See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/285592827

Основи на Картографија со Топографија

Book · January 2000

CITATIONS READS

0 370

1 author:

Jove Dimitrija Talevski

University "St. Kliment Ohridski" - Bitola
83 PUBLICATIONS   54 CITATIONS   

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Jove Dimitrija Talevski on 04 December 2015.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

D-r Milo{ Zmejkovski, d-r Jove Talevski

OSNOVI NA KARTOGRAFIJA
I TOPOGRAFIJA
Osnovi na kartografija i topografija
d-r Milo{ Zmejkovski
d-r Jove Talevski

Prvo izdanie, 2000 godina

Izdava~
Novinsko izdava~ko pretprijatie
"Studentski zbor# - Skopje
ul. Pirinska bb, baraka 5, po{t. fah 484
`.ska 40120-603-13427
EDB:4030987269740
Deponent: Komercijalna banka AD Skopje
tel: +389 (0) 91 365-837, faks 367-604
e-mail: szbor@mt.net.mk

Direktor
D-r Tome Gruevski

Urednik
Zoran Kostov
Qubi{a Novakovi}

Recenzenti:
Prof. d-r Mihailo Zikov
Doc. d-r Boris Nikodinovski

Jazi~na redakcija i korektura

Suzana V. Spasovska

Tehni~ki urednik
Slobodan Mihajlovski

Fotografija
Vlado Dinevski

Re{enie:???
D-r Milo{ Zmejkovski, d-r Jove Talevski

OSNOVI NA KARTOGRAFIJA
I TOPOGRAFIJA

Skopje, 2000
SODR@INA

PREDGOVOR .................................................................................. 11
1. POIM ZA KARTOGRAFIJA I TOPOGRAFIJA .......13
1.1. Kartografijata kako nau~na disciplina .................13
1.2. Predmet, problem i metod na kartografijata ........15
1.3. Definicija i podelba na kartografijata ................16
1.4. Zada~a i zna~ewe na kartografijata .........................18
1.5. Poim, definicija i predmet
na topografijata ............................................................20
2. ISTORISKI RAZVOJ NA KARTOGRAFIJATA ........23
2.1. Kartografija na primitivnite narodi ....................24
2.2. Anti~ka kartografija ..................................................25
2.2.1. Kartografija na starite kulturni narodi ........... 25
2.2.2. Gr~ka kartografija ..................................................... 27
2.2.3. Rimska kartografija .................................................. 31
2.3. Srednovekovna kartografija ..........................................34
2.3.1. Ran sreden vek ............................................................... 34
2.3.1.1. Hristijanska kartografija ......................... 34
2.3.1.2. Islamska kartografija ............................... 36
2.3.1.3. Razvojot na kartografijata vo periodot
od XIII do XV vek ............................................ 37
2.3.2. Kartografija na sredniot vek .................................. 40
2.3.3. Razvojot na kartografijata vo XVI i XVII vek ..... 41
2.4.Kartografija na noviot vek ........................................44
2.5.Sovremena kartografija ..............................................46
2.6.Pregled na istorijata
na kartografijata za prostorot
na Makedonija i sosednite zemji ................................48
3. FORMA I GOLEMINA NA ZEMJATA ...........................57
3.1. Geometriski elementi na Zemjiniot elipsoid .......60
3.2. Geografski koordinati ................................................63
3.3. Vidovi elipsoidi ...........................................................65
4. KOORDINATNI SISTEMI .............................................69
4.1. Poim za koordinati i koordinatni sistemi ...........69
4.2. Pravoagolen koordinaten sistem ..............................69
4.3. Polaren koordinaten sistem ......................................72
6 Milo{ Zmejkovski i Jove Talevski

4.4. Geografski koordinaten sistem ................................. 73

4.5. Geodetski koordinaten sistem ....................................74
5. KARTOGRAFSKI PROEKCII ........................................75
5.1. Osnovni karakteristiki na kartografskite
proekcii ...........................................................................75
5.2. Teorija na deformacii .................................................78
5.3. Glavni pravci na deformacijata ................................81
5.3.1. Deformacii na agli .................................................... 83
5.3.2. Deformacija na povr{inata ..................................... 84
5.4. Klasifikacija na proekciite spored karakterot
na deformacijata ............................................................85
5.4.1. Konformni (istoagolni, ortomorfni) proekcii 86
5.4.2. Ekvivalentni (homalografski) proekcii ............. 87
5.4.3. Proizvolni proekcii ................................................. 88
5.5. Klasifikacija na proekciite spored na~inot
na konstrukcijata na kartografskite mre`i..........89
5.5.1. Konusni proekcii ......................................................... 89
5.5.2. Cilindri~ni proekcii .............................................. 97
5.5.3. Azimutni proekcii ................................................... 105
5.5.4. Proizvolni (konvencionalni) proekcii ............. 114
5.5.5. Poliedarski proekcii ............................................. 117
5.6. Merkatorova proekcija .............................................. 118
5.7. Gaus-Krigerova proekcija ..........................................122
5.8. Kartografski mre`i ..................................................126
5.8.1. Geografska koordinatna mre`a ............................. 127
5.8.2. Pravoagolna koordinatna mre`a .......................... 127
5.8.3 UTM - Koordinatna mre`a ...................................... 129
6. OP[TA KARTOGRAFIJA I TOPOGRAFIJA..........135
6.1. Osnovni poimi i definicija za karta ...................135
6.2. Klasifikacija na kartite i nivni
karakteristiki .............................................................136
6.3. Klasifikacija na topografskite karti ................137
6.4. Svojstva na topografskite karti .............................139
6.5. Op{ti upatstva za upotreba
na topografskite karti ..............................................161
6.6. Me|unarodna karta so razmer 1 : 1 000 000 ..............169
6.7. Rabotna karta ................................................................171
Osnovi na kartografija i topografija 7

6.8. Skici i {emi ................................................................176

6.9. Kodirawe ........................................................................181
6.10. Osnovni poimi za pomorski
i vozduhoplovni karti ................................................187
6.11. Osnovni poimi i karakteristiki na zemji{teto . 190
6.11.1. Poim za zemji{te ...................................................... 190
6.11.2. Takti~ki karakteristiki na zemji{teto ............ 191
6.11.3. Topografsko-takti~ki kategorii na zemji{te .. 194
7. ELEMENTI NA KARTATA ...............................................203
7.1. Geografski elementi na kartata
i nivno pretstavuvawe ................................................203
7.1.1. Reljef ........................................................................... 203
7.1.2. Hidrografija .............................................................. 210
7.1.3. Vegetacija .................................................................... 212
7.1.4. Naselbi ........................................................................ 213
7.1.5. Objekti ......................................................................... 214
7.1.6. Komunikacii............................................................... 215
7.1.7. Dr`avni i administrativni granici ................... 216
7.1.8. Geografski imiwa ..................................................... 217
7.2. Matemati~ki elementi na kartata ..........................218
7.3. Pomo{ni i dopolnitelni elementi ...........................226
8. PRETSTAVUVAWE NA RELJEFOT
NA TOPOGRAFSKITE KARTI ......................................227
8.1. Horizontalna i vertikalna proekcija ...................227
8.2. Pretstavuvawe na reljefot na karta ......................227
8.3. Karakteristiki na izohipsite .................................233
8.4. Ekvidistanca, interval i visini na to~ki ............236
8.5. Izrabotuvawe naprofil na zemji{teto
od karta ...........................................................................243
9. KARTOMETRIJA (MEREWE NA KARTA) ...................247
9.1. Merewe dol`ini na karta ..........................................248
9.1.1. Merewe pravoliniski dol`ini na karta ............ 248
9.1.2. Merewe krivoliniski dol`ini na karta ............ 251
9.1.3. Korekcii na izmerenite dol`ini na karta ........ 254
9.1.4. Merewe na dol`ini so pomo{ na pravoagolni
koordinati .................................................................. 257
9.1.5. Merewe na dol`ini na zemji{teto so iljaditi . 260
8 Milo{ Zmejkovski i Jove Talevski

9.1.6. Merewe na dol`ini so parni ~ekori ................... 263

9.1.7. Odreduvawe na oddale~enost od oko ..................... 264
9.1.8. Odreduvawe na oddale~enost spored zvukot ....... 265
9.1.9. To~nost na izmerenite dol`ini ............................ 266
9.2. Merewe na povr{ini ...................................................267
9.3. Merewe na agli .............................................................276
9.3.1. Merewe na horizontalni agli ................................ 283
9.3.2. Kompas (Busola M-53) ............................................... 288
9.3.3. Merewe na horizontalni agli
so tetiven aglomer .................................................... 299
9.3.4. Merewe na vertikalni agli na karta ................... 301
9.3.5. Proverka na vidlivost na to~ki na zemji{teto
so pomo{ na karta ..................................................... 307
9.3.6. Odreduvawe na zatskrieni reoni na zemji{teto
po karta ........................................................................ 311
10. ORIENTACIJA NA ZEMJI[TE
SO POMO[ NA KARTA ....................................................315
10.1. Orientacija na karta ..................................................315
10.2. Odreduvawe to~ka na stoewe na karta ....................319
10.3 Sporeduvawe na sodr`inata
na kartata so zemji{teto ............................................322
11. ORIENTACIJA VO PROSTOROT .................................325
11.1. Vidovi orientacija ......................................................325
11.2. Izbor i koristewe na orientiri .............................326
11.3. Orientacija spored nebeskite tela
i objektite na zemji{teto ..........................................327
12. ODREDUVAWE POLO@BI
NA TO^KI NA KARTA .......................................................333
12.1. Ramki na topografski karti .....................................333
12.2. Odreduvawe polo`ba na to~ka
so geografski koordinati ..........................................336
12.3. Odreduvawe to~ka so pomo{
na pravoagolni koordinati........................................338
12.4. Odreduvawe na polarnite koordinati
i na nadmorskata visina na to~kite
na zemji{teto ................................................................344
Osnovi na kartografija i topografija 9

13. DVI@EWE PO NEPOZNATO ZEMJI[TE ................347

14. FOTOGRAMETRIJA...........................................................355
14.1. Poim za fotogrametrija.............................................355
14.2. Podelba na fotogrametrijata...................................356
14.3. Vidovi aviosnimawe i nivni karakteristiki ......357
14.4. Odreduvawe na razmerot kaj vertikalni
aerofotosnimki ...........................................................360
14.5. Odreduvawe na razmerot kaj kosi fotosnimki .....361
14.6. Orientacija na fotosnimka ......................................362
14.7. De{ifrirawe na topografskite objekti ..............363
14.8. De{ifrirawe na voeni objekti ...............................366
14.9. Stereoskop i stereoskopsko nabquduvawe ............367
14.10. Deformacija na aerofotosnimkite ........................369
15. LITERATURA .......................................................................373
16. PRILOZI ...............................................................................375
 PREDGOVOR
Ovoj u~ebnik e rezultat na pove}egodi{nata realizacija na
nastavniot plan i programa za studentite na Institutot za odbrana
pri Filozofskiot fakultet i studentite vo Voenata akademija
“Mihailo Apostolski” vo Skopje. Denes te{ko mo`e da se najde
dejnost od stopanskiot i op{testveniot `ivot kade {to kartata so
edna ili druga sodr`ina ne se koristi za edna ili druga cel.
Me|utoa, kartata, kako dokument, ima posebno zna~ewe vo odbranata
pri izveduvaweto na sekakva aktivnost. So pravo mo`e da se ka`e
deka kartata e edinstven, najva`en i nezamenliv dokument pri
izveduvaweto na site vidovi aktivnosti i vo uslovi na mir i vo
uslovi na vojna.
Za uspe{na realizacija na nastavnata programa od ovaa
materija, pokraj teoretskite znaewa, studentite po`elno e da imaat
kabinetski ve`bi i terenska nastava.
So ogled na toa deka me|u kartografijata i topografijata
ne mo`e da se povle~e reska granica, vo ovoj u~ebnik napraven e
obid, dvete komponenti da bidat integralno izlo`eni, so poseben
akcent na poedini delovi za koi avtorite se na mislewe deka treba
da bidat obraboteni vo ne{to pogolem obem. Takov e slu~ajot so
geografskite elementi, kartometrijata, fotogrametrijata i dr.
Istoriskiot del na kartografijata e daden vo ne{to pogolem obem
od programata, za onie ~itateli koi sakaat da znaat pove}e za
istoriskiot razvoj na kartata i kartografijata.
Za pogolemiot del od tekstovite, kade {to toa go dozvoluva
nivnata sodr`ina, a so cel za podobro razbirawe, dadeni se dovolen
broj na sliki, crte`i i primeri kako i segmenti od topografski
karti so razli~en razmer.
Za posebniot pridones pri podgotovkata na ovoj u~ebnik,
golema blagodarnost im izrazuvame na ass. Toni Mileski, ass. Goran
\or|ievski i in`. arhitekt Qubi{a Novakovi}. Isto taka i na re-
cenzentite prof. d-r Mihailo Zikov i doc. d-r Boris Nikodinovski
koi dadoa poseben pridones vo negovoto kone~no oformuvawe.
Pokraj site nastojuvawa u~ebnikot da bide seopfaten mo`no
e da ima i odredeni nedostaoci i propusti. Zatoa, odnapred im
izrazuvame blagodarnost na site kolegi i korisnici koi dobro-
namerno }e uka`at na toa.

Avtorite

View publication stats