Priručnik za obuku i trening

službenih pasa u SPJ FUP-e

Instruktor za obuku vodiča službenih pasa

Mlađi inspektor Željko Martić

Sarajevo, 2015.godine
Priruĉnik za obuku i trening
sluţbenih pasa u SPJ FUP-e

Sarajevo 2015
 SADRŢAJ

POGLAVLJE 1 – UVOD U KINOLOGIJU.................... 9

1.1 PASMINE SLUŢBENIH PASA.............................................................. 9

1.1.1 Njemački ovčar............................................................................ 9

1.1.2 Doberman................................................................................... 11
1.1.3 Njemački bokser......................................................................... 12
1.1.4 Rotvajler..................................................................................... 13
1.1.5 Veliki šnaucer............................................................................. 14
1.1.6 Hovavart.................................................................................... 15
1.1.7 Belgijski ovčar............................................................................ 16
1.1.8 Holandski ovčar.......................................................................... 18
1.1.9 Flandrijski goved........................................................................ 20
1.1.10 Erdel terijer............................................................................... 21

1.2 ANATOMIJA SLUŢBENIH PASA....................................................... 22

1.2.1 Psiho-fizičke osobine sluţbenih pasa........................................ 22
1.2.2 Anatomija psa............................................................................ 24
1.2.3 Hodovi........................................................................................ 25
1.2.4 Glava psa................................................................................... 26

1.3 NAGONI............................................................................................... 29
1.4 UMIRUJUĆI ( CALMING ) SIGNALI.................................................... 33
1.4.1 Problem...................................................................................... 33
1.4.2 Kako psi koriste umirujuće signale............................................. 33
1.4.3 Primjeri situacija gdje psi pokazuju umirujuće signale............... 34
1.4.4 Neki od signala koje svi psi pokazuju……………………………. 34
1.4.5 Ostali umirujući signali………………...……………………….….. 36

-3-
1.5 FAZE U RAZVOJU PSA...................................................................... 37

1.5.1 Vegetativna faza....................................................................... 37

1.5.2 Prijelazna faza.......................................................................... 37
1.5.3 Faza formiranja.......................................................................... 37
1.5.4 Faza socijalizacije..................................................................... 38
1.5.5 Faza rangiranja.......................................................................... 39
1.5.6 Pubertet..................................................................................... 41
1.5.7 Zrelost....................................................................................... 41

1.6 SOCIJALIZACIJA I KONTAKT SA VODIĈEM.................................... 42

POGLAVLJE 2 – OSNOVE VETERINE........................ 44

2.1 BOLESTI PASA................................................................................... 44

2.1.1 Podjela bolesti pasa.................................................................. 44

2.2 ZAŠTITA PROTIV BOLESTI............................................................... 45

2.2.1 Vakcinacija ( cijepljenje )............................................................ 45

2.2.2 Revakcinacija............................................................................. 45
2.2.3 Zaštita od unutarnjih nametnika................................................. 46
2.2.5 Zaštita od spoljašnjih nametnika............................................... 46

2.3 PRVA POMOĆ..................................................................................... 47

POGLAVLJE 3 – TEORIJA MIRISA............................... 49

3.1 ĈULO MIRISA KOD PSA.................................................................... 49
3.2 REGISTRIRANJE MIRISA................................................................... 51
3.3 INDIVIDUALNI MIRIS ĈOVJEKA........................................................ 53
3.4 KRETANJE MIRISA U PROSTORU................................................... 54

-4-
3.5 FAKTORI KOJI UTIĈU NA PERCEPCIJU MIRISA............................ 56
3.5.1 Eksterni faktori........................................................................... 56
3.5.2 Individualni faktori...................................................................... 60

3.6 TERMIKA............................................................................................. 61

3.6.1 Fizikalni zakoni.......................................................................... 61

3.6.2 izvori toplote i njihov uticaj......................................................... 63
3.6.3 Izvori toplote u zatvorenim prostorijama.................................... 64

POGLAVLJE 4 – OBUKA I TRENING SL PASA... 65

4.1 ORGANIZACIJA TRENINGA SLUŢBENIH PASA.............................. 65

4.1.1 Problemi koji nastaju.................................................................. 66

4.1.2 Korektan rad............................................................................... 67

4.2 PITANJA U ORGANIZACIJI TRENINGA............................................ 68

4.3 PODJELA TRENINGA......................................................................... 69

4.4 NAĈIN KONDICIONIRANJA SLUŢBENIH PASA............................... 70

4.4.1 Kondicioniranje ( učenje ).......................................................... 70

4.4.2 Metoda pozitivnog potvrĎivanja................................................. 72
4.4.3 Prag reakcije.............................................................................. 73
4.4.4 Metoda prinude.......................................................................... 74

4.5 OSNOVNA POSLUŠNOST.................................................................. 76

4.6 PRAKTIĈNI TRENING......................................................................... 78

4.6.1 Predvjeţbe................................................................................. 78
4.6.2 Kontakt i igra sa psom............................................................... 78
4.6.3 Vjeţbe poslušnosti..................................................................... 80

-5-
4.6.3.1 Dolazak i sjedanje ispred vodiča koji stoji...........................................80
4.6.3.2 Dolazak i lijeganje ispred vodiča koji kleči.......................................... 80
4.6.3.3 Dolazak od straga i lijeganje izmeĎu nogu vodiča.............................. 81
4.6.3.4 Sjedanje pored lijeve ili desne noge vodiča........................................ 82
4.6.3.5 Zalijeganje pored lijeve ili desne noge vodiča.................................... 82
4.6.3.6 Sjedanje ispod lijeve ili desne ruke vodiča koji kleči......................... 83
4.6.3.7 Sjedanje izmeĎu nogu vodiča koji stoji.............................................. 84
4.6.3.8 Zalijeganje izmeĎu noge vodiča koji stoji ili kleči............................... 84
4.6.3.9 Hodanje naprijed, nazad pored lijeve, desne ili izmeĎu nogu
vodiča................................................................................................ 85
4.6.3.10 Okreti prilikom hodanja uz nogu vodiča za 90% na lijevu ili
desnu stranu, te za 180% u smjeru kretanja................................... 86
4.6.3.11 Sjedanje pored lijeve ili desne noge vodiča u pokretu..................... 86
4.6.3.12 Zalijeganje pored lijeve, desne ili izmeĎu nogu vodiča u
pokretu............................................................................................. 87
4.6.3.13 Sjedanje sa opozivom...................................................................... 87
4.6.3.14 Leţanje sa opozivom....................................................................... 88
4.6.3.15 Puštanje na komandu...................................................................... 89

-6-
SPECIJALISTIĈKA OBUKA SL PASA U SPJ...... ... 90
SLUŢBENI PSI U SPJ............................................................................ ... 91

POGLAVLJE 1 – SLUŢBENI PAS ZA DETEKCIJU

MATERIJA....................................................................................... .. 92
1.1 OBUKA SLUŢBENOG PSA ZA DETEKCIJU MATERIJA.................. 92

1.1.1 Pasivno markiranje.................................................................... 93

1.1.2 Usvajanje mirisa........................................................................ . 94
1.1.3 Greške vodiča tokom obuke i treninga pasa za detekciju........ .. 95

POGLAVLJE 2 – SLUŢBENI PSI ZA

SPAŠAVANJE U KATASTROFAMA............................. . 96
2.1 SLUŢBENI PAS ZA PRETRAGU TERENA....................................... . 96

2.1.1 Obuka sluţbenog psa za pretragu terena................................. . 96

2.1.2 Markiranje oblajavanjem............................................................ 97
2.1.3 Obuka usmjeravanja.................................................................. 98
2.1.4 Načini pretraţivanja područja ( sektori )................................... 100
2.1.5 Uticaj strujanja zraka na pretragu terena................................. 103
2.1.6 Problemi koji se javljaju u praksi.............................................. 104

2.2 SLUŢBENI PAS ZA SPAŠAVANJE U RUŠEVINAMA..................... 105

2.2.1 Obuka sluţbenog psa za spašavanje u ruševinama................ 105

2.2.2 Markiranje oblajavanjem i kopanjem..................................... ... 106
2.2.3 Obuka usmjeravanja............................................................ .... 107
2.2.4 Problemi koji se javljaju u praksi i koje treba riješiti treningom. 109
2.2.5 Uticaj vremena i termike na širenje mirisa na ruševini……...... 110

-7-
2.3 SLUŢBENI PAS ZA SPAŠAVANJE U LAVINAMA.......................... 112

2.3.1 Obuka sluţbenog psa za spašavanje u lavinama............. ....... 112

2.3.2 Markiranje oblajavanjem i kopanjem........................................ 113
2.3.3 Obuka usmjeravanja.............................................................. .. 114
2.3.4 Uticaj vrste lavine i vrste snijega na pretragu.......................... 116
2.3.5 Primarna mjesta pretrage lavinskog područja.......................... 118

POGLAVLJE 3 - SLUŢBENI PAS NAPADAĈ….. 120

3.1 OBUKA SLUŢBENOG PSA NAPADAĈA……...……………...……. 120

3.1.1 Izgradnja i kanalisanje nagona…………...………….…....….… 121

3.1.2 Obuka napada i odbrane………………………………...…….… 123

3.2 OBUKA DUALNOG SLUŢBENOG PSA ZA NAPAD….…………... 125

3.2.1 Kretanje hodnikom….……...………………………………….... 126

3.2.2 Pretraga prostora ili terena za naoruţanim krim licem…….... 126
3.2.3 Desant iz helikoptera ............................................................. 127
3.2.4 Javni red i mir.......................................................................... 127
3.2.5 Napad iz motornog vozila........................................................ 128
3.2.6 Rad u uvjetima smanjene vidljivosti......................................... 128

3.3 OBUKA SLUŢBENOG PSA ZA POSEBNU NAMJENU………….. 129

3.3.1 Upad u prostoriju ………..…...………………………………….. 130
3.3.2 Vertikalni upad u prostoriju ……………..……………………… 131
3.3.3 Zasjedno dejstvo...................................................................... 131
3.3.4 Rješavanje talačkih situacija.................................................... 132
3.3.5 Napad iz motornog vozila......................................................... 132
3.3.6 Desant iz helikoptera................................................................ 133
3.3.7 Pretraga objekata za naoruţanim kriminogenim licima............ 133

-8-
 1.2 ANATOMIJA SLUŢBENIH PASA

1.2.1 Psiho-fiziĉke osobine sluţbenih pasa

Anatomija sluţbenog psa mora biti takva da psu garantira da uz minimalni utrošak
energije ostvaruje maksimalni učinak. Prema tome anatomija mora biti harmonična i
izbalansirana. Idealno je kada nema pretjerivanja u razvoju, veličini ili teţini sluţbenog
psa. Upotrebna vrijednost zahtjeva odreĎeni srazmjer veličine i snage. Ako je sluţbeni
pas previše veliki onda je, samim time, ili previše teţak, jer sa veličinom proporcionalno
raste i teţina ili je izrazito dugonogi što dovodi do slabog razvoja grudnog koša i strmih
uglova ekstremiteta. Preteški psi su nedovoljno okretni, imaju slabu skočnost, često
nemaju dovoljno razvijenu volju za radom, flegmatični su i prebrzo se umaraju.
Dugonogi psi su u svojim radnim sposobnostima, često, još više ogranićeni. Zbog
nesrazmjernog ravoja ekstremtiteta stvaraju se problem u iskoraku, odnosno pas ima
sputane hodove i takoĎer se brzo umara. Uz to još dolazi nedovoljno razvijen grudni
koš, koji ne daje dovoljno mjesta za unutarnje organe i pas gubi ravnoteţu. Da bi
povratio ravnoteţu okreće laktove prema unutra ili prema vani što opet dovodi do lošeg
kretanja i brţeg zamora. Nerijetko takvi psi imaju sitne i slabe kosti.
Kod malih pasa i pored harmonične graĎe, nedostaje snaga. Kostur je lagan, što ih ćini
veoma brzim i okretnim ali nedostaje izdrţljivost. TakoĎer se javljaju kratki ekstremiteti
što dovodi do pretjerane dubine i širine grudnog koša, a što opet dovodi do sputanih
hodova. Sluţbeni pas bi trebao biti blago izduţenog formata, snaţnih leĎa, naglašenog
grebena i dobrih kuteva prednjih i zadnjih nogu. Greben je prednji dio leĎa i trebao bi biti
visok i naglašen da bi ramena i leĎna muskulatora bila dobro postavljena. Samo takav
greben i razvijen grudni koš omogućavaju dobar poloţaj lopatice, ćime se omogućuje
dobar iskorak prednjih ekstremiteta. Greben se nastavlja u leĎni i slabinski dio koji bi
trebali biti kratki i snaţni. Iskljućivo tako leĎa mogu obavljati svoj glavni zadatak a to je
prenos snage iz zadnjih nogu u prednje noge. Ako su leĎa previše dugačka dolazi
stvaranja ulegnutih (sedlastih) leĎa, povezanih sa nedovoljno snaţnim ligamentima,
koja postaju kao neka vrsta amortizera za prenos snage prema prednjici ili uzdignutih
(šaranastih) leĎa kod kojih se snaga gubi prema gore. Ako su leĎa previše kratka,
odnosno graĎa je kvadratična, pas teţi galopiranju. U galopu se udari slabo amortiziraju
i sluţbeni pas se brzo umara. Nedovoljno dobri uglovi nogu skraćuju iskorak, dovode do
nedovoljne amortizacije udara prilikom kretanja, pomjeraju teţište psa što sve dovodi
do brţeg zamora.
Preporučljivi tip glave sluţbeng psa je mezocefalni. Ovaj tip glave omugućuje
sluţbenom psu dobro disanje što povečava prag zamora, posjeduje veliki broj mirisnih
čelija, što povečava upotrebnu vrijednost kod detekcije materija i traganja, daje snaţan

-9-
ugriz sluţbenom psu itd. Preporučeni zagriz je makazasti a dozvoljen je i klještasti,
takoĎer zbog snage ugriza.
Preporučljivi tip dlake je kratka, oštra sa podlakom, što sluţbenom psu daje otpornost
na sve vremenske uvjete. Kratka dlaka bez podlake slabo štiti od hladnoče a duga,
meka dlaka se natapa vodom, teško se suši i pospješuje oboljenja bubrega.

Preporuĉljive fiziĉke osobine su:

- srednje veliki psi ( 50-65 cm visina grebena ) , sa tjelesnom masom od 25-35

kg,dobre anatomije, bez vidnih ogranićenja u cvrstoći leĎa i ekstremitetima,
što rezultira velikom fizičkom i psihičkom izdrţljivošču
- mezocefalni tip glave, veći broj mirisnih čelija u nosu, bolje disanje što
rezultira sporijim zamorom
- makazast ili kliještast zagriz garantira veliku snagu ugriza
- kratka, oštra dlaka sa podlakom

Preporuĉljive psihiĉke osobine

- Čvrsta narav u normalnim okolnostima. Pas treba da je staloţen, paţljiv i

siguran u sebe
- Srednja temperamentnost pri niskom, srednje ili visokom pragu razdraţljivosti
- Ravnodušnost na glasne zvukove. Glasni zvukovi kao npr.
eksplozije,pucnjava, generatori, teške mašine ne smiju plašiti psa
- Ravnodušnost prema otvorenom plamenu, dimu kao i drugim jakim mirisima
- Visok nivo inteligencije
- Vezanost prema vodiču
- Veoma izraţen plijenski nagon povezan sa istrajnošču

Nepoţeljne osobine

- Svaki vid loše naravi, kao plašljivost na zvukove

- plahost,
- nesigurnost u okruţenju
- Ujedljivost
- izraţena mekoća
- nedovoljna vezanost za vodiča

- 10 -
 1.2.2 ANATOMIJA PSA

LEĐA STAVOVI

- 11 -
 1.2.3 HODOVI

DOBAR ISKORAK PREDNJIH I ZADNJIH NOGU

PAS GANG ( KAMILJI HOD ) SPUTANI PREDNJI I ZADNJI HODOVI

TENDENCIJA KA USKIM HODOVIMA

- 12 -
 1.2.4 GLAVA PSA

Tri su osnovna oblika lobanje psa:

Dolikocefalni - pasmine duge

njuške kao dugodlaki škotski
ovčar, afganistanski hrt,
doberman i foksterijer.

Brahicefalni - pasmine kratke,

tupe njuške kao mops, buldog i
pekinški psić.

Mezocefalni - pasmine u koju

spadaju psi izmeĎu tih dviju
krajnosti.
Svojstva lubanje se razlikuju
ovisno o obliku i tipu lubanje.
Oko se nalazi u prostoru zvanom
očna šupljina, unutar luka ličnih
kostiju. Dva luka ličnih kostiju
odreĎuju širinu lubanje. Oni se
jako razlikuju izmeĎu pasmina -
one s dugom njuškom imaju
prilično ravan luk, dok je kod
pasmina kratke njuške luk jako
zakrivljen.

- 13 -
Oblik čeljusti se u pasa jako razlikuje (vidi okvir dolje). Sluţbeni standardi uzgoja traţe i
odreĎeni tip zagriza svakog psa.
Mišići čeljusti su vrlo snaţni. Kaţu da kriţanac od 20 kg moţe zagristi silom od 165 kg;
sila prosječnog ljudskog zagriza iznosi 20-30 kg.

Cranium
Gornji dio lubanje psa u kojemu se nalazi mozak poprilično se razlikuje u raznih
pasmina. U čiuvave se uzgojnom selekcijom dobio kupolasti oblik. Naţalost, to je u
nekim slučajevima dovelo do uzgoja pasa s priroĎenim deformacijama mozga,
primjerice hidrocefalusa (vode u mozgu).
Ĉeoni usjek (stop) To je točka gdje se tjemena kresta završava i obris lubanje spušta
prema nosnim kostima. Neke pasmine, primjerice bokser, moraju prema uzgojnim
standardima imati naglašeni čeoni usjek, dok druge, kao što su engleski hrt ili bulterijer,
to ne moraju.Sa straţnje strane lubanje, tjemena kresta završava straţnjom kosti
lubanje koja basetu daje karakterističan oblik glave. To se svojstvo obično ne pojavljuje
kod štenadi mlaĎe od devet do deset nedelja.
Mozak : Veći dio psećeg mozga se brine o osjetilima i prepoznavanju okoline. Vrlo je
malo moţdane mase raspoloţivo za sintezu misli. Psa se moţe naučiti da prepozna
novčić od 100 maraka, ali on nikada neće shvatiti pojam novca i koliko za taj novčić
moţe kupiti mesa. Čak i veliki pas, kao što je bernardinac, teţinom sličan čovjeku, ima
mozak mase svega oko 15 posto mase čovječjega. Zanimljivo je spomenuti da područje
psećeg mozga zaduţeno za osjet mirisa sadrţi 40 puta više stanica od odgovarajućeg
područja ljudskog mozga.

- 14 -
Zubi : Pseći zubi su prilagoĎeni mesoţderskom ţivotu. Psi imaju velike, jake zube za
trganje (nazvane koljačima) kojima pregrizaju čvrste tvari. Osim toga, posljednji se
pretkutnjak u gornjoj čeljusti produljio i razvio oštricu za rezanje što se preklapa s prvim
kutnjakom donje čeljusti kad pas zagrize. Dugi, šiljasti i ponešto zakrivljeni sjekutići,
često zvani psećim zubima, korisno su oruţje za probadanje, te za hvatanje i drţanje
plijena.Kod psa se različiti zubi pojavljuju u različito vrijeme. Odrasli pas ima 42 zuba,
štene 28 mliječnih zuba

Zubna formula je broj

svake vrste zuba,
obično prisutne na
jednoj strani gornje i
donje čeljusti psa.

Gornja ĉeljust:
3 sjekutića,
1 očnjak,
4 pretkutnjaka,
2 kutnjaka.

Donja ĉeljust:
3 sjekutića,
1 očnjak,
4 pretkutnjaka,
3 kutnjaka.

- 15 -
 1.3 NAGONI

Nagon je ono što psa pogoni unutarnjim instinktom i čiji je rezultat zadovoljenje snaţnih,
često po ţivot vaţnih potreba. Nagoni su pogoni psa, oni odreĎuju njegovo ponašanje i
djelovanje. U principu se pas ne moţe natjerati da nešto uradi ako to nije pokrenuto
nagonima. Nagoni se aktiviraju ključnim nadraţajima i dovode do nagonskog ponašanja
što preko instinktivnog djelovanja dovodi do nagonskog cilja. Nagonsko područje ima tri
nivoa a to su nadraţaj, reakcija i nagonski cilj.

NAGON ODRŢANJA SOCIJALNI NAGON

VRSTE

- 16 -
 PLIJENSKI NAGON

Plijenski nagon je dio nagona samoodrţanja, orijeniran je hranjenjem i blizak je lovnom

nagonu. Izaziva se pokretima ili bjegom plijena. Pas ga posjeduje od početka ţivota i
podrţava učenje psa i moţe se trenirati i razvijati

- Nadraţaj – bijeg
- Reakcija – sustići, ugristi, zadrţati
- Cilj – posjedovati, nositi
- Rezultat – miran ugriz, sigurnost

Opasnost – plijenski nagon je potrošiv, dolazi do zasićenja

IZBJEGAVANJE
Izbjegavanje predstavlja pokušaj psa da odreĎenu situaciju ili okruţenje, koja su mu
neugodna, izbjegne.

- Nadraţaj – pritisak
- Reakcija – aktivno i pasivno izbjegavanje
Aktivno izbjegavanje – aktivno ponašanje ( ţelja za bijegom, napad )
Pasivno izbjegavanje – izbjeći aktivnost ( ne pomjerati se, leći )
- Cilj – postići rasterečenje, postići mir
(Pozitivno - ne uništiv nagon )

Opasnost – prelazak u pasivno izbjegavanje ( izgubljena volja za rad, strah od vjeţbi,

preopterećenje

AGRESIJA

Pasivna agresija je teţnja psa da se odbrani od otvorenog psihičkog i fizičkog pritiska.

Ako se vrši pritisak na psa a ne postoji mogučnost bijega, dolazi do izazivanja
odbranbene ili pasivne agresije. Plašljivi psi u tim situacijama postaju ujedljivi.

- Nadraţaj – pritisak
- Reakcija – kontrirati, slomiti agresiju, lajanje, griţenje
- Cilj – postići mir, rasterečenje

- 17 -
 POZITIVNO

- Ne uništiv nagon
- Uvjek ga je moguće aktivirati
- Visok intenzitet
- Pretfaza aktivne agresije

Pozitivna reakcija – prelazak u plijen, kontra izbjegavanju, bijegu

Pokretać je koflikt – pozitivno je agresija - negativno je izbjegavanje

AKTIVNA AGRESIJA je vid agresije i uvjek je socijalna agresija i isključivo posljedica

konkurencije. Prag agresije je najniţi tamo gdje se pas osječa sigurnim i opada sa
udaljavanjem iz sigurnog okruţenja

- Nadraţaj – konflikt
- Reakcija – aktivna agresija, dominacija
- Cilj – nema cilja

Vaţno – kako pojaćati agresiju ? Pritisak, konflikt, frustracija - ne dolazak do cilja

SOCIJALNI NAGON

Socijalni nagon je skup nagona koji omogučavaju psima suţivot u čoporu, ćime se
poboljšava mogučnost preţivljavanja psa u teškim situacijama. Pas čovjeka posmatra
kao člana čopora i time kao voĎu čopora, rivala ili neprijatelja. U ovisnosti od čvstoće
pas će traţiti mjesto u hijerarhiji čopora. Temelj odnosa vodiča i psa je da vodič psu
pokaţe svoju superiornost u svim vidovima ţivota, čime se stavlja u poziciju voĎe
čopora

Najbitniji faktori socijalnog nagona

- Nagon izraţaja ili vrijednosti ( dominacija )

- Trvdoća
- Neustrašivost
- Unutarnja sigurnost
- Ţelja da udovolji predvodniku

- 18 -
Unutarnja sigurnost kod psa je svojstvo da pas ima jake ţivce i osječaj fizičke snage.
Moţe se uporediti sa samouvjerenošću kod čovjeka.

Neustrašivost proizilazi iz unutarnje sigurnosti. To je sposobnost psa da izaĎe na kraj

sa nepoznatim situacijama i njegova odlučnost da se suprostavi opasnostima.

Tvrdoĉa je sposobnost psa da izdrţi nelagodu bez da trenutno ili stalno ostane pod
utiskom doţivljenoga.

NAGON ZA HRANJENJEM
Nagon za hranjenjem se sastoji od nekoliko nagona koji imaju isti cilj a to je da se
pronaĎe, goni, savlada i osvoji plijen. U tu grupu nagona spadaju nagon za
pronalaţenjem, nagon za njušenjem, lovni nagon, plijenski nagon i nagon za
donošenjem.

- Nadraţaj – osječaj gladi

- Reakcija - loviti
- Cilj – zadovoljenje potrebe za hranom

NAGON ZA IGROM

Nagon za kretanjem, radom i igrom je teţnja da se nakupljena fizička i psihička energija

oslobodi u vidu kretanja. Nagon za igrom je kod mladog psa ( do 6 mjeseci ) naročito
izraţen i njegovo optimalno iskorištavanje čuva radnom psu volju za radom do u kasnu
starost. Mora se istaći da u vjeţbama poslušnosti ima veliki značaj.

- Nadraţaj – nakupljena energija

- Reakcija – kretnja
- Cilj- rasterečenje

- 19 -
 1.4 UMIRUJUĆI ( CALMING ) SIGNALI
Za vrste koje ţive u čoporu vaţno je da imaju dobro razvijenu meĎusobnu komunikaciju.
Tu komunikaciju koriste u raznim situacijama,kao što su zajednički lov, podizanje
mladunaca i, najvaţnije, da zajedno ţive u miru. Konflikti dovode do ozljeĎivanja, što
znatno oslabljuje čopor, a samim time i mogućnost preţivljavanja.

Psi iznimno dobro zamjećuju sitne detalje, kao što su kratki signal i najmanja promjena
u ponašanju ili promjena u vašim očima.

Psi imaju oko 30 smirujućih signala u ponašanju. Neki signali su tipični za sve pse, dok
neke moţemo vidjeti smo kod nekih pasa.

1.4.1 Problem
Umirujuće signale psi koriste da bi komunicirali i s ljudima, vjerujući da ih oni razumiju.
Naţalost, puno ljudi još uvijek ne razumije smirujuće signale te ih u nekim slučajevima i
krivo tumače i kaţnjavaju, što definitivno vodi k ozbiljnom povreĎivanju naravi psa i
komunikacije. Neki psi jednostavno odustaju od takve komunikacije, što moţe dovesti
do agresije i prema ljudima i prema psima, jer odmah reagiraju, bez prethodnog
upozorenja. Psi pokušavaju slati smirujuće signale vlasniku: oblizivanjem,usporavanjem
kretanja, okretanjem glave, njušenjem po podu. Vlasnika to još više ljuti i kreće kazniti
psa. Pas je na kraju kaţnjen samo zato što je vlasniku slao smirujuće signale.
Shvaćajući smirujuće signale kod pasa, moţemo puno lakše komunicirati s njima, a
često i spriječiti neţeljenu agresiju. Neke od smirujućih signala moţemo i mi upućivati
psima u različitim situacijama.

1.4.2 Kako psi koriste umirujuće signale

Psi mogu pokazivati smirujuće signale u puno situacija koje mogu biti stresne za njih u
pozitivnom ili negativnom smislu. Vaţno je znati procijeniti psa i situaciju, jer neće svi
psi u istim situacijama uvijek pokazivati iste signale. Psi koji su dobro socijalizirani
pokazivat će u komunikaciji manje smirujućih signala u smislu prijetnje ili negativnog
stresa te će ih koristiti u svakodnevnoj komunikaciji i kod velikog uzbuĎenja, a psi koji
su,na primjer, plašljiviji pokazivat će više umirujućih signala u smislu negativnog stresa i
straha. Isto tako, psi će, u velikom broju slučajeva,uvijek prije agresije pokušati „smiriti
situaciju“.

- 20 -
1.4.3 Neki primjeri situacija gdje psi pokazuju umirujuće signale

- Naginjanje iznad psa

- Vikanje na psa
- Nervozno ponašanje prema psu ili svaĎa s nekim drugim pokraj psa
- Hodanje direktno prema psu
- Posjet veterinaru
- Kad je pas jako uzbuĎen, na primjer u iščekivanju da se ide u šetnju
- Kad iščekuje hranu, igru i slično
- Kada je trening predugačak ili zahtjevamo preteške zadatke
- Kada pas razmišlja/bavi se rješavanjem novog zadatka
- Nagli pokreti, naglo grabljenje ogrlice ili psa te bilo kakvi prijeteći pokreti

Tipični primjer nerazumijevanja smirujućih signala: Vodič zove psa, a pas još dobro ne
razumije što to znači. Vlasnik to tumači kao da je pas tvrdoglav i počinje vikati,jer misli
da će vikanjem riješiti problem (čime ga u stvari povećava).

Svi psi znaju sve smirujuće signale, jer su oni jedinstveni za sve pasmine. Kada se psi
sreću, primarno iskazuju smirujuće signale kako bi dali do znanja jedan drugome da su
'ok' i ne ţele nikakav konflikt. Tako, na primjer, jedan moţe zijevnuti i okrenuti glavu u
stranu, dok se drugi moţe oblizati i potpuno okrenuti leĎa ili samo njušiti po podu.

1.4.4 Neki od signala koje svi psi pokazuju

- ZIJEVANJE
- OBLIZIVANJE
To je jedan od najčešćih signala i lako ga je uočiti kod pasa. Posebno ga koriste crni
psi, psi sa puno dlake na glavi, odnosno općenito psi koji ne mogu jasno pokazati
ekspresiju lica, za razliku od onih koji su svjetlijih boja, vidljivih očiju i duge njuške.

OKRETANJE TJELA OD OBJEKTA ILI SAMO OKRETANJE GLAVE U STRANU

Psi mogu samo lagano okrenuti glavu u stranu ili to učiniti izrazito, pa čak i okrenuti
cijelo tijelo. Psi vrlo često koriste taj pokret pri prilasku drugim psima kako bi unaprijed
smirili situaciju.

SPUŠTANJE NA PREDNJE NOGE (kao da zove na igru)

Takvo se ponašanje malo razlikuje od pravog poziva na igru jer je smirenije. U krajnjem
slučaju i pravi poziv na igru na neki je način smanjenje tenzija u trenutačnoj situaciji. Na
primjer, kod štenaca koji se boje pasa takvo ponašanje moţemo vidjeti u trenutku kada
se malo priviknu na prisutne pse pa bi im ipak ţeljeli prići.

- 21 -
 NJUŠENJE PODA
Taj signal često moţemo uočiti kod štenaca ili u bučnim, jako ometajućim okolnostima,
gdje ima puno pasa ili ljudi. TakoĎer, pas moţe početi njušiti pod ako s njime prilazimo
objektu koji mu je čudan i zastrašujuć. Njuškanje poda moţe biti različito, od kretanja
nosa brzo dole prema zemlji i vraćanja unatrag do zabadanja nosa u zemlju i upornog
njuškanja nekoliko minuta. Naravno, psi puno njuškaju i kako bi "pročitali novine“. Psi su
unaprijed programirani da koriste nos i to je njihova omiljena aktivnost. MeĎutim,
ponekad je to smirujući signal - to ovisi o situaciji. Dakle, obratite pozornost kada se i u
kojim situacijama njuškanje dogaĎa!

USPORENO HODANJE
Jako brzi prilazak većina pasa vidi kao prijetnju, pa će vjerojatno pokušati zaustaviti
onoga tko prilazi. To je dijelom lovni nagon koji je potaknut brzim kretanjem čovjeka ili
psa koji prilazi. Ako navedeni pas ili čovjek još k tome prilaze i direktno prema psu,
stvaraju prijetnju i automatski pokreću obrambeni mehanizam. Nesiguran pas kretat će
se sporije, pa kada uočite takvog psa, moţete i vi reagirati sporijim kretanjem.Ako vam
pas prilazi usporeno kada ga zovete, razmislite jeste li ljuti i vičete li ili ga svaki put kada
ga zovete stavljate na povodac i odvodite.

UKOĈENOST
Takvo se ponašanje povezuje s lovnim nagonom, jer kad pas lovi plijen, on se u
trenutku zaustavljanja plijena isto zaustavlja i ostaje potpuno miran. To moţemo vidjeti
kod lovljenja mačke. Pas moţe pokazati taj smirujući signal u kombinaciji sa sporim
hodanjem tako da će se sporo kretati, pa se ukočiti, pa se opet sporo kretati. Isto tako,
taj signal moţemo vidjeti neposredno prije napada na psa ili čovjeka. Ljudi često ne vide
taj signal, ne reagiraju na vrijeme, pa doĎe do agresije. Pas se moţe ukočiti u trenutku
kada je u prijetećoj situaciji, a nema mjesta za uzmak.

- 22 -
 1.4.5 Ostali umirujući signali

PODIZANJE PREDNJE ŠAPE

To je signal koji rjeĎe viĎamo, a pas ga često zna kombinirati sa sjedanjem kao
smirujućim signalom, kako bi ga pojačao.

HODANJE U LUKU
Taj signal psi često koriste, pa ako ga vodič zanemaruje vrlo lako moţemo izazvati
agresiju kod psa. Ako psu prilazimo direktno, kod njega izazivamo obrambene instinkte,
pa će neki reagirati samo smirujućim signalima, a neki se neće zadrţati samo na njima,
nego će prijeći u odbrambenu agresiju. Zato je vaţno da psu dopustimo da prilazi
prema svojoj odluci, u smislu prilaţenja u luku, a ne ga forsirati da hoda uz nogu i prilazi
direktno. To definitivno ne bi bio njegov izbor. TakoĎer, kada prilazite drugom psu,
sjetite se tog signala i iskoristite ga. Uvelike ćete prevenirati loš ishod tog susreta.

Signali koji nisu toliko ĉesti i pojavljuju se u ekstremnijim situacijama ili samo
kod nekih pasa.

Smiješenje – moţe se iskazivati

samo povlačenjem usnica unatrag
ili/i pokazivanjem zubi.

Mahanje repom – kad je pas u

ekstremnom stresu, moţe početi
mahati repom, što ljudi često krivo
interpretiraju da je pas dobro te ga
nastave izlagati još većem stresu.

Uriniranje pod sebe – često je u

kombinaciji s mahanjem repa i pokušajima da nas liţe po licu. To je definitivno slika
jako preplašenog psa.

- Spušta uši i ima izraz lica poput šteneta.

- Lijeganje s stomakom prema podu - To se razlikuje od podreĎivanja - kad pas
lijeţe na leĎa.

Promatranje pasa i uoĉavanje signala koje šalju drugim psima i nama, kao i
korištenje smirujućih signala kako bismo komunicirali sa psima uveliko nam
moţe pomoći u smanjenju stresa kod pasa, preveniranju agresije, smanjenju
straha te u normalnom odgoju, socijalizaciji i bilo kojoj vrsti treninga.

- 23 -
 1.5 FAZE U RAZVOJU PSA

1.5.1 Vegetativna 1-3 nedelja

U prvoj, neonatalnoj fazi razvoja štene je sposobno tek sisati i spavati. U tom razdoblju
već mu se razvija i osjetilo okusa. Štene je sposobno i osjećati bol, iako mu još uvijek
nije do kraja razvijen centar za bol u mozgu. Majka-kuja liţe ga po stomaku da bi ga
potaknula na obavljanje nuţde. Tokom tog razdoblja, uzgajivači bi trebali vrlo njeţno i
paţljivo postupati sa štencima i svakodnevno ih uzimati u ruke (gladiti ih)

1.5.2 Prelazna faza 3 nedelja

Druga faza, ujedno i prva kritična faza, je prijelazni period koji počinje u razdoblju kada
je štene staro izmeĎu dvije i tri nedelje, a u kojem štenci progledavaju i počinju čuti. I
dalje ih se treba uzimati u ruke, a treba ih se i početi navikavati na pozadinske zvukove,
primjerice umirujuću glazbu s radija, da bismo smanjili mogućnost da ih preplaše
iznenadni zvukovi. Početkom razdoblja socijalizacije, s otprilike tri nedelje, štene već
moţe hodati, čuti, osjećati, mirisati i vidjeti, ali mu se ta osjetila neće u potpunosti razviti
sve do 12. tjedna ţivota, ponekad i duţe. Sa pribliţno tri nedelje, štene već moţe jesti
mekanu hranu i to je otprilike trenutak kad njegova majka prestaje briţno čistiti nakon
što štene obavi nuţdu i vrijeme je da ljudi preuzmu brigu o tome. Sada štene već
napušta svoju košaru ili kavez (ovisi gdje su majka i štenci smješteni) i odlazi obavljati
nuţdu negdje drugdje. Prirodno su psi čiste ţivotinje i ne vole vršiti nuţdu na mjestu
gdje spavaju i obitavaju, ali ako se odmalena ostavljaju u prljavim i nehigijeniskim
uvjetima, kasnije će ih biti puno teţe naučiti vršenju nuţde na mjestima koja mi
smatramo prikladnima. U ovom razdoblju psi se počinju igrati sa svojom braćom iz
legla. U početku je to vrlo nespretna igra, ali kako vrijeme prolazi i štenci postaju
koordiniraniji, a i njihovi mišići se razvijaju. Od tog vremena, svako bi se štene iz legla
trebalo svakodnevno upoznavati s novim ljudima, predmetima, zvukovima i
aktivnostima.

1.5.3 Faza formiranja 4-7 nedelja

Kada štene napuni pet nedelja, već ima razvijeno pamćenje i koristit će mu igra od koje
će nešto i naučiti, naravno, uz stalnu, dnevnu paţnju koju će mu njegov uzgajivač
poklanjati. Uzgajivači ne bi trebali potcjenjivati ovu fazu u razvoju šteneta, jer je to
razdoblje u kojem ono moţe puno toga naučiti. Primjerice, štence se moţe naučiti
(svakog posebno, ali i sve zajedno), da slijede čovjeka, koristeći pljeskanje rukama,
zviţduk, trčanje (od njih, a ne prema njima), igračke ili pseće poslastice. TakoĎer,
štence se u tom razdoblju moţe (na)učiti i da mirno podnose da ih netko nosi u rukama

- 24 -
ili da miruju dok ih netko pregledava ili mazi ili češlja. Prostorija u kojoj štene obitava
trebala bi izgledati kao dječje igralište: puna prepreka, igračaka i raznih predmeta,
prikladnih za štence odreĎene pasmine i tog uzrasta.

1.5.4 Faza socijalizacije 7-12 nedelja ( opasna faza)

Pod pojmom socijalizacije podrazumevamo učenje pristupanju zajednici. Upravo

početak faze socijalizacije - osma nedelja ţivota šteneta izgleda kao najbolji period za
njegovo odvajanje od majke i braće i sestara iz legla, kao i za prilagoĎavanje domu
novog vlasnika. Ovo prilagoĎavanje je podjednako vaţno kada čovek i pas ţive
zajedno, a takoĎe i za obuku, pošto se tokom tog vremena stvaraju osnove za kasniji
unutrašnji ţivot psa.
Ako štenad ostane u leglu do dvanaeste nedelje ţivota socijalizacija će se nastaviti uz
majku, braću i sestre. U jedanaestoj nedelji počinju borbe za poloţaj u leglu koje mogu
biti jako pozitivne jer učvršćuju osećaj sigurnosti šteneta u ophoĎenju sa drugim psima.
Štene će navići da se ni u najvećoj guţvi, ni kod naoko najdivljijeg meĎusobnog
hvatanja neće ništa loše dogoditi. Ozljede sprečava prirodna kočnica ujedanja. Dakle,
ne trebamo se plašiti da će zbog ovih borbi za poloţaj u čoporu pas kasnije naginjati
tučnjavama. Naprotiv, kod kasnijih tuča na ovaj način socijalizovan pas neće ujedati iz
straha. Ako štene ostane u leglu do dvanaeste nedelje svakako treba da nastavimo sa
veţbama kontaktiranja sa čovekom, sve do predaje novom vlasniku. Tako će se i u
leglu najsnaţnije štene navići na autoritet ljudskog partnera. Prisila se ne sme
primenjivati, ali odreĎene granice se moraju dosledno postaviti ako bi štene postalo
bezobrazno. Za to bi se u slobodi postarali roditelji šteneta. Ako je odgajanje
prepušteno kuji i muţjaku, muţjak će preuzeti glavnu ulogu. On pokazuje štencima sta
im je dozvoljeno a šta ne. Na ovaj način mladi pas će upoznati autoritet i naučiti kako da
ga poštuje. štene uči kako da bude podreĎeno. Ovakva podreĎenost je praktično
uslovljena svakodnevnom igrom psa sa štenetom. Te igre imaju značajnu ulogu za
kasniji zajednički ţivot psa u društvu. S tim u vezi, obuka šteneta od strane roditelja je
daleko od antiautoritativne. Ljudsko preuzimanje ili zamenjivanje uloge psa ili kuje u
obuci šteneta treba da se odvija na sličan način. Isključivo "ljubavlju" pas ne moţe biti
obučen kao što bi to bio ponavljanim praktičnim primerima od strane roditelja.
Neophodno je da se čovek igra sa štenetom i kroz igru ga uči, kako bi ga preorijentisao
na sebe. Stoga, kao pravilo, na početku ove faze sa štenetom bi se trebalo baviti i novi
vlasnik bi trebao da preuzme ulogu oca-psa iz pseće zajednice. Štene će biti uključeno
u ljudsku porodicu i moraće da nauči da se ponaša u skladu sa njom. Ovo
preorijentisanje se postiţe bez smišljene obuke, oponašanjem psa u odgovarajućoj
situaciji. Kada je ponašanje šteneta nepoţeljno, umesto ujeda majke za potiljak i vrat,
štene ćemo uhvatiti za koţu na vratu i snaţno protresti, a ako je moguće odignuti ga, a
zatim spustiti. Često se moţe uočiti kako psi roditelji ujedaju štene za njušku; čovek bi
trebao jednom rukom čvrsto da drţi štene za koţu na vratu, a drugom da ga uhvati za

- 25 -
njušku, potisne na dole, kako bi štene osetilo pritisak. Ova kazna, koja treba da bude
malo bolna, mora biti praćena odlučnom komandom. Kasnije, sama komanda će biti
dovoljna da zaustavi neţeljeno ponašanje šteneta. Ovo oponašanje psa ili kuje daje
bolje rezultate od udaraca, koji često u odgoju rezultira pojavom stidljivosti i straha psa
od ruku. Sve ovo rezultira dobro socijalizovanim psom koji se ponaša pozitivno meĎu
ljudima i spreman je za kasniju obuku. S obzirom da se od mladog psa očekuje da se
kasnije ponaša odgovarajuće i prema drugim psima, ovo je period kada ga treba što
više voditi meĎu njih.
Jedno specifično iskustvo u okviru "osetljive" faze je nekada sasvim dovoljno da se
utvrde, ne samo ţeljene, već i neţeljene karakteristike, kao što je plašljivost ili
agresivnost. Sistematično istraţivanje okoline takoĎe zauzima mesto u ovom periodu
zahvaljujući istraţivačkoj i radoznaloj prirodi šteneta. Bitne osobine koje je ţivotinja
nasljedila mogu se pojačati intenzivnim vejţbanjem, kao i kroz zanimljivu igru - napad i
odbranu i borbe oko plena, izmeĎu ostalog. Ako se porede najizrazitije osobine psa
srednjeg uzrasta sa osobinama njegovog vlasnika, veća sličnost se uočava kada je
štene došlo kod vlasnika na početku faze socijalizacije, nego ako je došlo kasnije.
Sličnosti ne postoje ako je u odnosu čovjek-pas pas taj koji je društveno superiorniji.
Praksa na ţalost pokazuje da je to česta pojava

1.5.5 Faza rangiranja 12-24 nedelja

Ovaj je period poznat i kao rani adolescentski period. Tokom njega štene ponovo jače
naginje dominiranju, što vodi do ozbiljnih borbi za prevlast, ukoliko to ne potisnu ostali
članovi njegove porodice. Štene pokušava da zagospodari vlasnikom, pa je potrebno
uspostaviti oštre zabrane. Da kasnije ne bi došlo do neţeljenih poteškoća, štene sada
mora da nauči ko je gospodar u kući. Sada je poslednja mogućnost da se upotpune
nedostaci u socijalizaciji intenzivnim bavljenjem štenetom, mada to ne uspjeva uvjek.
TakoĎe je dokazano da ako se štene u ovom periodu ne izvodi pojedinačno i redovno,
lišava se mogućnosti da izraste u dobrog radnog psa.
Svaka ţivotinja koja ţivi u zajednici ima jasno definisan poloţaj u odnosu na druge.
Hijerarhijska pozicija se uglavnom osvaja meĎusobnim borbama. Kada se jednom
uspostavi taj odnos, manje je borbi, to znači da će samo prijetnje biti dovoljne da se
podreĎena ţivotinja otjera. Ţivotinja koja se nalazi na najvišoj hijerarhijskoj ljestvici
naziva se ALFA ţivotinja, a ona koja je na najniţoj ljestvici OMEGA ţivotinja. Borbe za
uspostavljanje hijerarhijskog reda se uglavnom vode izmeĎu ţivotinja koje su istog
uzrasta, pri čemu odrasli psi zauzimaju više pozicije u startu. Ovo se odnosi i na
vlasnika, naravno, ukoliko se pravilno ponašao tokom faze prilagoĎavanja i
socijalizacije. Ipak, ako odrastao pas otkrije da se prema čovjeku moţe odnositi kao
prema sestri i bratu, kao rivalu za socijalni poloţaj, onda ga neće prihvatiti kao roditelja.
Primer je kada ovo moţe dovesti do rivaliteta u borbi za hranu, pas će reţati na čovjeka

- 26 -
koji se pribliţi njegovoj posudi sa hranom dok on jede. Pas koji je u podreĎenom
poloţaju obično će prepustiti svoju hranu psu koji je na višoj hijerarhijskoj lestvici.
Posesivnost se ogleda i prema drugim stvarima, kao što su igračke i prostirke, i one se
čuvaju kao da su neka vrsta plijena. Veoma često se suparništvo oko teritorije moţe
uočiti i kada pas koji leţi pored kauča počne da reţi kada mu vlasnik uĎe u sobu. Ako je
socijalni poloţaj psa uslovljen dvijema osobama u porodici on će obično prihvatiti
socijalni poloţaj osobe koja je na višoj ljestvici i braniće mjesto od drugih pripadnika
zajednice sve dok ne doĎe onaj koji je na najvišem poloţaju. Suparništvo izmeĎu
polova se takoĎe moţe pojaviti, kada će pas pokazati ljubomoru prema jednom članu
porodice, dok će braniti drugog člana. To moţe otići toliko daleko da pas neće
dozvoljavati iskazivanje njeţnosti izmeĎu supruţnika. U šetnjama takav će pas raditi
samo ono što mu se sviĎa: vlasnik neće biti taj koji će voditi psa u šetnju, već će pas
šetati vlasnika. Svakodnevna slika na našim ulicama! Na kraju, vlasniku će jedino biti
dozvoljeno da pomazi psa onda kada to psu odgovara, tj. podreĎenoj jedinki neće biti
dozvoljen fizički kontakt sa nadreĎenom bez njenog pristanka.
IzmeĎu 13. i 16. nedelje ţivota psa karakter je praktično još uvek podloţan spoljašnjim
uticajima. Kasnije, sve odlike ponašanja odjednom postaju strogo definisane i dalje
podučavanje šteneta se moţe ostvariti jedino preko već stečenih osnova. Tokom ovog
perioda karakter se pod svim uticajima okoline prilagoĎava i uspostavlja se hijerarhijski
poredak jednom zauvjek, ukoliko se to već nije desilo. Veoma često, zbog neznanja,
vlasnik u tome ne uspjeva i psa će "humanizovati", tj. dozvoliti mu da uspostavi
ravnopravan poloţaj sa članovima porodice. Obje greške mogu biti ozbiljna opasnost za
čovjeka kasnije, i povrede nisu rijetkost. TakoĎe je poznata stvar da se ovi problemi
mogu sresti ako pas, nakon što je napunio četiri mjeseca, ne napusti odgajivačnicu koja
je smeštena na usamljenom mestu, jer mu nije pruţena prilika da stupi u kontakt sa
nepoznatim ljudima i uticajima okoline, kao što je npr. saobraćajna buka. Ovo će se
pokazati tačnim kada se pojave prve teškoće prilikom kućne obuke i pas će dugo
pokazivati nesigurnost, stidljivost i strah kada se naĎe van doma.
Neţeljeni nasledni uticaji, kao što je pretjerana agresivnost, sa pravilnom obukom se
mogu lakše ispraviti izmeĎu 6. i 16. nedelje ţivota. Ukoliko odgajivač ili vlasnik psa to
primjenjuje češće, biće manje uznemirenih pasa oko nas. Navedene činjenice pokazuju
da je pogrešno veoma rasprostranjeno mišljenje da mladom psu treba dati više slobode,
ili da je suviše rano za obuku. Neophodno je obuci prići na pravi način, ona mora biti
prilagoĎena uzrastu psa. Jednom utvrĎene loše navike kasnije je teško ispraviti s
obzirom da pas ne moţe da razumije zašto su odjednom one nepoţeljne. Ţeljenim
navikama je najbolje učiti ga kroz igru, a kasnije ih koristiti tokom obuke.

- 27 -
 1.5.6 Pubertet 6-15 mjeseci ( opasna faza 6-8 mjesec, prestati
korigirati psa )

Tokom ove faze, još poznate i kao drugi period mladosti, ili pubertet, odanost čopora
prema voĎi je razvijena. VoĎa čopora ne mora obavezno da bude fizički nadmoćniji ali
mora psihološki. U ovom periodu poslušnost podreĎenih mora biti naročito pokazana u
praksi. Većina pasa ne ţeli da se pokorava. Agresivnost, koja se moţda pojavila u
prethodnoj fazi i od strane vlasnika bila neţeljena, odjednom izgleda da je savladana.
MeĎutim, to je često prividno jer se ponašanje moţe ponovo promjeniti prilikom pojave
polnog sazrijevanja.
Kod ţivotinja koje ţive sa ljudima nije preporučljivo da samo jedna osoba preuzme
ulogu voĎe čopora i primenjuje nadreĎenost. To bi trebalo da rade svi članovi porodice.
U principu, cilj bi trebao da bude da u porodici pas bude omega jedinka.
Faza puberteta
Faza puberteta se završava naglim pojavljivanjem plodnosti psa; ona je blisko
povezana sa funkcijom različitih endokrinih ţlijezda koje proizvode hormone. Kod kuja
se to dešava nešto brţe nego kod muţjaka, obično sa pojavom prvog tjeranja. Kod
muţjaka se kraj faze puberteta uočava po tome što počinje da obiljeleţava i mokraćom
markira svoju teritoriju. Tada u potpunosti sazrijeva i instinkt muţjaka za odbranom i
zaštitom, zahvaljujući polnom nagonu da brani svoju teritoriju. Ovo je takoĎe doba kada
muţjak još jednom pokušava da promjeni poredak dominacije i buni se protiv ostalih
članova porodice.
Treba istaći da vrijeme pojavljivanja razvojnih faza nije strogo odreĎeno, već je
individualno za svakog psa, tj. kod nekih se javlja ranije, kod nekih kasnije. Faza
puberteta je praćena zrelošću, ali dostizanjem seksualne zrelosti potpuni razvoj psa još
nije završen. Izvjesne nasljedne osobine nastavljaju da se razvijaju do treće godine
ţivota, kao što je instinkt za napad i odbranu.

1.5.7 Zrelost 15-24 mjeseca – senzibilnost-tvrdoĉa

Mnoge pasmine, posebno divovske, iako spolno sazrijevaju, nastavljaju rasti

i fizički se razvijati i nakon četvrte godine ţivota. Kod prosječnog psa, zrelost
nastupa izmeĎu jedne i pol i tri godine starosti. Male pasmine sazrijevaju
ranije, dok velike i divovske pasmine sazrijevaju kasnije. Ovaj kritični period
obično je obiljeţen pojačanom agresijom i ţeljom za nadmetanjem, posebno
kod muţjaka. To je period kada se karakter psa razvije u potpunosti i tada je
vrijeme da se uvodi prinuda u obuci jer pas ima već razvijenu dovoljnu
tvrdoču da podnese odreĎenu količinu pritiska a da ne postane plašljiv.

- 28 -
 1.6 Socijalizacija i kontakt sa vodiĉem

Socijalizacija pasa

Vrlo bitna aktivnost u odgoju šteneta i mladog psa je socijalizacija psa.

Rana socijalizacija šteneta počnje još u leglu što podrazumijeva upoznavanje šteneta
sa novom okolinom. Socijalizacija psa počinje sa mjesec dana starosti i završava po
završetku treninga odnosno obuke psa.

Samo dobro socijaliziran pas moţe biti dobar sluţbeni i radni pas. Napraviti i ispuniti sva
naša očekivanja kao što su da bez straha dolazi na sva moguća mjesta gdje bi se u
stvarnom ţivotu mogao zateći kao što su aerodromi razne zatvorene zgrade sa
različitim vrstama podloge, promet, masa ljudi i sl. Socijaliziran pas će bez straha
savladati navedene i slične situacije. Kvalitetnim i svakodnevnim radom sa štenetom
moţemo isto postići dovodeći ga u različite situacije i prostore iz svakodnevnog ţivota.
Mladi psi ne bi trebali spavati u istoj prostoriji s drugim psima te bi ih trebalo šetati same
i igrati se s njima odvojeno, kako bi bavljenjem sa psom uspjeli razviti i kvalitetan
individualni odnos, a ne oslanjajući se na nagon čopora u potpunosti prepustili odgoj
mladog psa starijim psima.

Pravilna socijalizacija mladog psa navikava da staloţeno reagira na podraţaje i situacije

iz okoline kao što su:

1. različite vrste okoliša

2. buka i različiti izvori zvuka

3. vidni podraţaji

4. prevoţenje različitim vrstama prijevoznih sredstava

5. da podnosi nošenje u rukama

6. donosi različite predmete od drva i plastike

7. savladavanje različitih prepreka

- 29 -
Za vodiče je vaţno da shvate da psi kojima u osjetljivom razdoblju socijalizacije nije
posvećivana dovoljna paţnja, mogu imati trajnih problema s neovisnošću, plašljivošću
te većoj ovisnosti o drugim psima nego o ljudima. Od velikog značaja je igra izmeĎu
vodiča i psa. U praksi to znači da se ţudnja i ţelja za učenjem uspostavlja tokom ovog
perioda. Zajednička igra tokom faze socijalizacije je okrenuta krajnje ka zadovoljstvu.
Nagon za zajedničku saradnju (akciju) razvijen kod šteneta, sada se moţe sa velikom
lakoćom fantastično iskoristiti na svaki mogući način i uspostaviti osnova za kasnije
obavljanje radnih veţbi. Tokom ovog perioda mladi pas dobrovoljno traţi svog vlasnika
jer oseća pravu potrebu za kontaktom. Ako ga ne vidi koristiće njuh da bi ga pronašao, i
osnova za rad na tragu moţe biti postavljena na ovaj način. Drugo, svako normalno
štene će vratiti bačeni predmet jer ţeli da se igra sa svojim 'voĎom'. ovo se takoĎe
moţe lako iskoristiti kao priprema za kasniji ozbiljan rad sa aportom. Zajednička igra
pruţa jos mogućnosti. Početak i kraj igre odreĎuje "voĎa čopora", u ovom slučaju vodič
sluţbenog psa, član višeg nivoa. Dakle, vodič odreĎuje kada i koliko dugo će trajati igra.
Ako se ta odluka prepusti psu, kasnije moţe doći do poteškoća u vezi sa hijerarhijskim
poretkom. Ovo je period kada se stepen ujedanja moţe dobro kontrolisati kroz
zajedničke igre 'borbe'. Psi koji pokazuju nadprosečnu sklonost ka ujedanju se takoĎe
mogu kontrolisati u ovom dobu čvrstim stiskom, ako bi pokušao da ščepa ruku. Ţeljene
radnje postignute kroz igru se mogu lako pojačati pohvalama i nagradama, dok se
neţeljene aktitvnosti obuzdavaju ignoriranjem. Igra tokom faze socijalizacije s jedne
strane ima funkciju učvršćivanja grupe, a s druge strane pas otkriva da u zajedničkim
igrama više uţiva, i samim tim su efikasnije. Na kraju, igre omogućavaju da se steknu
nova iskustva, korisna zajednicu vodiča i psa. Navodna "slabost karaktera psa" je češća
zbog greški u radu sa psom i zbog pogrešnih postupaka u obuci tokom ove faze. Postoji
previše "uslovljavanja". MeĎutim, od osnovnog značaja je doslednost voĎe, koju štenad
stalno iskušavaju. Time je postavljena osnova za prihvatanje psihološke prednosti višeg
nivoa. Iznad svega je to doslednost čoveka, koja je najvaţnija. Mladim ţivotinjama
dogaĎaji i iskustva u okviru njihovog okruţenja imaju veoma vaţnu ulogu za kasnije
osnovne stavove kao odraslih jedinki, a takoĎe i za formiranje karaktera. Sve ovo se
moţe porediti sa programiranjem kompjutera.

- 30 -
 POGLAVLJE 2 - OSNOVE VETERINE

Da bi se prepoznalo kada je pas bolestan, moraju se poznavati znakovi dobrog zdravlja.

Zdrav pas je veseo i ţivahan, i jako ga zanima okruţenje, iako je za mladu štenad
normalno da u jednom trenutku trci, a vec u sljedecem da leţi i moţda čvrsto spava.
Iz očiju ili iz nosa ne smije izlaziti nikakav iscjedak, sve vidljive sluzokoţe roza boje, nos
je obićno vlaţan i sjajan, uši psa moraju biti čiste i bez vidljve ušne masti. Zavisno od
tipa dlake , trebala bi biti više ili manje sjajna. Na koţi ne bi smjelo biti rana ili mrlja. Pas
bi se trebao trebao zdravo kretati, a to znaći da se ne smije vidljivo oslanjati na jednu od
nogu. Zdrav pas bi trebao imati dobar apetit te prihvaćati svoju hranu i jesti je s uţitkom.
Promjene u ponašanju, odbijanje hrane, blijede sluzokoţe, dlaka bez sjaja, suh nos,
mutne oči, meka stolica su prvi znaci moguče bolesti I na njih treba pravovremeno
reagirati, te sluţbenog psa uputiti na veterinarski pregled.

2.1BOLESTI PASA

2.1.1 Podjela bolesti pasa

Unutrašnje bolesti ( bolesti organa za varenje, bolesti jetre i pankreasa, bolesti

organa za disanje, bolesti srca i krvnih sudova, bolesti krvi i hematopoeznih organa,
bolesti mokraćnog system, bolesti endokrinog sistema, bolesti centalnog nervnog
sistema i čula, bolesti koţe, poremećaji metabolizma, trovanja

Zarazne bolesti
1. Bolesti izazvane bakterijama ( Hemoragični gastroenteritis pasa )

2. Bolesti izazvane virusima ( Zarazni hepatitis pasa, Zarazni traheobronhitis

pasa, Štenećak, Parvovirus, Corona virus, Herpes virus, Bjesnilo, Leptospiroza…

3. Bolesti izazvane rikecijama ( Erlihioza )

4. Bolesti izazvane gljivicama ( Microspora )

- Parazitske bolesti
1. Bolesti izazvane protozoama ( Lišmanijaza, Piroplazmoza pasa- krpeljska
groznica )
2. Bolesti prouzrokovane unutarnjim nametnicima ( Ehinokokus, trakavica )

3. Bolesti prouzrokovane spoljašnjim nametnicima ( Infekcija buhama,

Vašljivost pasa, Krpelji kod pasa, Šuga pasa, Demodikoza pasa

- 31 -
 2.2 ZAŠTITA PROTIV BOLESTI

2.2.1 Vakcinacija (cijepljenje)

Prvi dio vakcinacije provodi se obicno sa navršenih sedam do osam sedmica ţivota
šteneta ( 49- 56 dana), iako se zaštita protiv odredenih bolesti moţe dati i ranije ukoliko
se za to ukaţe potreba, odnosno ukoliko se opazi da u odgajivacnici postoji neka
opasnost. Na tako rana cijepljenja obicno se ne obraca posebna paţnja i ona se provodi
zbog rutinske zaštite.

Vakcinacija za pse razvija zaštitu od ĉetiri glavne bolesti;

1. štenecak
2. leptospiroza
3. zarazni hepatitis
4. parvoviroza

Danas se prva vakcina daje kao koktel i sluţi kao osnovna imunizacija na;
1. štenečak
2. zarazni hepatitis (zapalenje jetre)
3. leptospiroza
4. parvoviroza
5. parainfluenca
6. bordotella bronchoseptica
7. koronaviroza
8. bjesnilo

Na isti ovaj redosljed provodi se i druga vakcinacija ( tacnije receno druga doza vakcine
na iste bolesti), i obicno sa navršenih dvanaest sedmica ţivota, odnosno 30 dana od
vakcinacije ( po uputama veterinara). Interval izmedu vakcina je potreban kako bi
imunološki sistem šteneta mogao uredno reagovati na prvu dozu. Vakcina ili cjepivo
moţe sadrţavati zaštitu samo protiv parvoviroze, obicno se daje sloţenije tzv. koktel, i
sadrţi zaštitu od svih navedenih bolesti, a postoji i cjepivo koje pruţa zaštitu od svih
zaraznih pasjih bolesti.

2.2.2 Revakcinacija
Naţalost, druge infekcije iako i one rijetko pogadaju psa više od jednom u ţivotu, ne
osiguravaju tako jak doţivotni imunitet, iako je imunitet djelotvoran sve dok traje. Toj
grupi pripadaju bjesnilo i bolest tvrdih mekuša (npr. krpelj) Protiv bjesnila se moţe
cijepiti zasebno ili u sklopu ostalih cjepiva. Psa se na bjesnilo moţe cijepiti sa navršena
tri mjeseca starosti, mada se preporucuje to ciniti nakon navršenih pet mjeseci.

- 32 -
Postoji i treča grupa infekcija koje se mogu ponovo javiti i na koje je imunitetkoji
osigurava cjepljenje relativno kratkotrajan. Zbog opasne naravi bolest, cijepljenje je vrlo
korisno. Jedna od takvih bolesti je leptospiroza, koju obicno prenose lisice ili drugi psi.
Ne mogu se sve bolesti, kojima su psi izloţeni, izbjeći cjepljenjem, ali se zasigurno
mogu izbjeći smrtonosne bolesti.

2.2.3 Zaštita od unutarnjih nametnika

Postoje lijekovi koji su istovremeno djelotvorni protiv obicnih trakavica i glista. Ako se
pse redovno tretira protiv nametnika,svaka 3 mjeseca, onda rizik gotovo i da ne postoji.
Kod pasa se mogu pojaviti i ostale vrste crijevnih nametnika. Lijecenje je lako, ali nije ih
uvijek jednostavno otkriti i dignosticirati. Poavjetujte se sa svojim veterinarom, siguran
put do dijagnoze i lijecenja. Lijek protiv crijevnih nametnika daje se oralno, i u takvom
procesu obicno se koriste Prazinon plus, Pratol i sl.

Doziranje ; Prazinon plus

Štenad i mali psi

0,5 – 2 kg - 1/4 tablete
2 - 5 kg - 1/2 tablete
5 - 10 kg - 1 tableta
Srednje veliki psi
10 - 20 kg - 2 tablete
20 - 30 kg - 3 tablate
Veliki psi
30 - 40 kg - 4 tablete

2.2.4 Zaštita od spoljnjih nametnika

Ako je pas mlaĎi od 7 nedelja treba ga okupati u antiparazitnom šamponu i dobro

iščešljati, te okolinu očistiti ili štene pošpricati posebnim insekticidni sprejem. Starijim
psima najbolje je istisnuti insekticidnu ampulicu tako se djelatna tvar resorbira u koţu te
tako štiti psa od buha i do 3 mjeseca. Postoje i insekticidne ogrlice koje vrlo učinkovito
štite pse od buha i krpelja i do 6 mjeseci. Sredstva za zaštitu od buha i krpelja kupuju se
samo kodveterinara ili u veterinarskoj ljekarni jer ćete tamo sigurno dobiti djelotvoran
preparat i pravi savjet o uporabi. Treba znati da 95% buha ţivi u okolišu ţivotinje, te
svaki antiparazitni tretman, treba pratiti i detaljno čišćenje okoliša.Krpelji na našem
području prenose više bolesti opasnih za pse ,a najučestalija je piroplazmoza. Jedina
djelotvorna zaštita su insekticidne ampule i insekticidne ogrlice. Ampule štite samo do
mjesec dana, a ogrlice i do 6 mjeseci.

- 33 -
 2.3 PRVA POMOĆ

SAOBRAĈAJNA NESREĆA
Savjet koji vrijedi za ljude- ne mićite osobu dok ne stigne profesionalna pomoć- ne
vrijedi za pse koje ćete morati pomaknuti ako im ţelite pomoći. Ako je pas u
nesvjesnom stanju, podignite ga ili povucite ( za šiju) na deku ili neku prostirku kako bi
ga odmah odnijeli veterinaru. Ukoliko je moguće, zaustavite krvarenje sa zavojem. Ako
je pas pri svijesti morat ćete ga imobilizirati – stavite ga na povodac kako moţda nebi
pobjegao iako je ozlijeĎen ( jer je u šoku). Sljedeći korak je stavljanje brnjice – ako je u
šoku mogao bi vas ugristi. Brnjicu, ukoliko je nemate, moţete improvizovati od zavoja,
kravate,povodca, šala i sl. Omotajte zavoj oko njuške i sveţite iza glave, a ispod ušiju
psa. Psa kojem su ozlijedene noge moţete nositi na način da provućete jednu ruku
ispod njegovog prsnog koša, a drugu ispod straţnjih nogu, pridrţavajuci trbuh. Tako ce
se pas osjecati sigurno, a ozlijeĎeni udovi neće biti sputani. Nemojte zaboraviti da se
pas sa ozbiljnom ozljedom još uvijek moţe kretati. Na vama je da ocijenite da li pas
šepa zbog slomljene noge ili kuka ili nećeg trečeg. Takode postoji mogućnost i
unutrašnjih ozljeda. Ukoliko su desni i usnice psa bijeli moguće je da pas ima
unutrašnje ozljede. Potrebna je hitna veterinarska pomoć.

TROVANJE
Ako sumnjate da je vaš pas progutao neki otrov, potrebno je reagirati veoma brzo !!!
Ako ste krivo posumnjali – neće biti velikih šteta, ali ako ste oklijevali moguće su fatalne
posljedice. Morate izazvati psu povračanje u roku od 30 minuta. Najjednostavniji način
je da psu date kašiku soli i nekoliko dcl vode. No ako sumnjate da je pas popio neku
kiselinu ne tjerajte ga na povračanje jer će kiselina još jednom spaliti probavne puteve
pri povračanju. Tada psa odvedite ravno veterinaru, po mogućnosti veterinaru pokaţite
otrov na koji sumnjate da je pas popio.

DAVLJENJE I GUŠENJE
Ukoliko su dišni putevi u potpunosti blokirani – lopticom na primjer, moţete je probati
viljuškom ili čak rukom izvaditi vani. Psima ćesto u nepcu zapnu oštra kost ili komad
štapa pa iz tog razloga sline i diraju usta. Takve komadiće je u većini slućajeva lako
izvaditi, no nekad je potrebna i pinceta. Prilikom vadenja pripazite da vas pas ne ugrize

UGRIZI ZMIJA I UBODI

Pas zadobija ugrize i ubode uglavnom na njušci i na vratu. Ne pokušavajte uklanjati
zmijski otrov iz same rane. Psa odvezite veterinaru. Na mjesto uboda ose stavite sirče
(ocat), a na mjesto uboda pčele – sodu bikarbonu. Ako je pas zadobio nekoliko uboda
moţda je u šoku pa mora ostati miran i ne smije se kretati.

- 34 -
SUNĈANICA
Vruči dan, a pas zatvoren u autu ! Čak i pri umjerenim temperaturama to moţe biti
kobno. Naroćito teško moţe biti pasminama sa kratkom njuškom. Najbitnije je da psa
što brţe raskladite. Uronite ga u kadu ili ga vlaţite hladnom vodom sve dok mu disanje
ne postane lakše i odvedite ga veterinaru.

KRVARENJE
U slučaju obilnih krvarenja koristite kompresni zavoj. Na njega je poţeljno staviti veći
komad vate, tkanine ili čak kamenčić i dobro stegnuti kako bi se što efikasnije zaustavilo
krvarenje. Ali ni u kom slučaju ne ostavljajte takav zavoj duţe od 20 minuta.

AKUTNI PROLJEV
Moţe biti simptom parvoviroze, naroćito ako je stolica krvava. Ako pas izgleda bolesno
odmah se uputite veterinaru. Ako se pas ponaša normalno i veselo, a ima proljev
jednostavno mu taj dan nemojte davati hranu ( voda mora biti dostupna). Proljev moţe
biti posljedica uzimanja prevelike kolićine mlijeka.

OPEKOTINE
Psa zamotajte u deku ili kaput kako bizagasili vatru. U slučaju teških opekotina
( uzrokovanih hemikalijom ili električnom energijom ) psa odmah odvedite veterinaru.
U slučajevima blaţih opekotina, mjesto opekotine rashladite vodom ili ledom. Specijalne
kreme i gelovi vrlo pogodno utiću na oporavak same koţe. Takve manje opekotine ne
zahtjevaju zavoje no na neki način morat ćete spriječiti psa da liţe rane ( okovratnikom )

RANE
Zlatni period za rane je do 6 sati. Nakon tog perioda količina prisutnih bakterija spriječiti
će uspješno zacjeljivanje. Ukoliko niste u mogucnosti psa odvesti veterinaru, morat ćete
ranu očistiti i dezinfikovati sami. Ranu isperite vodom kako bi odstranili prašinu i
prljavštinu. Izreţite dlake koje su u blizini rane. Medicinskim alkoholom očistite ranu.

- 35 -
 POGLAVLJE 3 – TEORIJA MIRISA

Miris nastaje tako da se specifične molekule stalno otpuštaju u okolni zrak. Opis i
klasifikacija mirisa teško izvodljiva, ali na temelju kemijskih sastojaka mirisa stvorene
su kategorije mirisa. Istraţivanje sugerira da postoji sedam osnovnih mirisa: kamfor,
mošus, cvjetni miris, menta, eterični, oštri (ocat) i truli. Ljudi mogu razlikovati najmanje
10 000 različitih mirisa. Mirisne tvari moraju doći u interakciju s odgovarajućim
receptorima. Tekuće ili krute tvari moraju u dovoljnoj mjeri preći u plinovito stanje. Mirisi
moraju imati dovoljno visoki tlak pare. S povećanjem molekulske mase tvari manje
isparavaju. Sa molekulskom teţinom preko 300 tlak pare neke supstance više nije
dovoljan da proizvede dovoljnu koncentraciju mirisa da bi potaknuo mirisne receptore.
Po tome, Heroin je bez mirisa jer ima molekulsku masu od 369 ali ga pas ipak osječa,
jer posjeduje jedan organ koji se zove Jakopsenov organ. Ovaj organ sluţi za
identifikaciju neisparivih hemijskih materija koje imaju visoku molekularnu masu.
Ţiva bića koja se uglavnom orijentiraju prema mirisu nazivaju se Makrosmatiĉari, za
razliku od ţivih bića koji se orijentiraju prema vidu a zovu se Mikrosmatiĉari.

3.1 ĈULO MIRISA KOD PSA

Čulo mirisa kod psa je najrazvijenije i najbitnije čulo od 5 čula koje posjeduje pas i
definira se kao sposobnost prepoznavanja i razlikovanja molekula. Sluţi za lov,
orjentaciju, komunikaciju izmeĎu pasa kao i pronalasku hrane. Čulo mirisa se razvija sa
roĎenjem i u potpunosti je razvijeno u 4. Mjesecu starosti. Njuh igra vaţnu ulogu u
ţivotu pasa. Komunikacija kod pasa se u velikoj mjeri temelji na prepoznavanju
pojedinih tvari. Orijentacija pasa je uglavnom vezana za osjetilo mirisa, tako da je
njegov najbolji razvijen osjetilni organ “Analizator mirisa“ (nos).

Čulo mirisa je dio kemijskog čula, koji takoĎer spada u čulo okusa. Reagira na plinovite
tvari i vrlo male količine magle i prašine.
Organ čula mirisa je sluznica nosa opremljena mirisnim ţivcima (Olfaktorski ţivci).
Mirisni ţivci takoĎer suraĎuju u razlikovanju različitih okusa u ustima, tj, većina osjeta
koje smatramo da okusi su u stvarnosti mirisi.
Svaka senzorska neurona sluznice ima samo jednu vrstu receptora i time filtrira
odreĎene mirise. 1998. godine, izvijestili su istraţivači Sveučilišta Columbia u SAD-u,
da se prvi put uspjelo dodijeliti proteinu iz nosne sluznice odreĎeni miris. Smatra se da
se takvi proteini aktiviraju mirisima i dovedu električnim praţnjenjima receptora nosne
sluznice, koje se prenose do ţivaca puteva u mozgu, pri čemu se identificira poseban
miris. Oblik mirisa molekula odreĎuje miris te tvari. Molekule sličnih mirisa tvari takoĎer
su slični u formi. Postoji oko 1000 različitih vrsta receptora i oko 1000 srodnih
transmembranskih proteina.

- 36 -
Nosna pečurka psa se sastoji od nosne šupljine koja je podjeljen zidom u dva dijela.
Kosti dijele nosnu šupljinu na gornji, srednji i donji nosni kanal koje sluţe za ovlaţivanje
I zagrijavanje zraka. Prema lobanji je nosna šupljina odjeljena jednom sitastom
košćanom pločom po kojij se mirisni nervi provljače do mozga.. Sa vlaţnim vrhom nosa
se regulira temperature. Sluzokoţa se nalazi u zaštićenom zadnjem dijelu nosne
šupljine, koja se pruţa sve do sinusa. Mirisna površina kod pasa sa lupoidnom glavom
obuhvaća oko 150 qcm i na njoj se nalazi oko 225 miliona mirisnih čelija, u poreĎenju
sa čovjekom koji ima površinu od oko 5 qcm i oko 5 miliona mirisnih čelija.

PoreĊenje kod razliĉitih pasmina

Pasmina cm² sluzokoža ca. Mio. Mirisnih čelija ca.

Jazavičar 80 125
Fox Terrier 85,3 147
Buldog 75 100
Cocker Spaniel 67 140
Labrador 190 220
B. ovčar 200 220
Bloodhound 250 320

čovjek 2-3 5 - 10

Iz svake pojedinačnemirisne čelije izlazi u sluzokoţu red dlačica u kojima su stacionirani

mirisni prijemnici - receptori. Ti receptori se obnavljaju svakih 4 – 6 nedelja i prema
tome su jedine nervne čelije koje se obnavljaju cijeli ţivot. Sa mirisnih čelija polaze
nervna vlakna do dijela mozga koji je odreĎen za miris, tkz Bulbus olfactorijum i odatle
do razvijenijih dijelova mozga.
Osim mirisne sluzokoţe u nosu psa, preko koje pas prima najveći dio mirisa, postoji još
jedan mirisni organ. To je Jakobsonov organ. Izvodni kanali ovog mirisnog organa svoje
završetke imaju u usnoj duplji. Ovaj vomeronazalni organ sluţi za identifikaciju
neisparivih hemijskih materija koje imaju visoku molekularnu masu. Ovakve materije su
feromoni. Da li ovaj organ ima ulogu i u nekom drugom procesu utvrĎivanja mirisnih
materija nije u potpunosti razjašnjeno.

Prepoznavanje mirisa prilikom normalnog disanja je ograničeno. Za razliku od čovjeka,

koji, nesvjesno udiše samo kroz jedan nosni otvor, pas udiše kroz oba nosna otvora u
isto vrijeme , čime se udupljava ne samo količina zraka koji udiše, nego i količina
molekula mirisa koji dolaze u kontakt sa sluzokoţom nosa. Prosječan čovjek udiše oko
3,75 qcm zraka dok je to kod psa oko 15 qcm. Pas takoĎer posjeduje sposobnost da
njuši ”STEREO”, odnosno mozak diferencira starost mirisa iz pojedinih nosnih otvora,

- 37 -
čime je u mogučnosti da odredi smjer odlaska plijena. Uglavnom manje molekule mirisa
brţe dospjevaju do receptora od velikih molekula. Da bi pas pronašao miris mora preći
u tkz njuškanje gdje pas u kratkim udisajima u jednoj minuti udahne oko 300 puta i
nakon toga jednom snaţno izdahne. Na taj način se osigurava dovoĎenje molekula
mirisa do mirisne sluzokoţe odnosno mirisnih čelija. Prema nekim istraţivanjima samo
oko 2% molekula mirisa dospjeva do receptora. Pojedinačne molekule se rastvaraju na
sluzokoţi i idu veoma brzo, za oko 0,1 sec do receptora. Receptori šalju dobivene
stimulacije u obliku električnih signala dalje.
Razlika u osjetljivosti mirisa izmeĎu čovjeka i psa je 1:10 miliona.
Pas moţe osjetiti mirise u omjeru od 1 do 10 miliona puta bolje od čovjeka a
razlikovanje mirisa je oko 1000 puta bolja od čovjeka.

3.2 REGISTRIRANJE MIRISA

Razlikujemo :

1. prag percepcije – neodreĎen, nepostojan miris

2. prag pozornosti - bez odreĎivanja izvora ili koncentriranja na odreĎeni izvor,

miris biva zapaţen

3. prag detekcije – prepoznavanje odreĎenog mirisa

4. prag podnošljivosti – miris se osječa kao neugodno snaţan

- 38 -
Kroz pravilnu obuku pasa moţe se uvelike smanjiti prag pozornost za odreĎene mirise.
Olfaktorni prag za odreĎene masnih kiselina kod pasa je otprilike 10 miliona puta niţi
nego kod čovjeka. Broj mirisnih tvari je nepoznat, ali gotovo da ne postoji neka
supstanca koja miriše kao i druga. Često male razlike u molekularnoj strukturi tvari
dovode do različitih mirisa.

Tri su uvjeta potrebna da se neka tvar moţe nanjušiti: Morate biti volatilna ( isparljiva ) i
topljiva u masnoči i da sadrţi najmanje dva atoma. Iz tog razloga jedan receptor u psa
reagira na jednu molekulu masne kiseline. Prilikom testova otkriveno je da je pas u
stanju nanjušiti odreĎene supstance razrjeĎenju u odnosu 1 na prema 10 milijona.

Produţeno traganje uzrokuju povećanje praga pozornosti što moţe dovesti do zasičenja
njuha. To se zove adaptacija, koja se temelji na zasićenja receptora (osjetnih stanica).
Ova pojava nastaje kod ljudi ponekad nakon samo jednog udisaja. Snaţan miris
duhana u restoranu se više ne percipira nakon kratkog vremena.

Adaptacija se spriječava pauzama. Pas to ostvaruje njuškanjem čime je njušni organ u

mogučnosti da se regeneriše izmeĎu da izdaha. Njušenje je za psa teţak fizički posao.
Nakon pretrage od oko 20 minuta, tjelesna temperatura psa se povisi za oko 2 stepena
Celzijusa. Ukoliko je teţe indentificirati miris, povečava se period njuškanja, pauze su
kraće, izdisanja kroz usta su češća. Što pas staloţenije traga to je niţi i njegov puls.
Prilikom rada na lakšim tragovima frekvencija srca se povečava što pokazuje
motiviranost psa. Kod teţih traganja mijenja se i način disanja kod psa.

Nadraţaji koji dovode upotrebe nosa kod psa

1. odrţavanje ţivota – Glad izaziva nagon samoodrţavanja

2. komande - igračka izaziva plijenski ili nagon za igrom

Nakon završene obuke odreĎena komanda ili ustaljeni postupci ( stavljanje oprsnika ili
sl ) dovodi psa u stanje da počinje sa traganjem.

- 39 -
 3.3 INDIVIDUALNI MIRIS ĈOVJEKA

Individualni miris čovjeka nastaje jer bakterije razlaţu odbačene čelije koţe.
Čovjek se sastoji od milijardi čelija koţe. U jezgru čelije se nalazi DNA koja je
individualna za svakog pojedinca ponaosob. Čelije koţe u zavisnosti od tipa imaju
ograničen ţivotni vijek. Epitjela ( koţa ) imaju ţivotni vijek od oko 36 sati, čelije crijeva
ţive oko 43 sata te nakon toga bivaju odbačene, crvena krvna zrnca ţive 120 dana.
Čovjek svake minute odbaci oko 40000 hiljada čelija što odgovara ekvivalentu od oko
16 grama dnevno. K tome se kroz sistem za varenje i sistem za disanje isto odbacuju
čelije. Osim toga čovjek preko koţe, disanja i sluzokoţa izbaci i 500 – 1500 ml tečnosti.
TakoĎer i preko znojnih ţlijezda dolazi do odbacivanja mirisa.
Na ljudskoj koţi, u urogenitalnom sistemu i crijevima, kao i u ustima se nalaze
karakteristične bakterijske flore. Ove bakterije razgraĎuju odbačene čelije i tokom
procesa stvaraju različite gasove kao npr Amonijak, Ugljendioksid, Hidrogen, Fenol,
Metan, Masne kiseline, Biogene Amine itd...
Vrste bakterija su individualne i razlikuju se po regijama. Nakupine odbačenih čelija
koţe se mogu vidjeti kao nakupine peruti na odječi. MeĎutim, pojedine čelije su
mikroskopski male. Idealna temperatura za odbacivanje odumrlih čelija je 37 stepeni C.
Pored genetskog individualnog faktora na individualni miris čovjeka utiću okolina, način
ţivota, hrana, bolesti. To je razlog zašto su psi u stanju da detektuju razna oboljenja kod
čovjeka.
Na odbačenim čelijama koţe, koje čovjek stalno ostavlja za sobom, nalaze se kolonije
bakterija koje ih razgraĎuju i na taj način nastaje miris. Da bi bakterije ţivjele potrebno
im je hrana, vlaga i zrak. Ako nema jedne od tih stavki potrebnih za ţivot bakterija,
nema ni bakterija a samim time nema ni mirisa. U zavisnosti od veličine i teţine tih čelija
(ca. 0,014mm i 0,07ug) te u zavisnosti od vremenskih uvjeta, čelije se spuštaju bliţe ili
dalje od traga ili lebde neko vrijeme u zraku. Kod svijeţijeg traga miris lebdi raširen u
zraku dok kod starijih tragova molekule mirisa spuštaju bliţe tlu. Poloţaj molekulea
mirisa u odnosu na sam trag u velikoj mjeri ovise od vjetra. Na taj način moţemo
objasniti zašto Mantraileri koji traţe visokog nosa i love molekule mirisa u zraku ne
obračaju paţnju na vidljive povrede tla nastale ljudskim stopama, nego se, ponekad,
kreču i po nekoliko metara pored stvarnog traga. Tu pas pronalazi najviše mirisnih
molekula i mnogo mu je lakše da prati trag. To zavisi i od drugih faktora objašnjenih u
poglavlju Termika.

- 40 -
 3.4 KRETANJE MIRISA U PROSTORU

Kada se razmatra širenje mirisa na prvom mestu je pitanje njegove proizvodnje. Zbog
toga i postoje različito obučeni psi, specijalisti za otkrivanje pojedinih specifičnih mirisa i
rad po različitim tragovima. U principu mogu se razlikovati dvije osnovne grupe pasa i to
jedna koja detektuje mirise u zraku i druga grupa pasa koji otkrivaju tragove na zemlji.
Za otkrivanje mirisa u zraku psi rade drţeći glavu visoko, a za detektovanje traga na
zemlji psi rade sa nisko spuštenom glavom. Za pse koji detektuju mirise u zraku sa
sigurnošću se moţe ustvrditi da do mirisnih ćelija dopiru mirisni molekuli, kao sastavni
dio ukupnog mirisa koga produkuje izvor. Kod pasa koji rade po tragu postoji dilema da
li detektuju miris čovjek, krvi ili detektuju mirisne ćelije koje nastaju emanacijom iz
podloge nakon fizičkog razaranja tla prouzrokovanog mehaničkim dejstvom
ekstremiteta Nemoguće je pobrojati sve fizičko hemijske faktore koji utiču na kvalitet
mirisa. Širenje mirisnih molekula izvora kao produktora mirisa, emituje mirisne molekule
neprekidno, samo je intenzitet širenja mirisa različit u različitim djelovima dana kao i u
različitim fazama fiziološkog procesa. Da bi pas detektovao mirisne ćelije one moraju
dospjeti do njegove mirisne sluzokoţe u nosu. Transporter mirisnih molekula je vjetar.
To je jedan od osnovnih parametara koji utiče na dinamiku širenja mirisa. Istraţivanja su
pokazala da se, u slučaju kada nema vetra, mirisne čestice šire brzinom od 20 metara
na sat. Mirisne ćelije obrazuju mirisnu auru koja se uzdiţe gotovo vertikalno u obliku
prilično pravilnog kruga. U situaciji kada nema vjetra, a to je prilično hipotetično pitanje,
pošto u prirodi uvek postoji odreĎeno strujanje zraka, mirisne čestice bi se kretale
zakonitošću koju definiše Fikov zakon .Ovaj zakon kvantitativno opisuje difuziju. Mirisni
molekuli, od izvora, šire se mehanizmom difuzije. Ovaj proces pretstavlja prenos
odreĎene materije, ili energije, pod uticajem odgovarajućeg gradijenta. Mirisni molekuli
se kreću iz zone više ka zoni niţe koncentracije. Svaka difuzija je direktna posledica
drugog principa termodinamike. Ovaj princip kaţe da entropija nekog neravnoteţnog
sistema raste sve do momenta kada taj sistem ne doĎe u ravnoteţu. Izvor mirisa
emituje mirisne ćelije i pretstavlja sistem koji je u ravnoteţi. Mirisne ćelije, oslobodivši se
izvora dospjevaju u spoljašnju okolinu koja pretstavlja drugi sistem, koji je u odnosu na
koncentraciju mirisnih molekula, u neravnoteţi. Zbog razlike u koncentraciji mirisnih
ćelija one se udaljavaju od izvora u sistem sa manjom koncentracijom, odnosno iz
ureĎenijeg u manje ureĎen system.

- 41 -
 Koncentracija mirisnih molekula u zavisnosti od horizontalne udaljenosti od

izvora mirisa (Korolev, 2005)

Horizontalna
udaljenost (m 1,2 6 12 18
Vertikalna
udaljenost (m
0 0,251 0,076 0,049 0,037
0,5 0,183 0,074 0,048 0,037
1 0,117 0,068 0,046 0,036
1,5 0,049 0,058 0,042 0,034
2 0,013 0,044 0,037 0,031
2,5 0,002 0,030 0,030 0,027
3 0 0,018 0,023 0,023
3,5 0 0,009 0,016 0,018
4 0 0,004 0,010 0,013
4,5 0 0,001 0,006 0,009

Na osnovu podataka datih u tabeli jasno je da se mirisni molekuli šire, odnosno

difunduju, od izvora mirisa u obliku lepeze. Tako na horizontalnoj udaljenosti od samo
1,2 m po vertikalnoj osi mirisni molekuli se detektuju samo do visine od 2,5 m, dok se
pri horizontalnoj udaljenosti od 18,0 m mirisni molekuli detektuju po vertikali od 4,5 m.
Širenje mirisnih molekula po horizontalnoj osi znatno je intenzivnije nego po vertikalnoj.
Tako se mirisni molekuli mogu detektovati i na udaljenosti od 50 m od izvora, pri brzini
vjetra od 4 m/s. U slučaju prisustva vjetra mirisna sfera mjenja oblik u zavisnosti od
smjera vjetra i intenziteta puhanja. Brzina kretanja mirisnih molekula zavisi od
temperature zraka i molekularne mase molekula. Istraţivanja su pokazala ( Korolev,
2005) da se srednja zračna struja nalazi na 50 do 70 cm od tla. To je središnja mirisna
struja. To je jedan od osnovnih razloga zbog čega Potraţni psi i Mantraileri treba da
rade sa visoko nošenom glavom. Mirisni val se deformiše i u zavisnosti od intenziteta
vjetra dobija odgovarajući sferični oblik. Na rastojanju od 50 metara od izvora mirisa,
mirisni val ima širinu od 20 metara i visinu od 10 metara. Naravno, ovo se mjenja u
zavisnosti od atmosferskih uvjeta. Deformacije mirisnog vala javljaju se u
neograničenom broju mogućnosti. Na različitim terenima, postoji ogroman broj prepreka
na koje, nošene vjetrom, nailaze mirisne molekule. Svaka prepreka uslovljava
izobličavanje oblika mirisnog vala i njegovo udaljavanje od prvobitnog, pravilnog oblika.
Mirisni molekuli ne utiču na oblik tog izobličavanje mirisnog vala. Osnovni atmosferski
parametri koji utiču na širenje mirisa su temperatura zraka, brzina vetra, relativna
vlaţnost zraka. U vrijeme atmosferskih padavina mirisne molekule bivaju, u najvećem
broju, spuštene na zemlju. Pri svemu ovome treba imati na umu da pas, bez obzira na
godišnje doba i atmosferske prilike, izdiše zrak čija temperatura iznosi od 37 do 38

- 42 -
stepeni Celzijusa. Kako taj zrak utiče na mirisne molekule koji se nalaze u neposrednoj
okolini psa nije poznato. Bez obzira što nije razjašnjen uticaj takvog zraka sigurno da
njegovo prisustvo u prostoru ispred glave psa ima uticaja na mirisne molekule. Na kraju
se moţe reći da je način širenja mirisnih molekula još uvek većim djelom nepoznat,
meĎutim za vodiče sluţbenih pasa to je od manjeg značaja ako se uzme u obzir da psi
za detekciju pronalaze skrivene izvore mirisa.

3.5 FAKTORI KOJI UTIĈU NA PERCEPCIJU MIRISA

Nekoliko faktora moţe utjecati na percepciju mirisa psa. Njihov učinak nastaje u različito
vrijeme i znatno oteţava praćenje mirisa.

3.5.1 Eksterni faktori

Temperatura. Njen utjecaj moţe biti pozitivan ili negativan. Niţe temperature sputava
širenje molekula mirisa a visoka temeratura ubrzava širenje mirisa, isušuje sluzokoţe I
ubrzava zamor.

Razlika u temperature izvora i okoline: što je veća razlika ( obostrano ) ima više
mirisa

Strujanje zraka :

Nema strujanja zraka: Miris stoji na mjestu, formira se mirisni bazen iznad i u krugu
izvora

BEZ VJETRA

- 43 -
Strujanje zraka (Vjetar): Raspršuje molekule mirisa i stvara mirisni tunel u smjeru
vjetra, isušuje sluzokoţe

VJETAR

VJETAR

Vjetar iz doline: Miris se penje( termika) i stvara okomiti mirisni tunel. Brda se brţe
zagrijavaju nego doline, topli zrak ide prema gore i povlaći hladni zrak sa sobom

TERMIKA
PENJANJE ZRAKA

- 44 -
 POGLAVLJE 4 - OBUKA I TRENING SL. PASA
4.1 ORGANIZACIJA TRENINGA SLUŢBENIH PASA
Sluţbeni pas treba da izvodi ţeljene vjeţbe na ţeleni naćin u ţeljenim nagonima. Da bi
vodič uspio postići da mladi pas u toku treninga funkcionira u odreĎenom-ţeljenom
podrućju treba da definiše šta je potrebno tokom treninga za postizanje cilja.
- Prvo odreĎeni nagoni
- Drugo, postojanost nagona
- Treče, povezivanje kompletne energije

Nagoni su pogoni psa i pas se ne moţe natjerati da nešto uradi ako to nije pokrenuto
nagonima. Vodič bi trebao poznavati svoga psa i već unaprijed znati koji nagoni su
najviše izraţeni kod njega i kako ih iskoristiti. Nagone treba aktivirati ključnim
nadraţajima ( hrana, igračka, itd ). Uglavnom se koriste komponente nagona
samoodrţanja ( nagon za hranjenjem, plijenski nagon, nagon za igrom, nagon za
kretnjom ) i socijalni nagon ( agresija, nagon podčinjavanja ). Tokom treninga, vodič
mora voditi računa da nagone svoga psa drţi na potrebnom nivou jer samo tada dobija
ţeljenu sliku rada. Ako kod psa previše podigne nagone ( raspameti psa ), pas ne moţe
da se koncentrira na korektan rad i izlazi iz ţeljenog područja rada, tj dobija se tehnički
nekorektan rad. Vodič tada reagira pasivnom korekcijom, odnosno vrši pritisak na psa,
da bi ga vratio u ţeljeno područje rada. Sada pas prelazi u pasivno izbjegavanje,
nagoni se gube i ponovo se gubi slika ţeljenog područja rada.
Da bi tokom treninga izbjegli opadanje nagona treba da se utrenira postojanost nagona
kod mladog psa na taj način da mu se stalno povečava kompleksnost vjeţbi, da se
dozirano koristi pritisak, da se ne dostiţe prag reakcije i da se poveţe kompletna
energija. Za korektan rad je potrebno balansirati izmeĎu kanalisanja nagona i pasivne
korekcije, odnosno kanalisati potrebne nagone da bi pas radio sa veseljem a
korištenjem pasivne korekcije dobiti tehnički korektan rad.

NAGON - ŢELJENA SLIKA - PREVIŠE NAGONA - NEKOREKTAN RAD

PASIVNA KOREKCIJA – SLABLJENJE NAGONA – PASIVNO IZBJEGAVANJE

- 45 -
 4.1.1 Problemi koji nastaju

Tokom rada je skoro neizbjeţno, da se vodič ne susretne i sa odreĎenim problemima,

ako ne izvrši kvalitetno planiranje i organizaciju treninga.

- Tehnička perfekcija
- Konstantno ponavljanje - navikavanje
- Dizanje praga nadraţaja
- Preopterečivanje
- Izgubljeni nagoni se ne vraćaju
- Greška – ne pokušavati motivacijom dizati nagone

Jedan od problema koji se često dešava tokom obuke je teţnja vodiča ka tehničkoj
perfekciji vjeţbe, jer nakon što je pas naučio vjeţbu više nije dovoljno da je izvodi bilo
kako, nego korektno, tačno po propisu. To se postiţe uvoĎenjem korekcije, ćime se
nagoni sputavaju i velikim brojem ponavljanja odreĎene vjeţbe. MeĎutim, konstantnim
ponavljanjem iste vjeţbe, na isti naćin, u istom ritmu, automatski stvara navikavanje,
dosadu i pas otupljuje. Tehnička perfekcija dovodi do stopiranje razvoja nagona, pas je
usmjeren, ne traţi samoinicijativno najbolje rješenje, talenti propadaju, prestaje razvoj
kreativnosti, pas tupo odraĎuje vjeţbe. U vjeţbama poslušnosti to i nije toliki problem ali
u detekciji ili napadu i odbrani utoliko veći.
Vršenje konstantnog pritiska na mladog psa je takoĎer jedan od problema u treningu
mladih pasa. Konstantno vršenje pritiska od strane vodiča diţe prag nadraţaja. Dizanje
praga nadraţaja je u nekim situacijama veoma dobro. Ako se mladi pas nečega plaši,
stalnim ponavljanjem on se desenzibilizira i prestaje se plašiti. MeĎutim u obuci se
dešava suprotno. Pas sve slabije odgovara na pritisak, teţe ga je motivirati i slabe
nagoni. Slabljenje nagona je najopasnija stvar koja se dešava u toku kondicioniranja i
treninga sa sluţbenim psima. Jednom izgubljene nagone je nemoguće vratiti. Iz tog
razloga je, za svakog vodiča, od največeg znaćaja da vodi računa o nagonima kao
nećem najskupocjenijem što posjeduje tokom treninga. MeĎutim tu se moţe vidjeti
kvalitet budučeg sluţbenog psa. Kvalitetna jedinka će izdrţati skoro svaki vid pritiska i
na njega odgovoriti aktivnim a ne pasivnim izbjegavanjem i vratiti se u nagone, dok će
nekvalitetna jedinka propasti za daljnju obuku a samim time i za potrebe sluţbe.
Količina pritiska koji pas moţe podnijeti zavisi i od starosne dobi. Naravno da mladi,
jednogodišnjak nije “tvrd“ kao neki zreli, tri godine star sluţbeni pas.
Greška bi bila pokušavati motivacijom ( razigravanjem )dizati nagone. U toj situaciji,
motivacijom postiţemo upravo suprotan efekat. Mladi pas će veoma brzo shvatiti da je
dovoljno da se prestane truditi i automatski će se za to biti nagraĎen.

- 46 -
 4.1.2 Korektan rad

Korektan rad je postizanje da sluţbeni pas izvodi ţeljene vjeţbe na ţeleni naćin u
ţeljenim nagonima. Da bi u tome bio uspješan vodiču stoji na raspolaganju više stvari.
Jedana od njih je da naući psa preko nagona da je rad igra i da je korektan rad
zabavan. Da bi u tome uspio veoma je bitno da u fazi kondicioniranja nipošto ne koristi
prinudu. Ako nema prinude, mladi pas se ne plaši da bi mogao pogriješiti i radi bez
pritiska. Aktivatorsku korekciju uvesti tek nakon završetka obuke, kada vodič bude
siguran da sluţbeni pas razumije naredbe ali se stavlja iznad njih i ona treba da traje što
kraće. Sluţbeni pas treba da shvati da treba da radi na komandu vodiča iako mu se u
tom momentu moţda i ne radi. Kvalitetan sluţbeni pas se aktivatorskom korekcijom
tjera da na pritisak odgovara aktivnim izbjegavanjem i vraćanjem u nagone. Vodič
procjenjuje koliko pritiska njegov pas podnosi i prema tome ga dozira. Padanje nagona
– pritisak – vračanje nagona. Kondicionirati psa da ostane u nagonima, odnosno naučiti
ga da, ako korektno odradi vjeţbu, to je veoma ugodno za njega. Podrazumjeva se da
se aktivatorska korekcija ne uvodi odjednom. Prvo treba mladog psa naučiti da na
pritisak odgovori aktivnim izbjegavanjem, odnosno da pasivna – tehnička korekcija bude
shvaćena kao aktivatorska. Vodič trzanjem povodca dobija da sluţbeni pas poćinje
raditi sa većim veseljem umjesto da preĎe u pasivno izbjegavanje. To je moguće postići
tako da npr. nakon svakog trzaja povodcem pas dobije igračku i on preko klasičnog
kondicioniranja naući da trzaj povodcem znaći igra. Bitno je istaći da se aktivatorska
korekcija koristi veoma kratko, što kraće, jer se pas treba vrlo brzo vratiti u nagone a ne
da ostane pod pritiskom.
I na kraju, stalno postavljati izazove pred psa, stalno mu povečavati kompleksnost
vjeţbi, tjerati ga da „razmišlja“ i na taj naćin podsticati njegovu kreativnost, uvesti
neredovno nagraĎivanje da bi povećali ţelju za nagradom i samim time volju za radom.
Rezime je da je, ako je pas pripremljena preko nagona, da je pravilan rad naučiti
mladog psa preko nagona da je rad igra, naučiti ga preko pasivne korekcije da radi
tehnički ispravno i na kraju da je korektan rad zabavan. Samo tada će vodič imati
sluţbenog psa koji je u svakom momentu i na svakom mjestu 100% upotrebljiv.

- Aktivatorska korekcija, pas na pritisak odgovara aktivnim izbjegavanjem i vraća

se u nagone
( kvalitetan pas ) kratko, što kraće
- Kondicionirati psa da ostane u nagonima – naučiti, ako čisto odradi to je super za
njega
- Nagon – pritisak – nagon ( vodič procjenjuje koliko pritiska njegov pas podnosi i
prema tome ga dozira, )
- Postavljati izazove pred psa, stalno mu povečavati kompleksnost vjeţbi

- 47 -
 4.2 PITANJA U ORGANIZACIJI TRENINGA

Prvo pitanje koje se postavlja je ŠTA je potrebno psu da bi trening bio uspješan?
Potrebno je imati aktivne nagone kao što su plijenski nagon, lovni nagon, aktivna
( reaktivna agresija ), aktivno izbjegavanje.

Drugo pitanje je KAKO učiti psa ? Postoje dva naćina kondicioniranja:

- Klasično kondicioniranje – bezuslovni refleks
- Instrumentalno kondicioniranje – uslovni refleks.

Klasično kondicioniranje je ( Nagon + nadraţaj ) je učenje u kojem neutralni podraţaj

postaje ekscitatorni ili inhibitorni.
Instrumentalno kondicioniranje ( Nagon + nadraţaj + ponašanje = cilj ). Slučajno
pokazano ponašanje psa se ciljanim nagraĎivanjem ili kaţnjavanjem u budučnosti
stalno ili nikako ne pokazuje.

Treče pitanje je KADA učiti psa ? Veoma je bitno u organizaciji i planiranju treninga
voditi računa o fazama razvoja psa jer se u različitim fazama razvoja psi različito
ponašaju i različito brzo uče. TakoĎer je bitno znati da se količina prinude koju pas
moţe podnijeti razlikuje od starosne dobi jer se tvrdoča kod psa razvija sa dobi.
Faze u razvoju psa
- Vegetativna 1-3 nedelja
- Prelazna faza 3 nedelja
- Faza formiranja 4-7 nedelja
- Faza socijalizacije 7-12 nedelja ( opasna faza)
- Faza rangiranja 12-24 nedelja
- Pubertet 6-15 mjeseci ( opasna faza 6-8 mjesec, prestati korigirati psa )
- Zrelost 15-24 mjeseca – senzibilnost-tvrdoča

Četvrto pitanje je ŠTA učimo psa ?

- Naućiti psa preko nagona da je rad igra
- Naućiti psa preko pasivne korekcije da vjeţbe izvodi tehnički korektno
- Naućiti psa preko aktivne korekcije da je korektan rad zabavan

Obratiti paţnju
- Nikada ne upotrebljavati silu u fazi uĉenja
- Koristiti oba naĉina uĉenja
- Pojaĉati proces uĉenja neredovnim nagraĊivanjem
- Postavljati izazove pred psa, stalno mu poveĉavati kompleksnost vjeţbe

- 48 -
 4.2 PODJELA TRENINGA

Tokom organizacije treninga je veoma bitno trening podjeliti na tri faze.

- Prva faza - zagrijavanje

- Druga faza – glavni dio
- Treĉa faza – epilog

U prvoj fazi vodič vrši zagrijavanje psa, dizanjem preko potvrĎivanja i vršenjem
odreĎenih, ustaljenih rituala ( klasično kondicioniranje ). Npr. dolazak na isti poligon
izaziva kod psa pozitivna očekivanja, stavljanje oprsnika prije vjeţbi traganja ili napada
izaziva pozitivna očekivanja kod psa itd. Mladi pas se otvara izazivanjem plijenskog
nagona ili nagona hranjenja u zavisnosti na kojem je nivou obuke i konstantno se
potvrĎuje, da li davanjem plijena ( kobasice za griţenje, rukava ) da nosi ili hrane, da bi
postao siguran u sebe i da bi postigli pozitivna očekivanja kod psa od treninga.
U drugoj fazi – glavnom dijelu, radi se stvarni, planirani trening. U ovom dijelu se
sluţbeni pas dovodi skoro do limita izazivanjem konflikta neredovnim nagraĎivanjem,
aktivnom agresijom, pritiskom, izostajanjem potvrĎivanja ( pas ne odnosi rukav, ne
odnosi igračku ), itd.
U trečoj fazi, epilogu, nakon dostizanja psihofizičke istrošenosti, treba psa ponovo dići
preko potvrĎivanja da bi ostao siguran u sebe i da bi došao do nagonskog cilja a to je
rasterečenje, te da ne bi došlo do njegovog psihofizičkog preopterečenja.

- 49 -
 4.4 NAĈIN KONDICIONIRANJA SLUŢBENIH PASA
Behaviorizam polazi od toga da pas posjeduje odreĎene uroĎene osobine, koje pokreču
nagoni i koje upravljaju ponašanjem pasa. Podraţaji okoline djeluju na psa a u
zavisnosti od konstitucije i karaktera psa izazivaju odreĎene reakcije. Pod odreĎenim
intenzitetom tih podraţaja dolazi do promjene ponašanja. Pas je naučio da na odreĎeni
podraţaj primjereno reaguje. Na osnovu sakupljenih iskustava pas će u istim
situacijama reagirati isto ili slično i moţemo reči da je pas nešto naučio.

UĈENJE
- Spoljašnji faktor – nagon
- Unutarnji faktor – nadraţaj
- Nagon + nadraţaj = ponašanje = cilj
- To je naćin kako pas uči

4.4.1 Kondicioniranje ( uĉenje )

Pas uči da na odreĎeni podraţaj odgovori odreĎenom reakcijom. Ovaj proces se naziva
kondicioniranje. Postoje dva načina kondicioniranja i to Klasiĉno kondicioniranje i
Operandno ili instrumentalno kondicioniranje.

Klasiĉno kondicioniranje - bezuslovni refleks ( Nagon + nadraţaj ) je učenje u

kojem neutralni podraţaj postaje ekscitatorni ili inhibitorni. Reakcije koje izazivaju
bezuvjetni podraţaji uvijek su iste, a hrana kao bezuvjetni podraţaj izaziva bezuvjetni
refleks. Klasično kondicioniranje opisuje neke od načina na koje pas uči povezivati
dogaĎaje i potrebe, što je dokazao ruski filozof Ivan Pavlov u istraţivanju na
laboratorijskim psima. Pavlov je htio istraţiti naslijeĎene reflekse koji se odnose na
lučenje sline kad pas okusi hranu. To mu nije uspjelo jer pas je slinio već kad bi vidio ili
čuo čovjeka koji mu je nosio jelo. U ovom slučaju podraţaj iz okoline je utjecao na
pseću reakciju.

Podraţaji po efektima na reakcije

Podraţaje po efektima na naše reakcije dijelimo u tri kategorije:

 ekscitatorni – podraţaji koji pobuĎuju odgovore

 neutralni – koji nemaju utjecaja na reakciju

 inhibitorni – oni koji ih koče, koji se suprotstavljaju tendenciji odgovaranja

- 50 -
Prvi put kad je laborant nahranio psa njegov lik je bio neutralni podraţaj, dok je sama
hrana bila ekscitatorni. Nakon nekog vremena, tj. nakon što je pas naučio na zvučnu ili
slikovnu pojavu laboranta, počeo je sliniti kao da je okusio hranu. Pavlov je takvo
izlučivanje sline nazvao uvjetovanom reakcijom, a podraţaj uvjetovanim podraţajem.

PRIJE KONDICIONIRANJA PRIJE KONDICIONIRANJA

reakcija
reakcija
salvacija Nema salvacije
Bezuvjetni podraţaj Bezuvjetni refleks Neutralni
podraţaj Bezuvjetni refleks

Tokom kondicioniranja Nakon kondicioniranja

podražaj

reakcija reakcija
salvacija salvacija
Bezuvjetni refleks Uvjetni
Uvjetni refleks
podraţaj
Uvjetni refleks

Instrumentalno kondicioniranje – uvjetni refleks ( Nagon + nadraţaj +

ponašanje = cilj ). Slučajno pokazano ponašanje psa se ciljanim nagraĎivanjem ili
kaţnjavanjem u budučnosti stalno ili nikako ne pokazuje. Posljedice na pokazano
ponašanje aktiviraju ili sputavaju pokazano ponašanje. Operandnim kondicioniranjem
se sposobnosti i tehnike uče. Kod operandnog kondicioniranja pas uči preko nagrada i
kazni. Nagradama se postiţe da se odreĎeno ponašanje češće pokazuje.

- Pozitivno potvrĊivanje, pas uči preko pozitivne posljedice. Npr. Pas sjedne –
dobija igračku
- Negativno potvrĊivanje, pas uči preko prestanka negativne posljedice. Npr.
Pas sjedne – prestaje neugodni pritisak na sapi

Kazna uvjetuje da se odreĎeno ponašanje više ne pokazuje. To ne znači da uvjek treba

korigirati ponašanje. Samim time da odreĎeno ponašanje nema za posljedicu ugodu,
smanjuje mogučnost da se ponovi.

- 51 -
 4.4.2 Metoda pozitivnog potvrĊivanja

Princip i koncepcija metode pozitivnog potvrĎivanja se bazira na tome da, u toku

kondicioniranja ili obuke, pas sam sebe obučava odnosno nauči da će dobiti ono što ţeli
(zadovoljiti svoj impuls) ako prvo učini ono što mi ţelimo - strpi se i kontrolira svoj
impuls (Premackovo načelo), ili da će mu se više isplatiti da tog momenta ne učini ono
što on ţeli (zadovolji impuls), nego da tog momenta učini ono što mi od njega ţelimo,
ovisno o tome što izraĎujemo. Pas ćini ono što u stvari ţeli da ćini i za to još biva
pozitivno potvrĎen. Na temelju naučenog se onda izraĎuju razni signali za razna
ţeljena ponašanja u raznim situacijama. Signal ili naredba se počne uvoditi kad je pas
već usvojio ponašanje. Prvo u trenutku kad pas radi ponašanje, zatim neposredno prije
ponašanja, pa još malo prije ponašanja.
Zašto je veoma bitno da se signal ( komanda ) uvodi tek nakon što je pas usvojio
ţeljeno ponašanje? Iz razloga što, ako nema komande, pas ne moţe pogriješiti i ne
kaţnjava se za pogrešku ili neučinjeno. Ako ne moţe pogriješiti, ne plaši se negativne
reakcije vodiča i radi sa velikim veseljem. Ovako mu se omogućava da svojim odlukama
izaziva za sebe dobre posljedice. Jedina kazna je u stvari uskračivanje nagrade,
odnosno negativno kaţnjavanje. Vodič ne bi trebao čekati da pas pogriješi da ga
moţe korigirati nego nagraditi kada čini ono što se ţeli od njega. Na taj način učimo i
pravilno komunicirati sa svojim psom a ne mu prazno nareĎivati i zabranjivati. Svaki
vodič bi trebao ţeliti da ima dobru konekciju sa vojim psom a ne biti u stalnom sukobu
volje s njim. Još je bitno da se shvati da pas nikada ne griješi. Ako pas radi nešto što
vodič ne ţeli, onda ga je vodič pogrešno naučio ili pas još nije u stanju da razumije
signal ili mu okolnosti ne dopuštaju da uradi naučeno.
Veoma je bitno da je nagrada dovoljno vrijedna za odreĎenu situaciju. U početnoj fazi
obuke, dok nema distrakcija, nagrada je u obliku hrane ali kada se uvode distrakcije
koje su psu moţda jako interesantne, nagrada mora biti vrjednija da bi psu u takvoj
konkurenciji bila zanimljiva i ţeljeno se ponašanje nagradi svaki put. Tako se stvara tzv.
povijest potkrjepljivanja. Kod psa se “zabetonira” svijest o tome kako je to ono što vodič
ţeli i šta nosi dobre posljedice. TakoĎer je jako bitno da se nagrada ne koristi kao
mamac, odnosno da se pas ne mami hranom da nešto učini nego da je hrana nagrada
nakon što je učinio ono što vodič ţeli od njega.U poodmakloj fazi obuke, kada vodič vidi
da pas na signal reagira svaki put, moţe se preči na neredovno nagraĎivanje. Pas se
ne nagraĎuje svaki put za ţeljeno ponašanje, tako da pas nikada ne zna unaprijed kada
će biti nagraĎen ali zna da će nagrada usljijediti kad-tad, samo mora biti uporan. Time
nagrada dobija još veću vrijednost i pas se više trudi. Obzirom da vodič ţeli da
odreĎeno ponašanje postane čvrsta navika, na kraju se moţe izbaciti nagraĎivanje iz
faze obuke ( najčešće poslastice ) i prijeći na tzv. funkcionalne nagrade, nagrade koje
su jedan od najvaţnijih faktora za učvršćivanje ponašanja - nagraĎujte psa onim što pas
ţeli i voli ( uradi pretragu prostorije pa se moţeš ići igrati ) i uskoro dobijamo psa koji će
rado iz navike nuditi traţena ponašanja.

- 52 -
 - Pozitivno potvrĊivanje, pas uči preko pozitivne posljedice. Npr. Pas sjedne –
dobija igračku
- Negativno kaţnjavanje, odreĎeno ponašanje ima za posljedicu uskračivanje
nečeg ugodnog. Npr. Pas ne sjedne – ne dobija igračku

VAŢNO: NuĎenje ponašanja psihički prilično iscrpljuje psa. Najbolje je tom metodom
raditi u okruţenju bez distrakcija koje psu odvlače pozornost. Kad jednom pas usvoji
ciljno ponašanje, moţete ga ići učvršćivati meĎu većim distrakcijama. TakoĎer, zbog
napora za psihu psa, trening mora trajati kratko, do nekoliko minuta, a ponavljati se više
puta na dan. Vjeţbe treba da budu kratke, uvijek pas uspješno izvodi ono što se traţi
od njega. Ako vodič vidi da je pretjerao odnosno da je prešao prag reakcije i ne ide više,
treba da se vrati korak unatrag da pas uspije i nagradite taj uspjeh. Psu vjeţba mora
ostati u dobroj uspomeni da bi je s voljom ponavljao.
Vrlo je bitno da vodič ne humanizira svog psa, odnosno da mu ne daje ljudske osobine.
Pas ne razumije smisao neke riječi nego povezuje ponašanje sa njome. Vodiči bi to
sigurno ţeljeli ali to nije moguće. Pas razumije intonaciju, razumije kada je vodič ljut ili
zadovoljan ali smisao riječi sigurno ne. PotvrĎivanje bi se trebalo izraţavati visokim
glasmom a negodovanje dubokim.

4.4.2 Prag reakcije

Jedna od najvaţnijih stvari na koje moramo paziti kad psa nešto učimo je tzv. prag
reakcije, kako u svakodnevnom treningu i učenju psa i u rješavanju problematičnih
ponašanja.
Prag reakcije je trenutak u kojem pas iz jednog emocionalnog stanja prijeĎe u drugo, iz
smirenosti u emocionalni afekt, u kojem više nije sposoban učiti i razmišljati, nego samo
reagirati na poticaj. Često vodiči kaţu da psi imaju selektivan sluh, da su tvrdoglavi, da
znaju što ţelimo od njih, ali ne ţele poslušati. MeĎutim to zapravo često znači da naša
očekivanja nisu realna s obzirom na situaciju - da pokušavamo utjecati na psa u času
kad je u afektu i "mozak mu više ne radi". Prag reakcije je individualan i ovisi o psu i o
podraţaju. Nekoliko podraţaja zajedno istodobno uvelike smanjuju prag reakcije. Ako
se pas boji pucnja i zatvorene prostorije još će teţe podnijeti pucanj u prostoriji. Dakle,
prag nije uvijek isti, moţe se mijenjati, ovisno o količini podraţaja, blizini podraţaju,
glasnoći, učestalosti, intenzitetu podraţaja. Ovisno o tome osjeća li se pas dobro ili ga
nešto boli, ţedan je, vruće mu je, pod stresom je zbog nečeg drugog još otprije.
Znakovi da je pas prešao prag reakcije su ukočenost, lajanje, vrčenje u krug, gubljenje
koncentracije, odbijanje nagrade koju je ranije uzimao sa velikim veseljem itd. Kako god
da se manifestira pretjerana pseća reakcija, pas više ne moţe razmišljati, samo
reagirati, ne moţe učiti, ne moţete doprijeti do njega. Svaki vodič bi trebao poznavati
svog psa i reagirati prije nego što pas dosegne prag reakcije. Ukoliko se to ipak dogodi

- 53 -
najbolje je odmah pomoći psu na taj način da vodič skrene paţnju na sebe I
neprimjetno ga udaljiti od izvora nelagode. Največa greška je automatski prestati sa
radom ili psa “tješiti”. Psi su minimalisti, ţele sa minimalnom količinom utrošene energije
postići maksimum. Vrlo brzo će pomisliti da je takvo ponašaje poţeljno jer vodič
nagraĎivanjem to potvrĎuje. Treningom i modifikacijom ponašanja mijenjamo,
povisujemo prag reakcije psa na razne stvari. Psa ćemo izlagati podraţaju onoliko da
se još moţe koncentrirati na nas i učiti, da stiće samopouzdanje u situacijama na kojima
radimo i da napreduje u sve slabijem reagiranju na podraţaj. Veoma je vaţno da
prilikom rada na nečemu pas ne prelazi prag jer tako napretka nema, pas samo
nazaduje. Ako na nečem radite i ne ide vam, vjerojatno psa dovodite preblizu pragu
reakcije ili čak preko njega. Razumjevanje pragova reakcije pomaţe nam u svim
situacijama u kojima psa nešto učimo. Ako drţimo psa ispod praga reakcije, time
pospješujemo optimalno učenje, učenje je brţe i lakše. Ako psi imaju problema u
ponašanju, kao što su strah i reaktivnost, razumijevanje praga i drţanje psa ispod praga
ima velik utjecaj na napredak i uspjeh rješavanja problema.

4.4.3 Metoda prinude

Metoda prinude još je, na ţalost, veoma raširena u obuci i treningu sluţbenih pasa.
Nekada se smatralo da isključivo pas koji je obučavan prinudom, odnosno
kombiniranjem negativnog potvrĊivanja ( prestanak neugode ) i pozitivnog
kaţnjavanja ( činjenjem neugodnog ) te se plaši svog vodiča, moţe biti dobar sluţbeni
pas. U literature se navodilo das su osnovne alatke za obuku pasa biĉ i ogrlica sa
šiljcima. Smatralo se da pas mora slušati zato što je pas i ako ne posluša, zasluţuje
kaznu i da će tako, izbjegavajući kaznu, najbolje naučiti što treba raditi. Za psa je
nagrada bila da ne bude kaţnjen. Smatralo se da je dovoljno psu se obratiti strogim
glasom da bi on "poslušao", zato što dobro zna što traţimo od njega. Ne razumijevajuči
koncepciju da pas ne moţe poslušati ono što nije naučen da treba činiti. Neki ne znaju
ni za kakve druge metode učenja osim straha od kazne odnosno prinude. Ne znaju psa
naučiti što neka riječ znači upotrebom metoda bez prisile. Ako je pas izbjegavajući
kaznu naučio što treba raditi, dobivamo psa koji vodiča povezuje sa lošim posljedicama
i ne osjeća se najugodnije pokraj njega. Ako vodič ništa psa nije naučio, nego samo
strogo traţi nešto psu nerazumljivo, tomu dodajte još i potpuno zbunjenog i anksioznog
psa koji nema pojma što se od njega očekuje i stalno osjeća nelagodu jer nikad ne zna
kad će ga snaći kazna. Pas uči samo što treba izbjegavati, ali ostaje u vakuumu, ne uči
što treba umjesto toga raditi. Nesiguran je, frustriran, sputan, u vodiču vidi samo izvor
neugodnosti, pas ništa ne uči, osim da nije sigurno biti kreativan, odnosno sam nalaziti
rješenja u nesvakidašnjim situacijama. Tako "naučeno" pseće ponašanje nije pouzdano,
nepoţeljne su stvari samo suzbijene, potisnute, pas ih nije prestao ţeljeti raditi i nije
naučio što treba raditi umjesto toga. Frustracija se nagomilava, sve ono što ne smije

- 54 -
činiti u psu se gomila i vrlo se lako ta napetost moţe preusmjeriti u neko drugo
ponašanje i pogoršati problematična ponašanja psa.
Ako se psu omogući da se usmjeri na to što treba raditi, umjesto onog što ne smije, pas
na nešto troši energiju, "zaboravlja" ono što nije smio, misli na to što treba raditi i što će
mu donijeti dobre posljedice te kao rezultat imamo psa koji radi sa velikim veseljem I
trudi se da sa svojim vodičem radi kao tim.
- Pozitivno kaţnjavanje, odreĎeno ponašanje ima neugodnu posljedicu . Npr
trzanje povodca, pritisak rukom na sapi
- Negativno potvrĊivanje, pas uči preko prestanka negativne posljedice. Npr.
Pas sjedne – prestaje neugodni pritisak na sapi

Preporuka za svakog vodiča koji još radi na gore pomenuti način je da promijeni
gledište i počnite gledati za što moţe nagraditi psa i koja ponašanja ţeli potaknuti, a ne
za što moţe kazniti psa i koja ponašanja ţelite zabraniti. Tako će pas vrlo brzo shvatiti
kako vodič ţeli da se ponaša i tako će se ponašati rado jer će naučiti da mu to donosi
pozitivne posljedice. Učenje će ići brţe, bez nervoze i napetosti, a odnos sa psom bit
će puno bolji.

POZITIVNO NEGATIVNO

IZAZIVANJE UGODNOG ODUZIMANJE NELAGODNOG

- HRANA - BOL, NELAGODA,

NAGRADA - IGRA SA IGRAĈKOM NESIGURNOST

- POZITIVNI KONTAKT SA
- STRES OD VODIĈA
VODIĈEM

- ZVUK KLIKERA - DRUGE STVARI KOJE

IZAZIVAJU KONFLIKT

IZAZIVANJE NELAGODNOG UGODNO SE USKRAĈUJE

- BOL, NELAGODA, - HRANA

NESIGURNOST - IGRA SA IGRAĈKOM

KAZNA - POZITIVNI KONTAKT SA

- STRES OD VODIĈA
VODIĈEM

- DRUGE STVARI KOJE - ZVUK KLIKERA

IZAZIVAJU KONFLIKT

- 55 -
 4.5 OSNOVNA POSLUŠNOST
Poslušnost je osnovni preduvjet za sve ostale vidove obuke i treninga sluţbenih pasa.
U osnovnoj obuci sluţbenih pasa se opisuju osnovne radnje koje bi sluţbeni pas trebao
da naući. Osnovna poslušnost je, zasigurno, najizraţenija disciplina u kojoj suradnja
izmeĎu vodiča i sluţbenog psa dolazi do izraţaja i u kojoj se razvija dobar kontakt
izmeĎu njih. Ta suradnja moţe isključivo funkcionirati ako je jasno usklaĎen odnos
izmeĎu vodiča i psa, odnosno ako pas u svom vodiču vidi alfa jedinku, bez da vodič taj
odnos izgraĎuje unošenjem toliko prinude da psa slomi psihički. To podrazumijeva i da
je vodič sposoban da procjeni gdje je prag reakcije svoga psa i do koje mjere ga moţe
opteretiti. Nakon završetka obuke potrebno je unijeti odreĎenu dozu prinude jer postoje
neke situacije koje su mnogo interesantnije za psa od nagrade koju mu nudimo ( npr
lovljenje mačke ). Tada ali tek tada i kada vidimo da je pas naučio komandu ali se
stavlja iznad nje dolazi do uvoĎenja prinude odnosno pas mora da razumije da će
ţeljeno ponašanje i dalje bivati nagraĎeno ali neţeljeno neće više biti ignorirano nego
kaţnjeno. Biti dobar vodič svome psu znači da se moţe procjeniti koliko prinude pas
moţe podnijeti a da prinuda bude dovoljno snaţna da je shvati kao kaznu ali u isto
vrijeme ne previše snaţna da bi se pas slomio psihički.
Iskustva u dugogodišnjoj obuci pasa su pokazala da je najbolji način obuke pasa tkz
“Kliker metoda” odnosno metoda pozitivnog nagraĎivanja. U toku obuke se ne
primjenjuje prinuda da bi pas ostao maksimalno motoviran. Svaki put kada pas uradi
ono što vodič ţeli, biva nagraĎen zvukom klikera a neposredno iza toga slijedi stvarna
nagrada ( hrana, igračka ). Pas jako brzo shvati da je zvuk klikera znak da će nakon
toga dobiti nagradu. Kliker je u stvari most izmeĎu vremena zaraĎivanja nagrade i
njenog isporučivanja. On je ujedno i izvor informacije koje ponašanje je poţeljno.
Prednost klikera, posebno za neiskusne vodiče, jeste da se ne moţe zakasniti sa
potvrĎivanjem psa, odnosno pas se ne moţe potvrditi za nepoţeljno ponašanje. Nauka
tvrdi da ne smije proći više od tri sekunde izmeĎu ponašanja i potvrde da bi kod psa
izazvalo pravilno povezivanje. Jednostavan primjer je komanda sjedi. Vodič uči psa
komandu sjedi i on počinje da je izvršava. MeĎutim dok vodič izvadi nagradu, pas je već
ustao i samim time nagradu razumije kao potvrĎivanje ustajanja. Sa svakim narednim
treningom komanda sjedi sve više izgleda kao jedno brzo sjedanje i još brţe ustajanje.
Vodič je zbunjen, gubi ţivce i uvodi prinudu a pas, u stvari, postupa ispravno a za svoje
ponašanje biva kaţnjen. Sada pas postaje zbunjen, sve nesigurnije i bezvoljnije radi. Na
ovaj način je izgubljeno jako mnogo veoma talentovanih sluţbenih pasa.
Ako ne postupi ispravno opominje se signalom NE i ne korigira se fizičkim putem,
nego mu se dopušta da sam naĎe pravilno rješenje i dobije signal potvrĎivanja klikerom.
Dopuštanjem da se pas sam korigira, dobijemo psa koji RAZMIŠLJA, ne izvršava
radnje tupo, postaje kreativan i u situacijama u praksi koje nisu utrenirane, sam nalazi
rješenja za nastale problem. U situaciji da se pas nije u stanju sam korigirati, vjeţba se
prekida i počinje se ispočetka jednim korakom unazad, tako da pas doĎe do uspjeha.
Nakon serije od 8-10 ponavljanja, vjeţba se prekida odreĎenim signalom ( npr BRAVO )

- 56 -
vadi se igračka uz istovremeno širenje ruku i pas se poziva na igru. Na taj način
opuštamo psa jer “razmišljanje” psa jako iscrpljuje, kako fizički tako i psihički.
Ostaje još jedno pitanje na koje treba odgovoriti a to je šta koristiti kao nagradu u toku
osnovne obuke pasa. Generalno je odgovor sve ono što naš pas voli i za šta će se
potruditi da to i dobije. Dali to bila neka poslastica ( psečiji krekeri, komadi hrenovke,
frolic, pašteta itd ) igračka ili vodičeva ruka koja pomazi psa za nagradu to je ostavljeno
svakom vodiču ponaosob da procijeni kod svoga psa. Praksa je pokazala da je
nagraĎivanje poslasticom najbolji metod nagraĎivanja. Razlog je taj što pas ostaje
smiren nakon uzimanja poslastice, ne ulazi u afekt i neposredno nakon uzimanja hrane
je ponovo u radom modu. Ako nagraĎujemo igračkom ili maţenjem, pas se pretjerano
uzbuĎuje, nagraĎivanje traje duţe i porebno je dosta vremena da se pas smiri i da mu
se mozak ponovo uključi u trening. Nakon završene obuke, motivacija se moţe dići
drugim oblicima nagraĎivanja jer tada više nema potrebe psa nagraĎivati za svaku
pravilno izvedenu radnju nego je dovoljno to izvoditi sporadično odnosno uvodi se
odgoĎeno nagraĎivanje. Tada pas više ne zna kada će biti nagraĎen ali zna da sigurno
hoće i uglavnom, ako je pravilno obučavan, radi sa još većim motivom.

Osnovnu poslušnost ćine sl. vjeţbe:

- Dolazak i sjedanje ispred vodiča koji stoji
- Dolazak i lijeganje ispred vodiča koji kleći
- Dolazak od straga i lijeganje izmeĎu nogu vodiča koji kleći
- Sjedanje pored lijeve ili desne noge vodiča koji stoji
- Zalijeganje pored lijeve ili desne noge vodiča koji stoji
- Sjedanje ispod lijeve ili desne ruke vodiča koji kleći
- Sjedanje izmeĎu nogu vodiča koji stoji
- Zaleganje izmeĎu nogu vodiča koji stoji
- Hodanje naprije i nazad pored lijeve, desne ili izmeĎu nogu vodiča
- Okreti prilikom hodanja uz nogu vodiča za 90% na lijevu ili desnu stranu, te za
180% u smjeru kretanja
- Sjedanje pored lijeve, desne ili izmeĎu nogu vodiča u pokretu
- Zalijeganje pored lijeve, desne ili izmeĎu nogu vodiča u pokretu
- Sjedanje sa opozivom
- Leţanje sa opozivom
- Puštanje na komandu

- 57 -
 4.6 PRAKTIĈNI TRENING

4.6.1 Predvjeţbe

Prve vjeţbe ili predvjeţbe za uspješnu obuku metodom pozitivnog nagraĎivanja jeste da
se pas nauči na zvuk klikera kao prednagrade, odnosno znaka potvrĎivanja za njegov
ispravan rad,nakon kojeg će uslijediti stvarna nagrada i da razumije da se nagrada
nalazi u ruci vodiča. Na prvom treningu se psu pokazuje nagrada u vidu poslastice koja
se nudi na otvorenom dlanu ruke vodiča ali se ne poziva nekim signalom ili komandom.
Kada pas primjeti poslasticu i priĎe da je uzme, vodič klikne klikerom. Kada pas shvati
da se u ruci nalazi nagrada, vodič zatvara dlan i čeka da pas počne da samoinicijativno
dolazi do njega i aktivno traţi nagradu, odnosno da mu gura ruku. Vodič svako guranje
ruke od strane psa nagraĎuje klikanjem, te nakon toga otvara dlan i dozvoljava da se
pas potvrdi. Nakon što pas sve aktivnije gura ruku vodiča u ţelji da doĎe do nagrade,
vodič poćinje da ruku pokreće naprijed, nazad, u krug, gore dole ali pazeći pri tome da
je brzina kretanja ruke tolika da psečija njuška stalno bude zaljepljena za nju. Ako je
vodič zadovoljan aktivnošću psa počinje da se kreče naprijed, nazad ili u krug navodeći
psa da ga aktivno “progoni”. Kada pas aktivno progoni vodiča i pri tome mu je njuška
cijelo vrijeme zaljepljena za ruku vodiča, došao je trenutak da se počne sa osnovnom
obukom poslušnosti.

4.6.2 Kontakt i igra sa psom

Igra sa psom, da bi stvorio motivaciju i izgradio bolji kontakt , je pored nagraĎivanja

poslasticama, jako bitan faktor u obuci i treningu pasa. Pravilna igra je nešto što svaki
vodič mora naučiti jer se ona ne svodi na bacanje i donošenje igračke. Često se moţe
vidjeti da je za psa navodna igra u stvari borba za plijenom, odnosno time se stvara
konflikta izmeĎu vodiča i psa. Vodič, kao glavni pokretač nagona, trebao bi biti u
središtu igre a ne biti izvor konflikta i nelagode za psa. Ako pas vodiču bez komande,
znaći dobrovoljno, donosi igračku i govorom tijela jasno pokazuje da ga poziva na igru,
onda govorimo o pravilnom i svrsishodnom igranju sa psom. Nasuprot tome ako pas
igračku zgrabi i odnosi na sigurno mjesto da bi je ţvakao, izbjegava i prolazi pored
vodiča ili bjeţi ako mu se vodič pribliţava onda nešto nije u redu u odnosu izmeĎu
vodiča i psa tj vodič nema dobar kontakt sa svojim psom. UvoĎenje komandi da bi pas
donio igraču nema smisla jer igra treba da je dobrovoljna, nešto što opušta, nešto
zabavno i nešto što stvara unutarnji mir kod psa a samo takav pas je maksimalno
motiviran. To je posebno bitno za potraţne pse i pse za detekciju jer oni i rade preko
nagona za igru, a igračka i igra je ono što ih motivira za rad. Zato je potrebno igru
izgraditi tako, da je pokretač-aktivator vodič. Pas treba svog vodiča shvatati kao
motivatora za igru, preko koga on dolazi do zadovoljenja svog nagonskog cilja. Ne
donosi zanimanje za igračkom zadovoljenje nego isključivo igranje igračkom sa

- 58 -
vodičem. Bez njega je igračka mrtva i samo on je vraća u ţivot, pokreće je, oţivljava je,
navodi je da bjeţi. Igru uvijek počinje i završava vodič a završava je kada je psu
najinteresantnije. Time dobijamo psa koji je uvjek pomalo ostao ţeljan igre i sigurno sa
nestrpljenjem očekuje nastavak. Iz istog razloga psu nikada ne ostavljamo igračku kada
je sam. Nešto do čega uvjek moţe doći nije više interesantno. Na kraju se moţe pitati
ima li se smisla truditi da bi se nešto dobilo ako to svakako imamo stalno na
raspolaganju?Pravilno se igrati sa psom treba naučiti. Za vodiča je bitno da u igri
razumije kako se pas ponaša i iz njegovog govora tijela pročitati da li se osjeća
opušteno.
Na početku je dobro psu ostavljati radni povodac od 2,5 m zakačen za ogrlicu. Polazimo
od toga da je pas naučio vuči povodac za sobom i da ga on ne ometa u igri. Povodac je
tu da bi vodič na prvom treningu spriječio psa da se udaljava od njega ali na način da
samo stane nogom na povodac a ne i da psa privlaći sebi..Vodič psa razigra igračkom
tako da je pomjera ispred njega ali ne dozvoljava da je uhvati te je onda baca nekoliko
koraka daleko od sebe. Kada je pas uhvati, vodič širi ruke, ide unatrag i veselim glasom
hvali psa za učinjeno. Pas bi trebao, zbog svega što vodič radi, veselo dotrčati sa
igračkom do njega. Vodič prvi put ne hvata za igračku nego dodiruje psa i mazi ga čime
mu stavlja do znanja da mu ne ţeli oteti plijen. Trebalo bi da tom prilikom čući ili kleći da
bi smanjio siluetu i umanjio pritisak na psa, te ne bi trebao gledati psa u oči jer su to sve
znaci dominacije koji kod psa izazivaju nelagodu i navode ga da se ne pribliţava vodiču.
Nakon toga vodič ustaje i unatrag se udaljuje od psa te ga time ponovo animira da mu
priĎe. Nakon toga već moţe i uhvatiti za igračku te se blago boriti sa psom. Pas bi u
borbi uvjek trebao izači kao pobjednik tj vodič mu na kraju borbe uvjek prepušta igračku
ali na taj način da ga prvo umiri dodirom a ne u toku same borbe, jer bi time psa naučio
da isključivo moţe pobjediti agresijom. Agresija sigurno nije ugodna i opuštajuća za psa
i sigurno ne izgraĎuje kontakt izmeĎu vodiča i psa.
Kao nadogradnja u toku igranja vodič moţe vjeţbati poslušnost sa svojim psom tako što
mu u toku igre izdaje naredbe za puštanje, sjedanje, leţanje i slično. Na taj način pas
uči da su odreĎene komande u stvari signali za nastavak igre i uvjek radi poslušnost sa
velikim veseljem a za vodča je to dobar test da će pas biti poslušan i u situacijama koje
nisu svakidašnje a ne samo na poligonu gdje nema nikavih distrakcija.

- 59 -
 4.6.3 Vjeţbe poslušnosti

4.6.3.1 Dolazak i sjedanje ispred vodiĉa koji stoji

Dolazak i sjedanje ispred vodiča je vjeţba u kojoj pas, na komandu vodiča, treba da
priĎe ravno, što bliţe vodiču, sjedne ispred njega i koncentrirano gleda u vodiča.
Krečući se unazad i pri tome drţeći ruku u kojoj se nalazi nagrada ( poslastica ) ispred
sebe u visini na kojoj ju pas moţe njuškom dodirivati, vodič ćeka trenutak kada ga pas
jako intenzivno goni i pokušava uzeti poslasticu iz njegove ruke. U tom momentu
zastaje te ruku sa nagradom, jednim laganim potezom dovodi psu iznad glave. Obzirom
da pas sada nagradu gleda neposredno iznad glave on automatski sjeda, jer mu je to
mnogo lakše iz sjedečeg poloţaja. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikanjem i daje
mu poslasticu. Nakon što je pas progutao nagradu i ponovo se fokusirao na ruku vodiča
( nipošto prije ) vodič istu radnju ponavlja. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10
puta, te se nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim širenjem ruku vodiča i
vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u
pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem.
Nakon što pas na svako stajanje vodiča zauzima sjedeći poloţaj, ravno ispred vodiča,
uvodi se komanda po izboru ( npr doĎi ), koja se u prvo vrijeme izdaje u toku sjedanja a
nakon toga neposredno prije, te nakon dovoljnog uvjeţbavanja u blizini vodiča i
pozivom sa veće udaljenosti. U isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne
gleda u ruku sa poslasticama kada doĎe i sjedne, nego u oči vodiča. To se postiţe tako
da nakon što je pas sjeo ispred vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič čeka sa
davanjem nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u
vodiča traţeći pomoč i to je momenat kada vodič reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.2 Dolazak i lijeganje ispred vodiĉa koji kleĉi

Dolazak i lijeganje ispred vodiča koji kleči je vjeţba u kojoj pas, na komandu vodiča,
treba da priĎe i legne ravno ispred, što bliţe vodiču i da koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič zauzima klečeći poloţaj i poziva psa k sebi. Pri tome ima ispruţenu ruku u kojoj je
nagrada u visini grudi. U momentu kada mu pas priĎe i počinje gurati njuškom ruku sa
nagradom, vodič je tečnim potezom spušta od njuške, niz grudi psa, prema tlu. Pas bi
trebao automatski da zauzme leţeći poloţaj na taj način da zadnjim dijelom tijela
napravi skok unatrag istovremeno se spuštajući prema tlu jer mu je to najugodniji
poloţaj da uzme nagradu iz ruke vodiča. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikanjem i
daje mu poslasticu. Nakon što je pas progutao nagradu i ponovo se fokusirao na ruku
vodiča ( nipošto prije ) vodič ustaje, pomjera se nekoliko koraka i istu radnju ponavlja.
Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida signalom
BRAVO, propračenim ustajanjem, širenjem ruku vodiča i vaĎenjem igračke iz dţepa te

- 60 -
pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep,
uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem. Pošto što pas svaki put kada ga
vodič poziva iz klečećeg poloţaja zauzima leţeći poloţaj, ravno ispred vodiča uvodi se
komanda po izboru ( npr doĎi ) koja se u prvo vrijeme izdaje u toku zalijeganja a nakon
toga neposredno prije, te nakon dovoljnog uvjeţbavanja u blizini vodiča i pozivom sa
veće udaljenosti. U isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa
poslasticama kada doĎe i legne, nego u oči vodiča. To se postiţe tako da nakon što je
pas legao ispred vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič ćeka sa davanjem nagrade.
Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u vodiča traţeći pomoć i to
je momenat kada vodič reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.3 Dolazak od straga i lijeganje izmeĊu nogu vodiĉa koji kleĉi

Dolazak od straga i lijeganje izmeĎu nogu vodiča koji kleči je vjeţba u kojoj pas, na
komandu vodiča, treba da priĎe od straga i legne ravno izmeĎu nogu vodiča i da
koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič zauzima klečeći poloţaj i poziva psa da mu priĎe od straga pri tome drţeći ruku
sa nagradom izmeĎu nogu u poloţaju blizu tlu. Pas prilazi od straga i obzirom da nema
dovoljno prostora izmeĎu nogu vodiča koji kleći, a ţeleći doći što bliţe ruci u kojoj je
nagrada, automatski zauzima leţeći poloţaj. Vodič ga istog momenta potvrĎuje
klikanjem i daje mu poslasticu. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te
nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim ustajanjem, širenjem ruku vodiča i
vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u
pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem.
Nakon što pas svaki put kada ga vodič poziva iz klečećeg poloţaja zauzima leţeći
poloţaj, ravno izmeĎu nogu vodiča uvodi se komanda po izboru ( npr doĎi ) koja se u
prvo vrijeme izdaje u toku zalijeganja a nakon toga neposredno prije, te nakon
dovoljnog uvjeţbavanja u blizini vodiča I pozivom sa veće udaljenosti. U isto vrijeme
postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa poslasticama kada doĎe i
legne, nego u oči vodiča. To se postiţe tako da nakon što je pas legao izmeĎu nogu
vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič ćeka sa davanjem nagrade. Pas će u jednom
momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u vodiča traţeći pomoč i to je momenat kada
vodič reaguje klikanjem I daje psu nagradu.

- 61 -
4.6.3.4 Sjedanje pored lijeve ili desne noge vodiĉa
Sjedanje pored noge vodiča je vjeţba u kojoj pas na komandu mora iz bilo kojeg
predhodnog poloţaja, najčešće iz poloţaja ispred vodiča, doći i zauzeti sjedeči poloţaj
paralelno sa nogom vodiča, s time da su mu grudi u ravni vodičeve noge i da pri tome
koncentrirano gleda u vodiča.
Krečući se unazad, drţeći ruku u kojoj se nalazi nagrada ( poslastica ) pored sebe u
visini na kojoj ju pas moţe njuškom dodirivati, vodič ćeka trenutak kada ga pas jako
intenzivno goni i pokušava uzeti poslasticu iz njegove ruke. U tom momentu zastaje te
ruku sa nagradom, jednim laganim potezom rotira prema sebi, psu pored glave i odmah
nastavlja da se kreče prema naprijed. Pas njuškom prati ruku sa poslasticom I samim
time napravi okret za 180 stepeni i time dolazi u poloţaj pored noge vodiča. Vodič ga
istog momenta potvrĎuje klikom sa klikera i daje mu poslasticu. Nakon što je pas
progutao nagradu i ponovo se fokusirao na ruku vodiča ( nipošto prije ) vodič istu radnju
ponavlja. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida
signalom BRAVO, propračenim širenjem ruku vodiča i vaĎenjem igračke iz dţepa te
pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep,
uzima poslasticu u ruku I ponovo kreće sa vjeţbanjem. Nakon što pas svaki put napravi
okret za 180 stepeni u pokretu, uvodi se komanda po izboru ( npr pored, k nozi ) koja se
u prvo vrijeme izdaje u toku okreta a nakon toga neposredno prije, prelazi se na
uvjeţbavanje dolaska pored noge iz statičnog poloţaja ispred vodiča. Na samom
početku uvjeţbavanja, da bi se psu olakšalo, vodič moţe iskoračiti unatrag lijevom ili
desnom nogom, u zavisnosti pored koje noge pas treba da sjedne, istovremeno
popračeno predhodno navedenim pokretom ruke. Iskorak treba postepeno smanjivati i
na kraju u potpunosti izbaciti. U isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne
gleda u ruku sa poslasticama nakon što sjedne, nego u oči vodiča. To se postiţe tako
da nakon što je pas sjeo popred noge vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič ćeka
sa davanjem nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u
vodiča traţeći pomoć i to je momenat kada vodič reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.5 Zalijeganje pored lijeve ili desne noge vodiĉa

Zalijeganje pored noge vodiča je vjeţba u kojoj pas na komandu mora iz predhodnog
poloţaja sjedenja pored noge vodiča, zauzeti leţeći poloţaj paralelno sa nogom vodiča,
s time da su mu grudi u ravni vodičeve noge i da pri tome koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič stoji sa psom koji mu sjedi pored noge i gleda u vodiča, uzima nagradu u ruku i
spušta je na njušku psa. Kada pas počinje gurati ruku vodiča, ovaj tečnim potezom
spušta ruku od njuške psa, niz njegove grudi pa do izmeĎu nogu što bliţe tlu, pri tome
se naginjujući prema naprijed. Pas bi trebao zadnjim dijelom tijela odskočiti unazad I
leći u pravilnom poloţaju pored noge vodiča. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikom
sa klikera i daje mu poslasticu. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te
nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim odskakanjem vodiča u stranu,

- 62 -
širenjem ruku i vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće
igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa
vjeţbanjem. Nakon što pas svaki put kada vodič spušta ruku prema dole, iz sjedečeg
stave zauzima leţeći poloţaj, pored nogu vodiča, uvodi se komanda po izboru ( npr
doĎi ) koja se u prvo vrijeme izdaje u toku zalijeganja a nakon toga neposredno prije. U
isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa poslasticama kada
legne I nakon što se vodič uspravi, nego u oči vodiča. To se postiţe tako da nakon što
je pas legao pored noge vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič ćeka sa davanjem
nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u vodiča traţeći
pomoć i to je momenat kada vodič reaguje klikanjem I daje psu nagradu.

4.6.3.6 Sjedanje ispod lijeve ili desne ruke vodiĉa koji kleĉi
Sjedanje ispod lijeve ili desne ruke vodiča koji kleči je vjeţba u kojoj pas na komandu
mora iz bilo kojeg predhodnog poloţaja, najčešće iz poloţaja ispred vodiča, doći i
zauzeti sjedeči poloţaj ispod raširene ruke vodiča, s time da su mu grudi u ravni
vodičeve tijela i da pri tome koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič zauzima klečeći poloţaj i poziva psa k sebi, pri tome ima ispruţenu ruku u kojoj je
nagrada u visini grudi. U momentu kada mu pas priĎe i počinje gurati njuškom ruku sa
nagradom, vodič tečnim, kruţnim potezom navodi psa da zarotira glavu a samim time I
komletno tijelo za 180 stepeni te faktički dolazi vodiču u zagrljaj. Vodič ga istog
momenta potvrĎuje klikom sa klikera i daje mu poslasticu. Nakon što je pas progutao
nagradu I ponovo se fokusirao na ruku vodiča ( nipošto prije ) vodič ustaje, pomjera se
nekoliko koraka istu radnju ponavlja. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta,
te nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim ustajanjem, širenjem ruku vodiča
i vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u
pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem.
Nakon što pas svaki put kada ga vodič poziva iz klečećeg poloţaja i ruke ispruţene u
stranu, zauzima sjedeći poloţaj pored vodiča uvodi se komanda po izboru ( npr pored )
koja se u prvo vrijeme izdaje u toku oretanja psa a nakon toga neposredno prije, te
nakon dovoljnog uvjeţbavanja u blizini vodiča i pozivom sa veće udaljenosti. U isto
vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa poslasticama kada
doĎe i sjedne ispod ruke vodiča, nego u oči vodiča. To se postiţe tako da nakon što je
pas sjeo ispod ruke vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič ćeka sa davanjem
nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u vodiča traţeći
pomoč i to je momenat kada vodič reaguje klikanjem I daje psu nagradu.

- 63 -
4.6.3.7 Sjedanje izmeĊu nogu vodiĉa koji stoji
Sjedanje izmeĎu nogu vodiča je vjeţba u kojoj pas na komandu mora iz bilo kojeg
predhodnog poloţaja, najčešće iz poloţaja ispred ili iza vodiča, doći i zauzeti sjedeči
poloţaj izmeĎu nogu vodiča, s time da su mu grudi u ravni vodičevih nogu i da pri tome
koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič zauzima stoječi stav i poziva psa k sebi tako da je tijelom blago nagnut unazad I
sa rukom u kojoj je nagrada spuštenom iza tijela izmeĎu nogu. Pas prolazi izmeĎu nogu
vodiča, što vodič potvrĎuje klikerom, uzima nagradu i u tom momentu ga vodič ponovo
animira drugom rukom u kojoj je takoĎer nagrada a koju sada spušta ispred sebe, da se
okrene za 180 stepeni i uzme je. Kada se pas zarotira i njuškom dotakne ruku sa
nagradom, vodič je povlaći prema gore, što automatski dovodi psa u sjedeči poloţaj
izmeĎu nogu vodiča. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikom i daje mu poslasticu.
Nakon što je pas progutao nagradu i ponovo se fokusirao na ruku vodiča ( nipošto prije
) vodič se pomjera nekoliko koraka i istu radnju ponavlja. Kompletna vjeţba se ponavlja
izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim ustajanjem,
širenjem ruku vodiča i vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon
opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i
ponovo kreće sa vjeţbanjem. Nakon što pas svaki put kada ga vodič poziva iz blago,
prema nazad nagnutog stoječeg stava i ruke spuštene iza tijela izmeĎu nogu, proĎe
izmeĎu nogu vodiča, okrene se za 180 stepeni i zauzme sjedeći poloţaj izmeĎu nogu
vodiča uvodi se komanda po izboru ( npr izmeĎu ) koja se u prvo vrijeme izdaje u toku
okretanja psa a nakon toga neposredno prije, te nakon dovoljnog uvjeţbavanja u blizini
vodiča i pozivom sa veće udaljenosti. U isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas
više ne gleda u ruku sa poslasticama kada doĎe i sjedne ispod ruke vodiča, nego u oči
vodiča. To se postiţe tako da nakon što je pas sjeo izmeĎu nogu vodiča, gledajuči ruku
sa nagradom, vodič ćeka sa davanjem nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran
čekanjem, pogledati u vodiča traţeći pomoč i to je momenat kada vodič reaguje
klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.8 Zaleganje izmeĊu nogu vodiĉa koji stoji ili kleĉi

Zalijeganje izmeĎu nogu vodiča je vjeţba u kojoj pas na komandu mora iz predhodnog
poloţaja sjedenja izmeĎu nogu vodiča, zauzeti leţeći poloţaj izmeĎu nogu vodiča, s
time da su mu grudi u ravni vodičevih nogu i da pri tome koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič stoji sa psom koji mu sjedi izmeĎu nogu i gleda u vodiča, uzima nagradu u ruku i
spušta je na njušku psa. Kada pas počinje gurati ruku vodiča, ovaj tečnim potezom
spušta ruku od njuške psa, niz njegove grudi pa izmeĎu nogu, što bliţe tlu, pri tome se
naginjujući prema naprijed. Pas bi trebao zadnjim dijelom tijela odskočiti unazad i leći u
pravilnom poloţaju izmeĎu nogu vodiča. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikom sa
klikera i daje mu poslasticu. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te nakon

- 64 -
toga prekida signalom BRAVO, propračenim odskakanjem vodiča unazad, širenjem
ruku i vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič
u pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem.
Nakon što pas svaki put kada vodič spušta ruku prema dole, iz sjedečeg stave zauzima
leţeći poloţaj, izmeĎu nogu vodiča, uvodi se komanda po izboru ( npr lezi ) koja se u
prvo vrijeme izdaje u toku zalijeganja a nakon toga neposredno prije. U isto vrijeme
postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa poslasticama kada legne I
nakon što se vodič uspravi, nego u oči vodiča. To se postiţe tako da nakon što je pas
legao izmeĎu nogu vodiča, gledajuči ruku sa nagradom, vodič ćeka sa davanjem
nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u vodiča traţeći
pomoč i to je momenat kada vodič reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.9 Hodanje naprijed i nazad pored lijeve, desne ili izmeĊu nogu vodiĉa
Hodanje naprijed i nazad pored lijeve, desne ili izmeĎu nogu vodiča je vjeţba u kojoj
pas na komandu mora hodati u zadanom poloţaju, u neposrednom kontaktu sa
vodičem, s time da su mu grudi cijelo vrijeme u ravni vodičevog tijela i da pri tome
koncentrirano gleda u vodiča. U tom poloţaju mora ostati bez obzira na promjene
pravca ili smjera vodiča ili mjenjanja ritma kretanja.
Vodič koji se kreće naprijed ili nazad prihvata da ga pas “progoni”, gurajući mu njušku
u ruku i pokušavajući mu uzeti nagradu iz nje. Poloţajem ruke sa nagradom drţi psa u
pravilnom poloţaju uz nogu ili izmeĎu nogu i cijelo vrijeme, dok je pas u korektnom
poloţaju, klikanjem I dozvoljavanjem da uzme male komade poslastice potvrĎuje psa.
Ukoliko pas skaće, ţuri ili kasni za vodičem, odnosno na bilo koji način izlazi iz
pravilnog poloţaja vodič ga opominje signalom NE ali ga ne korigira fizički nego mu
iskljućivo uskraćuje nagradu, te mu dozvoljava da se sam korigira I tada ga ponovo
nagraĎuje. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida
signalom BRAVO, propračenim odskakanjem vodiča u stranu, širenjem ruku i vaĎenjem
igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja
igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem. Nakon što pas
cijeo vrijeme hoda sa vodičem u korektnom poloţaju, uvodi se komanda po izboru ( npr
pored, lijevo, desno, izmeĎu ) koja se u prvo vrijeme izdaje tokom kretanja a nakon toga
neposredno prije. U isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa
poslasticama nego da, dok se kreće, fiksira vodiča. To se postiţe tako da dok se pas
kreće gledajuči ruku sa nagradom, vodič izmiče ruku iz dohvata psa a nakon toga je drţi
i pored same glave psa ali čeka sa davanjem nagrade sve dok pas u jednom momentu,
isfrustriran čekanjem, pogleda u vodiča traţeći pomoč i to je momenat kada vodič
reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

- 65 -
4.6.3.10 Okreti prilikom hodanja uz nogu vodiĉa za 90% na lijevu ili desnu stranu,
te za 180% u smjeru kretanja
Okreti prilikom hodanja uz nogu vodiča za 90% na lijevu ili desnu stranu, te za 180% u
smjeru kretanja je vjeţba u kojoj pas na komandu mora tokom kretanja promjeniti
pravac ili smjer kretanja pri ćemu mora ostati u neposrednom kontaktu sa vodičem.
Vodič prilikom kretanja, proizvoljno mjenja smjer ili pravac kretanja tako da pokretom
ruke u kojoj je nagrada, navodi psa da je pratiteći zarotira glavu a samim time i cijelo
tijelo. Nakon svake uspješne promjene smjera, vodič klikanjem i davanjem nagrade
potvrĎuje psa. Ukoliko pas skaće, ţuri ili kasni za vodičem, odnosno na bilo koji način
izlazi iz pravilnog poloţaja vodič ga opominje signalom NE ali ga ne korigira fizički nego
mu iskljućivo uskraćuje nagradu, te mu dozvoljava da se sam korigira I tada ga ponovo
nagraĎuje. Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida
signalom BRAVO, propračenim odskakanjem vodiča u stranu, širenjem ruku i vaĎenjem
igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja
igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem. Nakon što pas
cijeo vrijeme hoda sa vodičem u korektnom poloţaju, uvodi se komanda po izboru ( npr
pored, lijevo, desno, izmeĎu ) koja se u prvo vrijeme izdaje tokom kretanja a nakon toga
neposredno prije. U isto vrijeme postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa
poslasticama nego da, dok se kreće, fiksira vodiča. To se postiţe tako da dok se pas
kreće gledajuči ruku sa nagradom, vodič izmiče ruku iz dohvata psa a nakon toga je drţi
i pored same glave psa ali čeka sa davanjem nagrade sve dok pas u jednom momentu,
isfrustriran čekanjem, pogleda u vodiča traţeći pomoč i to je momenat kada vodič
reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.11 Sjedanje pored lijeve, desne ili izmeĊu nogu vodiĉa u pokretu
Sjedanje pored lijeve, desne noge ili izmeĎu nogu vodiča u pokretu je vjeţba u kojoj
pas koji se slobodno kreće uz vodiča, na svako zastajanje, treba bez komande da
zauzme sjedeči poloţaj paralelno sa nogom vodiča, s time da su mu grudi u ravni
vodičeve noge i da pri tome koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič koji se kreće naprijed ili nazad, prihvata da ga pas “progoni”, gurajući mu njušku
u ruku i pokušavajući mu uzeti nagradu iz nje. Poloţajem ruke sa nagradom drţi psa u
pravilnom poloţaju uz nogu ili izmeĎu nogu i cijelo vrijeme. Prilikom zastjanja, povlaći
ruku sa nagradom prema gore, što animira psa da sjedne. Vodič ga istog momenta
potvrĎuje klikom sa klikera i daje mu poslasticu. Nakon što je pas progutao nagradu i
ponovo se fokusirao na ruku vodiča ( nipošto prije ) vodič istu radnju ponavlja.
Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida signalom
BRAVO, propračenim odskakanjem u stranu ili nazad vodiča, širenjem ruku i vaĎenjem
igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja
igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem. U isto vrijeme
postepeno se uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa poslasticama nakon što sjedne,

- 66 -
nego u oči vodiča. To se postiţe tako da nakon što je pas sjeo popred noge vodiča,
gledajuči ruku sa nagradom, vodič spušta ruku pored psečije glave ali ćeka sa
davanjem nagrade. Pas će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u
vodiča traţeći pomoć i to je momenat kada vodič reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.12 Zalijeganje pored lijeve, desne ili izmeĊu nogu vodiĉa u pokretu
Zalijeganje pored lijeve, desne noge ili izmeĎu nogu vodiča u pokretu je vjeţba u kojoj
pas koji se slobodno kreće uz vodiča, na svako zastajanje u klečeći poloţaj od strane
vodiča, treba bez komande da zauzme leţeći poloţaj paralelno sa nogom vodiča, s time
da su mu grudi u ravni vodičeve noge i da pri tome koncentrirano gleda u vodiča.
Vodič koji se kreće naprijed ili nazad, prihvata da ga pas “progoni”, gurajući mu njušku
u ruku i pokušavajući mu uzeti nagradu iz nje. Poloţajem ruke sa nagradom drţi psa u
pravilnom poloţaju uz nogu ili izmeĎu nogu i cijelo vrijeme. Prilikom zastjanja I prelaska
u klečeći poloţaj istovremeno povlaći ruku sa nagradom od njuške psa niz njegove
grudi prema tlu, što animira psa da legne. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikom sa
klikera i daje mu poslasticu. Nakon što je pas progutao nagradu i ponovo se fokusirao
na ruku vodiča ( nipošto prije ) vodič istu radnju ponavlja. Kompletna vjeţba se ponavlja
izmeĎu 8-10 puta, te nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim ustajanjem i
odskakanjem vodiča u stranu ili u nazad , širenjem ruku i vaĎenjem igračke iz dţepa te
pozivom psu na igru. Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep,
uzima poslasticu u ruku i ponovo kreće sa vjeţbanjem. U isto vrijeme postepeno se
uvjeţbava da pas više ne gleda u ruku sa poslasticama nakon što legne, nego u oči
vodiča. To se postiţe tako da nakon što je pas legao pored noge vodiča, gledajuči ruku
sa nagradom, vodič spušta ruku pored psečije glave ali ćeka sa davanjem nagrade. Pas
će u jednom momentu, isfrustriran čekanjem, pogledati u vodiča traţeći pomoć i to je
momenat kada vodič reaguje klikanjem i daje psu nagradu.

4.6.3.13 Sjedanje sa opozivom

Sjedanje sa opozivom je vjeţba u kojoj pas koji se nalazi pored lijeve ili desne noge
vodiča, na komandu ( npr sjedi ), zauzima sjedeći poloţaj i ostaje u tom poloţaju nakon
što se vodič udalji od njega do momenta kada ga vodič opozove. Tada pas treba brzo
da se pribliţi vodiču i zauzme pravilan poloţaj koji mu vodič signalizira.
Vodič koji se kreće naprijed ili nazad, prihvata da ga pas “progoni”, gurajući mu njušku
u ruku i pokušavajući mu uzeti nagradu iz nje. Poloţajem ruke sa nagradom drţi psa u
pravilnom poloţaju uz nogu cijelo vrijeme. Pas bi trebao biti na dugom povodcu u ruci
pomočnik vodiča, koji prati kretanje vodiča I psa. Vodič prilikom zastjanja, povlaći ruku
sa nagradom prema gore, što animira psa da sjedne. Vodič ga istog momenta potvrĎuje
klikom sa klikera i daje mu poslasticu. Nakon što je pas progutao nagradu i ponovo se

- 67 -
fokusirao na ruku vodiča ( nipošto prije ) vodič mu izdaje komandu ( npr sjedi ) i
udaljava se od njega. Pomočnik spriječava psa da krene za vodičem drţanjem povoca.
Vodič se na početku udaljava svega 2-3 koraka od psa i ţuri nazad da ga potvrdi za
čekanje. U toku vjeţbanja vodič se sve više udaljava od psa I uvjek vrača do psa.
Nakon što pas više ne pokušava da prati vodiča koji se udaljava od njega, vodič uvodi
opoziv, odnosno zove psa da mu priĎe na način koji je ranije uvjeţbavan ( da sjedne
ispred vodiča, izmeĎu nogu vodiča itd ). Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10
puta, te nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim odskakanjem u stranu ili
nazad vodiča, širenjem ruku i vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru.
Nakon opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i
ponovo kreće sa vjeţbanjem.

4.6.3.14 Leţanje sa opozivom

Leţanje sa opozivom je vjeţba u kojoj pas koji se nalazi pored lijeve ili desne noge
vodiča, na komandu ( npr lezi ), zauzima sjedeći poloţaj i ostaje u tom poloţaju nakon
što se vodič udalji od njega do momenta kada ga vodič opozove. Tada pas treba brzo
da se pribliţi vodiču i zauzme pravilan poloţaj koji mu vodič signalizira.
Vodič koji se kreće naprijed ili nazad, prihvata da ga pas “progoni”, gurajući mu njušku
u ruku i pokušavajući mu uzeti nagradu iz nje. Poloţajem ruke sa nagradom drţi psa u
pravilnom poloţaju uz nogu cijelo vrijeme. Pas bi trebao biti na dugom povocu u ruci
pomočnik vodiča, koji prati kretanje vodiča i psa. Vodič prilikom zastjanja, povlaći ruku
sa nagradom prema dole, što animira psa da legne ili klekne ako je pas naučio da legne
na taj pokret vodiča. Vodič ga istog momenta potvrĎuje klikom sa klikera i daje mu
poslasticu. Nakon što je pas progutao nagradu i ponovo se fokusirao na ruku vodiča
( nipošto prije ) vodič mu izdaje komandu ( npr lezi ) i udaljava se od njega. Pomočnik
spriječava psa da krene za vodičem drţanjem povoca. Vodič se na početku udaljava
svega 2-3 koraka od psa i ţuri nazad da ga potvrdi za čekanje. U toku vjeţbanja vodič
se sve više udaljava od psa I uvjek vrača do psa. Nakon što pas više ne pokušava da
prati vodiča koji se udaljava od njega, vodič uvodi opoziv, odnosno zove psa da mu
priĎe na način koji je ranije uvjeţbavan ( da sjedne ispred vodiča, da legne ispred
vodiča, da legne izmeĎu nogu vodiča itd ). Kompletna vjeţba se ponavlja izmeĎu 8-10
puta, te nakon toga prekida signalom BRAVO, propračenim odskakanjem u stranu ili
nazad vodiča, širenjem ruku i vaĎenjem igračke iz dţepa te pozivom psu na igru. Nakon
opuštajuće igre, vodič u pokretu stavlja igračku u dţep, uzima poslasticu u ruku i
ponovo kreće sa vjeţbanjem.

- 68 -
4.6.3.15 Puštanje na komandu
Puštanje na komandu je vjeţba u kojoj pas na komandu vodiča treba da vodiču prepusti
igračku ili neki drugi predmet koji drţi u ustima.
Zahtjevnost ove vjeţbe se ugleda u tome das u sluţbeni psi, zbog izraţenog plijenskog
nagona, veoma posesivni a i inaće je svakom psu uroĎena osobina da osvojeni plijen
ne dijeli sa drugim članovima čopora. Problematika se rješava na taj način da vodič
nauči psa da puštanje na komandu nije predavanje osvojenog plijena nego signal za
nastavak igre.
Najbolje se pokazao način da se psu ponudi kobasica za griţenje sa kojom je se naučio
igrati, te nakon što ju je pas ugrizao, vodič je objema rukama podiţe u zrak, onoliko da
se psu prednje noge naĎu u zraku te mu izdaje komandu da sjedne ( naravno da
komanda sjedi do tada mora biti perfektno usvojena ). Da bi pas poslušao komandu
sjedi, mora pustiti igračku. Istog momenta kada je pas pustio igračku, pomočnik vodiča
psa potvrĎuje klikerom, a vodič odskače unatrag i dozvoljava psu da ugrize igračku, te
se počinje igrati sa psom. Potrebno je obratiti paţnju da se u igri ne pretjera, da se pas
ne bi “raspametio” jer je tada veoma teško doprijeti do njega odnosno vratiti ga u
stanje da koristi mozak. Prije ili kasnije pas shvati da što prije pusti igračku, prije vodič
klika i igra se nastavlja. Tada je vrijeme da se uvede neka komanda za puštanje ( npr
pusti ). U slučaju da pas ne ţeli da pusti igračku na komandu, vodič istu ispušta iz ruku
nakon signala NE, te odbija da se igra sa psom i pored njegovog upornog guranja
igračke u ruke vodiča. Naravno da je ovaj način moguč isključivo ako vodič i pas imaju
dobro izgraĎen kontakt i pas vodiča poziva na igru.

- 69 -
Specijalistička obuka
sluţbenih pasa u SPJ
 POGLAVLJE 3 - SLUŢBENIH PAS NAPADAĈ
SPJ prilikom izvršavanja zadataka iz svoje nadleţnosti , ima za podršku usluge
vodiča sluţbenih pasa sa obučenim psima napadačima, koji će biti dio tima prilikom
obavljanja poslova i zadataka visokorizičnih hapšenja.

3.1 OBUKA SLUŢBENOG PSA NAPADAĈA

Primarni zadatak je kod psa stvoriti lanac djelovanja “Nadraţaj – pritisak, reakcija
– kontrirati, slomiti pritisak, lajanje, griţenje, cilj – postići mir, rasterečenje

Obuka sluţbenog psa napadača, od kojeg se očekuje da radi sa velikom ozbiljnošću,

počinje, po mogučnosti, u fazi socijalizacije, idealno izmeĎu 8 i 12 nedelje ţivota.
Tada je ţelja za učenjem kod šteneta na vrhuncu a i potreba za socijalnim
kontaktom sa čovjekom i zajedničkim igrama je veoma izraţena. Koristeći plijenski
nagon te aktivnu i pasivnu agresiju kod šteneta, potrebno ga je polako usmjeravati
prema radu, tako da u budućoj obuci sigurno neće biti problema.
Sama obuka sadrţi tri elementa:
- Izgradnja i kanalisanja nagona ( prelazak iz agesije u plijen i obrnuto )
- Obuka napada i odbrane
- Taktičke varijante
U početnoj fazi obuke sa mladim psom se razvija motivacija. Motivacija je jako bitna
jer što je pas više motiviran, to je snaţniji unutarnji poriv a time i zalaganje da ostvari
svoj cilj. U ovoj fazi su najbitnije vjeţbe tehnike griţenja sa predmetima za motivaciju
Najbolje je u početku koristiti komade krpe zakaćen za konop a poslje toga jastuk ili
kobasicu za griţenje. Bitno je da vjeţbe budu različite, na raznim mjestima, u
različito vrijeme i u različitim uvjetima, da bi se razvilo samopuzdanje kod mladog
psa i uradila dobra socijalizacija, odnosno da mladi pas bude neutralan prema
okruţenju. Mladi pas treba da nauči das su on i vodič tim i da njegova teţnja bude

- 71 -
da zajedno sa vodičem savladaju bilo kakav pritisak usmjeren prema njima.
.
3.1.1 Izgradnja i kanalisanje nagona
U prvoj fazi obuke je potrebo izgraditi i podsticati pravilnu upotrebu plijenskog
nagona kod mladog psa. Plijenski nagon je uroĎeni nagon psa da sve što je ţivo i
što se kreće pokušava zadrţati. Za izgradnju sluţbenog psa napadača najvaţnija
vjeţba je “hvatanje i drţanje plijena”. Ova vjeţba, ne samo da veoma snaţno
podstiće plijenski nagon, nego razvija i utisak snage i moći te neustrašivost i agresiju
mladog psa. Vjeţba se izvodi na sljedeći naćin:

Markirant koristi krpu zakaćenu za konpac duţine oko 2-3 m koju pokreće ispred
mladog psa sve dok se pas aktivno ne zainteresira za plijen ali mu ne daje priliku da
ga zgrabi. Kada je aktivno ineresovanje dovoljno snaţno ali isključivo tada, mladi pas
dobija priliku da uhvati plijen. Nakon što je čvrsto ugrizao plijen, markirant ne
prepušta plijen psu nego počinje da mu ga osporava i to na taj način što zateţe
konopac, pravi ukočene pokrete, viče isl. U toku osporavanja plijena veoma je bitno
da markirant dozira otpor tako da
pas stalno ima osječaj da je jači
od protivnika ali polako popušta
konopac i prepušta plijen
isključivo ako se mladi pas bori
tako što plijen vuče sebi, trza ili
trese. Što se pas snaţnije bori to
markirant više popušta. U slučaju
da se mladi pas izuzetno snaţno
bori, markirant svoj poraz
uveličava, nagraĎuje njegovo zalaganje, tako što svoju siluetu pravi što manjom, tj.
spušta se na zemlju. Idealno je ako vodič pomaţe mladom psu da obori markiranta
jer time mu još više podiţe samopouzdanje i stvara osječaj kod psa da su tim koji
zajedno pobjeĎuje u svakoj situaciji. Ove vjeţbe se konstantno usloţnjavaju sve dok
se u potpunosti ne savlada. Izgradnja napada preko plijenskog nagona, a ne preko
odbrambene agersije, je vaţna iz tog razloga što se pas u plijenskom nagonu osjeća
sigurnim, ima čvrste i mirne ugrize te na pojačavanje pritiska od strane markiranta
ima rezerve koje moţe iskoristiti da savlada pritisak na sebe. Ukoliko se napad
izgraĎuje preko pasivne agresije, tj odbrambenog nagona, pas je pod velikim
stresom, sposobnost učenja je blokirana, ugrizi su plitki i nemirni ( pas nagrizava
rukav ) i nema tendenciju prema naprijed iz razloga što isljučivo pokušava odbiti
napad od sebe i postići rasterečenja. Največi nedostatak, pas nema rezerve koje
moţe iskoristiti ako se situacija usloţni, odnosno ako se pritisak od strane markiranta
poveća, nego pušta i povlači se.
U daljnoj fazi obuke, uvodi se agresija. Da bi mladi pas zaista postao pravi pas
napadač treba da nauči da svaki pritisak od strane markiranta slomi aktivnom
agresijom. Pritisak, koji uvjek rezultira stresom, kod svih ţivih bića, pa prema tome i

- 72 -
kod pasa, izaziva prirodno, jednu od dvije reakcije, odbranu ili bijeg. Primarna
reakcija, naročito kod štenaca i mladih pasa, je bijeg. Izraţavanje ove reakcije koja je
forma nagona za odrţanjem, je kod psa napadača nepoţeljna. Zato ga je potrebno
naučiti da svaku vrstu ugroţavanja ( pritisak ) od strane nekog konkurenta ili
neprijatelja odbije odbranom. Osnova svakog sukoba sa protivnikom je agresija i kod
sluţbenog psa mora postojati u zadovoljavajučoj mjeri. Postoji agresija usmejeran
prema plijenu ( plijenska agresija ), agresija prema konkurentu ( socijalna agresija ) I
agresija prema neprijatelju ( oštrina ). Plijenska agresija je krajnje nepoţeljna kod
sluţbenog psa napadača. Npr. Krajnje je nepoţeljno da kada markirant prepusti
rukav psu, ovaj odnese rukav, ne obračajući više paţnu na markiranta. Ispravno bi
bilo da istog momenta ispusti rukav i ponovo krene u napad na markiranta. Zbog
toga je potrebno da mladi pas nauči da se stresa oslobodi napadom na
prouzrokovaća stresa( konkurenta ili neprijatelja ).

U toku daljnje obuke je potrebno naučiti mladog psa kanalisanje ova dva nagona.
To se izgraĎuje na taj naćin da markirant više ne aktivira mladog psa brzim
pokretima i pomjeranjem plijena nego jednostavnim kontaktom očima. Sakriven iza
nekog zaklona čeka dolazak vodiča i mladog psa na unaprijed dogovoreni poloţaj.
Vodič dovodi psa na povocu ali ne u poslušnosti nego mu dozvoljava da se kreče po
svome nahoĎenju. Nakon nekog vremena, markirant počinje da proizvodi zvukove
koji bi kod psa trebali izazvati, prvo pozornost a nakon toga i pasivnu agresiju.
Markirant nakon toga izlazi iz zaklona te nakon što ostvari kontakt očima sa psom,
teško dišući kreće ukočeno prema vodiču sa psom, s time da plijen krije iza leĎa. To
bi trebalo biti dovoljno da kod mladog psa izazove reakciju, prelazak u aktivnu
agresiju. Ako je reakcija zadovoljavajuća, markirant opušta tenziju tijela, vadi plijen i
mekim pokretima se na kratkoj distance kreće, lijevo desno ispred psa, ne
dozvoljavajuči mu da zgrabi plijen. Pas bi se tada trebao fiksirati na to da zgrabi
plijen ( prelazi u plijenski nagon ). Ukoliko je reakcija zadovoljavajuća, markirant
dozvoljava psu da zgrabi plijen te ukoliko je ugriz pun, ukoči se i govorom tijela
počinje da osporava plijen. Ako pas odreaguje trešenjem plijena, reţanjem ili
popravljanjem ugriza ( pokazatelji prelaska u agresiju ) markirant ponovo postaje
mekan, spušta se na jedno koljeno ( smanjuje siluetu ) i pas prelazi u plijenski
nagon. Nakon 2-3 ponavljanja vjeţbe, markirant bjeţi animirajuči psa da ga pokuša
stići i zaustaviti. Vodič sa psom kreće u poteru, vodeći računa da pas ne stigne
markiranta dok se markirant ne izgubi iz vida psa.

- 73 -
 3.1.2 Obuka napada i odbrane
Konzekventno i sistematično kondicioniranje mladog psa bi trebala rezultirati time
da je u narednoj fazi moguče obućiti ga za pouzdanog sluţbenog psa napadača.
U toku ove faze, obuka se bazira na tehnici griţenja, tehnici napada na aktivnog
markiranta i oblajavanju pasivnog markiranta.
Tehnika griţenja
Pod tehnikom griţenja podrazumjevamo da je ugriz pun, čvrst i miran. Ovi elementi
ugriza u velikoj mjeri su pod uticajem:
- UroĎenih osobina. Ugriz moţe biti slab, osrednji i snaţan a za sluţbenog psa
se naravno preferira uroĎeno snaţan i ravnomjeran ugriz
- Kondicioniranja tokom vjeţbi griţenja. Vjeţbe griţenja I sluţe tome da se
štene pripremi i usavrši za kasniju obuku za sluţbenog psa napadača
- Odnosa plijenskog nagona, agresije i unutarnje sigurnosti mladog psa. Ova tri
faktora unaprijeĎuju ili sputavaju tehniku griţenja a najbitniji factor je agresija
- Kvaliteta markiranta. Samo pravilan, tehnički ispravan i individualno odmjeren
rad markiranta garantiraju ţeljeni uspjeh
Tehniĉki ispravan ugriz mladi pas primarno razvija tako da markirant od
početka:
- Optimalno razvija i koristi plijenski nagon i agresiju
- Psa ciljano navodo da ugrize u ponuĎeni plijen
- Poćinje sa osporavanjem plijena tek nakon što pas dobro ugrize
- PotvrĎuje psa iskljućivo i u momentu punog, čvrstog i mirnog ugriza

- 74 -
 Tehnika napada

Primarni cilj kod kondicioniranja tehnike napada jeste da se sluţbeni pas napadač od
prvog momenta uči da fiksira markiranta a nikada plijen odnosno da se čisti plijenski
nagon ne razvija i učvršćuje. Tokom obuke je bitno uvesti vjeţbe zamjene rukava.
Nakon izvršenog pritiska na psa na koji on odgovara napadom i kratke borbe,
markirant u agresiji prepušta psu rukav ( nikada u plijenu ) te istovremeno ponovo
vrši pritisak na njega ne dozvoljavajući mu da se rastereti prelazeći u plijenski nagon.
Pritisak vrši toliko dugo dok pas ne ispusti rukav i ponovo napadne markiranta koji
mu postavlja ruku drugu zaštićenu ruku. Ponovo se ponavlja isti scenario s tom
razlikom da nakon predaje rukava, vršenja pritiska te odgovra psa ponovnim
napadom, markirant bjeţi a vodič sa psom kreće u potjeru za njime usporavajući pas
da bi markirant bijegom mogao izaći iz vidnog polja psa.

Oblajavanje pasivnog markiranta

U ovom dijelu obuke mladi pas se kondicionira za oblajavanje pasivnog markiranta,

čime obavještava vodiča o pronalasku markiranta tokom pretrage van vidnog polja
vodiča. Tokom oblajavanja sluţbeni pas ne smije dozvoliti markirantu da se udalji sa
mjesta, te treba na svaki fizički napad od strane markiranta odgovoriti
beskompromisnim ugrizom bez komande vodiča. Mladi pas bi trebao naučiti da se:

- Svaki pasivni markiranta oblajava čisto i frontalno bez obzira na mjesto ili
poloţaj u kojem se nalazi
- Svaki markirant oblajava na taj način da je razumljivo da je oblajavanje poziv
na konflikt ( izraţena agresija ) a ne na igru

Obuka započinje time da markirant lagano aktivira psa dominantnim ponašanjem, te

se udalji nekoliko koraka do prve prirodne prepreke ( zid, drvo itd ). Vodič uzbuĎenog

- 75 -
psa dovodi u neposrednu blizinu markiranta koji mirno stoji u blago dominantnoj pozi
( fiksira psa u oči, blago pognut prema psu, ukručen ) podrţavajući njegovo lajanje
ali mu ne dozvoljava da ugrize rukav. Dokle pas uporno laje i pokušava ugrist, vodič
ga spriječava zatezanjem povoca. Ako pas prestane lajati, markirant ga svojim
ponašanjem ponovo aktivira. Nakon nekog vremena pas bi trebao prestati sa
pokušajima ugriza i isfrustriran nemogučnošću dohvatanja markiranta, preći
isključivo u oblajavanje ( idealno je da pri tome sjedne ). To je momenat kada
markirant reagira i potvrĎuje psa dozvoljavajući mu ugriz. Nakon kratke borbe, vodič
izdaje komandu za puštanje, te nakon puštanja povlaći psa unazad ostavljajući ga u
afektu, što iskorištava da ga ponovo pošalje na oblajavanje. Kad je nivo obuke u tom
stadiju da pas počinje da čisto oblajava, uvodi se signal za oblajavanje ( npr.
Naprijed ). U sljedečoj fazi obuke, mladi pas se šalje na oblajavanje sa distance na
dugom povocu ( 10 m ), nakon toga bez povoca u vidnom polju vodiča i na kraju van
vidnog polja vodiča. To je vrijeme kada se treba uzeti u razmatranje upotreba drugih
sredstava za kontrolu mladog psa ( teletakt ) da bi se spriječilo pogrešno
samopotvrĎivanje u toku oblajavanja nakon izlaska van vidnog polja vodiča.

- 76 -