RANGKUMAN RUMUSAN pH

Macam – macam / jenis pH :

1. pH Asam Kuat
2. pH Basa Kuat
3. pH Campuran Asam Kuat + Basa Kuat
4. pH Asam Lemah
5. pH Basa Lemah
6. pH Buffer/dapar/penyangga
a. pH Buffer Asam
b. pH Buffer Basa
7. pH Hidrolisa
a. pH HidrolisaAsam Lemah + Basa Kuat
b. pH Hidrolisa Asam Kuat + Basa Lemah
c. pH Hidrolisa Asam Lemah + Basa Lemah

Perumusan:

1. pH Asam Kuat 2. pH Basa Kuat

pH = - log [ H+ ] pOH = - log [ OH- ]

pH = - log [ HA ] pOH = - log [ LOH ]
pH = - log Nasam pOH = - log Nbasa
pH = - log Masam . x pOH = - log Mbasa . X
n n
pH = - log . x pOH = - log . x
V V
g g
pH = - log . x pOH = - log . x
Mr. V Mr. V
% . BJ. 10 % . BJ. 10
pH = - log .x pOH = - log .x
Mr Mr
NB : x = valensi asam. pH = 14 - pOH
NB : x = valensi basa.
 3. pH Campuran Asam Kuat + Basa Kuat

a. Jika [Asam Kuat] = [Basa Kuat] atau [V.M.Xasam] = [V. M. Xbasa]

maka pH campuran sama dengan pH air.

pH = pH air = 7

b. Jika [Asam Kuat] ˃ [Basa Kuat] atau [V.M.Xasam] ˃ [V. M. Xbasa]

maka pH campuran sama adalah :

[V.M.Xasam] - [V. M. Xbasa]

pH campuran = - log
[Vasam + Vbasa]

c. Jika [Asam Kuat] ˂ [Basa Kuat] atau [V.M.Xasam] ˂ [V. M. Xbasa]

maka pH campuran sama adalah :

[V.M.Xbasa] - [V. M. Xasam]

pOH campuran = - log
[Vasam + Vbasa]

Jadi pH = 14 - pOH
 4. pH Asam Lemah :

Diket : Alpha ( α ) Diket : ( Ka )

[ H+ ] = α . Masam [ H+ ] = Ka . Masam

pH = - log α . Masam pH = - log Ka . Masam

Hubungan alpha (α) dan Ka

Dirumuskan sbb :
Ka = α2 . Ma

5. pH Basa Lemah :

Diket : Alpha ( α ) Diket : ( Kb )

[ OH- ] = α . Mbs [ OH- ] = Kb . Mbs

pOH = - log α . Mbs pOH = - log Kb . Mbs

Jadi pH = 14 - pOH

Hubungan alpha (α) dan Kb

Dirumuskan sbb :
Kb = α2 . Mbasa
 6a. pH Buffer/Dapar Asam :

Ka . Masam
+
[H ] =
Mgaram

Ka . Mas
pH = - log
Mgaram
Mg
pH = pKa + log
Mas
V.Mbs.Xbs
pH = pKa + log [ ]
V.Mas.Xas - V.Mbs.Xbs
NB : x = valensi asam

6b. pH Buffer/Dapar Basa :

Kb . Mbs
-
[ OH ] =
Mg

Kb . Mbs
pOH = - log
Mg
Mg
pOH = pKb + log
Mbs
V.Mas.Xas
pOH = pKb + log [ ]
V.Mbs.Xbs - V.Mas.Xas
Jadi pH = 14 - pOH
NB : x = valensi basa
 7a. pH Hid. As. Lemah + Bs. Kuat:

Kw
Kh = Kh = tetapan hidrolisa
Ka
Kw . Mg. x
- -
[OH ] = Kh . Mg. x atau [ OH ] =
Ka

Kw .Mg.x
pOH = - log atau
Ka

pOH = ½ pKw - ½ pKa - ½ log Mg.x atau

Kw V.Mbs.Xbs
pOH = - ½ [ log + log [ ]
Ka Vas + Vbs
Jadi :
pH = ½ pKw + ½ pKa + ½ log Mg.x
NB : x = valensi

Kw
h = h = derajad hidrolisa
Ka. Mg.x
 7b. pH Hid. As. Kuat + Bs. Lemah :

Kw
Kh =
Kb
Kw . Mg. x
+ +
[H ]= Kh .Mg. X atau [H ] =
Kb

Kw .Mg. x
pH = - log atau
Kb

pH = ½ pKw - ½ pKb - ½ log Mg.x atau

Kw V.Mas.Xas
pH = - ½ [ log + log [ ]
Kb Vas + Vbs
NB : x = valensi

Kw
h =
Kb. Mg.x
 7c. pH Hid. As. Lemah + Bs. Lemah :

Kw
Kh =
Ka. Kb
Kw . Ka
[ H+ ] =
Kb

Kw . Ka
pH = - log atau
Kb

pH = ½ pKw + ½ pKa - ½ pKb

Kw
h =
Ka. Kb

KELARUTAN (s) dan HASIL KALI KELARUTAN (Ksp)

Kelarutan adalah jumlah maksimal zat yang dapat larut dalam tiap liter larutan.
Kelarutan dinotasikan (s, l, x, a dll.) dengan satuan : mol/L; gram /L atau mmol/mL; mg/mL.

Hasil Kali Kelarutan (Ksp)

Secara Umum suatu reaksi : AmBn m A n+ + n B m-
Maka hasil kali kelarutan (Ksp) dirumuskan sbb :

Ksp A m B n = [A n+ ] m [B m- ] n Cat : m + n = jumlah ion

Pengaruh ion sejenis :

Adanya ion sejenis dalam larutan akan memperkecil kelarutan zat, makin besar
konsentrasi ion sejenis makin kecil kelarutan zat.

Rangkuman hubungan jumlah ion, kelarutan dan Ksp

Jumlah ion Hasil Kali Kelarutan Kelarutan ( s, x, l, a )

(m+n) (Ksp) (g/L; mol/L atau mg/mL ; mmol/mL)
2 S2 Ksp atau S2

3 3
3 4S3 Ksp atau 4 S3
4 4

4 4
(2 + 2) 16 S4 Ksp atau 16 S4
16 16
4
4 4
(3 + 1) 27 S4 Ksp atau 27 S4
27 27

5 5
(1+2+2) 16 S5 Ksp atau 16 S5
16 16

5 5
(1+1+3) 27 S5 Ksp atau 27 S5
5 27 27

5 5
(1+4) 256 S5 Ksp atau 64 S5
256 256

5 5
(2+3) 108 S5 Ksp atau 108 S5
108 108

Reaksi : Ag3PO4 3 Ag+ + PO43-

 s 3s s

Ksp Ag3PO4 = [Ag+]3 [PO43-]

= [3s ]3 [s]
= 27 s4