Polimer Malzemeler

Polimer Malzemeler
(Polimer Kimyası)
1
Polimerlerin Sınıflandırılması
 İnsanoğlunun soyunun devamını sağlayan molekül ile market
poşetlerinin ortak bir özelliği olduğunu çoğu zaman düşünmeyiz. Bu
ortaklığın adı polimer malzemeler olmalarıdır. İnsan genetik aktarımından
sorumlu DNA molekülünden poşete varıncaya kadar pek çok çeşitte
bulunan polimerlerin incelenmesinin kolaylaştırılması için sınıflandırma
ihtiyacı gerekmiştir.
 Polimerler, kimyasal ve fiziksel özelliklerine göre ayrı ayrı
sınıflandırılmıştır. Bu ayrılma pek çok özellik bakımından polimerin
incelenmesini kolaylaştırmıştır.
3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 3

POLİMERLERİ KİMYASAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA
 Polimerler, kimyasal özelliklerine göre genel olarak şu şekilde sınıflandırılmıştır:
Kimyasal * Organik Polimerler

Bileşimlerine Göre * İnorganik Polimerler
* Doğal Polimerler
Kimyasal Özelliklerine Elde ediliş
* Sentetik Polimerler
Göre Yöntemlerine Göre
* Yarı Doğal Polimerler
* Düz Zincirli Polimerler

Bağ Yapısına Göre * Dallanmış Zincirli Polimerler
* Çapraz Zincirli Polimerler

Polimerlerin Kimyasal Yapılarına Göre Sınıflandırılması
 Polimerin ana zincirini oluşturan atomların türü açısından polimerler organik ve inorganik olarak
sınıflandırılır.
Organik Polimerler
Yapılarında karbon yanında genelde
hidrojen atomu bulunmaktadır. Günlük
hayatta Kullanılan polimerlerin çoğunun
ana zincirinin temel bileşeni karbon
atomudur. Sentetik ve doğal polimerlerin
çok büyük bir kısmı organik polimerlerden
oluşmuştur.
Polietilen, poliesterler, poliamidler,
polipropilen, doğal kauçuk, proteinler,
selüloz vb. polimerleri organik polimerlere
örnek olarak verebiliriz.
Polietilen Polipropilen

Polimerlerin Kimyasal Yapılarına Göre Sınıflandırılması
 Polimerin ana zincirini oluşturan atomların türü açısından polimerler organik ve inorganik olarak
İnorganik Polimerler
Polimerlerin bir çoğunun ana zincirinin temel bileşeni
karbon atomudur. Ancak bazı polimerlerde ana
zincirde karbon atomu yerine silisyum, fosfor, sülfür
Silikon polimerinin zincir yapısı
gibi başka atomlar bulunabilir.
Ana zincirinde karbon atomu bulunmayan(yan grup

olabilir) polimerlere inorganik polimerler denir.
İnorganik polimerler yapılarında organik kısımda
içerebilir. Boran ve silikon bu polimer tipine örnektir.
Alümina silikat, doğal ve sentetik zeolitler tipik
inorganik polimerlerdir.
Alümina silikat zincir yapısı
Polimerlerin Bileşiklerin Kaynağına Göre Sınıflandırılması
 Bileşiklerin kaynağına göre polimerler sentetik, doğal ve yarı doğal olmak üzere
Kaynağına Göre
Polimerler
Doğal Polimerler Sentetik Polimerler Yarı Doğal Polimerler
* Kavuçuk * Polietilen
* Protein * Polistiren * Selüloz asetat
* Selüloz * Polivinil klorür * Selüloz Nitrat
* DNA * TEFLON

Doğal Polimerler
Doğal polimerler, doğada kendiliğinden oluşan polimerlerdir ve insanlar her dönem bu polimerleri değişik
alanlarda kullanmışlardır. Çok farklı doğal polimer vardır. Bitki ve ağaçların temel yapısını oluşturan selüloz
doğada en bol bulunan polimerdir, pamuğun temel bileşeni de selülozdur.
Selüloz gibi genelde doğal polimerlerin önemli bir kısmı canlıların yapısında yer alır. Yün, saç, tırnak protein
yapısındaki doğal polimerlere örneklerdir.
Canlılarda ayrıca polimerik yapıda olan karbonhidratlar, deoksiribonukleik asitler ve ribonukleik asitler
bulunur. Canlıların hareketlilik, yaşlanma, duyu gibi özelliklerinden sorumlu olan bu polimerlere “biyopolimerler”
denir
Biyopolimer malzeme olan örümcek ipeği

 Kauçuk: Eski uygarlıklardan beri çok kullanılan önemli doğal polimerlerden birisi olan ve kauçuk ağacından
elde edilen doğal kauçuk Heveabrasilliensis ağacının bir ürünüdür. Kauçuk ağacı olarak bilinen bu ağacın
kabukları bıçakla çizildiğinde lateks denilen bir sıvı akar. Lateks sıvısı kauçuğun sudaki emülsiyonudur. Elde
edilen bu emülsiyona asit katılırsa doğal kauçuk çöker. Elde edilen bu çökeltinin kapalı formülü C5H8 olan bir
hidrokarbon kompleksidir. Bu bileşiğin adı “izopren”dir. IUPAC’ a göre adı ise “2- metil- 1,3-bütadien”dir.
İzoprenin polimerleşmesiyle poliizopren oluşur. Bu da doğal

kauçuktur. Polimerleşme trans ya da cis şeklinde olabilir.
Doğal kauçuk esnekliği az olan yapışkan ve bu hâliyle çok
kullanışlı olmayan bir maddedir. Doğal kauçuk, kükürtle ısıtılıp
vulkanize edilerek daha kullanışlı hâle gelir. Doğal kauçuğa
katılan kükürt oranına göre farklı malzemeler yapılır. % 30-50
oranında kükürtle vulkanizasyon yapılarak sert lastik elde
edilir. Sert lastik, oto lastiklerinin yapımında kullanılır.

 Proteinler: Doğal polimerler olmaksızın doğadaki hayatın

devamı düşünülemez. Çünkü hayatın kendisini oluşturan
temel elemanlar bu moleküllerdir.
Yün, saç, tırnak protein yapısındaki doğal polimerlere örnek

olarak verilebilir. Canlılarda ayrıca polimerik yapıda olan
karbonhidratlar, deoksiribonükleikasit (DNA), ribonükleikasit
(RNA) bulunur. Canlıların hayatsal faaliyetlerinden sorumlu olan
polimerlere biyopolimerler denir.
DNA polimeri

 Selüloz: Bitki ve ağaçların temel yapısını oluşturan selüloz doğada en bol bulunan polimerlerdir. Pamuğun
temel bileşeni de selülozdur.
Selüloz polimeri

Sentetik Polimerler
Her gün gelişen yeni polimer sentez yöntemleri sayesinde elde edilmiş binlerce
polimere yenileri ilave edilmektedir. Bazı uygulamalarla doğal polimerlerin
kimyasal yapıları değiştirilerek yeni özelliklere sahip polimerler hazırlanır.
Ayrıca günümüzde kullanılan en önemli polimer kaynakları arasında da
mutlaka petrolü saymalıyız. Dünyada işlenen petrolün %2’i kadarı polimer
sanayinde kullanılmaktadır. Birçok sentetik polimerin yapımında kaynak olarak
petrol kullanılmaktadır.
Bu polimerler, monomerlerden başlayarak endüstride sentezlenir. Küçük
moleküllerden yola çıkılarak hazırlanan ilk sentetik polimer fenol ve
formaldehitten sentezlenen bakalittir. Bakalit ticari bir ürün hâline getirilerek
vana parçaları, bıçak, alet sapları, düğme gibi kalıplanarak hazırlanan
parçaların yapımında kullanılmıştır.

 Polietilen: Etilen gazının polimerizasyonu ile
sentezlenen polietilen en fazla tüketilen ticari
polimerdir. Etilen 1000-3000 atm. basınç altında
250 °C ısıtıldığında yapısındaki pi bağları
açılarak reaksiyon oluşur.
Yoğunluğu fazla olan polietilen boru yapımında,

araba yakıt depolarının yapımında kullanılır.
Düşük yoğunluklu polietilen yumuşak ve esnektir.
Yiyecek paketleri, selofan bant, plastik oyuncak
yapımında kullanılır.

 Polietilen: Etilen gazının polimerizasyonu ile
sentezlenen polietilen en fazla tüketilen ticari
polimerdir. Etilen 1000-3000 atm. basınç altında
250 °C ısıtıldığında yapısındaki pi bağları
açılarak reaksiyon oluşur.
Yoğunluğu fazla olan polietilen boru yapımında,

araba yakıt depolarının yapımında kullanılır.
Düşük yoğunluklu polietilen yumuşak ve esnektir.
Yiyecek paketleri, selofan bant, plastik oyuncak

 Polistiren: Kırılgan, sert, şeffaf, pahalı olmayan kokusuz, işlenmesi kolay, ucuz bir polimerdir. Stirenin
polimerizasyonu ile elde edilir. Plastik oyuncak yapımında, elektrikli ev aletlerinde, mobilya kaplamacılığında,
plastik bardak ve tabaklarda, televizyon, buzdolabı gibi elektrikli aletlerin taşınmasında kullanılan köpüklerin

 Polivinilklorür:Etilendeki bir hidrojen atomunun Cl atomu ile yer değiştirmesiyle vinilklorür oluşur.Vinilklorürün
polimerleşmesiyle polivinilklorür oluşur. Polivinil klorür kısaca PVC’dir.
PVC, kimyasal direnci iyi olan bir polimerdir. Asit bazlardan, yağlardan ve tuz çözeltilerinden etkilenmez.
PVC her türlü su borularında, hortumlarda, elektrik kablolarında kullanılır. Ayrıca plastik perde, conta, yapışkan
film, top, büro gereçleri, priz yapımında kullanılır.

 Politetrafloroetilen (Teflon): Etilendeki hidrojen atomlarının tamamının flor atomlarıyla yer değiştirmesi
sonucu tetrafloroetilen oluşur. Tetrafloraetilen polimerleşerek politetrafloroetileni meydana getirir, diğer ismi
teflondur. Teflonun yapışmama özelliği vardır. Bu özelliğinden yararlanarak tava ve tencereler yapılır. Mekanik
dayanımının zayıf olması dezavantajıdır. Değerli bir polimerdir.

 Bazı sentetik(yapay)
polimerler ve kullanım yerleri

 Bazı sentetik(yapay) polimerler ve kullanım yerleri

Yarı Doğal Polimerler
Bazı durumlarda, uygun işlemlerle doğal polimerlerin kimyasal
yapıları değiştirilir ve başka özelliklere sahip polimerler
hazırlanır. Örneğin, çözünmez karakterdeki selülozun hidroksil
gruplarının tamamına yakınının asetillenmesiyle çözünebilen
selüloz triasetat elde edilir. Benzer şekilde selülozun
nitrolanması, çözünebilen selüloz nitrat (selüloit) oluşur. Doğal
polimerlerden çıkılarak yapılarının değiştirilmesiyle elde edilen
bu tür polimerlere yarı doğal polimerler adı verilir.
Selüloit malzemeden üretilmiş bilardo topları
Polimerler; doğal, yarı doğal yada sentetik olmasına
bakılmaksızın son ürün hâline gelirken içlerine çoğu kez boya,
dolgu maddeleri, antioksidan vb. gibi katkı maddeleri
karıştırılır.

Polimerlerin Zincir Şekline Göre Sınıflandırılması
Çok sayıda monomer molekülü yan yana gelerek polimer molekülünü oluşturur. Monomer moleküllerini bir zincirin
halkalarına benzetebiliriz. Bu halkalar bir araya gelerek bir zincir oluşturur. Bu nedenle polimer molekülü yerine
polimer zinciri kavramı kullanılır.
Polimer molekülleri için çok büyük olmalarından dolayı makromolekül adlandırılması da yapılmaktadır.
Polimer zincirinin şekline göre polimerleri; düz zincirli, dallanmış ve çapraz bağlanmış olarak sınıflandırabiliriz.
• Düz Zincirli Polimerler

Polimerler; düz bir zincir üzerinde sıralanmıştır. Ana zincirleri
kovalent bağlarla başka zincirlere bağlı değildir. Doğrusal olan bu
polimerler uygun çözücülerde çözünür ve eritilerek tekrar tekrar
şekillendirilebilir.
Polivinil klorür düz zincirli polimerdir. Pencere profili, lambri, boru,
ambalaj filmleri, suni deri vb. üretiminde kullanılır.

• Dallanmış Polimerler
Bazı polimerlerin ana zincirlerine kendi kimyasal yapısına benzer dal
görüntüsünde başka zincirler kovalent bağlarla bağlanmıştır. Bu polimerlere,
dallanmış zincirli polimerler denir.
Bu polimerlerin dallanmış zincirleri polimerizasyon sırasında yan tepkime yada
ikincil tepkimelerin oluşması sonucu meydana gelir. Yan dalların boyları aynı
uzunlukta olmayabilir veya bu yan dalların üzerinde başka gruplarda olabilir (Yan
gruplar yan dal değildir.).
Dallanmış ve düz zincirli polimerlerin özellikleri genellikle birbirine yakındır.
Viskozitesi farklı olmak koşulu ile aynı çözücülerde çözünebilir. Dallanmış
polimerlerin yan dallarından dolayı kristallenme eğilimi azdır.

• Çapraz Bağlı Polimerler
Çapraz bağlı polimerlerin bağlarında birden fazla ana zincir vardır ve bu zincirler
birbirleriyle bağlı olduğundan ağ yapıda bir özellik gösterir. Değişik uzunluktaki
zincir parçalarının birbirine kovalent bağlar ile bağlı olduğu için sistem tek bir
molekül gibi düşünülebilir.
Bu polimer türü çözünmez ancak uygun çözücülerde belli miktarda şişer. Şişme
yoğunluğu çapraz bağ yoğunluğu ile değişir. Çapraz bağ miktarı arttıkça polimerin
çözücüdeki şişme miktarı azalır. Çok çapraz bağa sahip polimerler çözücülerden
etkilenmez.
Çapraz bağlanmayla polimer zincirleri hareketliliklerini kaybeder. Bu nedenle
erimeyecekleri ya da akmayacakları için kalıpla da şekillendirilemez.

POLİMERLERİ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMASI
Polimerler mekanik özelliklerine göre akışkan, yüksek elastik ve katı polimerler olarak sınıflandırılır.
• Akışkan Polimerler
Çok küçük mekanik kuvvet altında
şekil değiştirebilir. Amorf özellik
gösterir. Düşük molekül ağırlıklı
poliizobütilen, fenol-formaldehit gibi
başlangıç polimerlerini örnek olarak
verebiliriz.
Poliizobütilen ısıcam üretiminde ara katmanda kullanılır.

POLİMERLERİ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMASI
Polimerler mekanik özelliklerine göre akışkan, yüksek elastik ve katı polimerler olarak sınıflandırılır.
• Katı Polimerler
Çok küçük bir şekil değişikliği için bile çok
büyük kuvvet gerektiren polimerlerdir.
Kuvvet ortadan kalkarsa hemen başlangıç
şekline geri döner. Polistiren, poliakrilonitril
oda sıcaklığında katı polimerlerdir.
Katı polimer

Polimerlerin Monomer Çeşitlerine Göre Sınıflandırılması
Monomer şekline göre homopolimer, kopolimer, terpolimer olarak sınıflandırabiliriz.
• Homopolimer
Tek bir cins monomerden çıkılarak elde edilen polimerlerdir. Saf hâldeki polietilen, polivinilklorür birer
homopolimerdir.
• Kopolimer
Zincirlerinde kimyasal yapısı farklı birden fazla monomer birimi bulunan polimerdir. Kopolimerlerin özelliğini,
yapısını oluşturan monomerlerin oranı belirler. Ayrıca kopolimer üzerindeki monomerin diziliş şekli önemlidir.
Kopolimerleri gelişigüzel, ardışık, blok ve aşı polimerleri olmak üzere dört gruba ayırabiliriz.

• Gelişigüzel Kopolimer
Bu tip kopolimerlerde zincirde bulunan monomer birimlerinin zincir boyunca sıralanmasında belli bir düzen yoktur.
Kopolimerin özelliği monomerlerden farklıdır.
• Ardışık Kopolimer
Kopolimer zinciri üzerinde bulunan monomerler düzenli bir şekilde sıralanmıştır. Bu tür kopolimerlerin özellikleri
kendisini oluşturan monomerlerin özelliklerinden farklıdır.

• Blok Kopolimer
Kimyasal yapısı farklı iki monomer zincirinin uçlarından birbirine bağlanmasıyla oluşur. A ve L monomerlerinin
oluşturduğu iki bloklu kopolimerde zincirin bir bölümünü A kopolimeri bir bölümünü L kopolimeri oluşturur. Bu, iki
bloklu bir kopolimerdir.
İki bloklu kopolimer
Kopolimer zincirini önce A, sonra L, daha sonra tekrar A monomer zinciri oluşturuyorsa bu tip kopolimerler üç
bloklu kopolimerdir. Benzer işlemlerle blok sayısı artırılabilir. Blok kopolimerlerin çoğunun fiziksel özellikleri diğer
kopolimer türlerinin tersine kendisini oluşturan monomerlerin özellikleri arasındadır.
Üç bloklu kopolimer
Blok kopolimerlerin çoğunun fiziksel özellikleri diğer kopolimer türlerinin tersine kendisini oluşturan monomerlerin
özellikleri arasındadır.
• Aşı Kopolimer
Kimyasal yapıları farklı iki polimer zinciri, zincir sonları dışında bir yerden birbirlerine bağlanmaları sonucu oluşur.
Bağlanma noktalarına aşılama noktaları denir. Kopolimerin özellikleri kendisini oluşturan monomerlerin özellikleri
arasındadır.
Aşı kopolimer

• Terpolimer
Kopolimer zincirinde kimyasal yapıları farklı üç monomer bulunursa bunlara terpolimer denir.Akrilonitril, bütadien
ve sitirenden ABS olarak adlandırılan ticari kopolimer hazırlanır.
Terpolimer
SEBS (stiren-etilen-butilen-stiren) terpolimeri

Polimerlerin Fiziksel Durumlarına Göre Sınıflandırılması
Molekül zincirlerinin birbirlerine göre tertiplenme şekilleri plastiklerin fiziksel yapısını meydana getirir. Bu
bakımdan amorf ve kristalin olmak üzere iki esas yapı vardır,
• Amorf polimerler : Molekül zincirleri birbirlerine göre gelişigüzel

şekilde birbiri içine girmiş yün yumakları şeklindedir.
• Moleküller kendi aralarında rasgele bağlanmış olup, kristalleşme
yada çapraz bağlar yoktur. Bunu en güzel spagettiye
benzetebiliriz. Bu tip polimerler cama benzer ve saydamdırlar.
Amorf polimerler
örn. metilmetakrilat.
• Amorf yapıya sahip plastiklerin çoğunda çekme zorlamaları
etkisi altında, molekül zincirleri çekme yönünde bir yönlenme
göstermektedir. Bu nedenle çekme mukavemetleri yüksektir.

Molekül zincirlerinin birbirlerine göre tertiplenme şekilleri plastiklerin fiziksel yapısını meydana getirir. Bu
bakımdan amorf ve kristalin olmak üzere iki esas yapı vardır,
• Kristalin polimerler : Polimer zincirlerinin tamamı belli bir

düzene girmiş veya kristalleşmiştir. Diğer bir deyişle,
Molekül zincirleri birbirlerine göre üç boyutlu bir düzeni
andıran düzenli bir yapıdadır.
• Kristalin yapı , genellikle polimer eriğin veya çözeltisinin
soğutulmasıyla elde edilir. Kristalin polimerler; soğutma
yoluyla eriyik durumundan kati duruma geçildiğinde lineer
zincirler birbirlerine daha çok yaklaşabilirler ve dolayısıyla
kristalin bir düzen oluşturabilirler.
Kristalin polimerler

• Kristalin yapının oluşması, molekül zincirlerinin şekline (lineer, dallanmış ve çapraz bağlı) ve moleküller
arasındaki kuvvetlere bağlıdır.
• Lineer molekül zincirlerine sahip plastikler oldukça büyük kristalleşme kabiliyeti gösterirler.
• Dallanmış zincirler birbirine çok yaklaşamadığından kolay bir şekilde kristalleşme gösteremezler. Bunlar
genelde amorf yapı oluştururlar.
• Aynı şekilde çapraz bağlı molekül zincirleri amorf yapı meydana getirirler. Bazı plastiklerde ise çekme etkisi
altında kristalin yapı oluşabilir.
• Kristalin yapı daha rijit olmakla birlikte, daha yüksek ve daha belirgin ergime sıcaklığına, daha büyük çekme,
sürünme ve ısı mukavemetine ve de daha yüksek yoğunluğa sahiptir.
• Yüksek ergime sıcaklığı ve yüksek ergime viskozitesi nedeniyle teknolojisi zordur.
• Ayrıca kalıplama da büyük bir şekil değiştirme gösterir.
• Cam lifleri veya başka katkı maddeleri ilave edildiğinde kristalin yapının özellikleri önemli oranda değişir.

• Yarı kristalin ( kısmi kristalin ) polimerler: Polimerik
yapının bazı bölümleri kristalin bazı bölümleri amorf
yapıdadır.
• Aynı kimyasal bileşime sahip fakat lineer ve dallanmış
molekül zincirleri olan polimerlerdir. Örn. PE , amorf ve
kristalin yani yarı kristalin yapı gösterirler.
Yarı kristalin ( kısmi kristalin ) polimerler
• Bu plastiklerin özellikleri yapıda mevcut olan kristalin faz
yüzdesine bağlıdır.
• Bu yüzden Kv (kristalinite derecesi) denilen bir faktör ile
ifade edilirir.

Polimerizasyon Yöntemlerine Göre Polimerlerin Sınıflandırılması
Polimerizasyon Yöntemlerine
Katılma Basamaklı
Polimerizasyonu Polimerizasyon Koordinasyon
(Zincir (Kondenzasyon Polimerizasyonu
Polimerizasyonu) Polimerizasyonu)
Radikalik Katılma Polimerizasyonu İyonik Katılma Polimerizasyonu
Katyonik Katılma Polimerizasyonu Anyonik Katılma Polimerizasyonu

Monomer molekülleri polimerizasyon tepkimeleri sonucu polimere dönüşür ve bu olaya polimerizasyon
(polimerleşme) denir. Polimerlerin sentezinde kullanılan yöntemler mekanizmaları göz önüne alınarak temelde
basamaklı polimerizasyon (kondensasyon polimerizasyonu) ve katılma polimerizasyonu (zincir polimerizasyonu)
adı altında ikiye ayrılır.
Katılma polimerizasyonu ayrıca kendi içerisinde iki alt gruba ayrılır. Zincir büyümesini sağlayan aktif merkezler
radikalik karakterde ise radikalik zincir polimerizasyonu (radikalik polimerizasyon), iyonik karakterde ise
iyonik zincir polimerizasyonu (iyonik polimerizasyon tanımlamaları kullanılır.

Koordinasyon katalizörleri kullanılarak yürütülen koordinasyon polimerizasyonu temelde katılma
polimerizasyonudur.. Bu polimerizasyon yöntemiyle monomerlerin polimer zinciri boyunca diziliş düzenini
(stereokimyası ) kontrol etmek olasıdır.
Polimerizasyon yöntemleri uygulama farklılıklarına göre çoğaltılabilir ya da alt gruplara ayrılabilir. Halka
açılması polimerizasyonu, arayüzey polimerizasyonu, elektropolimerizasyon bunlardan birkaçıdır. Uygulama
tekniği açısından farklılık gösteren bu polimerizasyon yöntemleri ilerleyiş biçimi açısından basamaklı yada
katılma polimerizasyonu yöntemine uygun olarak gelişir. Örneğin elektrokimyasal polirnerizasyon, elektrolizle
başlatılan ve radikalik veya iyonik karakterde yürüyen katılma polimerizasyonudur. Arayüzey polimerizasyonu
ise basamaklı polimerizasyondur.

Polimerizasyon yöntemlerinin birbirlerine göre

bazı üstünlük ve eksiklikleri vardır. Bunlar ayrıca
aşağıdaki tabloda kısaca özetlenmiştir.

Monomerlerin verilen her yöntemle
polimerleşmesi söz konusu değildir.
Bazı monomerler birkaç
polimerizasyon yöntemiyle
polimerleşebilirken, bazı monomerler
için tek bir yöntem kullanılabilir.
Yandaki tablodan görülebileceği gibi
stiren radikalik, koordinasyon ve iyonik
yöntemlerle polimerleşebilirken,
izobütenin polimerizasyonu yalnızca
katyonik yolla gerçekleşmektedir.

Katılma Polimerizasyonu elde
edilen bazı monomer ve ilgili
polimerler

Katılma Polimerizasyonu elde
edilen bazı monomer ve ilgili
polimerler

Kondezasyon Polimerizasyonu elde edilen bazı
monomer ve ilgili polimerler

Katılma ve basamaklı
polimerizasyonunun tipik
özellikleri açısından
karşılaştırılması

Polimerlerin Son Kullanılış Yerlerine Göre Sınıflandırması
POLİMERLER
Plastikler Kavuçuklar Fiberler Kaplamalar Yapıştırıcılar

Zincir Yapılarından Kaynaklanan Özelliklerine Göre Plastikler
PALSTİKLER
Kristalin
Polimerler
Termoplastikler
Amorf
Polimerler
Elastomerler
Termosetler

 Termoplastikler: Uzun zincirler hâlinde bulunan lineer ya da dallanmış
zincirlerden oluşan polimer sistemlerine termoplastik denir.
 Termoplastikler ısıtıldığı zaman Tg üzerinden yumuşar ve şekillendirilebilir,
soğutulduğunda ise sertleşebilir. Bu işlem birçok kez tekrarlanabilir. Toz,
granül, çözelti şeklinde olabilir. Katı maddelerin ısı ve basınç altında
işlenmesi sonucu günlük yaşantımızda kullandığımız birçok ürün üretilir.
 Çeşitli plastikler, oyuncaktan elektrikli aletlere, tıpta kullanılan aletlerden
ambalaj malzemelerine kadar çok geniş bir yelpazede kullanılmaktadır.
Plastiklerin birçok avantajı vardır. Bunlar; dayanıklı, hafif, emniyetli,
şekillendirilebilir ve dönüşümlü olarak ucuza kullanılabilmesidir.
 Polietilen, polistiren, polipropilen, poliamid 6,6 termoplastiklere örnek olarak
verilebilir.

Elastomerler: Oda sıcaklığında orijinal boyunun en az iki katına uzayabilen ve bu uzamayı sağlayan kuvvet
ortadan kalktığında hemen hemen orijinal boyuna dönebilen polimer yapıdaki malzemeye elastomer denir.
 Çok düşük sıcaklıklarda oldukça serttir. İçlerinde bulunan makromoleküller seyrek çapraz bağlarla
bağlanmıştır (Vulkanize olmuş polimerik malzemelerdir.).
 Ağ yapısına dönüştükten sonra geçici olarak şekillendirmek mümkündür fakat bu şekillendirme kalıcı değildir.
 Lastik ve kauçuk, bu grubu oluşturur. Tabii kauçuk, polibütadien, poliklorbütadien (neopren), nitril kauçuk,
silikon kauçuk örnek olarak verilebilir.

 Doğal kauçuk (Poliizopren): Doğal polimerik malzemelerdir. Lastik sektörü bu ürünü çeşitli
şekillerde üreterek büyümektedir. Yapılarında tekrarlanan bir düzen yoktur, kristalsi değildir. Çapraz
bağlarla bağlanmamış ancak çapraz bağlarla bağlanabilme özelliğine sahip polimerlerdir. Yumuşak
lastiklerin çapraz bağlantı derecesi çok düşük, sert lastiklerde ise çok yüksektir.
Poliizopren
Lastik kavramı elastomer kavramı ile eş anlamlıdır. Çapraz bağlanmayı vulkanizasyon işlemi sağlar. Çapraz
bağlanabilme özelliği vulkanizasyonla açıklanır. Kauçuk kimyasal yapı değişikliğine uğrayarak geri dönüşümsüz
olarak elastik hâle getirilmesi ile oluşturulur.

Elyaf
Yüksek molekül ağırlığına sahip, düzgün, muntazam yapıya sahip polimerlerdir. Sentetik elyaf olarak
kullanılır. Naylondan yapılmış dokumalar, battaniye ve astarlık kumaş, kord bezi, giyim eşyası, halı ve
yer döşemesi yapımında kullanılır.
Boncuk elyaf

 Termosetler: Isı ve katalizör etkisiyle mor ötesi ışıkla temas ettirildiğinde genellikle çapraz bağlı moleküller
oluşturur, sertleşir ve tekrar ısıtıldığında yumuşamaz. Termosetler, kondensasyon polimerizasyonu ile elde
edilmektedir.
 Makromoleküllüorganik moleküllerdir. Molekülleri arasında kuvvetli bağlar bulunmaktadır. Makromoleküller ise

birbirlerine çeşitli noktalardan kovalent bağlarla bağlanarak ağ oluşturmuştur. Bu yapı, sıcaklık ve basınç altında
sertleşir ve tekrar çözünmez. Bu nedenle kimyasal yapıyı bozmadan tekrar şekillendirmek mümkün değildir.
 Termosetler evde, araçlarda, fabrikalarda ve birçok büro malzemesinde kullanılan vazgeçilmez bir malzemedir.
 Termosetler uygun maliyetlidir, soğukta kırılgan değildir, yüzey parlaklığına ve yüksek mekanik özelliklere
sahiptir.

Termosetlere üre-formaldehit reçineler, fenolformaldehit reçineler, epoksi reçineler vb. örnekler verilebilir.
 Üre-formaldehit reçineler: En yaygın kullanılan reçineler arasındadır. Açık renk ve parlak yüzey
vermesi en önemli özellikleridir. Fiş, priz ve anahtar gibi elektrik malzemelerinin yapımında
kullanılmaktadır.
 Fenol-formaldehit reçineler: Plastik maddelerin en çok kullanılanıdır. Üretim metoduna göre bir ya
da iki kademede üretilebilir. Laminantların bir kısmı, radyo ve televizyon kabini, yatak, asit ve bazlara
karşı kimyasal uygulamalarda ve elektronik cihazların parçalarının yapımında kullanılır. Yarı geçirgen
özellik gösteren köpük akustik malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Fenolik reçineler ağaç ve
mobilya sektöründe yapıştırıcı olarak, odun talaşlarının sunta hâline getirilmesinde yapıştırıcı ve
bağlayıcı olarak kullanılmaktadır.
Üre veya fenol formaldehit emdirilerek üretilen laminant

 Epoksi reçineler: Bu reçineler ismini uçlarında bulunan epoksi gruplarından almıştır. Polimer
yapılarında bulunan eterden dolayı aşınmaya karşı dirençlidir. Çok üstün elektriksel özelliklere
sahiptir. Epoksi kaplanmış kaplar, meyve suyu, deterjan ve alkali temizleyicilere karşı dayanıklıdır.
Evlerde radyatör kaçaklarının giderilmesinde, kırılan porselen ve metalik parçalarının
yapıştırılmasında ve yüksek dayanım isteyen boya üretimlerinde kullanılır.
Epoksi reçine esaslı uçak boyası

 Melamin formaldehit: Elektriksel ve ısıl değerleri açısından özellikleri çok iyidir. Bu nedenle elektrik
sektöründe ve mutfak eşyası üretiminde çok kullanılır. Klemens, kontaktör, şalter elektrik sektörü için
üretilen parçalardır. Bazı alanlarda sıcaklık 250 °C’ye çıkmasına rağmen deformasyona uğramaz.
Isıya karşı duyarlı olmamaları, tat ve kokuyu bozmamaları, çeşitli renklerde üretilebilmeleri nedeniyle
tabak ve tepsi yapımında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Melamin tepsi

Polimerlerin Adlandırılması
Polimerlerin adlandırılmasında birden fazla adlandırma sistemi kullanılır. Yaygın olarak kullanılan birkaç
adlandırma sistemi şunlardır:
 Katılma polimerlerinin adlandırılması
 Kopolimerlerin adlandırılması
 IUPAC adlandırma

Katılma Polimerlerinin Adlandırılması
Polimer, katılma polimerizasyonu sonucu sentezlenmiş ise sentezde kullanılan monomerin adının önüne
poli- ön eki konarak yapılır.
 Etilen, stiren, akrilonitril gibi tek kelimeden oluşan monomer isimlerinin başına poli- ön eki gelir.


Monomer adı birden fazla kelime ya da simge içeriyorsa, monomerin adı ayrıca parantez içerisine alınır.
Poli( metil metakrilat ) Poli(cis-1,4- izopren) Poli(vinil asetat)
Poli(vinilalkol) kendi monomeri olan vinil alkolden değil, poli(vinilasetat) polimerinin hidrolizi ile sentezlenir.
Ancak adlandırma yapılırken vinil alkolün polimerizasyonu sonucu oluşturulduğu varsayılır.
Kopolimerlerin Adlandırılması
Kopolimerlerin adlandırılmasında, kopolimerlerin sentezlerinde kullanılan monomerlerin adları arasına -ko- eki
konularak yapılır.
Stiren ve bütadienin kopolimeri poli(stiren-ko-bütadien)
Stiren ve metilmetakrilattan elde edilen kopolimer poli(stiren-ko-metil metakrilat) dır.
Poli(akrilonitril-ko-metil metakrilat)

IUPAC ve Geleneksel Adlandırma
Geleneksel adlandırma günlük hayatta kullandığımız polimerlerin adlarıdır. Örneğin poliamitler naylon olarak
adlandırılır. Plastik poşetler polietilenden yapılmış olmasına karşın poliamit adı kullanılarak günlük hayatta naylon
poşet şeklinde adlandırılır.
Organik bileşiklerin adlandırılmalarında kullanılan IUPAC adlandırma sistemi polimerlerin adlandırılmasında da
kullanılır.
Poliakrilonitril molekülü.
IUPAC adı poli(1-siyanoetilen)

Polimerlerin Adlandırılması Bazı polimerlerin ticari adları




Polimerler Terminolojisi
o DOĞAL POLİMER o KRİSTALİNİTE DERECESİ
o SENTETİK POLİMER o KATILMA POLİMERİZASYONU
o DÜZ ZİNCİRLİ POLİMER o KONDEZASYON(BASAMAKLI)
o ÇAPRAZ BAĞLI POLİMER POLİMERİZASYONU
o AKIŞKAN POLİMER o KOORDİNASYON
o HOMOPOLİMER POLİMERİZASYONU
o KOPOLİMER o RADİKALİK POLİMERİZASYON
o AŞI KOPOLİMERİ o BAŞLATICI(İNİTİATOR)
o BLOK KOPOLİMERİ o PLASTİK
o TERPOLİMER o ELASTOMER PLASTİK
o AMORF POLİMER o TERMOSET PLASTİK
o KRİSTALİN POLİMER o TERMOPLASTİK
KAYNAKLAR:
1- A. AKDOĞAN EKER, «Polimer Malzemeler Ders Notları», Yıldız Üniversitesi, http://www.yildiz.edu.tr/~akdogan/lessons/plastikmalzeme/Polimerler
2- Polimer Kavramları ve Özellikleri 1, MEPEG, Kimya Teknolojileri, Ankara, 2008.
3- Polimer Kavramları ve Özellikleri 2, MEPEG, Kimya Teknolojileri, Ankara, 2008.
4- Mehmet SAÇAK, Polimer Kimyasına Giriş, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No:50, Ankara, 1998.
5- Polimerlerin Özelliklerine Göre Sınıflandırılması, MEPEG, Kimya Teknolojileri, Ankara, 2014.

Polimer Malzemeler - Hafta - 2Y

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Polimer Malzemeler - Hafta - 2Y

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Polimer Malzemeler - Hafta - 2Y

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 3

Kimyasal * Organik Polimerler

* Düz Zincirli Polimerler

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 4

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 5

Ana zincirinde karbon atomu bulunmayan(yan grup

Doğal Polimerler Sentetik Polimerler Yarı Doğal Polimerler

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 7

Biyopolimer malzeme olan örümcek ipeği

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 8

İzoprenin polimerleşmesiyle poliizopren oluşur. Bu da doğal

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 9

 Proteinler: Doğal polimerler olmaksızın doğadaki hayatın

Yün, saç, tırnak protein yapısındaki doğal polimerlere örnek

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 10

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 11

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 12

Yoğunluğu fazla olan polietilen boru yapımında,

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 13

Yoğunluğu fazla olan polietilen boru yapımında,

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 14

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 15

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 16

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 17

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 18

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 19

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 20

• Düz Zincirli Polimerler

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 21

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 22

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 23

Poliizobütilen ısıcam üretiminde ara katmanda kullanılır.

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 24

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 25

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 26

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 27

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 29

SEBS (stiren-etilen-butilen-stiren) terpolimeri

• Amorf polimerler : Molekül zincirleri birbirlerine göre gelişigüzel

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 31

• Kristalin polimerler : Polimer zincirlerinin tamamı belli bir

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 32

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 33

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 34

Radikalik Katılma Polimerizasyonu İyonik Katılma Polimerizasyonu

Katyonik Katılma Polimerizasyonu Anyonik Katılma Polimerizasyonu

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 35

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 36

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 37

Polimerizasyon yöntemlerinin birbirlerine göre

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 38

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 39

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 40

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 41

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 42

3. Hafta: Polimer Türleri ve Sınıflandırılması 43

Plastikler Kavuçuklar Fiberler Kaplamalar Yapıştırıcılar