEMATSKI OKVIR
Moja porodica, moj razred i škola, drugovi i ja, moje igračke, domaće i divlje životinje, biljni i životinjski svijet, moja kuća, moja
hrana, vještine i sposobnosti, saobraćajna sredstva, vremenski uslovi, praznici (rođendan, Nova Godina), pokazivanje vremena i
godišnja doba, atmosferske prilike, slobodno vrijeme (hobi, sport, razonoda, putovanja, moja okolina (selo, grad, država),
orijentacija u prostoru, svijetu (juče, danas, sjutra, životna sredina).
1. Čitanje i razumijevanje 1. - zbirne i gradivne imenice; Maternji jezik

pisanog teksta - dodaci imenici: atribut i apozicija; - gramatički i fonološki sistem
- komparacija pridjeva; crnogorskog jezika;
Učenik treba da nauči Učenici/-ce: - glagolski oblici: prošlo, sadašnje,
- da razumije sva jednostavna Slušaju tekst i reaguju na neverbalan buduće vrijeme; Građansko obrazovanje
uputstva kao i neke složenije, način (na pr. ređanjem slika sa - subjekat i predikat; - Razvoj i njegovanje demokratskih
jasno formulisane, i da reaguje tekstom, obilježavanjem tačnih i - priloške odredbe za vrijeme, vrijednosti; razvijanje osjećaja za
verbalno, koristeći albanski jezik; netačnih konstatacija ) i verbalno mjesto i način; odgovornost i obavezu u okviru
- da razlikuje glavnu misao i da (ispunjavanjem tabela, - prosta rečenica; porodice i škole.
nađe određene detalje u tekstu dopunjavanjem tekstova), - proširena rečenica;
kojeg sluša i da ga ispriča radeći odgovorajući na pitanja i u razgovoru - upravni i neupravni govor; Fizičko vaspitanje
jednostavne zadatke, reagujući oko teksta. - pisanje riječi na kraju reda; - sportovi
verbalno i neverbalno, pismeno ili - pisanje odrečnih riječi: nuk dua,
usmeno; nuk kam, mos i dr. Muzička kultura
- da uoči nekoliko okolnosti izvan - razvijanje osjećaja za muzikalnost
teksta (na pr. raspoloženje i odnos
između sagovornika). Likovna kultura
- Poboljšavanje likovnih tehnika u
sopstvenim projektima.
80
Učenik treba da nauči Učenici/-ce:
- da odgovori na pitanja i da sam - recituju, pjevaju i igraju jezičke

postavlja pitanja; igre;
- da učestvuje u razgovorima po - učestvuju u razgovoru sa drugim
modelu; učenicima i nastavnikom (pitaju i
- da traži da se ponovi nešto što odgovaraju);
nije razumio. - razmjenjuju informacije;
- igraju uloge;
- razdvajaju riječi u srokove;
pisanog teksta

- da izgovara pravilno poznate -čitaju tekst i reaguju na neverbalan
riječi tokom glasnog čitanja; način (poređanjem slika,
- da pokaže izvršavajući zadatak povezivanjem slika sa tekstom,
(u kraćoj formi, usmeno ili bilježenjem tačnih ili netačnih
pismeno, na albanskom jeziku) konstatacija) i verbalno
da je razumio značajne misli (ispunjavanjem tabela,
teksta koje se odnose na dopunjavanjem teksta,
prošlo, sadašnje i buduće odgovarajući na pitanja i u
vrijeme, ili da je u njemu uočio razgovoru oko teksta, rješavanjem
određene detalje; problema i zadataka sa nekoliko
- koristi kontekst da pogodi opcija) ;
značenje nepoznate riječi.
81

- da koristi osnovna pravila - ispunjavaju tabele;
znakova interpunkcije i one - dopunjuju tekst;
pravopisa; - pišu rečenice po diktiranju;
- da piše kako treba riječi na kraju - pripremaju i realizuju ankete;
reda, pisanje odrečnih riječca - rade na projektnim zadacima
“nuk dua”, „nuk kam”, “mos”; (na pr. učestvuju u pripremanju
- da piše misli u obliku rečenica, zidnih novina).
odnosno u obliku kratkih
tekstova;
- da složi u paragraf.

- da traži i da daje informacije
vezane sa svakodnevne
aktivnosti, školske predmete,
školski raspored, sposobnosti i
vještine, međuljudske odnose,
želje i hobije, interesovanja,
saobraćajnih vozila;
- da daje uputstva i naredbe;
- da traži i daje prijedloge;
- da izrazi svoju misao;
- da pojasni misao.
82
PREDLOŽENI TEKSTOVI ZA II CIKLUS
IV razred V razred VI razred
Prvi snijeg – A. Četa Aga Imeri - narodna Albanski jezik – Đ. Fišta

Vuk i roda – P. K. Negovani Rozafat – M.Kuteli (narodna legenda) Moje selo - Čajupi
Mali Ljulji - Miđeni Princeza Arđiro – I. Kadare (odlomak) Majka - Asdreni
Poslovice – narodne Liza u zemlji čuda – I. Karol (fragm.) Vrelo mog sela – L. Poradeci
Vuk i tri vola - narodna Seljak i zmija – I. Krilov Jedrenjak – H. Ulqinaku (odlomak)
Izabrane bajke – Andersen (fragm.) Zdravo – D. Agoli Ljepota čela - narodna
Izabrane pjesme – A. Huruglica Majčina poruka – E. Mekuli Đergj Elez Alija – narodna epsko-lirska
Zemlja je blago – S. Frašeri (odlomak) Kralj i starac – narodna Ptica i kula – R. Dedaj
Proljećnje kolo – N. Beriša Snijeg – Faik Konica Božićna jelka – F. Arapi
Moja baka – A. Huruglica Lov brđana – Kristoforidhi (dijalog) Hljeb, so i srce – M. Gurakući
Albansko gostoprimstvo – M. Miljanov Dobro jutro – D. Kostić Ostajte ovdje – A. Šantić
83
III CIKLUS
VII RAZRED
TEMATSKI OKVIR
Moja porodica, moj razred i škola, drugovi i ja, moje igračke, kućni ljubimci, domaće i divlje životinje, biljni i životinjski svijet, moja
kuća, moja hrana, sposobnosti i vještine, saobraćajna vozila, vremenske okolnosti, praznici (rođendan, Nova Godina),
pokazivanje vremena i godišnja doba, atmosferske prilike, slobodno vrijeme (hobi, sport, razonoda, putovanja), moja okolina
(moje selo, grad, država), orijentacija u prostoru, svijetu (juče, danas, sjutra), životna sredina, obrazovanje i životna zanimanja.
1. Čitanje i razumijevanje 1. - opšte, lične, kolektivne i gradivne Maternji jezik i nematernji

pisanog teksta imenice ; - gramatički, fonološki, i pravopsini
- rod i broj imenica; sistem jezika;
Učenik treba da nauči: Učenici/-ce: - deklinacija imenica;
Slušaju tekst i reaguju na neverbalan - zamjenice: Istorija
- da razumije sva jednostavna
način (na pr.: poređanjem slika, o lične - Razne istorijske ličnosti
uputstva kao i neka složenija,
povezivanjem slika s tekstom, o povratne alnanskog naroda
koja su jasno formulisana;
- da govori radeći kratke usmene bilježenjem tačnih i netačnih o posvojne
Građansko obrazovanje
ili pismene zadatke na konstatacija) i verbalno o neodređene
- razvijanje i njegovanje
albanskom jeziku kao (ispunjavanjem tabela, o pokazne
demokratskih vrijednosti;
nematernjem; dopunjavanjem tekstova, o upitne
razvijanje osjećaja odgovornosti i
- da razumije značajne misli koje odgovarajući na pitanja i u razgovoru o odnosne
obaveze u okviru porodice i
oko teksta). - deklinacija pridjevnih zamjenica;
se odnose na prošlost, škole.
- pridjevi;
sadašnjost ili budućnost;
- rod, broj i padeži pridjeva; Fizičko obrazovanje
- da uoči određene detalje u - brojevi i njihova deklinacija;
tekstu kojeg je pročitao; - sportovi
- glagolski oblici:
- da uoči određene okolnosti Prezent Muzička kultura
razgovora (odnosi između Prošlo: - Njegovanje muzikalnosti i
sogovornika). Imperfekat scenskog izražavanja
perfekat
Likovna kultura
aorist
pluskvamperfekat - Usavršavanje likovnih tehnika u
trapassato remoto vlastitim projektima.
84
2. Usmeno izražavanje 2. Buduće:

Futur I
Futur II
Učenik treba da nauči: Učenici/-ce:
- da prihvatljivim izgovaranjem i - učestvuju u razgovoru sa drugim
- nelični glagoli
intonacijom učestvuje u razgovoru učenicima i nastavnikom
- prijedlozi;
po modelu; (postavlja pitanja i daje
- prilozi:
- da koristi znanje jezika da izmijeni odgovore, razmjenjuju
za vrijeme
i promijeni određene izraze i fraze; informacije);
za mjesto
- da traži da se ponovi nešto što - igraju uloge;
za način
nije razumio. - učestvuju u dramatizacijama;
za količinu
- opisuju i upoređuju ličnosti i
- rečenice;
mjesta, događaje i jednostavne
- složena rečenica;
procese;
- nezavisna rečenica u složenoj
- organizuju razgovore u različitim
rečenici;
situacijama;
- zavisna rečenica u složenoj
- pripremaju i realizuju intervjue;
rečenici.
- raportiraju (izvještavaju);
- govore.
pisanog teksta

- da izgovara pravilno poznate riječi - čitaju tekst i reaguju na neverbalan
tokom glasnog čitanja; način (poređanjem slika,
- da govori radeći (u skraćenoj povezivanjem slika s tekstom,
formi, usmeno ili pismeno na bilježenjem tačnih i netačnih
albanskom jeziku); konstatacija) i verbalno
- da razumije značajne misli teksta (ispunjavanjem tabela,
koje se odnose sa prošlim, dopunjavanjem teksta,
sadašnjim i budućim vremenom, ili odgovarajući na pitanja i u
da uoči određene detalje; razgovoru oko teksta, rješavanjem
problema i zadataka sa nekoliko
opcija).
85
- da uoči neke određene okolnosti - povezuju pomiješane odlomke

sporazumijevanja –komunikacije - teksta u jednu cjelinu.
(na pr. odnosi između sagovornika
i njihov stav);
- koristi kontekst da pogodi
značenje nepoznate riječi.

- da koristi osnovna pravila znakova - ispunjavaju tabele; - pismo
interpunkcije i pravopisa; - dopunjuju tekstove, pišu kratke - dnevnik
- da složi rečenice u paragraf; funkcionalne tekstove (pismo, - intervju
- da piše kratke funkcionalne dnevnik, intervju, anketu); - anketa
tekstove (pismo, dnevnik, intervju, - opisuju likove, mjesta, stvari,
anketu); događaje i jednostavne procese;
- da opiše i upoređuje ličnosti i - rade projektne zadatke.
mjesta, stvari i događaje kao i
jednostavne procese.

- da traži i da daje informaciju
vezano za: porodične odnose,
zdravlje, sposobnost i stanje u
proteklom periodu, događaje i
ljude iz prošlosti, određene
planove i ciljeve za budućnost);
- da izrazi uzrok i posljedicu;
- da traži i da daje sugestije i da na
njih reaguje;
86
- da na kulturan način formuliše

svoje zahtjeve i odgovara na
zahtjeve drugih;
- da prihvati, ponudi ili ne prihvati
nešto na kulturan način;
- da uputi, primi i da odbije neki
poziv;
- da razgovara i da se dogovori o
zajedničkim aktivnostima;
- da izrazi kritiku, komentar
povodom onoga što čita;
- da opiše i da upoređuje ličnosti,
mjesta, događaje i jednostavne
procese.
87
VIII RAZRED
TEMATSKI OKVIR
(moje selo, grad, država), orijentacija u prostoru, svijetu (juče, danas, sjutra), životna sredina, obrazovanje i životna zanimanja,
nauka i umjetnost.
1. Čitanje i razumijevanje pisanog 1. - Abstraktne imenice; glagolske Maternji jezik i nematernji

teksta imenice - upoređivanje gramatičkih
- rod, broj i padeži imenica; sistema;
Učenici/-ce: - deklinacija imenica;
- zamjenice:
- da razumije sva jednostavna Slušaju tekst i reaguju na Biologija i ekologija:
- deklinacija pridjevnih zamjenica:
uputstva kao i nekoliko složenijih ; neverbalan način (na pr. Zaštita i unapređivanje životne
o posvojnih ( moj, moja, naš, vaš);
- da ispriča radeći kratke usmene ili poređanjem slika, povezivanjem o neodređenih (nekoliko, malo, sredine
pismene zadatke na albanskom slika s tekstom, bilježenjem tačnih ili mnogo);
kao nematernjem jeziku, da je netačnih konstatacija) i verbalno o pokaznih (on, ona, taj, ta); Hemija:
razumio značajne misli teksta i/ili (ispunjavanjem tabela, o upitnih (koji? ko?, koja? i dr.); Nove tehnologije i njihov uticaj na
uočio određene detalje; dopunjavanjem teksta, odgovarajući odnosnih (koji, koja, koje): životnu sredinu
- da dođe ponekad do tražene na pitanja i u razgovoru oko teksta). - deklinacija pridjevnih zamjenica;
informacije na osnovu - pridjevi ; Fizička kultura i zdravlje
razumijevanja onoga što tekst - rod, broj i padeži pridjeva; - sportovi
sadrži; Pišu jednostavne eseje. - brojevi i njihova deklinacija;
- da razlikuje vantekstualne Čitaju to što su napisali. - Glagolski oblici (vremena): Muzička kultura
okolnosti razgovora na pr. odnose - Pokazni oblik indikativa Njegovanje muzičkog ukusa
između sagovornika i njihov stav. prezent
imperfekat Likovna kultura
aorist Poboljšavanje raznih likovnih
perfekat tehnika u vlastitim projektima.
pluskvamperfekt
trapassato remoto
futur prvi
futur drugi
88
- da učestvuje u kratkim razgovorima; - učestvuju u razgovoru sa drugim - konjuktiv;
- da traži i da daje informacije i misli o učenicima i nastavnikom - potencijal;
događajima, iskustvima, u skoroj (postavljaju pitanja i daju - admirativ;
prošlosti, o svakodnevnim odgovore, razmjenjuju - imperativ;
aktivnostima, interesovanjima, kao i informacije); - optativ;
planovima o budućnosti; - igraju uloge; - Nepromjenljivi oblici:
- da izvještava ; - učestvuju u dramatizacijama; o particip
- da ispriča i, imajući u vidu da pravi - opisuju i upoređuju ljude i mjesta, o infinitiv
greške, da se razumljivo izrazi sa događaje i jdnostavne procese; o gerundiv
malo ili bez teškoća. - organizuju razgovore u različitim - aktivni, pasivni i ličnih glagoli;
situacijama; - veznici.
- pripremaju i realizuju intervjue;
- izvještavaju;
- pričaju.
3. Čitanje i razumijevanje pisanog 3.

teksta
- da pravilno izgovara poznate riječi - čitaju tekst i reaguju na
čitajući ih glasno; neverbalan način (poređanjem
- da govori radeći na zadatku (u slika, povezivanjem slika sa
skraćenoj verziji, usmeno ili pismeno tekstom, bilježenjem tačnih i
na albanskom jeziku, da je razumio netačnih konstatacija) i verbalno
glavne misli pisanog teksta) ; (ispunjavanjem tabela,
- da dođe ponekad do tražene dopunjavanjem tekstova,
informacije na osnovu razumijevanja odgovarajući na pitanja i u
onoga što tekst sadrži; razgovoru oko teksta, rješavanjem
- da razumije tekstove sa poznatim problema i zadataka koje imaju
jezikom u ovom kontekstu; dva ili više rješenja).
- da uspije da razumije značenje
nepoznatih riječi, koristeći kontekst i
gramatički smisao.
89

pravopisa i znakova - dopunjuju tekstove;
interpunkcije; - pišu kratke funkcionalne
- da koristi usvojena gramatička tekstove ;
pravila i leksiku ; - pišu kratke pismene radove na
- da sam piše funkcionalne osnovu preporuka;
tekstove (pismo, dnevnik, - -pišu kratke pismene sastave
intervju, anketu); (esej);
- da piše kratke sastave po - rade sa projektnim zadacima (na
uputstvu; pr. učestvuju u izradi zidnih
- da napiše kratke pismene novina).
radove (esej).
- da složi rečenice u paragraf;
- da opiše i upoređuje ljude i
mjesta, stvari i događaje kao i
jednostavne procese.

- da traži i izrazi misli;
- da izrazi uslov, uzrok i
posljedicu;
- da izrazi jedno obećanje;
- da traži i daje uputstva o
orijentaciji u prostoru;
- da iskaže slaganje ili neslaganje
oko nečega;
- da opiše svoja osjećanja.
90
IX RAZRED
TEMATSKI OKVIR
(moje selo, grad, država), orijentacija u prostoru, svijet (juče, danas, sjutra), životna sredina, obrazovanje i životna zanimanja,
nauka i umjetnost, mediji.

1. Čitanje i razumijevanje 1. Maternji jezik i nematernji
pisanog teksta - upoređivanje gramatičkih sistema
crnogorskog jezika i albanskog;
Učenik treba da nauči Učenici/-ce:
- da razumije složena uputstva; - čitaju tekst i reaguju na neverbalan - imenice (vrste imenica, rod, broj, Biologija i ekologija:
- da razumije značajne misli i način (poređanjem slika, deklinacija); Zaštita i unapređivanje životne
detalje, da nađe tražene povezivanjem slika sa tekstom, - zamjenice (imeničke i pridjevske sredine
zahtjeve, da uoči vremenske i bilježenjem tačnih i netačnih zamjenice, rod, broj i
uslovne okolnosti u tekstu kojeg konstatacija) i verbalno deklinacija); Fizička kultura i zdravlje
je slušao; (ispunjavanjem tabela, - pridjevi (vrste pridjeva, rod, broj, - sportovi u lokalnoj sredini i šire;
- da na jednostavan način prikaže dopunjavanjem tekstova, oblik pridjeva, deklinacija,
i objasni svoju misao o tekstu; odgovarajući na pitanja i u komparacija); Muzička kultura
- da razlikuje činjenice i misli; razgovoru oko teksta). - glagolski načini i vremena (oblici) Njegovanje muzičke kulture
- da prepoznaje ventekstualne - brojevi i njihova deklinacija;
okolnosti sporazumijevanja i da - prilozi i njihove vrste Likovna kultura
ih komentariše (one koji govore, - veznici Obrada raznih likovnih tehnika u
situacije, cilj teksta). - prijedlozi, riječce, uzvici; vlastitim projektima.
- direktni i indirektni govor;
2. Usmeno izražavanje 2. Teknika i informatika:
- rečenice po sadržaju i značenju.
Korišćenje računara.
- da učestvuje u kratkim - učestvuju u razgovoru sa drugim
razgovorima; učenicima i nastavnikom
(postavljaju pitanja i daju odgovore,
razmjenjuju informacije)
91
- da traži i da daje informacije i - igraju uloge;

misli o događajima, iskustvima, - učestvuju u dramatizacijama;
u bliskoj prošlosti, o - -simuliraju razgovor u raznim
svakodnevnim aktivnostima, situacijama;
interesovanjima, kao i - pripremaju i realizuju intervjue;
planovima za budućnost; - izvještavaju;
- da izvještava ; - pričaju;
- da priča i, imajući u vidu da - učestvuju u diskusiji.
pravi greške, da se izražava
razumljivo sa malo teškoća ili
bez njih.
pisanog teksta

- da pravilno izgovara poznate - čitaju tekst i reaguju na neverbalan
riječi čitajući ih glasno i da se ne način (poređanjem slika,
zbuni kod nepoznatih riječi; povezivanjem slika sa tekstom,
- da razumije značajne misli i bilježenjem tačnih i netačnih
detalje, da nađe tražene podatke, konstatacija) i verbalno
da uoči vremenske i uslovne (ispunjavanjem tabela,
okolnosti u tekstu kojeg čita, da dopunjavanjem tekstova,
na jednostan način prikaže i odgovarajući na pitanja i u
objasni svoju misao oko teksta; razgovoru oko teksta, rješavanjem
- da razlikuje činjenice od misli;
problema i zadataka koje imaju dva
- da uoči vanteksualne okolnosti i
ili više rješenja).
da ih komentariše
- pripovjedači, situacije i ciljevi
teksta;
- da uoči odnose između djelova
teksta i tečnog pripovjedanja.
92

pravopisa i znakova - dopunjuju tekstove;
interpunkcije; - pišu funkcionaklne tekstove ;
- da koristi usvojena gramatička - pišu kratke pismene sastave
pravila i leksiku; (esej);
- da sam stvori kratke tekstove - rade sa projektnim zadatkom (na
(kreativno pisanje) pr. učestvuju u izradi zidnih
novina).
Učenik/-ca treba da zna:

- da izrazi savjete ili primjedbe;
- da traži, daje, prima i odbija
izvinjenje;
- da izrazi želju ili žaljenje za
stvari koje su u suprotnosti sa
činjeničnim stanjem;
- da izrazi posljedicu;
- da izrazi prijetnju;
- da iznese vrijednosni sud;
- da izrazi misao.
93
PREDLOŽENI TEKSTOVI ZA III CIKLUS
VII razred VIII razred IX razred
Četrnaestogodišnji zet – Čajupi Riječi svijeća – N. Frašeri Driljon – A. Vinca

Mati – N. Mjeda Albansko kolo – I. Kadare General mrtve vojske - I. Kadare
Starac i more – E. Heminguej Zabranjena jabuka – Miđeni Zatvor - Mehmet Kraja
Mrtav pečalbar – F. S. Noli Tužbalica – Čajupi Ljubav – A. Podrimja
Mali pjesnik - Đ. Žeji Imamo mnogo plavog - F. Arapi Bizarni plodovi– B. Čaprići
Pripovjedanje – A. Podrimja Otadžbina – Đ. Fišta Nešto od Frana Camaja (po izboru)
Dvije mi stvari rekoše roditelji – M. Camaj Gorski vijenac – Njegoš (odlomak) Nešto od Antona Gojčaja (po izboru)
Nešto od Nol Beriše (po izboru) Nešto od I. Berjašija (po izboru) Vječno cvijeće – N. Ivanaj
Ružna se riječ ne zaboravlja - narodna Nita – J. Rela (odlomak) Noćne luče – M. Camaj
Prvi tango – M. Antić Majka i sin – N. Buljka Zaleđena tišina Visitora – D. Kostić
Čitanja van učionice Čitanja van učionice Čitanja van učionice

Gusarska pećina – P. Mark Stočarstvo i poljoprivreda – N. Frašeri Četrnaestogodišnji zet - Čajupi
Braća i interes – K. Floći
94
5. STANDARDI ZNANJA
5.1. STANDARDI ZNANJA
I CIKLUS
1. Čitanje i razumijevanje pisanog teksta
Učenik je sposoban:
- da razumije i primijeni kratka i jednostavna uputstva;
- da razumije i da odgovori na kratka i jednostavna pitanja;
- da uoči glavnu misao i određene detalje kao i traženu informaciju u tekstu kojeg sluša (kratka pjesma, dijalog, bajka, i dr.) ;
- da koristi i da razumije lične, pokazne, posvojne i upitne zamjenice, brojeve do 100, pridjeve koji pokazuju boju i veličinu kao i
prijedloge (na, u, iza, ispred, iznad, ispod i dr.);
- da imenuje bića i stvari u skladu sa tematskim okvirom;
- da pravilno koristi osnovna glagolske oblike (sadašnje, prošlo, buduće).
2. Usmeno izražavanje
Učenik zna:
- da izgovara glasove koji nijesu kao njegov maternji jezik ( glasovi albanskog jezika);
- da zna glasove albanskog jezika koje nema vlastiti maternji jezik: samoglasnici ë i y, kao i suglasnici dh, th, rr, x
- da recituje i pjeva jednostavne pjesme;
- da usmeno odogovori na nastavnikova pitanja;
- da daje jednistavna uputstva i naredbe;
- da postavlja pitanja;
- da koristi usvojene fraze za određene ciljeve;
- da učestvuje u kratkom razgovoru po modelu.
Učenik zna:
- da razlikuje pisani i usmeni oblik jezika;
- da koristi latinski alfabet nematernjeg jezika, dakle albanski alfabet (štampana i pisana, mala i velika slova);
- da glasno čita i pravilno izgovara poznate riječi;
- da uoči glavnu misao i da nađe određene detalje/informacije u tekstu kojeg čita.
95
4. Pisanje i pismeno izražavanje
Učenik zna:
- da opiše nekoliko riječi i kratkih rečenica;
- da piše nekoliko riječi po sjećanju;
- da piše čestitke.
Učenik zna:
- da pozdravlja i da uzvrati pozdrav (dobro jutro, dobar dan, dobro veče, do viđenja, laku noć, pozdrav);
- da koristi izraze lijepog vaspitanja (izvoli, hvala, molim te, izvini itd.);
- da izrazi svoje slaganje ili neslaganje;
- da izrazi osnovne prostorne relacije;
- da traži i da daje informacije vezano za ličnosti, stvari i životinje, atmosferske prilike, djelove tijela, prostor, kućni namještaj,
odjeću, vještine i sposobnosti, saobraćajna vozila);
- da kratko opiše ličnosti, stvari i životinje.
II CIKLUS
Čitanje i razumijevanje pisanog teksta
Učenici/-ce su sposobni:
- da prate jednostavna uputstva na albanskom jeziku;
- da razumije srž teksta, reagujući na određen način ne verbalno;
- da nađu određene podatke, odgovarajući kratko na postavljena pitanja;
- da znaju brojeve od 100 do 1000, da ih čitaju i pišu.
Učenici/-ce znaju:
- da postavljaju pitanja i da daju odgovore;
- da učestvuju u razgovoru koji vodi sagovornik, uz pomoć vizuelnih stimulatora ili pisanom o poznatim temama;
- da čitaju i razumiju pisani tekst (Učenici/-cečitaju kratke i duže funkcionalne tekstove);
- razumiju značenje teksta, koji sadrži tematiku i leksiku obrađenu tokom nastave.
96
3. Pričaju da su razumijeli
- reagujući usmeno ili odgovarajući na pitanja ili konstatacije koji su vezani sa mislima koje su izražene u tekstu;
- obrađujući zadatke vođene u pismenom obliku.
Učenici/-ce treba da znaju:

- da ekzaktno kopiraju nekoliko određenih riječi, uputstva i kratke tekstove;
- da napišu nekoliko riječi, rečenica i uputstva;
- da dopunjavaju kratke tekstove.
Učenici/-ce znaju:
- da pozdrave i uzvrate pozdrav;
- da izraze osnovne relacije prostora;
- da izraze slaganje ili neslaganje sa onim što se govori;
- da traže i da daju informacije u odnosu na vrijeme, dnevne aktivnosti, rođendane i datume, nastavne predmete i raspored
nastave, vještine i sposobnosti, međuljudske odnose, želje, zanimanja, hobije i interesovanja, prevozna sredstva;
- da daju uputstva i naredbe;
- da izaržavaju slaganje ili neslaganje;
- da traže i da daju prijedloge;
- da daju obrazloženja;
- da opisuju lica, životinje mjesta i događaje.
III CIKLUS
Učenici/-ce znaju:
- da prate uputstva;
- da kažu da su razumijeli srž teksta reagujući na odgovoran način i kratkim odgovorima na postavljena pitanja;
- da nađu tražene podatke;
- da prepoznaju stav sagovornika. Da znaju da pišu i da čitaju na albanskom jeziku brojeve preko 1000.
97
Učenici/-ce znaju:
- da razgovaraju sa sagovornikom u kratkoj interakciji, pomognuti vizuelnim (konkretizujućim) ili pisanim sredstvima o poznatim
ali opširnim temama (da opisuju ljude, mjesta, događaje i iskustva).
(Dozvoljene su i gramatčike greške i greške u izgovaranju i u intonaciji).

Učenici/-ce znaju:
- da razumiju srž nepoznatog teksta, koji sadrži poznatu temtiku i leksiku i uočavaju važne informacije. Kažu da su razumijeli:
- da odgovaraju na albanskom jeziku kao nematernjem, usmeno i pismeno;
- da urade vođene zadatke;
- da razgovaraju na albanskom o pisanom/čitanom tekstu.

Učenici/-ce znaju:
- da pišu kratke funkcionalne tekstove uz pomoć modela i datih riječi;
- da pišu o sebi i o drugima (spoljnji izgled, interesovanje i dr.);
- da opisuju jednostavne događaje.
(Dozvoljene su s vremena na vrijeme greške u pravopisu i jezičke greške koje ne kvare smisao).
Učenici/-ce znaju:
- da pozdrave i uzvrate pozdrav;
- da se predstave sami i da predstave druge;
- da primaju i da traže izvinjenje;
- da daju uputstva i naredbe;
- da kažu koliko su stari i pripadnost;
- da izraze osnovne prostorne relacije;
- da izraze da im se nešto dopada ili ne dopada;
- da izraze slaganje i neslaganje;
- da traže i da daju sugestije;
- da traže i da daju dozvolu kao i da izraze zabranu;
98
- da izraze obavezu ;
- da traže nešto uz lijepo vladanje;
- da nešto ponude, prime i da odbiju;
- da izraze dozvolu, slaganje itd;
- da izraze savjete i primjedbe;
- da izraze razne stepene mogućnosti;
- da se izraze o posljedicama;
- da izraze sud i procjenu kao i da objasne misao.
99
6. UPITNI KATALOG
II CIKLUS
Jezički sadržaji Sposobnosti i jezičke funkcije
- Lične, opšte i kolektivne imenice Razumijevanje snimljenog i direktnog govora

rod i broj imenica;
imenički dodaci (atribut i apozicija); Učenici/-ce:
- Pridjevi: ▫ razumiju sve jednostavna preporuke i reaguju na neverbalan način i
atribut; verbalno koristeći albanski jezik kao nematernji;
posvojni; ▫ razumiju glavnu misao, znaju da nađu tražene podatke i uočavaju
rod i broj pridjeva; detalje u tekstu kojeg slušaju i da ih ispričaju radeći proste zadatke
komparacija pridjeva. reagujući usmeno ili pismeno;
- Zamjenice (lične, upitne, pokazne, posvojne) ▫ uočavaju neke okolnosti van teksta na pr. p.sh. relacije između
Rod i broj zamjenica sagovornika.
- Osnovni i redni brojevi;
- Glagoli: Usmeno izražavanje
• pomoćni glagoli „kam“ (imati), „jam (biti), do Učenici/-ce koriste intonaciju i pravilan (zadovoljavajući) izgovor:
• glagolski oblici: ▫ odgovaraju na pitanja i sami ih postavljaju;
Sadašnje (prezent) ▫ učestvuju u kratkim aktivnostima pod vođstvom nastavnika/’ce i u
prošlo razgovorima koji se održavaju koristeći albanski nematernji jezik;
buduće
• glagolski načini (modusi): promjenljivi (lični) Čitanje i razumijevanje pisanog teksta
indikativ Učenici/-ce
konjuktiv ▫ izgovaraju dosta pravilno poznate riječi tokom glasnog čitanja;
potencijal ▫ mogu da čitaju samostalno;
admirativ ▫ mogu da uoče glavnu misao, da razumiju i da nađu određenu
optativ informaciju reagujući na verbalan način ili ili ne na albanskom jeziku
imperativ kao nematernjem
▫ razumiju kratke činjenice tekstova.
- prilozi za mjesto, vrijeme i način.
Pismeno izražavanje
Učenici/-ce:
▫ pišu kratak funkcionalan tekst na osnovu modela;
njihove misli izražavaju pismeno u rečenici, u obliku kratkog teksta.
100
III CIKLUS
Imenice ( Lične, opšte, kolektivne i gradivne, abstraktne i glagolske Razumijevanje snimljenog i direktnog govora
imenice);
- rod i broj imenica; Učenici/-ce treba:
- deklinacija imenica, padeži (razlika u odnosu na maternji jezik). ▫ da razumiju složenija uputstva;
▫ da razumiju glavne misli i detalje i mogu pronaći tražene podatke i da
Imenički dodaci: atribut i apozicija; razlikuju relacije vremena i uzroka u tekstu kojeg slušaju;
▫ da znaju da prikažu i da objasne svoju misao u vezi teksta;
Zamjenice: ▫ da uoče događaje i misli;
- imenične ▫ da mogu prepoznati okolnoti izvan teksta i da ih komentarišu
- pridjevne (sagovornik, situacija, cilj teksta).
- rod, broj i deklinacija pridjeva
Usmeno izražavanje
Pridjevi: Učenici/-ce imaju zadovoljavajuću intonaciju i izgovor i mogu:
- vrste pridjeva; ▫ da počnu i da zapamte riječi iz događaja odigranih u prošlosti, koji se
- rod i broj pridjeva; sada odvijaju ili će se desiti u budućnosti;
Određeni i neodređeni pridjevi ▫ da improvizuju i parafraziraju;
- deklinacija pridjeva; ▫ da koriste albanski jezik kao nematernji za ispunjavanje dnevnih
- komparacija pridjeva. potreba za informacije i pojašnjenja;
▫ izvještavaju, opisuju i pričaju.
Brojevi:
- osnovni i redni; Čitanje i razumijevanje pisanog teksta
- promjenljivi i neprimjenljivi.
Učenici/-ce:
Glagoli, glagolski načini i oblici ▫ tokom glasnog čitanja pravilno izgovaraju poznate riječi i ne pokazuju
- Indikativ: zbunjenost kod nepoznatih;
- Sadašnje vrijeme (prezent) ; ▫ mogu da razumiju glavne misli i detalje, pronalaze tražene podatke,
- Svršeno vrijeme (imperfekat, aorist, perfekat, pluskvamperfekat, passato uočavaju vremenske i uzročne relacije u tekstu koji čitaju i daju svoje
remoto); misli o sadržaju teksta;
- Futur I i futur II ▫ razlikuju činjenice i misli;
mogu da uoče okolnosti izvan tekste i da ih komentarišu (sagovornici,
situacija, cilj teksta);
101
▫ razumiju tekstove na albanskom kao nematernjem jeziku;

▫ Konjuktiv: ▫ mogu stići da razumiju značenje nepoznatih riječi koristeći kontekst i
- prezent; gramatički smisao;
- imperfekat, perfekat, trapassato remoto. ▫ mogu da uoče relacije između djelova teksta i toka pripovjedanja.
▫ admirativ:
- prezent ; Pismeno izražavanje
- imperfekat, perfekat, trapassato remoto.
▫ optativ: Učenici/-ce znaju:
- prezent; ▫ da pišu funkcionalne tekstove (pismo, dnevnik, intervju, anketa);
- perfekat. ▫ da pišu kratki sastav;
▫ potencijal: ▫ da sami stavaraju kratke tekstove (kreativno pisanje) koristećiosnovna
- prezent; pravila znakova interpunkcije i pravopisa, kao i usvojena gramatička
- perfekat. pravila i leksiku.
▫ imperativ:
- prezent (jednina i množina, II lice)
Nepromjenljivi oblici glagola. (razlika u odnosu na maternji jezik);

Ne-lični glagoli;
Prilozi:
- za vrijeme, mjesto, način, količinu.
Prijedlozi;
Veznici;
Riječce;
Uzvici.
Rečenice:
- izjavne, upitne, željne, zapovjedne (interpunkcija);
- proste, proširene, složene.
Upravni i neupravni govor
102
7. DIDAKTIČKE PREPORUKE
Cilj ovih didaktičkih preporuka je da se pomogne nastavniku/-ci u realizaciji određenih preporuka, koristeći najnovije preporuke iz
sfere primijenjene linguistike, pedagogije i psihologije. Koristeći i dosadašnja pozitivna iskustva vezano za učenje i podučavanje
albanskog jezika kao nematernjeg jezika, da se ne ograniči kreativni rad učenika.
Nastavnik i učenik u savremenoj nastavi
- U centru pažnje savremene nastave je učenik i nastavni proces. Obratite pažnju na uzrast, sposobnost, potrebe,
interesovanja i želje vaših učenika.
- Nastavnik nije jedini izvor znanja i informacija. Vaš je zadatak da podstičete učenika da koristi i druge izvore i da ga naučite
kako da ih koristi.
- Trudite se da atmosfera u odjeljenju bude prijatna i bez prepreka, istovremeno i radna atmosfera, jer samo u takvoj atmosferi
možete imati uspjeha. Napeta atmosfera i strah svako predavanje čine neuspješnim. Koristite metodu pozitivnog motiviranja.
Izbjegavajte negativnu kritiku. Prihvatite učenike/-ce kao ravnopravne sagovornike. Stvarajući atmosferu recipročnog
povjerenja (nastavnik-učenik-nastavnik) bolje ćete se osjećati i Vi, a i vaši učenici/-ce. Vi i vaši učenici/-ce imate isti zadatak:
njihov uspjeh je i vaš uspjeh.
- Ne dozvolite sebi da zaboravite da uporedo sa operativnim ciljevima idu i opšti ciljevi:
- Neka vaše predavanje bude podstrek za razvoj vaših učenika u intelektualnom, emocionalnom, moralnom, stvaralačkom i
estetskom smislu.
- Vaše predavanje treba da doprinese stvaranju samostalne, demokratske i empatičke ličnosti. Vaš primjer treba da bude blizak
njima. Podstaknite samouvjerenost i samostalnost, saradnju i kulturu dijaloga, toleranciju, razumijevanje i poštovanje
raznovrsnosti pripremajući ih što bolje za život u multikulturalnom društvu, kakva je Crna Gora, i u područjima gdje žive
zajedno sa Albancima.
Tokom rada sa učenicima/-cama treba da imate u vidu

Napomena 1:
U prvom razredu učenici/-ce uče i svoj maternji jezik, tako da ovaj jezik kao nematernji ne treba da im smeta u njihovom radu. U
ovom uzrastu oni su uglavnom mobilniji nego kad su odrasli, zbog toga treba da se prate raznim fizičkim aktivnostima, tako da
nastava treba da se odvija paralelno uz neku fizičku aktivnost.
Njihove motoričke aktivnosti su u fazi razvoja i ne treba zaboraviti da između učenika ima i onih koji poznaju malo ili nimalo
albanski jezik, sa njima treba diferenciran rad naročito tokom bojanja crteža i dr. (Treba biti oprezan jer na pr. crtež koji nije dobro
obojen zaslužuje istu pohvalu kao i onaj koji je dobro obojen).
103
Igra je važan faktor u životu djeteta i u tom uzrastu igra je glavna aktivnost, tako da će imati važno mjesto i u učenju jezika na
ovom nivou.
Mašta takođe ima važno mjesto u životu djece i zbog toga treba da im se pruži mogućnost da je dalje razvijaju postajući stvaraoci
u toku časova jezika.
Da bi djeca bolje pamtila treba prije svega (jer materijal koji se vidi bolje se pamti) da koriste vizuelna (konkretizujuća) sredstva,
kao što su fotografije, crteži, posteri, razni predmeti, kao i gestikulacija, izgled lica, intonacija, stvarne situacije.
Dječji volumen pamćenja je manji, u odnosu na odrasle, zbog toga treba da budemo oprezni za količinu informacija koje prima.
Djeca, kada uče svoj maternji jezik, vole da ponavljaju riječi što češće, dok ih sasvim ne nauče. Ovu stvar treba iskoristitit i tokom
nastave iz albanskog jezika kao nematernjeg. Naravno, ne treba pretjerivati.
Posvetite više pažnje reagovanju učenika: oni ća vam, svojim reagovanjem, dati na znanje kada treba prestati sa ponavljanjem.
Djeca ovog uzrasta uče relativno polako i brzo zaboravljaju, tako da je potrebno da se naučena stvar što češće ponavlja, ali treba
obratiti pažnju da se tokom ponavljanja koristi i raznovrsnost. Poznato je da se djeca ovog uzrasta brzo zamaraju.
Pažnja i koncentracija kod mlađih učenika/-ca je kratkotrajna, zbog toga i aktivnosti treba da su kratke. Ipak, treba znati da ako ih
interesuje, njihovo intersovanje može trajati dosta dugo. Naravno, što više rastu, to će njihova pažnja duže trajati. Pažnja je veća
kad su učenici/-ce aktivni, a manji, kad oni ostaju pasivni.
Imajte u vidu da osjećanja djeteta u ovom uzrastu mogu biti promjenljiva, tako da su djeca sklona emocionalnim “klizanjima”.
Studije su pokazale da se djeca strašno ljute zbog svojih neuspjeha, podcjenjivanja i ismijavanja. Srećom, psiholozi kažu da
ljutnja kratko traje i djeca brzo zaboravljaju uzrok njihove ljutnje.
Prvih godina školovanja, što je uzrast mlađi, to više djeca ne žele da sarađuju sa drugima i viže žele da rade sami. Zbog toga
treba da ste oprezni kad organizujete rad u grupi ili u paru. Ohrabrite djecu da sarađuju i kada žele da nešto kažu, da čekaju red,
da slušaju druge itd. Razvijajte kod djece osjećaj za pravednost, društvo i odgovornost za druge.
Djeca svih uzrasta vole boje, ali vole i da pjevaju i da im se pjeva.

Djeca doživljavaju likove iz bajki i priča i osjećanja drugih.
I na kraju treba znati da i nivo psihofizičkog razvoja treba da odgovara uzrastu djece, jer u ovom uzrastu postoje mnoge
individualne promjene između djece kad su u pitanju njihove sposobnosti, potrebe i interesovanja, ne samo između različitih
grupa vršnjaka, već i između djece unutar jedne grupe.
104
Napomena 2:
Osim opštih i operativnih ciljeva, uvijek morate imati u vidu da vaši najmlađi učenici/-cene ne treba da doživljavaju nastavu kao
suvišni teret. Učenje albanskog jezika kao nematernjeg treba da za njih predstavlja neku vrstu iskustva. Djeca treba da se raduju
časovima ovog jezika, tako da treba da učinite sve u okviru vaših moći da nastava bude interesantna i zabavna i da kod njih
probudite, u što više načina, želju da nauče.
Napomena 3:
Prvih godina školovanja, Učenici/-ce treba da počnu da sami razvijaju samopoštovanje i vaš je zadatak da im pomognete koristeći
atmosferu podsticanja, da bi redovno svakom djetetu dali mogućnost da doživi uspjeh u učenju i pohvalu koja ide uz to:
preporučuje se da djeca budu što više motivisana za rad, naročito pohvalama i nagradama jer samo tako mogu dobiti na
samopouzdanje (naravno pohvale i nagrade treba da budu zaslužene, inače gube smisao). Ako dijete doživi neuspjeh u školi, on
će biti nezadovoljan i neće više biti aktivan kao ranije.
Takođe da bi izbjegli favorizovanje nekih određenih učenika, pokušajte da pohvalite najmanje 2 učenika odjednom i da ne
pohvalite “najbolje” učenike/-ce. Djeca će se radovati, ako osjete da ih vi volite. Pohvaljujte i nagrađujte grupe i parove, kao i
najbolje pojedince.
Što se motivacije tiče, i naučnici se slažu, to je jedan od najvažnijih faktora koji utiče na uspjeh učenja stranog (albanskog) jezika
kao nematernjeg. Pokažite entuzijazam, optimizam i povjerenje u sposobnost djece i tako ćete povećati njihovu motivaciju.
Napomena 4:
Korišćenje maternjeg jezika u ovim časovima, svedite na najmanju mjeru, ali nikad to ne radite na štetu realizacije određenih
ciljeva. Učenici treba da nauče da se u toku časa koristi samo albanski jezik kao nematernji u mjeri koliko im dopušta njihovo
trenutno poznavanje jezika, a svoj maternji jezik da upotrijebe na efikasan način kada treba da nešto bolje pojasne ili razumiju.
Ipak kada se govori o mlađim učenicima/-cama, preporučuje se posebna opreznost, jer ne valja da se pređe mjera korišćenja
stranog (albanskog) jezika u odjeljenju; djeca mogu da se previše zbune i uzrujavaju, ako im sve vrijeme govorite na jednom za
njih čudnom i stranom jeziku.
RAZVIJANJE JEZIČKIH SPOSOBNOSTI
Prilikom biranja aktivnosti poklonite pažnju diferencijaciji i raznovrsnosti.
105
1. Diferencijacija
Izaberite ili prilagodite aktivnosti tako da odgovaraju različitim stilovima učenja (vizuelno, auditivno, kinestetički) i nivoima znanja
vaših učenika (najgori i najbolji učenici/-ce). Ukoliko cijelo vrijeme koristite aktivnosti koje odgovaraju samo jednoj metodi učenja,
učenicima kojima ne koristi ova metoda biće u neravnopravnoj poziciji i učiće teže i sporije. Takođe, ako sve aktivnosti zahtijevaju
visok nivo znanja i jezičkih sposobnosti, najgori učenici/-ce biće nemotivisani i neće moći učestvovati u njima.
2. Raznovrsnost
Imajte u vidu da tokom promjene različitih oblika nastave (frontalni, individualni rad, rad u parovima i po grupama) kao i tokom
promjena kratkotrajnih i dužih aktivnosti, mirnih i bučnih, period koncentrisanja pažnje daje nastavi notu raznovrsnosti i motivaciju
čini uspješnijom.
Napomena 5:
Kada je riječ o razvijanju jezičkih sposobnosti kod najmlađih učenika/-ca, do trećeg razreda, naročito se bavimo razvijanjem
slušnih sposobnosti, dakle razumijevanju živog (direktnog) i snimljenog govora i razvijanju usmenog izražavanja. Čitanje i pisanje
se uključuju postepeno, počevši od trećeg razreda.
Zbog toga, u toku rada sa najmlađim učenicima/-cama, treba:

- da se što više razvija sposobnost razumijevanja govora;
- da se jezički sadržaji uvode na vizuelan način;
- da se od učenika/-ca zahtijeva aktivnost i mobilnost;
- da se od njih ne traži da govore već u početku.
Bilo bi dobro da se koriste pjesme i bajke koje zahtijevaju fizičku aktivnost. U program su namjerno uvršteni i tekstovi koje su učili
na crnogorskom jeziku.
SMISAO ŽIVOG I SNIMLJENOG GOVORA
Za slušanje koristite što više izvora iz autentičnih tekstova (pjesme, bajke, razgovore između dva ili više sagovornika, kratke
monologe, kratke prikaze, tv i radio reklame, vijesti, djelove (inserte) iz tv i radiotelevizijskih serija, filmske inserte, ne-umjetničke
tekstove i dr., jer nam je cilj da osposobimo učenike/-ce da razumiju prirodni (direktni ili snimljeni) govor.
I u slučaju da tokom nastave koristite snimke autenitičnih tekstova, imajte uvijek u vidu da izgovor i intonacija nastavnika/-ce često
ima odlučujući uticaj za izgovor i intonaciju njegovih/njenih učenika/-ca, naročito kod najmlađih. Pogrešno naučeno izgovaranje je
kasnije veoma teško poboljšati.
106
Ne zaboravite da aktivnosti za razvijanje sposobnosti razumijevanja govora treba realizovati u tri koraka:
1. Slušanju teksta prethode aktivnosti pomoću kojih budimo interesovanje za tekst (pogađajući sadržaj teksta na osnovu
naslova, ilustracija, slika, tekstova koji su napisani o istoj temi), kontrolišemo poznavanje teme i leksike (glavne pojmove i
fraze objašnjavamo i pišemo ih na tabli) i upoznajemo ih sa zadatkom koji će se raditi tokom slušanja.
2. Tokom slušanja učenici/-ce rade zadatke za testiranje onoga što su razumijeli, koji zahtijevaju kratke odgovore: zadaci sa dva
ili više rješenja, zadaci tipa tačno/netačno, ispunjavanje tabele, dopunjavanje praznih mjesta u tekstu (ako je potrebno,
učenici/-ce mogu da slušaju tekst nekoliko puta.
3. Aktivnosti nakon slušanja služe da se kontroliše smisao odslušanog teksta i u ovoj fazi se preporučuje integrisanje drugih
jezičkih sposobnosti: može se uraditi jedan zajednički rezime teksta (ne ponavljanje), može se razgovarati o iznesenim
stavovima/idejama u tekstu. Da se pripremi i realizuje dramatizacija teksta, da se zamišlja intervju s jednim likom iz teksta, da
se pripremi jedan projekat/istraživanje o problematici iznesenoj u tekstu itd.
USMENO IZRAŽAVANJE
Pomozite učenicima/-cama da se bolje pripremaju za usmene aktivnosti; izaberite zajedno potrebnu temu i leksiku (rječnik) za
njeno obrađivanje i dajte dosta vremena za razmišljanje.
Uspješne su one aktivnosti koje omogućavaju pravu razmjenu znanja, informacija, ideja, misli, bez obzira da li se radi o aktivnosti
tipa sa dijalogom ili monologom. Bilo bi dobro da u ovim aktivnostima učestvuju što više učenika, što se ostvaruje u radu u paru i
malim grupama.
Vještina vođenja razgovora nije samo u jasnom iskazivanju svojih misli/stavova/ideja. Ona obuhvaća i sposobnost aktivnog
slušanja, zbog čega učenici/-ce uče da pažljivo slušaju onoga koji govori i da ga ne prekidaju bez razloga.
RAZUMIJEVANJE PISANOG TEKSTA

U nastavi će se koristiti razni autentični tekstovi za čitanje (pjesme. bajke, pisma, prospekti, brošure, novinski članci i odlomci iz
književnih djela). Naš je cilj učenike/-ce da osposobimo da sami čitaju i razumiju nepoznate autentične tekstove (koristeći
odgovarajuću tehniku čitanja: ubrzano čitanje zbog određivanja glavne ideje, čitanje zbog traženja neke specifične informacije,
čitanje da bi se uočili detalji i implicitno značenje).
Čitanju/slušanju teksta prethode aktivnosti pomoću kojih budimo interesovanje učenika za tekst (pogađajući sadržaj teksta na
osnovu naslova, ilustracija, slika, razgovora o iskustvima učenika u vezi sa problematikom koja je obrađena u tekstu),
kontrolišemo poznavanje teme i leksike (objašnjavamo glavne pojmove i fraze) i upoznajemo ih sa zadatkom koji će se raditi
tokom i nakon slušanja.
107
Smisao teksta može da se verifikuje tokom ili nakon slušanja. Biranje aktivnosti će zavisiti od vremena verifikacije, dok čiitanje,
kada to bude bilo moguće, treba da se povezuje s govorom i pisanjem. Najčešće se koriste sljedeće aktivnosti: odgovori na
pitanja, ispunjavanje praznih mjesta u tekstu/tabeli, slaganje pomiješanih djelova teksta u smislene cjeline ili u hronološkom redu,
zadaci sa više rješenja, zadaci tipa tačno/netačno, da se nekim djelovima teksta da naslov, sadržaj pročitanog teksta (ne
ponavljanje), razgovor sa najmlađim učenicima/-cama obično će se odvijati na maternjem jeziku povezujući ga sa djelovima
teksta, o stavovima, idejama koje su iznesene u tekstu, dramatizacija teksta, izmišljeni intervju s nekim likom iz teksta,
projekt/istraživanje o problematici koja je prikazana u tekstu itd.
Napomena 6:
U radu sa mlađim učenicima, čitanje i pisanje se uključuju postepeno pomoću:

- crteža i slika (fotografija) ličnosti, predmeta, životinja;
- kartona s imenima ličnosti, predmeta, životinja;
- postera ili kartona sa latinskim slovima;
- autentičnih tekstova (natpisi, rođendanske čestitke, ambalaža slatkiša) i dr.
PISMENO IZRAŽAVANJE
Za razvijanje sposobnosti pismenog izaražavanja možemo koristiti takozvano kontrolno pisanje (promjene u rečenici, pisanje na
osnovu modela, slike, dijagrama) ili pisanje na slobodnu temu (pisanje pisma, pjesme, bajke, dijaloga, obavještenja, raporta,
komentara itd. o nekom tekstu, knjizi, filmu).
Upozorite učenike na značaj samog nastavnog procesa pisanja posvećujući i vi sami dovoljno pažnje tome a ne samo produktu
pisanja. Podstičite ih da se drže metodološkom pristupu pisanju: razmišljanje o temi, bilježenje ideja, grupisanje i organizovanje
misli u paragrafima. U ovoj fazi ne treba posvetitit mnogo pažnje da jezik bude perfektan (savršen). Tek kada tekst dobije pravu
formu, verifikuju se tačnost rječnika (leksike), gramatička pravila, pravopis i znakovi interpunkcije.
Pisanje može da se organizuje u paru ili u grupi i to ne samo u početnim fazama, već u svim fazama nastave. Rad u grupi
učeniku/-ci daje osjećaj sigurnosti i oslobađa ga „treme“, tako da često bude produktivniji i efikasniji od individualnog rada.
Naučite učenike/-ce još na samom početku da oni sami, samostalno, u paru ili grupi, kontrolišu svoj rad i da zatim traže pomoć
nastavnika/-ce.
108
GRAMATIKA
Za učenje gramatičkih struktura danas se koristi uglavnom induktivni pristup: učenici/-ce otkrivaju sami jezičke strukture i oblikuju
pravila vezano za formu i upotrebu i zatim upoređuju gramatička pravila u udžbenicima/gramatikama.
Gramatičke strukture uključujemo postepeno sa mnogo primjera o smislu i određujemo ih sa velikim brojem vježbi u stvarnim
komunikacijskim situacijama. Zadaci treba da budu raznovrsni, da omogućimo učenicima korišćenje prethodnih znanja, opštih
znanja i mašte. Nastava je efikasnija ako su strukture uključene u tekstu i ako teku iz njega, jer učeniku/-ci omogućuju
razumijevanje i određenu reakciju.
Ciklično vraćanje ranije naučenim strukturama učenicima/-cama će omogućiti da usvajaju ili automatizuju korišćenje onoga što je
naučeno. za neke gramatičke strukture dovoljno je da ih učenici/-ce upoznaju i razumiju, a neke druge treba da znaju sa manjom
ili većom preciznošću.
Učenici/-ce ne reprodukuju mehanički gramatička ili druga pravila koja objašnjavaju gramatičku strukturu i upotrebu. Poznavanje
pravila se ne vrednuje ocjenom.
Napomena 7:
S mlađim uzrastima koristite tehnike koncentrisanja u smislenim i interesantnim kontekstima. Ilustrujte na pr. razliku između
jednine i množine kod imenica sa vizuelnim predmetima (jedna knjiga – dvije knjige, jedna klupa – dvije klupe) zatim tražite od
učenika/-ca da i oni sami čine isto koristeći nastavna sredstva, namještaj u učionici, igračke i dr. Možete praviti i namjerne
gramatičke greške sa ciljem da ih učenici/-ce uoče i da ih ispravljaju. Učenici/-ce rado učestvuju u takvim „igrama“ i uživaju
naročito u zadavanju zadataka jedan-drugom.
LEKSIKA
Učenje leksike smatra se kao jedan od najvažnijih elemenata u učenju stranog jezika i treba da mu posvetite posebnu pažnju. Za
predstavljanje novog leksičkog materijala možete upotrijebiti:
- stvari, fotografije, gestove, mimiku;
- tvorbu riječi, (osnovne riječi, derivacije, složenice, izvedenice);
- sinonime, antonime;
- određivanje smisla riječi na osnovu konteksta;
- ilustrovane rječnike, jednojezične i dvojezične.
109
Recite učenicima da leksiku ne čine samo riječi po sebi. Privucite im pažnju tokom vježbanja. Naučite ih da grupišu riječi, na pr. u
gramatičkim grupama ili semantici.
Pripremite aktivnosti za ponavljanje prije naučene leksike.
ISPRAVLJANJE GREŠAKA
Kada radite ispravljanje grešaka, radite to na motivirajući način. Dok govore, učenike/-ce ne treba prekidati za greške koje mogu
praviti. Zabilježite najvažnije greške i pokažite ih njima nakon završetka govorne aktivnosti. U pisanim zadacima (testovi i pismeni
radovi) označite greške i, ako je moguće, dozvolite učenicima da oni sami ispravljaju greške, radeći to u paru ili grupi.
DOMAĆI ZADACI
Cilj domaćih zadataka je provjera znanja i sposobnosti koje stiču tokom nastave i u određenoj mjeri podsticanje samostalnog
učenja. Planirajući domaće zadatke, budite pažljivii: preporučuje se da vrijeme koje učenik/-ca provede kući radeći (pisanje,
čitanje, ponavljanje) ne bude duže od jedne trećine vremena provedenog u časovima ovog jezika, odnosno da ne prelazi 15
minuta za čas u sedmici.
Napomena 8:
Domaći zadaci za najmlađe, prije nego što počnu da pišu, mogu biti, na pr. da crtaju nešto, da nešto kažu, pjevaju, recituju svome
ocu, majci, porodici, da donesu u školi omiljenu igračku, sliku iz porodičnog albuma itd.
PROJEKAT
Rad na projektu kod učenika razvija samostalnost, saradnju i osjećaj odgovornosti, zbog toga je usko povezan sa autonomijom
učenika/-ca i sa razvijanjem sposobnosti za individualno učenje.
Dobar je projekat taj kad je vrijeme jasno ograničeno i prilagođeno znanju i sposobnostima učenika. Kada se odredi cilj učenicima
treba dati mogućnost da sami izaberu na koji će ga način realizovati i sami podijeliti zadatke i odgovornosti.
Za rad u projektu može se izdvojiti vrijeme i u redovnim časovima, ali se može desiti da će učenicima biti potrebno da se susretnu
i van časova, tako da je na početku potrebno da se odredi datum kada bi trebalo da se završi projekat, jer on treba da bude svima
prilagođen, i učenicima i nastavniku.
110
Kad dođe vrijeme, bolje je da se prezentacija organizuje na početku časa i to ne više od jedne prezentacije po času. Prezentacije
mogu imati formu zidnih novina, postera sa slikama i pisanim tekstovima, predstava koje su praćene projektorom, video snimaka
ili brošura.
Evo još nekoliko ideja:

1. U nižim razredima osnovne škole mogu se raditi sljedeći projekti:
- moja porodica, moj najbolji drug, najbolja drugarica;
- moja soba, moja kuća, put;
- moji kućni ljubimci;
- raport o ponudama mjesne prodavnice za kućne ljubimce;
- moje omiljene igračke idr.
2. Predstave mogu da se pripremaju i ba temu kao što su: moj omiljeni pisac, istorijska ličnost, omiljena muzička grupa, glumac,
film, pozorišna predstava i td.
AUTONOMIJA UČENIKA
Nastavnik motiviše i razvija samostalnost učenika preko aktivnosti i zadataka koji učeniku/-ici omogućava da preuzme
odgovornost za samostalno učenje i da stečeno znanje koristi u formalnom kontekstu u učionici i van nje. Iz toga proizilazi da u
tim časovima učenici/-ce, osim jezičkih i socio-pragmatičkih znanja usvajaju i znanja vezana za sam nastavni proces.
Zbog toga:
- posavjetujte učenike/-ce kako da uče brže i lakše, kako da pamte ono što su naučili i kako da upotrijebe znanje u novim
situacijama, van učionice (razgovarajte s njima o strategiji i metodama koje koriste za učenje stranog jezika i prenesite im
najnovije metode).
- upoznajte ih sa ciljevima i sadržajima aktivnosti, zadataka, materijala i strategija učenja koje oni impliciraju.
- u visokom nivou nastave, uključite ih u adaptiranju i izboru nastavnih materijala gdje god je to moguće.
- podstičite ih da na samostalan način dođu do novih saznanja, da planiraju, organizuju, prate i verifikuju znanja.
Napomena 9:
Evo još nekoliko ideja koje možete koristiti u toku rada sa mlađim učenicima/-cama:
- objasnite učenicima da, ako budu čuvali crteže ili slike predmeta koje su naučili sa nazivom na albanskom jeziku, kasnije će
im to pomoći da se sjete što su to učili u odjeljenju;
111
- podstaknite ih da rade grupe riječi koristeći razne izvore, kao što su na pr. ilustrovani rječnici, napomene na albanskom jeziku
u ambalaži slatkiša i etikete na odjeći, crtane filmove ili programe za djecu na albanskom itd
- kada god bude moguće dajte djeci mogućnost da biraju između dvije ili više aktivnosti, dva domaća zadatka itd.
EVROPSKI JEZIČKI PORTFOLIO
Evropski jezički portfolio ima za osnovu ubjeđenje da se bolje napreduje ličnom analizom samog procesa učenja. Pojam
portfolio obično se koristi za označavanje izabranih radova umjetnika ili drugih stvaraoca s kojima se oni predstavljaju važnim
mentorima ili klijentima. Evropski portfolio sadrži tri elementa: pasoš, jezičku biografiju i dosije.
Pasoš sadrži zvanične sertifikate i dokaze o postignutim jezičkim kompetencijama kao i dio za bilježenje rezultata
samoevaluacije i internog i eksternog ocjenjivanja u školi.
Jezička biografija je dio portfolija rezervisan za razmišljanje o sopstvenom učenju, za procjenjivanje znanja koja je stekao,
napredovanja i planiranja
Dosije sadrži izabrane radove učenika/-ca koji ilustruju znanja i sposobnosti koje su date u jezičkoj biografiji i u pasošu.
Koristite jednu od gore navedenih ideja u učenju. Proces nastave ćete učiniti transparentijim i za učenike će to biti podstrek da
sami postepeno preuzmu podučavanje samog sebe.
Napomena 10:
Sa mlađim učenicima/-cama može se koristiti ideja dosijea, dakle ideja koja je povezana sa čuvanjem radova učenika/-ca, koja
služe kao ilustracija njihovih znanja i sposobnosti.
8. KORELACIJA MEĐU PREDMETIMA
Nastava stranog jezika je manje više povezana sa svim sferama nastave: prirodne i društvene nauke, umjetnost, informatika i
fizička kultura. Ova je povezanost naročito uska sa nastavom maternjeg jezika. Stečena znanja iz drugih predmeta čine tematski
okvir (krug), a ona koja se stiču na časovima maternjeg jezika često su polazišna osnova za učenje stranog jezika, u ovom
slučaju albanskog jezika, kao nematernjeg.
112
9. NAČINI PROVJERE ZNANJA I STRUČNE OSPOSOBLJENOSTI
Provjera i ocjenjivanje znanja rade se u skladu sa načelima nastavnog programa. Provjera je sastavni dio nastave i radi se u
svakom času. Cilj provjere znanja je da se učeniku/-ci da informacija o njegovim/njenim postignućima, a nastavniku pokazuje u
kolikoj mjeri se ostvaruju ciljevi koji su određeni programom. Nastavnik/-ca zajedno sa učenicima/-cama analizira rezultate
provjere i ocjenjivanja i planira dalje aktivnosti, pokušavajući da pojača motivaciju učenika/-ca.
9.1 Dijagnostička, redovna i završna provjera
Dijagnostičku provjeru koristimo na početku školske godine da bi verifikovali koliko učenici znaju. Rezultate ove provjere ne
ocjenjujemo niti ih koristimo za klasifikaciju učenika/-ca.
Redovna provjera koristi se u toku cijele školske godine i govori nam u kojoj se mjeri realizuju određeni ciljevi.
Završna provjera znanja (interna/eksterna) radi se na kraju višegodišnjeg perioda ili ciklusa, kao pokazatelj opšteg nivoa znanja.
9.2. Tehnike provjere znanja
Tehnike provjere znanja treba da su prilagođene metodama učenja učenika/-ca. To je najčešće osvrt usmenog jezičkog
ponašanja učenika/-ca tokom nastavnih aktivnosti, odnosno individualnog rada i rada u paru ili grupi. Na osnovu ranije određenih
kriterijuma, nastavnik redovno bilježi svoje napomene oko pravilnosti izgovaranja, tečnosti, jasnoći izražavanja misli, gramatičkih
pravila, bogatog i odgovarajućeg rječnika, primjera koji se pripovjedaju za realizaciju ciljeva, sposobnosti snalaženja u novim
situacijama.
9.3. Ocjenjivanje
Ocjenjivanje je opisno i radi se tako da se usklađuje sa opisnim ocjenjivanjem u drugim predmetima nastavnog procesa.
113
10. RESURSI ZA REALIZACIJU
10.1. Materijalni uslovi
Nastava treba da se odvija u učionici koja je opremljena kasetofonom, grafoskopom i vizuelnim sredstvima (posteri, karte itd.).
Specijalizovana učionica (kabinet) koja ima TV, video, grafoskop, fotokopirni aparat i literaturu za djecu obezbjeđuje kvalitetniji
rad. Preporučuje se da se s vremena na vrijeme koriste i kompjuteri; jedan kompjuter za dva učenika, kompjuteri su umreženi i
povezani s internetom.
Školska biblioteka je opremljena rječnicima, gramatikama, časopisima, umjetničkom književnosšću i priručnicima za individualni
rad učenika.
10.2. Literatura
Pored literature koja je određena nastavnim programom za učenje maternjeg jezika, kojeg su nastavnici imali na raspolaganju,
preporučujemo da oni koriste i ovu (dodatnu) literaturu za albanski jezik kao nematernji:
- B. Ostojić: O crnogorskom književnojezičkom izrazu, Nikšić, 1999

- Bahri Beci: Teksti mësimor i Gjuhës shqipe nga klasa I deri në klasën IX të shkollës fillore nëntëvjeçare
- Drejtshkrimi i gjuhës shqipe, 1973
- Fjalori i Shqipes së sotme (Botim i Akademisë së shkencave të RSh)
- Rami Memushaj: Shqipja standarde, si ta flasim dhe ta shkruajmë
- Gj. Shkurtaj - Enver Hysa: Gjuha shqipe për të huajt dhe shqiptarët jashtë atdheut
11. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUČNIH SARADNIKA
Nastavu albanskog jezika kao nematernjeg mogu izvoditi nastavnici/-ce koji/-e su završili/-e studije jezika i književnosti,
književnosti i jezika, uporedne (komparativne) književnosti i opšte književnosti, kao i teorije književnosti na filološkim ili filozofskim
fakultetima uzemlji ili ukoliko posjeduju komplementarne diplome sa drugih univerziteta iz okruženja, uz prethodno nostrifikovanje
od strane nadležnih službi.
114
Lëndën mësimore Gjuha shqipe si gjuhë joamtare për shkollat fillore nëntëvjeçare, e ka hartuar komisioni i përbërë nga:
1. Dimitrov Popoviq, Kryetar

2. Mr. Rrok Gjolaj, anëtar
3. Qamil Maraj, anëtar
Podgoricë, më 11 qershor 2010
Nastavni predmet Albanski jezik kao nematernji za devetogodišnje osnovne škole, izradila je komisija u sastavu:
1. Dimitrov Popović, Predsjednik

2. Mr. Rrok Đolaj, član
3. Ćamil Maraj, član
Podgorica, 11. juni 2010.
115
CIP – Каталогизација у публикацији
Централна народна библиотека Црне Горе, Цетиње
116
117

Gjuhe Shipe Si Gjuhe Joamtare

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gjuhe Shipe Si Gjuhe Joamtare

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MALI I ZI

ENTI PËR SHKOLLIM

Botuesi: Enti për Shkollim

Redaktor: Nikollë Dukaj

Lektor: Qamil Maraj

Përgatitja teknike: Natasha Periq

Podgoricë, qershor 2010

PROGRAMI MËSIMOR GJUHË SHQIPE SI GJUHË JOAMTARE....................................................................................................5

1. Emërtimi i lëndës mësimore....................................................................................................................................................7

PREDMETNI PROGRAMALBANSKI JEZIK KAO NEMATERNJI...................................................................................................61

1. Naziv nastavnog predmeta i predmetnog programa.............................................................................................................63

a. Pozita, natyra dhe qëllimi i caktuar i lëndës

b. Numri i orëve sipas viteve të arsimimit dhe formave të mësimit

3. QËLLIMET E PËRGJITHSHME TË LËNDËS

Kompetencat linguistike (gjuhësore)

Njohja e strategjisë së zgjidhjes së problemit në komunikim

Njohja e strategjive të mësimit të pavarur

1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. Gjuha amtare

1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1.

Nxënësi duhet të mësojë të: Gjuha amtare

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

Nxënësi duhet të mësojë:

3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të shkruar 3. 3.

Nxënësi duhet të mësojë:

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

4. Shkrimi dhe të shprehurit me 4.

Nxënësi duhet të mësojë:

Nxënësi duhet të mësojë:

TEKSTET E PROPOZUARA PËR CIKLIN I

Klasa I Klasa II Klasa III

Ninulla popullore Ndihmoni shokun – Çajupi Ujku dhe qengji – popullore

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat e gjërave, qenieve dhe Gjuha amtare

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

Nxënësi duhet të mësojë:

3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të 3. 3.

Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësit

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

4. Shkrim dhe shprehja me 4.

Nxënësi duhet të mësojë:

Nxënësi duhet të mësojë:

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat (gjinia dhe numri); Gjuha amtare

Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et:

3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të 3.

Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësi/ja:

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësit/et:

Nxënësi/ja duhet të mësojë:

1. Të kuptuarit e të folurit direkt 1. - emrat përmbledhës dhe të Gjuha amtare

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

Nxënësi duhet të mësojë: Nxënësit/et:

3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të 3.

Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësit/et:

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

Nxënësi/ja duhet të mësojë: Nxënësit/et:

Nxënësi/ja duhet të mësojë:

TEKSTET E PROPOZUARA PËR CIKLIN II

Klasa IV Klasa V Klasa VI

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

Nxënësi duhet të mësojë që: Nxënësit/et:

Qëllimet operative Aktivitetet Nocionet e përmbajtja Korelacionet

3. Leximi dhe kuptimi i tekstit të 3.