ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

ΑΡΧΗ ΙΣΟ∆ΥΝΑΜΙΑΣ ΣΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

Τα κυκλώµατα πηγών του σχήµατος µε κατάλληλες σχέσεις µεταξύ των παραµέτρων

τους µπορεί να γίνουν « ισοδύναµα» ως προς τις σχέσεις περιγραφής
στους ακροδέκτες συνδέσεως τους Α και Β.

Z
A A
+
υ ~ ⇔ i Z
-

B B

Τα δυο κυκλώµατα είναι ισοδύναµα αν ισχύει :

υ=Zi ⇔ i = υ
Ζ

ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΛΛΗΛΙΑΣ

Η αρχή της επαλληλίας είναι η σπουδαιότερη αρχή που διέπει τη λειτουργία

των γραµµικών ηλεκτρικών κυκλωµάτων. ∆ιατυπώνεται κατά τον ακόλουθο τρόπο.
Θεωρούµε ένα γραµµικό δίκτυο που διεγείρεται σε ένα ή περισσότερα
σηµεία /κλάδους από διάφορες διεγέρσεις f1,f2,…,fN.Ονοµάζουµε y(t) την απόκριση
(τάση ή ένταση ) σε ένα συγκεκριµένο κλάδο του δικτύου. Υποθέτουµε τώρα ότι οι
πηγές δρουν µεµονωµένα και ας είναι yi(t) η απόκριση στο συγκεκριµένο κλάδο
όταν δρα µόνο στο κύκλωµα η διέγερση fi(t) (fj(t)=0 για j ≠ i ).
Σύµφωνα µε την αρχή της επαλληλίας η απόκριση yολ(t) που αντιστοιχεί σ΄ ένα
γραµµικό συνδυασµό fολ=a1f1(t) + a2f2(t) +…+aNfN(t) των διεγέρσεων είναι ο
αντίστοιχος γραµµικός συνδυασµός των αποκρίσεων δηλαδή :

yολ=a1y1(t) + a2y2(t) +…+ aNyN(t)

Η απόδειξη για την αρχή της επαλληλίας στηρίζεται στη γραµµικότητα του
δικτύου και των στοιχείων του. Άλλωστε η διατύπωση της αρχής της επαλληλίας
είναι όπως φαίνεται ταυτόσηµη µε τη διατύπωση του ορισµού της γραµµικότητας
ενός δικτύου.
 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

Παράδειγµα

Στο κύκλωµα του σχήµατος δρουν η τάση v(t) και το ρεύµα i(t).
Nα βρεθεί το ρεύµα i2(t) που διέρχεται από την αντίσταση R2.

i2(t)

i(t) R1 R2

+
~ v(t)
-

Εφαρµογή της αρχής της επαλληλίας

Λύση

Τα κυκλώµατα που µετασχηµατίζεται το αρχικό κύκλωµα όταν δρα

ξεχωριστά η i(t) ή η v(t) φαίνονται στο παρακάτω σχήµα.

i ′2 ( t) i ′2′ ( t)

R1 R2
R1 R2

i(t)
+
~ v(t)
-
α)∆ρα µόνο η πηγή v(t) β) ∆ρα µόνο η πηγή i(t)

Για το κύκλωµα του σχήµατος (α) η ένταση i ′2 ( t) στο κλάδο R2 βρίσκεται από
εφαρµογή του ΝΤΚ στο µοναδικό βρόχο.

1
i ′2 ( t) = υ( t)
R1 + R 2

Από την άλλη πλευρά, στο σχήµα (β) η ένταση i ′2′ (t) στον κλάδο R2 βρίσκεται
από διαίρεση εντάσεως

1
R2 R1
i ′2′ ( t) = i(t) = i(t)
1 + 1 R1 + R 2
R1 R2
 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

Σύµφωνα µε την αρχή της επαλληλίας,

v(t) + i(t)R
i 2 ( t) = i ′2 ( t) + i ′2′ ( t) =
R1 + R 2

ΘΕΩΡΗΜΑ MILLMAN
υ1 Ζ1
Υποθέτουµε ότι ένα κύκλωµα + -
~
αποτελείται από κλάδους µε άκρα
τα σηµεία Α,Β, χωρίς ενδιάµεσες υ2 Ζ2
διακλαδώσεις ή συνδέσεις.
Η τάση µεταξύ των σηµείων Α, Β ~
Α - + Β
είναι :
- +
~
υ1 υ υ
− 2 − 3 Ζ3 υ3
Ζ1 Z Z3
2
υ AB =
1 + 1 + 1
Z1 Z 2 Z3

ΘΕΩΡΗΜΑ KENNELLY

Μετασχηµατισµός τριγώνου αντιστάσεων σε αστέρα και µετασχηµατισµός

αστέρα σε τρίγωνο.

Ια α Ια α

Ζαb Ζcα ⇔ Ζα

Ιb Zbc κ Zc
b c Ib Zb
Ic b c
Ic

Ζα Ζ b + Ζ b Ζc + Ζc Ζα Ζ αb Ζ cα
Z ab = Ζα =
Ζc Ζ αb + Ζ bc + Ζ cα

Ζα Ζ b + Ζ b Ζc + Ζc Ζα Ζ αb Ζ bc
Ζ bc = Ζb =
Zα Ζ αb + Ζ bc + Ζ cα
Ζ Ζ + Ζ b Ζc + Ζc Ζα Ζ cα Ζ bc
Ζ cα = α b Ζc =
Zb Ζ αb + Ζ bc + Ζ cα
 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

3.1 ΘΕΩΡΗΜΑ TELLEGEN

Είναι ένα γενικό θεώρηµα που ισχύει για κάθε κύκλωµα, αρκεί να ισχύουν γι΄ αυτό οι
νόµοι του Kirchhoff. (συγκεκριµένο).

ΘΕΩΡΗΜΑ : Σε κάθε κύκλωµα µε συγκεκριµένα στοιχεία ισχύει για κάθε χρονική

b
στιγµή η σχέση ∑ υκi κ = 0
κ =1
όπου b το πλήθος των κλάδων του κυκλώµατος.
Από φυσική σκοπιά τα θεώρηµα Tellegen σηµαίνει ότι σ΄ ένα συγκεντρωµένο κύκλωµα
η ισχύς που παρέχεται από τις ανεξάρτητες πήγες απορροφάται από τους υπόλοιπους
κλάδους του κυκλώµατος, δηλαδή δεν ακτινοβολείτε ισχύς.
Βρίσκει πολλές εφαρµογές στη θεµελίωση της θεωρίας των ηλεκτρικών κυκλωµάτων
και στην απλοποίηση των υπολογισµών στην ανάλυση. Ισχύει και στο πεδίο της
συχνότητας.

ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ

Τα επόµενα θεωρήµατα µεταφοράς µέγιστης ισχύος προσδιορίζουν τις τιµές των

σύνθετων αντιστάσεων φορτίων για τις οποίες η µεταφερόµενη ισχύς στους ακροδέκτες
ενός ενεργού δικτύου γίνεται µέγιστη.
Θεωρούµε ένα συνδυασµό µιας πηγής σε σειρά µε µια σταθερή σύνθετη αντίσταση
που παρέχει ισχύ σε ένα φορτίο µεταβλητής αντιστάσεως ή µεταβλητής µιγαδικής
σύνθετης αντιστάσεως.

Περίπτωση 1. Φορτίο : Μεταβλητή αντίσταση RL

Το ρεύµα στο κύκλωµα είναι :

o
ο Vg Zg = R g + jX g Α
Ι=
(R g + R L ) + jX g

ο Vg Ι
Ι=| Ι |= o
(R g + R L ) 2 + X g2 Vg ~
RL
Η ισχύς που παρέχεται στην RL είναι :
B
Vg2 R L
P=I2RL =
(R g + R L ) 2 + X g2

Για να βρούµε την τιµή της RL για την οποία η µεταφερόµενη στο φορτίο ισχύς
γίνεται µέγιστη θέτουµε την πρώτη παράγωγο dP/dRL ίση µε µηδέν. Έχουµε :

d  Vg2 R L  [R + R ) 2 + Χ 2 ] − R (2)(R + R ) 

 = Vg2  g L 
dP L g L g
=  =0
dR L dR L  (R g + R L ) + Χ g 
2 2
 [(R + R ) 2
+ Χ 2
] 2

  g L g
 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

ή R g2 + 2R g R L + R 2L + Χ g2 − 2R L R g − 2R 2L = 0

απ’ όπου R g2 + Χ g2 = R 2L

ο
και τελικά RL = R g2 + Χ g2 =| Z g |

Συνεπώς, αν το φορτίο είναι µεταβλητή καθαρή αντίσταση , η ισχύς που παρέχει το

ενεργό δίκτυο στο φορτίο γίνεται µέγιστη, όταν η αντίσταση του φορτίου πάρει τιµή ίση
προς την απόλυτη τιµή της σύνθετης αντιστάσεως του ενεργού δικτύου.
ο
Αν η αντίδραση της σύνθετης αντιστάσεων Ζ g είναι µηδέν, δηλ. αν Xg =0, τότε η
µεταφερόµενη ισχύς γίνεται µέγιστη, όταν οι αντιστάσεις φορτίου και πηγής γίνουν ίσες,
δηλ. όταν RL=Rg.

ο
Περίπτωση 2. Φορτίο : Σύνθετη αντίσταση Ζ L µε µεταβλητή αντίσταση και µεταβλητή
αντίδραση
Το ρεύµα του κυκλώµατος είναι :
o
ο
ο Vg Z g = R g + jX g Α
Ι=
(R g + R L ) + j(X g + Χ L )
Ι
o o
ο Vg Vg Z L = R L + jX L
Ι= | Ι | = ~

(R g + R L ) 2 + (X g + X L ) 2
B
Η ισχύς που δίνει η πηγή στην
ο
Ζ L είναι :

2
Vg2 R L
P = I RL = (1)
(R g + R L ) 2 + (X g + X L ) 2

Αν η RL στην (1) µένει σταθερή, η P γίνεται µέγιστη, όταν Xg = - XL. Με την προϋπόθεση
αυτή η (1) γίνεται :

Vg2 R L
P=
(R g + R L ) 2

Έστω τώρα ότι η RL είναι µεταβλητή. Όπως είδαµε στην περίπτωση 1, η µέγιστη ισχύς
ο
o
παρέχεται στο φορτίο, όταν RL = Rg. Αν RL = Rg και XL = - Xg , τότε Z L = Z*g .
 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

Συνεπώς, αν το φορτίο αποτελείται από µεταβλητή αντίσταση και µεταβλητή

αντίδραση, η ισχύς που παρέχει το ενεργό δίκτυο στο φορτίο γίνεται µέγιστη, όταν η
ο
σύνθετη αντίσταση Ζ L του φορτίου γίνει ίση µε το συζυγή µιγαδικό της σύνθετης
ο
αντιστάσεως Ζ g του δικτύου.
o
Περίπτωση 3. Φορτίο : Σύνθετη αντίσταση Z L µε µεταβλητή αντίσταση και σταθερή
αντίδραση
Θα έχουµε τις ίδιες εξισώσεις µε την περίπτωση 2 για το ρεύµα Ι και την ισχύ P,
µόνο που τώρα το ΧL είναι σταθερό. Αν θέσουµε την πρώτη παράγωγο της P ως προς RL
ίση µε µηδέν, βρίσκουµε ότι :
o
R 2L = R g2 + ( Χ g + Χ L ) 2 και Z g = R g + jX g Α
ο
R L =| Z g + jΧ L |
Ι jXL
o

ο
Vg ~
Επειδή τα Z g και XL είναι σταθερές RL
ποσότητες, θα µπορούσαν να
συνδυαστούν σε µια σύνθετη B
αντίσταση. Τότε, η περίπτωση 3
γίνεται ίδια µε την περίπτωση 1 (αφού
µόνο η RL είναι µεταβλητή) και η ισχύς γίνεται µέγιστη, όταν η RL γίνει ίση µε την
απόλυτη τιµή της σύνθετης αντιστάσεως του δικτύου.

ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

Η συµµετρία ενός κυκλώµατος διευκολύνει σε µεγάλο βαθµό τη λύση ενός προβλήµατος

αν γίνει η χρήση της µε κατάλληλο τρόπο . ∆ιακρίνουµε τις περιπτώσεις :

1. Το κύκλωµα Κ έχει άξονα συµµετρίας µε τη µορφή του σχήµατος όπου τα

κυκλώµατα Κ/2 είναι παθητικά και οι πηγές απολύτως συµµετρικές ως προς τον άξονα
συµµετρίας του Κ. Είναι προφανές , ότι αν διπλώσουµε το σχήµα περί τον άξονα
συµµετρίας , πρέπει τα παθητικά Κ/2 και οι πηγές να συµπίπτουν . Στην περίπτωση αυτή
δεν υπάρχει ρεύµα στους κλάδους του κυκλώµατος Κ που τέµνουν τον άξονα συµµετρίας.
Έτσι το κύκλωµα µπορεί να χωρισθεί σε δύο ανεξάρτητα κυκλώµατα
«ανοικτοκυκλώνοντας» στα σηµεία που κόβει ο άξονας συµµετρίας το κύκλωµα .

υπ + + υπ υπ + + υπ
Κ/2 Κ/2 Κ/2 Κ/2
- - - -
 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

Παρατήρηση 1. Αντί για πηγές τάσης θα µπορούσαµε να έχουµε, φυσικά, πηγές έντασης .

Παρατήρηση 2. Συµµετρικά ρεύµατα και τάσεις ως προς τον άξονα συµµετρίας είναι ίσα.

Παρατήρηση 3. Οι πηγές µπορεί να είναι συνεχούς ή εναλλασόµενης τάσης ή ρεύµατος.

Στη γενική δε περίπτωση µπορεί να είναι µιγαδικοί αριθµοί της µορφής
Αe jφ.

2. Οι πηγές είναι αντίθετου προσήµου αλλά ίσες κατά µέτρο , ώστε το ( + ) της µίας να
είναι συµµετρικό του ( - ) της άλλης ως προς άξονα συµµετρίας , του παθητικού Κ. Εδώ θα
λέµε ότι έχουµε κύκλωµα µε άξονα συµµετρίας αλλά αντισυµµετρικές πηγές. Στην
περίπτωση αυτή , αποδεικνύεται ότι τα σηµεία τοµής του άξονα συµµετρίας µε το κύκλωµα
έχουν το ίδιο δυναµικό . Άρα αυτά µπορούν να ενωθούν σ’ ένα σηµείο και τελικά έχουµε
δύο κυκλώµατα µε ένα κοινό σηµείο , δηλαδή δύο ανεξάρτητα κυκλώµατα .

⇔
Κ/2 Κ/2 Κ/2 Κ/2
υπ + - υπ + -

- + υπ - + υπ

Κ/2 Κ/2
υπ + -
⇔
- + υπ

Εργαζόµαστε σε ένα από τα δύο κυκλώµατα που προέκυψαν. Πρέπει να γνωρίζουµε

εδώ ότι ρεύµατα και τάσεις που έχουν σηµειωθεί ώστε να είναι συµµετρικά ως προς τον
άξονα συµµετρίας στο αρχικό κύκλωµα έχουν αντίθετες τιµές .
 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

3. Είναι πιο γενική της περίπτωσης 1 . Το κύκλωµα έχει δύο άξονες συµµετρίας µε πηγές
συµµετρικές ως προς ένα άξονα π. χ. τον κατακόρυφο .

υπ + Κ/2 Κ/2 + υπ
- -

Εδώ µπορεί να υπάρχουν και κλάδοι που διασταυρώνονται. Για την επίλυση του
κυκλώµατος πρέπει να γνωρίζουµε ότι οι κλάδοι που τέµνουν κάθετα τον ( κατακόρυφο )
άξονα συµµετρίας των πηγών δεν διαρρέονται από ρεύµα , ενώ τα σηµεία τοµής των
κλάδων που διασταυρώνονται µε τον κατακόρυφο άξονα έχουν το ίδιο δυναµικό.
Μπορούµε λοιπόν να θεωρήσουµε το ένα από τα δύο µισά κυκλώµατα µε
ανοικτοκυκλωµένους τους κλάδους που τέµνουν κάθετα τον άξονα συµµετρίας των πηγών
και βραχυκυκλωµένους τους διασταυρούµενους , όπως φαίνεται στο σχήµα

υπ + Κ/2

Είναι προφανές ότι τα ρεύµατα και τάσεις που είναι συµµετρικά ως προς τον άξονα
συµµετρίας των πηγών πρέπει να είναι ίσα. Έτσι , αρκεί να εργασθούµε στο µισό κύκλωµα.

4. Έχουµε πάλι δύο άξονες συµµετρίας αλλά οι πηγές είναι αντισυµµετρικές ως προς ένα
από τους άξονες (π.χ. τον κατακόρυφο), δηλ. έχουν ίσα µέτρο αλλά το ( +) της µίας είναι
συµµετρικό ως προς το ( -) της άλλης .

υπ + Κ/2 Κ/2 + υπ ⇔
- -
 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

Εδώ κάνουµε τα αντίθετα από ότι στην περίπτωση 3. ∆ηλαδή βρακυκυκλώνουµε τους
κλάδους που τέµνουν κάθετα τον κατακόρυφο άξονα συµµετρίας και ανοίγουµε
(ανοικτοκυκλώνουµε) τους διασταυρούµενους στα σηµεία τοµής µε τον κατακόρυφο άξονα
συµµετρίας.

υπ +
Κ/2

Αρκεί να εξετάσουµε ένα από τα µισά που προκύπτουν γιατί προφανώς εδώ ισχύει ότι
ρεύµατα ή τάσεις που έχουν σηµειωθεί συµµετρικά ως προς τον κατακόρυφο άξονα έχουν
αντίθετες τιµές .

ΤΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ THEVENIN ΚΑΙ NORTON

Τα θεωρήµατα αυτά απλοποιούν σηµαντικά την ανάλυση πολλών γραµµικών

κυκλωµάτων. Είναι δυαδικά µεταξύ τους και θα µπορούσαν να ονοµασθούν από κοινού ως
θεώρηµα της ισοδύναµης πηγής.
Σύµφωνα µε το θεώρηµα Thevenin κάθε γραµµικό κύκλωµα µε εξωτερικούς
ακροδέκτες Α και Β που περιέχει πηγές τάσης, πηγές έντασης και στοιχεία R, L, C
µπορεί να αντικατασταθεί από µια πηγή τάσης υTh σε σειρά µε µια (σύνθετη) αντίσταση
ΖTh µεταξύ των ακροδεκτών Α, Β.
Σύµφωνα µε το θεώρηµα Norton κάθε γραµµικό κύκλωµα µε εξωτερικούς
αποδέκτες Α και Β που περιέχει πηγές τάσης, πηγές έντασης και στοιχεία R, L, C
µπορεί να αντικατασταθεί από µια πηγή έντασης ρεύµατος iN συνδεδεµένη παράλληλα µε
µια σύνθετη αντίσταση ΖΝ µεταξύ των ακροδεκτών Α και Β.
Αναλυτική παρουσίαση των θεωρηµάτων Thevenin και Norton µε παραδείγµατα
και µεθοδολογία υπολογισµού των υTh, ZTh, iN, ZN γίνεται στο βιβλίο ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ
Ι, ΚΕΦ. 2, Ν. Βουδούκη Εκδόσεις ΑΡΝΟΣ .
Επιπλέον στο παράρτηµα Ε του ίδιου βιβλίου παρατίθεται η µεθοδολογία επίλυσης µε
παραδείγµατα, στην περίπτωση ύπαρξης εξαρτηµένων πηγών, γιατί στο ΚΕΦ 2 αναφέρεται
η περίπτωση εφαρµογής των θεωρηµάτων όταν υπάρχουν µόνο ανεξάρτητες πηγές στο
κύκλωµα.
Εφαρµόζοντας στο ίδιο κύκλωµα (ή δίκτυο) τα θεωρήµατα Thevenin και Norton
παίρνουµε τα ίδια αποτελέσµατα. Εποµένως τα κυκλώµατα Thevenin και Norton είναι
ισοδύναµα µεταξύ τους.

Z΄=Z Th
A Α

+
υΤh iN Ζ΄=ΖΝ
-
Β Β
 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

Η σύνθετη αντίσταση Ζ′ αριστερά των Α, Β είναι η ίδια και για τα δύο κυκλώµατα
του σχήµατος. Αν βραχυκυκλώσουµε το κάθε κύκλωµα τότε το ρεύµα στο
βραχυκυκλωµένο κύκλωµα Thevenin είναι υ Th / Z′ , ενώ το ρεύµα στο βραχυκυκλωµένο
κύκλωµα Norton είναι i N . Επειδή τα δύο ρεύµατα είναι ίσα, προκύπτει η σχέση
i N = υ Th / Z′ µεταξύ του ρεύµατος στο κύκλωµα Norton και της τάσης στο κύκλωµα
Thevenin. Iσχύει ΖTh= ZN = Ζ′ .

H ίδια σχέση θα προκύψει, αν θεωρήσουµε την τάση ανοικτού κυκλώµατος για το

καθένα. Για το κύκλωµα Thevenin είναι υ Th και για το κύκλωµα Norton είναι i Th Z′ .
Άρα υ Τh = i N Z′ .
Τα κυκλώµατα Thevenin και Norton είναι ισοδύναµα για µια µόνο συχνότητα.
Οι µιγαδικές σύνθετες αντιστάσεις του ενεργού δικτύου µετατρέπονται στην ισοδύναµη
ο ο ο
σύνθετη αντίσταση Ζ ′ . Η ισοδύναµη τάση V Τh και το ισοδύναµο ρεύµα Ι N υπολογίζεται
µε την χρήση των µιγαδικών σύνθετων αντιστάσεων του ενεργού δικτύου. Επειδή γενικά
σε κάθε σύνθετη αντίδραση στο ενεργό δίκτυο είναι συνάρτηση της συχνότητας, έπεται ότι
το κύκλωµα Thevenin και Norton είναι ισοδύναµα (προς το αρχικό κύκλωµα και µεταξύ
τους) µόνο στη συχνότητα που υπολογίστηκαν.

ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ THEVENIN ΚΑΙ NORTON ΜΕ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΠΗΓΕΣ

∆εν µηδενίζουµε τις εξαρτηµένες πηγές. ∆εν µπορούµε να εφαρµόσουµε τη µέθοδο του
µεσχηµατισµού πηγών.

1. Θεώρηµα Thevenin – Παράδειγµα

Ζητείται το ισοδύναµο Thevenin του RA
διπλανού κυκλώµατος. A
i + - +
Βήµα 1 : Υπολογισµός υTh. RS µυ1
~
Εφαρµόζουµε κανόνα Krchhoff R
τάσεων (ΚΚΤ ή KVL) στο δεξιό µέρος +
του κυκλώµατος υ1
υ Th = υ = −µυ1 (1) RB
ΑΒ Α,Β ανοικτά +
Όµως είναι υ1= iR1 (2) υS ~
O κανόνας Kirchhoff για τάσεις στο βρόχο - - -

εισόδου δίνει : B B
υS= iRS + iR1 ⇒ i=υS/(RS + R1) (3)

( 2) ∧ (3)
Συνεπώς (1) ⇒ υTh = -µυSR1/(RS + R1)
 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

Βήµα 2: Υπολογισµός ΖΤh.

Εφαρµόζουµε µια εικονική πηγή τάσης υ ο µεταξύ των Α,Β υπολογίζουµε το
ρεύµα io που βγαίνει από την πηγή τάσης υο , οπότε ZTh = uo / io ( άρα θα βρούµε το
ρεύµα iο συναρτήσει του υο ώστε να πάρουµε τη ΖTh ανεξάρτητη της υο ).
Μηδενίζουµε λοιπόν τις ανεξάρτητες πηγές , αφήνουµε τις εξαρτηµένες και εφαρµόζουµε
την µέθοδο που αναφέραµε παραπάνω .
Στο βρόχο εισόδου έχουµε τώρα :
iRS + iR1 = 0 ⇒ i = 0 RA A

οπότε υ1 = iR1 = 0 i - io +
~
+ R1 µυ1 υο
Στο βρόχο εξόδου είναι :
RS υ1 + -
- RB
υο+µυ1=IoRA+ioRB ⇒

υο=io(RA+RB) ⇒ io=υο/(RA+RB) B
Εποµένως ΖTh=υο/io ⇒
υο ZTh = RA+RB
ZTh = ⇒ Ζ Τh = R A + R B
υ ο /(R A + R B ) A
+
Άρα το ισοδύναµο Thevenin έχει ως εξής: ~
µυS ⋅ R1
υTh= - -
R S + R1
B

2. Θεώρηµα Norton - Παράδειγµα

Ζητείται το ισοδύναµο Norton RS RB A

του κυκλώµατος.
Βήµα 1: Υπολογισµός iN.
Βραχυκυκλώνουµε τα σηµεία Α,Β. i βi
Οπότε παραλείπεται η RC. Έχουµε : +
Κόµβος Α: iN+βi=0 ⇒ iN= -βi (1) US ~ RE RC
Βρόχος αριστερά : υS = iRS + iRB + -
ieRE ⇒
B
⇒ i=(υS-IeRE)/(RS + RB) (2)
Κόµβος Κ : i+βi=ie ⇒ ie=(1+β)i (3)
Oπότε:
(3)
RS RB Κ A
(2) ⇒ i = [υS − (1 + β)iR E ] /(R S + R B ) ⇒
⇒ i = υS /[ R B + R S + (1 + β)R E ] (4)
i βi
( 4) +
Άρα (1) ⇒ i N = −βυ S /[R B + R S + (1 + β)R E ) US RE
~
(5) - ie iN

B
 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

Βήµα 2: Υπολογισµός ΖΝ
Θέτουµε υS=0. Έχουµε λοιπόν : RS RB βi
Κόµβος Μ : io=iC+βi (6) Κ Μ Α
Βρόχος δεξιά :
υο=iCRC ⇒ IC=υο/RC (7) i
Κόµβος Κ : RC +
i+βi=ie ⇒ ie=(1+β)i (8) RE ie iC ~ υo
Βρόχος αριστερά : -
B
(8)
i(RS+RB)+IeRE=0 ⇒
(8)
⇒ i[R S + R B + (1 + β)R E ] = 0 ⇒ i = 0 (9)
(9)
Συνεπώς (6) ⇒ i o = i C (10) A
(10)
και (7) ⇒ i o = υ ο / R C ⇒ R C = υ ο / i o ⇒
⇒ Ζ Ν = R C (11)
Άρα το ισοδύναµο Norton έχει ως εξής : iN ZN

Μεθοδολογία επίλυσης κυκλωµάτων µε το θεώρηµα Thevenin

α) Ανεξάρτητες πηγές

(4) Αντίσταση ΖTh : Ανοικτοκυκλώνουµε τους ακροδέκτες . Μηδενίζουµε τις ανεξάρτητες

πηγές και υπολογίζουµε την αντίσταση µεταξύ των ακροδεκτών.
Αυτή είναι η ΖTh

(2) Τάση VTh : Ανοικτοκυκλώνουµε τους ακροδέκτες και υπολογίζουµε την τάση
µεταξύ τους . ∆ηλαδή VTh = VAB µε Α,Β ανοικτοκυκλωµένα .

(Εναλλακτικός τρόπος : διαδοχικοί µετασχηµατισµοί πηγών)

β) Εξαρτηµένες πηγές

(1) Τάση VTh : Ότι και προηγουµένως. ∆ηλαδή VTh = VAB µε Α, Β ανοικτοκυκλωµένα

(2) Αντίσταση Ζ Th : Εφαρµόζουµε µια ( εικονική ) πηγή τάσης Vo µεταξύ των ακροδεκτών
και υπολογίζουµε το ρεύµα ΙΟ που βγαίνει από τον θετικό πόλο,
συναρτήσει του Vo . Τότε θα είναι Ζ Th = Vo / Ι ο. Σε αυτή την µέθοδο
µηδενίζουµε όλες τις ανεξάρτητες πηγές όχι όµως τις εξαρτηµένες .
 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

Μεθοδολογία επίλυσης κυκλωµάτων µε το θεώρηµα Norton

α) Ανεξάρτητες πηγές

(1) Αντίσταση Ζ Ν= ΖTh : Κάνουµε ότι και στην περίπτωση α (1) υπολογισµού της Ζ Th .

(2) Ρεύµα ΙΝ : Αφαιρούµε την Ζο και βραχυκυκλώνουµε τους ακροδέκτες Α,Β.

Το ρεύµα βραχυκυκλώσεως δια των ακροδεκτών Α, Β είναι το ΙΝ.
∆ηλαδή ΙΝ= ΙΑΒ

(Εναλλακτικός τρόπος : διαδοχικοί µετασχηµατισµοί πηγών).

β) Εξαρτηµένες πηγές .

(1) Ρεύµα Ι Ν : Ότι και προηγουµένως . ∆ηλαδή ΙΝ= ΙΑΒ µε Α, Β

βραχυκυκλωµένα

(2) Αντίσταση ΖΝ : Μηδενίζουµε τις ανεξάρτητες πηγές. Κρατάµε τις εξαρτηµένες

και τοποθετούµε µια ( εικονική ) πηγή Vo µεταξύ των
ακροδεκτών Α,Β. Υπολογίζουµε το ρεύµα της πηγής Ιο ως
Ιο = f ( Vo) Τελικά ZN = Vo / Io

Σηµείωση : Χρησιµοποιούµε τα σύµβολά V Th , Vo , Io , IN , όταν οι πηγές του

κυκλώµατος είναι συνεχείς . Στην περίπτωση αύτή που οι πηγές είναι
εναλλασσόµενου ρεύµατος ή τάσης χρησιµοποιούµε τα σύµβολα υTh, υo , io
iN. Επίσης όταν η αντίσταση Thevenin είναι ωµική χρησιµοποιούµε το
σύµβολο RTh ή RN αντίστοιχα . Στην περίπτωση όµως που είναι µιγαδική
χρησιµοποιούµε το σύµβολο ZTh για την αντίσταση Thevenin και για ZN για
αντίσταση Norton.

Συγγραφέας : Βουδούκης Νικόλαος